Գիտակցափոխություն

Մարվին Ֆլինը «Սթենհոուփ գազեթի» ազդերի էջում կարդաց հետեւյան հայտարարությունը․

«Մարսեցի մի ջենտլմեն՝ 34 տարեկան, զուսպ, զարգացած, քաղաքավարի, ցանկանում է փոխանակել մարմինը նույն հակումների տեր երկրացի ջենտլմենի հետ։ Օգոստոսի 1֊ից սեպտեմբերի մեկը։ Երաշխավորագրերն՝ ըստ պահանջի։ Միջնորդությունն անվճար»։

Այս առօրեական հայտարարությունը բավական էր, որ Ֆլինի զարկերակը կատաղի բաբախեր։ Մարմինը փոխանակել մարսեցու հետ… Գաղափարը գրավիչ էր, բայց եւ վանող։ Ի վերջո, ո՞վ կուզի, որ ավազ փորփրող ինչ֊որ մարսեցի մտնի իր գլխի մեջ, շարժի իր ձեռքերն ու ոտքերը, նայի իր աչքերով, եւ լսի իր ականջներով։ Բայց դրա փոխարեն՝ ինքը՝ Մարվին Ֆլինը, հնարավորություն կստանա Մարսը տեսնելու։ Տեսնելու այնպես, ինչպես հարկն է՝ բնիկի աչքերով։

Ոմանք նկարներ են սիրում, մյուսները՝ գրքեր, ուրիշները՝ կանայք։ Մարվին Ֆլինը նույնպես սիրում էր այդ ամենը, բայց ամենից շատ նա սիրում էր ճանապարհորդել։ Սակայն, ցավոք, նրա իղձն անկատար էր մնացել։ Մարվինը ծնվել եւ մեծացել էր Սթենհոուփում՝ Նյու Յորքի նահանգ։ Առարկայական իմաստով այդ քաղաքը Նյու Յորքից ինչ֊որ երեք հարյուր մղոն էր հեռու։ Բայց հոգեկան ու զգացմունքային տեսակետից երկու քաղաքներին հարյուր տարվա անջրպետ էր բաժանում։

Սթենհոուփը Էդիրոնդաքի ստորոտում ծվարած մի բարետես գյուղական ավան էր՝ պատված երփներանգ այգիներով եւ կանաչ խորդուբուրդ արոտավայրերով, որտեղ առավոտից իրիկուն խումբ֊խումբ արածում էին շագանակագույն կովերը։ Անդառնալիորեն հովվերգական այդ քաղաքը հավատարիմ էր անտիկ սովորույթներին․ մեղմորեն, բայց միաժամանակ թաքուն կամակորությամբ, Սթենհոուփը իրեն հեռու էր պահում քարսիրտ ու անբարտավան հարավից։ RT—7֊րդ պողոտայի^[1] մետրոյի գիծը հասել էր մինչեւ Քինգսթըն, սակայն ոչ Սթենհոուփ։ Հսկա ֆրիուեյները^[2] տարածել էին իրենց բետոնե շոշափուկները գյուղական արվարձաններով մեկ, բայց չէին կարողացել կլանել Սթենհոուփի թեղիազարդ Մեյն֊սթրիրը^[3]։ Մյուս քաղաքները վաղուց անցել էին հրթիռային թռիչքահորանների, Սթենհոուփը, մինչդեռ, համառորեն պահպանում էր հնամենի ռեակտիվ օդանավերի կայանը, բավարարվելով շաբաթական երեք թռիչքով։ (Հաճախ գիշերները Մարվինը պառկած ականջ էր դնում անհետացող գյուղական Ամերիկայի այդ թախծոտ ու տանջալի ձայներին՝ ռեակտիվ օդանավի միայնակ ողբին)։

Սթենհոուփը գոհ էր իրենից, իսկ մնացած աշխարհը, թվում է, միանգամայն գոհ էր Սթենհոուփից եւ պատրաստ էր թողնելու, որ այն ապրի ավելի հանգիստ դարաշրջանի մասին իր ռոմանտիկ անուրջների հետ։ Միակ անձնավորությունը, որին ստեղծված իրավիճակը ձեռք չէր տալիս, Մարվին Ֆլինն էր։

Նա ճանապարհորդել էր սովորական երթուղիներով եւ տեսել էր սովորական տեսարժան վայրերը։ Բոլորի նման բազում հանգստյան օրեր էր անցկացրել Եվրոպայի մայրաքաղաքներում։ Ջրասուզակի հանդերձանքով հետազոտել էր խորտակված Մայամի^[4] քաղաքը, զմայլվել Լոնդոնի կախովի պարտեզներով, եւ ծնրադրել Հայիֆայում՝ Բահայի տաճարում։ Արձակուրդների օրերին ոտքով արշավի էր գնացել Մարի Բիրդ երկրով, զննել ներքին Իթուրիի Անձրեւի անտառը, ուղտով կտրել Սինքյանը եւ նույնիսկ մի քանի շաբաթ ապրել Լհասսայում՝ արվեստի համաշխարհային մայրաքաղաքում։ Այդ ամենը հատկանշական էր նրա տարիքի ու դիրքի համար։

Բայց այդ ճամփորդությունները Մարվինի աչքում ոչ մի արժեք չունեին։ Դրանք սովորական տուրիստական երթուղիներ էին, ցանկացած պատահական զբոսաշրջիկ այդ նույն բաները կաներ։ Եվ փոխանակ ունեցածով ուրախանալու, Ֆլինը դժգոհում էր։ Նրա ուզածն իսկական ճանապարհորդություն էր, իսկ դա նշանակում էր ուղեւորվել Երկրից դուրս։

Թվում է, ուզածը մեթ բան չէր, եւ այնուհանդերձ, Մարվինը նույնիսկ Լուսնում չէր եղել։

Պատճառը միջոցներն էին։ Միջաստղային ճանապարհորդությունները թանկ արժեին․ դրանք մեծ մասամբ հարուստների, գաղութարարների եւ ղեկավար անձանց մենաշնորհն էին։ Միջին վաստակ ունեցողն այդ մասին երազել անգամ չէր կարող։ Եթե միայն, իհարկե, չէր կամենում օգտվել գիտակցափոխության առավելություններից։

Ֆլինը, գավառացու բնածին պահպանողականությամբ, խուսափել էր այդ տրամաբանական, բայց տագնապահարույց քայլից։ Խուսափել էր մինչ օրս…

Մարվինը փորձել էր համակերպվել կյանքային իր դիրքին եւ այդ դիրքից բխող տանելի հնարավորություններին։ Ի վերջո, ինքն ազատ էր, գորշ^[5] եւ ընդամենը երեսունմեկ տարեկան (ավելի ճիշտ, երեսունմեկից մի քիչ ավել)։ Նա գեղեցկադեմ, բարձրահասակ, լայնաթիկունք տղա էր, խուզած սեւ բեղերով ու մեղմ շագանակագույն աչքերով։ Մարվինը առողջ էր, խելացի, մարդամոտ, հակառակ սեռը նրա հանդեպ անտարբեր չէր։ Ստացել էր սովորական կրթություն՝ տարրական դպրոց, միջնակարգ դպրոց, տասներկու տարի քոլեջում եւ սովորելուց հետո չորս տարվա պրակտիկա։ Նա լավ մասնագետ էր։ Աշխատում էր Ռայք֊Փիսըրս միավորումում, որտեղ ֆլյուորոսկոպիայի էր ենթարկվում պլաստմասսայից խաղալիքները, ճնշման անալիզի ենթարկելով, ստուգելով միկրոսեղմման , ծակոտկենության, հյուսվածքների ամրության աստիճանը։ Գուցե դա աշխարհում ամենակարեւոր գործը չէր, ինչ արած՝ բոլորը չէ, որ կարող են տիեզերանավ վարող կամ թագավոր լինել։, Ինչեւէ, աշխատանքը պատասխանատու էր, հատկապես եթե հաշվի առնենք խաղալիքների կարեւորությունը ժամանակակից աշխարհում եւ երեխաների հուսալքվածությունը մեղմացնելու կենսական խնդիրը։

Մարվինն այս ամենը գիտեր, եւ այնուհանդերձ, անբավարարվածություն էր զգում։ Նա գնացել էր տեղական Խորհրդատուի մոտ, բայց ապարդյուն։ Այդ բարի մարդը փորձել էր Մարվինին օգնել «Իրավիճակային գործոնի վերլուծության» միջոցով, սակայն Մարվինը ներքնապես չէր արձագանքել այդ փորձին։ Նա ուզում էր ճանապարհորդել, չէր կարողանում ազնվորեն քննել այդ ցանկության գաղտնի իմաստը եւ ճանապարհորդությանը փոխարինող ոչ մի բան էլ չէր կամենում ընդունել։

Եվ այժմ, կարդալով այդ սովորական եւ, սակայն, հուզաթռթիռ հայտարարությունը՝ շատ նման հազարավոր ուրիշներին, բայց եւ եզակի ու առանձնահատուկ (քանի որ ինքն էր այդ պահին կարդացողը), Մարվինը կոկորդում ինչ֊որ տարօրինակ համ զգաց։ Գիտակցությունը փոխանակել մարսեցու հետ… տեսնել Մարսը, այցելել Ավազե արքայի որջը, անցնել Ճեղքվածքի ակուստիկ փայլատակման միջով, ունկնդրել Մեծ չորացած ծովի խրոմատիկ ավազներին։

Նախկինում էլ նա երազել էր։ Բայց այս անգամ ուրիշ էր։ Կոկորդի տարօրինակ համը վկայում էր ինչ֊որ կազմավորվող որոշման մասին։ Մարվինը իմաստուն կերպով որոշեց դրա ընթացքի վրա չբռնանալ։ Փոխարենը գլխին դրեց թասակը եւ քայլեց կենտրոն՝ դեղատուն^[6]։

Մարվինի ամենամոտ ընկերը՝ Բիլլի Հեյքը, սովորականի պես, զովացուցիչ ջրերի կանգնակի մոտի աթոռակին նստած, թույլ հալյուցինոգեն էր խմում, հայտնի LSD-ի օշարակ անունով։

― Ի՛նչ կա-չկա, ծեր սրիկա,― հարցրեց Հեյքն այդ ժամանակներում տարածված ժարգոնով։

― Ձյուն ու քամի առանց համի,― արձագանքեց Մարվինը, տալով պարտադիր պատասխանը։

― Du koomen ta de la klipje?^[7],― հարցրեց Բիլլին։ (Խառը իսպանա֊աֆրիկաներեն բարբառով խոսելն այդ տարվա նորույթ կատակ֊սրամտությունն էր)։

― Ja, Mijnheer^[8],― մի քիչ դժկամությամբ պատասխանեց Մարվինը։ Նա այդ պահին պարզապես սիրտ չուներ սուր պատասխան գտնելու։

Բիլլին որսաց դժգոհության երանգը։ Նա հարցականորեն հոնքը բարձրացրեց, փակեց ձեռքի Ջեյմս Ջոյսի ^[9] թեմաներով կոմիքսը արագ շարժումով սիգար դրեց բերանը, ծայրը կծեց, անուշաբույր կանաչ մի քուլա արտաշնչեց և հարցրեց.

― Քիթդ կախել ես, ի՞նչ։― հարցը վատ Էր ձևակերպված, բայց ակնհայտորեն բարեհամբույր երանգ ուներ։

Մարվինը նստեց Բիլլիի կողքին։ Ծանրացած սրտով, և սակայն թաքցնելով իր ընկերոջից, որ տխուր է, նա բարձրացրեց զույգ ձեռքերը և շարունակեց խոսել Հարթավայրերի հնդկացիների նշաններով։ (Շատ ինտելեկտուալ հակումների տեր երիտասարդներ դեռևս անցյալ տարվա սենսացիոն պրոյեկտոֆիլմի՝ «Դաքոթական երկխոսություն» ազդեցության տակ էին՝ գլխավոր դերերում նորահայտ աստղ Բյորն Ռաքրադիշ (Խելահեղ ձի) և Միլովար Սլավովիվովից (Կարմիր ամպ), ֆիլմում բառերը լրիվ փոխարինված էին շարժումներով)։

Կիսակատակ֊կիսալուրջ Մարվինը շարժումներով արտահայտեց սիրտ֊որը֊կոտրված է, ձի֊որը֊թափառում է, արև֊որը֊չի փայլի, լուսին֊որը֊չի կարող֊ծագել։

Նրան ընդհատեց միստր Բայգլոուն՝ Սթենհոուփյան դեղատան տնօրենը։ Միստր Բայգլոուն միջին տարիքի՝ յոթանասունչորսամյա տղամարդ էր։ Նա արդեն սկսել էր թեթևակի ճաղատանալ և փոր էր գցում՝ դեռևս փոքր, բայց նկատելի։ Այնուհանդերձ, միստր Բայգլոուն սիրում էր իրեն ջահել տղայի տեղ դնել։ Այժմ նա դիմեց Մարվինին.

― Eh, Mijnheer, querenzie tomar la klopje inmensa de la cabeza vefrouvens in forma de ein skoboldash sundae? ^[10]

Միստր Բայգլոուի և նրա սերնդի մյուս ներկայացուցիչների համար հատկանշական էր երիտասարդական խոսելաձևը չարաշահելը, նրանց շուրթերում կոմիկական էֆեկտը կորում էր, միայն երբեմն, ամենաանհարկի տեղում իրենց իսկ կամքից անկախ դուրս սպրդելով։

― Schnell ^[11],― ասաց Մարվինը, զուտ երիտասարդական անողոքությամբ լռեցնելով նրան։

― Այ քեզ բա՜ն,― ասաց միստր Բայգլոուն և նեղացած հեռացավ, քայլելուց կոտրատվելով, ինչպես «Կյանքի իմիտացիա» շոուի հերոսները։

Բիլլին զգաց, որ ընկերը վշտացած է։ Դա անհանգստացրեց նրան։ Բիլլին երեսունչորս տարեկան էր, համարյա հասուն տղամարդ։ Նա լավ աշխատանք ուներ՝ մոնտաժային 23֊րդ գծի ավագ վարպետ՝ Փիթերսընի տուփերի գործարանում։ Իհարկե, շարունակում էր իրեն պատանու պես պահել, բայց գիտեր, որ տարիքը որոշակի պարտավորություններ է դնում բոլորի վրա։ Ուստի թաքցնելով անհանգստությունը, Բիլլին շիտակ խոսեց հին ընկերոջ հետ։

― Մարվին, ի՞նչ է եղել։

Մարվինն ուսերը թոթվեց, քմծիծաղեց և մատներով աննպատակ թմբկահարեց սեղանին։ Նա ասաց.

― Oiga, hombre, ein Kleinnachtmusik es demansiado, nicht wahr? ^[12] Հարցը, որ դու…

― Պարզ խոսիր,― ասաց Բիլլին իր տարիքի համար չափից դուրս վսեմորեն։

― Ներողություն,― անցնելով անգլերենի, ասաց Մարվինը,― ուղղակի… ա՛խ Բիլլի, այնպե՜ս եմ ուզում ճանապարհորդել։

Բիլլին գլխով արեց։ Նա տեղյակ էր ընկերոջ նվիրական ցանկության մասին։

― Իհարկե,― ասաց նա։― Ես էլ։

― Բայց ո՛չ ինձ նման, Բի՛լլի․․․ Ես վառվում եմ ցանկությունից։

Բերեցին սքոբոլդաշ սանդեն։ Մարվինը չնկատեց այն և շարունակեց սիրտը զեղել։

― Mira ^[13] Բիլլի, այդ միտքն ինձ պարուրել է, ինչպես պոլիէթիլենային փրկարար պարան։ Ես մտածում եմ Մարսի, Վեներայի, կամ իսկապես հեռավոր վայրերի մասին ինչպես Ալդեբերանն ու Անթարեսը և… մի խոսքով գլուխս անընդհատ դրանով է լցված։ Կամ Պրոցիոն 5-րդի Խոսող օվկիանոսը, Ալոլա 2֊րդի եռասեռ հոմինոիդները… ինձ թվում է պարզապես կմեռնեմ, եթե չտեսնեմ։

― Անշուշտ,― ասաց նրա ընկերը,― ես էլ կուզեի տեսնել։

― Ոչ, դու չես հասկանում,― ասաց Մարվինը։― Ոչ թե ուղղակի տեսնել, այլ… այլ ավելի վատ… ուզում եմ ասել, չեմ կարող մինչև կյանքիս վերջն ապրել այս Սթենհոուփում, չնայած կյանքն ուրախ է, լավ աշխատանք ունեմ, հանդիպում եմ իսկապես guapa ^[14] աղջիկների հետ, բայց գրողը տանի, չեմ ուզում բոլորի նման ամուսնանալ երեխաներ մեծացնել և… և… ինչ֊որ բան պակասում է։

Մարվինը սկսեց պատանեկան իր տարիքին հատուկ անկապություններ խոսել։ Սակայն բառերի այդ հեղեղի մեջ սրտաբուխ զգացմունքներ կային։ Բիլլին ի պատասխան գլուխը խորիմաստորեն տարուբերեց։

― Մարվին,― մեղմորեն ասաց նա,― ինձ ամեն ինչ պարզ է, ինչպես հինգ անգամ հինգը, Սեմի արևը վկա։ Բայց, ախր, նույնիսկ միջմոլորակային ճամփորդությունը մի ամբողջ կարողություն արժի։ Դե, իսկ միջաստղային ճանապարհորդությունը պարզապես անհնար բան է։

― Շատ լավ էլ հնարավոր է,― ասաց Մարվինը,― եթե գիտակցափոխության դիմես։

― Մա՛րվին։ Հուսով եմ կատակո՛ւմ ես։― Բիլլին այնքան էր ցնցված, որ ակամայից ձայնը բարձրացրեց։― Դու չես կարող…

― Կարող եմ,― ասաց Մարվինը։ Եվ, Christo Malherido֊ն ^[15] վկա կանեմ։

Այդ խոսքերը ցնցեցին թե՛ Բիլլին և թե՛ հենց իրեն՝ Մարվինին։ Վերջինս շատ հազվադեպ էր հայհոյում, և Բիլլին հասկացավ, որ նա ծայրաստիճան նեղսրտած է, եթե այդպիսի արտահայտություն է գործածում, թեկուզև ծածկագրված։ Իսկ Մարվինը, ասելով այդ, հասկացավ, որ իր որոշումն անդառնալի է։ Եվ արտահայտելով հոգու եղածը, նա արդեն առաջվա պես չէր վախենում խորհել հաջորդ քայլի մասին։

― Բայց դու չես կարող,― ասաց Բիլլին։― Գիտակցափոխությունը… ախր, դա կեղտոտ բան է։

― Կեղտոտը նա է, ով կեղտոտ բան է մտածում, Cabron ^[16]

― Չէ, լուրջ։ Ուզում ես գլխիդ մեջ մի ավազ փորփրող ծեր մարսեցի՞ մտնի։ Շարժի ոտքերդ ու ձեռքերդ, նայի քո աչքերով, շոշափի քեզ և գուցե նույնիսկ…

Մարվինն ընդհատեց, չթողնելով, որ Բիլլին մի իսկապես վատ բան ասի.

