Անտեսանելի Մարդը

Անծանոթը եկավ փետրվարի սկզբին, ձմեռային մի օր։ Բուք ու բորան էր, տարվա վերջին բուքը։ Նա բլրալանջով ցած իջավ. ըստ երևույթին ոտքով էր եկել Բրեմբըլհըրստ կայաբանից՝ հաստ ձեռնոցով ձեռքում մի սև ճամպրուկ բռնած։ Ոտքից մինչև գլուխ փաթաթվել էր և կակուղ ֆետրե գլխարկի բոլորքը ծածկում էր ամբողջ դեմքը, բացի քթի փայլուն ծայրից։ Ձյունը դիզվել էր նրա ուսերին ու կրծքին և մի սպիտակ կատար էր ավելացրել նրա կրած բեռին։ Հազիվհազ քարշ գալով նա մտավ «Կառք ու ձիեր» պանդոկը, ըստ երևույթին ավելի մեռած, քան ողջ, և ճամպրուկը ցած գցեց։

— Մի կրա՛կ,— գոչեց նա,— հանո՜ւն մարդասիրության, մի սենյակ և կրակ։— Խորտկարանում նա դոփդոփեց ու թափ տվեց վրայի ձյունը և տիկին Հոլի հետքերով հյուրասենյակ մտավ, որպեսզի պայմանների մասին համաձայնության գա։ Այս կարճ ծանոթացումից և պայմաններին տեղն ու տեղը համաձայնելուց հետո, նա երկու ստերլինգ նետեց սեղանին և տեղավորվեց պանդոկում։

Տիկին Հոլը կրակը վառեց ու մի պահ մենակ թողեց հյուրին, որպեսզի անձամբ ճաշ պատրաստի նրա համար։ Ձմեռ ժամանակ Այպինգում կենվոր ունենալը անլուր բախտավորություն էր, այն էլ այնպիսի կենվոր, որ չէր սակարկում, և տիկին Հոլը որոշեց ցույց տալ, թե ինքն արժանի է այդ բախտին։ Հենց որ խոզապուխտը կարմրեց և ծանրաշարժ սպասուհին՝ Միլին, մի քիչ աշխուժացավ ճարտարորեն ընտրված մի քանի արհամարհալից խոսքերով, տիկին Հոլը հյուրասենյակ տարավ սփռոցը, պնակներն ու բաժակները և սկսեց առավելագույն շուքով բացել սեղանը։ Թեև կրակն աշխուժորեն բոցավառվում էր, նա զարմանքով տեսավ, որ հյուրը դեռևս չէր հանել գլխարկն ու վերարկուն, այլ կռնակն իրեն դարձրած պատուհանից դիտում էր բակում տեղացող ձյունը. ձեռնոցավոր ձեռքերը մեջքին դրած, անծանոթը թաղվել էր մտքերի մեջ։ Պանդոկապետուհին նկատեց, որ նրա ուսերին նստած հալած ձյունը կաթկթում էր իր կարպետների վրա։

― Թույլ չե՞ք տա, սը՛ր,— ասաց տիկին Հոլը,— վերցնել ձեր գլխարկն ու վերարկուն և մի լավ չորացնել խոհանոցում։

— Ո՛չ,― հարեց անծանոթը առանց շուռ գալու։

Տիկին Հոլին թվաց, թե սխալ լսեց և պատրաստվեց կրկնել հարցումը։

Հյուրը գլուխը շրջեց և ուսի վրայով նայեց պանդոկապետուհուն։

— Նախընտրում եմ չհանել գլխարկս ու վերարկուս,— շեշտակի ասաց նա, և տիկին Հոլը նկատեց, որ կապույտ ու խոշոր պահպանակնոց էր կրում նա, իսկ թավ այտամորուքները ամբողջովին ծածկում էին դեմքը և իջնում վերարկուի օձիքի վրա։

― Շատ բարի, սը՛ր,— ասաց տիկին Հոլը։— Ոնց ուզում եք։ Սենյակը հիմի կտաքանա։

Անծանոթը չպատասխանեց և դարձյալ շուռ տվեց դեմքը։ Զգալով, որ մի զրույց սկսելու փորձերն անտեղի են, տիկին Հոլը արագ ու կտրուկ շարժումներով դասավորեց սեղանը և սենյակից դուրս սահեց։ Երբ վերադարձավ, անծանոթը դեռ կանգնել էր տեղում, իսկ և իսկ քարե արձան, կռացած, օձիքը վեր դարձրած, իսկ գլխարկի կաթկթող բոլորքը վար իջեցրած, այնպես որ դեմքն ու ականջները բոլորովին չէին երևում։ Զգալիորեն շեշտված շարժումով տիկին Հոլը ձվածեղն ու խոզապուխտը սեղանին դրեց և ավելի շուտ ձայն տվեց նրան, քան թե ասաց.

— Ձեր նախաճաշը պատրաստ է, սը՛ր։

— Շնորհակալ եմ,— պատասխանեց անծանոթը իսկույն, բայց տեղից չշարժվեց, մինչև որ տիկին Հոլը դուռը ետևից չփակեց։ Ապա շուռ եկավ և սեղանին մոտեցավ։

Երբ խորտկարանի վաճառասեղանի ետևն անցավ ու խոհանոց մտավ, պանդոկապետուհին լսեց համաչափ ընդհատումներով կրկնվող մի ձայն, չը՜խկ, չը՜խկ, չը՜խկ ― պնակի մեջ արագ պտտվում էր գդալը։— Ա՜խ այդ աղջիկը,— գոչեց նա։— Տե՛ս, ոնց մոռացա։ Ի՜նչ ծանրաշարժն է։― Ու մինչդեռ կվերջացներ մանանեխը խառնելը, խայթող մի քանի խոսք նետեց Միլիին, նրա ծայրահեղ դանդաղկոտության համար։ Ինքը խոզապուխտն ու ձվածեղը եփել էր, սեղանը շտկել ու ամեն ինչ պատրաստել, իսկ Միլին (այսպե՜ս էլ սպասուհի...) վերջ ի վերջո ուշացրել էր մանանեխը։ Իսկ սա այնպիսի մի հյուր է, որն այստեղ մնալ է ուզում։ Ապա նա լցրեց մանանեխի ամանը և հատուկ հանդիսավորությամբ ոսկեզօծ սև մատուցարանի վրա դնելով, հյուրասենյակ տարավ։

Դուռը բախեց և անմիջապես ներս մտավ։ Նույն ակնթարթին անծանոթը արագ շարժվեց, տիկին Հոլը հազիվհազ նշմարեց ինչ-որ սպիտակ բան, որ աներևութացավ սեղանի ետևը։ Կարծեք հյուրը հատակին ընկած մի իր էր վերցնում։ Պանդոկապետուհին մանանեխի ամանը թրխկոցով դրեց սեղանի վրա, ապա նկատեց, որ հյուրը վերարկուն ու գլխարկը հանել էր ու դրել աթոռին, բուխարու առաջ։ Մի զույգ թաց, սև կոշիկներ սպառնում էին ժանգոտել պողպատե վանդակորմը։ Նա վճռականորեն մոտեցավ այդ իրերին։

― Ինձ թվում է՝ այլևս կարող եմ վերցնել ու չորացնել սրանք,— ասաց նա առարկություն չընդունող շեշտով։

― Թողե՛ք գլխարկս,— ասաց նորեկը խեղդուկ ձայնով։ Շուռ գալով, տիկին Հոլը տեսավ, որ նա գլուխը բարձրացրել էր ու նստած՝ իրեն էր նայում։

Տիկին Հոլը մի պահ ակնապիշ դիտեց անծանոթին, և զարմանքից լեզուն կապ ընկավ։

Մարդը դեմքի ստորին մասը ծածկել էր սպիտակ շորով (հետը բերած անձեռոցիկն էր), բերանն ու կզակը բնավ չէին երևում, դրա համար էլ ձայնը խեղդուկ էր։ Բայց տիկին Հոլին հանկարծակիի բերողը դա չէր։ Խնդիրն այն էր, որ կապույտ ակնոցից վերև՝ ամբողջ ճակատը ծածկված էր սպիտակ վիրակապով, իսկ մի ուրիշ վիրակապ ծածկում էր ականջները, բաց չթողնելով և ոչ մի մասը, բացի վարդագույն, սրածայր քթից։ Վառ վարդագույն էր դա և փայլում էր, ինչպես այն պահին, երբ առաջին անգամ երևացել էր անծանոթը։ Հագել էր թավշյա մուգ-սրճագույն բաճկոն, սև աստառով բարձրադիր օձիքով, որ վզի շուրջը վեր էր դարձվել։ Խիտ, սև մազերը, որոնք ինչքան հնարավոր էր դուրս էին պրծել իրար խաչաձևող վիրակապերի տակից ու արանքներից ― իսկ և իսկ արտառոց պոչիկներ ու եղջյուրներ — աներևակայելիորեն տարօրինակ տեսք էին տալիս նրան։ Այս փաթաթված, վիրակապված գլուխն այնքան տարբեր էր տիկին Հոլի պատկերացումից, որ մի պահ նա քարացավ֊մնաց։

Անծանոթը դեմքից չհեռացրեց անձեռոցիկը. Նա դեռ բռնել էր այն՝ սրճագույն ձեռնոց կրող ձեռքում, ինչպես այժմ նկատեց տիկին Հոլը։

― Թողե՛ք գլխարկս,— կրկնեց նա շատ հստակ խոսելով սպիտակ շորի միջով և անքնին կապույտ ակնոցով տիկին Հոլին նայելով։

Տիկնոջ ցնցված ներվերը հանգստացան։ Նա դարձյալ գլխարկը դրեց բուխարիի առջևի աթոռին։

― Ես չգիտեի, սը՛ր, որ...— սկսեց նա և շփոթված կանգ առավ։

― Շնորհակալ եմ,— ասաց նորեկը սառնորեն, հայացքը պանդոկապետուհուց դեպի դուռը և ապա նորից դեպի նա տանելով։

― Իսկույն մի լավ կչորացնեմ,— ասաց տիկին Հոլը և հագուստները սենյակից դուրս տարավ։ Դռնով դուրս գալիս նա դարձյալ նայեց անծանոթի սպիտակ վիրակապերով փաթաթված գլխին և կապույտ պահպանակնոցին, բայց անձեռոցիկը առաջվա պես ծածկում էր բերանը։ Դուռն ետևից փակելիս տիկին Հոլը մի քիչ սարսռաց. դեմքը շատ բան էր ասում նրա զարմանքի ու շփոթմունքի մասին։— Ողջ կյանքումս...— շշնջաց նա։— Դե լավ... Ապա հանդարտ քայլերով խոհանոց գնաց, բայց այնքան տարված էր մտքերով, որ Միլիին չհարցրեց, թե հիմա՛ ինչ բանի է։

Նորեկը նստեց ու ականջ դրեց պանդոկապետուհ ու հեռացող ոտնաձայնին և զննող հայացքը հառեց պատուհանին, նախքան դեն կնետեր անձեռոցիկը և կվերսկսեր նախաճաշը։ Նա մի պատառ կերավ, կասկածանքով նայեց պատուհանին, մի երկրորդ պատառ էլ կերավ, ապա վեր կացավ և անձեռոցիկը ձեռքին մոտեցավ պատուհանին և վարագույրը ցած քաշեց, մինչև հասցրեց ներքևի ապակիները ծածկող սպիտակ մառլային։ Սենյակը թաղվեց մթնշաղի մեջ։ Հենց որ այդ արեց, մի քիչ թեթևացած ուղղվեց դեպի սեղանը և շարունակեց նախաճաշը։

― Խեղճ մարդը արկած է ունեցել կամ էլ վիրահատվել է և կամ որևէ փորձանք է եկել գլխին,— ասաց տիկին Հոլը։― Ինչպե՜ս ցնցեցին ինձ այդ վիրակապերը...

Ապա կրակի վրա մի քիչ էլ ածուխ դրեց, հագուստների իշոտնուկը բացեց և վրան փռեց նորեկի վերարկուն։

― Հապա այդ ակնո՜ցը... Ախր, ավելի շուտ սուզակի սաղավարտի էր նման, քան մարդկային գլխի։— Տիկին Հոլը իշոտնուկի մի անկյունում կախեց անծանոթի շարֆը։— Իսկ այդ շորը մինչև վերջը բերանի առաջ բռնելը և դրա միջով խոսե՞լը... Ո՛վ գիտե, գուցե բերանն էլ է վնասվել։

Նա շուռ եկավ, հանկարծ մի բան հիշելով.

— Ողորմա՜ծ տեր,— գոչեց նա ընդոստ առաջ նետվելով,— դու դեռ չե՞ս վերջացրել այդ թխվածքը, Միլի։

Երբ տիկին Հոլը գնաց անծանոթի սեղանը հավաքելու, այլևս հաստատվեց նրա գուշակությունը, թե ինչ֊որ արկածով վիրավորվել կամ այլանդակվել էր նրա բերանը, նա ծխում էր, բայց այնքան ժամանակ, որ տիկին Հոլը հյուրասենյակումն էր, ծխամորճը բերանը դնելու համար ոչ մի անգամ չթուլացրեց այտի շուրջ փաթաթված մետաքսե շարֆը։ Եվ դա մոռացկոտությունից չէր, որովհետև տիկին Հոլը նշմարեց, որ նա դիտում էր մարմրող ծխամորճը։ Անկյունում նստել էր նա, մեջքը տված պատուհանի վարագույրին, հիմա որ կերել֊խմել և հաճելիորեն տաքացել էր, առաջվա պես խայթող ու կտրուկ չէր խոսվածքը։ Հրացոլքը մի տեսակ կարմիր աշխուժություն էր տալիս մինչ այդ՝ կյանքի ոչ մի նշույլ ցույց չտվող ակնոցին։

― Մի քանի ճամպրուկ ունեմ Բրեմբըլհըրստի կայարանում,— ասաց նա և հարցրեց, թե ինչպես կարող է ստանալ։ Շատ քաղաքավարի խոնարհեց վիրակապված գլուխը առ ի շնորհակալություն տիկին Հոլի տված բացատրության։— Վա՞ ղը...— գոչեց նա։— Իսկ ավելի շուտ չի՞ կարելի,— և հիասթափվեց, երբ տիկին Հոլը պատասխանեց՝ ոչ։— Մի՞թե ոչ մի կերպ չի կարելի,— պնդեց անծանոթը։— Որևէ սայլապան չկա՞, որ գնա ու բերի։

Տիկին Հոլը հաճույքով պատասխան ում էր նրա հարցերին և առաջ տանում զրույցը։

― Սարահարթում ճանապարհը զառիվեր է, սը՛ր,— ասաց նա՝ պատասխանելով սայլապանի մասին հաճախորդի արած հարցումին և ապա, որսալով ծագած առիթը։— Մի տարի է, ինչ հենց այդ ճամփին մի կառք շուռ եկավ։ Կառապանից զատ մի ջենտլմեն էլ էր սպանել։ Արկած ասածդ վայրկյանի բան է։ Ճիշտ չե՞մ ասում, սը՛ր։

Բայց հյուրին խոսքի բռնելն այնքան էլ հեշտ չէր։

— Ճիշտ եք ասում,— հարեց նա, անթափանց ակնոցի միջով նրան նայելով։

— Իսկ վերքերի բուժումը երկար է քաշում, չէ՞, սըր։ Քրոջս տղան՝ Թոմը մանգաղով թևն էր կտրել, խոտի դաշտում վրան էր ընկել և աստվա՜ծ իմ, ամբողջ երեք ամիս թևը կապված մնաց, սը՛ր։ Մարդու հավատալը չէր գալիս։ Այդ օրվանից, սը՛ր, մահու չափ վախենում եմ մանգաղներից։

― Հասկանում եմ,— ասաց հյուրը։

― Մի ժամանակ վախենում էր՝ հարկ կլինի վիրահատել, այնքան որ վատ էր զգում, սը՛ր։

Հյուրը անտեղի ծիծաղեց, հաչոցի նման մի ծիծաղ, որ նա կարծես կծեց ու խեղդեց բերանում։

― Վատ էր զգում, հա՞,— հարցրեց նա։

― Այո՛, սըր։ Եվ դա իսկի ծիծաղելի չէր նրան խնամողների համար, թեկուզ ինձ համար, քանի որ քույրս փոքրիկ երեխաներով էր զբաղված։ Բան ու գործս վիրակապ կապել ու վիրակապ քանդելն էր։ Այնպես որ, թույլ տվեք համարձակություն ունենամ ասել․․․

— Ինձ լուցկի չե՞ք բերի,— ասաց հյուրը հանկարծ։― Ծխամորճս հանգել է։

Տիկին Հոլը սառեց-մնաց։ Բոլոր արածների մասին այսպես պատմելուց հետո, անծանոթի վարմունքն անկասկած կոպիտ էր։ Մի պահ բերանաբաց նրան նայեց ու հիշեց երկու ստերլինգը։ Եվ գնաց լուցկի բերելու։

― Շնորհակալություն,― կարճ ասաց հյուրը, երբ տիկին Հոլը սեղանին դրեց լուցկին։ Ապա նա թիկունքը շուռ տալով դարձյալ պատուհանից դուրս նայեց։ Դա չափազանց վհատեցուցիչ էր։ Բացահայտ էր՝ վիրահատումների և վիրակապերի մասին ամեն մի զրույց տհաճ էր նրա համար։ Ուստի, տիկին Հոլը այլևս «այնքան համարձակուլթյուն չունեցավ» մի բան ասելու։ Բայց այդ վիրավորանքը վրդովեց նրան և ամբողջ հետմիջօրեն նա Միլիի հոգին կերավ։

Հյուրը մինչև ժամը չորսը հյուրասենյմնաց, առանց առիթ տալու, որ որևէ մեկը մոտը գնար։ Համարյա ամբողջ ժամանակ շատ հանդարտ էր. երևի նստել էր հետզհետե իջնող մթության մեջ և հրացոլքի դիմաց ծխում էր, կամ մրափում։

Եթե որևէ մեկը ուշադիր ականջ դներ, կլսեր, թե ինչպես նա մերթ ընդ մերթ խառնում էր կրակը և ապա մի հինգ րոպե չափչփում էր սենյակը։ Թվում էր՝ նա խոսում էր ինքն իրեն։ Ապա բազկաթոռը ճռճռում էր, երբ նա նորից նստում էր։

Ժամը չորսին, երբ բավական մթնել էր, և տիկին Հոլը ինքն իրեն սրտապնդում էր, որ ներս գնա և կենվորին հարցնի՝ թեյ չի՞ ուզում, ժամագործ Թեդդի Հենֆրին խորտկարան մտավ։

— Տե՜ր աստված, այս ինչ սարսափելի եղանակ է, միսիս Հոլ,— գոչեց նա,— մանավանդ երբ մարդու հագին բարակ կոշիկներ են։

Դրսում ձյունն ավելի առատ էր տեղում։

Տիկին Հոլը համաձայնեց, թե եղանակը վատ է, իսկ երբ նշմարեց, որ պայուսակը նրա հետն է, մի փայլուն միտք հղացավ։

— Հիմա, որ այստեղ եք, միստր Թեդդի,— ասաց նա,— շատ եմ խնդրում, մի քիչ աչքի անցկացնեիք հյուրասենյակի ժամացույցը։ Աշխատում է, ժամերն էլ ոնց որ պետք է խփում է, բայց ժամի սլաքը, վեցից բացի, ուրիշ բան ցույց չի տալիս։

Տիկին Հոլը առաջ անցնելով մոտեցավ հյուրասենյակի դռանը և բախելով ներս մտավ։

Դուռը բանալիս նկատեց, որ կենվորը բուխարիի առաջ, բազկաթոռում նստել էր և ըստ երևույթին մրափում էր. վիրակապված գլուխը մի կողմ էր թեքվել։ Սենյակում ուրիշ լույս չկար բացի հրացոլքից, որ երկաթգծի շեղակի ազդանշանների պես լուսավորում էր նրա ակնոցը, բայց մթության մեջ էր թողնում կախ ընկած դեմքը, իսկ օրվա վերջին շողերը կիսաբաց դռնով ներս էին թափանցում։ Ամեն ինչ կարմրավուն, ստվերոտ ու տարտամ թվաց առավել ևս նրա համար, որ հենց նոր էր վառել խորտկարանի ճրագը և աչքերը շլացել էին։ Բայց մի ակնթարթ թվաց, թե մարդը լայն բացել էր վիթխարի բերանը, անհավատալիորեն խոշոր մի բերան, որ կուլ էր տաԼիս դեմքի ամբողջ ստորին մասը։ Զգայացունց մի րոպե էր դա — սպիտակ վիրակապով գլուխ, հսկա ակնոց և ներքևը մի վիթխարի հորանջ։ Ապա կենվորը շարժվեց, ընդոստ ուղղվեց բազկաթոռում և ձեռքը բերանը տարավ։ Տիկին Հոլը դուռը լայն բացեց, սենյակը լուսավորվեց, և ահա կենվորն երևաց ավելի հստակ, դեմքը շարֆով ծածկած, ինչպես որ դրանից առաջ տեսել էր նրան՝ անձեռոցիկը դեմքի առաջ բռնած։ Նա վճռեց, թե ստվերները խաղի էին բերել իրեն։

— Թույլ կտա՞ք, սը՛ր, այս մարդն եկել է՝ ժամացույցը նայի, — ասաց նա վայրկենական ցնցումից ուշքի գալով։

— Ժամացույցը նայի՞, — ասաց կենվորը, քնկոտ նայվածքը չորս կողմը հառելով և ձեռքը բերանին դրած խոսելով։— Իհարկե։

Տիկին Հոլը դուրս եկավ, որ ճրագ բերի, իսկ անծանոթը վեր կացավ և ձգվեց։ Ապա ճրագն եկավ, և պարոն Թեդդի Հենֆրին հյուրասենյակ մտնելիս իր դիմաց գտավ վիրակապված այս մարդուն։ Եվ, իր իսկ ասելով, շշմեց։

— Բարի երեկո,— հարեց անծանոթը, նայելով նրան «խեցգետնի պես», ինչպես ինքը միստր Հենֆրին է ասում՝ խիստ տպավորված նրա սև ակնոցով։

— Հուսով եմ՝ չեմ անհանգստացնում ձեզ, — ասաց պարոն Հենֆրին։

— Բնա՛վ,— պատասխանեց անծանոթը։— Թեև, ինձ թվում էր,— ասաց նա տիկին Հոլին դառնալով,— թե այս սենյակն ինձ հատկացվեց իմ սեփական գործածության համար։

— Իսկ ես կարծում էի,— ասաց տիկին Հոլը,— թե դուք կուզենայիք, որ ժամացույցը...— Նա ուզում էր ավելացնել «նորոգվի» բայց անծանոթը ընդհատեց։

— Իհարկե, իհարկե, բայց առհասարակ ուզում եմ՝ ինձ մենակ թողնեն ու չխանգարեն։ Բայց ես իսկապես ուրախ եմ, որ ժամացույցը նորոգվում է,— ասաց նա, տեսնելով, որ պարոն Հենֆրին վարանած կանգ է առնում։— Շատ ուրախ եմ։

Պարոն Հենֆրին մտադիր էր ներողություն խնդրել և հեռանալ, բայց այս խոսքերը հանգստացրին նրան։ Անծանոթը թիկունքը բուխարիին էր դարձրել և ձեռքերը մեջքին դրել։

— Քիչ հետո, երբ ժամացույցի նորոգումը կվերջանա, թեյ կխմեմ։ Բայց ոչ դրանից առաջ,— ասաց նա։

Տիկին Հոլը պատրաստվում էր սենյակից հեռանալ. այս անգամ չփորձեց զրույց սկսել, որովհետև պարոն Հենֆրիի առաջ վիրավորանք կրել չէր ուզում, երբ կենվորը հարցրեց, թե որևէ կարգադրություն արե՞լ է Բրեմբըլհըրստում գտնվող արկղների մասին։ Տիկին Հոլն ասաց՝ այս խնդրի մասին խոսել է փոստատարի հետ և վաղը սայլապանը կբերի արկղները։

— Վստա՞հ եք՝ ավելի շուտ չի կարելի։

Տիկին Հոլը շեշտվածորեն սառն պատասխանեց, թե՝ վստահ է։

— Պետք է բացատրեմ ձեզ, ինչ որ նախապես չարեցի մրսած և հոգնած լինելուս պատճառով, թե գիտական հետազոտություններով եմ զբաղվում։

— Իսկապե՞ս, սըր,— հարեց տիկին Հոլը խիստ տպավորված։

— Եվ իմ արկղներում ապարատներ և գործիքներ կան։

— Ինչ խոսք, որ շատ պիտանի բաներ կլինեն,— գոչեց տիկին Հոլը։

— Եվ բնական է՝ անհամբեր եմ առաջ տանելու իմ պրպտումները։

— Իհարկե, սը՛ր։

— Իմ Այպինգ գալու պատճառը,— շարունակեր անծանոթը բացահայտ ճիգով ընտրելով բառերը,— այն է, որ... ես առանձնություն եմ փնտրում։ Չեմ ուզում աշխատանքս խանգարող լինի։ Դրանից զատ, մի արկած...

— Հենց այդպես էլ ենթադրում էի,— ասաց տիկին Հոլն ինքն իրեն։

— ... Անհրաժեշտ է դարձնում որոշ չափով առանձնանալ։ Աչքերս... երբեմն այնքան տկարանում են ու ցավում, որ ստիպվում եմ ժամերով փակվել մթան մեջ։ Դուռը վրաս կողպում եմ։ Երբեմն... մեկ֊մեկ... Ոչ հիմա, իհարկե։ Այդպիսի ժամանակ ամենաթեթև անհանգստությունը, որևէ անծանոթի սենյակս մտնելը, տանջալից տաղտուկ է պատճառում ինձ... Ավելի լավ է հենց սկզբից այս բոլորը պարզ լինի։

— Իհարկե, սը՛ր, — գոչեց տիկին Հոլը,— և եթե ինձ թույլ տրվի, կհամարձակվեմ հարցնել...

— Ինձ թվում է՝ այսքանը բավական է,— հարեց անծանոթը առարկություն չվերցնող հանդարտ ու անդիմադրելի շեշտով, որին նա դիմում էր երբեմն։ Տիկին Հոլը ավելի պատեհ մի առիթի վերապահեց հարցումներն ու համակրանքի արտահայտությունը։

Տիկին Հոլի սենյակից դուրս գալուց հետո, անծանոթը բուխարիի առաջ կանգնած մնաց, դաժան աչքերով դիտելով ժամացույցի նորոգությունը, ինչպես հետո ասում էր պարոն Հենֆրին։

Պարոն Հենֆրին հանել էր ոչ միայն ժամացույցի սլաքները այլև մեխանիզմը։ Նա ճգնում էր աշխատել ինչքան հնարավոր է դանդաղ, հանգիստ ու անշուք։ Ճրագը կողքին դրած աշխատում էր նա, և կանաչ լուսամփոփը պայծառ լույս էր սփռում ձեռքերի, ժամացույցի կառուցվածքի և անվակների վրա, իսկ ամբողջ սենյակը ստվերի մեջ էր թողնում։ Երբ ժամագործը վեր նայեց, խայտաբղետ բիծեր խաղացին աչքերի առաջ։ Ի բնե հետաքրքիր՝ նա բոլորովին ավելորդ տեղը հանել էր մեխանիզմը, այդտեղ երկար մնալու ու թերևս անծանոթի հետ զրույցի բռնվելու համար։ Բայց անծանոթը կանգնել էր, կատարելապես լուռ ու հանդարտ, այնքան հանդարտ, որ պարոն Հենֆրիի ջղերի վրա ազդեց։ Նա իրեն մենակ զգաց սենյակում ու վեր նայեց և ահա՛, գորշ ու տարտամ, երևաց վիրակապված գլուխը, սևեռուն իրեն հառած խոշոր կապույտ ակնոցը և այդ բոլորի առաջ խաղացող կանաչ բիծերի մշուշը։ Այդ ամենն այնքան ուրվային թվաց Հենֆրիին, որ մի պահ նրանք ակնապիշ իրար դիտեցին։ Ապա Հենֆրին նորից ցած նայեց։ Ինչ տհաճ դրություն... Մարդ կուզենար մի բան ասել։ Արդյոք չասի՞, թե տարվա այս եղանակի համար չափից դուրս ցուրտ է։

Դարձյալ վեր նայեց, ասես ուզում էր նշան բռնել այս ներածական կրակոցով։

— Օդը...— սկսեց նա։

— Ինչո՞ւ չեք վերջացնում ու գնում,— ասաց աներեր կերպարանքը, բացահայտ տանջանքով զսպելով զայրույթը։— Ձեր ամբողջ ամբողջ անելիքը ժամի սլաքը առանցքի վրա ամրացնելն է։ Պարզապես աչքիս փոշի եք փչում։

— Իհարկե, սը՛ր, այս րոպեիս, սը՛ր։ Ես մտքերով տարվեցի...— Եվ պարոն Հենֆրին գործը վերջացրեց ու գնաց։

Բայց նա դուրս եկավ չափազանց վրդովված։

— Գրո՛ղը տանի,— գոչեց նա ինքն իրեն, հալչող ձյունի վրայով գյուղամիջով քարշ գալով։— Հո մարդ մեկ֊մեկ պիտի նորոգի ժամացույցը։

Քիչ անց դարձյալ բռնկվեց.

— Ի՞նչ է, չի՞ կարելի քեզ նայել... Զզվելի՛...

Հետո էլի վրա տվեց.

