Գիտակցափոխություն

Չնայած երկոտանի մարմնազմությանը, մարսեցին գալակտիկայի ամենաարտասովոր արարածներից մեկն է։ Իրոք օրգանների զգայողականության իմաստով Ալդեբերանի քվիները, չնյածա իրենց կրկնակի ուղեղներին ու հատուկ ֆունկցիոնալ վերջաքվորություններին, մեզ ավելի մոտ են։ Հետևաբար, խռվալից զգացում է միանգամից, առանց նախաբանի, մարսեցու մարմնում հայտնվելը։ Սակայն, երբ գործն արված է, ոչինչ փոխել հնարավոր չէ։

Մարվինը տեսավ, որ գտնվում է լավ կահավորված սենյակում։ Նա միակ պատուհանի միջով իր մարսեցու աչքերը հառեց մարսային բնապատկերին։

Հետո նա փակեց աչքերը, քանի որ չէր կարողանում կենտրոնանալ՝ միակ զգացումը տագնապալի խառնաշփոթությունն էր։ Չնայած պատվաստումներին, նրան համակել էին կուլտուր֊շոկի սրտխառնուք առաջացնող ալիքները, և Մարվինը ստիպված էր անշարժ կանգնել, մինչև այդ զգացումը կանցնի։ Հետո, զգուշորեն, կրկին բացեց աչքերն ու նայեց։

Նա տեսավ ցածր, հարթ ավազաբյուրներ, կազմված գորշ գույնի հարյուրավոր ցայտուն երանգներից։ Հորիզոնի մոտ նշմարվում էր արծաթակապույտ քամին, որի դեմ ասես հակահարձկա էր եղել քամու մի այլ՝ դեղնամանուշակագույն ամպ։ Երկինքը կարմիր էր, ինֆրակարմիր գունային համակարգը պարունակում էր բազում աննկարարգրելի նրբերանգներ։ ամենուր երևում էին սարդանման սպեկտրագծեր։ Հողի մակերևույթն ու երկինքը համակված էին տասնյակ տարբեր գունակազմություններով, մի ամսը լրացուցիչ ^[1], մյուսը՝ աններդաշնակ։ Ներդաշնակություն Մարսի բնական գույների մեջ չկար․ դրանք քաոսային գույներ էին։

Մարվինը ձեռքին ակնոց տեսավ ու հագավ։ Անմիջապես ճչացող գույների աններդաշանոկությունը նվազեց մինչև տանելիության աստիճան։ Շոկիհետևանքով առաջացած անշարժունակությունը թուլացավ, և Մարվինը սկսեց այլ բաներ ընկալել։

Նախ, ականջներում ծանր թնդյուն զգաց, իսկ մի քիչ ներքև՝ արագ ճարճատյուն, նման թմբուկի դղրդոցի։ Շուրջը նայեց, այդ աղմուկի աղբյուրը որոնելով և, բացի հողից ու երկնքից, բան չտեսավ։ Մարվինը ավելի ուշադիր ականջ դրեց և հայտնաբերեց, որ ձայներն իր կրծքից են գալիս։ Այդ ձայները, որ արձակում են թոքերը ու սիրտը, մարսեցիներին ուղեկցում են ամբողջ կյանքում։

Այժմ Մարվինը ի վիճակի էր զննելու ինքն իրեն։ Նա նայեց իր ոտքերին, որոնք երկար էին ու բարակ։ Ծնակյին հոդավորումներ չկային․ փոխարենը ոտքը աղեղված էր կոճի, սրունքի, ազդրի մեջտեղի և վերին մասի մոտ։ Նա քայլում էր և հիանում իր շարժումների սահունությամբ։ Թևերը ոտքերից մի փոքր հաստ էին, իսկ կրկնակի հոդավոր ձեռքերն ունեին երեքական մատ ու երկուական բթամատ, որոնք կարելի էր ծռել ու թեքել որ կողմ ասես։

Մարվինի հագին սև շորտ էր ու սպիտակ ջեմպր։ Նրա կրծքապանակը խնամքով ծալված էր ու պատված նախշակար կաշվե ծածկոցով։ Այդ ամենը զարմանալիորեն բնական էր թվում։

Եվ սակայն, զարմանալու բան չկար։ Գիտակից արարածների նոր միջացվայրին հարմարվելու ունակությունն էր, որ հնարավոր էր դարձրել գիտակցափոխությունը։ Եվ մարսեցու մարմնի ընտելանալը հեշտ էր, չնայած մի քանի ցնցող մորֆոլոգիական և զգայական տարբերությունների։