― Mira,― ասաց նա,― recuerda que ^[17] ես էլ նրա մարմնում Մարսի վրա կլինեմ, ուստի ամոթի նույն զգացումն էլ նա կունենա։ ― Մարսեցիները ամոթի զգացում չունեն,― ասաց Բիլլին։

― Դա ճիշտ չէ,― պատասխանեց Մարվինը: Թեև նա ընկերոջից երիտասարդ էր, բայց շատ տեսակետներից ավելի էր հասունացած, քան Բիլլին։ Միջաստղային համեմատական բարոյագիտությունից նա քոլեջում բարձր գնահատականներ էր ստանում։ Իսկ ճանապարհորդելու մոլուցքը նրա մտածելակերպը պակաս գավառական էր դարձրել՝ Մարվինն ավելի էր պատրաստ հասկանալու ուրիշ էակների տեսանկյունը, քան Բիլլին։ Սկսած տասներկու տարեկանից, երբ կարդալ սովորեց, Մարվինն ուսումնասիրել էր գալակտիկայի տարբեր ցեղերի վարքուբարքն ու պահելաձևը։ Նա միշտ ճգնել էր այդ արարածներին նայել իրենց սեփական աչքերով, ըմբռնել նրանց մղումներն ու ցանկությունները իրենց իսկ եզակի հոգեբանության շրջանակներում։ Ավելին, Ֆլինը 95 տոկոսանոց արդյունքով հաղթող էր ճանաչվել Պրոյեկտիվ կարեկցանքի մրցույթում, այդ կերպ հաստատելով արտաերկրային կապերի մեջ մտնելու իր ունակությունը։ Մի խոսքով, Մարվինը պատրաստ էր ճանապարհորդելու այնքան, որքան կարող էր պատրաստ լինել ողջ կյանքը Երկրի վրա խուլ ու փոքրիկ քաղաքներից մեկում անցկացրած երիտասարդը։

Նույն օրը, ցերեկը, ձեղնահարկի իր սենյակում մենակ մնալով, Մարվինը բացեց հանրագիտարանը։ Այդ հանրագիտարանը Մարվինի ծնողները գնել էին, երբ իրենց տղան ինը տարեկան էր և այդ օրվանից նրանք անբաժան ընկներներ էին։ Այժմ Մարվինը հասկանալիության աստիճանը դրեց «պարզի» վրա, սքենը՝ «արագի», ստեղների վրա սեղմեց իր հարցերը և, մինչ կարմիր ու կանաչ լուսյերը վառվում էին, խոր նստեց բազկաթոռի մեջ։

― Ողջույն,― հնչեղ ու զվարթ ձայնով ասաց բարձրախոսը։― Այսօր… եկեք խոսենք գիտակցափոխության մասին։

Հետևեց պատմական մասը, որը Մարվինին այնքան էլ չհետաքրքրեց։ Նա նորից կենտրոնացավ, երբ լսեց հտևյալը.

― Եկեք գիտակցափոխությունը հաշվենք մի տեսակ էլեկտրաձև կամ ենթաէլեկտրաձև օրգանիզմ։ Երևի կհիշեք մեր առաջվա խոսակցությունից, որ համարում են, թե գիտակցափոխությունը սկսվել է որպես մեր մերմնական պրոցեսների պրոյեկցիա և զարգացել ու վերածվել կվազիանկախ ^[18] օրգանիզմի։ Հասկանում եք, չէ՞, ինչ եմ ուզում ասել։ Նշանակում է, որ ձեր գլխում մի փոքրիկ մարդ կա, բայց ոչ լրիվ։ Հենց դա էլ կվազին է։

Ձայնը կամացուկ ծիծաղեց սեփական փոքրիկ կատակի վրա, իսկ հետ շարունակեց.

― Ուրեմն ի՞նչ ենք ստանում այս ամբողջ շիլաշփոթից։ Մենք, սիրելիներս, ստանում ենք մի տեսակ սիմբիոտիկ հարաբերություն գիտակցության ու մարմնի միջև, թեև միստր գիտակցությունը մի քիչ հակված է պարազիտիզմի։ Եվ այնուամենայնիվ, դրանցից յուրաքանչյուրը կարող է, տեսկանորեն, առանց մյուսի գոյություն ունենալ։ Համենայն դեպս, խելոք մարդիկ այդպես են կարծում։

Մարվինը սեղմեց «առաջ» ստեղը։

― … Ինչ վերաբերում է գիտակցության տեղափոխմանը, ապա մի րոպե պատկերացրեք, թե գնդակը շպրտում եք…

― … Գիտակցականը ֆիզիկականի և ընդհակառակը։ Ի վերջո, դրանք մեկը մյուսի տարաձևերն են, այնպես, ինչպես մատերիան ու էներգիան։ Իհարկե, մենք դեռ պիտի հայտնաբերենք…

― … Բայց, իհարկե, դրա մասին մեր գիտելիքները պրագմատիկ բնույթ են կրում։ Մի կարճ պահ միայն հիշենք Վան Վուրհեսի Ագլյուտինատիվ ռեֆորմի կոնցեպիցան և Հարաբերական բացարձակների վերաբերյալ Լագոսի համալսարանի տեսությունը։ Իհարկե, այդ տեսություններն ավելի շատ հարցեր են առաջադրում, քան պատասխաններ…

― … և ամբողջ աշխատանքը հնարավոր է դարձնել իմունաձև ռեակցիայի զարմանալի պակասի պատճառով։ Պրակտիկ գիտակցափոխությունը պահանջում է մեխանիկահիպնոտիկ մեթոդիկայի կիրառություն, այդ թվում՝ հարկադիր ռելաքսացիա, գնդասեղային ֆիքսացիա, և գիտակցապոզիտիվ սուբստանցի օգտագործում, օրինակ, Վիլիմիտ՝ որպես նեղ֊ճառագայթային ֆոկուսիչ և ուժեղացուցիչ։ Ետադարձ սնման ծրագրավորումը…

― … Մի անգամ սովորելուց հետո դուք կարող եք գիտակցափոխվել առանց մեխանիկական հարմարանքների, արտաքինն օգտագործելով որպես ֆոկուս…

Մարվինն անջատեց հանգրագիտարանը և մտածեց տիեզերքի, մոլորակների ու դրանց տարաշխարհիկ բնակիչների մասին։ Նա մտածեց գիտակցափոխության մասին։ Մտածեց՝ վաղը կարող եմ Մարսի վրա լինել։ Վաղը մարսեցի կարող եմ լինել…

Մարվինը ոտքի թռավ։

― Աստվա՛ծ վկա,― գոչեց նա, ձախ ձեռքի ափը խփելով աջ բռունցքին,― ես կանե՛մ այդ բանը։

Որոշման խորհդրավոր կախարդանքը կարծես վերածնել էր նրան։ Առանց վարանման Մարվինը հագուստները դասավորեց փոքրիկ մի ճամպրուկի մեջ, ծնողներին գրություն թողեց և շտապեց հասնել Նյու Յորք թռչող օդանավին։

Նյու Յորքում Մարվինը գնաց ուղիղ Օթիսի, Բլանդըրսի և Քլենթի մարմնամիջնորդական գրասենյակ։ Նրան ընդունեց միստր Բլանդըրսը՝ բարձրահասակ, ամրակազմ, ուժերի ծաղկման շրջանում գտնվող վաթսուներեքամյա մի տղամարդ՝ ֆիրմայի լիիրավ գործընկերը։ Մարվինը բացատրեց իր գալստյան նպատակը։

― Իհարկե,― ասաց միստր Բլանդըրսը։― Դուք նկատի ունեք ուրբաթ օրվա մեր հայտարարությունը։ Մարսեցի ջենտլմենի անունը Զե Կրագգաշ է և նա խիստ դրական երաշխավորագրեր է ստացել Արևելյան Սքերնի համալսարանի ռեկտորներից։

― Ինչպիսի՞ արտաքին ունի,― հարցերց Մարվինը։

― Ինքներդ տեսեք,― ասաց Բլանդըրսը։ Նա Մարվինին տակառնամնան կրծքով, բարակ ոտքերով, մի քիչ ավելի հաստ ձեռքերով, փոքր գլխով և անսովոր երկար քթով մի արարածի լուսանկար ցույց տվեց։ Լուսանկարում Կրագգաշը մինչև ծնկները խրված էր ցեխի մեջ և ձեռքով ինչ֊որ մեկին ողջույն էր հղում։ Տակը մակագրություն էր տպված. «Հիշատակ Ցեխադրախտիվ՝ Մարսի կլոր տարին գործող առողջարանից, որտեղ խոնավության աստիճանը մոլորակում ամենաբարձրն է»: ― Սիրուն տղա է,― ասաց միստր Բլանդըրսը։ Մարվինը գլխով արեց, թեև ըստ իրեն Կրագգաշը չէր տարբերվում ցանկացած այլ մարսեցուց։

― Նրա տունը,― շարունակեց Բլանդըրսը,― Ուագոմսթամկում է, հարավային Նյու֊Մարսի Անհետացող անապատի եզրին։ Երևի գիտեք, որ դա ծայրաստիճան մասսայական տուրիստական գոտիներից է։ Ինչպես և դուք, Զե Կրագգաշը տենչում է ճանապարհորդել և կամենում է հարմար տեղական մարմին գտնել։ Ընտրությունը նա լրիվ թողել է մեզ, միայն պայման դնելով, որ փոխարինողը հոգեպես ու մարմնապես առողջ լինի։

― Գիտե՞ք,― ասաց Մարվինը,― չեմ ուզում պարծենալ, բայց ես միշտ էլ առողջ եմ համարվել։

― Ես դա միանգամից հասկացա,― պատասխանեց միստր Բլանդըրսը։― Իհարկե, դա միայն զգացում է կամ գուցե ինտուիցիա, բայց երեսուն տարի մարդակնց հետ գործ ունենալուց հետո ես սովոր եմ վստահել իմ զգացումներին։ Հիմնվելով բացառապես զգացումների վրա, ես մերժել եմ այս փոխանակության վերաբերյալ վերջին երեք դիմումները։

Միստր Բլանդըրսը այնքան հպարտությամբ ասաց այդ բանը, որ Մարվինը հարկադրված զգաց հարցնել.

― Իրո՞ք։

― Ազնիվ խոսք։ Պատկերացնել անգամ չեք կարող, թե որքան հաճախ եմ ստիպված լինում անհարմար թեկնածուներ հայտանբերել ու մերժել։ Նևրասթենիկներ, որոնք փնտրում են արտառոց ու ապօրինի ապրումներ. ոճրագործներ, որոնք ցանկնաում են խուսափել տեղական արդարադատությունից. հոգեպես անհավասարակշռվածներ, որոնք փորձում են փախչել սեփական ներհոգեկան ճնշումներից։ Եվ շատուշատ ուրիշներ, ես նրանց բոլորին խոտանում եմ։

― Հուսով եմ, որ չեմ համապատասխանում այդ տարատեսակներից ոչ մեկին,― ասաց Մարվինը, շփոթմունքից թույլ քմծիծաղելով։

― Համոզված կարող եմ ասել, որ ոչ,― պատասխանեց Բլանդըրսը։― Ես ձեզ կբնորոշեի որպես վերին աստիճանի նորմալ երիտասարդ, նույնսիկ չափից դուրս նորմալ, եթե դա հնարավոր է։ Ձեզ համակել է ճանապարհորդելու մարմաջը, ինչը շատ բնորոշ է ձեր տարիքին. այդ կիրքը մոտ է սիրահարվելուն, կամ հանուն բարձր գաղափարների պայքար մղելուն, կամ աշխարհից հիասթափվելուն և երիտասարդներին հատուկ այլ հոգեվիճակներին։ Բարեբախտաբար դուք կամ ձեր բնածին խելքի, կամ երջանիկ պատահականության շնորհիվ դիմել եք մեզ՝ գիտակցափոխությամբ զբաղվող ամենահին ու հարգարժան կազմակերպությանը, այլ ոչ թե մեր ոչ այնքան բծախնդիր մրցակիցներից ոմանց, կամ, ամենավատթարը, չեք գնացել Անկախ շուկա։

Մարվինը շատ քիչ բան գիտեր Անկախ շուկայի մասին, սակայն նա լուռ մնաց, չկամենալով մատնել իր տիգիտությունը։

― Իսկ այժմ,― ասաց միստր Բլանդըրսը,― մի քանի ձևականություններ, որից հետո հնարավոր կլինի բավարարել ձեր խնդրանքը:

― Ձևականություննե՞ր,― հարցրեց Մարվինը:

― Այո, այո: Նախ. դուք պետք է քննության լրիվ ընթացք անցնեք, որը կպարզի ձեր ֆիզիկական, գիտակցական ու բարոյական վիճակը: Դա շատ անհրաժեշտ է, քանի որ մարմինները փոխանակվում են հավասար հիմունքների վրա: Դուք ձեզ շատ վատ կզգայիք, եթե պարզեիք, որ ընկել եք ավազախոցով կամ թունելի սինդրոմով ^[19] տառապող մարսեցու մարմին: Այնպես, ինչպես վատ կզգար նա, եթե պարզեր, որ դուք ռախիտ ունեք, կամ պարանոյա: Ըստ մեր կանոնադրության պայմաների, մենք պետք է ձգտենք փոխանակողների առողջության ու հոգեկանի մասին ունենալ հնարավորին չափ սպառիչ գիտելիքներ և մեկին տեղյակ պահել մյուսի ռեալ և կարծեցյալ վիճակների միջև հայտնաբերված նույնիսկ չնչին անհամապատասխանության մասին:

― Հասկանալի է,― ասաց Մարվինը,― իսկ ի՞նչ է լինելու դրանից հետո:

― Հետո դուք և մարսեցի ջենտլմենը կստորագրեք Փոխադարձ վնասվածքի պայմանագիրը, որտեղ գրված է, որ ցանկացած վնասվածքը, պատճառած հակառակ մարմնին, պատահամամբ թե դիտմամբ (այդ թվում տարերային աղետների հետևանքով առաջացած) նախ, պիտի փոխհատուցվի միջաստղային պայմանագրի սահմանած գումարի չափով և, երկրորդ, պիտի փոխադարձաբար հասցվի ձեր սեփական մարմնին համաձայն lex talionis ^[20]:

― Ինչպե՞ս:

― Ակն ընդ ական, ատամն ընդ ատաման,― բացատրեց միստր Բլանդըրսը։― Դա շատ պարզ բան է։ Ենթադրենք դուք, մարսեցու մարմնով, կոտրում եք ոտքը փոխանակության ժամկետը լրանալուց մեկ օր առաջ։ Դուք, ինչ խոսք, ստանում եք ցավը, բայց ոչ հետագա անհարմարությունները, որոնցից խուսափում եք, վերադառնալով ձեր սեփական չվնասված մարմինը։ Բայց դա արդար չէ։ Ինչո՞ւ պիտի դուք չտուժեք ձեր իսկ անշնորհքության հետևանքով։ Ինչո՞ւ պետք է դրա հետևանքով տուժի ուրիշ մեկը։ Ուստի, արդարության շահերից ելնելով, միջաստղային օրենքը պահանջում է, որ սեփական մարմինը վերադառնալուց առաջ ձեր սեփական ոտքը կոտրվի հնարավորին չափ գիտական ու անցավ եղանակով։

― Նույնիսկ եթե առաջին կոտրված ոտքը պատահականության հետևա՞նք է։

― Հատկապես եթե պատահականության հետևանք է։ Մենք պարզել ենք, որ փոխադարձ վնասվածքի պայմանագիրը նման պատահականությունների թիվը շատ նկատելիորեն կրճատել է։

― Սա սկսում է մի քիչ վտանգավոր հնչել,― ասաց Մարվինը։

― Ցանկացած գործողություն վտանգի տարր ունի,― պատասխանեց միստր Բլանդըրսը։― Բայց գիտակցափոխության հետ կապված ռիսկը ստատիստիկորեն չնչին է, պայմանով միայն, եթե հեռու մնաք Խճճված աշխարհից։

― Ես այնքան էլ շատ բան չգիտեմ Խճճված աշխարհի մասին։

― Ոչ ոք էլ չգիտի,― ասաց Բլանդըրսը։― Հենց դրա համար էլ հարկավոր է հեռու մնալ։ Մի՞թե այդպես ավելի խելամիտ չի լինի։

― Կարծում եմ, որ այո,― պատասխանեց Մարվինը։― Ուրի՞շ ինչ մնաց։

― Առանձնապես ոչինչ։ Մի քանի լրացնելիք թղթեր, հրաժարականներ հատուկ իրավունքներից, անձեռնմխելիությունից և այլն։ Եվ, իհարկե, ես պետք է ձեզ ընդունված կարգի համաձայն զգուշացնեմ մետաֆորային դեֆորմացիայի մասին։

― Լավ, եղավ,― ասաց Մարվինը,― լսում եմ, ասեք։

― Ես արդեն զգուշացրի,― ասաց Բլանդըրսը։― Բայց նորից կզգուշացնեմ։ Զգուշացեք մետաֆորային դեֆորմացիայից։