— Երևի՝ չի՛ կարելի։ Թեկուզ ոստիկանությունը քեզ հետապնդելիս լիներ՝ դժվար, թե դրանից ավելի կապկպվեիր ու փաթաթվեիր։

Երբ Գլիզընների տան անկյունը հասավ, նա տեսավ Հոլին, որ վերջերս ամուսնացել էր «Կառք ու ձիեր» պանդոկի տիրուհու հետ և հիմա Այպինգի հանրակառքն էր վարում, երբ պատահական ուղևորներ ուզում էին Սիդըրբրիջ կայարանը գնալ։ Հենց հիմա նա այնտեղից էր վերադառնում։ Կառքը քշելու ձևից դատելով, պարզ էր, որ Հոլը մի քիչ «կանգ էր առել» Սիդըրբրիջում։

— Ո՞նց ես, Թեդդի,— հարցրեց նա, Հենֆրիին հավասարվելով։

— Տարօրինակ մի տիպ ունես տանդ,— գոչեց Թեդդին։

Հոլը սիրալիր ձգեց սանձը։

— Ինչ ասացի՞ր,— հարցրեց նա։

— Ես իմ հոգին... Տարօրինակ տեսքով մի հաճախորդ է իջել պանդոկդ։

Եվ նա սկսեց Հոլի օգտին վառ գույներով նկարագրել անճոռնի հյուրին։

— Ոնց որ ծպտված լինի։ Եթե մարդու մեկը պանդոկս իջներ, նախ կուզենայի դեմքը տեսնել,— ասաց Հենֆրին։— Բայց կին ասածդ դյուրահավատ է, երբ գործ ունի օտարների հետ։ Սենյակդ վարձել է, Հո՛լ, և իսկի անունն էլ չի տվել։

— Ի՜նչ ես ասում,— գոչեց Հոլը, որ ուշ էր գլխի ընկնում։

— Այո՛,— հաստատեց Թեդդին,— մի շաբաթով։ Ով էլ լինի, շաբաթը չվերջացած՝ նրանից ազատվել չես կարող։ Եվ վաղն էլ, ասում է, մի կույտ բեռ է գալիս ետևից։ Հուսանք արկղներով քարեր չեն, Հո՛լ։

Ապա պատմեց Հոլին, թե ինչպես Հեստինգզում դատարկ ճամպրուկներով մի անծանոթ շորթել էր հորաքրոջ դրամը։ Մեկ խոսքով՝ տարտամ կասկածներ արթնացրեց Հոլի մեջ։

— Դե շարժվի՛ր, պառավ, — մռլտաց Հոլը։— Երևի պիտի կարգի բերեմ այս գործը։

Թեդդին զգալիորեն թեթևացած շարունակեց ճանապարհը։

Սակայն, փոխանակ կարգի բերելու գործը, պարոն Հոլը շատ խիստ շշպռվեց կնոջ կողմից՝ Սիդըրբրիջում այնքան երկար մնալու համար. իսկ կենվորի մասին երկչոտ հարցումներին ստացավ կծու և խնդրին չվերաբերող պատասխաններ։ Հակառակ այս վհատեցուցիչ արդյունքին, Թեդդիի սերմանած կասկածն սկսել էր ծիլեր արձակել պարոն Հոլի մտքում։

— Դուք կնանիքդ իսկի բան չգիտեք,— գոչեց պարոն Հոլը, որ վճռել էր առաջին իսկ առիթով մանրամասն տեղեկանալ, թե ո՛վ էր իրենք հյուրը։ Ժամը ինն անց կեսին, երբ անծանոթը անկողին էր մտել, պարոն Հոլը գրգռիչ կերպով հյուրասենյակ մտավ և ուշադիր աչքի անցկացրեց կնոջ կարասիները, պարզապես ցույց տալու, թե անծանոթը տեր ու տիրական չէ այնտեղ. ապա ուշի֊ուշով ու մի քիլ էլ արհամարհանքով զննեց մաթեմատիկական հաշվումների մի թուղթ, որ անծանոթը թողել էր սեղանին։ Եվ երբ պառկեց քնելու, նա տիկին Հոլին խորհուրդ տվեց աչալուրջ քննել անծանոթի ճամպրուկները, որոնք հասնելու էին հաջորդ օրը։

— Դու քո գործին կաց, Հո՛լ,— ասաց տիկինը,— ես էլ իմ գործին։

Տիկինն ավելի ևս հակամետ էր խայթելու Հոլին, որովհետև անծանոթը իսկապես որ արտասովոր կերպով արտառոց օտարական էր, և հենց ինքը, պանդոկապետուհին, հոգու խորքում այնքան էլ ապահով չէր նրանից։ Գիշերվա կեսին նա ընդոստ զարթնեց, նա երազում տեսել էր խոշոր, սև աչքերով հսկա, սպիտակ գլուխներ, որոնք շաղգամի նման էին և անվերջանալի վզերի վրա թառած՝ գալիս էին իր հետքերով։ Բայց ողջմիտ կին լինելով, նա հաղթահարեց սոսկումը և շուռ գալով, նորից քուն մտավ։

Եվ այսպես, փետրվարի իննին, երբ հենց նոր էր սկսվել ձնհալը, այս արտասովոր մարդը անհունությունից ընկավ Այպինգ գյուղը։ Հաջորդ օրը տիղմի միջով հասան նրա բեռները։ Եվ խիստ ուշագրավ էին այդ բեռները։ Երկու արկղներ կային, որոնք, ճիշտ է, կարող էին պատկանել որևէ ողջմիտ մարդու, բայց դրանցից զատ կար խոշոր հաստափոր գրքերով լեցուն մի սնդուկ, գրքեր, որոնցից ոմանք անհասկանալի ձեռագրով և էլի մի երկվեցյակ զամբյուղներ, սնդուկներ և տուփեր՝ ծղոտի մեջ դրված առարկաներով։ Ինչպես թվաց անփույթ հետաքրրքրությամբ ծղոտը քաշքշող Հոլին, շշեր էին դրանք։ Անծանոթը, որ փաթաթվել էր վերարկուի, շարֆի, գլխարկի ու ձեռնոցների մեջ, շատ անհամբեր դուրս եկավ սենյակից, որպեսզի դիմավորի Ֆիրենսայդի սայլակը, մինչ Հոլը շաղակրատում էր, նախքան կօգներ իրերը ներս տանելու։ Դուրս եկավ նա, չնշմարելով Ֆիրենսայդի շանը, որ dilettante մի եղանակով հոտոտում էր Հոլի սրունքները։

― Դե շուտ բերեք այդ արկղները,― գոչեց նա։― Առանց այդ էլ շատ սպասեցի։

Ապա աստիճաններով ցած իջավ և ուղղվեց դեպի սայլակի հետնամասը, ասես ուզում էր վերցնել փոքրիկ զամբյուղը։

Հենց որ Ֆիրենսայդի շունը տեսավ անծանոթին, վայրագորեն ցցվեց տեղում ու մռլտաց, իսկ երբ սա աստիճաններով ցած խուժեց, շունը մի թեթև ցատկեց, ապա ուղիղ նրա ձեռքի վրա նետվեց։

― Օ՜շտ,— ընկրկելով բղավեց Հոլը, որ շներից վախենում էր, իսկ Ֆիրենսայդը մռնչաց։

― Պառկի՛ր,― և խլեց մտրակը։

Նրանք տեսան, թե ինչպես շան ատամները սահեցին անծանոթի ձեռքի վրայով, քացու ձայնը լսեցին, ապա տեսան, որ շունը մի կողմ ցատկեց ու կպավ անծանոթի սրունքին։ Հետո լսվեց նրա պատռվող տաբատի ճթթոցը։ Ֆիրենսայդի մտրակի փափուկ ծայրը հասավ իր ապրանքին, և շունը, սարսափից կաղկանձելով սայլակի անիվների տակ քաշվեց։ Այդ բոլորը կես րոպեի պատմություն եղավ։ Ոչ ոք չէր խոսում, ամենքը գոռում էին։ Անծանոթը արագ մի նայվածք նետեց պատռված ձեռնոցին և սրունքին, ասես ուզում էր թեքվել դեպի սրունքը, ապա շուռ եկավ ու աստիճաններով վեր, դեպի պանդոկ վազեց։ Նրանք լսեցին, թե նա ինչպես շտապ անցավ միջանցքով և առանց ուղեգորգի աստիճաններով, սենյակ բարձրացավ։

— Ա՜յ դու ապուշ արարած,— թշշաց Ֆիրենսայդը մտրակը ձեռքին սայլակից ցած իջնելով, մինչ շունը անիվների ետևից նրան էր գիտում։— Արի էստեղ, թե չէ․․․

Հոլը ապշահար կանգնել էր։

— Կծեց նրան,― ասաց Հոլը։― Գնամ֊տեսնեմ ինչ եղավ։― Եվ անծանոթի ետևից սանդուղքով վեր նետվեց։ Միջանցքում նա պատահեց տիկին Հոլին։― Սայլապանի շունը կծեց նրան։

Հոլը ուղիղ վերնահարկ բարձրացավ, հրեց անծանոթի կիսաբաց դուռը և առանց այլևայլի մտավ, ի բնե կարեկից բնավորության տեր լինելով։

Վարագույրը ցած էր թողնված և սենյակում կիսամութ էր։ Լոկ մի ակնթարթ Հոլը նշմարեց շատ արտասովոր մի պատկեր՝ դեպի իր կողմն էր թափահարվում անձեռք բազուկի պես մի բան և մի դեմք, որ բաղկացած էր սպիտակի վրա երեք խոշոր, աղոտ կետերից, իսկ և իսկ հնգատերև մանուշակ: Ապա կրծքին շատ բուռն մի հարված ստացավ, դեպի ետ հրվեց, և դուռը շրխկոցով փակվեց քիթ ու բերնին ու կողպվեց։ Եվ այդ բոլորն այնքան արագ, որ Հոլը գլխի չընկավ, թե ինչ կատարվեց։ Շփոթ ձևերի շարժումներ, մի հարված ու ցնցում... Եվ ահա նա կանգնեց խավար ու փոքրիկ արտասանդուղքի վրա, մտորելով, թե այդ ինչ տեսավ։

Մի քանի րոպե անց նա միացավ «Կառք ու ձիեր» պանդոկի առաջ հավաքված մարդկանց։ Այստեղ էր Ֆիրենսայդը, որ արդեն երկրորդ անդամ պատմում էր դեպքը, այստեղ էր տիկին Հոլը, որ ասում էր, թե նրա շան ինչ բանն է իր հյուրերին կծելը. այստեղ էր դիմացի խանութպանը՝ Հաքսթըրը, որ հարցեր էր տալիս, և դարբին Սենդի Ուեջըրզը, որ խոհուն լսում էր։ Եվ հետո՝ կանայք ու երեխաներ, որոնք անմտություններ էին դուրս տալիս. «Հլա թող փորձեր կծել, չէ մի..» «Չի՛ կարելի էսպես շներ պահել․․․» «Բա ինչի կծեց...» և այլն, և այլն...

Պարոն Հոլը սանդուղքի վրա կան գնած ականջ էր դնում. նրան թվաց, թե վերնահարկում ոչ մի արտասովոր բան չէր տեսել։ Եվ հետո, տպավորությունները արտահայտելու համար շատ սահմանափակ էր բառապաշարը։

― Ասում է՝ ոչ մի բանի կարիք չի զգում,― հարեց նա, պատասխանելով կնոջ հարցումին։― Լավ կանենք՝ ներս տանենք բեռները։

― Պետք է իսկույն դաղել վերքը,― ասաց պարոն Հաքսթըրը։― Հատկապես եթե բորբոքված է։

― Ինձ մնար, կխփեի այդ շանը,― գոչեց կանանցից մեկը։

Հանկարծ շունը նորից սկսեց մռլտալ։

― Դե շարժվե՛ք,— գոռաց բարկացած մի ձայն, և շեմքին երևաց անծանոթր, որը մի լավ փաթաթվել էր, օձիքը բարձրացրել էր և գլխարկի բոլորքն էլ իջեցրել։― Ինչքան շուտ ներս տանեք իրերս՝ այնքան լավ։

Անանուն ականատեսներից մեկն ասում է, թե նա փոխել էր տաբատն ու ձեռնոցները։

― Վերքը խո՞րն է, սըր,― հարցրեց Ֆիրենսայդը։― Շատ եմ ցավում, որ իմ շունը...

― Դատարկ բան է․․․― պատասխանեց անծանոթը։― Մաշկը չի էլ պատռվել։ Դե՛ շտապ փոխադրեցեք իրերը։

Ապա, ինչպես հավաստիացնում է պարոն Հոլը, նա յուրովի հայհոյեց։

Անմիջապես, որ առաջին զամբյուղը իր իսկ ցուցումով հյուրասենյակ տարվեց, անծանոթը արտասովոր անհամբերությամբ վրան նետվեց և սկսեց բացել, առանց խղճահարության ծղոտները շաղ տալով տիկին Հոլի կարպետի վրա։ Եվ ահա զամբյուղից դուրս քաշեց ամեն տեսակի շշեր― հաստափոր փոքրիկ շշեր՝ մեջը փոշի լցված, փոքրիկ, լղարիկ շշեր՝ գունավոր և սպիտակ հեղուկներով, ակոսավոր կապույտ շշեր՝ թույն պիտակով, բարակ վզերով կլոր շշեր, կանաչ ապակե և սպիտակ ապակե խոշոր շշեր, և հետո շշեր ապակե խցանով և փայլատ պիտակով, բարակ խցաններով, կալաններով և փայտե կափարիչներով, գինու շշեր ու աղցանի ձեթի շշեր։ Այդ բոլորը նա շարքով տեղավորեց պահարանի վրա, բուխարիի գլխավերևը, պատուհանի տակ դրված սեղանին, հատակին, գրքերի դարակի վրա— մի խոսքով՝ ամենուրեք։ Բրեմբըլհըրստի դեղատունն իր օրում այդ շշերի կեսն իսկ չէր ունեցել։

Իսկապես որ տեսնելու բան էր։ Զամբյուղ զամբյուղի ետևից շշեր էր թափում, մինչև որ վեցն էլ դատարկվեցին, ծղոտները դիզվեցին սեղանի վրա։ Շշերից զատ, զամբյուղներից դուրս եկան միայն մի քանի փորձանոթ և խնամքով փաթաթված մի կշեռք։

Հենց որ դատարկվեցին զամբյուղները, անծանոթը մոտեցավ լուսամուտին և սկսեց աշխատել, բնավ ուշադրություն չդարձնելով չորս կողմը շաղ տրված ծղոտների, հանգած բուխարիի, դրսում թողնված գրքերի արկղի և կամ վեր բերված մյուս արկղների կամ ճամպրուկների վրա։

Երբ տիկին Հոլը ճաշը բերեց, անծանոթն արդեն խորասուզվել էր աշխատանքում և շշերից՝ փորձանոթների մեջ կաթիլ-կաթիլ հեղուկներ էր լցնում, ուստի չնկատեց նրա ներս մտնելը, մինչև որ պանդոկապետուհին սրբեց֊թափեց սեղանի վրայի ծղոտների կույտը, գուցե մի քիչ աղմկալի կերպով, տեսնելով, թե ինչ վիճակում է հատակը։ Անծանոթը գլուխը տիկին Հոլի կողմը դարձրեց, ապա անմիջապես շուռ եկավ։ Բայց սա տեսավ, թե կենվորը հանել էր ակնոցը, որ հենց նրա կողքին, սեղանի վրա էր։ Տիկնոջը թվաց, թե նրա ակնակապիճները արտակարգորեն խորն են։ Կենվորը դարձյալ դրեց ակնոցը, ապա շուռ եկավ ու նայեց տիկին Հոլի դեմքին։ նա պատրաստվում էր գանգատվել հատակին շաղ տրված ծղոտի մասին, բայց կենվորը կանխեց նրան։

― Խնդրում եմ առանց բախելու ներս չմտնեք,― ասաց նա արտակարգ վրդովմունքի այն շեշտով, որ բնորոշ էր նրա համար։

― Ես բախեցի, բայց երևի...

― Գուցե և բախեցիք։ Բայց իմ հետազոտությունների Ժամանակ, հետազոտություններ, որոնք խիստ շտապ ու կենսական են, ամենափոքր խանգարումը, դռան ճռնչյունը... Ուստի խնդրում եմ ձեզ...

― Իհարկե, սըր։ Եթե ուզում եք, կարող եք կողպել դուռը... Երբ ցանկանաք...

— Շատ լավ միտք է,― գոչեց անծանոթը։

― Բայց այս ծղոտները, սըր։ Եթե ներելի է, որ համարձակվեմ նկատել...

— Հարկ չկա։ Եթե ծղոտները անհանգստացնում են ձեզ, իմ հաշվին գրեցեք։— Եվ նա տիկին Հոլի դեմ քրթմնջաց, և այդ խոսքերը շատ նման էին հիշոցների։

Այնքան տարօրինակ էր նա, պատուհանի առաջ կանգնած, կռվարար և ուր որ է պայթելու մոտ, մի ձեռքում շիշը և մյուսում՝ փորձանոթը, որ տիկին Հոլը երկյուղ զգաց։ Բայց նա վճռական կին էր։

— Այդ դեպքում, կուզենայի իմանալ, սըր, ըստ ձեզ, ինչքան պետք է...

― Մի շիլինգ։ Մի շիլինգ հաշվեք։ Ինչ խոսք, որ դա բավական է։

— Թող այդպես լինի,— ասաց տիկին Հոլը և ծածկոցը վերցնելով սկսեց սեղան բանալ։― Եթե դա ձեր սրտով է, իհարկե։

Անծանոթը շուռ եկավ ու նստեց, թիկունքը պանդոկապետտուհուն դարձնելով։

Ամբողջ հետմիջօրեն դուռը կողպած աշխատեց և, ինչպես վկայում է տիկին Հոլը, ընդհանուր առմամբ՝ կատարյալ լռության մեջ։ Բայց մի պահ լսվեց մի թնդյուն և շշերի զնգոց, ասես հարվածել էին սեղանը, ապա բուռն կերպով դեն շպրտված շշի կոտրվելու աղմուկ և արագ֊արագ սենյակը չափչփող քայլերի դոփյուն։ Վախենալով, թե բան է պատահել, տիկին Հոլը մոտեցավ դռանը և ականջ դրեց, չհամարձակվելով բախել։

— Առաջ չի՜ գնում,— մռնչում էր կենվորը,— առաջ չի գնում։ Երեք հարյուր հազար, չորս հարյուր հազար․․․ Անըմբռնելի է․․․ Խաբվա՜ծ եմ․․․ Սա ամբողջ կյանքս կմաշի։ Համբերությո՜ւն․․․ Հե՜շտ է ասելը․․․ Տխմարի ու խաբեբայի մեկը...

Խորտկարանի կղմինդրե հատակին դոփդոփացին մեխավոր կոշիկներ, և տիկին Հոլը հակառակ իր ցանկության, մինչև վերջ չլսեց մենախոսությունը։ Երբ վերադարձավ, սենյակում նորից լռություն էր տիրում, բացի նրա աթոռի թեթև ճռճռոցից և շշերի պատահական զնգոցից։ Ամեն ինչ վերջացել էր, անծանոթը վերսկսել էր աշխատանքը։

Երբ տիկին Հոլը թեյ մատուցեց, սենյակի անկյունում տեսավ ապակիի կտորտանքներ, որոնք թափվել էին գոգավոր հայելու տակ և ոսկեզօծ մի նախշ, որ անզգուշությամբ ջնջված էր։ Նա կենվորի ուշադրությունը հրավիրեց այդ փաստի վրա։

— Իմ հաշվին գրեցեք,― կտրուկ ասաց անծանոթը։― Աստծո սիրույն, գլուխս մի տանեք։ Եթե որևէ բան վնասվել է, իմ հաշվին գրեցեք։― Եվ նա շարունակեց նշումներ անել իր առաջ գտնվող տետրում գրված ցուցակի վրա։

— Արի քեզ մի բան ասեմ,― ասաց Ֆիրենսայդը խորհրրդավոր եղանակով։ Երեկոն իջնում էր, և նրանք գտնվում էին Այպինգի «Հենգըր» գարեջրատանը։

— Ի՜նչ,— գոչեց Թեդդի Հենֆրին։

— Այս քո ասած մարդը, նա՛, ում կծեց շունս․․․ Դե լավ, սևամորթ է։ Գոնե սրունքները։ Աչքովս տեսա տաբատի և ձեռնոցի պատռվածքից։ Պետք էր սպասել, որ վարդագույն մաշկ երևար, չէ՞։ Բայց իսկի էլ այդպես չէր։ Միայն սև էր երևում։ Ես քեզ բան եմ ասում, այդ մարդը գլխարկիս պես սև էր։

― Ողորմա՜ծ տեր,— բացականչեց Հենֆրին։― Այս ինչ հանելուկ է։ Բայց չէ՞ որ քիթը վարդադույն է, ասես ներկած լինի։

— Ճիշտ է,— պատասխանեց Ֆիրենսայդը։— Ես էլ եմ նկատել։ Դե դու հիմա լսիր, ինչ եմ ասում։ Այդ մարդը ինչ֊որ խատուտիկ է, Թեդդի։ Մի տեղ սև է, մի ուրիշ տեղ սպիտակ― պիսակներով ծածկված է։ Եվ դրա համար էլ ամաչում է։ Մի տեսակ խառնածին է։ Եվ գույնը փոխանակ խառնվելու, պիսակներով է դուրս եկել։ Սրանից առաջ լսել էի այսպիսի դեպքերի մասին։ Ամեն մարդ էլ գիտե. ձիերի մոտ սովորական բան է։

Ես շատ մանրամասն պատմեցի, թե անծանոթը ինչ հանգամանքներում հասավ Այպինգ, որպեսզի ընթերցողը հասկանա, թե ինչու նա բոլորի հետաքրքրությունը շարժեց։ Սակայն, բացի երկու արտասովոր միջադեպերից, մինչև Ակումբի տոնի նշանակալից օրը, կարելի է շատ հարևանցի պատմել Այպինգում նրա բնակության մասին: Պանդոկի կարգ ու կանոնի վերաբերյալ հարցերի շուրջը նա մի քանի ընդհարում ունեցավ տիկին Հոլի հետ, բայց ամեն անգամ էլ, հավելվածական վճարման ամենազոր հնարքով նա իր կամքն էր պարտադրում և այդ տևեց մինչև ապրիլի վերջերը, երբ երևացին չքավորության առաջին նշանները։

Հոլը չէր սիրում նրան և մերթ ընդ մերթ համարձակվում էր ասել, թե պետք է ազատվել նրանից։ Բայց ընդհանրապես հակակրանքը հայտնում էր ցուցադրաբար թաքցնելով այն և հնարավորին չափ խուսափելով կենվորից։

― Սպասիր մինչև ամառ,— խոհեմորեն ասում էր տիկին Հոլը,― երբ կսկսեն գալ արվեստագետներր։ Այն ժամանակ կտեսնենք։ Թերևս մի քիչ ամբարտավան է, բայց, ինչ էլ ասես, չես կարող ուրանալ, թե շատ ճշտապահ մաքրում է հաշիվները։

Անծանոթը եկեղեցի չէր հաճախում և փաստորեն ոչ մի զանազանություն չէր դնում կիրակի և լուր օրերի միջև, ոչ իսկ հագնվածքով։ Եվ, ինչպես թվում էր տիկին Հոլին, շատ անկանոն էր աշխատում։ Որոշ օրեր վաղ առավոտյան ցած էր իջնում և առանց դուլ ու դադարի աշխատում էր։ Ուրիշ օրեր ուշ էր վեր կենում, չափչփում էր սենյակը, ժամերով բարձրաձայն քրթմնջում էր ու ծխում և նիրհում բուխարիի առաջ զետեղված բազկաթոռում։ Գյուղից դուրս արտաքին աշխարհի հետ ոչ մի կապ չէր պահպանում։ Տրամադրությունը առաջվա պես շատ հեղհեղուկ էր։ Ընդհանուր առմամբ վարվում էր որպես ամենաբուռն վրդովմունքների ենթակա մեկը և մի քանի անգամ, բարկության ջղաձգական նոպաներ ունեցավ, երբ շպրտում, բզկտում ու ջարդուփշուր էր անում ձեռքի տակ եկած ամեն ինչ։ Թվում էր՝ ընդմիշտ հակամետ է ամենասաստիկ ջղայնության։ Ցածր ձայնով ինքն իրեն խոսելու սովորությունը հետզհետե արմատավորվեց նրա մոտ, բայց չնայած տիկին Հոլը փութաջանորեն ականջ էր դնում, ոչ մի կերպ գլուխ չէր հանում լսածներից։

Անծանոթը ցերեկով հազվադեպ էր դուրս գալիս, բայց մթնշաղին եղանակը ցուրտ լիներ թե ոչ, ման էր գալիս մինչև քթի ծայրը փաթաթված, և ամենամենավոր շավիղներով, որոնց վրա ընկած էր լինում ծառերի կամ հողաթմբերի ստվերը։ Նրա պահպանակնոցը և լայնեզր գլխարկի ծածկի տակ ահռելիորեն վիրակապված դեմքը, մթան միջից տհաճ անակնկալով հայտնվում էին տուն դարձող մշակներին։ Իսկ երբ մի գիշեր, ժամը ինն անց կեսին Թեդդի Հենֆրին օրորվելով դուրս էր գալիս «Կարմիր թիկնոց» գինետնից, խայտառակորեն վախեցավ, գլխարկը ձեռքում ման եկող անծանոթի գանգանման գլխից, որի վրա ընկել էր պանդոկի կիսաբաց դռան անակնկալ լույսը։ Գիշերվա դեմ նրան հանդիպող երեխաները երազում չարքեր էին տեսնում։ Հայտնի չէր, նա էր ավելի ատում տղաներին, թե տղաները նրան, բայց բացահայտ էր՝ ատելությունը երկուստեք բուռն էր։

Անխուսափելի էր, որ այսքան ուշագրավ արտաքինով և նիստուկացով մարդը, Այպինգի պես գյուղում հաճախ ասեկոսեների նյութ էր դառնալու։ Նրա զբաղմունքի մասին սուր տարակարծություններ կային։ Տիկին Հոլը այս կետում խիստ բծախնդիր էր։ Երբ հարցնում էին, շատ ուշադիր բացատրում էր, թե կենվորր փորձառական հետազոտություններով է զբաղվում, շատ զգույշ անցնելով վանկից վանկ, ասես վախենում էր սայթաքի։ Երբ հարց էին տալիս՝ ինչ բան է «փորձառական հետազոտությունը» իր գերազանցության գիտակ մարդու հովով պատասխանում էր, թե գրեթե բոլոր կրթված մարդիկ գիտեն այդ և ապա բացատրում էր, թե «հայտնագործություններ է անում»։ Եվ ավելացնում էր, թե կենվորն ունեցել է ինչ-որ արկած, որ առժամապես գունաթափել է դեմքը և ձեռքերը․ դյուրազդաց բնավորություն ունենալով, չի ուզում, որ մարդիկ նկատեն այդ։

Բայց տիկին Հոլի թիկունքում լայն տարածում էր գտել այն կարծիքը, թե անծանոթը ոճրագործ է, որը մինչև քթի ծայրը փաթաթվելով փորձում է խույս տալ արդարադատությունից և բոլորովին թաքնվել ոստիկանության աչքից։ Այս միտքը ծնվեց պարոն Թեդդի Հենֆրիի ուղեղում։ Եվ սակայն փետրվարի կեսից կամ մարտի սկզբից ի վեր որևէ նշանակալից ոճրի մասին չէր խոսվել։ Ազգային դպրոցի փորձնական կրտսեր ուսուցիչ պարոն Գուլդի երևակայության մեջ այս տեսությունը ձևափոխվեց այն իմաստով, թե անծանոթը ծպտված անիշխանականի մեկն է, որ պայթուցիկներ է պատրաստում։ Եվ նա վճռեց ժամանակը ներածին չափ ձեռնարկել հետախուզական գործողություններ, որոնք գլխավորաբար կայանում էին նրանում, որ երբ հանդիպում էին, պարոն Գուլգը սևեռուն նայում էր անծանոթին կամ էլ գլխի գցող հարցեր էր տալիս այնպիսի մարդկանց, ովքեր երբեք չէին տեսել անծանոթին։ Բայց և այնպես նա ոչինչ չհայտնաբերեց։

Մի ուրիշ կարծիքի տեր էին պարոն Ֆիրենսայդի կուսակիցները, որոնք կամ ընդունում էին այն տեսակետը, թե անծանոթը պիսակավոր է կամ էլ դրա պես մի բան։ Օրինակի համար՝ Սայլըս Դարգընը բազմիցս ասել էր՝ «Եթե նա հոժարի տոնավաճառներում ցուցադրվել, շատ շուտով կհարստանա»։ Փոքր ի շատե աստվածաբան լինելով, նա անծանոթին բաղդատում էր մեկ տաղանդ ունեցող մարդու հետ։ Մի ուրիշ տեսակետ ամբողջ խնդիրը բացատրում էր՝ մի անվնաս լուսնոտ համարելով անծանոթին։ Իսկ դա այն առավելությունն ուներ, որ մեկ անգամ ընդմիշտ լուսաբանում էր ամեն ինչ։

Կային և մարդիկ, որոնք այս խմբակների միջև տատանվում էին կամ էլ հաշտվողական դիրք էին գրավում։

Սասեքսցիները սնահավատ չեն և ապրիլ ամսի սկզբին տեղի ունեցած դեպքերից հետո էր միայն, որ գյուղում սկսեցին շշնջալ անծանոթի գերբնական հատկությունների մասին։ Իսկ դրան հավատ էին ընծայում միմիայն հատ ու կենտ կանայք։

Բայց ինչ էլ մտածեին, այպինգցիները ընդհանուր առմամբ միահամուռ հակակրանք էին տածում անծանոթի հանդեպ։ Նրա դյուրագրգռությունը, որը գուցե հասկանալի լիներ մտավոր աշխատանքով զբաղվող քաղաքացուն, ապշեցուցիչ բան էր սասեքսցի այս հանդարտ գյուղացիների համար։ Նրանց մերթ ընդ մերթ նկատած խելացնոր շարժուձևերը, մութն ընկնելուն պես նրա ձեռնարկած սրընթաց պտույտները, երբ ամենախաղաղ անկյուններում հանկարծ իրենց դիմացն էր ցցվում, բրտորեն կոպտում էր իր հետ զրույց սկսելու բոլոր փորձերը, մթնշաղի սերը, որը նրան մղում էր փակել դռները, իջեցնել վարագույրները, հանգցնել մոմերն ու ճրագները― ո՞վ կարող էր համաձայնել այս բոլորի հետ։ Այպինգցիները մի կողմ էին քաշվում, երբ նա անցնում էր գյուղամիջով, իսկ երբ այլևս հեռացած էր լինում, դեռատի խեղկատակները բարձրացնում էին վերարկուների օձիքները և իջեցնում գլխարկների եզրերը, ու ներվային քայլվածքով հետևում էին նրան, կապկելով նրա խորհրդավոր վարվելակերպը։ Այդ օրերին մեծ ժողովրդականություն էր վայելում «Ուրվականը» կոչված երգը։ Օրիորդ Սթեչըլը կատարել էր այդ երգը, եկեղեցու կանթեղների ի նպաստ դպրոցում կազմակերպված համերգում։ Եվ այնուհետև հենց որ մի քանի գյուղացիներ որևէ տեղ հավաքված էին լինում և անծանոթը հայտնվում էր, մեկն ու մեկը սուլում էր այդ երգի մոտիվը առավել կամ նվազ բարձրը ձայնով։ Իսկ ուշ ժամերին փողոցներում մնացած երեխաներ նրա ետևից «ուրվական» էին գոռում և չտփից դուրս ոգևորված ծլկվում էին։

Գյուղական բժիշկ Քասը հետաքրքրությունից այրվում էր։ Վիրակապերը ուշագրավ էին պրոֆեսիոնալ տեսակետից և հազար ու մի շշերը նախանձով խառն հարգանք էին ներշնչում։ Ապրիլ և մայիս ամիսներին անծանոթի հետ խոսելու առիթ էր փնտրում։ Ի վերջո, երբ հոգեգալստյան տոնը մոտենում էր, այլևս չկարողացավ իրեն զսպել և որոշեց, գյուղական հիվանդապահի ի նպաստ հանգանակությունը պատրվակ բռնելով գնալ նրա մոտ։ Քասը զարմացավ, երբ իմացավ, թե պարոն Հոլը չգիտեր կենվորի անունը։

― Ինչ֊որ անուն տվեց,— ասաց տիկին Հոլը, մի խոսք, որ հիմք չուներ,— Բայց ես լավ չլսեցի։

Նա գլխի ընկավ, թե բոլորին ծիծաղելի կթվա, որ ինքը չգիտե կենվորի անունը։

Քասը բախեց հյուրասենյակի դուռը և մտավ։ Ներսից բավական հստակ լսվեց ինչ֊որ անեծք։

― Ներողություն անկոչ այցելությանս համար,— ասաց նա, ապա դուռը փակվեց, և տիկին Հոլը չլսեց խոսակցության մնացած մասը։