Ֆլինը խորհում էր այդ մասին, երբ բացվող դռան ձայն լսեց։ Նա շրջվեց և իր առջև տեսավ մի մարսեցու, հագին կանաչ ու գորշ գծերով պետական համազգեստ։ Մարսեցին ի նշան ողջույնի պտտել էր ոտքը և Մարվինը շտապ նույն ձևով պատասխանեց նրան։ (Գիտակցափոխության առավելություններից մեկը «ավտոմատ կրթությունն է»։ Կամ, առևտրականների զվարճալի ժարգոնով ասած, «երբ առնում ես տունը, իրավունք ես ստանում օգտվելու կահույքից» Կահույքը, տվյալ դեպքում, նոր մարմնի ուղեղում պարունակված առաջնահերթ կարևոր գիտելիքներն են՝ լեզուն, սովորույթները, բարոյականությունը, ապրելավայրի մասին ընդհանուր տեղեկությունները և այլն։ Դա առաջնահերթ միջավայրին ինֆորամցիա է, ընդհանուր, անդեմ, օգտակար որպես ուղեցույց, բայց ոչ անպայման հուսալի։ Անձնական հիշողությունները, սիրած ու չսիրած բաները, որոշ բացառություններով, հասու չեն նոր գիտակցությանը կամ հասու են միայն մտավոր մեծ ճիգի շնորհիվ։ Այստեղ մենք կրկին գործ ունենք իմունոլոգիական ռեակցիաների տեսակներից մեկի հետ, որը տարբեր օրգանիզմների միջև կոնտակտի միայն մակերեսային աստիճան է թույլատրում։ «Ընդհանուր գիտելիքները» սովորաբար շատ հեշտ են տրվում, մինչդեռ «անձնական գիտելիքները», այդ թվում հավատը, նախապաշարմունքները, հույսերը և տարակուսանքներն անձեռնմխելի են)։

― Թուլ քամի,― կլասիկ հին մարսային ձևով ողջունեց մարսեցին։

― Եվ անամպ երկինք,― պատասխան տվեց Ֆլինը։ (Նա սրտնեղությամբ նկատեց, որ իր նոր մարմինը մի փոքր շչախոս է)։

― Ես Մինգլո Օրիչիչիչն եմ՝ տուրիստական բյուրոյից։ Բարի գալուստ Մարս, պարոն Ֆլին։

― Շնորհակալություն,― ասաց Ֆլինեը։― Շատ ուրախ եմ, որ այստեղ եմ։ Գիտե՞ք, սա իմ առաջին գիտակցափոխությունն է։

― Գիտեմ,― ասաց Օրիչիչիչը։― Նա թքեց գետնին՝ նյարդայնության հաստատ նշանով, և ուղղեց բթամատները։ Միջանցքից ուժեղ աղմուկ լսվեց։ Օրիչիչիչն ասաց․

― Այժմ ձեր Մարսում գտնվելու վերաբերյալ․․․

― Ես ուզում եմ տեսնել Ավազների արքայի որջը,― ասաց Ֆլինը,― և, իհարկե, Խոսող օվկիանոսը։

― Երկուսն էլ գերազանց ընտրություններ են,― ասաց պաշտոնյան։― Բայց նախ մի քանի փոքր ձևականություններ։

― Ձևականություննե՞ր։

― Ոչ մի առանձապես բարդ բան,― ասաց Օրիչիչիչը,նրա քիթը ծռվեց ձախ, արտահայտելով մասրային ժպիտ։― Չէի՞ք կամենա կարդալ այս թղթերը և հաստատել դրանց իսկությունը։

Ֆլինը վերցրեց առաջարկված թղթերը և թռուցիկ զննեց։ Դրանք Երկրում ստորագրածների պատճեններն էին։ Մարվինը կարդաց և տեսավ, որ իսկականի հետ համընկնում են։

― Սրանք այն թղթերն են, որ ստորագրել եմ Երկրում,― ասաց նա։

Միջանցքի աղմուկն ուժեղացավ։ Մարվինը տարբերեց մի քանի բառ․― Սառեցրած ծառաբնի խաշած ձու― դնող տղա՛։ Մանրախիճ սիրող դեգեներա՛տ։