― Ես ուրախ կլինեի,― ասաց Մարվինը,― բայց չգիտեմ, թե դա ի՞նչ է։

― Շատ պարզ բան է,― ասաց Բլանդըրսը։― Մետաֆորային դեֆորմացիան պետք է համարել իրավիճակային խելագարության ձևերից մեկը։ Բանն այն է, որ անսովորն ընկալելու մեր կարողությունը սահմանափակ է, և այդ սահմաններն արագորեն խախտվում են, երբ ճանապարհորդում ենք անծանոթ մոլորակեներվ։ Մենք չափից շատ նորություն ենք ընկալում, դա դառնում է անտանելի և գիտակցությունը հանգիստ է որոնում անալոգիզացիայի ^[21] բուֆերային պրոցես միջոցով։ Անալոգիան ցույց է տալիս, որ սա նման է նրան, կամուրջ է կազմում ընդունված հայտնիի և անընդունելի անհայտի միջև, կապում է մեկը մույսի հետ, անտանելի անհայտին հոգեհարազատ գույներ հաղորդելով։ Ինչևէ, անհայտի անընդմեջ ու չթուլացող ազդեցության տակ մինչև իսկ անալոգիզացիայի ունակությունը կարող է խեղվել։ Ի վիճակի լինելով կարգավորել ինֆորմացիայի հոսքը կոնցեպտուալ ^[22] անալոգիզացիայի նորմալ պրոցեսի միջոցով, սուբյեկտը դառնում է պերցեպտուալ ^[23] անալոգիզացիայի զոհը։ Ահա այս վիճակը մենք անվանում ենք մետաֆորային դեֆորմացիա։ Այդ պրոցեսը նաև հայտնի է որպես պանսաիզմ։ Բացատրածս պա՞րզ է։

― Ոչ,― ասաց Մարվինը,― ինչո՞ւ է կոչվում պանսաիզմ։

― Այդ հասկացությունը բացատրում է ինքն իրեն,― պատասխանեց Բլանդըրսը։― Դոն Քիշոտը կարծում է, թե հսկան հողմաղաց է։ Քիշոտիզմը ամենօրյա իրերի ըմբռնումն է որպես հազվագյուտ միավորներ։ Դրան հակառակ պանսաիզմը հազվագյուտ միավորների ըմբռնումն է որպես ամենօրյա իրեր։

― Ուզում եք ասել,― հարցրեց Մարվինը,― որ կարող եմ ալթերացի տեսնել ու կարծել,որ տեսածս կո՞վ է։

― Հենց այդպես է,― պատասխանեց Բլանդըրսը,― դա բավական պարզ բան է, եթե կենտրոնանաք։ Հիմա ստորագրեք այստեղ և այստեղ, ու մենք կանցնենք քննություններին։

Դրան հետևեցին բազմաթիվ տեստեր ու անթիվ հարցեր։ Ֆլինին ծակծկում էին ու շոշափում, աչքի առաջ պայծառ լույսեր վառում, հանկարծակի ձայներ միացնում, սենյակը լցվում էր արտառոց հոտերով։

Մարվինը փայլուն հաղթահարեց այդ ամենը։ Մի քանի ժամ անց նրան տարան Տեղափոխման սենյակ և նստեցրին մի աթոռի վրա, որը Մարվինը տագնապով նմանեցրեց հին էլեկտրական աթոռի։ Տեխնիկներն իրենց սովորական կատակներն արեցին․ «Երբ արթնանաք, ձեզ նոր մարդ կզգաք»։ Լամպերը պայծառ շողում էին, Մարվինն ընկղմվում էր նիրհի մեջ՝ խոր, ավելի խոր․․․

Վերահաս ճամփորդության սպասումը նրան գրգռել էր, միաժամանակ Մարվինը սարսափով գիտակցում էր Սթենհոուփից դուրս գտնվող աշխարհի մասին իր կատարյալ անտեղյակությունը։ Այնուամենայնիվ, ի՞նչ է Անկախ շուկան։ Որտե՞ղ է գտնվում Խճճված աշխարհը, և ինչո՞ւ է անհրաժեշտ այդ աշխարհից խուսափել։ Եվ վերջապես, որքանո՞վ վտանգավոր է մետաֆորային դեֆորմացիան, որքա՞ն հաճախ է տեղի ունենում և ինչքա՞ն է տևում առողջանալը։

Շուտով Մարվինը պետք է ստանար ոչ միայն այս, այլև շատ ուրիշ, դեռևս անհայտ հարեցրի պատասխանները։ Լույսից աչքերը ցավում էին և նա մի պահ փակեց կոպերը։ Երբ կրկին բացեց, ամեն ինչ փոխվել էր։

Չնայած երկոտանի մարմնակազմությանը, մարսեցին գալակտիկայի ամենաարտասովոր արարածներից մեկն է։ Իրոք օրգանների զգայողականության իմաստով Ալդեբերանի քվիները, չնայած իրենց կրկնակի ուղեղներին ու հատուկ ֆունկցիոնալ վերջավորություններին, մեզ ավելի մոտ են։ Հետևաբար, խռվալից զգացում է միանգամից, առանց նախաբանի, մարսեցու մարմնում հայտնվելը։ Սակայն, երբ գործն արված է, ոչինչ փոխել հնարավոր չէ։

Մարվինը տեսավ, որ գտնվում է լավ կահավորված սենյակում։ Նա միակ պատուհանի միջով իր մարսեցու աչքերը հառեց մարսային բնապատկերին։

Հետո նա փակեց աչքերը, քանի որ չէր կարողանում կենտրոնանալ՝ միակ զգացումը տագնապալի խառնաշփոթությունն էր։ Չնայած պատվաստումներին, նրան համակել էին կուլտուր֊շոկի սրտխառնուք առաջացնող ալիքները, և Մարվինը ստիպված էր անշարժ կանգնել, մինչև այդ զգացումը կանցնի։ Հետո, զգուշորեն, կրկին բացեց աչքերն ու նայեց։

Նա տեսավ ցածր, հարթ ավազաբլուրներ, կազմված գորշ գույնի հարյուրավոր ցայտուն երանգներից։ Հորիզոնի մոտ նշմարվում էր արծաթակապույտ քամին, որի դեմ ասես հակահարձակ էր եղել քամու մի այլ՝ դեղնամանուշակագույն ամպ։ Երկինքը կարմիր էր, ինֆրակարմիր գունային համակարգը պարունակում էր բազում աննկարարգրելի նրբերանգներ։ Ամենուր երևում էին սարդանման սպեկտրագծեր։ Հողի մակերևույթն ու երկինքը համակված էին տասնյակ տարբեր գունակազմություններով, մի մասը լրացուցիչ ^[24], մյուսը՝ աններդաշնակ։ Ներդաշնակություն Մարսի բնական գույների մեջ չկար․ դրանք քաոսային գույներ էին։

Մարվինը ձեռքին ակնոց տեսավ ու հագավ։ Անմիջապես ճչացող գույների աններդաշնակությունը նվազեց մինչև տանելիության աստիճան։ Շոկի հետևանքով առաջացած անշարժունակությունը թուլացավ, և Մարվինը սկսեց այլ բաներ ընկալել։

Նախ, ականջներում ծանր թնդյուն զգաց, իսկ մի քիչ ներքև՝ արագ ճարճատյուն, նման թմբուկի դղրդոցի։ Շուրջը նայեց, այդ աղմուկի աղբյուրը որոնելով և, բացի հողից ու երկնքից, բան չտեսավ։ Մարվինը ավելի ուշադիր ականջ դրեց և հայտնաբերեց, որ ձայներն իր կրծքից են գալիս։ Այդ ձայները, որ արձակում են թոքերը ու սիրտը, մարսեցիներին ուղեկցում են ամբողջ կյանքում։

Այժմ Մարվինը ի վիճակի էր զննելու ինքն իրեն։ Նա նայեց իր ոտքերին, որոնք երկար էին ու բարակ։ Ծնակյին հոդավորումներ չկային․ փոխարենը ոտքը աղեղված էր կոճի, սրունքի, ազդրի մեջտեղի և վերին մասի մոտ։ Նա քայլում էր և հիանում իր շարժումների սահունությամբ։ Թևերը ոտքերից մի փոքր հաստ էին, իսկ կրկնակի հոդավոր ձեռքերն ունեին երեքական մատ ու երկուական բթամատ, որոնք կարելի էր ծռել ու թեքել որ կողմ ասես։

Մարվինի հագին սև շորտ էր ու սպիտակ ջեմպր։ Նրա կրծքապանակը խնամքով ծալված էր ու պատված նախշակար կաշվե ծածկոցով։ Այդ ամենը զարմանալիորեն բնական էր թվում։

Եվ սակայն, զարմանալու բան չկար։ Գիտակից արարածների նոր միջավայրին հարմարվելու ունակությունն էր, որ հնարավոր էր դարձրել գիտակցափոխությունը։ Եվ մարսեցու մարմնի ընտելանալը հեշտ էր, չնայած մի քանի ցնցող մորֆոլոգիական և զգայական տարբերությունների։

Ֆլինը խորհում էր այդ մասին, երբ բացվող դռան ձայն լսեց։ Նա շրջվեց և իր առջև տեսավ մի մարսեցու, հագին կանաչ ու գորշ գծերով պետական համազգեստ։ Մարսեցին ի նշան ողջույնի պտտել էր ոտքը և Մարվինը շտապ նույն ձևով պատասխանեց նրան։ (Գիտակցափոխության առավելություններից մեկը «ավտոմատ կրթությունն է»։ Կամ, առևտրականների զվարճալի ժարգոնով ասած, «երբ առնում ես տունը, իրավունք ես ստանում օգտվելու կահույքից» Կահույքը, տվյալ դեպքում, նոր մարմնի ուղեղում պարունակված առաջնահերթ կարևոր գիտելիքներն են՝ լեզուն, սովորույթները, բարոյականությունը, ապրելավայրի մասին ընդհանուր տեղեկությունները և այլն։ Դա առաջնահերթ միջավայրին ինֆորամցիա է, ընդհանուր, անդեմ, օգտակար որպես ուղեցույց, բայց ոչ անպայման հուսալի։ Անձնական հիշողությունները, սիրած ու չսիրած բաները, որոշ բացառություններով, հասու չեն նոր գիտակցությանը կամ հասու են միայն մտավոր մեծ ճիգի շնորհիվ։ Այստեղ մենք կրկին գործ ունենք իմունոլոգիական ռեակցիաների տեսակներից մեկի հետ, որը տարբեր օրգանիզմների միջև կոնտակտի միայն մակերեսային աստիճան է թույլատրում։ «Ընդհանուր գիտելիքները» սովորաբար շատ հեշտ են տրվում, մինչդեռ «անձնական գիտելիքները», այդ թվում հավատը, նախապաշարմունքները, հույսերը և տարակուսանքներն անձեռնմխելի են)։

― Թույլ քամի,― կլասիկ հին մարսային ձևով ողջունեց մարսեցին։

― Եվ անամպ երկինք,― պատասխան տվեց Ֆլինը։ (Նա սրտնեղությամբ նկատեց, որ իր նոր մարմինը մի փոքր քչախոս է)։

― Ես Մինգլո Օրիչիչիչն եմ՝ տուրիստական բյուրոյից։ Բարի գալուստ Մարս, պարոն Ֆլին։

― Շնորհակալություն,― ասաց Ֆլինը։― Շատ ուրախ եմ, որ այստեղ եմ։ Գիտե՞ք, սա իմ առաջին գիտակցափոխությունն է։

― Գիտեմ,― ասաց Օրիչիչիչը։― Նա թքեց գետնին՝ նյարդայնության հաստատ նշանով, և ուղղեց բթամատները։ Միջանցքից ուժեղ աղմուկ լսվեց։ Օրիչիչիչն ասաց․

― Այժմ ձեր Մարսում գտնվելու վերաբերյալ․․․

― Ես ուզում եմ տեսնել Ավազների արքայի որջը,― ասաց Ֆլինը,― և, իհարկե, Խոսող օվկիանոսը։

― Երկուսն էլ գերազանց ընտրություններ են,― ասաց պաշտոնյան։― Բայց նախ մի քանի փոքր ձևականություններ։

― Ձևականություննե՞ր։

― Ոչ մի առանձապես բարդ բան,― ասաց Օրիչիչիչը,նրա քիթը ծռվեց ձախ, արտահայտելով մասրային ժպիտ։― Չէի՞ք կամենա կարդալ այս թղթերը և հաստատել դրանց իսկությունը։

Ֆլինը վերցրեց առաջարկված թղթերը և թռուցիկ զննեց։ Դրանք Երկրում ստորագրածների պատճեններն էին։ Մարվինը կարդաց և տեսավ, որ իսկականի հետ համընկնում են։

― Սրանք այն թղթերն են, որ ստորագրել եմ Երկրում,― ասաց նա։

Միջանցքի աղմուկն ուժեղացավ։ Մարվինը տարբերեց մի քանի բառ․― Սառեցրած ծառաբնի խաշած ձու― դնող տղա՛։ Մանրախիճ սիրող դեգեներա՛տ։

Դրանք իրոք շատ վիրավորական արտահայտություններ էին։ Մարվինը հարցականորեն քիթը վեր տնկեց։ Պաշտոնյան շտապ ասաց․

― Թյուրիմացություն է, սխալմունք։ Մեկն այն դժբախտ պատահարներից, որոնք տեղի են ունենում նույնիսկ լավագույն պետական տուրիստական հիմնարկություններում։ Բայց ես վստահ եմ, որ կարող ենք իրադարձությունը շտկել ռափիի հինգ կում էլ չարած, եթե ոչ ավելի արագ։ Թույլ տվեք հարցնել ձեզ, թե․․․

Միջանցքից քաշքշոցի ձայներ լսվեցին։ Հետո սենյակ խուժեց ինչ֊որ մարսեցի, նրա ձեռքից կախվել էր մի կրտսեր պաշտոնյա, աշխատելով չթողնել, որ ներս գա։

Ներս խուժած մարսեցին չտեսնված ծեր էր, դա կարելի էր գուշակել նրա մաշկի թույլ ֆոսֆորային ցոլքից։ Նա դողացող զույգ ձեռքերը պարզեց Մարվին Ֆլինի կողմը։

― Ահա՛,― գոռաց նա։― Ահա՛ այն, և ծառաբները վկա, այն հենց հիմա պիտի ի՛մը դառնա։

Մարվինն ասաց․

― Պարոն ես սովոր չեմ, որ ինձ դիմեն որպես «այն»։

― Ես Ձեզ չեմ դիմում,― ասաց ծեր մարսեցին։― ես չգիտեմ, թե դուք ո՞վ կամ ի՞նչ եք և դա ինձ չի էլ հետաքրքրում։ Ես դիմում եմ ձեր զբաղեցրած մարմնին, որը ձերը չէ։

― Ինչե՞ր եք խոսում,― հարցերց Ֆլինը։

― Այս պարոնը,― ասաց պաշտոնյան,― պնդում է, որ զբաղեցնում եք նրան պատկանող մարմինը։― Նա երկու անգամ թքեց հատակին։― Սա, իհարկե, սխալմունք է, և մենք կարող ենք միանգամից ուղղել․․․

― Սխալմո՜ւնք,― բղավեց ծեր մարսեցին։― Սա ամենաիսկական խաբեբայություն է։

― Սըր,― սառը արժանապատվությամբ ասաց Մարվինը։― Դուք խորին մոլորության մեջ եք․ կամ այդպես, կամ էլ վրաս բարդում եք այս զրպարտությունը ինձ անհասկանալի ինչ֊ինչ պատճառներով։ Այս մարմինը, սըր, ես օրինական ու ազնիվ ձևով վարձել եմ։

― Թեփուկավոր դոդո՜շ,― ճչաց ծերուկը։― Թողե՛ք ինձ, ես դրա․․․― Նա զգույշ ճգնում էր ազատվել իր պահապանի ամուր ձեռքերից։

Հանկարծ դռներում հայտնվեց ոտքից գլուխ սպիտակ հագնված մի ազդեցիկ կերպարանք։ Եվ, սենյակում միանգամից լռություն տիրեց, քանի որ բլորի հայացնքերը ուղղվեցին Հարավային Մարսի անապատային ոստիկանության պատկառելի ու մեծարգո ներկայացուցչին։

― Պարոնայք,― ասաց ոստիկանը,― փոխադարձ մեղադրանքների կարիք չկա։ Այժմ մենք բոլորս մեկ մարդու նման կքայլենք ոստիկանություն։ Այնտեղ, ֆուլսզիմացի տելեպատի օգնութամբ, մենք կիմանանք ճշմարտությունը և տեղի ունեցածի պատճառը։― Ոստիկանը մի պահ տպավորիչ դադար արեց, թուքը կուլ տվեց ի նշան գերագույն հանդարտության և ասաց,― Հավատացնում եմ ձեզ։

Առանց այլ բարդությունների ոստիկանը, պաշտոնյան, ծերուկը և Մարվին Ֆլինը ուղևորվեցին ոստիականատուն։ Նրանք լուռ էին, բոլորին էլ տանջում էին վատ նախազգացումները։ Ամբողջ քաղաքակրթված գալակտիակայով մեծ ծեծված ճշմարտություն է, որ երբ գնում ես ոստիկանություն, փորձանքներն իրոք սկսվում են։

Ոստիկանատանը Մարվին Ֆլինին և մյուսներին տարան ուղիղ այն մութ, խոնավ սենյակը, որտեղ ապրում էր ֆուլսզիմացի տելեպատը։ Այդ եռոտանի արարածը, Ֆուլսզիմ մոլորակի բոլոր բնակիչների նման, օժտված էր վեցերորդ՝ տելեպատային զգայարանով, հավանաբար ի փոխհատուցումն մնացած հինգ զգայարանների թուլության։

― Շատ բարի,― ասաց ֆուլսզիմացի տելեպատը, երբ բոլորը հավաքվեցին։― Մեկ քայլ առաջ եկեք, մարդ աստծո, և պատմեք ձեր պատմությունը։― Նա խստորեն մատը ուղղեց ոստիկանի կողմը։

― Պարոն,― ասաց ոստիկանը, շփոթմունքից ուղղվելով,― ես ոստիկանն եմ։

― Դա հետաքրքիր է,― ասաց տելեպատը,― բայց չեմ հասկանում, թե ինչ կապ ունի ձեր մեղավորության կամ անմեղության հարցի հետ։

― Բայց ինձ նույնիսկ չեն մեղադրում որևէ հանցանքի համար,― ասաց ոստիկանը։

Տելեպատը մի պահ խորհեց, հետո ասաց․

― Կարծես թե հասկացա․․․ Մեղադրվողներն այս երկուսն են։ Այդպե՞ս է։

― Այդպես է,― պատասխանեց ոստիկանը։

― Ներողություն եմ խնդրում։ Ձեզնից եկող մեղքի բուրմունքն ինձ մղեց հապճեպ բնորոշման։

― Մե՞ղք,― ասաց ոստիկանը։― Ե՞ս։― Ոստիկանը հանգիստ էր խոսում, սակայն մաշկի հատկանշական նարնջագույն շերտավորումը ցույց էր տալիս, որ նա անհանգստացած է։

― Այո, դուք,― ասաց տելեպատը։― Դուք չպետք է զարմանաք՝ խոշոր հափշտակումը այնպիսի բան է, որից գիտակից արարածների մեծ մասի մոտ մեղավորության զգացում է առաջանում։