Ամբողջ տասը րոպե միմիայն շշունջներ լսեց տիկինը, ապա զարմացական մի ճիչ, ոտքերի քստքստոց, դեն շպրտված աթոռի աղմուկ, խեղդուկ մի ծիծաղ, դեպի դուռն ուղղվող արագ ոտնաձայներ― և ահա շեմքին երևաց Քասը, դեմքը ճեփ֊ճերմակ, չռված աչքերով, ուսի վրայով ետ էր նայում։ Նա դուռը չփակեց իր ետևից և առանց տիկին Հոլին նայելու, մեծ քայլերով կտրեց֊անցավ միջանցքը և աստիճաններով ցած իջավ։ Տիկին Հոլը լսեց փողոցում արագ֊արագ հեռացող ոտնաձայնը։ Նա գլխարկը ձեռքում էր բռնել։ Տիկին Հոլը խորտկարանի դռան ետև կանգնած մնաց, աչքերր հառած հյուրասենյակի բաց դռանը։ Նա լսեց անծանոթի մեղմ խնդուքը, ապա ոտնաձայնը։ Հյուրասենյակի դուռը չրխկաց, և պանդոկը նորից թաղվեց լռության մեջ։

Քասն ուղղակի գնաց գյուղի երեց՝ Բանթինգի տունը։

― Խելագա՞ր եմ ես,— գոչեց նա առանց այլևայլի, հենց որ մտավ երեցի փոքրիկ ու խղճուկ աշխատասենյակը։— Գժի տեսք ունե՞մ արդյոք։

― Ի՞նչ է պատահել,— հարցրեց երեցը ամմոնեղջյուրը դնելով առաջիկա քարոզի անջատ թղթիկների վրա։

― Պանդոկում ապրող այդ մարդը․․․

― Հետո՞․․․

― Խմելու բան տվեք ինձ,— հարեց Քասը և նստեց։

Երբ ջղերը մի քիչ հանդարտեցին մի բաժակ էժանագին շերրիով,— բարի երեցը դրանից լավ խմիչք չուներ,― Քասը պատմեց հենց նոր ունեցած տեսակցության մասին։

― Ներս մտա,— ասաց նա շնչասպառ,— և խնդրեցի մասնակցել հիվանդապահի ֆոնդին ի նպաստ կազմակերպված հանգանակության։ Երբ սենյակն էի մտնում, ձեռքերը գրպանը դրեց և իրեն գցեց բազկաթոռի մեջ։ Եվ փռշտաց։ «Լսել եմ՝ դուք հետաքրքրվում եք գիտությամբ»,― ասացի ես։ «Այո՛»,— ասաց նա և դարձյալ փռշտաց։ Շարունակ փռշտում էր։ Ինչ խոսք, որ վերջերս ահռելիորեն մրսել է։ Էլ զարմանալու ինչ կա, որ այդպես փաթաթվում է։ Սկսեցի երկար-բարակ բացատրել հիվանդապահի հարցը, ամբողջ ժամանակ չորս կողմս դիտելով։ Ամենուրեք շշեր են և քիմիական նյութեր։ Հետո մի կշեռք, դարակներում փորձանոթներ և գարնանածաղկի բուրմունք։ Չի՞ ուզում մասնակցել։ Ասաց՝ կմտածի։ Ուղղակի հարցրի՝ գիտահետազոտական աշխատանքներո՞վ է զբաղված։ Ասաց՝ այո։ «Երկարատև՞ աշխատանքներ են»։ Կարգին բարկացավ։ «Գրողը տանի, երկարատև են»,― գոչեց նա, այլևս չզսպելով իրեն։ «Օ՜»,— բացականչեցի ես։ Ու կծիկը քանդվեց։ Մարդը քիչ էր մնում պայթի և ահա հարցումս լսելով՝ պայթեց։ Իրեն մի բաղադրատոմս էին տվելք խիստ արժեքավոր մի բաղադրատոմս,― թե ինչի՞ համար, չէր կարող ասել։ «Բժշկակա՞ն է»։ «Գրողը տանի, ձեր ի՞նչ գործն է»։ Անծանոթը արժանապատվությամբ փնչացրեց ու հազաց։ Եվ շարունակեց աշխատանքը։ Ասաց՝ կկարդա բաղաղրատոմսը։ Հինգ նյութերից է բաղկացած։ Ապա ցած դրեց և գլուխը շուռ տվեց։ Պատուհանից ներս խուժող օդահոսանքը բարձրացրեց թղթի կտորը։ Սվսվոց ու խշշոց․․․ Բաց բուխարիով սենյակում էր աշխատում։ Մի բոց տեսա․․․ բաղադրատոմսն էր վառվում և ծխնելույզով վեր բարձրանում․․․ Մարդը առաջ նետվեց, բայց արդեն ուշ էր։ Եվ ահա, հենց այդ պահին նա հուսահատորեն թափահարեg ձեռքը։

— Հետո՞․․․

― Բայց ձեռք֊մեռք չկա, պարզապես դատարկ մի թևք է։ Տե՜ր աստված,— մտածեցի ես,— մարդը հաշմանդամ է, երևի խցանե բազուկ ունի և հիմա հանել է։ Բայց,— մտածեցի ես,— այստեղ ինչ֊որ տարօրինակ բան կա։ Գրողը տանի, այդ ինչն է տնկված ու բաց պահում թևքը, եթե մեջը բան չկա։ Եվ մեջը բան չկար, վստահացնում եմ ձեզ։ Ոչի՛նչ չկար մինչև ներսերը, մինչև հոդը։ Թևքով ցած մինչև արմունկը պարզ տեսնում էի, և շորի ճեղքվածքից մի լույս էր փայլում։ «Ողորմա՜ծ տեր»,― գոչեցի ես։ Իսկ նա կանգ առավ։ Սև պահպանակնոցը հառեց իմ կողմը, հետո էլ թևքին։

— Հետո՞․․․

― Այդքան բան։ Ոչինչ չասաց։ Հենց այդպես, աչքերը ոլորեց վրաս և թևքը իսկույն գրպանը խրեց։ «Հենց նոր ասում էի թե բաղադրատոմսը վառվեց, չէ՞»,— գոչեց նա և մի տեսակ հարցական հազաց։ «Գրողր տանի, դուք ինչպես եք շարժում այդ դատարկ թեքը»,—հարցրի ես։ «Դատարկ թև՞ք»։ «Այո՛, այո՛»,— գոչեցի ես,— «դատարկ թևք»։

«Սա դատ արկ թևք է, հա՞։ Դուք ձեր աչքերով տեսա՞ք, որ դատարկ թևք է»։ Նա անմիջապես վեր կացավ։ Ես էլ վեր կացա։ Ապա շատ դանդաղ երեք քայլ արեց, ընդհուպ մոտեցավ ինձ ու կանգնեց։ Եվ թունալից փնչացրեց։ Ոչ իսկ երերացի ես, թեև, ինչ մեղքս պահեմ, այդ վիրակապված գունդը և աչքակալները սուսուփուս մոտենալիս ում ասես, որ չէին վախեցնի։

«Ասում էիք դատարկ է թևքս, հա՞»,— գոչեց նա։― «Իհարկե՛»,— պատասխանեցի ես։ Երեսը բաց, առանց ակնոցի մարդու դիմաց էլ այսպես լուռ ու մունջ կանգնես, էլի մարմնովդ դող կանցնի։ Ապա անծանոթը շատ հանգիստ թևքը գրպանից դուրս բերեց և բազուկը բարձրացրեց դեպի ինձ, ասես ուզում էր դարձյալ ցույց տալ։ Այդ բոլորն անում էր խիստ դանդաղ։ Եվ ես նայեցի նրա թևքին։ Թվում էր ամբողջ մի դար էր անցել։ «Հետո՞»,— հարեցի ես, թեթև հազալով,— «այդտեղ ոչինչ չկա»։— Ի վերջո պետք էր մի բան ասեի։ Ես սկսում էի վախենալ։ Թևքի մինչև ծայրը տեսնում էի։ Նա ուղիղ ինձ մեկնեց թևքը, դանդաղ, շատ դանդաղ, հենց այսպես, մինչև որ թևածալը հայտնվեց քթիս տակ։ Տարօրինակ է, երբ տեսնում ես, թե դատարկ մի թևք այդ կերպ մոտենում է քեզ... Եվ ահա՛...

― Ի՞նչ...

― Ինչ֊որ բան (իսկ և իսկ մի ցուցամատ և բթամատ) սեղմեց քիթս։

Բանթինգն սկսեց ծիծաղել։

― Բայց այնտեղ ոչինչ չկար,— գոչեց Քասը, որի ձայնը, երբ «չկար»֊ին հասավ, սուր ճիչի վերածվեց։— Ձեզ համար ինչ կա որ, կծիծաղեք, բայց ես ձեզ բան եմ ասում, այնպես հանկարծակիի եկա, որ խփեցի թևածալին և շուռ գալով սենյակից դուրս նետվեցի, պրծա նրանից...

Քասը կանգ առավ։ Կասկած չկար՝ նրա խուճապը անկեղծ էր. շշմած շուռ եկավ և մի երկրորդ բաժակ էլ խմեց հիանալի երեցի ողորմելի շերրիից։— Երբ խփեցի թևածալին, վստահացնում եմ ձեզ, ինձ թվաց, թե մի բազկի եմ խփում։ Բայց ոչ մի բազուկ չկար։ Բազկի նշույլն իսկ չկար։

Պարոն Բանթինգը մտքերի մեջ թաղվեց։ Ապա կասկածոտ նայեց Քասին։

― Խիստ արտասովոր պատմություն է,— ասաց նա, չափազանց խոհուն ու լուրջ։— Ինչ խոսք, որ խիստ արտասովոր պատմություն է,— կրկնեց նա խորիմաստ շեշտով։

Երեցի տանը կատարված ավազակության մանրամասնությունները գլխավորապես իմացանք երեցի ու նրա կնոջ պատմածներից։ Դեպքը պատահեց Հոգեգալստյան օրը, արևածագից առաջ, Այդ օրը Այպինգում տեղի են ունենում ակմբային տոնակատարությունները։ Արևածագին նախորդող անդորրության մեջ հանկարծ արթնացել է տիկին Բանթինգը, պարզ ու մեկին զգալով, որ իրենց ննջարանի դուռը բացվել է ու փակվել։ Սկզբում չի արթնացրել ամուսնուն, այլ անկողնում նստել է ու ականջ դրել։ Ապա հստակորեն լսել է կողքի զարդախուցից դուրս եկող և միջանցքի երկայնքով դեպի աստիճանները ուղղվող բոբիկ ոտքերի դոփդոփյունը։ Երբ այլևս այս մասին կասկած չի ունեցել, հնարավորին չափ անաղմուկ արթնացրել է գերապատիվ պարոն Բանթինգին։ Սա ճրագ չի վառել, ակնոցն է դրել, կնոջ ցայգազգեստն ու իր բաղնիքի հողաթափերն է հագել և դուրս գալով կանգնել է հարթակի վրա ու լարել լսողությունը։ Եվ շատ հստակ լսել է ներքնահարկի իր աշխատասենյակում խարխափող ինչ֊որ մարդու հանած աղմուկը։ Ապա ուժեղ փռշտոց է լսել։

Ուստի վերադարձել է ննջարան, զինվել է ամենից ավելի աչքի ընկնող զենքով՝ կրակախառնիչով և ինչքան կարելի է անշշուկ, իջել է աստիճաններով։ Իսկ տիկին Բանթինգը եկել կանգնել է հարթակի վրա։

Մոտավորապես ժամը չորսն էր, և գիշերվա խավարը տեղի էր տվել։ Միջանցքում այգաբացի աղոտ նշույլներ էին երևում, բայց աշխատասենյակի դուռը անթափանցելիորեն խավար՝ հորանջում էր։ Լռության մեջ լսվում էր միայն պարոն Բանթինգի ոտների տակ սանդուղքի ճռռոցը և աշխատասենյակում ինչ֊որ շարժումի ձայն։ Հետո մի բան չրխկաց, գզրոցը բացվեց և թղթերի խշխշոց լսվեց։ Ապա մի անեծք թնդաց, լուցկի վառվեց և աշխատասենյակը ողողվեց դեղին լույսով։ Այժմ պարոն Բանթինգը միջանցքումն էր և դռան ճեղքից տեսնում էր գրասեղանն ու բաց գզրոցը, ինչպես նաև գրասեղանի վրա վառվող մոմը։ Բայց գողին տեսնել չէր կարող։ Նա կանգնել էր միջանցքում և չգիտեր ինչ աներ, իսկ տիկին Բանթինգը, գունատ ու լարված՝ նրա ետևից սանդուղքով ցած էր իջնում։ Միայն մի բան սիրտ էր տալիս պարոն Բանթինգին — այն համոզմունքը, թե ավազակը գյուղի բնակիչներից էր։

Նրանք լսեցին գրամի չրխկոցը և գլխի ընկան, թե ավազակը գտել էր տնտեսության ոսկու պահեստը,— ընդամենը երկու ֆունտ տասը շիլինգ՝ կես սովերենանոց սկեդրամներով։ Հենց որ դրամի ձայնը լսեց, պարոն Բանթինգը գործի անցնելու արիությունն ունեցավ։ Կրակախառնիչը ամուր բռնելով, աշխատասենյակը նետվեց։ Տիկին Բանթինգը կրնկակոխ հետևում էր նրան։

— Հանձնվի՛ր,— կատաղորեն գոռաց պարոն Բանթինգը և ապշած կանգ առավ։ Ըստ երևույթին սենյակը բոլորովին դատարկ էր։

Եվ սակայն հաստատ համոզված էին, թե հենց նույն պահին սենյակում ինչ-որ մեկը շարժվել էր։ Գուցե կես րոպե բերանաբաց կանգնել էին։ Տիկին Բանթինգը ուշքի գալով գնաց հողմարգելի ետևը նայեց, մինչ պարոն Բանթինգը նույն մտքից դրդված՝ մի հայացք նետեց գրասեղանի տակ։ Ապա տիկին Բանթինգը շուռ տվեց պատուհանի վարագույրները, իսկ պարոն Բանթինգը ծխնելույզն ի վեր նայեց և այնտեղ տարավ֊բերեց ձեռքի կրակախառնիչը։ Հետո տիկին Բանթինգը քրքրեց զամբյուղը, իսկ պարոն Բանթինգը բացեց ածխամանի կափարիչը։ Ի վերջո կանգ առան և իրենց տեղում գամված՝ տարակուսանքով իրար նայեցին։

— Ես պատրաստ եմ երդվել․․․— ասաց պարոն Բանթինգը։— Իսկ մո՞մը․․․ Ո՞վ վառեց մոմը․․․— բացականչեց նա։

— Հապա գզրո՞ցը․․․— գոչեց տիկին Բանթինգը։— Եվ դրամն էլ չկա․․․

Նա իսկույն ուղղվեց դեպի մուտքի դուռը։

― Այսքա՜ն էլ արտասովոր դեպք․․․

Միջանցքից ուժեղ փռշտոց լսվեց։ Նրանք դուրս խուժեցին, և հենց նույն պահին խոհանոցի դուռը չրխկաց։

— Մոմը բե՛ր,— ասաց պարոն Բանթինգն ու առաջ անցավ։ Երկուսն էլ լսեցին շտապ դեն քաշվող սողնակի աղմուկը։

Պարոն Բանթինգը բացեց խոհանոցի դուռը և իսկույն տեսավ, որ բակի դուռը բացվում է, և վաղորդայնի աղոտ լույսը խաղում է պարտեզի մթին զանգվածների վրա։ Նա հավաստիացնում է, թե ոչ ոք դռնից դուրս չեկավ։ Դուռը բացվեց, մի պահ բաց մնաց, ապա չրխկոցով փակվեց։ Դրանից էլ տիկին Բանթինգի՝ աշխատասենյակից բերած մոմը պլպլաց ու բոցավառվեց։ Մեկ֊երկու րոպե անցավ, նախքան նրանք կմտնեին խոհանոց։

Այնտեղ ոչ ոք չկար։ Երեցն ու կինը նորից գցեցին բակի դռան սողնակը, զննեցին խոհանոցը, սպասախուցը, մառանը և ի վերջո նկուղ իջան։ Ինչքան էլ փնտրեցին, ոչ մի կենդանի շունչ չգտան տան մեջ։

Երբ առավոտը բացվեց, երեցն ու կինը, շատ տարօրինակ հագնված մի զույգ, տան ներքնահարկում ապշած կանգնել էին, հալվող մոմի բոլորովին ավելորդ լույսի տակ։

Հոգեգալստյան երկուշաբթի օրվա արևածագին, նախքան Միլիին անկողնից դուրս կնետեին ամբողջ օրվա համար, պարոն և տիկին Հոլը վեր կացան և առանց աղմուկի նկուղ իջան։ Այնտեղ խիստ յուրահատուկ մի գործ ունեին, մի գործ, որ կապ ուներ իրենց գարեջրի տեսակարար կշռի հետ։

Հազիվ էին նկուղ իջել, երբ տիկին Հոլը հիշեց, թե մի շիշ սարսապարիլլան ննջարանումն էր մոռացել։ Քանի որ այս գործում ինքն էր մասնագետն ու վարպետը, Հոլը առանց այլևայլի վեր բարձրացավ, որ շիշը բերի։

Աստիճանների հարթակի վրա զարմանքով նկատեց, որ անծանոթի դուռը կիսաբաց էր։ Ապա ուղղվեց դեպի իր սենյակը և հենց կնոջ ասած տեղում էլ գտավ շիշը։

Շիշը ձեռքում վերադառնալիս նշմարեց, որ մուտքի դռան սողնակները դեն էին քաշված, և դուռը փաստորեն միայն մղլակով էր փակված։ Ասես ներշնչմամբ՝ այս փաստը կապեg կենվորի սենյակի դռան բաց լինելու և պարոն Թեդդի Հենֆրիի ենթադրությունների հետ։ Նա հստակորեն հիշեց, թե գիշերը ինքը մոմն էր բռնել, մինչ տիկին Հոլը գցում էր սողնակը։ Երբ այդ տեսավ, քար կտրած կանգ առավ և շիշը դեռևս ձեռքում՝ դարձյալ վերնահարկ բարձրացավ։ Նա բախեց անծանոթի դուռը։ Պատասխանող չեղավ։ Նորից բախեց, ապա հրեց, կրնկի վրա բացեց դուռը և ներս մտավ։

Իր սպասածի պես գտավ սենյակը։ Թե՛ անկողինը, թե՛ սենյակը դատարկ էին։ Մինչև իսկ պարոն Հոլի պես թանձրամիտ մարդուն տարօրինակ թվաց, որ ննջարանի աթոռի և մահճակալի վրա թափված էին հագուստները, իսկ ինչքան գիտեր, կենվորը ուրիշ հագուստ չուներ։ Այնտեղ էին և վիրակապերը։ Մինչև իսկ լայնեզր գլխարկը անփութորեն տնկվել էր մահճակալի ձողի ծայրին։

Սենյակի մեջտեղը կանգնած՝ Հոլը լսեց կնոջ ձայնը, որ նկուղի խորքերից էր գալիս․ վանկերը շուտասելուկի պես հրմշտում էին իրար և վերջին բառերի վրա ձայնը սուր կերպով բարձրանում էր, մի բան, որով Արևմտյան Սասեքսի գյուղացին սովոր է արտահայտել բուռն վրդովմունքը։

― Ջո՛րջ,— բղավում էր տիկին Հոլը։― Ուզածս գտա՞ր․․․

Պարոն Հոլը շուռ եկավ և շտապեց կնոջ մոտ։

― Ջե՛նի,— ասաց նա, նկուղի սանդուղքի բազրիքի վրա թեքվելով,— Հենֆրիի ասածը ճիշտ դուրս եկավ։ Այդ մարդը սենյակում չէ, և մուտքի դռան սողնակը դեն է քաշված։

Սկզբում տիկին Հոլը չհասկացավ, բայց հենց որ գլխի ընկավ, որոշեց անձամբ տեսնել դատարկ սենյակը։ Շիշը դեռևս ձեռքում բռնած՝ Հոլն առաջ անցավ։

― Ինքը այստեղ չէ, բայց շորերն այստեղ են։ Իսկ առանց շորերի ի՞նչ է անում։ Այսքա՜ն էլ տարօրինակ բան․․․

Մինչ նկուղի սանդուղքով բարձրանում էին, ինչպես հետո հաստատեցին, երկուսին էլ թվաց, թե մուտքի դուռը բացվեց ու փակվեց, բայց տեսնելով, որ դուռը փակ է և ոչ ոք չկա, այդ պահին իրար ոչինչ չասացին։ Միջանցքում տիկին Հոլն ամուսնուց առաջ անցավ և առաջինը սանդուղքով վեր վազեց։ Սանդուղքի վրա ինչ֊որ մեկը փռշտաց։ Պարոն Հոլը, որ հինգ սանդղամատ ետ էր մնացել, կարծեց, թե կինը փռշտաց։ Իսկ սա, որ առաջից էր գնում, կարծեց, թե պարոն Հոլն էր փռշտացողը։ Տիկին Հոլը հրեց֊բացեց դուռը և տեղում գամված՝ դիտեց սենյակը։

― Այսպե՜ս էլ տարօրինակ բան․․․— բա ցականչեց նա։

Նրան թվաց թե գլխի ետևից մեկը փնչացրեց, բայց շուռ գալով տեսավ, որ Հոլը իրենից մի քանի մետր հեռու սանդուղքի գլխին կանգնած է։ Բայց սա իսկույն հայտնվեg կնոջ կողքին

Տիկին Հոլը թեքվեց և ձեռքը դրեց բարձին և հետո սավանի տակ։

― Պաղ է,— գոչեց նա։― Երևի մի ժամ կամ ավելի է՝ այստեղ չէ։

Խոսքը դեռ բերանումն էր, երբ խիստ արտասովոր մի բան պատահեց― սավանները ի մի հավաքվեցին, հանկարծ նետի պես վեր խոյացան և մահճակալի ստորին հենակի վրայով ցած նետվեցին։ Ասես մի ձեռք մեջտեղից բռնել էր դրանք և մի կողմ շպրտել։ Իսկ հետո, անծանոթի գլխարկը մահճակալի ձողի գագաթից ցած ցատկեց, համարյա մի ամբողջ կիսաշրջան կատարեց և ապա ուղղակի թրմփաց տիկին Հոլի քիթ ու բերնին։ Նույնքան արագ սպունգը թռավ լվացարանից, իսկ հետո՝ բազկաթոռը, որ անփութորեն մի կողմ շպրտեց անծանոթի վերարկուն ու տաբատը և անծանոթի ձայնի նման հնչող չոր ծիծաղով չորս ոտքը վեր տնկած՝ շրջվեց տիկին Հոլի կողմը, ասես մի պահ նշան բռնեց և վրան հարձակվեց։ Տիկին Հոլը ճչաց ու շուռ եկավ։ Ապա բազկաթոռի ոտքերը զգույշ, բայց հաստատ՝ հրեցին նրա թիկունքը և նրան ու պարոն Հոլին ստիպցեցին սենյակից դուրս գալ։ Դուռը դղրդոցով փակվեg ու կողպվեց։ Ըստ երևույթին բազկաթոռն ու մահճակալը մի պահ հաղթական պար բռնեցին, և հանկարծ ամեն ինչ լռեց։

Տիկին Հոլը համարյա ուշաթափ՝ ընկավ պարոն Հոլի բազուկների մեջ։ Տիրուհու ահաբեկ ճիլից արթնացող Սիլիի օգնությամբ, պարոն Հոլը մեծ դժվարությամբ վերնահարկ տարավ կնոջը և նման դեպքերի համար սովորական կազդուրիչ կաթիլներ տվեց։

― Դա դևերի դործն է,— գոչեց ուշքի եկած տիկին Հոլը։― Ես գիտեմ, որ դևերի գործն է։ Դրանց մասին շատ եմ կարդացել թերթերում։ Սեղաններն ու աթոռները այդպե՜ս պար գան․․․

— Մի քանի կաթիլ էլ խմիր, Ջե՛նի,— նրան ընդհատեց Հոլը։— Սա կկազդուրի քեզ։

― Դուռը կողպի՛ր, դրսում մնա,— ասաց տիկին Հոլը։― Թույլ մի՛ տուր մեկ էլ ներս գա։ Ես համարյա գուշակում էի. ինչպե՜ս գլխի չընկա։ Աչքերը չռված, գլուխը վիրակապված... Եվ ոչ մի կիրակի եկեղեցի չի գնում։ Եվ դեռ այդքան շշեր․․․ Մարդու ինչի՞ն են պետք դրանք։ Դևերը կարասիներիս մեջ մտցրեց։ Իմ բարի, վաղեմի կարասիների մեջ․․․ Հենց այդ բազկաթոռում էր սիրում նստել քաղցրիկ մայրիկս, երբ ես փոքրիկ աղջիկ էի․․․ Եվ ասե՜լ, թե հիմա վրաս է հարձակվում․․․

— Այս մի կաթիլն էլ, Ջե՛նի,― ասաց պարոն Հոլը։― Ջղերդ դեռ չեն հանդարտել։

Առավոտյան ժամը հինգն էր, և արևը ոսկեղեն շողքերն էր թափում, երբ նրանք Միլիին ուղարկեցին, որ արթնացնի պանդոկի դիմացն ապրող դարբին պարոն Սենդի Ուեջըրզին։

― Պարոն Հոլը հարգանաց հավաստիքն է հաղորդում, իսկ մեր վերնահարկում կարասիները իրենց շատ տարօրինակ են պահում։ Արդյոք պարոն Ուեջըրզը չէ՞ր ուզենա գալ։

Բանիմաց մարդ էր պարոն Ուեջըրզը և խիստ հնարամիտ։ Նա շատ լուրջ վերդիր արեց խնդիրը։

— Գրողի բաժին դառնամ, եթե դա կախարդություն չէ,— եղավ պարոն Սենդի Ուեջըրզի վճիռը։― Դրա պես ջենտլմենների դիմաց պայտ ասածդ անզոր է։

Շատ մտահոգ պանդոկ եկավ Ուեջըրզը։ Պարոն և տիկին Հոլն ուզում էին, որ նա իրենց առաջն ընկած վերնահարկի սենյակն ուղղվեր, բայց, ըստ երևույթին, նա չէր շտապում․ նախրնտրում էր զրուցել միջանցքում։ Պանդոկի դիմացը գտնվող Հաքսթըրի ծխախոտի կրպակի աշակերտը դուրս եկավ և սկսեց բացել ցուցափեղկը։ Նրան էլ կանչեցին, որ մասնակցի զրույցին ։ Բնական է, մի քանի րոպե անց, նրան հետևեց պարոն Հաքսթըրը։ Պառլամենտական մեթոդով կառավարելու անգլո֊սաքսոն հանճարը իրենն էր պնդում։ Նրանք շատ խոսեցին, բայց ոչ մի վճռական քայլ չարեցին։

― Նախ փաստերը հաստատենք,― պնդեց պարոն Սենդի Ուեջըրզը։— Ամենից առաջ ստուգենք, ճիշտ վարված կլինե՞նք, եթե ջարդենք֊բացենք այդ դուռը։ Չջարդված դուռը միշտ էլ կարելի է ջարդել։ Բայց մի անգամ, որ ջարդել ես, չես կարող չջարդվածի վերածել․․․

Եվ հանկարծ, խիստ զարմանալի կերպով, վերնահարկի դուռն ինքն իրեն բացվեց, և երբ ամենքը միասին ապշած վերև նայեցին, տեսան անծանոթի փաթաթված կերպարանքը, որ սանդուղքով ցած էր իջնում և ավելի քան երբևէ չարագուշակ՝ նայում էր չափից դուրս խոշոր ապակե կապույտ աչքերով։ Նա դիք ու դանդաղ ցած իջավ, սևեռուն դիմացը նայելով։ Այդպես սևեռուն նայելով կտրեց֊անցավ միջանցքը և կանգ առավ։

― Այն կողմ նայեցե՛ք,— գոչեց նա, և բոլորը աչքները հառեցին ձեռնոցավոր մատի ուղղությամբ ու տեսան սարսապարիլլայի շիշը, որ դրված էր նկուղի դռան առաջ։ Ապա հյուրասենյակ մտավ և անակնկալորեն արագ ու բարկացած՝ նրանց երեսին չրխկացրեց դուռը։

Ոչ ոք չխոսեց մինչև չրխկոցի վերջին հնչյունները չհանգան միջանցքում։ Ապա ամենքը չռված աչքերով իրար նայեցին։

― Սա արդեն չափից դուրս է...― գոչեց պարոն Ուեջըրզը,— բայց չասաց, թե ինչ հակահարված է տալու։

― Ձեր տեղը լինեի, կգնայի հաշիվ կպահանջեի,― ասաց Ոլեջըրզը պարոն Հոլին։— Կգնայի բացատրություն կպահանջեի։

Բավական ժամանակ անցավ, մինչև պանդոկապետուհու ամուսնու զայրույթը այդ աստիճանին հասավ։ Ի վերջո նա բախեց դուռը, բաց արեց և հազիվ էր «ներողությո՛ւն» ասել, երբ՝

― Գրողի ծո՜ցը գնա,— գոռաց անծանոթը ահարկու ձայնով։— Եվ դուռը ետևիցդ փակի՛ր։

Դրանով էլ ավարտվեց կարճ տեսակցությունը։

Անծանոթը «Կառք ու ձիեր»֊ի հյուրասենյակն էր մտել առավոտյան հինգ անց կեսի մոտերքը և այնտեղ մնացել գրեթե մինչև կեսօր՝ վարագույրները ցած թողած ու դուռը փակած։ Հոլի վռնդվելուց հետո ոչ ոք չէր համարձակվել նրա մոտ գնալ։

Ըստ երևույթին այդ ամբողջ ժամանակ ծոմ էր պահել։ Երեք անգամ զանգ էր տվել, ընդ որում երրորդ անգամին կատաղի ու երկար, բայց ոչ ոք չէր պատասխանել։

― Գրողի ծո՜ցը գնան ինքն ու յուրայինները,— գոչեց տիկին Հոլը։ Քիչ անց կցկտուր շշուկներ հասան երիցատանը կատարված ավազակության մասին, և մարդիկ սկսեցին ինչ֊որ կապ տեսնել երկու դեպքերի միջև։ Հոլը, Ուեջըրզի ուղեկցությամբ, գնաց դատավոր պարոն Շաքլֆորթին տեսնելու և նրանից խորհուրդ հարցնելու։ Ոչ ոք չէր համարձակվում վերև բարձրանալ։ Հայտնի չէ՝ այդ ամբողջ ժամանակ ինչ էր անում անծանոթը։ Մերթ ընդ մերթ չափչփում էր սենյակը, իսկ երկու անգամ լուտանքների հեղեղ ժայթքեց, թղթեր բզկտվեցին և կատաղորեն շշեր կոտրվեցին։

Վախեցած բայց հետաքրքիր մարդկանց փոքրիկ խումբը հետզհետե աճում էր։ Տիկին Հաքսթըրն էլ էր եկել։ Հոգեգալստյան տոնի առթիվ պատրաստի սև բաճկոններով և «պիկե» թղթե փողկապներով զուգված ուրախ֊զվարթ երիտասարդներ էլ էին միացել խմբին և անհեթեթ հարցեր էին տալիս։ Այդ բոլորի մեջ աչքի ընկավ Արչի Հարքըրը, որ բակի կողմով մոտեցավ պատուհանին և փորձեց դիտել ցած թողնված վարագույրների արանքով, ոչինչ չէր տեսնում, բայց ձևացնում էր, թե տեսնում է, ու քիչ անց Այպինգի նոր սերնդի ուրիշ ներկայացուցիչներ էլ միացան նրան։