Դրանք իրոք շատ վիրավորական արտահայտություններ էին։ Մարվինը հարցականորեն քիթը վեր տնկեց։ Պաշտոնյան շտապ ասաց․

― Թյուրիմացություն է, սխալմունք։ Մեկն այն դժբախտ պատահարներից, որոնք տեղի են ունենում նույնիսկ լավագույն պետական տուրիստական հիմնարկություններում։ Բայց ես վստահ եմ, որ կարող ենք իրադարձությունը շտկել ռափիի հինգ կում էլ չարած, եթե ոչ ավելի արագ։ Թույլ տվեց հարցնել ձեզ, թե․․․

Միջանցքից քաշքշոցի ձայներ լսվեցին։ Հետո սենյակ խուժեց ինչ֊որ մարսեցի, նրա ձեռքից կախվել էր մի կրտսեր պաշտոնյա, աշխատելով չթողնել, որ ներս գա։

Ներս խուժած մարսեցին չտեսնված ծէր էր, դա կարելի էր գուշակել նրա մաշկի թույլ ֆոսֆորային ցոլքից։ Նա դողացող զույգ ձեռքերը պարզեց Մարվին Ֆլինի կողմը։

― Ահա՛,― գոռաց նա։― Ահա՛ այն, և ծառաբները վկա, այն հենց հիմա պիտի ի՛մը դառնա։

Մարվինն ասաց․

― Պարոն ես սովոր չեմ, որ ինձ դիմեն որպես «այն»։

― Ես Ձեզ չեմ դիմում,― ասաց ծեր մարսեցին։― ես չգիտեմ, թե դուք ո՞վ կամ ի՞նչ եք և դա ինձ չի էլ հետաքրքրում։ Ես դիմում եմ ձեր զբաղեցրած մարմնին, որը ձերը չէ։

― Ինչե՞ր եք խոսում,― հարցերց Ֆլինը։

― Այս պարոնը,― ասաց պաշտոնյան,― պնդում է, որ զբաղեցնում եք նրան պատկանող մարմինը։― Նա երկու անգամ թքեց հատակին։― Սա, իհարկե, սխալմունք է, և մենք կարող ենք միանգամից ուղղել․․․

― Սխալմո՜ւնք,― բղավեց ծեր մարսեցին։― Սա ամենաիսկական խաբեբայություն է։

― Սըր,― սառը արժանապատվությամբ ասաց Մարվինը։― Դուք խորին մոլորության մեջ եք․ կամ այդպես, կամ էլ վրաս բարդում եք այս զրպարտությունը ինձ անհասկանալի ինչ֊ինչ պատճառներով։ Այս մարմինը, սըր, ես օրինական ու ազնիվ ձևով վարձել եմ։

― Թեփուկավոր դոդո՜շ,― ճչաց ծերուկը։― Թողե՛ք ինձ, ես դրա․․․― Նա զգույշ ճգնում էր ազատվել իր պահապանի ամուր ձեռքերից։

Հանկարծ դռներում հայտնվեց ոտքից գլուխ սպիտակ հագնված մի ազդեցիկ կերպարանք։ Եվ, սենյակում միանգամից լռություն տիրեց, քանի որ բլորի հայացնքերը ուղղվեցին Հարավային Մարսի անապատային ոստիկանության պատկառելի ու մեծարգո ներկայացուցչին։

― Պարոնայք,― ասաց ոստիկանը,― փոխադարձ մեղադրանքների կարիք չկա։ Այժմ մենք բոլորս մեկ մարդու նման կքայլենք ոստիկանություն։ Այնտեղ, ֆուլսզիմացի տելեպատի օգնութամբ, մենք կիմանանք ճշմարտությունը և տեղի ունեցածի պատճառը։― Ոստիկանը մի պահ տպավորիչ դադար արեց, թուքը կուլ տվեց ի նշան գերագույն հանդարտության և ասաց,― Հավատացնում եմ ձեզ։

Առանց այլ բարդությունների ոստիկանը, պաշտոնյան, ծերուկը և Մարվին Ֆլինը ուղևորվեցին ոստիականատուն։ Նրանք լուռ էին, բոլորին էլ տանջում էին վատ նախազգացումները։ Ամբողջ քաղաքակրթված գալակտիակայով մեծ ծեծված ճշմարտություն է, որ երբ գնում ես ոստիկանություն, փորձանքներն իրոք սկսվում են։

1. ↑ Խոսքը գնում է սպեկտորի լրացուցիչ գույների մասին