― Բայց մի՛ րոպե,― բղավեց ոստիկանը։― Ես ոչ մի խոշոր հափշտակում էլ չեմ կատարել։

Տելեպատը փակեց աչքերը՝ մի պահ վերլուծելով սեփական մտքերը։ Վերջապես նա խոսեց․

― Ճիշտ եք ասում։ Ես ուզում էի ասել, որ դուք կկատարեք խոշոր հափշտակում։

― Կանխատեսությունը չի կարող ապացույց ծառայել դատարանում,― հայտարարեց ոստիկանը։― Եվ բացի այդ, ապագան կարդալը ազատ կամքի օրենքի անմիջական խախտում է։

― Դա ճիշտ է,― ասաց տելեպատը,― ներողություն եմ խնդրում։

― Ոչինչ, ոչինչ,― ասաց ոստիկանը։― Ե՞րբ եմ կատարելու այդ կարծեցյալ խոշոր հափշտակումը։

― Սրանից մոտ վեց ամիս հետո,― ասաց տելեպատը։

― Եվ ինձ կձերբակալե՞ն։

― Ոչ։ Դուք կփախչեք այստեղից ու կգնաք մի մոլորակ, որտեղ հանցագործներին իրենց կառավարությանը հանձնելու վերաբերյալ օրենք չկա։

― Հըմ, հետաքրքիր է,― ասաց ոստիկանը։― Կարո՞ղ եք ինձ ասել, թե․․․ Բայց կարելի է դա ավելի ուշ քննարկել։ Այժմ, դուք պետք է լսեք այս մարդկանց պատմությունները և որոշեք, թե ով է մեղավոր։

Տելեպատը նայեց Մարվինին, թափահարեց լողաթևը և ասաց․

― Կարող եք սկսել։

Մարվինը պատմեց իր պատմությունը, սկսած հայտարարությունը կարդալու պահից, ոչ մի բան բաց չթողնելով։

― Շնորհակալ եմ,― ասաց տելեպատը, երբ Մարվինը վերջացրեց։― Իսկ այժմ, պարոն, ձեր պատմությունը։― Նա շրջվեց դեպի ծեր մարսեցին, որը մաքրեց կոկորդը, քորեց կրծքավանդակը, մեկ թե երկու անգամ թքեց և սկսեց։

ԷՅՋԵԼԵՐ ԹՐՈՒՍԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆԸ

Ես նույնիսկ չգիտեմ, ինչից սկսել իմ պատմությունը, դրա համար ավելի լավ է սկսեմ անունիցս՝ Էյջելեր Թրուս և ցեղիցս՝ ներմուքրացի ադվենտիստ և զբաղմունքիցս՝ ես Աքելսես 5֊րդ մոլորակի վրա հագուստի խանութ ունեմ։ Գործս մի բան չի, խանութս փոքր է և գտնվում է հարավային բևեռում՝ Լամբերսայում․ ես ամբողջ օրը հագուստ եմ ծախում Վեներայից ներգաղթած բանվորների համար, որոնք հաղթանդամ, կանաչ, մազոտ մարդիկ են, շատ անգրագետ, տաքարյուն ու կռվի համար մոմ, չնայած ես նրանց դեմ նախապաշարմունքներ չունեմ։

Իմ գործում մարդը պետք է փիլիսոփա լինի։ Գուցե ես հարուստ չեմ, բայց գոնե առողջությունս տեղն է (փա՛ռք աստծո), և իմ կին Ալլուրան նույնպես առողջ է, չհաշված շոշափուկների թեթև ֆիբրոզը։ Երկու հասած տղա ունեմ, որոնցից մեկը Սիդնեպորտում բժիշկ է, իսկ մյուսը՝ քլանցի մարզիչ։ Մի հատ էլ աղջիկ ունեմ, որն ամուսնացած է, իսկ դա իհարկե նշանակում է, որ փեսա էլ ունեմ։

Այս փեսայիս ես երբեք չեմ վստահել, քանի որ նա սիրում է մոդայով զուգվել․ քսան զույգ կրծքապանակ ունի, չնայած կինը քորիչների մի համաչափ շարան էլ չունի։ Բայց ի՞նչ արած, այդ աղջիկն ինքը իր ձեռքով փորեց փոսը, թող հիմա էլ մտնի մեջը։ Բայց եթե մարդ այդքան հետաքրքրվում է հագուստներով, անուշահոտ հոդաքսանյութերով ու շքեղության այլ առարկաներով, իսկ ստանում է հեղուկ ծախողի աշխատավարձ (նա իրեն անվանում է «հիդրոսենսորային ինժեներ»), արդեն մի քիչ զարմանում ես։

Եվ նա միշտ փորձում է տարբեր հիմար ավանտյուրաների միջոցով այստեղից֊այնտեղից լրացուցիչ եկամուտ կորզել, իսկ ես պիտի ֆինանսավորեմ նրան իմ դառը քրտինքով, այն հաղթանդամ կանաչ վեներացիների հետ առևտուրով ձեռք բերած խնայողություններից։ Ոնց որ անցյալ տարի, կպավ իր այդ մասնավոր ամպ սարքողով։ Ես ասացի՝ ախր դա ո՞ւմ է պետք։ Բայց կինս պնդեց, որ նրան օգնեմ, և նա իհարկե վառվեց։ Հետո նոր ծրագիր հղացավ՝ այս անգամ էլ ուզում էր, որ ես գնեմ փայլփլուն երկրորդ կարգի սինթետիկ բրդից գործվածքներ Վեգա 2֊րդից (դրանք նա գտել էր Հելիգոպորտում)։

Ես նրան ասացի․

― Լսիր, իմ հաճախորդներն՝ այդ վեներացի գոռգոռաններն, ի՞նչ են հասկանում մոդայիկ շորերից։ Նրանք երջանիկ են, եթե թվիլից շորտ ունեն, իսկ տոն օրերին՝ մի պարեգոտ։

Բայց իմ փեսան ամեն ինչին պատրաստ պատասխան ունի, և նա ինձ ասաց․

― Լսիր, պապա, ինչ չիմանամ֊չիմանամ, այդ վեներացիների սովորույթներին ու ապրելակերպին մի քիչ ծանոթ եմ։ Այդ մարդիկ, որոնք անտառների խորքից միանգամից այստեղ են եկել, սեր ունեն ծիսական պարերի և վառ գույների հանդեպ։ Բնական բան չի՞։

Մի խոսքով, չերկարացնելու համար ասեմ, որ չնայած զգում էի, որ սխալ է, բայց, թողեցի ինձ համոզի ու քաշի այդ ավանտյուրի մեջ։ Բնականաբար, այդ փայլփլուն գործվածքները պետք է ինքս տեսնեի, որովհետև փեսայիս չեմ վստահի մի չթի կտոր էլ գնահատի։ Իսկ դա նշանակում էր գալակտիկայի կեսն անցնել մինչև Մարս՝ Հելիգոպորտ։ Դրա համար էլ սկսեցի պատրաստվել։

Ոչ ոք չէր ուզում հետս գիտակցափոխվել։ Չեմ էլ մեղադրում նրանց՝ ո՞վ իր կամքով կգա Աքելսես 5-րդի պես մոլորակ, բացի վեներացի գաղթականներից, որոնք կյանքում ավելի լավ բան չեն տեսել։ Բայց մի օր կարդացի այդ մարսեցու՝ Զե Կրագգաշի հայտարարությունը, թե ուզում է վարձով տալ իր մարմինը, քանի որ գիտակցությունն ուղարկում է սառնարան, երկարատև հանգստի։ Ահագին թանկ էր, բայց ի՞նչ արած․․․ Ես մի քիչ փող ստացա, մարմինս վարձու տալով ընկերներիցս մեկին, որը մինչև մկանային կոմյոտոզիսի պատճառով անկողնուն գամվելը քվարենց որսող էր եղել։ Հետո գնացի գիտակցափոխության բյուրո և պրոյեկտվեցի Մարս։

Պատկերացրեք ինչ զգացի, երբ տեսա, որ ինձ ոչ մի մարմին չի սպասում։ Բոլորը վազվում են, փորձում պարզել, թե ինչ է եղել ինձ ընդունող մարմնին, նույնիսկ փորձեցին ինձ ետ ուղարկել Աքելսես 5֊րդ,բայց չստացվեց, որովհետև ընկերս արդեն իմ մարմնով գնացել էր արշավանքի՝ քվարենց որսալու։

Վերջապես Թերեզիենշտադտի «Վարձով մարմին» ֆիրմայից ինձ համար մարմին ճարեցի, որի մեջ կարող եմ ամենաշատը տասներկու ժամ մնալ, քանի որ բոլոր մարմինները նախօրոք ամբողջ ամառվա համար տարբեր մարդկանց վարձով են տված։ Մարմինն էլ մարմին լինի՝ ծեր, զառամած, ինքներդ եք տեսնում, ու լավ էլ թանկ է։

Ես էլ ընկա սկսեցի պարզել, թե ինչն է պատճառը ու մեկ էլ տեսնեմ այս Երկրացի տուրիստը շվշվացնելով ման է գալիս այն մարմնով, որի համար փող եմ տվել և որը, պայմանագրի համաձայն, այս րոպեին ես պիտի զբաղեցնեի։

Դա ոչ միայն անարդար է, այլև վերին աստիճանի վնասակար իմ առողջության համար։ Այսքան բան։

Տելեպատը հեռացավ իր կացարանը, որպեսզի որոշում կայացնի։ Մի ժամ չանցած վերադարձավ և խոսեց հետևյալ կերպ։

― Երկուսդ էլ ազնվորեն վարձել եք, փոխանակել, մի խոսքով ձեռք եք բերել նույն՝ Զե Կրագգաշի սեփականությունը հանդիսացող մարմինը։ Վերոհիշյալ Զե Կրագգաշը ձեզնից յուրաքանչյուրին առաջարկել է այդ մարմինը։ Այդպիսով վաճառքն իրականցել է բոլոր օրենքների խախտումով։ Զե Կրագգաշի գործողությունը պետք է համարել հանցագործություն, ընդ որում կանխամտածված։ Ես կարգադրեցի հաղորդագրություն ուղարկել Երկիր, որպեսզի այնտեղ անմիջապես ձերբակալեն վերոհիշյալ Զե Կրագգաշին և կալանքի տակ պահեն այնքան ժամանակ, մինչև հնարավոր դառնա հանձնել մարսային իշխանություններին։

Երկուսդ էլ ազնվորեն ձեռք եք բերել միևնույն մարմինը, բայց և այնպես, առաջնային կամ էլի վաղ գնումը ըստ պայամանագրերի կատարել է պարոն Էյջելեր Թրուսը, որը պարոն Մարվին Ֆլինի հանդեպ երեսունութ ժամվա առավելություն ունի։ Հետևաբար պարոն Թրուսը, որպես առաջին գնորդ, իրավունք է ստանում տիրանալ մարմնին, իսկ պարոն Ֆլինը պարտավոր է դադարեցնել անօրինական տիրությունը և ի գիտություն ունենալ սեփականազրկության մասին գրավոր հրահանգը, որը նա հիմա կստանա ինձանից և որը պետք է ի կատար ածվի Գրինվիչյան վեց ստանդարտ ժամվա ընթացքում։

Տելեպատը Մարվինին մեկնեց սեփականազրկության հրահանգը։ Ֆլինը տխուր, սակայն հնազանդությամբ ընդունեց այն։

― Էհ, ինչ արած,― ասաց նա,― ավելի լավ է ետ գնամ Երկիր, իմ սեփական մարմինը։

― Դա,― ասաց տելեպատը,― ամենախելամիտ ընտրությունը կլիներ ձեր կողմից։ Դժբախտաբար, տվյալ պահին այդ բանն անհնար է։

― Անհնա՞ր, ինչո՞ւ։

― Որովհետև,― ասաց տելեպատը,― ըստ Երկրային իշխանության տելեպատային պատասխանի, որ հենց նոր ստացա, ձեր մարմինը, Զե Կրագգաշի գիտակցության ղեկավարությամբ, անհետացել է։ Նախնական հետաքննության արդյունքները մեզ ստիպում են կասկածել, որ Զե Կրագգաշը փախել է Երկրից, յուրացնելով ձեր մարմինը և պարոն Էյջելերի դրամը։

Նորությունն ուշ տեղ հասավ, բայց ի վրեջո Մարվինը հասկացավ ասվածի իմաստը։ Ինքը մնացել էր Մարսում օտար մարմնի մեջ, որից պետք է բաժանվեր։ Վեց ժամից նա կդառնար գիտակցություն առանց մարմնի ու մարմին ճարելու որևէ հույսի։

Գիտակցությունները չեն կարող գոյատևել առանց մարմինների։ Մարվին Ֆլինը դանդաղ ու դժկամությամբ հասկացավ, որ կանգնած է անխուսափելի մահվան դեմ հանդիման։

Մարվինը կուլ չգնաց հուսահատությանը։ Փոխարենը նա տրվեց զայրույթին, որն ավելի առողջ զգացմունք է, սակայն հավասարապես անարդյունավետ։ Փոխանակ հիմարի պես դատարանում նվնվալու, նա հիմարի պես սլանում էր ֆեդերալ շենքի միջանքներով՝ պահանջելով կամ իր մարմինը, կամ կարգին փոխհատուցում։

Անհնար էր զսպել այդ տաքարյուն երիտասարդին։ Իզուր էին փաստաբանները բացատրում, որ եթե արդարություն իրոք գոյություն ունենար, ապա օրենքի ու իրավաբանների կարիք չէր լինի և այդպիսով կվերանար մարդկային ամենավեհ հասկացություններից մեկը ու անգործության կմատնվեր որակյալ մասնագետների մի ամբողջ խումբ։ Քանզի, ասում էին նրանք, օրենքի էությունը կայանում է նրանում, որ գոյություն ունեն չարաշահումներ և խախտումներ, այդ անհամատեղություններն են հենց օրենքի ու արդարադատության անհրաժեշտ լինելու ապացույցն ու հաստատումը։

Այս պարզ բացատրությունը, սակայն, խաղաղություն չբերեց մոլեգնած Մարվինին, որն այդպիսով ապացուցեց, որ ինքը խուլ է հորդորների հանդեպ։ Նա կոկորդը պատռելով բղավում էր, թե թքած ունի մարսային արդարադատության վրա։ Նրա ամոթալի պահելաձևին դիմանում էին միայն հաշվի առնելով, որ ջահել է և հետևաբար ոչ այնքան դաստիարակված։

Բայց զայրույթը ոչ մի արդյունք չտվեց և նույնիսկ Մարվինի հոգում կատարսիսի ^[25] առողջարար երևույթներ չառաջացրեց։ Մի քանի դատական պաշտոնյա մատնանշեցին այդ փաստը և ի պատասխան միայն նվաստացուցիչ արտահայտություններ լսեցին։

Մարվինը չգիտեր, որ վատ տպավորություն է գործում բոլորի վրա։ Ինչևէ, որոշ ժամանակ անց նրա զայրույթն ինքնիրեն մարեց, փոխարենը մռայլ վրդովմունք թողնելով։

Հենց այդ վիճակում Ֆլինը մոտեցավ մի դռան, որի վրա գրված էր․ «Հետապնդման ու ձերբակալման բյուրո, միջաստղային բաժանմունք»։

― Ըհը,― մրմնջաց Մարվինը և ներս գնաց։

Նա հայտնվեց մի փոքրիկ սենյակում, որը կահավորված էր ճիշտ այնպես, ինչպես նկարագրված է հին պատմավեպերում։ Պատերի մոտ հպարտ շարվել էին հին, սակայն հուսալի էլեկտրոնային հաշվիչ մեքենաներ։ Դռան մոտ հին կառուցվածքի մտքատպող թարգմանիչ էր դրված։ Բազկաթոռները կտրուկ ձևեր ունեին և պաստառված էին պաստելային գույնի պլաստիկատով, որը մեր պատկերացումների մեջ առնչվում է ավելի հանգիստ դարաշրջանի հետ։ Միայն պակասում էր ծանրաշարժ ու մեծածավալ «Մորաենին», և սենյակը կդառնար Շեքլիի կամ Անցման դարաշրջանի մյուս վաղ պոետներից մեկի նկարագրած պատկերների կրնկօրինակը։

Միջին տարիքի մի մարսեցի, աթոռին նստած, տեգիկներով խփում էր կանացի հետույքի ձև ունեցող նշանակետին։

Մարվինի ներս գալուն պես նա հապճեպ շրջվեց և ասաց․

― Ժամանկին եկաք, ես ձեզ սպասում էի։

― Իսկապե՞ս,― հարցրեց Մարվինը։

― Ճիշտն ասած, ոչ,― պատասխանեց մարսեցին։― Բայց ես հայտնաբերել եմ, որ այսպիսի սկիզբն արդյունավետ է և օգնում է փոխադարձ վստահության մթնոլորտ ստեղծելուն։

― Հապա ինչո՞ւ եք ամեն ինչ փչացնում, ինձ ասելով։

Մարսեցին ուսը թոթվեց և ասաց․

― Դե, ոչ ոք կատարյալ չէ։ Ես ընդամենը շարքային խուզարկու եմ։ Անունս՝ Ուրֆ Ուրդորֆ։ Նստեք։ Մենք կարծես թե գտել ենք Ձեր կորած մուշտակի հետքը։

― Ի՞նչ մուշտակ,― հարցրեց Մարվինը։

― Դուք չե՞ք մադամ Ռիպեր դե Լոուն, տրանսվեստացի տիկինը, որին թալանել են անցյալ գիշեր «Կարմիր ավազաբլուրներ» հյուրանոցում։

― Իհարկե ոչ։ Ես Մարվին Ֆլինն եմ և կորցրել եմ մարմինս։

― Անշուշտ, անշուշտ,― ասաց խուզարկու Ուրդորֆը, գլուխը եռանդուն թափահարելով։― Եկեք կետ առ կետ քննենք։ Արդյոք պատահաբար չեք հիշում, թե որտեղ էիք, երբ առաջին անգամ նկատեցիք, որ ձեր մարմինը չկա։ Չէ՞ր կարող արդյոք ձեր ընկերներից մեկը կատակելու նպատակով այն վերցրած լինել։ Կամ հնարավո՞ր է, որ սխալմամբ ուրիշ տեղ եք դրել, կամ ուղարկել եք արձակուրդի։