Հոգեգալստյան տոնի ոչ մի օր, այսքան պայծառ չէր եղել եղանակը։ Գյուղի փողոցի երկայնքով մեկ կանգնել էր տասնյակ կրպակների շարքը, ինչպես նաև մի հրաձգարան, իսկ դարբնոցի կողքին փռվող մարգագետնի վրա կային երեք դեղին ու սրճագույն սայլեր և նկարեն հագուտներով անծանոթ կանայք ու տղամարդիկ, որոնք տեղավորում էին հնդկընկույզով նշան բռնելու անհրաժեշտ հարմարանքները։ Տղամարդիկ կապույտ սվիտրներ էին կրում, իսկ կանայք սպիտակ գոգնոցներ և խոշոր փետուրներով խիստ վայելչագեղ գլխարկներ։ «Ծիրանի եղջերու»֊ի տեր Ուոջըրը և հնակարկատ պարոն Ջեգըրզը, որը միաժամանակ գործածված հեծանիվներ էր վաճառում, Վիկտորիա թագուհու հոբելյանի օրերից մնացած ազգային դրոշների և թագավորական տոհմանիշների մի դրասանգ էին կապում փողոցի լայնքով մեկ։

Իսկ ներսում, հյուրասենյակի արհեստական կիսամութի մեջ, որտեղ արևի մի բարակ շողք էր միայն թափանցում, անծանոթը հավանաբար քաղցած ու վախեցած, տհաճորեն տաք փաթաթանների մեջ կծկված, սև ակնոցի միջով զննում էր թղթերը կամ էլ զնգացնում էր կեղտոտ սրվակները և երբեմն մոլեգնորեն հայհոյում էր պատուհանների տակ աղմկող, բայց անտեսանելի երեխաներին։ Բուխարիի մոտիկ՝ անկյունում կես տասնյակ ջարդված շշերի կտորտանքներ կային, իսկ քլորի բարկ հոտը ապականել էր օդը։ Այսքանն իմացանք այդ ժամանակ պատմվածներից և այն ամենից, ինչ հետագայում տեսանք սենյակում։

Կեսօրվա դեմ անծանոթր հանկարծ բաց արեց հյուրասենյակի դուռը և շեմքում կանգնեց, աչքերը ոլորելով խորտկարանում գտնվող երեք֊չորս մարդկանց վրա։

― Միսիս Հո՛լ,― գոչեց նա։

Ինչ֊որ մեկը հլու֊հնազանդ գնաց֊կանչեց տիկին Հոլին։

Քիչ հետո երևաց տիկինը, մի քիչ շունչը կտրած և չնայած ղրան՝ ավելի քան երբեք՝ կատաղի։ Պարոն Հոլը դեռ չէր վերադարձել։ Տիկին Հոլը նախատեսել էր, թե ինչ է կատարվելու և ահա հայտնվեց, ձեռքում բռնած մի մատուցարան, որի վրա դրել էր չմաքրված հաշիվը։

― Ձեր հաշի՞վն էիք ուզում, սը՛ր,— հարցրեց նա։

— Ինչո՞ւ նախաճաշ չմատուցեցիք։ Ինչո՞ւ ճաշ չպատրաստեցիք և զանգերիս չպատասխանեցիք։ Կարծում եք՝ կարող եմ առանց ճաշի ապրե՞լ․․․

― Իսկ դուք ինչո՞ւ չմաքրեցիք հաշիվը,― գոչեց տիկին Հոլը։— Ահա՛ թե ինչ եմ ուզում իմանալ։

— Երեք օր առաջ ձեզ ասացի, թե դրամական փոխադրության եմ սպասում։

― Իսկ ես երկու օր առաջ ասացի, թե ո՛չ մի դրամական փոխադրության սպասել չեմ կարող։ Էլ ինչո՞ւ եք գանգատվում, թե ձեր նախաճաշը մի քիչ ուշանում է, երբ հաշիվս ամբողջ հինգ օր սպասում է։

Անծանոթը հայհոյեց կարճ, բայց բուռն։

— Կամա՜ց, կամա՜ց,— լսվեց խորտկարանից։

— Շնորհակալ կլինեմ, սը՛ր, եթե այդ հայհոյանքները ձեզ պահեք,― ասաց տիկին Հոլը։

Անծանոթը լուռ կանգնեց․ ավելի քան երբևէ նման էր բարկացած ջրասուզակի։ Խորտկարանում տիրող կարծիքն այն էր, թե տիկին Հոլը անծանոթին նեղն է լծում։ Սրա հետևյալ խոսքերը հաստատեցին այդ․

― Լսե՛ք, ազնիվ տիկին․․․

― Ի՜նչ ազնիվ տիկին․․․— վրա տվեց տիկին Հոլը։

― Ձեզ ասացի փոխադրությունը դեռ չի հասել։

― Ի՜նչ փոխադրություն, ի՜նչ բան,— գոչեց տիկին Հոլը։

― Բայց ահա գրպանումս․․․

— Երկու օր առաջ ասացիք՝ միայն մի սովերենի արժողությամբ արծաթ փողեր ունեք ձեզ մոտ։

— Դե հիմա մի քիչ էլ գտա։

― Օհո՜․․․— լսվեց խորտկարանից։

— Ուզում եմ իմանալ, որտեղի՞ց գտաք,— գոչեց տիկին Հոլը։

Ըստ երևույթին դա չափազանց վրդովեց անծանոթին։ Սա ոտքը խփեց հատակին։

― Ի՞նչ եք ուզում ասել,— բացա կանչեց նա։

— Հենց այն, որ ուզում եմ իմանալ որտեղից գտաք,— պատասխանեց տիկին Հոլը։— Եվ նախքան ձեզնից փող վերցնելս, նախաճաշ պատրաստելս կամ էլ որևէ ծառայություն մատուցելս, պետք է բացատրեք ինձ համար անհասկանալի մի քանի բաներ, որոնք ամենքս էլ շատ ենք ուզում հասկանալ։ Ուզում եմ իմանալ՝ վերնահարկում ինչ արեցիք բազկաթոռս, հետո ուզում եմ իմանալ՝ ինչո՛ւ ձեր սենյակը դատարկ էր, և դուք ինչպե՞ս ներս մտաք։ Իմ կենվորներր դռնով են ներս մտնում. այս պանդոկում դա օրենք է, իսկ դուք այդպես չարեցիք. ուզում եմ իմանալ՝ հապա ինչպես արեցիք։ Եվ հետո ուզում եմ իմանալ․․․

Հանկարծ անծանոթր բարձրացրեց ձեռնոցավոր ձեռքերը, բռունցքները սեղմեց և ոտքը հատակին խփեց։

— Կա՛ց,— գոռաց նա, այնքան կատաղի, որ իսկույն լռեցրեց տիկին Հոլին։

― Դուք չեք հասկանում,— ասաց նա,— ո՛վ եմ ես և ինչ մարդ եմ։ Ցույց կտամ ձեզ, երկինքր վկա, հիմա ցույց կտամ։— Եվ նա դեմքին տարավ ափը, ապա ետ քաշեց։ Դեմքի կենտրոնում բացվեց մի մութ խոռոչ։— Վերցրե՛ք,— գոչեց նա և մի քայլ առաջ անցնելով՝ տիկին Հոլին տվեց ինչ֊որ բան, որ սա մեքենաբար վերցրեց, նայելով կենվորի այլակերպված դեմքին։ Երբ տեսավ, թե ինչ է, բարձր ճչաց, հատակին գցեց այն և ընկրկեց։ Իսկ դա քիթ էր, անծանոթի քիթը, որ վարդագույն ու փայլուն՝ գլորվեց հատակին։

Անծանոթը հանեց ակնոցը և խորտկարանում գտնվող ամեն ոք ապշած մնաց։ Հետո գլխարկը հանեց և բուռն շարժումով պոկռտեց այտամորուքն ու վիրակապերը։ Մի պահ տոկացին նրանց ներվերը. ապա սարսափի դող անցավ խորտկարանի մի ծայրից մյուսը։

— Օ՜, աստված իմ,— բղավեց ինչ֊որ մեկը։

Խելքից֊մտքից վեր էր դա։ Շշմած ու սարսափահար կանգնած տիկին Հոլը, աչքերի առաջ պարզված պատկերին ի տես՝ ճչաց և դեպի մուտքի դուռը նետվեց։ Ամենքն իրենց տեղերից վեր թռան։ Նրանք սպասում էին սպիների, այլանդակումների, սարսափների, իսկ այստեղ ոչինչ չկար։ Վիրակապերն ու կեղծամը միջանցքի երկայնքով խորտկարան թռան։ Ամենքը ընդոստ մի կողմ ցատկեցին, որ դրանք իրենց չկպչեն։ Իսկ սանդուղքով ցած խուժելիս բոլորն իրար վրա գլորվեցին, որովհետև այնտեղ կանգնած և անկապ բացատրություններ գոռացող մարդը թևերը թափահարող շոշափելի մի կերպարանք էր մինչև օձիքը― դրանից վերև ոչնչություն էր, տեսանելի ոչինչ չկար։

Գյուղի բնակիչները ճիչեր ու աղաղակներ լսեցին և փողոցն ի վեր նայելով տեսան, որ «Կառք ու ձիեր» պանդոկը դուրս է ժայթքում իր հաճախորդները։ Տեսան, թե ինչպես տիկին Հոլը գետին ընկավ, իսկ պարոն Թեդդի Հենֆրին ցատկեց, որ նրա վրա չգլորվի, ապա աղեկտուր ճիչեր լսեցին. այդ Միլին էր, որ իրարանցման աղմուկի վրա խոհանոցից հանկարծ դուրս գալով, թիկունքի կողմից դեմ էր առել անգլուխ անծանոթին։

Եվ ահա փողոցում գտնվող ամեն ոք — քաղցրեղեն ծախողը, հրաձգարանի տերն ու նրա օգնականը, ճոճանակի տերը, փոքրիկ տղաներ ու աղջիկներ, գյուղի պճնամոլները, վայելչագեղ գեղջկուհիներ, բլուզավոր ծերունիներ ու գոգնոցավոր գնչուհիներ սկսեցին վազել դեպի պանդոկ։ Անհավատալիորեն կարճ ժամանակում, համարյա քառասուն հոգի հավաքվեցին տիկին Հոլի պանդոկի առաջ․ բազմությունը արագորեն աճում էր, տարուբերվում, հայ-հո՜ւյ կանչում, հարցեր տեղում, բացականչում և գուշակություններ անում։ Բոլորն անհամբեր էին միաբերան խոսելու և ստացվում էր Բաբելոնի աշտարակաշինության նման մի բան։ Մի քանի հոգի օգնեցին համարյա ուշագնաց տիկին Հոլին և ոտքի կանգնեցրին նրան։ Ծայր տվեց մի խորհրդակցություն և ինչ-որ ականատես, բոլորին խոսքակոխ անելով շշմեցուցիչ վկայություններ տվեց․

― Օ՜, այդ ուրվակա՛նը․․․

― Հետո ինչ արեց, հը՞․․․

― Վիրավորե՞ց սպասուհուն, թե չէ․․․

― Կարծում եմ՝ դանակով հարձակվեց․․․

― Գլուխ չունի ասում եմ ձեզ․․․ Ես հո սուտ չեմ ասում, մարդն իսկապես գլուխ չունի։

— Դատարկ խոսք․․․ Անպայման այստեղ մի խաղ կա։

― Ո՜նց քանդեց վիրակապերը, հը՞․․․

Բաց դռնից ներս նայել ճգնելով, բազմությունը դարձավ խարխափող մի սեպ, որի՝ խիզախներից բաղկացած ծայրը պանդռկի մոտերքն էր։

― Մարդը մի փոքր կանգնեց։ Մեկ էլ՝ աղջկա ճիչը լսեցի, և նա շուռ եկավ։ Աղջկա փեշերը փռփռացին և մարդը խոյացավ նրա ետևից։ Այս բոլորը տասը, վայրկյան չքաշեց։ Եվ ահա ետ է գալիս, մի ձեռքում՝ դանակ, մյուսում՝ մի բոքոն հաց։ Կանգնել է, ասես ինչ֊որ բան է դիտում։ Ես ձեզ բան եմ ասում, իսկի գլուխ չունի։ Եթե մի քիչ շուտ գայիք, ինքներդ․․․

Ետևի շարքերում հրմշտուք ծայր տվեց, և ճառախոսը կանգ առավ ու ճանապարհ տվեց մի փոքրիկ թափորի, որը խիստ մարտունակի ուղղվեց դեպի պանդոկ։ Առջևից գնում էր պարոն Հոլը՝ կաս-կարմիր կտրած ու վճռական, ապա գյուղի ոստիկան՝ պարոն Բոբբի Ջեֆըրզը։ նրանց շատ զգույշ հետևում էր պարոն Ուեջըրզը։ Ձերբակալման հրամանագրով զինված էին գալիս նրանք։

Մարդիկ հակասական լուրեր գռռացին վերջին պատահարների մասին։

― Գլուխ ունի թե՝ ոչ,― գոչեց Ջեֆըրզը,— ես պետք է ձերբակալեմ նրան և կձերբակալեմ։

Պարոն Հոլը աստիճաններով բարձրացավ, դեպի հյուրասենյակի դուռն ուղղվեց և կրնկի վրա բացեց։

— Ոստիկա՛ն,— գոչեց նա,― կատարեցե՛ք ձեր պարտականությունը։

Ջեֆըրզը ներս մտավ, ապա Հոլը, հետո էլ Ուեջըրզը․ մթնշաղի մեջ իրենց դիմաց գտան անգլուխ կերպարանքը, ձեռնոցավոր մի ձեռքում՝ հացի կրծված կողինձը և մյուսում պանրի կտոր։

― Այ, սա՛ է,— գոչեց պարոն Հոլը։

— Սատանա՛ն տանի, այս ի՛նչ բան է,— գոռաց բարկացկոտ մի ձայն՝ կերպարանքի օձիքի վերևից։

— Դժոխքը վկա, միստր, դուք շատ տարօրինակ հաճախորդ եք,— պատասխանեց պարոն Ջեֆըրզը։— Բայց գլուխ ունեք թե ոչ, հրամանագրում ասված է՝ «ձերբակալել» և հրամանը հրաման է։

— Չմոտենա՛ք,— բղավեց կերպարանքը ետ քաշվելով։

Նա անմիջապես հատակին նետեց հացն ու պանիրը, և պարոն Հոլը հազիվ հասցրեց սեղանի վրայից խլել դանակը։ Անծանոթը հանեց ձախ ձեռնոցը ու խփեց Ջեֆըրզի դեմքին։ Ջեֆըրզը իսկույն կարճ կապեց հրամանագրի վերաբերյալ հայտարարությունը, բռնեց նրա անձեռք դաստակը ու սեղմեց անտեսանելի կոկորդը։ Ջեֆըրզը հնչուն մի քացի ստացավ սրունքին և ակամա գոռաց, բայց որսին բաց չթողեց։ Հոլը դանակը սեղանի վրայով հրեց գեպի Ուեջըրզը, որ այս հարձակողականում այսպես ասած, դարպասապահի դեր էր խաղում, ապա առաջ նետվեց, երբ Ջեֆըրզն ու անծանոթր օրորվեցին և իր կողմը սայթաքեցին, իրար կոկորդ սեղմելով ու հարվածելով։ Մի աթոռ նրանց դեմ առավ և աղմուկով դեն շպրտվեց, երբ երկուսով գլորվեցին հատակին։

― Ոտքերից բռնի՛ր,— թշշաց Հեֆըրզը։

Պարոն Հոլը, որ ջանում էր դործադրել այս ցուցումը, հընչուն մի հարված ստացավ կողին, որ մի պահ շարքից դուրս հանեց նրան, իսկ պարոն Ուեջըրզը, տեսնելով, որ գլխատ~ված անծանոթը շուռ էր եկել ու հաղթահարել Ջեֆըրզին, դանակը ձեռքում ընկրկել էր դեպի դուռը և զարնվել պարոն Հաքըսթըրին ու սայլապան Սիդըրմորթընին, որոնք ներս էին մտնում օրենքին օգնության հասնելու համար։ Նույն պահին երեք֊չորս շշեր դարակից ցած գլորվեցին և բարկ հոտի մի ալիք արձակեցին սենյակի մեջ։

― Հանձնվում եմ,— բղավեց անծանոթը, թեև գետնով էր տվել Ջեֆըրզին։ Հևալով ոտքի կանգնեց նա, տարօրինակ մի կերպարանք― անգլուխ ու անձեռք― որովհետև այլևս քաշել֊հանել էր և՛ աջ, և՛ ձախ ձեռքի ձեռննոցները։

― Անօգուտ է,— գոչեց անծանոթը, ծանր շնչելով։

Աշխարհում ամենատարօրինակ բանն էր լսել դատարկ տարածության միջից եկող այդ ձայնը, բայց հավանաբար արևի տակ ամենագործնական մարդիկ են սասեքսցիները։ Ջեֆըրզն էլ վեր կացավ և գրպանից հանեց մի զույգ ձեռնակապանք, բայց հանկարծ ցնցվեց։

― Ա՜յ քեզ բան,— բացականչեց նա, տարտամորեն ըմբռնելով գործի անհեթեթությունը։— Գրո՜ղը տանի, դուրս է գալիս, սրանք բանի պետք չեն։

Անծանոթը բազուկը բաճկոնակի վրայով ցած իջեցրեց և, ասես հրաշքով, բոլոր կոճակները, որոնց կողմն էր ուղղված դատարկ թևքը, արձակվեցին։ Ապա ինչ-որ բան ասաց սրունքների մասին և թեքվեց, ըստ երևույթին կոշիկներն ու գուլպաներն էր շոշափում։

― Ահա՛, թե ինչ,— գոչեց Հաքսթըրը հանկարծ։— Ի վերջո սա մարդ էլ չէ։ Դատարկ հագուստ է, ուրիշ ոչինչ։ Նայե՛ք․․․ Օձիքից ցած ամեն ինչ երևում է, մինչև հագուստի աստառը։ Կարող եմ բազուկս կոխել․․․

Եվ ձեռքն երկարեց։ Նրան թվաց, թե օդի մեջ ինչ֊որ բանի դիպավ։ Մի սուր ճիչով նա ետ քաշեց ձեռքը։

— Լավ կանես մատներդ իմ աչքերից հեռու պահես,— ասաց օդային ձայնը, մոլեգին սաստի շեշտով։— Խնդիրն այն է՝ ես ամբողջովին այստեղ եմ՝ ոտքով, ձեռքերով, սրունքներով և ամեն ինչով, միայն թե անտեսանելի եմ։ Անիծված մի փորձանք է դա, բայց փաստ է։ Իսկ ի՞նչ է, դրա համար այպինգցի ամեն մի հաստագլուխ ապուշ ինձ ձե՞ռք է տալու։

Վերից վար արձակված կոճակներով կոստյումը անտեսանելի նեցուկից թույլ կախվել էր և թևերը կանթած՝ կանգնել։

Մինչ այդ՝ մի քանի ուրիշ տղամարդիկ էլ էին եկել և սենյակը խռնված էր։

― Անտեսանելի, հա՞,— բացականչեց Հաքսթըրը, ուշադրություն չդարձնելով անծանոթի նախատալից խոսքերին։― Ո՞վ է լսել այդպիսի բան։

― Թերևս տարօրինակ է, բայց ոճիր չէ։ Ինչո՞ւ է ոստիկանն այս ձևով վրաս հարձակվում։

― Ա՜, դա ուրիշ հարց է,― ասաց Ջեֆըրզը։― Ինչ խոսք, որ այս աղոտ լույսի տակ ձեզ տեսնելը դժվար է, բայց ես ունեմ ձերբակալման հրամանագիր, որ ամեն ինչով օրինավոր է։ Եվ ոչ մի անտեսանելիության համար չեմ հետապնդում ձեզ, այլ ավազակության։ Մի տուն են մտել ու փող կողոպտել։

― Հետո՞։

— Որոշ հանգամանքներ ցույց են տալիս․․․

― Դատարկ ու հիմար խոսք,— բացականչեց Անտեսանելի Մարդը։

― Հուսով եմ այդպես է, սըր, բայց ես հրաման եմ ստացել․․․

— Լա՛վ,― ասաց անծանոթը,— կգա՛մ, կգա՛մ։ Բայց առանց ձեռնակապերի։

— Կարգն այդպես է,― հարեց Ջեֆըրզը։

― Առանց ձեռնակապերի,— պնվեց անծանոթը։

― Ներեցե՛ք, բայց այդպես չի լինի,— ասաց Ջեֆըրզը։

Կերպարանքը հանկարծ նստեց, և նախքան որևէ մեկը գլխի կընկներ, թե ինչ է կատարվում, հողաթափերը, գուլպաներն ու տաբատը սեղանի տակ էին շպրտվել։ Ապա ոտքի կանգնեց և մի կողմ նետեց բաճկոնը։

― Հե՜յ, կա՛ց,— բղավեց Ջեֆըրզը, հանկարծ գլխի ընկնելով, թե ինչ է կատարվում։ Իսկույն կառչեց բաճկոնակից, որ դիմադրեց, ապա այնտեղից դուրս եկավ շապիկը և Ջեֆըրզի ձեռքում մնաց դատարկ ու թույլ կախ ընկած բաճկոնակը։— Բոնե՛ք նրան,— գոռաց Ջեֆըրզը։— Մի անգամ, որ հանվի․․․

― Բռնեք նրան,― գոռացին ամենքը և խուժեցին դեպի օդի մեջ ծփացող շապիկը, միակ բանը որ տեսանելի էր անծանոթից։

Շապկի թևքը Հոլի դեմքին իջեցրեց ճարպիկ մի հարված, որ կասեցրեց նրա բազկատարած հարձակումը և նրան ետ շպրտեց դեպի Ժամկոչ Թութսամի գիրկը․ մի ա կնթարթ ևս, և շապիկը բարձրացավ օդը և գալարվելով պտտվեց բազուկների շուրջը, ինչպես ամեն մի շապիկ, որ մարդու գլխից վեր է մղվում։ Ջեֆըրզը բռնեց այն և այդպես էլ պարղապես օգնեց, որ հանվի։ Ապա օդի միջից բերնին մի հարված ստացավ և առանց այլևայլի հանեց մահակը և վայրագորեն իջեցրեց Թեդդի Հենֆրիի գանգին։

― Զգույշ,—գոռացին բոլորը, ով ինչպես կարող էր՝ պաշտպանվելով ու տեղալով ոչ մի բանի չկպչող հարվածներ։

— Բռնեցեք նրան․․․

— Փակեցե՛ք դուռը․․․

― Բաց չթողնե՛ք։

― Ես ինչ֊որ բան բռնեցի...

― Ահա՛ այստեղ է։

Ծայր տվեց բաբելոնյան կատարյալ խառնակություն։ Թվում էր՝ բոլորն էլ միաժամանակ հարվածներ էին ստանում։ Սենդի Ուեջըրզը, որ ինչպես միշտ, գործը գիտեր, իսկ այժմ ավելի բանիմաց էր դարձել քթին իջած ահարկու հարվածից, բացեց դուռը և գլխավորեց խուճապահար փախուստը։ Մյուսները գահավեժ հետևեցին նրան և մի պահ խռնվեցին դռան ետևը։ Տուրուդմբոցը շարունակվեց։ Միադավան Ֆիպսի առաջնատամներից մեկը ջարդվեց, իսկ Հենֆրիի ականջի կռճիկը պատռվեց։ Ջեֆըրզը կզակին մի հարված ստացավ և շուռ գալով, բռնեց մի բան, որ այս իրարանցման մեջ իր և Հաքսթըրի միջև էր խցկվել և չէր թողնում, որ իրար մոտենան։ Շոշափելով, նա մկանուտ մի կուրծք գտավ, և նույն ակնթարթում կոկորդ֊կոկորդի եկած ու մոլեգնած մարդկանց զանգվածը խցկվեց խռնված միջանցքը։

— Բռնեցի նրա՜ն,— բղավեց Ջեֆըրզը, շունչը կտրած պտտվելով այս խառնիճաղանջի մեջ և կաս֊կարմիր դեմքով և ուռած երակներով գոտեմարտելով անտեսանելի թշնամու հետ։

Մարդիկ աջ ու ձախ տարուբերվում էին, մինչ այս արտասովոր ծեծկռտոցը արագորեն խուժում էր դեպի մուտքի դուռը և կես տասնյակ աստիճաններով փողոց էր գլորվում։ Ջեֆըրզը խեղդուկ ձայնով գոռգոռում էր, բայց ամուր կառչել էր որսին և գործի էր դնում ծունկը․ հանկարծ նա մի պտույտ գործեց և բոլորի տակ ծանրորեն թրմփաց գետնին ու գլուխը խճաքարերին դիպավ։ Միայն այն ժամանակ թուլացրեց ձեռքերը։

Չորս կողմից բղավեցին՝ «Բռնեցե ՛ք», «Անտեսանելի՛ն» և այլն, և այլն և ահա դրսեցի մի երիտասարդ, որի անունը դեռևս չի պարզվել, իսկույն առաջ նետվեց ու բռնեց ինչ֊որ բան, որ սակայն ձեռքից պրծավ և ինքն էլ ընկավ գետնատարած ոստիկանի վրա։ Փողոցի մեջտեղը կանգնած մի կին ճչաց, երբ մի բան, հրմշտելով սուրաց իր կողքով։ Մի շուն, որ երևի քացի էր ստացել, վնգստաց ու կաղկանձելով Հաքըսթըրի բակը վազեց ու դրանով էլ ավարտվեց Անտեսանելի Մարդու փախուստը։ Մի պահ մարդիկ ապուշ կտրած ու վրդովված կանգնեցին, ապա ծայր տվեց խուճապը և բոլորին ցրեց ամբողջ գյուղով մեկ, ինչպես քամին է ցրում մեռած տերևները։

Միայն Ջեֆըրզն էր անշարժ պառկել, գլուխը դեպի երկինք պարզած և ծնկերը ծալած։

Ութերորդ գլուխը չափազանց կարճ է և պատմում է, թե շրջանի բնասեր Գիբինզը, մինչ պառկել էր լայնարձակ սարահարթի վրա, վստահ թե առնվազն երկու մղոնի վրա մի հոգի իսկ չկա շուրջը, և համարյա մրափում էր, շատ մոտից լսեց ոտնաձայնը մի մարդու, որ հազում էր, փռշտում, և ապա ինքնիրեն՝ կատաղած հայհոյում։ Գիբինզը դիտեց չորս կողմը, բայց ոչ ոքի չտեսավ։ Սակայն պարզորոշ հնչում էր ձայնը և շարունակում էր հայհոյել այնպիսի ընտրովի և բազմազան լուտաքներով, որոնք բնորոշ են կրթված մարդկանց։ Ձայնը գագաթնակետին հասավ, ապա իջավ և ի վերջո հանգավ հեռվում, ըստ երևույթին ուղղվելով Էդըրդինի կողմը։ Հետո ջղաձգական մի փռշտոցի վերածվեց ու վերջ գտավ։ Գիբինզը ոչինչ չեր լսել առավոտյան պատահարների մասին, բայց այս երևույթն այնքան ցնցող ու վրդովեցուցիչ էր, որ իր փիլիսոփայական անդորրությունը չքացավ։

Աճապարանքով վեր կացավ նա, և ինչքան կարող էր արագ, դիք բլրով ցած՝ դեպի գյուղ շտապեց։

Պարոն Թոմաս Մարվըլին պատկերացրեք որպես մեկը, որ ունի խոշոր ու կախ ընկած թշեր, խոզանակի պես դուրս ցցված քիթ, լորձնոտ, մեծ ու մշտաշարժ բերան և ցից ու արտառոց մորուք։ Նա գիրության հակամետ էր․ կարճ սրունքները շեշտում էին այդ։ Թավոտ գլխարկ էր դրել և այն փաստը, որ հագուստի ամենաճակատագրական կետերում հաճախ աչքի էին ընկնում կոճակներին փոխարինող առասանն ու կոշկի կապը, մատնում էր թունդ ամուրիին։

Այպինգից շուրջ մեկուկես մղոն հեռու, Էդըրդին տանող ճամփի եզրին նստել էր պարոն Թոմաս Մարվըլը և ոտքերը կախել առվակի մեջ։ Ծակոտկեն, անհամաչափ ասեղնագործությամբ գուլպաները չհաշված՝ բոբիկ էին ոտքերը, իսկ խոշոր բթամատները լայն էին և ցցվել էին աչալուրջ շան ականջների պես։ Շատ դանդաղկոտ― ամեն ինչում դանդաղկոտ էր նա― մտադրում էր փորձել մի զույգ կոշիկներ։ Դրանք ամենատոկուն կոշիկներն էին, որոնց երբևէ հանդիպել էր, բայց իրեն համար շատ խոշոր էին, մինչդեռ իր ունեցածները չոր եղանակի համար շատ հարմար էին, բայց անձրևայինի համար անպետք, քանի որ ներբանները շատ բարակ էին։ Պարոն Թոմաս Մարվըլը չէր սիրում լայն կոշիկներ, բայց նույնքան չէր սիրում և խոնավությունը։ Նա դեռևս պարտ ու պատշաճ կերպով չէր կշռադատել, թե որն էր ավելի ատելի, բայց այսօր հաճելի օր էր, և ուրիշ անելիք չուներ։ Ուստի երկու զույգ կոշիկները դրեց գետնին, շնորհալի դասավորությամբ ու սկսեց դիտել։ Իսկ երբ դրանք տեսավ խոտերի և նորածիլ կռատուկների մեջ, հանկարծ անդրադարձավ, թե երկու զույգն էլ չափազանց զզվելի էին։ Նա բնավ հանկարծակիի չեկավ, երբ թիկունքից մի ձայն լսեց․

― Դե՛, կոշիկներ են, էլի,— ասաց Ձայնը։

— Հանգանակությամբ առնված կոշիկներ են,— հարեց պարոն Թոմաս Մարվըլը գլուխն ուսին թեքած՝ նողկանքով նայելով կոշիկներին։— Գրողը տանի ինձ, եթե իմանում եմ, թե այս անիծված տիեզերքում երկուսից ո՛րն է ամենազզվելի զույգը։

― Հը՜մ․․․— բացականչեց Ձայնը։

― Ավելի վատերն էլ եմ հագել։ Բանն այն է, բոբիկ էլ եմ եղել, բայց ներեցեք արտահայտությանս, այսքան լրբորեն գարշելի կոշիկներ չեմ տեսել։ Քանի օր է ինձ համար կոշիկ եմ փնտրում, որովհետև սրանք ինձ զզվեցրել են։ Դե՛, ինչ խոսք, որ շատ տոկուն են։ Բայց թափ առաշրջիկ ջենտլմենը, գրողը տանի, միշտ էլ գործ ունի իր կոշիկների հետ։ Ուզում եք հավատացեք, ինչքան էլ չարչարվեցի, այս անիծած կոմսությունում ուրիշ կոշիկ չգտա։ Մի սրանց նայեք։ Եվ ընդհանուր առմամբ այս կոմսությունում կոշիկները լավ են։ Բայց սա հենց իմ կույր բախտից է։ Տասը տարուց ավելի է՝ այս կոմսությունում եմ գնում կոշիկներս։ Դրանից հետո էլ վեր կենան և այսպես վարվեն հետս․․․

― Գարշելի երկիր է,— ասաց Ձայնը։— Եվ բնակիչներն էլ կեղտոտ մարդիկ են։

― Ճիշտ է, չէ՞,— գոչեց պարոն Թոմաս Մարվըլը։― Աստվա՜ծ իմ․․․ Այսպես էլ կոշի՜կ կլինի․․․ Սա արդեն չափից դուրս է...