― Իրականում ոչ թե կորցրել եմ,― ասաց Մարվինը,― այլ գողացել են։

― Հենց սկզբից էլ պետք է այդպես ասեիք։ Դա գործը միանգամից ուրիշ լույսի տակ է ներկայացնում։ Ես ընդամենը խուզարկու եմ, երբեք մտքեր կարդալու հավակնություն չեմ ունեցել։

― Ցավում եմ, որ սխալ բացատրեցի,― ասաց Մարվինը։

― Ես էլ եմ ցավում,― ասաց խուզարկու Ուրդորֆը։― Ցավում եմ, որ ձեր մարմինը կորել է։ Երևի տհաճ բան է։

― Այո, շատ։

― Ես լավ եմ հասկանում թե ինչ եք զգում։

― Շնորհակալություն։

Մի քանի րոպե բարյացակամ լռություն տիրեց։ Հետո Մարվինը ասաց․

― Դե՞։

― Ներեցե՞ք,― պատասխանեց խուզարկուն։

― Ես ասացի, դե՞։

― Ահ, ներողություն եմ խնդրում։ Առաջին անգամ ձեզ չլսեցի։

― Ոչինչ, ոչինչ։

― Շնորհակալություն։

― Խնդրեմ, խնդրեմ։

Կրկին լռություն տիրեց։ Հետո Մարվինը մի անգամ ևս ասեց՝ դե՞, և Ուրդորֆը պատասխանեց․

― Ներեցե՞ք։

― Ետ եմ ուզում,― ասաց Մարվինը։

― Ի՞նչը։

― Իմ մարմինը։

― Ձեր ինչը՞։ Ախ այո, ձեր մարմինը։ Հըմ, կուզեք, բա ինչ կանեք,― հասկացող ժպիտով ասաց Ուրդորֆը։― Բայց այնքան էլ հեշտ բան չի, չէ՞։

― Չգիտեմ,― ասաց Մարվինը։

― Չեմ էլ կասկածում, որ կիմանաք,― ասաց Ուրդորֆը։ Բայց կարող եմ հավատացնել ձեզ, որ այնքան էլ հեշտ բան չի։

― Ա՜, հասկանալի է,― ասաց Մարվինը։

― Չէի կասկածում, որ կհասկանաք,― ասաց Ուրդորֆը և ընկղմվեց լռության մեջ։

Այս անգամ լռությունը տևեց մոտ քսանհինգ վայրկյան։ Ի վերջո, Մարվինի համբերությունը հատեց և նա գոռաց․

― Գրողը տանի մի բան անելո՞ւ եք մարմինս ետ բերելու համար թե՞ մտադիր եք անվերջ նստած մնալ ձեր հաստ հետույքին և խոսել առանց կոնկրետ բան ասելու։

― Իհարկե ետ եմ բերելու ձեր մարմինը,― ասաց խուզարկուն։― Կամ, ամեն դեպքում, պիտի փորձեմ։ Եվ կարիք չկա վիրավորելու։ Ի վերջո ես մեքենա չեմ, որ պատրաստի պատասխաններով լցված լինեմ։ Ես ճիշտ ձեզ նման բանական արարած եմ, իմ հույսերով ու մտավախություններով և, ի դեպ, հարցաքննության իմ ուրույն ձևն ունեմ, որը գուցե ձեզ անարդյունավետ թվա, բայց իմ տեսակետից շատ օգտակար է։

― Իրո՞ք,― փափկելով հարցրեց Մարվինը։

― Այո, իրոք,― պատասխանեց խուզարկուն, որի մեղմ ձայնը հիշաչարության ոչ մի հետք չէր պարունակում։

Ուր որ է նոր լռություն էր սկսվելու, ուստի Մարվինը հարցրեց․

― Ինչպիսի՞ հնարավորություն ունեմ․․․ ունենք իմ մարմինը ետ ստանալու․․․

― Գերազանց հնարավորություն,― պատասխանեց խուզարկու Ուրդորֆը։― Ես հաստատ համոզված եմ, որ շուտով ձեր մարմինը կգտնեք։ Փաստորեն, ես կարող եմ հեռու գնալ ու ասել, որ վստահ եմ հաջողությանը։ Ես դա ասում եմ ոչ թե հիմնվելով ձեր մասնակի դեպքի ուսումնասիրության վրա, այլ ելնելով վիճակագրական տվյալներից։

― Իսկ այդ տվյալները հուսադրո՞ղ են,― հարցրեց Մարվինը։

― Անտարակույս։ Ինքներդ դատեք․ ես հմուտ խուզարկու եմ, ծանոթ բոլոր նոր մեթոդներին, իմ արդյունավետության գործակիցը բարձրագույնն է՝ ԱԱ֊Ա։ Այդուհանդերձ, պրակտիկ գործունեությանս հինգ տարվա ընթացքում երբեք ոչ մի գործ չեմ բացել։

― Ոչ մի հա՞տ։

― Ոչ մի հատ,― աներկբայորեն ասաց Ուրդորֆը։― Հետաքրքիր է, չէ՞։

― Այո,― ասաց Մարվինը,― բայց արդյոք դա չի՞ նշանակում․․․

― Դա նշանակում է,― ասաց խուզարկուն,― որ, ըստ վիճակագրության, անհաջողությունների իմ երբևէ տեսած կամ լսած ամենաանսովոր շարանը ընդհատվելու վրա է։

Մարվինը շփոթմունքի մեջ ընկավ, իսկ դա մարսային մարմնում անսովոր զգացում է։ Նա ասաց․

― Բայց ենթադրենք շարանը չընդհատվի։

― Հարկավոր չէ սնահավատ լինել,― պատասխանեց խուզարկուն։― Հավականությունն ասում է, որ պիտի ընդհատվի, իրավիճակի նույնիսկ թռուցիկ քննությունը պետք է ձեզ համոզի այդ բանում։ Ես չեմ կարողացել բացել 158 գործ իրար ետևից։ Ձերը 159֊րդն է։ Եթե գրազ գայիք, ո՞ւմ օգտին կդնեիք ձեր դրամը։

― Շարանի շարունակման,― ասաց Մարվինը։

― Ես նույնպես,― ինքնադատապարտող ժպիտը դեմքին համաձայնեց խուզարկուն։― Բայց մենք երկուսս էլ սխալ կլինեինք՝ գրազ բռնած ավելի շուտ մեր զգացմունքների, այլ ոչ թե բանականության հաշվարկների հիման վրա։― Ուրդորֆը երազկոտ նայեց առաստաղին։― Հարյուր հիսունո՜ւթ անհաջողություն։ Դա ֆանտաստիկ ռեկորդ է, անհավատալի ռեկորդ, հատկապես եթե հաշվի առնենք իմ անկաշառությունը, բարեխղճությունը և վարպետությունը։ Հարյուր հիսունո՜ւթ։ Այդպիսի շարանը պարտավո՛ր է ընդհատվել։ Ես կարող էի պարզապես նստել գրասենյակում ու ոչինչ չանել, և հանցագործն ինքը կգար ինձ մոտ։ Հավանականությունն այդ աստիճան իմ կողմն է։

― Այո, սըր,― քաղաքավարի ասաց Մարվինը։― Բայց հույս ունեմ, որ չեք փորձարկի այդ մոտեցումը։

― Ոչ, ոչ, իհարկե, ոչ,― ասաց Ուրդորֆը։― Դա հետաքրքիր կլիներ, բայց ոմանք կարող էին ճիշտ չհասկանալ։ Ոչ, ձեր գործը ես կվարեմ ակտիվորեն, նամանավանդ որ դա սեքսուալ հանցագործություն է, իսկ ես շատ եմ հետաքրքրվում նման բաներով։

― Ներեցե՞ք,― ասաց Մարվինը։

― Ներողություն խնդրելու կարիք չկա,― հավաստացրեց խուզարկուն։― Հարկավոր չէ հուզվել կամ մեղավոր զգալ սեքսուալ հանցագործության զոհ դառնալու դեպքում, թեկուզև շատ քաղաքակրթությունների խորին ժողովրդական իմաստությունը ամոթալի է համարում զոհ դառնալը, համարելով, որ նա գիտակցական կամ անգիտակից մեղսակցություն է կրում։

― Ոչ, ոչ, ես ներողություն չէի խնդրում,― ասաց Մարվինը,― ես պարզապես․․․

― Ես շատ լավ հասկանում եմ,― ասաց խուզարկուն։― Բայց դուք չպետք է քաշվեք պատմել ինձ բոլոր արտառոց ու զզվելի մանրամասները։ Դուք պետք է ինձ համարեք անդեմ պաշոնական մեքենա, այլ ոչ թե գիտակից արարած իր սեռական զգացմունքներով, մտավախություններով, պահանջներով, քմահաճություններով և ցանկություններով։

― Ասածս այն էր,― ընդհատեց Մարվինը,― որ այս գործի մեջ սեքսուալ հանցանք չկա։

― Բոլորն էլ այդպես են ասում,― բարձրաձայն խոսեց խուզարկուն։― Տարօրինակ է, թե մարդկային միտքը ինչպես է հավերժ խուսափում ընդունել անընդունելին։

― Լսեք,― ասաց Մարվինը,― եթե դուք նեղություն կրեիք ծանոթանալ փաստերին, կտեսնեիք, որ դա մաքուր խարդախություն է եղել։ Շարժառիթները՝ փող և ինքնահավերժացում։

― Ես տեղյակ եմ,― ասաց խուզարկուն։― Եվ եթե ծանոթ չլինեի սուբլիմացիայի ^[26] պրոցեսին, կարող էի համաձայնել ձեզ հետ։

― Բայց ի՞նչ դրդապատճառ կարող էր ունենալ հանցագործը,― հարցրեց Մարվինը։

― Դրդապատճառն ակներև է,― ասաց Ուրդորֆը։― Տիպիկ սինդրոմ։ Այդ մարդը գործել է սպեցիֆիկ հարկադրանքի ազդեցության տակ, որի համար հատուկ բնորոշում գոյություն ունի։ Նրան մղել է այդ քայլին սևեռուն պրոյեկտիվ նարցիսիզմի ^[27] ծանր վիճակը։

― Չհասկացա,― ասաց Մարվինը։

― Եթե մասնագետ չես, այդպիսի բաների հետ դժվար թե ընդհարվես,― պատասխանեց խուզարկուն։

― Բայց ի՞նչ է նշանակում։

― Դե, չեմ կարող խորանալ բոլոր պատճառական կապերի մեջ, բայց ըստ էության, սինդրոմի հիմնական գիծը տեղաշարժված ինքնասիրահարվածությունն է։ Դա նշանակում է, որ սինդրոմով տառապողը սիրահարվում է մեկ ուրիշին, բայց ոչ որպես ուրիշի։ Ավելի շուտ, նա սիրահարվում է Ուրիշին որպես Ինքնիրեն։ Նա պրոյեկում է իրեն Ուրիշի անձի մեջ, բոլոր տեսակետներից Ինքնիրեն նույնացնելով Ուրիշի հետ և ուրանալով սեփական անձը։ Եվ եթե կարողանա տիրանալ այդ Ուրիշին, լինի դա գիտակցափոխության կամ այլ բանի միջոցով, ապա այդ Ուրիշը կդառնա նրա սեփական անձը, որի հանդեպ արդեն տածում է միանգամայն նորմալ նարցիսային ինքնասիրահարվածություն։

― Մի՞թե ուզում եք ասել,― հարցրեց Մարվինը,― որ այդ գողը սիրել է ինձ։

― Ամենևին։ Կամ ավելի ճիշտ, նա ձեզ չի սիրել որպես ձեզ՝ որպես առանձին անձի։ Նա հանձին ձեզ սիրել է ինքնիրեն, և այսպիսով նրա այդ նևրոզը ստիպել է նրան դառնալ դուք, որպեսզի կարողանա սիրել ինքնիրեն։

― Եվ հենց որ նա դրաձավ ես,― հարցրեց Մարվինը,― արդեն հնարավորություն ստացավ սիրել ինքնիրե՞ն։

― Միանգամայն ճիշտ է։ Այդ երևույթը կոչվում է էգո֊ի աճ։ Ուրիշին տիրանալը հավասար է նախասկզբնական Ես֊ին տիրանալուն․ տիրանալը վերածվում է իքնատիրանալու, սևեռուն պրոյեկցիան վերափոխվում է նորմատիվ անգիտակից համաձուլման։ Նևրոտիկ նպատակակետին հասնելու պես ախտանշանները թուլանում են և սինդրոմով տառապողը հայտնվում է պսևդոնորմալ վիճակի մեջ, որի դեպքում նրա հիվանդությունը կարելի է հայտնաբերել միայն արտաքին նշանների միջոցով։ Դա, իհարկե, մեծ ողբերգություն է։

― Զոհի՞ համար։

― Այո, անշուշտ, նրա համար նունպես,― ասաց Ուրդորֆը։― Բայց ես մտածում էի սինդրոմով տառապողի մասին։ Բանն այն է, որ այս դեպքում երկու կատարելապես նորմալ մղումները միանում են, կամ հատվում և, այդպիսով, այլասերվում։ Սերը սեփական անձի նկատմամբ նորմալ է և անհրաժեշտ, նույնը կարելի է ասել տիրանալու և վերափոխվելու տենչի մասին։ Բայց միասին վերցրած, դրանք կործանարար են իսկական «Ես»֊ի համար, որը դուրս է մղվում այսպես կոչված «Հայելային էգո»֊ի կողմից։ Նևրոզը փակում է դեպի օբյեկտիվ իրականություն տանող դուռը։ Որքան էլ որ անհեթեթ է, անձի ամբողջացումն ի չիք է դարձնում առողջ հոգեկան վիճակի բոլոր հույսերը։

― Դե լավ,― հնազանդվեց Մարվինը։― Դա կօգնի՞ մեզ գտնել իմ մարմինը գողացողին։

― Դա մեզ հնարավորություն կտա հասկանալ նրան,― ասաց խուզարկուն։― Գիտելիքն ուժ է․ մենք հենց սկզբից գիտենք, որ մեր փնտրած մարդը պետք է որ նորմալ գործի։ Դա լայնացնում է մեր գործողությունների շրջանակը և հնարավորություն տալիս գործել այնպես, ասես նա նորմալ է։ Շատ մեծ առավելություն է սկզբի համար այսպիսի ելակետ կամ ընդհանրապես որևէ ելակետ ունենալը, հավատացեք ինձ։

― Ե՞րբ կարող եք սկսել,― հարցրեց Մարվինը։

― Արդեն սկսել եմ,― պատասխանեց խուզարկուն։― Ես իհարկե կպահանջեմ դատական գրառումները և այս գործի հետ կապված բոլոր մնացած փաստաթղթերը և լրացուցիչ տեղեկությունների համար կկապնվեմ ուրիշ մոլորակների իշխանության մարմինների հետ։ Ջանք չեմ խնայի և կճանապարհորդեմ մինչև տիեզերքի վերջը, եթե անհրաժեշտ լինի, կամ ցանկալի։ Ես կլուծեմ այս խնդիրը։

― Շատ ուրախ եմ, որ այդպես եք տրամադրված,― ասաց Մարվինը։

― Հարյուր հիսունո՜ւթ անընդմեջ դեպք,― բարձրաձայն խորհրդածում էր Ուրդորֆը։― Երբևէ լսե՞լ եք անհաջողությունների նման շարանի մասին։ Բայց այս անգամ դրա վերջը գալու է։ Ախր հո անվերջ չի՞ շարունակվելու, չէ՞։

― Չեմ կարծում։

― Կուզեի, որ ղեկավարներս էլ այդ տեսակետն ունենային,― մռայլ ասաց խուզարկուն։― Կուզեի, որ դադարեին ինձ դմբո անվանել։ Նման բառերը, ինչպես նաև քմծիծաղներն ու վեր բարձրացրած հոնքերը, սասանում են մարդու ինքնավստահությունը։ Բարեբախտաբար, ես երկաթյա կամք ունեմ ու աներևակայալի ինքնավստահություն։ Կամ գոնե ունեի առաջին իննսուն անհաջողությունների ժամանակ։

Խուզարկուն մի քանի րոպե մռայլ միտք արեց, հետո ասաց Մարվինին․

― Ես ձեզնից լրիվ ու բացարձակ համագործակցություն եմ սպասում։

― Եվ կստանաք,― ասաց Մարվինը,― միակ դժվարությունն այն է, որ վեց ժամ էլ չանցած ինձ զրկելու են այս մարմնից։

― Ա՜յ քեզ անհաջողություն,― մտացրիվ ասաց Ուրդորֆը։ Նա ակնհայտորեն մտածում էր հետաքննության մասին և միայն դժվարությամբ կրկին ուշադրությունն ուղղեց Մարվինին։― Զրկելո՞ւ։ Ուրեմն, հուսով եմ, ուրիշ միջոցներ եք ձեռնարկել։ Ո՞չ։ Դե, այդ դեպքում, երևի կձեռնարկեք։

― Չգիտեմ, այդ ինչ միջոցներ պիտի ձեռնարկեմ,― մռայլ ասաց Մարվինը։

― Դե, ես հո չե՞մ կարող ձեր ամբողջ կյանքը նախագծել,― նեղսրտած գռմռաց խուզարկուն։ Ինձ վարժեցրել են մի աշխատանքի համար, և այն փաստը, որ շարունակ անհաջողություններ եմ կրել, դեռ չի նշանակում, թե ինձ վարժեցրել են մի այլ աշխատանքի համար։ Ուստի ձեր այդ մարմին ճարելու հարցերը պետք է ինքնուրույն լուծեք։ Հասկացեք, խաղագումարները չափից ավելի մեծ են։

― Գիտեմ,― ասաց Մարվինը։― Մարմին գտնելն ինձ համար կյանքի ու մահվան հարց է։

― Հըմ, այո, դա նույնպես,― ասաց խուզարկուն։― Բայց ես նկատի ունեի ձեր գործի հետաքննությունը և այն կործանարար ազդեցությունը, որ կթողներ ձեր մահն այդ հետաքննության վրա։

― Ա՛յ թե ասելու բան գտաք,― ասաց Մարվինը։

― Ես չէի մտածում իմ խաղագումարի մասին,― ասաց խուզարկուն։― Թեև ես էլ խաղագումար ունեմ դրած։ Բայց ավելի կարևոր է Արդարության գաղափարը և հավատը, որ կհաղթանակի բարին, որից պիտի կախված լինեն չարի վերաբերյալ բոլոր տեսությունները, ինչպես նաև հավանականությունների վիճակագրական տեսությունը։ Եվ բոլոր այս խիստ կարևոր կոնցեպցիաները կարող են տուժել իմ հարյուր հիսունիններորդ անհաջողության պատճառով։ Եվ կարծում եմ կընդունեք, որ սրանք ինչ֊որ տեղ ավելի կարևոր հարցեր են, քան յուրաքանչյուրիս խղճուկ կյանքը։

― Ոչ, չեմ ընդունի,― ասաց Մարվինը։

― Դե լավ, չարժե այդ մասին վիճել,― զվարթ համաձայնեց խուզարկուն։― Մի տեղից ձեզ ուրիշ մարմին գտեք և, ամենակարևորը, կենդանի մնացեք։ Ուզում եմ ինձ խոստանաք, որ ջանք չեք խնայի կենդանի մնալու համար։

― Խոստանում եմ,― ասաց Մարվինը։

― Իսկ ես կհետաքննեմ ձեր գործը և կկապնվեմ ձեզ հետ, հենց որ հաղորդելու բան ունենամ։

― Բայց ինչպե՞ս պետք է գտնեք ինձ,―հարցրեց Մարվինը։― Ես չգիտեմ, թե ինչ մարմնի մեջ կլինեմ, կամ նույնիսկ ինչ մոլորակում։

― Դուք մոռանում եք, որ ես խուզարկու եմ,― ասաց Ուրդորֆը, թույլ ժպտալով։― Գուցե ես դժվարանամ գտնել հանցագործին, բայց երբեք մազաչափ իսկ չեմ դժվարացել զոհերին գտնելիս։ Ես այդ մասին տեսություն ունեմ, որն ուրախ կլինեմ ձեզ հետ քննարկել, հենց որ երկուսս էլ ժամանակ ունենանք։ Բայց առայժմ միայն հիշեք․ որտեղ էլ լինեք, կամ ինչ վիճակում էլ հայտնվեք, ես անշուշտ կգտնեմ ձեզ։ Ուստի մի վհատվեք, խիզախ կացեք և, ամենագլխավորը, կենդանի մնացեք։

Մարվինը համաձայնեց կենդանի մնալ, քանի որ ամեն դեպքում այդպիսի մտադրություն ուներ։ Եվ այդպես էլ առանց մարմին դուրս եկավ շենքից, մինչդեռ թանկարժեք ժամանակը անցնում էր։

ՎԵՐՆԱԳԻՐ ՄԱՐՍ ՍԱՆ֊ՆՅՈՒՍՈՒՄ

(Եռամոլորակ հրատարակություն)

ՍԿԱՆԴԱԼ ՓՈԽԱՆԱԿՄԱՆ ՀՈՂԻ ՎՐԱ

Մարսի և Տերրայի ոստիկանական մարմինները հայտնեցին գիտակցափոխային սկանդալի մասին։ Որոնվում է սմն Զե Կրագգաշ, մոլորակացեղային ծագումը՝ անհայտ, որն, ըստ տեղեկությունների, վաճառել, գիտակցափոխել կամ այլ եղանակներով տնօրինել է իր մարմինը միաժամանակ տասներկու հոգու։ Զե Կրագգաշի ձերբակալման հրամանաթղթերը ստորագրվել են և երեք մոլորակների շրջանային ոստիկանությունը վստահ է, որ շուտով հաղորդելու բան կունենա։ Այս դեպքը հիշեցնում է 90֊ականների սկզբի «Երկգլխանի Էդիի» տխրահռչակ սկանդալը, որը․․․

Մարվին Ֆլինի թուլացած մատների միջից լրագիրն ընկավ առուն։ Նա դիտում էր, թե ինչպես են հոսող ավազները տանում այն․ թերթի կտորի դառն անցողիկությունը իր իսկ վերին ասիտճանի պայմանական գոյության խորհրդանիշը թվաց։ Մարվինը հայացքը հառեց ձեռքերին, հուսահատ իջեցրեց գլուխը․․․

― Դե, դե, ի՞նչ է պատահել, ջահել։

Ֆլինը նայեց վեր և իր առջև տեսավ էրլանցու կապտականաչ բարի մի դեմք։

― Գործերս լավ չեն,― ասաց Ֆլինը։

― Պատմի լսենք,― ասաց էրլանցին, երեքտակվելով Մարվինի կողքը՝ մայթի վրա։ Ինչպես և իր ցեղի բոլոր ներկայացուցիչները, էրլանցու մոտ արագ կարեկցանքը համատեղվում էր կոշտուկոպիտ պահելաձևի հետ։ Էրլանցիները հայտնի էին որպես բիրտ, սրամիտ մարդիկ, որոնք սիրում են բարեհոգի, ուրախ կատակներ ու ժողովրդական ասացվածքներ։ Լինելով հանրահռչակ ճանապարհորդներ ու առևտրականներ, Էրլան 2-րդի էրլանցիներն ըստ իրենց հավատի պարտավոր էին ճանապարհորդել in corpore ^[28]։

Մարվինը պատմեց իր պատմությունը սկզբից մինչև անմխիթար ու ալեկոծ այժմը, դաժան ու անողորմ այժմը, անոթի այժմը, որ խժռում է րոպեների ու վայրկյանների նրա աղքատիկ պաշարը, հորձանքի մեջ առած տանելով դեպի այն պահը, երբ վեց ժամերը կթռնեն֊կանցնեն և ինքը, անմարմին, կշպրտվի այն անծանոթ գալակտիկան, որ մադրիկ կոչում են «մահ»։

― Ա՜յ քեզ պատմություն,― բացականչեց էրլացին։― Ինքդ քեզ մի քիչ խղճում ես, չէ՞։

― Ճիշտ եք, գրողը տանի, խղճո՛ւմ եմ,― զայրույթից բռնկվելով ասաց Մարվինը։― Եվ կխղճայի ամեն մեկին, եթե նա վեց ժամից մեռնելու լիներ։ Ինչո՞ւ պիտի ինքս ինձ չխղճամ։

― Ոնց ուզում ես, այնպես էլ արա, քեզ ո՞վ է բան ասում,― պատասխանեց Էրլացին։― Չգիտեմ, թե ինչպես ուրիշները, բայց ես Գուաժուայի ուսմունքի կողմն եմ, որն ասել է՝ մա՞հն է կողքիդ ֆսֆսում, տուր դրա քթին։

Մարվինը հարգում էր բոլոր կրոնները և իհարկե բոլորովին դեմ չէր լայն տարածված հակախորհրդածային ծիսակատարությանը։ Սակայն նա չէր տեսնում, թե Գուժուայի խոսքերն ինչով կարող էին օգնել իրեն և այդպես էլ ասաց։

― Քեզ մի լավ թա՛փ տուր,― բացականչեց Էրլացին։― Խելքդ դեռ տեղն է, վեց ժամ էլ ունես, չէ՞։

― Հինգ ժամ։

― Դե ուրեմն ետևի թաթերիդ վրա կանգնի ու մի քիչ տղամարդու պես պահի քեզ։ Լացուկոծ անելով նույն տեղում քարշ գալուց ի՞նչ օգուտ։

― Ես էլ գիտեմ, որ օգուտ չկա,― ասաց Մարվինը։― Բայց ի՞նչ անեմ։ Մարմին չունեմ, ծախու մարմիններն էլ չափից դուրս թանկ են։

― Այդ մեկը ճիշտ է։ Իսկ Անկախ շուկան մտքովդ չի՞անցել։ Ի՞նչ կասես։

― Բայց ասում են դա վտանգավոր է,― ասաց Մարվինը և շառագունեց, իր ասածի անմտությունը զգալով։ Էրլացին քմծիծաղեց։

― Տեղ հասա՞վ, ջահել։ Բայց լսի, ամեն ինչ կորած չի, մենակ թե քեզ մի լավ թափ տուր։ Անկախ շուկան այդքան վատ բան չի, չնայած շատ են ավել֊պակաս խոսում դրա մասին․ խոսք տարածողները մեծ գիտակցափոխական գործակալություններն են, որոնք ուզում են իրենց առանց այդ էլ ուռացրած կապիտալիստական գներն ավելի մեծացնեն։ Բայց ես մի ծանոթ տղա ունեմ, որն արդեն քսան տարի այնտեղ կարճատև տեղափոխման վրա է ու նա ինձ ասում է, որ տղերքի մեծ մասի վրա հարյուր տոկոսով կարելի է հույս դնել։ Այնպես, որ գլուխդ բարձր պահի, կրծքապանակդ՝ ուղիղ ու լավ միջնորդ ճարի։ Բարով մնաս, ջահել։

― Մի րոպե սպասեք,― գոչեց Մարվինը, երբ էրլացին ոտքի գալարվեց։― Ձեր ընկերոջ անունը ի՞նչ է։

― Ջեյմս Վիրչու ^[29] Մաքհոնըրի,― ասաց էրլացին։― Նա բռի, գործնական, անխելք, փոքր֊մոքր մարդ է, շատ է սիրում կարմրած խաղող, իսկ խմած ժամանակ կռիվը փողով է առնում։ Բայց գործի մեջ մաքուր է ու ազնիվ, իսկ դրանից ավելի բան նունիսկ սուրբ Քսալից էլ չես կարող պահանջել։ Կասես, որ քեզ Փենգլ Սրախոսն է ուղարկել։ Գնաս բարով։

Ֆլինը Սրախոսին ի սրտե շնորհակալություն հայնտեց, ստիպելով, որ այդ կոշտուկոպիտ, սակայն բարեսիրտ ջենտլմենը անհարմար զգա։ Հետո ոտքի կանգնեց և քայլեց, սկզբից դանդաղ, հետո ավելի արագ, դեպի Քվեյնը, որի հյուսիսարևմտյան կողմում գտնվում էին Անկախ շուկայի կրպակները։ Եվ նրա հույսերը, որոնք մեռնելու վրա էին, սկսեցին կրկին արթնանալ՝ թեկուզև երկչոտ։ Իսկ մոտակա կեղտափոսում պատառոտված լրագիրն ավազի հոսանքով լողում էր դեպի հավերժական ու հանելուկային անապատը։

― Հե՜յ, էստեղ համեցեք, էստե՜ղ։ Նոր մարմիններ հների փոխարե՜ն։ Ընտրեք որը կամենում եք, նոր մարմիններ հների փոխարե՜ն։

Մարվինը սարսռաց, լսելով այդ հինացուրց փողոցային կանչը, ինքնին այնքան ամնեղ և սակայն գիշերային մթին հեքիաթներ հիշեցնող։ Վարանելով, նա առաջ էր գնում փողոցների և ծառուղիների խճճված լաբիրինթոսով, հայտնվում փակուղիներում և բակերում, որոնցից կազմված էր Անկախ շուկայի հին մասը։ Ամեն կողմից առաջարկներ էին լսվում։

― Հարկավոր են բերքահավաքներ Դրագհե՜դայում։ Ցանկացողները կապահովվեն առողջ մարմիններով, ինչպես նաև տելեպատիայով։ Կոմունալ և կուլտուրական լրիվ սպասարկում, ամսական հիսուն վարկ աշխատավարձ և C_3 կարգի հաճույքների լրիվ ցուցակ։ Հենց հիմա կազմվում են հատուկ երկամսյա պայմանագրեր։ Բարի գալուստ գեղեցիկ Դրոգհեդա՝ բերք հավաքելու։

― Զինվորագրվեք նայգվինյան բանա՜կ։ Ունենք քսան շարքային մարմին, ինչպես նաև մի քանի հատուկ մարմին կրտսեր սպաների աստիճաններով։ Բոլոր մարմիններն օժտված են լրիվ ռազմական ունակություններով։

― Աշխատավաձն ինչքա՞ն է,― վաճառողին դիմեց մի տղամարդ։

― Ձեր օրապահիկը և ամիսը մեկ վարկ։

Տղամարդը քմծիծաղեց ու շրջվեց, որ գնա։

― Եվ,― շարունակեց առևտրականը,― թալանելու անսահամանափակ իրավունք։

― Դե, դա ոչինչ,― դժկամությամբ ասաց տղամարդը։― Բայց նայգվինացիք արդեն տասը տարի է, ինչ պարտվում են այդ պատերազմում։ Կորուստների տոկոսը մեծ է, իսկ նոր մարմինների հոսքը՝ փոքր։

― Այժմ ամեն բան այլ կերպ է ընթանալու,― ասաց վաճառողը։― Դուք, ինչպես տեսնում եմ, փորձվա՞ծ վարձկան եք։

― Այո,― պատասխանեց այցելուն։― Անունս Շոն ֆոն Արդին է, ես մասնակցել եմ տիեզերքի այս հատվածի համարյա բոլոր մեծ պատերազմներին, չհաշված բազմաթիվ փոքրները։

― Վերջին կոչո՞ւմը։

― Ջևալադեր՝ կոմս Գանիմեդի բանակում,― ասաց ֆոն Արդինը։― Բայց մինչև այդ Լրիվ քթուզիսի աստիճան ունեի։

― Լավ, լավ,― ասաց վաճառողը, ըստ ամենայնի տպավորված։― Ուրեմն ասում եք Լրիվ քթո՞ւզիս։ Փաստաթղթեր կա՞ն։ Դե լավ, հիմա ասեմ, թե ինչ կարող եմ ձեզ համար անել։ Ես կարող եմ ձեզ նայգվինյան բանակում Երկրորդ կարգի լամանտինային առաջնորդի կոչում առաջարկել։

Ֆոն Արդինը կնճռոտվեց ու սկսեց մատների վրա հաշվել։

― Այսպես, ուրեմն, Երկրորդ կարգի լամանտինային առաջնորդը հավասար է կիկլոպային Կիսահովիտին, որը մի քիչ ավելի ցածր է, քան անաքզորյան Դրոշակարքան, և համարյա կես աստիճան ավելի ցածր, քան դորիական Ծերուկը։ Դա նշանակում է․․․ Է՜, եթե ձեզ միանամ, մի ամբողջ աստիճան կկորցնեմ։

― Ախր ինձ մինչև վերջ չլսեցիք,― շարունակեց վաճառողը։― Դուք այդ կոչումով կծառայեք քսանհինգ օր, ապացուցելու համար մտադրությունների ազնվությունը, որին նայգվինյան քաղաքական ղեկավարները շատ մեծ կարևորություն են տալիս։ Հետո ձեզ միանգամից երեք աստիճան կբարձրացնենք ու կդարձնենք Մելանոան սուպերիոս, որը ձեզ գերազանց հնարավորություն կընձեռի ժամանակավոր Նիզակ֊Ջումբայտի կոչում ստանալու և միգուցե․․․ չեմ կարող ձեզ խոստանալ, բայց կարծում եմ ոչ պաշտոնականորեն կարող եմ հաջողացնել․․․ միգուցե ձեզ նշանակել տամ Թալանմայստեր Էրիդսվուրգի ռազմավարը բաժանելիս։

― Դե,― ասաց ֆոն Արդինը, սեփական կամքից անկախ տպավորված,― եթե կարողանաք հաջողացնել։

― Ներս եկեք խանութ,― ասաց վաճառողը,― ես նախ զանգահարեմ․․․

Մարվինը քայլում էր ականջ դնելով, թե ինչպես տասնյակ ցեղերի պատկանող մարդիկ սակարկում են հարյուրավոր ցեղերի պատկանող վաճառողների հետ։ Անթիվ առաջարկներ էին տեղում նրա վրա։ Մարվինը ոգևորվել էր այդ աշխույժ շուկայում։ Առաջարկները, թեև երբեմն շփոթեցնող էին, սակայն հետաքրքրություն էին գրգռում։

― Սենթիս աստղախմբում պահանջվում է ուտիճ֊մա՜րդ։ Լավ ռոճիկ, ուրախ ընեկարական շրջապատ։

― Պահանջվում է արտագրող Քավենգիի կեղտոտ գրքի համա՜ր, որը պետք է կարողանա ըմբռնել միդրիդարյան ցեղի սեքսուալ հակումերը։

― Արկտուրուսում հարկավոր են այգեգործնե՜ր։ Համեցեք հանգիստ վայելելու գալակտիկայի միակ մտածող֊բանջարեղենների շրջապատում։

― Վեգա 4֊րդում պահանջվում են վարպետ ձեռնաշղթայողնե՜ր։ Պետք կգան նաև կիսահմուտ սանձահարողներ։ Բոլոր արտոնություններով։

Որքա՜ն հնարավորություններ կային գալակտիկայում։ Մարվինին մի պահ թվաց, որ գուցե իր անհաջողությունը ծպտված բարեբախտություն է եղել։ Նա ցանկցալ էր ճանապարհորդել, բայց համեստությունը թույլ չէր տվել, որ երազեր զբոսաշրջիկ լինելուց բացի այլ բաների մասին։ Իսկ ինչքա՜ն ավելի լավ, ավելի հաճելի կլիներ ճամփորդել որևէ առիթով։ Ծառայել նայգվինյան բանակում, ապրել որպես ուտիճ֊մարդ, սովորել, թե ինչ բան է ձեռնաշղթայողը, մինչև անգամ արտագրություններ անել Քավենգիի կեղտոտ գրքից։

Ուղիղ գլխավերևում Մարվինը մի ցուցանակ տեսավ․ «Ջեյմս Վիրչու Մաքհոնըրի՝ կարճատև տեղափոխությունների պատենավոր միջնորդ։ Երաշխավորում ենք գործի հաջողությունը»։

Մինչև գոտկատեղը հասնող վաճառասեղանի մոտ կանգնած սիգար է ծխում մի կոշտուկոպիտ, գործնական, ծուռբերան, փոքրահասակ մարդ՝ ծակող կոբալտակապույտ աչքերով։ Դա կարող էր լինել ոչ այլ ոք, քան ինքը՝ Մաքհոնըրին։ Լուռ ու ամբարտավան, նրա մտքով իսկ չէր անցնում գովել իր ապրանքը։ Փոքրիկ մարդը ձեռքերը կրծքին ծալած դիտում էր կրպակին մոտեցող Մարվինին։

Նրանք կանգնել էին դեմ հանդիման՝ Ֆլինը թույլ կզակը կախած, Մաքհոնըրին՝ շուրթերը պինդ սեղմած։ Մի քանի վայրկյան լռություն տիրեց։ Հետո Մաքհոնըրին ասաց․

― Լսի, ջահել, այստեղ քեզ համար կրկես չի, ես էլ քեզ համար ծաղրածու չեմ, գրողը տանի։ Թե բան ունես ասելու, երգի։ Թե չէ, ճամփադ շարունակի, քանի ոսկորդներդ չեմ կոտրել։