Ուսի վրայով գլուխը շուռ տվեց դեպի աջ, որպեսզի զրուցակցի կոշիկներին նայի և բաղդատի իրենների հետ, բայց ահա՛, այնտեղ, ուր պետք է լինեին զրուցակցի կոշիկները, ոչ ոտքեր կային, ոչ էլ կոշիկներ։ Ուսի վրայով գլուխը շուռ տվեց դեպի ձախ, բայց այնտեղ էլ ոչ ոտքեր կային, ոչ էլ կոշիկներ։ Ու զարմանքից շշմեց։

― Այդ որտե՛ղ եք,— հարցրեց պարոն Թոմաս Մարվըլը չորս թաթի վրա շուռ գալով։ Նա տեսավ սարահարթի ամայի տարածությունները և հեռու֊հեռվում քամու դիմաց ճոճվող հավամրգիի թփերը։

― Հարբա՞ծ եմ, ինչ է,― ինքն իրեն հարց տվեց պարոն Թոմաս Մարվըլը։― Արդյոք տեսի՞լք ունեցա։ Ինքս ինձ հե՞տ էի խոսում։ Սա ի՛նչ․․․

― Մի՛ վախենաք,— ասաց Ձայնը։

― Որովայնախոսությանը վերջ տվեք,— գոչեց պարոն Թոմաս Մարվըլը, ընդոստ վեր կենալով։— Որտե՞ղ եք։ Ես ձեզ վախենալ ցույց կտամ։

― Իրար մի՛ անցեք,— կրկնեց Ձայնը։

― Հենց հիմա ինքներդ իրար կանցնեք, ապուշի մե՛կը,— բղավեց պարոն Թոմաս Մարվըլը։— Հիմա կհասցնեմ ձեզ․․․

Լռություն․․․

― Թաղվա՞ծ եք ,— ճչաց պարոն Թոմաս Մարվըլը։

Պատասխան չկար։

Բոբիկ ու շլմորած և բաճկոնը համարյա ուսերից ցած ընկած կանգնել էր պարոն Թոմաս Մարվըլը։

― Կի՜վ֊կի՜վ,― ծղրտաց կիվկիվը, շատ հեռվից։

― Առ քեզ կիվ֊կիվ,— գոչեց պարոն Թոմաս Մարվըլը։— Ի՛նչ եք գժություն անում։

Սարահարթում մարդ֊մուրդ չկար— արևելքից արևմուտք, հյուսիսից հարավ։ Ճանապարհը, եզերքի ցածլիկ առվակով և ցցերով՝ հարթ ու ամայի ձգվում էր դեպի հյուսիս ու հարավ, և բացի այդ կիվկիվիg երկինքն էլ էր ամայի։

— Աստված ողորմի ինձ,— հառաչեց պարոն Թոմաս Մարվըլը, դարձյալ ուսերի վրա քաշելով բաճկոնը։— Խմիչքից է։ Դե՛, ես հենց սկզբից գլխի ընկա։

― Խմիչքից չէ,— հարեց Ձայնը։― Դուք հանգիստ թողեք ձեր ջղերը։

― Օհո՜․․․― տնքաց պարոն Մարվըլը և պեպենների մեջ կորած նրա դեմքը գունատվեց։― Խմիչքից է,― անձայն կրկնեցին նրա շրթները։ Չռված աչքերով շուրջը դիտեց, ապա դանդաղ շուռ եկավ։― Երդվում եմ՝ մի ձայն լսեցի,― շշնջաց նա։

― Իհարկե լսեցիք։

― Էլի սկսվեց,— մռլտաց պարոն Մարվըլը, աչքերը փակելով և տանջալից շարժումով ձեռքը ճակատին տանելով։ Բայց ահա հանկարծ բռնեցին օձիքից ու բուռն կերպով ցնցեցին, և նա այլևս բոլորովին շշմեց։

― Հիմարությունից ձեռք քաշեցեք,— ասաց Ձայնը։

― Խե՜լքս․․․ թռցրե՜լ... եմ․․․— ողբաց Մարվըլը։— Ճար չկա։ Այդ անիծած կոշիկների համար հուզվելուց է։ Խելքս թռցրե՜լ եմ... կամ էլ ոգիներն են...

― Ոչ մեկը, ոչ մյուսը,— ասաց Ձայնը։— Լսիր․․․

― Թռցրե՜լ եմ...— կրկնեց պարոն Մարվըլը։

― Կա՛ց,― ասաց Ձայնը տիրաբար, հազիվ զսպելով վրդովմունքը։

― Հետո՞,— գոչեց պարոն Թոմաս Մարվյըլը, տարօրինակ մի զգացողությամբ, թե ինչ֊որ մեկը մատով իր կրծքին է դիպչում։

― Կարծում ես պարզապես երևակայությո՞ւն․․․ հենց երևակայությո՞ւն եմ․․․

― Էլ ուրիշ ի՛նչ կարող եք լինել,— ասաց պարոն Թոմաս Մարվրլը, ծոծրակը շփելով։

― Շատ բարի,— գոչեց Ձայնը հանգիստ շեշտով։― Դե հիմա ես կայծքարեր կնետեմ քեզ, մինչև որ միտքդ փոխես։

― Բայց որտե՞ղ եք դուք։

Ձայնը չպատասխանեց։ Ըստ երևույթին օդի միջից բաց թողնված կայծքարը սվսվալով թռավ և հազիվհազ քերեց պարոն Մարվըլի ուսն ու անցավ։ Պարոն Մարվըլը շուռ գալով տեսավ, թե ինչպես մի կայծքար հանկարծ ցատկեց օդի մեջ, ոլոր֊մոլոր մի պտույտ գործեց, մի պահ կախված մնաց, և ապա համարյա անտեսանելի արագությամբ թռավ դեպի իր ոտքերր։ Նա այնքան շշմեց, որ չկարողացավ խուսափել։ Շչալով իջավ քարը և բոբիկ բթամատին զարնվելով ցատկեց առվի մեջ։ Պարոն Թոմաս Մարվըլը վեր թռավ ու բարձր ոռնաց։ Ապա սկսեց վազել։ Անտեսանելի ինչ֊որ արգելքի դեմ առնելով սայթաքեց և թավալգլոր գետին ընկավ նստած դիրքում։

― Դե հիմա ասա՛,— գոչեց Ձայնը, երբ մի երրորդ քար շրջան գործելով օդ բարձրացավ ու կախվեց թափառաշրջիկի գլխին։― երևակայությո՞ւնն եմ ես։

Պատասխանելու փոխարեն պարոն Մարվըլը դժվարությամբ ոտքի կանգնեց և դարձյալ իսկույն ցած գլորվեց։ Մի պահ անշարժ մնաց։

― Խելոք չմնաս՝ այս կայծքարը դլխիդ կտամ,— ասաց ձայնը։

― Այդ էր պակաս,— բացականչեց պարոն Մարվըլը, նստեց և վիրավոր բթամատը շփելով աչքը հառեց երրորդ քարին։— Չեմ հասկանում։ Քարերն իրենք իրենց նետվում են։ Քարերը խոսում են։ Ցած ընկի՛ր։ Կորի՛ր։ Բանս բուրդ է։

Երրորդ կայծքարը գետին ընկավ։

— Շատ պարզ է,― ասաց Ձայնը։— Ես անտեսանելի մարդ եմ։

— Դուք ինձ նորություն ասեք,― մռլտաց պարոն Մարվըլը, ցավից տնքալով։— Որտե՞ղ եք թաքնվել. ինչպե՞ս եք անում այդ։ Խելքս բան չի կտրում։ Անձնատուր եմ լինում։

— Ես անտեսանելի եմ և վերջ․․․— ասաց Ձայնը։— Այդքանը հասկանաս՝ հերիք է։

— Պարզ է։ Իսկ ձեր անիծված բարկությունն իզուր է, Միստր։ Դե, հիմա ասեք՝ ինչո՞ւմն է ձեր հնարքը։ Ինչպե՞ս եք թաքնվել։

— Ես անտեսանելի եմ ― ահա գործի ուղն ու ծուծը։ Ուրեմն հասկացիր, որ...

— Բայց որտե՞ղ եք,— ընդհատեց պարոն Մարվըլը։

― Հենց այստեղ։ Քեզնից վեց յարդ հեռու։

― Դե լա՜վ։ Հո կույր չեմ։ Քիչ է մնում ասեք՝ դուք օդ եք ուրիշ ոչինչ։ Ձեր իմացած տգետ թափառաշրջիկներից չեմ։

― Այո՛, ես օդ եմ։ Հենց հիմա դու իմ միջով ես նայում։

― Ի՞՜նչ... Ոչ մի նյութ չկա՞ ձեր մեջ։ Vox et․․․ Ո՞նց է այդ խոսքը, որ բլբլացնում են։ Ա՞յդ եք դուք։

― Շատ սովորական մի մարդ եմ ես― մսով ու արյունով․․․ Ուտելու֊խմելու և հագնվելու կարիք զգում եմ, բայց անտեսանելի եմ։ Գլխի ընկնո՞ւմ եք։ Անտեսանելի եմ։ Շատ պարզ։ Անտեսանելի եմ։

― Ի՞՜նչ... Իսկական մա՞րդ եք․․․

— Այո՛, իսկական։

― Եթե իսկական մարդ եք,— ասաց Մարվըլը,— ձեր ձեռքը տվեք, տեսնեմ։ Ի վերջո դա այնքան էլ անսովոր բան չի լինի։ Տեր աստված,— գոչեց նա։— Սիրտս ճաքեցրիք․․․ Այդպես բռնե՞լ կլինի։

Ազատ մատներով նա շոշափեց դաստակը սեղմող ձեռքը։ Ապա իր վեհերոտ ձեռքը Անտեսանելիի բազկով վեր տարավ, գգվեց մկանուտ մի կուրծք և զննեց մորուսավոր մի դեմք։ Մարվըլի դեմքը ծայրահեղ զարմանք էր արտահայտում։

― Գրողի բաժին դառնամ,— բացականչեց նա։— Սա խելքից մտքից վեր բան է։ Պարզապես ապշեցուցիչ է։ Ահա հենց ձեր միջով տեսնում եմ մի նապաստակ, այստեղից կես մղոն հեռու։ Ձեր ոչ մի մասը չի երևում․․․ բացի․․․

Նա շատ ուշադիր զննեց ըստ երևույթին դատարկ տարածությունը։

― Հենց նոր հաց ու պանիր չե՞ք կերել դուք,— հարցրեց պարոն Մարվըլը, բռնելով անտեսանելի բազուկը։

― Ճիշտ եք ասում։ Եվ դեռ լրիվ չի յուրացվել իմ օրգանիզմի կողմից։

— Ա՜․․․— գոչեց պարոն Մարվըլը։— Մի տեսակ ուրվականի հատուկ բան է։

― Իհարկե այս բոլորը քո կարծածի պես զարմանալի չէ։

— Իմ համեստ կարիքների համար չափազանց զարմանալի է,— պատասխանեց պարոն Թոմաս Մարվըլը։― Ո՞նց գլուխ բերեցիք, հը՞․․․ Գրողը տանի, ո՞նց հաջողեցրիք։

— Երկար պատմություն է։ Եվ հետո․․․

— Ճիշտն ասած՝ այս փաստը շշմեցնում է ինձ,— հարեց պարոն Մարվըլը։

― Լսի՛ր, հիմա ինչ եմ ուզում ասել քեզ։ Ես օգնության կարիք եմ զգում։ Բանը մինչև այստեղ հասցրին։ Եվ ես հանկարծ քեզ հանդիպեցի։ Բարկությունից կատաղած թափառում էի, մերկ և ուժասպառ։ Կարող էի մարդասպանություն գործել․․․ Եվ հանկարծ քեզ տեսա։

— Աստվա՜ծ իմ․․․— շշնջաց պարոն Մարվըլը։

— Ես քո թիկունքից մոտեցա քեզ, վարանեցի և ճանապարհս շարունակեցի․․․

Պարոն Մարվըլի դեմքի արտահայտությունը պերճախոս էր։

― Ապա կանգ առա։ «Ահա՛»,— ասացի,— «ինձ պես հալածականի մեկը։ Սա է իմ փնտրած մարդը»։ Ուստի ետ դարձա ու մոտեցա քեզ, հե՛նց քեզ։ Եվ․․․

— Աստվա՜ծ իմ․․․— բացականչեց պարոն Մարվրլը։— Բայց իմ գլուխը պտտվում է։ Թույլ տվեք հարցնել, այդ ինչպե՞ս եղավ։ Եվ ինչ տեսակ օգնություն է պետք ձեզ․․․ Անտեսանելի․․․

― Ուզում եմ՝ ինձ օգնես, որ հագուստ ու պատսպարան ճարեմ և հետո ուրիշ շատ բաներ։ Վաղուց է՝ դրանց երեսը չեմ տեսել։ Իսկ եթե չօգնես, դե՛․․․ Բայց դու կօգնես, պե՛տք է օգնես․․․

― Լսե՛ք,— գոչեց պարոն Մարվըլը։— Ես շշկլվել եմ։ Մեկ էլ այդպես չտաք վզակոթիս։ Եվ թույլ տվեք գնամ։ Ի վերջո պետք է խելքս գլուխս հավաքեմ։ Չէ որ դուք համարյա ջարդեցիք ոտքիս բթամատը: Այս ամենը աներևակայելի են։ Ամայի սարահարթ, ամայի երկինք... Բնության գրկից բացի, չորս բոլորդ մղոններով ոչինչ չի երևում․․․ Եվ ահա հանկարծ մի ձայն է գալիս․․․ Մի ձայն երկնքից․․․ Եվ քարեր․․․ Եվ մի բռունցք․․․ Աստվա՜ծ իմ․․․

— Թափ տուր մի քեզ,— ասաց Ձայնը,— որովհետև դու կոչված ես անել այն, ինչ ես ընտրել եմ քեզ համար։

Պարոն Մարվըլը այտերն ուռեցրեց, և աչքերը չռեց։

— Քե՛զ ընտրեցի ես,— ասաց Ձայնը։— Եթե չհաշվենք այդ գյուղի մի քանի հիմարներին, դու միակ մարդն ես, որ գիտես, թե աշխարհի երեսին անտեսանելի ասված մարդ կա։ Դու պետք է իմ օգնականը դառնաս։ Օգնի՛ր ինձ և ես ինչե՜ր չեմ անի քեզ համար։ Անտեսանելի Մարդը հզոր մարդ է։— Նա մի պահ կանգ առավ և ուժգին փռշտաց։— Բայց եթե մատնես ինձ,— շարունակեց նա,— եթե ցուցումներս չգործադրես․․․

Անտեսանելին լռեց և մի ծանր հարված իջեցրեց պարոն Մարվըլի ուսին։ Նրա հպումից սարսափահար՝ պարոն Մարվըլը մի ճիչ արձակեց։― Ես չեմ ուզում մատնել ձեզ,— գոչեց նա, ընկրկելով անտեսանելի մատների ուղղությունից։— Ինչ ուզում եք արեք, այդ բանը մի մտածեք։ Միակ փափագս ձեզ օգնելն է։ Միայն թե ասացե՛ք ինչ եք ուզում, որ անեմ։ (Ողորմա՜ծ տեր․․․) Ինչ ուզենաք՝ սիրահոժար կանեմ․․․

Երբ խուճապի առաջին փոթորիկը հանդարտվեց, Այպինգում ծայր տվին վեճերը։ Թերահավատությունը հանկարծ ցցեց գլուխը, մի քիչ անհանգիստ ու անվստահ, բայց այդուհանդերձ թերահավատություն էր դա։ Շատ ավելի հեշտ էր չհավատալ Անտեսանելի Մարդու գոյությանը. իսկ ովքեր նրա հօդս ցնդելն էին տեսել կամ էլ իրենց մարմնի վրա զգացել էին նրա բռունցքների ուժը՝ ձեռքի մատների վրա էին համրվում։ Այս վկաներից պարոն Ուեջըրզն առայժմ չէր երևում․ նա անմերձենալիորեն քաշվել էր իր իսկ տան սողնակների և նիգերի ետևը, իսկ Ջեֆըրզը անզգա պառկել էր «Կառք ու ձիեր»-ի հյուրասենյակում։ Մարդկային փորձառության սահմաններից դուրս եկող մեծ և արտասովոր մտքերը շատ ավելի քիչ են ներգործում տղամարդկանց ու կանանց վրա, քան աննշան, բայց և այնպես շոշափելի նկատառումները։ Այպինգը զվարթորեն դրոշազարդվել էր, և ամեն ոք զուգվել էր։ Վերջին մեկ-երկու ամսում ամենքը սրտատրոփ սպասել էին Հոգեգալստյան տոնին։ Կեսօրից հետո, մինչև իսկ նրանք, ովքեր հավատում էին Անտեսանելիի գոյությանը, փորձնական կարգով վերսկսեցին իրենց մանր-մունր զվարճությունները, ենթադրելով, թե նա ընդմիշտ հեռացել էր, իսկ թերահավատների համար արդեն կատակի նյութ էր դարձել։ Բայց բոլոր մարդիկ, թերահավատ, թե հավատացող, ամբողջ օրն արտակարգորեն սիրալիր էին։

Հեյմենի մարգագետինը զվարթ տեսք էր ընդունել այնտեղ կանգնած վրանով, որի տակ տիկին Բանթինգը և ուրիշ լեյդիներ թեյ էին պատրաստում, մինչ դրսում, կիրակնօրյա դպրոցի երեխաները վազքի մրցման էին դուրս գալիս և զանազան խաղեր խազում փոխերեցի և օրիորդներ Քասի և Սեքբաթի աղմկոտ ղեկավարությամբ։ Անկասկած, մթնոլորտում թէթև մի անհանգստություն կար, բայց մեծ մասամբ մարդիկ իրենց մտավախությունները թաքցնելու ողջմտությունն ունեին։ Պատանիներին չափազանց գրավում էր թեք ձգված մի ճոպան, որի ճախարակի բռնակից կախված՝ նրանք գահավեժ զարնվում էին մյուս ծայրում գտնվող պարկին։ Կային նաև ճլորթիներ, հրաձգարաններ ու պարի հրապարակներ, իսկ ճլորթիներին կից զետեղված շոգե երգեհոնը օդը լցնում էր մազութի սուր հոտով և նույնքան սուր հնչող երգերով։ Ակումբի անդամները, որոնք առավոտյան եկեղեցի էին գնացել, փայլում էին իրենց վարդագույն ու կանաչ կրծքանշաններով, իսկ ավելի զվարճասերները իրենց խողովակաձև գլխարկները պճնել էին վառ գույնի ժապավեններով։ Ծերուկ Ֆլեչըրը, որ մի քիչ խիստ պատկերացում ուներ տոնական հանգստի մասին ինչ երևում էր պատուհանի հասմիկների կամ էլ բաց դռան միջով (նայած ո՛ր կողմից կբարեհաճեիք դիտել)․ նա զգույշ կանգնել էր երկու աթոռների վրա երկարած տախտակին, և իր հյուրասենյակի առաստաղն էր սպիտակեցնում։

Ժամը չորսի մոտերքը սարահարթի կողմից մի անծանոթ մոտեցավ գյուղին։ Կարճ ու գիրուկ մի մարդ էր նա, չափազանց քրքրված գլխարկով։ Երևում էր, որ շնչակտուր էր․ այտերը փոխնիփոխ ուռչում էին ու սմքում, պեպենոտ դեմքը վախեցած էր, և նա քայլում էր մի տեսակ ակամա արագությամբ։ Եկեղեցու անկյունը հասնելով, նա թեքվեց ու բռնեց «Կառք ու ձիեր»֊ի ճանապարհը։ Ուրիշների նման ծերուկ Ֆլեչըրն էլ տեսավ նրան և իրոք, ծերունի ջենտլմենին այնքան գրավեց անծանոթի արտակարգ խռովահույզ վիճակը, որ անուշադրությամբ թույլ տվեց, որ վրձնի ամբողջ կրաջուրը բաճկոնի թևքով ներս հոսի։

Հրաձգարանի տիրոջ վկայությամբ անծանոթը լսելի ձայնով ինքն իրեն խոսում էր։ Նույնը նկատեց և պարոն Հաքսթըրը։ Մարդը կանգ առավ «Կառք ու ձիեր»֊ի արտասանդուղքի առաջ և, ըստ պարոն Հաքսթըրի, մի բուռն ներքին պայքար մղեց նախքան բռնադատեg ինքն իրեն, որ պանդոկ մտնի։ Ի վերջո աստիճաններով վեր բարձրացավ, ու, ինչպես նկատեց պարոն Հաքսթըրը, դեպի աջ թեքվեց ու բացեց հյուրասենյակի դուռը։ Պարոն Հաքսթըրը սենյակի ներսից և խորտկարանից լսեց ձայներ, որոնք զգուշացրին անծանոթին, թե սխալ դուռ է ծեծում։

― Այդտեղ չի կարելի,— գոչեց Հոլը և անծանոթը ձախլիկ շարժումով փակեց դուռը և խորտկարան մտավ։

Մի քանի րոպե անց վերերևաց․ ձեռքով շրթները սրբելիս նա ընդունեց հանգիստ բավարարության այնպիսի մի տեսք, որը շինծու թվաց պարոն Հաքսթըրին։ Նա մի քիչ կանգ առավ ու շուրջը դիտեց, ապա պարոն Հաքսթըրը տեսավ, որ գողեգող քայլվածքով ուղղվեց դեպի դարպասն այն բակի, որի վրա բացվում էր հյուրասենյակի պատուհանը։ Անծանոթը մի քիչ վարանելուց հետո, կռթնեց դարպասի ձողափայտերից մեկին, գրպանից հանեց կավե կարճ ծխամորճը ու պատրաստվեց լցնել այն, մատները դողում էին։ Նա անճարակորեն վառեց ծխամորճը և բազուկները խաչաձև ծալելով սկսեց ծխել, ընդունելով ձանձրացած մարդու կեցվածք, որին բնավ չէին սազում այն արագ հայացքները, որ մերթ ընդ մերթ նետում էր բակի մյուս կողմը։

Պարոն Հաքսթըրը այս բոլորը տեսավ ծխախոտի կրպակի պատուհանում զետեղված թիթեղյա տուփերի վրայով և անծանոթի տարօրինակ շարժուձևերը նրան մղեցին շարունակելու հսկողությունը։

Քիչ անց, անծանոթը ընդոստ ուղղվեց տեղում և ծխամորճը գրպանը դրեց։ Ապա չքացավ բակում․ պարոն Հաքսթըրը իսկույն գլխի ընկավ, թե ինչ֊որ մանր գողության ականատես է լինում, մի պտույտ գործեց կրպակի շուրջը և փողոց վազեց, որպեսզի կտրի գողի ճանապարհը։ Մինչ այդ, երևաց պարոն Մարվըլը, գլխարկը թեք դրած, մի ձեռքում՝ սեղանի կապույտ ծածկոցով մի փաթեթ, մյուսում՝ երեք գիրք, որոնք ինչպես հետո պարզվեց, կապված էին երեցի տաբատակալով։ Հենց որ Հաքսթրրին տեսավ, նա մի տեսակ տնքոց արձակեց և միանգամից շրջվեց դեպի ձախ և սկսեց վազել։

― Բռնեցե՛ք գողին,— բղավեց Հաքսթըրը և ընկավ անծանոթի ետևից։

Պարոն Հաքսթըրի ապրումները շատ բուռն, բայց կարճատև եղան․ տեսավ, թե ինչպես հենց իր քթի տակ մարդը նետվեց դեպի եկեղեցու անկյունը և բռնեց բլրի ճամփան։ Ավելի հեռվում տեսավ գյուղի դրոշներն ու տոնախմբությունը և իր կողմը դարձած մի քանի մարդկանց դեմքերը։

― Բռնեցե՛ք,— հորից գռռաց Հաքսթըրը։

Հազիվ մի տասը քայլ էր վազել, երբ ինչ֊որ խորհրդավոր ձևով բռնեցին սրունքները և նա այլևս չէր վազում, այլ աներևակայելի արագությամբ թռչում էր օդում։ Եվ հանկարծ քթին դեմ ու դեմ տեսավ գետինը։ նրան թվաց՝ աշխարհը շաղ եկավ միլիոնավոր ոլոր֊մոլոր կայծերով, իսկ հետագա դեպքերն այլևս չհետաքրքրեցին նրան։

Որպեսզի հստակորեն հասկանանք, թե ինչ պատահեց պանդոկում, պետք է վերադառնանք այն պահին, երբ պարոն Մարվըլը առաջին անգամ երևաց պարոն Հաքսթըրի պատուհանի առաջ։

Հենց այդ պահին, պարոն Քասն ու պարոն Բանթինգը հյուրասերնյակումն էին։ նրանք ամենայն լրջությամբ քննարկում էին առավոտյան արտասովոր իրադարձությունները և պարոն Հոլի թույլտվությամբ ուշի֊ուշով հետազոտում էին Անտեսանելի Մարդու իրերը։ Ջեֆըրզը արդեն ուշքի եկել էր և տուն էր գնացել կարեկից բարեկամների խնամքի տակ։ Անծանոթի ցաքուցրիվ հագուստները վերցվել էին տիկին Հոլի կողմից և սենյակը կարգի էր բերվել։ Պատուհանի առաջ գտնվող սեղանի վրա, որտեղ սովոր էր աշխատել անծանոթը, Քասն իսկույն նշմարել էր երեք խոշոր ձեռագիր գրքեր՝ «Օրագիր» պիտակով։

― Օրագի՛ր,— բացականչեց Քասը։— Գոնե հիմա մի բան կիմանանք։

Ձեռքերը սեղանին դրած կանգնել էր երեցը։

— Օրագի՛ր,— կրկնեց Քասը ու նստեց։ Նա երկու հատորները դրեց երրորդի տակ ու բացեց։— Հը՛մ, անվանաթերթի վրա ոչ մի անուն... Հե՛րն անիծած․․․ Ծածկագրեր են ու թվեր...

Երեցը մոտեցավ ու նայեց Քասի ուսի վրայով։

Քասը մեկը մյուսի ետևից թերթեց էջերը և դեմքը հանկարծ խոր հիասթափություն արտահայտեց։

― Ա՜յ քեզ բան... Սա ամբողջովին ծածկագիր է, Բանթինգ։

― Գծագրեր չկա՞ն,— հարցրեց պարոն Բանթինգը,— կամ էլ գործի վրա լույս սփռող նկարներ։

― Ինքներդ տեսե՛ք,— պատասխանեց պարոն Քասը։― Այստեղ և մաթեմատիկա կա, և ռուսերեն կամ էլ ինչ֊որ ուրիշ լեզու (դատելով տառերից) և հետո հունարեն էլ կա։ Ինչ վեբարերում է հունարենին, կարծում եմ՝ դուք․․․

― Իհարկե,— ասաց պարոն Բանթինգը և ակնոցը հանելով սկսեց սրբել։ Հանկարծ շատ անհարմար դրության մեջ զգաց իրեն, որովհետև ուղեղում հունարենից գրեթե ոչինչ չէր մնացել։— Դե՛, իհարկե, հունարենը կարող է բացել գաղտնիքը․․․

― Հիմա մի հատված կգտնեմ։

― Ավելի լավ է՝ նախ աչքի անց կացնեմ հատորները,— ասաց Բանթինգը տակավին սրբելով ակնոցը։— Նախ մի ընդհանուր տպավորություն ստանամ, Քաս, հետո արդեն կտեսնենք՝ ինչպես ենք բացում գաղտնիքը։

Նա հազաց, ակնոցը քթին դրեց և շատ բծախնդիր շտկեց, նորից հազաց և ցանկացավ որ մի բան պատահեր և կանխեր անխուսափելի թվացող խայտառակությունը։ Ապա վերցրեց գիրքը, որ Քասն անշտապ մեկնում էր իրեն։

Եվ ահա իսկապես մի բան պատահեց։

Երկու ջենտլմեններն էլ անակնկալից ցնցվեցին, բայց աչքները բարձրացնելով հանգստացան, երբ թաղիքե մի գլխարկի տակ տեսան արտասովոր կերպով վարդագույն մի դեմք։

― Խորտկարա՞ն է,— հարցրեց դեմքը և աչքերը չռած կանգնեց։

― Ո՛չ,— պատասխանեցին երկու ջենտլմենները միաբեբան։

― Դիմացն է, սիրելիս,— ասաց պարոն Բանթինգը։

― Բարի եղեք փակել դուռը,— գոչեց պարոն Քասը գրգռված։

― Շա՛տ լավ,— ասաց անկոչ հյուրը, մի ցածր ձայնով, որ տարօրինակ կերպով տարբեր հնչեց առաջին հարցումի խռպոտ ձայնից։— Շատ բարի,— ասաց անկոչ այցելուն նախկին ձայնով։— Մի կողմ քաշվի՛ր։— Եվ նա անհետացավ ու փակեց դուռը։

— Անպայման նավաստի էր,— ասաց պարոն Բանթինգը։— Զվարճալի մարդիկ են այդ նավաստիները։ Մի կո՜ղմ քաշվիր... Չէ՞ մի... Երևի նավաստիների հատուկ դարձվածք է, որ վերաբերում է սենյակից դուրս գալուն։

― Հավանաբար այդպես է,— հարեց Քասը։— Այսօր ջղերս քայքայված են։ Տեղիցս վեր թռա, երբ դուռն այդպես հանկարծակի բացվեց։

Պարոն Բանթինգը ժպտաց, ասես ինքր վեր չէր թռել։

― Իսկ հիմա,— հարեց նա հառաչելով,— զբաղվենք այս գրքերով։

― Ներողությո՛ւն,— ասաց Քասը և տեղից վեր կենալով կողպեg դուռը։— Կարծեմ հիմա այլևս ոչ ոք չի խանգարի մեզ։

Նույն պահին ինչ֊որ մեկը փռշտաց։

― Կա անվիճելի մի փաստ,— ասաց Բանթինգը իր աթոռը Քասի աթոռին մոտեցնելով։— Այս վերջին մի քանի օրը Այպինգում պատահեցին տարօրինակ դեպքեր, իսկապես որ շատ տարօրինակ դեպքեր․․․ Ես իհարկե չեմ կարող հավատալ անտեսանելիության այդ անհեթեթ պատմությանը․․․

― Անհավատալի է,— գոչեց Քասը,— անհավատալի։ Բայց փաստն այս է՝ ես տեսա, իսկապես տեսա նրա թևքի մեջ։

― Բայց դուք վստա՞հ եք, թե տեսաք։ Գուցե հայելի կար․ շատ հեշտ է տեսողական պատրանք ստեղծելը։ Չգիտեմ, երբևէ իսկական ձեռնածու տեսե՞լ եք։

― Այդ մասին այլևս չեմ վիճի,— պատասխանեց Քասը։— Մենք այդ հարցը մի լավ ծեծեցինք, Բանթինգ։ Հիմա կարևորը այս գրքերն են։ Ահա․․․ Ինձ թվում է՝ այս տողերը հունարեն են։ Սրանք անպայման հունարեն տառեր կլինեն։

Եվ նա ցույց տվեց էջի մեջտեղը։ Պարոն Բանթինգը մի թեթև շիկնեց ու դեմքը մոտեցրեց էջին․ երևի ակնոցին ինչ֊որ բան էր պատահել։ Հանկարծ նա տարօրինակ մի զգացողություն ունեցավ, թե՝ ինչ֊որ բան հպվեց ծոծրակին․ փորձեց բարձրացնել գլուխը, բայց անհողդողդ դիմադրության հանդիպեց։

Բանթինգն ունեցավ շատ տարօրինակ մի զգացողություն, թե ծանր ու համառ մի ձեռք սեղմում և անդիմադրելիորեն սեղանին էր կպցնում իր կզակը։