Մարվինը միանգամից տեսավ, որ այդ մարդը քծնամոլ, քաղցրալեզու մարմին վաճառողներից չէ։ Մաքհոնըրիի ճռճռան ձայնի մեջ ստորաքարշության ակնարկ իսկ չկար, ոչ էլ վար ծռված բերանում՝ հաճոյանալու ձգտում։ Ահա մի մարդ, որն ասում էր ինչ մտքով կանցներ և չէր անհանգստանում հետևանքների համար։

― Ես․․․ ես հաճախորդ եմ,― ասաց Ֆլինը։

― Մե՛ծ բան,― խռպոտ բացականչեց Մաքհոնըրին։― Հիմա ի՞նչ է, ուրախությունից գլուխկոնծի՞ տամ։― Նրա չարախինդ պատասխանը և բռի, անկախ պահելաձևը Մարվինին վստահություն ներշնչեցին։ Նա, իհարկե, գիտեր, որ արտաքինը կարող էր խաբուսիկ լինել, սակայն ախր ուրիշ ի՞նչ կերպ է կարելի մեկնումեկի մասին կարծիք կազմել։ Մարվինը հակված էր վստահելու այդ հպարտ ու չար մարդուն։

― Ես մի քանի ժամվա ընթացքում պետք է բաժանվեմ այս մարմնից,― բացատրեց Մարվինը։― Քանի որ սեփական մարմինս գողացել են, ես փոխարինող մարմնի անհետաձգելի կարիք եմ զգում։ Փող շատ քիչ ունեմ, բայց ուզում եմ ու պատրաստ եմ աշխատել։

Մաքհոնըրին սևեռուն նայեց Մարվինին և նրա ամուր սեղմած շրթունքները ծռվեցին սարդոնական ժպիտից։

― Ուրեմն պատրաստ ես աշխատե՞լ, հա՞։ Լավ է, ազնիվ խոսք։ Բայց որպես ի՞նչ ես մտադիր աշխատել։

― Ինչ պատահի։

― Հա՞։ Օրինակ, կարո՞ղ ես գործարկել մոնքալմամետաղե խառատահաստոց՝ ղեկավարման գերզգայուն վահանակով և ձեռքի խոտանիչով։ Չէ՞։ Իսկ գուցե գլուխ հանես մասնիկների ակնթարթային սեպարատորի՞ց։ Դա էլ ճաշակովդ չի, հը՞․․․ Վեգայում մի վիրաբույժ ունեմ, որը մարդ է ման գալիս իր ներվ֊իմպուլսային֊շեղման֊սիմուլյատորը ղեկավարելու (հին մոդել, երկու պեդալով)։ Դա էլ ուզածդ չի՞։ Մենք Պոտեմկին 2֊րդում ջազ֊բանդ ունենք, որին ստամոքսաեղջյուրահար է պետք, իսկ Բոյոթսում մի ռեստորան, որը կարիք ունի քթենսիսյան ճաշատեսակներ լավ իմացող խոհարարի։ Հը, էլի չբռնե՞ց։ Միգուցե կարող ես ծաղիկնե՞ր հավաքել Մորիգլիայում, իհարկե, պետք է ի վիճակի լինես ամենաշատը հինգ վայրկյանում կանխազգալ, թե որն է ծաղկելու։ Կամ կարող ես մարմնակետային զոդում անել, թե որ քաջությունդ հերիքի, կամ ֆիլոպոդ ռեկլամային պրոյեկտ ղեկավարել, կամ սողացող ընձյուղի միջանկյալ սիստեմներ կառուցել, կամ․․․ բայց չեմ կարծում, որ ասածներիցս մեկնումնեկը սրտիդ մոտ է, հը՞։

Ֆլինը գլուխը տարուբերեց և մրմնջաց․

― Ես այդ գործերից ոչինչ չեմ հասկանում, սըր։

― Պատկերացնո՞ւմ ես,― ասաց Մաքհոնըրին,― դա ինձ այնքան չի զարմացնում, ինչքան քեզ թվում է։ Իսկ կա՞ մի բան, որ կարող ես անել։

― Քոլեջում ես սովորում էի․․․

― Դու ինձ կյանքդ մի՛ պատմի։ Ինձ հետաքրքրում է քո ընդունակությունը, հմտությունը, տաղանդը, մասնագիտությունը, հնարավորությունը, անվանի ոնց ուզում ես։ Կոնկրետ, ի՞նչ կարող ես անել։

― Դե,― ասաց Մարվինը,― եթե հարցն այդպես է դրվում, առանձնապես ոչ մի բան։

― Գիտեմ,― ասաց Մաքհոնըրին, հառաչելով։― Դու ոչ որակյալ ես՝ դա ճակատիդ է գրված։ Սիրելիս, քեզ երևի հետարքիր կլինի իմանալը, որ ոչ որակյալ գիտակցություն կեղտից շատ կա։ Շուկան հեղեղված է նման գիտակցություններով, իսկ տիեզերքում դրանցից տեղ ու դադար չկա։ Քեզ երևի հետաքրքիր կլինի իմանալ՝ չկա մի բան, որը մեքենան չի անի քեզնից լավ, արագ ու ավելի պատրաստակամ։

― Ափսոս, որ այդպես է, սըր,― ասաց Մարվինը, տխուր, սակայն արժանապատվորեն։ Նա շրջվեց, որ հեռանա։

― Մի րոպե,― ասաց Մաքհոնըրին։― Դու կարծեմ աշխատանք էիր ուզում։

― Բայց դուք ասացիք․․․

― Ես ասացի դու որակյալ չես, և դա այդպես է։ Եվ ես ասացի, որ մեքենան կարող է ամեն ինչ անել ավելի լավ, արագ ու պատրաստակամ, բայց ոչ ավելի էժան։

― Ա՛հ,― ասաց Մարվինը։

― Հա, էժանության տեսակետից դուք դեռ առավելություն ունեք մեքենաների հանդեպ։ Եվ դա մեր ժամանակներում մեծ բան է։ Ես միշտ մարդկային ցեղի արժանիքն եմ համարել, որ այն երբեք չափից դուրս չի բազմանում։ Մեր բնազդները սիտպում են մեզ շատանալ, մինչդեռ բանականությունը հրամայում է զսպել այդ մոլուցքը։ Մենք մնան ենք այն հորը, որը շատ որդիներ է ծնել, բայց ճար է փնտրում ազատվելու բոլորից, բացի մեծից։ Մենք բնազդը կույր ենք անվանում, սկայն բանականությունն էլ է կույր։ Բանականությունն ունի իր կրքերը, սերն ու ատելությունը, ոչ երնեկ այն մտածողին, որի կատարյալ ու ռացիոնալ սիստեմը հիմնված չէ պրիմիտիվ զգացմունքների վրա։ Այդպիսի մարդուն մենք իրավունք չունենք նորմալ համարելու։

― Ես դա չգիտեի,― ասաց Մարվինը։

― Գրողը տանի, դա ակնհայտ է,― ասաց Մաքհոնըրին։― Բանականության նպատակաը մարդկային ցեղն անգործության մատնելն է։ Բարեբախտաբար, դա երբեք չի հաջողվի։ Մարդը միշտ էլ աշխատանքում կգերազանցի մեքենային։ Սևագործ աշխատանք կճարվի բոլորի համար։

― Վատ չէ,― կասկածանքով ասաց Ֆլինը։― Եվ, իհարկե, շատ հետաքրքիր է։ Բայց երբ Փենգլ Սրախոսն ասաց, որ գամ ձեզ մոտ, ես մտածեցի․․․

― Էյ, ինչ ասացի՞ր,― բացականչեց Մաքհոնըրին։― Դու Սրախոսի ընկե՞րն ես։

― Կարելի է այդպես ասել,― պատասխանեց Ֆլինը, խուսափելով բացարձակ ստից։

― Հենց սկզբից պիտի ասեիր։ Ճիշտ է, դա ոչինչ չէր փոխի, քանի որ ասածներս սկզբից մինչև վերջ համապատասխանում էին իրականությանը։ Բայց այդ դեպքում ես քեզ կասեի, որ ոչ որակյալ լինելն ամոթ բան չի, գրողը տանի, բոլորս էլ դրանից ենք սկսում։ Եթե կարճատև տեղափոխման ժամանակ եռանդ ցուցաբերես, շատ արագ որակ ձեռք կբերես։

― Հուսով եմ, սըր,― ասաց Ֆլինը՝ նա զգուշացավ, տեսնելով, որ Մաքհոնըրին բարեկամական տոնի է անցել։― Իսկ ինձ համար մի բան կգտնվի՞։

― Կգտնվի,― ասաց Մաքհոնըրին։― Մեկ շաբաթանոց պայմանագիր է, եթե դուրդ չգա էլ, մի շաբաթ դիմանալ կարելի է։ Հաճելի ու համատեղելի աշխատանք է, մաքուր օդին, և առանձնապես խելքին զոռ տալու կարիք չի լինի։ Աշխատանքային պայմանները լավն են, ղեկավարները՝ հմուտ, բանվորները՝ կարգին մադրիկ։

― Հրաշալի է հնչում,― ասաց Ֆլինը։― Հապա ի՞նչը այնպես չէ։

― Դե, այդ աշխատանքով չես հարստանա,― ասաց Մաքհոնըրին,― մի խոսքով, փողի կողմից գոչծը լավ չի։ Բայց, գրողը տանի, երկու երնեկ մի տեղ չի լինում։ Այդ մի շաբաթը քեզ հնարավորություն կտա կշռադատելու, մյուս բանվորների հետ խոսելու, անելիքդ որոշելու։

― Ի՞նչ աշխատանք է,― հարցրեց Մարվինը։

― Պաշտոնապես կոչվում է Ութեքայի երկրորդ կարգի ինդագատոր։

― Տպավորիչ անուն է։

― Ուրախ եմ, որ դուրդ գալիս է։ Դա նշանակում է, որ պիտի ձվեր փնտրես։

― Ձվե՞ր։

― Ձվեր։ Կամ, ավելի կոնկրետ փնտրես, իսկ փնտրելուց հետո հավաքես լեռնային գանզերի ձվեր։ Ո՞նց է, գլուխ կհանե՞ս։

― Ես կուզեի ավելի շատ բան իմանալ հավաքման տեխնիկայի, աշխատանքային պայմանների և․․․

Նա կանգ առավ, քանի որ Մաքհոնըրին դանդաղ, տխուր օրորում էր գլուխը։

― Դու կարող ես պարզել, երբ այնտեղ կլինես։ Ես քեզ տուրիստական ուղևորություն չեմ առաջարկում, որ դեռ չեմուչում անես։ Ուզո՞ւմ ես, թե՞ չէ։

― Ուրիշ աշխատանք կա՞։

― Ոչ։

― Ուրեմն ուզում եմ։

― Խելոք որոշում ընդունեցիր,― ասաց Մաքհոնըրին։ Նա գրպանից մի թուղթ հանեց։― Սա պետականորեն հաստատված ստանդարտ պայմանագիր է, գրված կռո֊մելդերեն՝ Մելդե 2֊րդի պետական լեզվով։ Կռո֊մելդերեն կարդալ գիտե՞ս։

― Ցավոք ոչ։

― Այդ դեպքում, ինչպես պահանջում է օրենքը, ես քո համար կթարգմանեմ կարևոր նախադասությունները։ Այսպես, ուրեմն․․․ սովորական հայտարարություն այն մասին, որ ընկերությունը պատասխանատու չէ հրդեհի, երկրաշարժի, ատոմային պատերազմի, հին արևի մարելու կամ նոր արևի ծագելու, աստծո կամ աստվածների պատուհասների դեպքում և այլն։ Ընկերությունը համաձայնում է վարձել քեզ ամսական մեկ վարկ աշխատավարձով, չհաշված՝ ճանապարհածախսը Մելդե։ Մելդեում ընկերությունը քեզ կապահովի մելդեական մարմնով, մի ձեռք հագուստով, ուտելիքով ու օթևանով, հոգ կտանի առողջությանդ և բարեկեցությանդ մասին, չհաշված այն ժամանակ, երբ չի կարողանա այդ անել, որի դեպքում չի անի, իսկ դու այդ թերացումը սրտիդ մոտ չպիտի ընդունես։ Այս և ուրիշ ծառայությունների փոխարեն դու պետք է կատարես հրահանգներն ու հանձնարարությունները՝ բացարձակապես վերաբերող գանզերի ձվեր գտնելուն ու հավաքելուն։ Եվ թող աստված գթա քո հոգին։

― Ներեցեք, ինչպե՞ս,― հարցրեց Ֆլինը։

― Վերջինը պարզապես ստանդարտ դիմելաձև է։ Ըհը, կարծես թե վերջ։ Դու, իհարկե, պիտի երաշխավորես, որ չես անի սաբոտաժ, լրտեսությւոն, չես դրսևորի անհարգալից վերաբերմունք, անհնազանդություն և այլն, ու որ կխուսափես ու հեռու կմնաս սեռական այլանդակություններից, որոնք նկարագրված են Հոֆմայերի «Մելդեական այլասերումների կատալոգում»։ Նաև երաշխավորում ես չհրահրել պատերազմ, լվացվել ոչ պակաս, քան երկու օրը մեկ, պարտքեր չանել, հարբեցող կամ խելագար չդառնալ, և բազմաթիվ այլ բաներ, որոնց դեմ ոճ մի խելքը գլխին մարդ չի առարկի։ Այդքան բան։ Եթե կարևոր հարցեր ունես, կփորձեմ պատասխանել։

― Այդ բաները,― ասաց Ֆլինը,― որ պետք է երաշխավորեմ․․․

― Դա կարևոր չէ,― ասաց Մաքհոնըրին․․․― Աշխատանքն ուզո՞ւմ ես, թե ոչ։ Այո կամ ոչ։

Մարվինը կասկածներ ուներ, սակայն դժբախտաբար, ընտրելու հնարավորություն չկար, և դա տվյալ իրավիճակում կասկածներն անիմաստ էր դարձնում։ Մի կարճ ակնթարթ նա հիշեց խուզարկուին, հետո վճռականորեն հեռու վանեց այդ միտքը։ Ինչպես ասաց Մաքհոնըրին՝ ինչքա՞ն վատ կարող է լինել, չէ՞ որ ընդամենը մեկ շաբաթ է։ Ուստի Մարվինը համաձայնեց, իր հոժարությունը գրանցելով էջի ստորին մասում գիտակցազգայուն ունիվերսալ ստորագրիչի միջոցով։ Մաքհոնըրին նրան առաջնորդեց Տեղափոխման կենտրոն, որտեղից գիտակցություններն ուղարկվում էին գալակտիկայով մեկ, մտքից միլիոնավոր անգամ ավլեի արագ։

Հաջորդ բանը, որ տեսավ Մարվինը, այն էր, որ ինքը Մելդեում է, մելդեական մարմնով։

Մելդեական Գանզերների Անձրևային անտառը խորունկ էր ու թավ․ մեղմիկ զեփյուռ էր շշնջում հսկա ծառերի մեջ,սահում պինդ հյուսված լիանաների արանքով ու կուզեկուզ սողում սրածայր խոտերի միջև։ Ջրի կաթիլներն ալարկոտ սղղում էին խառնիխուռն տերևների վրայով՝ ինչպես լաբիրինթոսում մոլորված հոգնաբեկ վազորդներ և ի վերջո հանգիստ էին գտնում ճահճանման անտարբեր հողի ընդերքում։ Ստվերները միախառնվում էին ու պար բռնում, մարում և վերստին հայտնվում, անիրական կյանքի կոչվելով բորբոսականաչ երկնքում հանգրվանած երկու հոգնատանջ արևների կողմից։ Գլխավերևում միայնակ թերենգոլը դայլայլում էր, որոնելով իր կողակցին, և ի պատասխան լսում էր գիշատիչ ցատկաթագի չարագուշակ կռկռոցը։ Եվ այդ տրտում անտառով, այնքան տանջալիորեն նման Երկրին, բայց այնքան տարբեր, քայլում էր Մարվին Ֆլինն իր օտարոտի մելդեական մարմնով, աչքերը հառած վար, փնտրելով գանզերի ձվեր, բայց չիմանալով, թե դրանք ինչ են։

Ամեն ինչ շատ արագ կատարվեց։ Մելդե հասնելու պահից նա ժամանակ չէր ունեցել մի վայրկյան հանգստանալու։ Հազիվ էր մարմնավորվել, երբ ուղիղ ականջի տակ ինչ֊որ մեկը սկսեց գոռալով հրամաններ տալ։ Ֆլինը հապճեպ հասցրեց հայացքը նետել իր չորս֊ձեռքանի, չորս֊ոտքանի մարմնին, փորձի համար պոչով կամաց մտրակեց գետնին և ականջները ծալեց֊դրեց մեջքին․ հետո նրան տարան մյուս բանվորների մոտ, ասացին բարաքի համարը և ճաշարանի տեղը, հարկ եղածից երկու անգամ մեծ ջեմպր տվեցին և կոշիկներ, որոնք ոտքերին համար էին, բացի առջևի ձախից։ Նա ստորագրեց ու ստացավ իր նոր արհեստի գործիքները․ մեծ սինթետիկ պայուսակ, մուգ ակնոց, կողմնացույց, ցանց, աքցան, ծանր մետաղե եռոտանի և բլաստեր։

Մարվինին ու մյուս բանվորներին շարք կանգնեցրին և մենեջերը՝ ձանձրացած ու գոռոզ մի ատրեյացի, կարճ դասախոսություն կարդաց։

Ֆլինն իմացավ, որ իր նոր ապրելավայրը գտնվում է Ալդեբերանի մոտակայքում՝ տիեզերքի մի խուլ հատվածում։ Մելդեն (որ այդպես էր կոչվում այնտեղ բնակվող հիմնական ցեղի՝ մելդեցիների պատվին) երկրորդ կարգի մի աննշան մոլորակ էր։ Կլիման այդտեղ դասակարգվում էր որպես «անտանելի» ըստ Հուրլիհան֊Չանցի տանելիության սանդղակի, բնական ռեսուրսները՝ որպես՝ «ծայրահեղ ցածր», գեղագիտառեզոնանսային գործոնը՝ (չծանրաբեռնված)՝ որպես «չտրամադրող»։

― Սա այն տեղերից չէ,― ասաց մենեջերը,― որ մարդ կընտրեր արձակուրդ գնալիս, կամ որևէ այլ բանի համար, բացի ծայրահեղ դիմացկունության պրակտիկայից։