— Չշարժվե՛ք դուք, մարդուկներս,― շշնջաց մի ձայն,— եթե ոչ դուրս կթափեմ ձեր երկուսի ուղեղները։

Բանթինգը նայեց Քասի դեմքին, որ իր երեսին շատ մոտ էր, և յուրաքանչյուրը հենց իր հիվանդագին զարմանքի սոսկումնալից արտացոլումը տեսավ։

— Շատ եմ ցավում, որ կոպիտ եմ վարվում ձեզ հետ,— ասաց Ձայնը։— Բայց դա անխուսափելի է։

― Դուք երբվանի՞ց սովորեցիք ձեր քիթը կոխել հետազոտողի սեփական նոթերի մեջ,— գոչեց Ձայնը և երկու կզակներ միաժամանակ զարնվեցին սեղանին և նրանց ատամները կրճտացին։

― Դուք այդ երբվանի՞ց սովորեցիք ներխուժել փորձանքի մեջ ընկած մի մարդու սենյակը։— Եվ նորից կզակները զարնվեցին սեղանին ու ատամները կըճտացին։

— Որտե՞ղ են դրել հագուստներս։

― Լսե՛ք,— գոչեց Ձայնը։— Պատուհաններն ամուր փակված են և ես վերցրել եմ դռան բանալին։ Բավական ուժեղ մարդ եմ և կրակախառնիչն էլ ձեռքիս տակ է, մի կողմ թողած այն փաստը, որ անտեսանելի եմ։ Ամենաչնչին կասկածից վեր է, թե կարող էի երկուսիդ էլ սպանել և շատ հեշտ դուրս պրծնել այստեղից, եթե միայն ուզենայի։ Հասկանո՞ւմ եք։ Լա՛վ ուրեմն։ Եթե թողնեմ դուրս գաք, կխոստանա՞ք, թե ոչ մի հիմարություն չեք թույլ տա և կանեք այն, ինչ կասեմ ձեզ։

Երեցն ու բժիշկը իրար նայեցին, բժիշկը կնճռոտեց դեմքը։

― Այո՛,― ասաց պարոն Բանթինգը, և բժիշկը կրկնեց խոստումը։

Ապա նրանց վզերի վրա ճնշումը թուլացավ, և բժիշկն ու երեցը նստած՝ տեղերում ուղղվեցին։ Երկուսի դեմքերն էլ կաս֊կարմիր էին, և պտտվում էին գլուխները։

— Խնդրում եմ ձեր տեղերում նստած մնաք,— ասաց Անտեսանելի Մարդը,— թե չէ՝ կրակախառնիչն այստեղ է։

— Երբ ես այս սենյակն եկա,— շարունակեց Անտեսանելի Մարդը, կրակախառնիչը իր այցելուներից յուրաքանչյուրի քթին մոտեցնելով,— չէի կարծում՝ այստեղ մարդկանց կհանդիպեմ և հուսով էի՝ իմ գրքերից զատ այստեղ կգտնեմ և իմ հագուստները։ Որտե՞ղ են։ Ոչ, ոչ, մի՛ վեր կենաք։ Տեսնում եմ, որ տարել են այստեղից։ Թեև հենց հիմա օրերն այնքան տաք են, որ Անտեսանելի մարդը կարող է և մորե մերկ ման գալ, բայց երեկոները բավական ցուրտ են։ Ինձ հարկավոր են հագուստներ և ուրիշ հարմարություններ։ Եվ հետո ինձ պետք են այդ երեք գրքերը։

Այստեղ անհրաժեշտ է դարձյալ ընդհատել մեր պատմումթյունը շատ ցավալի մի պատճառով, որ շուտով կպարզվի։ Երբ վերոհիշյալ անցքերն էին կատարվում հյուրասենյակում, և պարոն Հաքսթըրը դիտում էր դարպասի ձողափայտին կռթնած պարոն Մարվըլի ծխելը, հազիվ մի երկվեցյակ յարդ հեռու՝ պարոն Հոլն ու Թեդդի Հենֆրին մռայլ շփոթմունքի մեջ ընկած, զրուցում էին Այպինգի հրատապ հարցի մասին։

Հանկարծ մի բուռն հարված իջավ հյուրասենյակի դռանը և մի սուր ճիչ լսվեց, որից հետո լռություն տիրեց։

― Է՜յ,— բացականչեց Թեդդի Հենֆրին։

― Է՜յ,— լսվեց խորտկարանից։

Պարոն Հոլը իր շուրջը կատարվածն ընկալում էր դանդաղ, բայց ճիշտ։

― Այնտեղ ինչ֊որ վատ բան է կատարվում,— ասաց նա և խորտկարանի վաճառասեղանի ետևից դուրս եկավ և հյուրասենյակի դռանը մոտեցավ։

Նա և Թեդդին միասին՝ լարված դեմքերով մոտեցան դռանը։ Նրանց աչքերը մտածկոտ էին։

― Ինչ֊որ վատ բան է կատարվում,— կրկնեց Հոլը, և Հենֆրին գլխով հավանության նշան արեց։

Քիմիական տհաճ մի հոտ փչեց, և նրանց ականջին հասավ մի շտապ խոսակցության խուլ ձայնը։

― Այդտեղ ամեն ինչ կարգի՞ն է,— հարցրեց Հոլը, դուռը բախելով։

Խեղդուկ խոսակցությունը տեղն ու տեղը դադարեց։ Մի պահ լռություն տիրեց, ապա լսվեցին թշշացող շշունշներ և ի վերջո՝ մի սուր ճիչ.

― Ո՛չ, ո՛չ, դուք այդ չեք անի։

Հետո հանկարծ մի իրարանցում ծայր տվեց և լսվեց աթոռի շուռ գալու և քաշկռտուքի աղմուկ։

― Գրողը տանի, սա ի՞նչ բան է,— բացականչեց Հենֆրին sotto voce։

― Այդտեղ... ամեն․․․ ինչ... կարգի՞ն է,— տաքացած հարցրեց պարոն Հոլը։

Երեցի ձայնը պատասխանեց ինչ֊որ տարօրինակ, կցկտուր շեշտով.

― Կար֊գին է... խնդ...րեմ մի՛ խանգարեք։

― Տարօրինակ բա՜ն,— գոչեց պարոն Հենֆրին։

― Տարօրինակ բա՜ն,— կրկնեց պարոն Հոլը։

― Ասում է՝ մի՛ խանգարեք,― հարեց Հենֆրին։

― Լսեցի՛,— պատասխանեց Հոլը։

— Մեկը փռշտաց,— ասաց Հենֆրին։

Նրանք շարունակեցին ականջ դնել։ Ներսի խոսակցությունը դարձյալ արագ էր ու խուլ։

― Չե՛մ կարող, սըր,— ասաց պարոն Բանթինգը ձայնը բարձրացնելով։— Չե՛մ ուզում։

― Դա ի՞նչ էր,— հարցրեց Հենֆըին։

― Ասում է՝ չի ուզում,— պատասխանեց Հոլը։— Այդ ո՞ւմ էր ասում, արդյոք մե՞զ։

― Խայտառակությո՜ւն,― գոչեց պարոն Բանթինգը ներսից:

― Խայտառակությո՜ւն,— կրկնեց պարոն Հենֆրին։— Ես շատ պարզ լսեցի։

― Իսկ հիմա ո՞վ է խոսում,— հարցրեց Հենֆրին։

― Ինձ թվում է՝ պարոն Քասը,— պատասխանեց Հոլը։― Դուք որևէ բան լսո՞ւմ եք։

Լռություն։ Ներսից եկող ձայները շփոթ և մտահոգիչ էին։

― Ոնց որ դեն են շպրտում սեղանի ծածկոցը,— ասաց Հոլը։

Խորտկարանի վաճառասեղանի ետևը երևաց տիկին Հոլը։ Ամուսինը նշանացի հասկացրեց, որ լուռ մնա և իրենց մոտենա։ Դա նրա մեջ արծարծեց իրենց ամուսիններին ընդդիմանալու կանացի ոգին։

― Ի՜նչ ես այդտեղ ականջ դնում, Հոլ,— հարցրեց պանդոկապետուհին։— Տոն օրով ուրիշ անելիք չգտա՞ր։

Հոլը փորձեց մնջախաղով ու ծամածռություններով խոսք հասկացնել, բայց տիկինը անդրդվելի էր և բարձրացրեց ձայնը։ Ուստի Հոլն ու Հենֆրին, քթները կախ՝ ոտքի մատների վրա խորտկարան վերադարձան, շարժումներով բացատրելով գործի էությունը։

Սկզբում տիկին Հոլը մերժեց կարևորություն տալ նրանց լսածներին։ Ապա պնդեց, որ Հոլը լուռ մնա, մինչ Հենֆրին կպատմեր եղելությունը։ Նա տրամադրված էր ամբողջ պատմությունը ցնդաբանություն համարել․ գուցե այնտեղ պարզապես տեղափոխում էին կահույքը։

― Լսեցի, ասում էին՝ «խայտառակությո՜ւն»։ Ես այդ պարզ լսեցի,— մեջ ընկավ Հոլը։

― Ես էլ լսեցի, միսիս Հոլ,— ասաց Հենֆրին։

― Դժվար թե․․․— սկսեց տիկին Հոլը։

― Սը՜սսս․․․— ընդհատեց նրան պարոն Թեդդի Հենֆրին։― Դա պատուհանի ձայնը չէ՞ր...

― Ի՞նչ պատուհանի,— հարցրեց տիկին Հոլը։

— Հյուրասենյակի պատուհանի,— պատասխանեց Հենֆրին։

Բոլորն էլ ուշադիր ականջ դրին։ Տիկին Հոլը առանց տեսնելու նայում էր ուղիղ դիմացը՝ պանդոկի երկարավուն դռանը, սպիտակ ու աշխույժ ճանապարհին և Հաքսթրրի՝ հունիսյան արևի տակ փայլփլող խանութի ճակատին։ Հաքսթըրի դուռը հանկարծ բացվեց, և նա երևաց հուզմունքից չռված աչքերով, թափահարելով ձեռքերը։

― Հե՛յ,— գոռաց Հաքսթըրը,— բռնեցե ք գողին։— Պանդոկի դռան առջևով նա վազեց դեպի բակի դարպասը և չքացավ։

Միաժամանակ հյուրասենյակից լսվեց աղմուկ֊աղաղակ և պատուհանների փակվելու դղրդոց։

Իսկույն փողոց խուժեցին Հոլը, Հենֆրին և խորտկարանի հաճախորդների խառնիճաղանջը։ Նրանք տեսան, որ մի մարդ շրջվեց անկյունը և բլրի ճանապարհով վեր սլացավ, իսկ պարոն Հաքսթըրը օդի մեջ կատարեց շատ բարդ մի ոստյուն, որի վերջում համբուրեց գետինը։ Փողոցում մարդիկ զարմացած կանգ էին առնում կամ էլ վազում էին նրանց կողմը։

Պարոն Հաքսթըրը ուշաթափվել էր, ինչպես այդ նկատեց Հենֆրին, որը թեքվել էր նրա վրա, իսկ Հոլը խորտկարանից դուրս թռած երկու մշակների հետ անմիջապես սլացավ մինչև անկյունը, ինչ-որ անկապ խոսքեր գոռալով։ Նրանք տեսան, թե ինչպես պարոն Մարվըլը չքվեց եկեղեցու պարսպի անկյունում։ Ըստ երևույթին հանգեցին անհնարին մի եզրակացության, թե դա Անտեսանելի Մարդն էր, որը հանկարծ տեսանելի էր դարձել և իսկույն ետևից ընկան։ Բայց Հոլը հազիվ էր մի տասնյակ յարդ վազել, երբ զարմանքի մի ճիչ արձակեց և քովնտի գետին գլորվեց, կառչելով մշակներից մեկին և նրան իր հետ ցած գլորելով։ Հոլին ոտ էին գցել, ինչպես ֆուտբոլի խաղում։ Երկրորդ մշակը մի շրջան անելով մոտեցավ, ակնապիշ նայեց և ենթադրելով, թե Հոլն իր սիրահոժար կամքով էր այդպես գետին գլորվել, շուռ եկավ, որ շարունակի հետապնդումը, բայց իրեն էլ ոտ գցեցին, ճիշտ ինչպես Հաքսթրրին էին գցել։ Հետո, մինչ առաջին մշակը չարչարվելով վեր էր կենում, կողքից ստացավ այնպիսի մի հարված, որը եզանն էլ կտապալեր։

Հենց այն պահին, երբ ցած էր գլորվում, անկյունում երևացին մի խումբ մարդիկ, որոնք վազում էին մարգագետնի կողմից։ Առաջինը երևաց հրաձգարանի տերը, որը կա պույտ ջերսեով ջլապինդ մարդ էր. նա զարմացավ, երբ տեսավ, որ շավիղը դատարկ է, իսկ երեք մարդ անհեթեթորեն տապլտկում են գետնին։ Նույն պահին. ինչ֊որ բան պատահեց ոտքին, նա գլխիվայր ընկավ, մի կողմ գլորվեց և հասցրեց քերելու իր եղբոր և գործի ընկերոջ ոտքերը, որը կրնկակոխ վագում էր նրա ետևից։ Չափից դուրս շտապող բավական մեծ թվով մարդիկ զարնվեցին նրանց, կոխոտեցին, վրաները գլորվեցին ու հայհոյեցին։

Երբ Հոլը, Հենֆրին և մշակները պանդոկից դուրս վազեցին, տիկին Հոլը, որ տարիների փորձառությամբ զգուշավոր էր դարձել, մնաց խորտկարանում, դրամարկղի մոտ։ Հանկարծ հյուրասենյակի դուռը բացվեց, և պարոն Քասը երևաց ու առանց տիկին Հոլին նայելու իսկույն աստիճաններով ցած նետվեց և վազեց դեպի պանդոկի անկյունը։

― Բռնեցե՛ք նրան,— գոռաց Քասը։― Թույլ մի՛ տաք, որ ցած գցի ծանրոցը։ Այնքան ժամանակ որ կապոցը ձեռքին է կարելի է տեսնել նրան։

Նա ոչինչ չգիտեր Մարվըլի գոյության մասին, որովհետև Անտեսանելի Մարդը գրքերն ու կապոցը հենց բակում էլ հանձնել էր Մարվըլին։ Պարոն Քասը բարկացած ու վճռական տեսք ուներ, բայց հագուստը պակասավոր էր, մի թեթև փեշ էր, որը կարող էր քննություն բռնել միմիայն Հունաստանում։

― Բռնեցե՛ք նրան,— բղավում էր Քասը։— Տաբատս տարավ։ Իսկ երեցին մորե֊մերկ թողեց։

― Այս րոպեիս կխնամեմ նրան,— բղավեց նա Հենֆրիին, մինչ կանցներ բերանքսիվայր ընկած Հաքսթըրի կողքով և անկյունը կդառնար, միանալու համար ամբոխին, բայց տեղն ու տեղը կտրվեց գետնից և ամենաանշնորհք ձևով փռվեց քիթ ու բերնի վրա։ Սրընթաց վազող մի մարդ ուժեղ կոխեց Քասի մատը։ Սա գոռաց ու փորձեց ոտքի կանգնել, բայց տապալվեց և նորից չորեքթաթ վիճակում գտավ իրեն և գլխի ընկավ, թե ինքը մասնակցում է ոչ թե մի հետապնդումի, այլ խուճապահար փախուստի։ Բոլորը վազում էին ետ, դեպի գյուղ։ Ապա նորից վեր կացավ բայց ականջի ետև ուժեղ մի հարված ստացավ։ Նա երերաց և իսկույն բռնեց «Կառք ու ձիեր»֊ի ճանապարհը ու ցատկեց ամենքից լքված Հաքսթըրի վրայով, որ արդեն ուշքի էր եկել և հենց այդ պահին նստում էր ճամփի մեջտեղը։

Պանդոկի արտասանդուղքի կեսին չհասած, Քասն իր թիկունքում լսեց գոռում-գոչյունի խառնիճաղանջից սուր կերպով բարձրացող կատաղության մի հանկարծական ոռնոց և ինչ֊որ մեկի դեմքին տրված ապտակի շառաչյունը։ Նա ճանաչեg Անտեսանելի Մարդու ձայնը, որ գոռում էր սուր ցավից կատաղած մարդու շեշտով։

Մի ակնթարթում պարոն Քասը հյուրասենյակ նետվեց։

— Նա վերադառնո՜ւմ է, Բանթինգ,— գոչեց Քասը ներս խուժելով։— Կյանքդ փրկիր, նա կատաղե՜լ է։

Պատուհանի առաջ կանգնած՝ պարոն Բանթինգը իրեն համար մի հագուստ էր պատրաստում բուխարիի գորգից և «Ուեսթ Սըրրեյ գազեթ»֊ից։

― Ո՞վ է գալիս, ո՞վ,— հարցրեց նա իրար անցնելով, այնպես որ քիչ էր մնում փչացներ հագուստը։

— Անտեսանելի Մա՜րդը,— պատասխանեց Քասը և պատուհանի կողմը նետվեց։— Լավ կանենք այստեղից դուրս գանք։ Խելագարի պես կռվում էր։ Իսկական խելագար է։

Մի ակնթարթում Քասը բակումն էր։

— Ողորմա՜ծ տեր,— բացականչեց պարոն Բանթինգը, սոսկալի երկընտրանքի մեջ վարանելով։ Բայց ահա պանդոկի միջանցքից լսվեց սարսափազդու տուրուդմբոցի աղմուկը, և նա վճռեց անելիքը։ Պատուհանից դուրս սողոսկեց, շտապ կարգի բերեց հագուստը և վազեց փողոցն ի վեր այնքան արագ, որքան թույլ էին տալիս կարճլիկ ու գիրուկ սրունքները։

Այն պահից, երբ Անտեսանելի Մարդը կատաղությունից ճչաց, և պարոն Բանթինգը ձեռնարկեց փողոցն ի վեր իր անմոռանալի փախուստը, այլևս անկարելի դարձավ հաստատել Այպինգի իրադարձությունների հաջորդականությունը։ Հավանաբար Անտեսանելի Մարդը նախապես մտադիր էր լոկ հեշտացնել իր գրքերն ու հագուստները փրկող Մարվըլի փախուստը։ Բնավորությունը երբեք մեղմ չէր եղել, իսկ երբ պատահական մի հարված ստացավ, բոլորովին կորցրեց իրեն և անմիջապես սկսեց հասնողին թակել ու գետնով տալ, պարզապես վնաս հասցնելու հաճույքի համար։

Պատկերացրեք՝ փողոցում խռնված վազվզող մարդկանց, դռների չրխկոց և թաքստոցների համար ծայր տված ծեծկվուք։ Պատկերացրեք, թե այդ աղմուկ֊աղաղակը ինչ ներգործություն ունեցավ մի աթոռից մյուսը երկարած տախտակին ծերուկ Ֆլեչըրի հաստատած անկայուն հավասարակշռության վրա և ինչպիսի աղետալի փլուզում առաջացրեց։ Պատկերացարեք՝ սարսափահար մի զույգ, որը չարագուշակորեն բռնվում է ճոճքի վրա։ Իսկ հետո հանկարծ աղմկալից իրարանցումը վերջ գտավ՝ դրոշներով ու ծաղկեշղթաներով զարդարված այպինգյան փողոցներն ամայացան, միայն Անտեսանելին էր, որը դեռևս մոլեգնում էր ցաքուցրիվ հնդկընկույզների, տապալված պարուսինե հողմարգելների և քաղցրավաճառի շաղ տրված ապրանքների մեջ։ Ամենուրեք լսվում էր փակվող փեղկերի և ամրացվող նիգերի աղմուկը։ Մարդկանց գոյությունը երբեմն մատնում էր միայն այս կամ այն պատուհանի մի անկյունում վախվխելով երևացող աչքերի չռված նայվածքը։

Անտեսանելի Մարդը մի քիչ էլ զվարճացավ՝ կոտրտելով «Կառք ու ձիեր» պանդոկի բոլոր պատուհանների ապակիները, ապա փողոցի լապտերը կոխեց տիկին Գրիբլի պատուհանից ներս։ Հավանաբար հենց ինքն էլ կտրեց Հիգգինզի տնակից դենը Էդըրգինի ճանապարհի վրա գտնվող հեռագրալարերը։ Իսկ հետո շնորհիվ արտասովոր առանձնահատկությունների, մեկեն չքացավ, և Այպինգում այլևս ոչ հետքը կար, ոչ հոտը։ Նա իսպառ հօդս ցնդեց։

Գրեթե ամբողջ երկու ժամ անցավ, մինչև մարդիկ հանդգնեցին դուրս գալ Այպինգի ամայի փողոցը։

Երբ մութն ընկնում էր, և Այպինգի բնակիչներն սկսում էին վախվխելով հայտնվել իրենց տոնական օրվա գզգզված ծվենների մեջ, մետաքսե քրքրված գլխարկով՝ կարճլիկ ու հաստլիկ մի մարդ մթնշաղում, տաժանքով քայլում էր Բրեմբըլհըրստ տանող ճանապարհի ծառերի ետևով։ Նա տանում էր երեք գիրք, որոնք կապված էին ինչ֊որ առաձգական ժապավենով, ինչպես նաև սեղանի կապույտ ծածկոցի մեջ փաթաթված մի կապոց։ Նրա վարդագույն դեմքը սահմըռկած էր ու հոգնած։ Թվում էր՝ քայլվածքում ինչ֊որ ջղաձգական աճապարանք կար։ Նրան ուղեկցում էր մի Ձայն, որ իր ձայնից տարբեր էր. նա մերթ ընդ մերթ կուչ էր գալիս, երբ իրեն դիպչում էին անտեսանելի ձեռքեր։

― Եթե մեկ էլ ծլկե՜ս,— ասաց Ձայնը։― Եթե մեկ էլ փորձես ծլկե՜լ...

— Աստվա՜ծ իմ,— գոչեց պարոն Մարվըլը։— Առանց այդ էլ ուսս ամբողջովին կապտած է։

— Ազնիվ խոսք,— շարունակեց Ձայնը,— կսպանե՛մ քեզ։

— Ես չփորձեցի ծլկել,— ասաց Մարվըլը այնպիսի մի ձայնով, որ ուր որ է կփղձկար։— Երդվում եմ՝ չփորձեցի։ Այդ անիծած ոլորանը չգիտեի, ուրիշ ոչինչ։ Գրողը տանի, ո՞նց կարող էի գիտենալ անիծած ոլորանը։ Առանց այդ էլ կարգին ծեծ կերա։

— Դեռ շատ կուտես, եթե խելքդ գլուխդ չհավաքես,— ասաց Ձայնը, և պարոն Մարվըլն իսկույն լռեց։ Նա ուռեցրեց այտերը, աչքերը ամենայն պերճախոսությամբ պատմում էին հուսահատությունը։

― Հերիք չէր այդ հաստագլուխ գեղջուկները բացեցին իմ գաղտնիքը, խելքիդ փչեg գրքերս էլ վերցնել ու չքվել։ Այդ մի քանիսը բախտավոր էին, որ ժամանակին փախան֊չքվեցին։ Թե չէ... Ոչ մի մարդ չգիտեր, թե անտեսանելի եմ։ Իսկ հիմա ես ի՞նչ անեմ։

— Հապա ե՞ս ինչ անեմ,— հարց տվեց Մարվըլը sotto voce։

— Ամեն ինչ իմացվեց։ Բանը կհասնի թերթերին։ Ամեն մարդ ինձ կփնտրի, ամեն մարդ զգույշ կլինի։

Ձայնը բուռն հայհոյեց ու լռեց։

Պարոն Մարվըլի դեմքին հուսահատությունը խորացավ ու նրա քայլվածքը դանդաղեց։

― Շարժվի՛ր,— գոչեց Ձայնը։

Պարոն Մարվըլի դեմքը գորշ երանգ ստացավ կարմիր պեպենների միջև։

― Մի՛ գցիր այդ գրքերը, տխմարի մեկը,― ասաց Ձայնը բարկաճայթ, հասնելով Մարվըլի ետևից։

― Բանն այն է,— ասաց Ձայնը,— ես պիտի օգտագործ եմ քեզ։ Դու մի խղճուկ գործիք ես, բայց ինձ պետք ես։

― Ողորմելի դործիք եմ ես,— ասաց Մարվըլը։

― Այդպես է,— պատասխանեց Ձայնը։

― Ինձնից էլ վատ գործիք չէիք ճարի,— շարունակեց Մարվըլը։

— Ես ուժեղ չեմ,— հարեց նա հուսահատեցուցիչ լռություննից հետո։— Բնավ ուժեղ չեմ,— կրկնեց նա։

― Մի՞թե...

― Եվ սիրտս էլ թույլ է։ Հենց ձեր այս փոքրիկ հանձնարարությունը... Դե՛, իհարկե, գլուխ բերեցի, բայց վա՜յ այդ գլուխ բերելուս։ Քիչ էր մնում ոտերս տնկեի...

― Հետո՞...

― Ձեր ուզածն անելու համար ոչ պետք եղած ներվերն ունեմ, ոչ էլ ուժը։

― Ես քեզ կգոտեպնդեմ։

― Ավելի լավ կլինի՝ չգոտեպնդեք։ Դե՛ ես չեմ ուզում տապալել ձեր ծրագրերը։ Բայց գուցե տապալեմ, չէ՞ որ ես վախկոտ ու խեղճուկրակ մարդ եմ։

― Տե՛ս, որ այդ չպատահի,— ասաց Ձայնը հանդարտ գգուշացումով։

― Ո՜ւր էր մեռած լինեի,— հառաչեց Մարվըլը։ Ապա շարունակեց.— Սա ի՜նչ արդարություն է։ Ինձ թվում է ինքներդ էլ կընդունեք, որ ես բացարձակ իրավունք ունեմ...

― Դե շարժվի՛ր,— բղավեց ձայնը։

Պարոն Մարվըլը քայլերն արագացրեց։ Որոշ ժամանակ նրանք լուռ էին։

― Տաժանելի աշխատանք է,― մրթմրթաց պարոն Մարվըլը։

Այս խոսքն ապարդյուն անցավ։ Նա մի ուրիշ հնարքի դիմեց։

— Եվ հետո՝ օգուտս ինչ է,— սկսեց նա անտանելիորեն անիրավված մարդու շեշտով։

― Դե սսկվի՛ր,— գոչեց Ձայնը հանկարծ բորբոքվելով։― Ես քեզ կբավարարեմ։ Արա՛ ինչ ասում են քեզ։ Դու գլուխ կբերես գործը։ Հիմար ես, ամեն ինչ ես, բայց գլուխ կբերես...

― Ես ձեզ ասում եմ, սըր, այս գործի համար պետքական մարդ չեմ։ Հարգանացս հավաստիքը, բայց դա փաստ է...

― Եթե չսսկվես, էլի կոլորեմ թևդ,— ասաց Անտեսանելի Մարդը։— Ես հիմա մտածել եմ ուզում։

Քիչ անց ծառերի միջից երևացին դեղին լույսի երկու շերտ, և մթնշաղում հայտնվեց եկեղեցու քառակուսի աշտարակի ուրվագիծը։

― Գյուղամիջով գնալիս ձեռքս քո ուսին եմ պահելու։ Ուղիղ կգնաս և ոչ մի գժություն չես անի։ Թե արեցիր, ավելի վատ քեզ համար։

― Գիտե՛մ,― հառաչեց պարոն Մարվըլը։— Լա՛վ գիտեմ։

Դարն ապրած մետաքսե գլխարկով տխուր կերպարանքը իր բեռներով քայլեց գյուղակի փողոցն ի վեր և պատուհանների լույսերից հեռու, իսպառ չքացավ թանձրացող մթության մեջ։

Հաջորդ առավոտ ժամը 10֊ին, պարոն Մարվըլը չածիլված, ճանապարհի կեղտ ու փոշու մեջ կորած, գրքերը կողքին և ձեռքերը գրպանում՝ նստել էր Փորթ֊Սթոուի փոքրիկ պանդոկի մուտքի մոտ դրված նստարանին։ Շատ հոգնած, վրդովված ու տագնապահար էր և հաճախակի ուռեցնում էր այտերը։ Նրա կողքին էին գրքերը, բայց այժմ առասանով էին կապված։ Հագուստների կապոցը լքված էր Բրեմբըլհըրստից դենը գտնվող սոճուտում, քանի որ Անտեսանելի Մարդը փոխել էր ծրագիրը։ Պարոն Մարվըլը նստել էր նստարանին և թեև ոչ ոք ամենաչնչին ուշադրությունն իսկ չէր դարձնում նրան, առաջվա նման խիստ գրգռված էր. ձեռքերը նորից ու նորից բազմաթիվ գրպաններն էր տանում և անհանգիստ ու տարօրինակ ձևով խառնշտում։

Երբ գրեթե մի ժամ նստել էր, թերթը ձեռքում պանդոկից դուրս եկավ տարիքոտ մի նավաստի ու տեղ գրավեց նրա կողքին։

― Հաճելի օր է,— ասաց նավաստին։

Պարոն Մարվըլը շուրջը նայեց համարյա սարսափահար։

— Շա՜տ,— պատասխանեց նա։

― Եղանակին իսկապես սազող օդ է,— շարունակեց նավաստին, առարկություն չվերցնող շեշտով։

― Այդպե՛ս է,— համաձայնեց պարոն Մարվըլը։

Նավաստին մի քչփորիկ հանեց (ներողություն, իհարկե) և մի քանի րոպե միմիայն դրանով զբաղվեց։ Աչքերն այդ պահին ազատ էին զննելու պարոն Մարվըլի փոշոտ կերպարանքը և կողքի գրքերը։ Պարոն Մարվըլին մոտենալիս լսել էր գրպանի մեջ թափվող դրամի զրնգոցի նման մի ձայն։ Նրան ապշեցրել էր պարոն Մարվըլի արտաքինի և այս հնչուն հարստության հակասությունը։ Ապա նավաստիի միտքը նորից վերադարձավ մի նյութի, որ չափից դուրս զբաղեցրել էր երևակայությունը։

― Գրքե՞ր են,― հանկարծ հարցրեց նա և աղմկալից մի կողմ դրեց քչփորիկը։

Պարոն Մարվըլը ցնցվեց ու նայեց կապոցին։

― Օ՜, այո,— ասաց նա։— Գրքեր են։

― Գրքերում արտասովոր բաներ կան,— շարունակեց նավաստին։

― Կատարելապես համաձայն եմ,— ասաց պարոն Մարվըլը։

― Գրքերից դուրս էլ կան արտասովոր բաներ,— ասաց նավաստին։

― Ա՛յ էլ ճիշտ է,— պատասխանեց պարոն Մարվըլը։

Նա իր զրուցակցին նայեց, ապա աչքերր չորս կողմը հառեց։

— Օրինակի համար, թերթերում էլ լինում են արտասովոր բաներ։

― Լինո՛ւմ են։

— Հենց այս թերթում,— հարեց նավաստին։

— Ա՜,— բացականչեց պարոն Մարվրլը։

― Օրինակի համար այստեղ գրված է,— շարունակեց նավաստին,— հենց այս թերթում դրված է Անտեսանելի Մարդու մասին։

Պարոն Մարվըլը բերանը ծռեց, մի քիչ քորեց այտը և զգաց, որ ականջներն այրվում են։

― Ինչի մասին ասես, որ չեն գրում,— ասաց նա վախվխելով։— Ավստրիայո՞ւմ է, թե Ամերիկայում։

― Իսկի՛ էլ չէ,— գոչեց նավաստին։— Հենց այստե՛ղ է։

― Տե՜ր աստված,— բացականչեց պարոն Մարվըլը ցնցվելով։

― Երբ ասում եմ այստեղ,— ասաց նավաստին մեծապես թեթևացնելով պարոն Մարվըլին,— իհարկե չեմ ուզում ասել հենց մեր նստած տեղում, ուզում եմ ասել այս կողմերում։

— Անտեսանելի Մա՞րդ,— բացականչեց պարոն Մարվըլը։— Իսկ ի՞նչ է անում։

― Ամեն ինչ,— պատասխանեց նավաստին աչքը չհեռացնելով Մարվըլից և ապա պնդեց․— գրողը տանի, ամեն ինչ։

― Չորս օր է՝ թերթի երես չեմ տեսել,— ասաց Մարվըլը։

― Առաջին անգամ Այպինգում է հայտնվել,— վրա տվեց նավաստին։

— Իսկապե՞ս,— գոչեց պարոն Մարվրլը։

— Առաջին անգամ այնտեղ է հայտնվել։ Թե որտեղից է եկել, ըստ երևույթին ոչ ոք չգիտե։ Ահա՛, տեսեք․ «Արտասովոր դեպքեր Այպինգում»։ Եվ այս թերթում ասում էճ փաստերը չափազա՛նց արժանահավատ են, չափազանց։

— Տե՜ր աստված,— բացականչեց պարոն Մարվըլը։

― Բայց իսկապես արտասովոր պատմություն է։ Մի կղերական ու մի բժիշկ ջենտլմեն պարզ ու հստակ տեսել են նրան կամ ավելի ճիշտ ասած, չեն տեսել։ Թերթն ասում է՝ նա «Կառք ու ձիեր» պանդոկում էր ապրում և ոչ ոք չգիտեր ինչ փորձանք է գալու գլխին, մինչև որ պանդոկում ծագած մի կռվում, ասում է թերթը, մարդու գլխի վիրակապերը պոկվեիցին։ Հենց այդ ժամանակ էլ նկատվեց, թե գլուխն անտեսանելի է։ Անմիջապես նրան արգելափակելու փորձեր արվեցին, իսկ թերթն ասում է՝ հագուստները դեն շպրտելով նա կարողացավ փախչել, բայց միմիայն կատաղի պայքարից հետո։ Այդ պայքարում նա լուրջ վնասվածքներ է պատճառել մեր արժանավոր ու պատվական ոստիկանին, պարոն Ջ․ Ա․ Ջեֆըրզին։ Ստույգ պատմություն է, չէ՞։ Անուններն ու ամեն ինչը տեղը տեղին։

— Տե՜ր աստված,— բացականչեց պարոն Մարվըլը, որ ճգնում էր շոշափելով հաշվել գրպաններում եղած դրամը։ Նրա մտքում նոր ու արտակարգ մի միտք էր ծագել։― Ուղղակի ապշեցուցիչ է։

— Հապա՞։ Ես քեզ բան եմ ասում, արտասովոր է։ Մինչև հիմա երբեք չէի լսել Անտեսանելի Մարդու մասին, բայց մեր օրերում այնքան արտասովոր բաներ ենք լսում․․․

― Ամբողջ արածն ա՞յդ է,— հարցրեց Մարվըլը, ինչքան կարող էր անբռնազբոս։

― Բավական չէ, հա՞,— գոչեց նավաստին։

— Արդյոք պատահմամբ Այպինգ չի՞ վերադարձել,— հարցվեց Մարվըլը։— Պարզապես փախել է և վե՞րջ․․․

― Ի՞նչ վերջ...— բացականչեց նավաստին:— Ինչ է, այսքանը բավական չէ՞։

― Ավելի քան բավական է,— ասաց Մարվըլը։

— Այդ էր պակաս բավական չլիներ,— գոչեց նավաստին։— Այդ էր պակաս։

― Իսկ ընկերներ չի՞ ունեցել. ընկերների մասին ոչփնչ չի՞ ասում թերթը,— հարցրեց Մարվըլը մտահոգ։

― Այսպիսի մեկ կտրիճը բավական չէ՞ քեզ համար,— հարցրեց նավաստին։— Օ՜, ո՜չ, փառք աստծո, ոչ մի ընկեր չի ունեցել։

Նավաստին դանդաղ գլխով արեց։

― Սիրտս դող է ընկնում, երբ հիշում եմ, թե այդ կտրիճը այս կողմերը թրև է գալիս։ Նա ազատ է և ասում են՝ Փորթ-Սթոուի ճանապարհն է բռնել։ Դե հիմա մենք էլ ենք խառնվելու այս գործին։ Սա արդեն ինչ֊որ ամերիկյան հրաշալիք չէ։ Ու մտածել, թե նա ինչե՜ր չի կարող անել․․․ Քո հալն ինչ կլինի, եթե չափից մի կաթիլ ավելի կոնծի և խելքին փչի նետվել վրադ։ Ասենք, ուզենա կողոպտել. ո՞վ կկարողանա արգելել։ Կարող է ոճիրներ գործել, ավազակություն անել, կարող է ոստիկանական շուրջկալից դուրս պրծնել այնքան հեշտ, ինչքան ես կամ դու օձիքներս կազատենք մի կույր մարդուց։ Եվ ավելի հեշտ․․․ Որովհետև, ասում են այդ կույրերը չտեսնված սուր ականջ ունեն։ Իսկ երբ նա գտնի իր սիրած խմիչքը․․․

― Դե՛, իհարկե, վիթխարի առավելություն ունի,— ասաց Մարվըլը։ Եվ հետո․․․

― Ճիշտ ես ասում,— համաձայնեց նավաստին,― ունի...

Ամբողջ ժամանակ պարոն Մարվըլր ուշադիր չորս կողմն էր նայում, ականջ դնելով հազիվ լսելի ոտնաձայների, աշխատելով հայտնաբերել անորսալի շարժումներ։ Ըստ երևույթին՝ ուր որ է վճռական մի որոշում էր տալու։

Նա հազաց ափի մեջ, նորից շուրջը նայեց, ականջ դրեց և նավաստիի կողմը թեքվելով ասաց ցածր ձայնով․

― Փաստն այն է՝ ես պատահմամբ մի բան գիտեմ այս Անտեսանելի Մարդու մասին։ Սեփական աղբյուրներից․․․

― Օ՜,— գոչեց նավաստին խիստ հետաքրքրված։— Դո՞ւ․․․

— Այո՛,— պատասխանեց պարոն Մարվըլը,— ե՛ս։

— Մի՞թե,— ասաց նավաստին։— Իսկ կարելի՞ է հարցնել․․․

— Դու կզարմանաս,— ասաց պարոն Մարվըլը ափի մեջ խոսելով։— Շշմեցուցիչ բան է․․․

— Մի՞թե,— բացականչեց նավաստին։

— Փաստն այն է...― կիսաձայն ու խորհրդավոր շեշտով սկսեց պարոն Մարվըլը, բայց հանկարծ, արտահայտությունը զարմանալիորեն փոխվեց։— Օ՜յ,— բացականչեց նա ու դիք կանգնեց։ Նրա դեմքը ֆիզիկական ցավից ծռմռվում էր։— Օ՜յ, օ՜յ, օ՜յ,— ասաց նա։

— Ի՞նչ պատահեց,— կարեկից հարցրեց նավաստին։

― Ատամս ցավում է,— պատասխանեց պարոն Մարվըլը և ձեռքը ականջին տարավ։ Ապա անմիջապես վերցրեց գրքերը։— Կարծեմ այլևս պետք է գնամ,— ավելացրեց նա, նստարանի վրա, շատ տարօրինակ կերպով զրուցակցից հեռու քաշվելով։

― Բայց դու հենց նոր ինձ պատմելու էիր այս Անտեսանելի Մարդու մասին,— բողոքեց նավաստին։

Թվում էր՝ պարոն Մարվըլը խորհրդակցում էր ինքն իր հետ։

― Փչո՛ց,― ասաց մի ձայն։

― Դա փչոց է,— կրկնեց պարոն Մարվըլը։

― Բայց թերթում գրված է,— առարկեg նավաստին։

― Փչոց է,— պնդեց Մարվըլը։— Ես ճանաչում եմ այդ սուտը մոգոնողին։ Ո՛չ մի Անտեսանելի Մարդ չկա։ Բա՜․․․

― Հապա այս թերթի գրա՞ծը․․․ Ուզում ես ասել․․․

― Ո՛չ մի բառը ճիշտ չէ,— ասաց Մարվըլը վճռականորեն։

Թերթը ձեռքում, նավաստին աչքերը չռեց։ Պարոն Մարվըլը ջղաձգական մի շարժումով շուռ եկավ։

— Սպասի՛ր մի քիչ,— դանդաղ ասաց նավաստին, վեր կենալով։— Ուզում ես ասել․․․

― Այո՛,— պատասխանեց Մարվըլը։

― Էլ ինչո՞ւ թողեցիր, որ քեզ պատմեմ այս ամբողջ անիծած պատմությունը, հը՞․․․ Մտքումդ ի՞նչ կար, որ թողեցիր այդպես հիմարանամ, հը՞․․․

Պարոն Մարվըլը այտերն ուռեցրեց։ Նավաստին հանկարծ կարմրատակեց ու սեղմեց բռունցքները։

― Ամբողջ տասը րոպե ես այստեղ խոսում եմ,— ասաց նա,— իսկ դու հաստամռութ ցմփորի մեկը, տարրական քաղաքավարությունը չունեցար․․․

― Ի՛նչ ես հիշոցներ թափում գլխիս,— ասաց պարոն Մարվըլը։

― Հիշոց թափել, հա՞․․․ Դե հիմա քեզ ցույց կտամ․․․

― Դե շարժվի՛ր,— ասաց մի ձայն, և պարոն Մարվըլը հանկարծ պտտվեց և սկսեց ջղաձգական տարօրինակ քայլվածքով հեռանալ։

― Լավ կանես՝ չքվես,― սաստեց նավաստին։

― Ե՞ս եմ չքվելու,— գոչեց պարոն Մարվըլը և մի կողմի վրա ընկրկեց. տարօրինակ շտապ քայլվածքով մերթ ընդ մերթ բուռն ոստյուններ էր կատարում։ Այսպես մի քիչ գնալուց հետո, սկսեց մրթմրթալով մենախոսել, բողոքել ու հակաճառել։

— Ցնդածի մե՛կը,— բղավեց նավաստին, սրունքները լայն բաց արած ու, ձեռքերր կանթած դիտելով հեռացող կերպարանքը։— Ես քեզ ցույց կտամ, տխմար ավանակի մեկը, դու ինձ հիմարացնե՞ս․․․ Հենց այստեղ, այս թերթում գրված է...

Պարոն Մարվըլը անկապ պատասխաններ տվեց և ճանապարհը շարունակելով անհայտացավ ոլորանում, բայց Նավաստին վեհաշուք կանգնել էր ճամփի մեջտեղը, մինչև որ մսավաճառի մոտեցող սայլակը նրան տեղահան արեց։ Ապա նա շրջվեց Փորթ֊Սթոուի կողմը։

― Ինչ հազվագույտ ավանակներ կան,— ինքն իրեն մրմընջաց նա։— Պարզապես ուզում էր ինձ ձեռ առնել․ դու տե՛ս, թե ինչ էր փչել խելքին։ Բայց չէ որ թերթը մեջտեղն է։

Քիչ անց նա իմանալու էր ևս մի ուրիշ արտասովոր դեպք, որը հենց մոտերքում էր պատահել։ Իսկ դա տեսիլքն էր «մի բուռ լիքը դրամ»֊ի (ո՛չ ավելի, ո՛չ պակաս), որը բոլորովին ինքնուրույն գնում էր Սեյնթ֊Մայքըլզ֊Լեյնի անկյան պարսպի երկայնքով։ Նույն առավոտ մի ուրիշ նավաստի այս զարմանահրաշ երևույթին ականատես էր եղել։ Իսկույն ճանկը գցել էր դրամին, բայց գետնով էր տրվել, իսկ երբ ոտքի էր կանգնել, թիթեռնիկ դրամը չքացել էր։ Մեր նավաստին, իր իսկ ասելով, պատրաստ էր ամեն ինչի հավատալու, բայց այս մեկը չափից դուրս էր։ Հետո, սակայն, սկսեց մտորել։

Թռչող դրամի պատմությունը ճիշտ էր։ Ամբողջ շրջակայքում, մինչև իսկ Լոնդոնի և գավառի բանկային փառապանծ ընկերությունից, խանութների և պանդոկների գանձարկղներից (քանի որ այդ արևոտ օրով բոլոր դռները կրնկի վրա բաց լին), շատ հանգիստ ու վարպետորեն դրամը բուռերով ու փաթեթներով դուրս էր եկել և գնացել ստվերոտ ճամփաներով, ամենայն արագությամբ խույս տալով մոտեցող մարդկանց աչքերից։ Թեև ոչ ոք չէր նկատել, այդ բոլոր խորհրդավոր թռիչքները ավարտվել էին Փորթ֊Սթոուի արվարձաններում գտնվող պանդոկի դռանը նստած՝ հնամենի գլխարկով գերագրգռված ջենտլմենի գրպանում։

Իրիկնամուտին բժիշկ Քեմփը նստել էր բլրի վրա կանգնած տան փոքրիկ աշտարակում գտնվող աշխատասենյակում, որն իշխում էր ամբողջ Բարդոքին։ Այս հաճելի սենյակն ուներ երեք պատուհան, որոնք նայում էին դեպի հյուսիս, արևմուտք ու հարավ․ այնտեղ կային գրքերով ու գիտական հրատարակություններով խճողված դարակներ, մի լայն գրասեղան, և հյուսիսային պատուհանի տակ դրված սեղանիկի վրա՝ մի մանրադիտակ, ապակու շերտեր, փոքրիկ գործիքներ, բացիլների մշակույթներ և ռեակտիվներ պարունակող շշեր։ Բժիշկ Քեմփի ճրագը վառ էր, թեև երկնակամարում դեռ փայլում էր մայր մտնող արևի լույսը, իսկ վարագույրները բարձրացված էին, քանի որ անցորդների ներս նայելու վտանգ չկար։ Բժիշդ Քեմփը բարձրահասակ ու նիհար երիտասարդ էր, վուշե մազերով և սպիտակին տվող բեղերով։ Հուսով էր՝ Արքայական գիտընկերության անդամության իրավունքը կվաստակի իր ձեռնարկած աշխատանքով, որը շատ բարձր էր գնահատում։

Երբ քիչ հետո աչքերը բարձրացրեց աշխատանքից, պատուհանի դիմացի բլրի ետևը տեսավ բոցավառվող մայրամուտը։ Գուցե մի ամբողջ րոպե գրիչը բերանում նստեց, հիանալով բլրագագաթին թափված ոսկեգույնով, ապա ուշադրությունը գրավեց ածխասև մի մարդուկի կերպարանք, որ բլրալանջով վեր՝ դեպի իր կողմն էր վազում կարճլիկ մի մարդուկ, գլխին խողովակաձև գլխարկ. նա այնքան արագ էր վազում, որ սրունքները իսկապես առկայծում էին օդում։

— Էլի մի հիմար,— գոչեց բժիշկ Քեմփը։— Նման այն ավանակին, որ անկյունը շրջվելիս ինձ զարնվեց ու գոռաց՝ «Անտեսանելի Մարդն է գալիս, սըր»։ Չեմ հասկանում՝ մարդկանց խելքին ինչ է փչում։ Կարծես տասներեքերորդ դարումն ենք ապրում։

Նա վեր կացավ, մոտեցավ պատուհանին և սևեռուն դիտեց մթնշաղում թաղված բլրալանջը ու ցած խուժող փոքրիկ կերպարանքր։

― Դա ինչ դժոխային աճապարանք է,— բացականչեց բժիշկ Քեմփը,— բայց ոնց որ տեղից չի էլ շարժվում։ Թեկուզ գրպանները կապար լցրած լիներ, դժվար թե ավելի դանդաղ վազեր։ Թափ վերցրեք, սը՛ր, թափ վերցրեք։

Մի րոպե անց Բարդոքի կողմից բլուրն ի վեր մագլցող վիլլաներից ամենաբարձրը թաքցրել էր վազող կերպարանքը։ Ապա դարձյալ երևաց նա։ Նույնը կրկնվեց նորից ու նորից։ Եվ մարդը այսպես երեք անգամ չքացավ ու հայտնվեց իրարից հեռու կանգնած տների պատերի տակով վազելիս, որից հետո դարատափը թաքցրեց նրան։

― Ավանակնե՜ր,― գոչեց բժիշկ Քեմփը և կրնկի վրա շուռ գալով՝ գրասեղանին մոտեցավ։

Բայց նրանք, ովքեր ճանապարհին լինելով, մոտից էին տեսնում փախստականին ու նկատում էին քրտնած դեմքին դրոշմրված ծայրահեղ սարսափը, չէին բաժանում բժշկի արհամարհանքը։ Վազելիս մարդը զրնգում էր լավ լցված քսակի պես, որ շպրտվում է դես ու դեն։ Ոչ աջ էր նայում, ոչ ձախ․ լռված աչքերը սևեռել էր ուղիղ բլրալանջով ցած, որտեղ լապտերներ էին վառվում և փողոցում մարդիկ էին խռնվել։ Վազողի անճոռնի բերանը կիսաբաց էր ու լորձունքը փրփրել էր շրթներին․ նա խռպոտ ու աղմկալից էր շնչում։ Բոլոր հանդիպողները կանգ էին առնում, ակնապիշ նայում էին ճանապարհով վեր ու վար, իրար հարցուփորձում էին և անհանգիստ կասկածով համակվում նրա աճապարանքի պատճառի մասին։

Քիչ անց բլրագագաթի մոտ՝ ճանապարհին վազվզող մի շուն կաղկանձեց ու դիմացի դարպասի տակ վազեց․ մինչ անցորդները վարանած կանգնել էին, ինչ֊որ քամի, դոփյուն, հևասպառ շնչառության պես մի ձայն խուժեց անցավ նրանց կողքով։

Մարդիկ ճչացին, մայթերից դեն նետվեցին։ Խուճապը փոխանցվում էր աղաղակներով ու բնազդաբար բլուրով ցած էր իջնում։ Փողոցում գոռում֊գոչում էին նրանք, մինչ Մարվըլը հազիվ բլրալանջի կեսն էր հասել, ամենքը տներից ներս էին նետվում, իրենg ետևից շրխկացնում էին դռները և տալիս էին լուրը։ Մարվըլը լսում էր այդ բոլորը, ուստի մի վերջին ճիգ արեց։ Սարսափը սրընթաց եկավ, նրանից առաջ անցավ և մի ակնթարթում տիրեց ամբողջ ավանը։

― Անտեսանելի Մարդն է գալիս, Անտեսանելի Մարդը...

Իրիկնամուտին բժիշկ Քեմփը նստել էր բլրի վրա կանգնած տան փոքրիկ աշտարակում գտնվող աշխատասենյակում, որն իշխում էր ամբողջ Բարդոքին։ Այս հաճելի սենյակն ուներ երեք պատուհան, որոնք նայում էին դեպի հյուսիս, արևմուտք ու հարավ․ այնտեղ կային գրքերով ու գիտական հրատարակություններով խճողված դարակներ, մի լայն գրասեղան, և հյուսիսային պատուհանի տակ դրված սեղանիկի վրա՝ մի մանրադիտակ, ապակու շերտեր, փոքրիկ գործիքներ, բացիլների մշակույթներ և ռեակտիվներ պարունակող շշեր։ Բժիշկ Քեմփի ճրագը վառ էր, թեև երկնակամարում դեռ փայլում էր մայր մտնող արևի լույսը, իսկ վարագույրները բարձրացված էին, քանի որ անցորդների ներս նայելու վտանգ չկար։ Բժիշդ Քեմփը բարձրահասակ ու նիհար երիտասարդ էր, վուշե մազերով և սպիտակին տվող բեղերով։ Հուսով էր՝ Արքայական գիտընկերության անդամության իրավունքը կվաստակի իր ձեռնարկած աշխատանքով, որը շատ բարձր էր գնահատում։

Երբ քիչ հետո աչքերը բարձրացրեց աշխատանքից, պատուհանի դիմացի բլրի ետևը տեսավ բոցավառվող մայրամուտը։ Գուցե մի ամբողջ րոպե գրիչը բերանում նստեց, հիանալով բլրագագաթին թափված ոսկեգույնով, ապա ուշադրությունը գրավեց ածխասև մի մարդուկի կերպարանք, որ բլրալանջով վեր՝ դեպի իր կողմն էր վազում կարճլիկ մի մարդուկ, գլխին խողովակաձև գլխարկ. նա այնքան արագ էր վազում, որ սրունքները իսկապես առկայծում էին օդում։

— Էլի մի հիմար,— գոչեց բժիշկ Քեմփը։— Նման այն ավանակին, որ անկյունը շրջվելիս ինձ զարնվեց ու գոռաց՝ «Անտեսանելի Մարդն է գալիս, սըր»։ Չեմ հասկանում՝ մարդկանց խելքին ինչ է փչում։ Կարծես տասներեքերորդ դարումն ենք ապրում։

Նա վեր կացավ, մոտեցավ պատուհանին և սևեռուն դիտեց մթնշաղում թաղված բլրալանջը ու ցած խուժող փոքրիկ կերպարանքր։

― Դա ինչ դժոխային աճապարանք է,— բացականչեց բժիշկ Քեմփը,— բայց ոնց որ տեղից չի էլ շարժվում։ Թեկուզ գրպանները կապար լցրած լիներ, դժվար թե ավելի դանդաղ վազեր։ Թափ վերցրեք, սը՛ր, թափ վերցրեք։

Մի րոպե անց Բարդոքի կողմից բլուրն ի վեր մագլցող վիլլաներից ամենաբարձրը թաքցրել էր վազող կերպարանքը։ Ապա դարձյալ երևաց նա։ Նույնը կրկնվեց նորից ու նորից։ Եվ մարդը այսպես երեք անգամ չքացավ ու հայտնվեց իրարից հեռու կանգնած տների պատերի տակով վազելիս, որից հետո դարատափը թաքցրեց նրան։

― Ավանակնե՜ր,― գոչեց բժիշկ Քեմփը և կրնկի վրա շուռ գալով՝ գրասեղանին մոտեցավ։

Բայց նրանք, ովքեր ճանապարհին լինելով, մոտից էին տեսնում փախստականին ու նկատում էին քրտնած դեմքին դրոշմրված ծայրահեղ սարսափը, չէին բաժանում բժշկի արհամարհանքը։ Վազելիս մարդը զրնգում էր լավ լցված քսակի պես, որ շպրտվում է դես ու դեն։ Ոչ աջ էր նայում, ոչ ձախ․ լռված աչքերը սևեռել էր ուղիղ բլրալանջով ցած, որտեղ լապտերներ էին վառվում և փողոցում մարդիկ էին խռնվել։ Վազողի անճոռնի բերանը կիսաբաց էր ու լորձունքը փրփրել էր շրթներին․ նա խռպոտ ու աղմկալից էր շնչում։ Բոլոր հանդիպողները կանգ էին առնում, ակնապիշ նայում էին ճանապարհով վեր ու վար, իրար հարցուփորձում էին և անհանգիստ կասկածով համակվում նրա աճապարանքի պատճառի մասին։

Քիչ անց բլրագագաթի մոտ՝ ճանապարհին վազվզող մի շուն կաղկանձեց ու դիմացի դարպասի տակ վազեց․ մինչ անցորդները վարանած կանգնել էին, ինչ֊որ քամի, դոփյուն, հևասպառ շնչառության պես մի ձայն խուժեց անցավ նրանց կողքով։

Մարդիկ ճչացին, մայթերից դեն նետվեցին։ Խուճապը փոխանցվում էր աղաղակներով ու բնազդաբար բլուրով ցած էր իջնում։ Փողոցում գոռում֊գոչում էին նրանք, մինչ Մարվըլը հազիվ բլրալանջի կեսն էր հասել, ամենքը տներից ներս էին նետվում, իրենg ետևից շրխկացնում էին դռները և տալիս էին լուրը։ Մարվըլը լսում էր այդ բոլորը, ուստի մի վերջին ճիգ արեց։ Սարսափը սրընթաց եկավ, նրանից առաջ անցավ և մի ակնթարթում տիրեց ամբողջ ավանը։

― Անտեսանելի Մարդն է գալիս, Անտեսանելի Մարդը...

1. 1. Գլուխ տասնվեցերորդ։ «Զվարթ կրիկետիստները» պանդոկում

«Զվարթ կրիկետիստներ» պանդոկը գտնվում է բլրան ստորոտում, որտեղ սկսվում է ձիաքարշի գիծը։ Պանդոկապետը գիրուկ ու կարմիր բազուկները հենել էր վաճառասեղանին և սակավարյուն կառապանի հետ ձիերից էր խոսում։ Իսկ գորշ հագուստով սևամորուս մի մարդ պանրով պաքսիմատ էր խժռում, «բարթըն» էր խմում և ամերկերեն զրուցում հերթապահությունը հենց նոր վերջացրած ոստիկանի հետ։

― Այս ի՛նչ աղմուկ֊աղաղակ է,— գոչեց կառապանը և հանկարծ առաջ նետվեց, ճգնելով պանդոկի ցածլիկ պատուհանի դեղին ու կեղտոտ վարագույրի վրայով նայել բլուրն ի վեր։ Դրսում մեկը վազում էր։

― Երևի հրդեհ է ծագել,— ասաց պանդոկապետը։

Շատ արագ վազող ոտնաձայները մոտեցան, դուռը կրնկի վրա աղմուկով բացվեց, և Մարվըլը լալով ներս խուժեց, գզգզված մազերով, գլխաբաց և պատառոտված օձիքով։ Նա ջղաձգական մի պտույտ գործեց ու փորձեց փակել դուռը, բայց փոկը կիսաբաց վիճակում էր պահում այն։

― Գալի՜ս է,— գոռաց նա, սարսափից ճչալով։— Գալի՜ս է Անտեսանելի Մարդը։ Իմ ետևից է ընկել։ Աստծո սիրույն․․․ օգնությո՜ւն, օգնությո՜ւն, օգնությո՜ւն․․․

― Փակեցե՛ք դռները,— ասաց ոստիկանը։— Ո՞վ է գալիս, ինչո՞ւմն է բանը։— Նա մոտեցավ դռանը, փոկն արձակեց, և դուռը չրխկոցով փակվեց։ Իսկ ամերիկացին մյուս դուռն էլ փակեց։

― Թողե՛ք ներս գնամ,— թախանձեց Մարվըլը սասռալով ու լաց լինելով, բայց միշտ ձեռքերի մեջ ամուր սեղմելով գրքերը։ Թողե՛ք ներս գնամ։ Ինձ մի տեղ կողպեքի տակ պահեցե՛ք։ Ես ձեզ բան եմ ասում․ նա իմ ետևից է ընկել, իսկ ես ծլկվեցի։ Ասաց՝ կսպանի ինձ․․․ Եվ իսկապես կսպանի․․․

― Դու անվտանգ ես,— ասաց սևամորուս մարդը։— Դուռը փակված է։ Ի՞նչ է պատահել։

― Թողե՛ք ներս գնամ,— աղաչեց Մարվըլը և սաստիկ ճչաց, երբ մի հարված հանկարծ դղրդացրեց կողպված դուռը․ հետո ծայր տվեցին շտապ թակոցներ ու գոռում֊գոչյուն։

― Է՞յ,― բղավեց ոստիկանը։— Այդ ո՞վ է։

Պարոն Մարվըլը սկսեց խելագարի պես նետվել դեպի պանելները, որոնք շատ նման էին դռների։

― Կսպանի՜ ինձ,― գոռում էր նա։— Դանակ ունի։ Աստծո սիրույն․․․

Երբ դրսում թակոցները սաստկացան, պարոն Մարվըլը վաճառասեղանի ետևը նետվեց։

― Դուռը չբացե՛ք,― ճչաց նա։― Խնդրում եմ՝ չբացեք դուռը։ Ես որտե՞ղ թաքնվեմ։

― Ուրեմն անտեսանելի Մա՞րդն է,― հարցրեց սևամորուսը մի ձեռքը մեջքին դրած։― Կարծեմ ժամանակն է, որ տեսնենք նրան։

Պանդոկի պատուհանը ջարդուփշուր եղած ներս թռավ․ փողոցում ծայր տվեցին ճիչերն ու վազվզոցը։ Թախտի վրա կաանգնած՝ ոստիկանը վիզն երկարել էր, տեսնի՝ ով է թակում դուռը։ Հետո ցած իջավ և հոնքերը կիտելով ասաց․

― Նա՛ է։

Պանդոկապետը կանգնեց հյուրասենյակի դռանը, որ այժմ կարգված էր պարոն Մարվրլի վրա, չռված աչքերով նայեց ջարդուփշուր եղած ապակուն և մոտեցավ մյուս երկու տղամարդկանց։

Հանկարծ ամեն ինչ հանդարտվեց։

— Ափոո՜ս մահակս մոտս չէ,— ասաց ոստիկանը, վարանումով մոտենալով դռանը։― Հենց որ բացենք, ներս կգա և նրան զսպել չի լինի։

— Իսկ դուք այնքան էլ մի՛ շտապեք բացել,— մտահոգ գոչեց սակավարյուն կառապանը։

― Հենց որ գա, սողնակները գցե՛ք,— ասաց սևամորուս մարդը,— և ցույց ավեց ձեռքի ատրճանակը։

— Այդպես չի՛ կարելի,— վրա տվեց ոստիկանը։― Դա սպանություն կլինի։

— Ես գիտեմ՝ ինչ երկրում եմ գտնվում,— ասաց մորուսավորը։— Սրունքներին կխփեմ։ Դեն քաշեք սողնակները։

— Իսկ եթե հանկարծ մեջքիս խփեք,— ասաց գինեպանը, վարագույրի վրայով վիզն երկարելով։

— Շա՛տ բարի,— ասաց սևամորուսը և ատրճանակը պատրաստ բռնած՝ կռանալով դեն քաշեց սողնակը։ Գինեպանը, կառապանը և ոստիկանը շուռ եկան։

— Մտեք,— ասաց մորուսավոր մարդը կիսաձայն, ետ քաշվելով և ատրճանակը թիկունքում բռնած։ Ոչ ոք ներս չմտավ, դուռը փակ մնաց։ Հինգ րոպե անց մի երկրորդ կառապան շատ զգույշ գլուխը ներս կոխեց․ նրանք դեռևս սպասում էին. մտահոգ մի դեմք խորտկարանի հյուրասենյակից դուրս նայեց և լուրերը հաղորդեց։

— Բոլոր դռները փա՞կ են,— հարցրնց Մարվըլը։— Նա գաղտագողի պտտվում է տան շուրջը։ Սատանի պես խորամանկ է։

— Տե՜ր աստված,— գոչեց ջլապինդ գինեպանը։— Հապա ետևի դո՞ւռը։ Աչքներդ դռների վրա պահեք։ Չէ՞ որ...― Եվ նա անօգնական՝ շուրջը նայեց։ Խորտկարանի հյուրասենյակի դուռը դղրդաց և նրանք լսեցին կողպեքի մեջ դարձող բանալու չխկոցը։― Բակի դուռը, հետո էլ՝ առանձին մուտքը։ Բակի դուռը․․․

Գինեպանը խորտկարանից դուրս նետվեց։

Մի րոպե անց նա երևաց մսի դանակը ձեռքին։

― Բակի դուռը բաց է,— ասաց նա և ստորին թանձր շրթունքը կախվեց։

― Թերևս արդեն տան մեջ է,— հարեց առաշին կառապանը։

― Խոհանոցում չէ,— պատասխանեց գինեպանը։— Այնտեղ երկու սպասուհի կա, իսկ ես դանակով հարվածվեցի ամեն մի մատնաչափը։ Նրանք էլ են ասում, թե մարդը ներս չի մտել։ Չեն նկատել․․․

― Կողպեցի՞ք դուռը,— հարցրեց առաջին կառապանը։

― Հո դեղյնակտուց չեմ,— պատասխանեց գինեպանը։

Մորուսավոր մարդը տեղը դրեց ատրճանակը։ Նույն պահին վաճառասեղանի ծալովի տախտակը փակվեց և սողնակը չրխկաց, իսկ հետո, մեծ դղրդոցով շաչեց դռայն փականքը և խորտկարանի հյուրասենյակի դուռը կրնկի վրա բացվեց։ Նրանք լսեցին Մարվըլի նապաստակի ձագի պես վնգստալը և իսկույն բոլորը մեկ վաճառասեղանի վրա մագլցեցին, որ նրան օգնության հասնեն։ Մորուսավորի ատրճանակը որոտաց և հյուրասենյակի ծայրում դրված հայելին պայծառ մի աստղով զարդարվեց և ջարդուփշուր լինելով՝ զրնգոցով ցած թափվեց։

Երբ գինեպանը հոյուրասենյակ մտավ, տեսավ, որ Մարվըլը այլանդակորեն կծկվել էր ու թպրտում էր դեպի բակն ու խոհանոցը տանող դռան առաջ։ Մինչ գինեպանը վարանած կանգնել էր, դուռը լայն բացվեց և Մարվըլը քարշ տվեց տրվեց դեպի խոհանոց։ Այնտեցիվ ճիչեր ու կաթսաների զնգոց լսվեց։ Մարվըլը, որ գլուխը ծռած համառորեն ետ-ետ էր գնում, քշվեց դեպի խոհանոցի դուռը, և սողնակները դեն քաշվեցին։

Ոստիկանը, որ մինչ այդ՝ փորձել էր գինեպանից առաջ անցնել, կառապաններից մեկի հետ ներս խուժեց, բռնեց այն դաստակը, որ բաց չէր թողնում Մարվըլի օձիքը, դեմքին մի հարված ստացավ և երերալով ընկրկեց։ Դուռր բացվեց, և Մարվըլը հուսահատորեն փորձեց խցկվել դռան ետև։ Ապա կառապանը կառչեց ինչ֊որ բանից ու գոռաց․

― Ես բռնեցի նրա՜ն։

Պանդոկապետի կարմիր ձեռքերր չանթեցին ինչ֊որ բան։

— Նա այստեղ է,— գոչեց պանդոկապետը։

Օձիքն ազատած պարոն Մարվըլը հանկարծ գետին նետվեց և փորձեց սողոսկել կռվող մարդկանց սրունքների արանքով։ Պայքարը մղվում էր դռան մոտ։ Առաջին անգամ լսվեց Անտեսանելի Մարդու ձայնը․ նա սաստիկ ճչաց, երբ ոստիկանը ոտքը տրորեց ապա մոլեգնած մռնչաց և սկսեց կալսաբիրի պես գործի դնել բռունցքները։ Կառապանը հանկարծ ոռնաց ու կուչ եկավ, երբ մի հարված ստացավ ստոծանիից ներքև։ Խոհանոցից հյուրասենյակ տանող դուռը չրխկաց և պարոն Մարվըլը կարողացավ նահանջել։ Խոհանոցում գտնվող մարդիկ գլխի ընկան, թե օդից են կառչում և հենց օդի հետ էլ կռվում են։

— Ո՞ւր գնաց,— բղավեց սև մորուքով մարդը։— Դո՞ւրս․․․

― Այս կողմ,— ասաց ոստիկանը և բակ դուրս գալով, կանգ առավ։

Կղմինդրի մի կտոր սուլեց նրա գլխի կողքով և ջարդուփշուր եղավ խռհանոցի սեղանին դրված ամանեղենների միջև։

— Հիմա ցույց կտամ նրան,— ասաց սև մորուսավորը և հանկարծ ոստիկանի ուսի վրա փայլեց ատրճանակի պողպատե փողը և հինգ գնդակ մեկը մյուսի հետևից սլացան մթնշաղի մեջ, որտեղից եկել էր կղմինդրը։ Կրակելիս մորուսավորը ձեռքով հորիզոնական մի կամար գծեց․ կրակոցները ճյուղավորվեցին նեղլիկ բակում, ինչպես անիվի ճաղերը։

Լռություն տիրեց։

— Հինգ գնդա՛կ,— ասաց սև մորուսավորը։— Լավագույն ձևը սա է։ Չորս մեկանոց է և վրան էլ մի ջոքեր։ Մեկն ու մեկդ մի լապտեր ճարեցե՛ք և եկեք շոշափելով գտնենք դրա մարմինը։

Պարոն Հիլասը՝ հարևան վիլլայի տերը, քնել էր իր տաղավարում, երբ սկսվում էր Քեմփի տան պաշարումը։ Պարոն Հիլասը մեկն էր այն փոքրաթիվ անդրդվելի մարդկանցից, որոնք մերժում էին հավատալ Անտեսանելի Մարդու մասին «այս դատարկաբանությանը»։ Եվ սակայն կինը հավատում էր և հետագայում բազմիցս հիշեցնում էր պարոն Հիլասին։ Սա համառում էր ման գալ պարտեզում, ասես ոչինչ չէր պատահել, և հետմիջօրեին պառկեց քնելու ինչպես սովոր էր տարիներով։ Մինչ ջարդուփշուր էին արվում Քեմփի պատուհանները, պարոն Հիլասը քնած էր, իսկ հետո հանկարծ զարթնեց, տարօրինակ մի զգացողությամբ, թե՝ ինչ-որ վատ բան է կատարվում։ Նայեց Քեմփի տանը, որ դիմացն էր, աչքերը սրբեց ու մեկ էլ նայեց։ Ապա ոտքերը գետնին դրեց և մահճակալին նստած՝ լսողությունը լարեց։ Անեծքներ տեղաց նա, բայց տարօրինակ երևույթը չհեռացավ։ Տունն այնպիսի տեսք ուներ, ասես շաբաթներով լքվել էր, շատ բուռն մի հարձակման ենթարկվելուց հետո․ ապակիները ջարդվել էին, և բոլոր պատուհանները, բացի աշտարակի աշխատասենյակի պատուհաններից, փակված էին ներքին փեղկերով։

― Պատրաստ եմ երդվել,— պարոն Հիլասը ժամացույցին նայեց,— թե քսան րոպե առաջ ամեն ինչ կարգին էր։

Հեռվից լսվում էին ռիթմիկ հարվածներ և ապակու փշրվելու աղմուկ։ Ապա, մինչ պարոն Հիլասը բերանաբաց նստել էր, շատ ավելի զարմանալի մի բան պատահեց։ Հյուրասենյակի փեղկերը աղմկալից բացվեցին․ աղախինը տնից դուրս գալու համար հագնված ու գլխարկը գլխին, ջղաձգորեն աշխատում էր բացել պատահանը։ Հանկարծ աղախնի կողքին երևաց մի մարդ ու սկսեց օգնել նրան — այդ բժիշկ Քեմփն էր։ Եվս մի ակնթարթ ու պատուհանը բացված էր, և աղախինը դուրս էր unղոսկում․ ապա նա առաջ նետվեց ու չքացավ թփերի մեջ։ Պարոն Հիլասը վեր կացավ, շփոթ ու բուռն բացականչություններ արձակելով ի տես այս բոլոր արտասովոր իրադարձություններին։ Նա տեսավ, թե Քեմփը ինչպես կանգնեց լուսամուտագոգում, ապա ցած նետվեց և իսկույն հայտնվեց թփուտների շավղում․ վազելիս Քեմփը կռանում էր, ասես թաքնվում էր ինչ֊որ մեկի աչքից։ Ապա անհետացավ «ոսկե անձրևի» թփի ետև ու նորից երևաց սարահարթը եզերող ցանկապատը բարձրանալիս։ Մի ակնթարթում նա մյուս կողմն էր նետվել և զառիթափով ցած՝ շատ արագ վազում էր դեպի պարոն Հիլասի կողմը։

— Տե՜ր աստված․․․— գոչեց պարոն Հիլասը՝ հանկարծ գլխի ընկնելով, թե ինչ է կատարվում։— Այգ գազան Անտեսանելի Մա՜րդն է․․․ Ուրեմն ճի՜շտ է․․․

Պարոն Հիլասի համար այդպես մտածելը նշանակում էր գործի անցնել․ վերնահարկի պատուհանից նրան դիտող խոհարարուհին զարմացավ, երբ տեսավ, որ պարոն Հիլասը սլանում էր դեպի տուն, ժամում գրեթե ինը մղոն արագությամբ։

― Կարծում էի՝ չի վախենում,— ասաց խոհարարուհին։— Մերի, հենց հիմա այստեղ արի։

Դռները շրխկացին, զանգերը հնչեցին և ցուլի պես բառաչող պարոն Հիլասի ձայնը որոտաց․

― Դռները փակե՜ք, լուսամուտները փակե՜ք, ամեն ինչ փակե՜ք․․․ Անտեսանելի Մարդն է գալի՜ս․․․

Իսկույն ամբողջ տնով մեկ թնդացին աղաղակներ, հրամաններ և վազվզող ոտքերի դոփյուններ։ Պարոն Հիլասը վազեց, որ անձամբ փակի վերանդայի վրա բացվող դուռ֊պատուհանները, նույն պահին պարտեզի ցանկապատի ետևից երևացին Քեմփի գլուխն ու ուսերը, հետո էլ՝ ծունկը։ Մի ակընթարթ ևս ու Քեմփը տրորում էր ծնեբեկների ածուն և թենիսի խոտածածկ դաշտի վրայով դեպի տուն էր վազում։

― Ներս չէ՛մ թողնի․․․— ասաց պարոն Հիլասը՝ սողնակները գցելով։— Շատ եմ ցավում, որ նա ձեր ետևից է ընկել, բայց ձեզ ներս չեմ թողնի․․․

Քեմփի սարսափահար դեմքը կպավ ապակուն։ Նա բախեց, ապա ջղաձգորեն ցնցեց դուռ֊պատուհանը։ Տեսնելով, որ ջանքերն իզուր են, վազեց վերանդայի երկայնքով․ վերջավորությանը հասնելով՝ պարտեզ ցատկեց ու սկսեց թակել կողմնակի դուռը։ Հետո կողքի դարպասը շրջանցեց, տան ճակատի կողմն անցավ և բլրի ճանապարհը բռնեց։ Պատուհանից սարսափահար դուրս նայող պարոն Հիլասը հազիվ էր նկատել Քեմփի անհայտանալը, երբ ինչ—որ անտեսանելի ոտքեր անխնա տրորեցին ծնեբեկների ածուն։ Այս որ տեսավ, պարոն Հիլասը գլուխը կորցրած աստիճաններով վեր փախավ և ականատես չեղավ հետապնդման մնացած մասին։ Բայց լուսամուտի մոտով անցնելիս լսեց կողքի դարպասի շրխկոցը։

Բլրի ճանապարհն ընկնելով, Քեմփր բնականաբար զառիթափի ուղղությունը բռնեց և անձամբ կատարեց հենց այն վազքը, որ միայն չորս օր առաջ այնքան տարակուսանքով դիտել էր աշտարակի աշխատասենյակից։ Վարժությունը կորցրած մարդու համար անհավատալի լավ էր վազում Քեմփը, ու թեև դեմքը դժգունել էր ու քրտնել, սառը դատողությունը տեղն էր: Վազում էր մեծ քայլերով և որտեղ որ խորդուբորդ էր ճանապարհրը, որտեղ որ սրածայր կայծքարեր էին երևում, կամ էլ շլացուցիչ փայլփլում էին ապակու կտորտանքները, դրանց վրայով էր վազում և իրեն հետապնդող անտեսանելի բոբիկ ոտքերին էր թողնում ընտրել իրենց բռնելիք ճանապարհը։

Կյանքում առաջին անգամ Քեմփը նկատեց, թե բլրի ճամփան աննկարագրելիորեն երկար ու անմարդ է, և ցածրում, բլրի ստորոտը փռված քաղաքի ծայրամասերը տարօրինակորեն հեռու են։ Երբեք չէր եղել տեղափոխության ավելի դանդաղ ու տանջալից միջոց, քան վազքը։ Հետմիջօրեի արևի տակ քնած մռայլ վիլլաները, պարզ երևում էր, որ կողպված ու ամրացված էին։ Անկասկած՝ այդ բոլորը կողպված ու ամրացված էին հենց իր հրամանով։ Այսուհանդերձ մարդիկ պետք էր աչքները չորս բացեին նման մի դեպքի ակնկալությամբ։

Քեմփի դիմաց արդեն իսկ ուրվագծվում էր քաղաքը, որի թիկունքում ընկած ծովը չքացել էր և ցածրում վխտում էին մարդիկ։ Նույն պահին մի ձիաքարշ հասավ բլրի ստորոտը։ Մի քիչ դենը ոստիկանատանն էր։ Բայց թիկունքում այդ, ի՜նչ էր լսում․ ոտնաձայներ չէի՞ն․․․ Հառա՜ջ․․․

Ներքևում գտնվող մարդիկ ակնապիշ նրան էին նայում, մի քանիսը վազում էին, իսկ կոկորդում շունչն սկսում էր խռխռալ։ Ձիաքարշն արդեն շատ էր մոտեցել, իսկ «Զվարթ կրիկետիստներ» գինետան դռները աղմուկով փակվում էին։ Ձիաքարշից դենը ձողեր և խճաքարի կույտեր կային ճահճախուտների չորացման աշխատանքների համար։ Քեմփի մտքով անցավ՝ ցատկել ձիաքարշի մեջ ու շրխկացնել դռները, բայց վճռեց, թե ավելի լավ է՝ ոստիկանատուն գնա։ Մի ակնթարթում անցավ «Զվարթ կրիկետիստների» դռան կողքով և հայտնվեց փողոցի ծայրում, որ եռուզեռի մեջ էր։ Հիմա այլևս չորս կողմը մարդիկ կային։ Ձիաքարշի վարորդն ու օգնականը Քեմփի մոլեգին աճապարանքի տեսարանի առաջ, ակնապիշ կանգնել էին ու չէին լծում ձիերը։ Ավելի հեռվում խճաքարի կույտերի վրա երևացին սևագործ բանվորների զարմաgած դեմքերը։

Քեմփը մի քիչ դանդաղեցրեց վազքը, բայց երբ լսեց հետապնդողի սրընթաց դոփյունը, նորից առաջ սլացավ։

― Անտեսանելի Մա՜րդը,— բղավեց նա սևագործներին, տարտամորեն մատնացույց անելով թիկունքում, և ասես ներշնչումով ցատկեց փորված առվի մյուս կողմը, իսկույն նրա և հետապնդողի միջև հայտնվեցին մի խումբ ջլապինդ մարդիկ։ Ոստիկանատուն գնալու մտքից հրաժարվելով՝ նա թեքվեց մի նրբանցք, բանջարավաճառի սայլակի կողքով սլացավ, քաղցրեղենի խանութի դռանը մի ակնթարթ դանդաղեց, ապա ուղղվեց դեպի մի ծառուղի, որ նորից գլխավոր փողոց տարավ նրան։ Այստեղ խաղացող մի քանի երեխաներ նրա երևալուն պես ճչացին և վազեվազ ցրվեցին։ Իսկույն դռներ ու պատուհաններ բացվեցին և բորբոքված մայրեր թափեցին իրենց սրտի զայրույթը։ Քեմփը դարձյալ սլացավ Հիլ֊Սթրիթ, որ ձիաքարշի կանգառից երեք հարյուր յարդի չափ հեռու էր․ նա իռկույն տեսավ աղմկալից գոռում֊գոչյունով վազվզող մարդկանց։

Փողոցն ի վեր դեպի բլուրը նայեց նա։ Հազիվ մի տասնյակ յարդի վրա վազում էր մի հսկա սևագործ բանվոր, կցկտուր հայհոյելով և ձեռքի բահը կատաղորեն թափահարելով, իսկ նրա ետևից կրնկակոխ գալիս էր ձիաքարշի վարորդը, որ սեղմել էր բռունցքները։ Փողոցն ի վեր ուրիշներ էլ էին հետևում այս երկուսին, աջ ու ձախ հարվածելով ու գոռգոռալով։ Մյուս կողմից քաղաքի ուղղությամր վազում էին տղամարդիկ ու կանայք։ Քեմփը պարզ ու հստակ նշմարեg, թե ինչպես խանութներից մեկից դուրս նետվեց մի մարդ, ձեռքում մի գավազան բռնած։

― Ցրվե՛ք, ցրվե՛ք,— գոռաց ինչ֊որ մեկը։

Քեմփը հանկարծ գլխի ընկավ, թե դրությունը փոխված էր հետապնդման գործում։ Նա կանգ առավ և հևալով չորս կողմը նայեց։

— Նա մոաերքում է,— գոռաց Քեմփը։― Շղթա կազմեցե՛ք։

— Ա՛ռ քեզ,— գոչեց մի ձայն։

Քեմփը ականջի տակ մի հարված ստացավ և երերալով ընկրկեց, աշխատելով դառնալ անտեսանելի հակառակորդի կողմը։ Նա հազիվհազ ոտքի վրա մնաց և օդի մեջ մի հակահարված տվեց որն իզուր անցավ։ Ապա մի երկրորդ հարված հասավ կզակին, և նա թավալգլոր գետին ընկավ։ Մի ակնթարթում ինչ֊որ ծունկ չոքեց իր ստոծանու վրա, և անհամբեր ձեռքեր սեղմեցին կոկորդը, բայց ձեռքերից մեկը մյուսից թույլ էր գործում։ Քեմփը բռնեց դաստակները, վրան հարձակվողը ցավագին աղաղակեց, և ապա սևագործ բանվորի բահը իր գլխավերևում պտույտ գործելով՝ խուլ թնդյունով ինչ֊որ բան հարվածեց։ Քեմփը մի կաթիլ զգաց դեմքի վրա։ Կոկորդը սեղմող ձեռքերը հանկարծ թուլացան, շղաձգական շարժումով Քեմփը ինքն իրեն ազատեց, փափկած մի ուս բռնեց և հակառակորդի վրան գլորվեց։ Գետնի մոտ նա բռնեց Անտեսանելիի արմունկները։

— Բռնեցի նրան,— բղավեց Քեմփը։— Օգնեցե՛ք, օգնեցե՛ք․․․ Բռնեցե՛ք․․․ Ես գետնով տվեցի նրան։ Ոտքերը բռնեցեք։

Մի ակնթարթում ամեն կողմից խուժեցին կռվի վայրը․ հանկարծ այս ճանապարհով անցնող որևէ անծանոթ կարող էր մտածել, թե ռեգբի ֆուտբոլի չափազանց վայրագ մի խաղ էր տեղի ունենում։ Իսկ Քեմփի բղավելուց հետո ոչ ոք չէր գոռում․ միայն հարվածների, ոտքերի դոփյունի և մի ծանր շնչառության ձայներն էին լսվում։

Ապա, հզոր մի ճիգով Անտեսանելի Մարդը հակառակորդներից երկուսին իր վրայից դեն շպրտեց և բարձրացավ ծնկների վրա։ Քեմփը կառչեց նրանից ինչպես բարակը կկառչեր եղջերուից․ տասնյակ ձեռքեր բռնում էին, թակում ու քաշքշում Անտեսանելիին։ Ձիաքարշի վարորդը հանկարծ չանթեց նրա վիզն ու ուսերը և նորից զգետնեց նրան։

Ոտքով֊ձեռքով կռվող մարդկանց կույտը դարձյալ թավալգլոր գետին ընկավ։ Պետք է խոստովանել մի քանիսը վայրագորեն քացով էին տալիս։ Հետո հանկարծ լսվեց մի վայրի աղաղակ. «Գթացե՛ք, գթացե՛ք» և իսկույն հանգավ խեղդվողին հատուկ խռպոտ ձայնի մեջ։

— Դեն քաշվեք, հիմարներ,— բղավեց Քեմփը խուլ ձայնով, և ջլապինդ մի քանի տղամարդիկ բուռն կերպով ետ մղվեցին։— Վիրավորված է ասում եմ ձեզ։ Դեն քաշվե՛ք։

Մի փոքր հրմշտուքից հետո, տեղ բացվեց և շրջան կազմած մարդկանց անհամբեր աչքերը տեսան, որ ինչպես, թվում էր՝ գետնից մի տասնհինգ մատնաչափ բարձրության վրա՝ ծնկի էր եկել բժիշկը և գետնին էր սեղմում անտեսանելի ձեռքեր։ Նրա թիկունքում մի ոստիկան բռնել էր անտեսանելի բումբեր։

— Բաց չթողնե՛ք նրան,― բղավեց մի հսկա սևագործ բանվոր, արյունոտ բահը ձեռքում,— նա ձևացնում է։

— Չի՛ ձևացնում,— պատասխանեց բժիշկը զգույշ բարձրացնելով ծունկը։― Եվ հետո ես բռնել եմ նրան։— Քեմփի դեմքը քերծված էր և արդեն կարմրում էր, արյունոտվող շրթունքի պատճառով խռպոտ էր խոսում։ Նա բաց թովեց անտեսանելի բազուկներից մեկը և ըստ երևույթին շոշափեց դեմքը։— Բերանը ամբողջովին թաց է,— ասաց նա և ապա գոչեց։— Ողորմա՜ծ տեր․․․

Քեմփը ընդոստ վեր կացավ, հետո գետնին ծնկի եկավ անտեսանելի էակի կողքին։ Հավաքվածները դարձյալ սկսեցին հրմշտել ու բոթել իրար։ Ծանր դոփյուններ լսվեցին, նորանոր մարդիկ հասան՝ ավելացնելու համար ամբոխի գործադրած ճնշումը։ Մարդիկ արդեն դուրս էին գալիս իրենց տներից։ «Զվրթ կրիկետիստներ» գինետան դռները հանկարծ լայն բացվեցին։ Համարյա ոչ ոք չէր խոսում։

Քեմփը ձեռքը շարժեց, թվում էր՝ դատարկ օդն էր շոշափում։

— Չի շնչում,— ասաց նա, ապա ավելացրեց։— Սիրտն էլ չի խփում։ Իսկ կո՜ղը․․․ Ա՜խ․․․

Հանկարծ մի ծեր կին, որ հսկա սևագործ բանվորի թևի տակով դիտում էր, սուր ձայնով ճչաց․

— Այնտեղ նայեք,— ու երկարեց խորշոմած ցուցամատը։

Նրա ցույց տված կողմը նայելով ամեն ոք տեսավ ձեռքի ուրվագիծը, մի ձեռք, որ գունատ էր ու թափանցիկ, ասես ապակյա լիներ, երակներն ու զարկերակները և ոսկրներն ու ներվերը հստակ նկատվում էին։ Ապա մինչ դիտում էին, ձեռքը մուգացավ և անթափանց դարձավ։

— Էհե՜յ․․․— գոչեց ոստիկանը։— Հիմա էլ ոտքերն են երևում։

Եվ այսպես ձեռքերից ու ոտքերից սկսելով և բոլոր անդամների երկայնքով դեպի մարմնի կենսական կենտրոնները սողոսկելով, շարունակվեց այս տարօրինակ փոփոխությունը։ Թույնի դանդաղորեն տարածվելու նման մի բան էր դա։ նախ երևացին փոքրիկ, սպիտակ ներվերը, սրունքի մշուշոտ ու գորշ ուրվագիծը, ապա ապակենման ոսկրները և բազմաճյուղ զարկերակները և ի վերջո մարմինն ու մաշկը, որոնք նախ թեթևորեն մշուշապատ էին, հետո շուտով մուգ ու անթափանց դարձան։ Քիչ անց կարելի էր տեսնել ջախջախված կուրծքն ու ուսերը և ձգված ու ծեծկված դեմքի աղոտ ուրվագիծը։

Երբ ի վերջո բազմությունը տեղ արեց, և Քեմփը կարողացավ ոտքի կանգնել, մերկ ու խղճալի գետնին պառկած՝ երևաց մոտ երեսուն տարեկան մի երիտասարդի ծեծված ու այլանդակված մարմինը։ Մազն ու մորուքը ճերմակ էին․ ոչ թե տարիքի բերվումով ալևորված էին, այլ ալբինոսին հատուկ սպիտակություն ունեին, իսկ աչքերը միմի նռնաքար էին։ Նա սեղմել էր բռունցքները. աչքերը լայն բաց էին, իսկ դեմքը բարկություն ու հուսախաբություն էր արտահայտում։

― Ծածկեցե՛ք դեմքը,— գոչեց մի մարդ։— Աստծո սիրույն, ծածկեցե՛ք դեմքը։

Երեք երեխաների, որոնք բազմության միջով ճանապարհ էին բացել, հանկարծ շուռ տվին և տեղն ու տեղը ետ մղեցին։

Մի մարդ «Զվարթ կրիկետիստներ» գինետնից սավան բերեց, և նրան ծածկելով, հենց այդ տունը տարան։

Այսպես է ավարտվում Անտեսանելի Մարդու արտասովոր ու չարաղետ փորձարկության պատմությունը։ Իսկ եթե ուզում եք ավելին իմանալ նրա մասին, պետք է գնաք Փորթ֊Սթոուի մոտերքում գտնվող մի փոքրիկ պանդոկ և զրույց ունենաք պանդոկապետի հետ։ Պանդոկի ցուցանակը մի դատարկ տախտակ է, միայն թե վրան նկարված է մի գլխարկ ու մի զույգ կոշիկ, իսկ պանդոկի անունը այս վիպակի վերնագիրն է։ Պանդոկապետը կարճլիկ ու հաստլիկ մի մարդուկ է, գլանի պես ցցված քթով, կոշտ մազերով և կարմիր արատներով ծածկված դեմքով։ Առատորեն խմեցեք, և նա առատորեն կպատմի ձեզ, թե այդ օրվանից ի վեր ինչե՜ր պատահեցին իրեն. և թե ինչպես փաստաբանները փորձեցին խլել իր վրա գտնված գանձը։

― Երբ նրանք տեսան, որ չեն կարող ապացուցել, թե ում փողերն են դրանք, ինչ ասեն լավ է... թե ես գանձերի մի գրողի տարած թաքստոց եմ։ Մի՞թե ես գանձերի թաքստոցի նման եմ։ Իսկ հետո մի ջենտլմեն ամեն մի գիշերվա համար մի գինեա էր տալիս ինձ, որ «Կայսերական մյուզիք հոլում» իմ գիտցածի պես պատմեի ամբողջ պատմությունը, առանց որևէ բան զանց անելու։

Եթե ուզենաք տեղն ու տեղը դադարեցնել նրա պատմության հեղեղը, բավական է հարց տաք, թե այս պատմության մեջ ինչ դեր են խաղացել երեք ձեռագիր գրքերը։ Նա կընդունի, թե դրանք իսկապես գոյություն ունեցել են, և երդում ուտելով կսկսի բացատրել, որ ամեն ոք մտածում է, թե իր մոտն են այդ գրքերը, բայց, գրողը տանի, իր մոտ չեն, է՜...

― Հենց ինքը, Անտեսանելի Մարդը ինձնից վերցրեց դրանք ու թաքցրեց, երբ ես ծլկեցի և Փորթ֊Սթոու փախա։ Այդ պարոն Քեմփը բոլորին հավատացրեց, թե իմ մոտ են գրքերը։

Ապա նա թաղվում է մտքերի մեջ, գաղտագողի դիտում է ձեզ, ջղային շարժումներով սրբում է բաժակները և քիչ անց հեռանում է խորտկարանից։

Նա ամուրի է, նիստուկացով միշտ էլ ամուրի է եղել և տանը ոչ մի կին չկա։ Հագուստները միշտ կոճկված են — իր դիրքի բերմամբ հարկադրաբար անում է այդ, բայց ինչ վերաբերում է ամենամտերիմ շորերին, օրինակ տաբատակալներին, նա մինչև այսօր նախընտրում է առասանը։ Պանդոկի գործերը վարում է առանց ձեռներեցության, բայց հոգածու է պանդոկի բարի համբավին։ Դանդաղաշարժ է ու միշտ մտքերով տարված։ Խելացիության ու պատշաճ խնայասիրության համբավ է վայելում, իսկ Հարավային Անգլիայի ճանապարհների մասին իր գիտելիքներով գերազանցում է ամեն մի ուղեցույց։

Կիրակի առավոտները, և դա տարվա բոլոր եղանակներում, նա առանձնանում է արտաքին աշխարհից, և ամեն գիշեր ժամը տասից հետո, խորտկարանի հյուրասենյակն է գնում, ձեռքում մի բաժակ ջին, որի մեջ մի քիչ ջուր է խառնած լինում։ Բաժակը ցած դնելուց հետո նա կողպում է դուռը, քննում է վարագույրները և մինչև իսկ սեղանի տակն է նայում։ Ապա, ապահով զգալով, թե մենակ է, բացում է պահարանն ու այնտեղ գտնվող մի արկղ ու դրա գզրոցներից մեկը, դուրս է բերում երեք կաշեկազմ սրճագույն գիրք և հանդիսավոր տեղավորում սեղանի մեջտեղը։ Կազմերը քայքայվել են և կանաչ բորբոսի փառով են ծածկվել, որովհետև մի ժամանակ այդ գրքերը գիշերել են ինչ֊որ առվակում և կեղտաջուրը սրբել է մի քանի էջ։ Պանդոկապետը նստում է բազկաթոռում, դանդաղորեն լցնում է կավե երկար ծխամորճը և չարախնդալով դիտում է գրքերը։ Ապա գրքերից մեկը առջևն է քաշում, բացում է և սկսում է զննել, ետ ու առաջ դարձնելով թերթերը։

Նա կիտում է հոնքերը և տանջանքով շարժում է շրթունքները։

— Հեքս, վերևում, մի փոքրիկ երկու, մի խաչ, հետո էլ խենթուխելառ մի նշան։ Տե՜ր իմ աստված, ինչ գլուխ էր, է՜...

Քիչ անց եռանդը թուլանում է, նա կռթնում է բազկաթոռի հենակին և աչքերը թարթում է, ասես ծխի քուլաների միջով սենյակի ծայրում տեսնում է այնպիսի բաներ, որոնք ուրիշ աչքերի համար անտեսանելի են։

— Սրանք լիքն են գաղտնիքներով,— գոչում է նա,— զարմանալի գաղտնիքներով․․․ Հերիք է մի անգամ բացեմ դրանք... Տե՜ր աստված․․․ Բայց ես չեմ անի նրա արածը․․․ Ես պարզապես... Դե այս մասին հետո...

Ապա անձնատուր է լինում երազանքների — իր կյանքի անմեռ ու հրաշալի երազանքներին։ Եվ չնայած Քեմփն անդադար հետախուզել է, իսկ Էդայը խաչաձև հարցուփորձել, պանդոկապետից բացի, ոչ մի մարդկային էակ չգիտե, թե այնտեղ են երեք գրքերը, որոնք ամեն ինչ կասեն անտեսանելիության անորսալի գաղտնիքի և տասնյակ ուրիշ ապշեցուցիչ գաղտնիքների մասին։ Եվ ոչ ոք չի իմանա այդ մինչև նրա մահը։