Լսողները անհանգստությունից կամացուկ ծիծաղեցին։

― Այդուհանդերձ,― շարունակեց մենեջերը,― այս չսիրված ու անբարետես վայրը, գալակտիկական այս փորձանքը, տիեզերական այս ոչնչությունը իր բնակիչների հարազատ տունն է, որը նրանք համարում են տիեզերքի ամենահրաշալի վայրը։

Մելդեցիները՝ հպարտ ու համառ այդ մարդիկ, ձեռքների եկածն արել էին, որ բարելավեն իրենց ժառանգած դժվարին կյանքը։ Հավերժական ձախորդներին հատուկ խիզախ վճռականությամբ, նրանք մշակել էին անձրևային անտառի եզրերը և շլացուցիչ լայնարձակ անապատներից անորակ հանքաքարերի աղքատիկ պաշար էին հավաքել։ Նրանց դժոխային համառությունը ոգևորող էր, բայց ափսոս որ հոգնեցուցիչ, իսկ նրանց ջանքերը հպարտ ոգու գովքը կլինեին, բայց ցավոք, անընդհատ վերջանում էին անհաջողությամբ։ Որովհետև, չնայած կատարվող ծանր աշխատանքին, մելդեցիները չէին արժանանում ոչնչի, բացի դանդաղ սովամահությունից՝ ներկայում և ռասսայական վերաբերման ու մահացման սպառնալիքից՝ ապագայում։

― Ահա սա է Մելդեն,― ասաց մենեջերը։― Կամ, ավելի ճիշտ, ահա թե ինչպիսին կլիներ Մելդեն, եթե չլիներ մի լրացուցիչ գործոն։ Այդ գործոնը հավասարակշռում է հաջողությունը և անհաջողությունը։ Խոսքը, իհարկե, գանզերի ձվերի գոյության մասին է։

― Գանզերի ձվե՛ր,― կրկնեց մենեջերը։― Ոչ մի ուրիշ մոլորակ դրանցից չունի և ոչ մի ուրիշ մոլորակ այդքան սուր դրանց կարիքը չի զգում։ Գանզերի ձվե՜ր։ Տիեզերքում ոչ մի բան այդքան չի համապատասխանում «ցանկալի» հասկացությանը։ Գանզերի ձվե՛ր։ Հարգանք մատուցենք դրանց։

Գանզերի ձվերը Մելդե մոլորակի միակ արտահանման առարկան էին։ Եվ, մելդեցիների համար բարեբախտաբար, այդ ձվերի պահանջարկը միշտ սուր էր։ Օրիխադեսում գանզերի ձվերն օգտագործվում էին որպես սիրային մասունքներ, Օպիուչուտ 2֊րդում դրանք աղում էին և ուտում որպես սեռական կարողություններն ուժեղացնող գերազանց միջոց, Մորիխադեսում, օրհնելուց հետո, խելահեղ քթենգիները երկրպագում էին այդ ձվերին։ Շատ ուրիշ օգտագործման ձևեր կարելի էր հիշել։

Այսպիսով, գանզերի ձվերը խիստ կարևոր բնական հարստություն էին, մելդեցիների ունեցած միակ հարստությունը։ Դրանց միջոցով մելդեցիները կարողանում էին քաղաքակրթության տանելի աստիճան պահպանել։ Առանց այդ ձվերի մելդեցիների ցեղն անշուշտ կկործանվեր։

Գանզերի ձու ձեռք բերելու համար հարկավոր է ընդամենը կռանալ ու վերցնել այդ ձուն։ Բայց ահա այստեղ որոշակի դժվարություններ էին թաքնված, քանի որ գանզերը (ինչը որ բնական էր) դեմ էին այդ բանին։

Գանզերներն անտառաբնակ արարածներ էին, ծագումով՝ սողուններ։ Նրանք խիստ վտանգավոր էին, խորամանկ, կատաղի, հմտորեն թաքնվում էին և բացարձակապես չէին ենթարկվում վարժեցման։ Այդ հատկությունները գանզերի ձու հավաքելը վերին աստիճանի վտանգավոր զբաղմունք էր դարձնում։

― Հետաքրքիր իրավիճակ է,― շարունակեց մենեջերը,― և ոչ զուրկ պարադոքսայնությունից, որ Մելդեում կյանքի հիմնական աղբյուրը նաև մահացության հիմնական պատճառն է։ Արժե, որ այդ մասին բոլորդ մտածեք աշխատանքային օրը սկսելուց առաջ։ Ուրեմն, զգույշ եղեք, ամբողջ ժամանակ աչալուրջ, յոթ չափեք մեկ կտրեք, խնայեք ձեր պետական կյանքերը և արժեքավոր մարմինները, որ ձեզ վստահել են։ Բայց նաև հիշեք, որ պետք է կատարեք ձեր նորման, քանի որ ամեն մի պակաս ձուն արդեն նորմայի խախտում է և պատժվում է մեկ շաբաթվա հավելյալ աշխատանքով։ Հետևաբար եղեք զգույշ, բայց ոչ չափից դուրս զգույշ և եղեք համառ, բայց ոչ կուրորեն և համարձակ, բայց ոչ անխոհեմ և ջանադիր, բայց ոչ խելահեղ։ Հետևեք այս հասարակ կանոններին և դժվարություն չեք ունենա։ Բարի ճանապարհ, տղանե՛ր։

Մարվինն ու նրա գործընկերները շարքեր կազմեցին և երկու֊երկու քայլեցին անտառ։

Մեկ ժամից նրանք հասան աշխատանքային տեղամաս։ Մարվին Ֆլինն օգտվեց այդ առիթից և տասնապետին խնդրեց հրահանգներ տալ։

― Հրահանգնե՞ր,― հարցրեց տասնապետը։― Ի՞նչ ձևով տեսակի հրահանգներ (նա օրինաթացի էր և լեզուների հարցում առանձնապես ընդունակ չէր)։

― Ուզում եմ ասել, ի՞նչ պիտի անեմ։

Տասնապետը երկար մտածեց և ի վերջո պատասխանեց․

― Դու պիտի հավաքել գանզերի ձու։ (Զվարճալին այն էր, որ նա արտասանեց «գանցեր»)։

― Ես հասկանում եմ,― ասաց Ֆլինը։― Բայց ասածս այն է, որ նույնիսկ չգիտեմ, թե գանզերի ձուն ինչ տեսք ունի։

― Բան չկա,― պատասխանեց տասնապետը։― Դու որ տեսնել, իմանաս, այո, սխալ չկա։

― Այո, սըր,― ասաց Մարվինը։― Իսկ երբ գանզերի ձուն գտնեմ, վարվելու որևէ հատուկ կանոն կա՞։ Ուզում եմ ասել, ի՞նչ անեմ, որ չջարդվի, կամ․․․

― Վարվելո՞ւ,― ասաց տասնապետը,― դու վերցնել ձուն, դնում պայուսակի մեջ։ Հասկանա՞լ այս բանը, այո՞, ո՞չ։

― Իհարկե հասկանում եմ,― ասաց Մարվինը։― Բայց ես նաև կուզեի իմանալ, թե որքա՞ն է օրեկան պահանջվում հավաքել։ Ուզում եմ ասել, ինչ֊որ քանակային սիստեմ կա՞, ենթադրենք ըստ ժամերի։ Ինչպե՞ս պիտի իմանամ, երբ է նորման կատարված։

― Ա՜,― ասաց տասնապետը,― նրա լայն, բարեհոգի դեմքի արտահայտությունից զգացվեց, որ հասկացել է։― Մի խոսքով այսպես։ Դու վերցնում գանզերի ձու, դնում պայուսակ, եղա՞վ։

― Եղավ,― միանգամից պատասխանեց Մարվինը։

― Դու անում իրար հետևից մինչև պայուսակ լիքը, հասկացա՞ք։

― Իմ կարծիքով այո,― ասաց Մարվինը։― Լիքը պայուսակը ներկայացնում է իրական կամ իդեալական քանակությունը։ Մի րոպե նորից հերթով նշեմ, որպեսզի լրիվ վստահ լինեմ, որ հասկացա։ Նախ, ես հայտանբերում եմ գանզերի ձվերը, որպես հիմք ընդունելով համապատասխան Երկրային պատկերացումները և ըստ երևույթին առանց դժվարության ճանաչելով։ Երկրորդ, հայտնաբերելով ու ճանաչելով ցանկալի օբյեկը, ես կատարում եմ «իմ զամբյուղը դնելու» գործողությունը, որն ինձ պատկերվում է հետևյալ կերպ՝ ձեռքով բարձրացնել, որպես ընդհանուր գործողության սկզիբ, իսկ հետո շարունակել այդ սկզբնականից բխող այլ գործողություններով։ Երրորդ, X անգամ կրկնելով այս օպերացիան, որը կնշանակենք որպես S մեծություն, ես կստանամ SX=B! հավասարումը, որտեղ B֊ն ներկայացնում է պայուսակի պարունակությունը, իսկ !֊ն՝ X գործողությունների այն քանակությունը, որն անհրաժեշտ է B֊ն լցնելու համար։ Վերջապես, օպերացիաների ընդհանուր գումարը հասնում է ցանկալիին և ես վերադառնում եմ ճամբար, որտեղ դատարկում եմ պայուսակիս պարունակությունը։ Ճի՞շտ եմ պատկերացնում, սըր։

Տասնապետը պոչով կտտացրեց իր ատամներին և ասաց․

― Դու ինձ ձե՞ռք առնել, հը՞, բալիկ։

― Սըր, ես պարզապես կամենում էի վստահ լինել․․․

― Դու մեծ կատակ անում խեղճուկրակ գյուղացի օրինաթացու գլխին, հա, բա ոնց, հը՛։ Դու կարծում, որ այդքան խելոք, բայց չես այնքան խելոք։ Հիշեք, ոչ ոք չսիրում երևակայողներ։

― Ներողություն,― ասաց Մարվինը, պոչը հարգալից թափահարելով։ (Բայց նա անկեղծ չէր։ Սա արիության նրա առաջին դրսևորումն էր այն պահից, ինչ սկսվել էր վայրիվերող դեպքերի շարանը, և Մարվինն ուրախ էր հավաստիանալու, որ ընդունակ էր հոգու որոշ ամրություն դրսևորել, որքան էլ դա անժամանակ լիներ կամ սխալ մեկնաբանվեր)։

― Ինչևէ, ես կարծում դու հասկանալ գործի տարրական հիմքեր շատ լավ, դրա համար գնալ ու անել գործ մեծ, ու գլուխ չպահել, թե չէ ես ջարդեմ քո վեց կամ յոթ ոտք ու ձեռ, բռնե՞ց։

― Բռնեց,― ասաց Ֆլինը, շրջվեց ու վարգով ընթացավ անտառ՝ գանզերի ձվերի որոնումները սկսելու։

Մարվին Ֆլինը թափառում էր ու մտածում, թե գանզերի ձուն ի՞նչ տեսք ունի։ Նա նաև երջանիկ կլիներ իմանալ, թե հանդերձանքը ի՞նչ նպատակով է գործածելու (արևի ակնոցն ի՞նչ օգուտ պիտի տար անտառի մութ թավուտում, դե իսկ ծանր եռոտանու դերն ընդհանրապես անհասկանալի էր)։

Նա անձայն քայլում էր անտառով, ռունգները լայնացրած, այսուայնկողմ ոլորելով չռած աչքերը, որոնց փայլը խամրել էր։ Մարվինի ոսկեգույն մորթին, որից ափիստիմի թույլ հոտ էր գալիս, ցնցվում էր հզոր մկանների խաղից՝ հանգիստ, սակայն կազմուպատրաստ վայրկենաբար լարվելու։

Անտառը կանաչ ու գորշ գույների մի սիմֆոնիա էր, մերթընդմերթ հնչող լիանաների վառ կարմիր գլխավոր թեմայով, կամ յասաբաբայի ծիրանագույն օժանդակ թեմայով, կամ, ավելի հազվադեպ, նարնջագույն հարձակացախի խորհրդավոր հոբոյական սոլոյով, և այնուհանդերձ, մռայլ ու մտախոհ տրամադրություն էր առաջանում այդ անտառում, ինչպես լունապարկում լուսաբացից մեկ ժամ առաջ։

Բայց այն ի՞նչ է։ Այ այնտեղ։ Մի քիչ դեպի ձախ։ Այո, այո, բոկուծառի հենց տակ։ Մի՞թե․․․ Չլինի՞․․․

Ֆլինն աջ ձեռքով տերևները հեռու տարավ և կռացավ։ Այնտեղ, խոտի ու միահյուսված ճյուղերի արանքում, նա մի փայլփլուն առարկա տեսավ, որ նման էր թանկարժեք քարերով զարդարված ջայլամի ձվի։

Տասնապետը ճիշտ էր։ Գանզերի ձուն ոչնչի հետ հնարավոր չէր շփոթել։

Մարվինը հիպնոսացվածի պես դիտում էր այդ եզակի առարկան։ Նա տեսավ միլիոնավոր հեքիաթային կրակներ, որոնք վառ փայլատակում էին ձվի թեք, խայտաբղետ մակերևույթին։ Ստվերները սահում էին ձվի վրայով կիսամոռացված երազների բուրմունքի պես, շարժուն տեսլիների նման թրթռալով ու զալարվելով։ Լուսաբացի ու մթնշաղի արձագանքները ողողեցին Մարվինի հոգին, աչքի առաջ գծագրվեցին բյուրեղյա առվակից անշտապ ջուր խմող նախիրներ, սպիտակ քարե ճանապարհի կողքին աճած տխրադալուկ նոճիներ։

Բայց հակառակ իր քնքուշ զգացմունքներին, Մարվինը ավելի կռացավ ու ձեռքը պարզեց, աներկմիտ վճիռ կայացնելով վերցնել գանզերի ձուն և բանտարկել սինթետիկ պայուսակի մեջ։ Նրա ձեռքը մեղմորեն դիպավ բոցկլտացող գնդին․․․

Նա արագ ձեռքը ետ քաշեց՝ բոցկլտացող գունդը շիկացած երկաթից տաք էր։

Մարվինը գանզերի ձվին նայեց մի նոր ձևով՝ ավելի հարգալից։ Այժմ նա հասկացավ, թե ինչի համար էին իրեն աքցան տվել։ Նա մոտ բերեց աքցանը և զգուշորեն փակեց ծնոտները բաղձալի սֆերոիդի վրա։

Բաղձալի սֆերոիդը ռետինե գնդակի նման հեռու ցակտեց։ Մարվինը քառատրոփ արշավեց ետևից, փորձելով ցանցը վրան գցել։ Գանզերի ձուն խույս տալով ու ցատկոտելով սլանում էր դեպի թավուտը։ Մարվինը հուսահատ նետեց ցանցը և հաջողությունը ժպտաց նրան։ Գանզերի ձուն բռնվեց։ Այն անշարժ պառկած էր, բաբախելով այնպես, ասես շունչը կտրվում էր։ Մարվինը զգույշ մոտեցավ՝ պատրաստ նոր խորամանկությունների։ Փոխարենը գանզերի ձուն խոսեց։

― Լսեք, պարոն,― խուլ ձայնով ասաց այն։― Ձեր ուզածն ի՞նչ է։

― Ներեցե՞ք,― չհասկացավ Մարվինը։

― Լսեք,― ասաց գանզերի ձուն։― Ես ինձ համար հանգիստ զբոսայգում նստած եմ, ոչ մեկին չեմ խանգարում, և հանկարծ գալիս եք դուք ու ցնդածի նման նետվում եք վրաս․ ճխլում ուսս և ընդհանրապես պահում եք ձեզ ամենավերջին խուլիգանի պես։ Դե, բնականաբար, ես մի քիչ տաքացա։ Իսկ ո՞վ չէր տաքանա։ Ուստի որոշեցի մի կողմ քաշվել գնալ, որովհետև այսօր հանգստյանս օրն է, և ես փորձանքի մեջ ընկնելու ցանկություն չունեմ։ Ու մեկ էլ տեսնեմ, առ հա՛, վրաս ցանց եք գցում, կարծես ես մի գրողի տարած ձուկ եմ կամ թիթեռ կամ չգիտեմ ինչ։ Հիմա ուզում եմ իմանալ, սա ի՞նչ բան է։

― Հըմ,― ասաց Մարվինը,― ախր դուք գանզերի ձու եք։

― Ես տեղյակ եմ,― ասաց գանզերի ձուն։― Իհարկե գանզերի ձու եմ։ Իսկ ի՞նչ է, դրա դեմ օրե՞նք է դուրս եկել, արգելե՞լ են։

― Իհարկե ոչ,― ասաց Մարվինը։― Բայց բանն այն է, որ ես գանզերի ձվեր եմ որսում։

Մի վայրկյան լռություն տիրեց։ Հետո գանզերի ձուն ասաց․

― Բարի չէի՞ք լինի կրկնել։

Մարվինը կրկնեց։ Գանզերի ձուն ասաց․

― Հա՜, ուրեմն ճիշտ եմ լսել։― Նա նյարդայնությունից կամաց ծիծաղեց։― Կատակում եք, չէ՞։

― Ներեցեք, բայց ոչ։

― Իհարկե, կատակում եք,― ասաց գանզերի ձուն, ձայնի մեջ հուսահատության երանգ։― Դե լավ, դուք ուրախացաք, հիմա բավական է, թողեք ինձ։

― Ներեցեք․․․

― Թո՛ղ ինձ։

― Չեմ կարող։

― Ինչո՞ւ։

― Որովհետև ես գանզերի ձվեր եմ որսում։

― Աստված իմ,― ասաց գանզերի ձուն,― կյանքումս ավելի անմիտ բան չեմ լսել։ Դու ինձ նախկինում չես հանդիպել, չէ՞։ Բա ինչո՞ւ ես ինձ որսում։

― Ինձ վարձել են, որպեսզի գանզերի ձվեր որսամ։

― Լսիր, երիտասարդ, չլինի՞ ուզում ես ասել, որ ընկած որսում ես ամեն պատահած գանզերի ձու։ Ու կարևոր չի, թե ո՞րը։

― Հենց այդպես։

― Եվ դու չես փնտրում որևէ կոնկրետ գանզերի ձու, որը գուցե քեզ վատությո՞ւն է արել։

― Ոչ, ոչ,― ասաց Մարվինը։― Ես նախկինում երբեք գանզերի ձվի չեմ պատահել։

― Երբեք․․․ և որսո՞ւմ ես․․․ ես երևի խելքս թռցնում եմ։ Երևի լավ չեմ լսում։ Այսպիսի բաներ իրական կյանքում չեն պատահում։ Չլինի՞ ինչ֊որ սարսափելի մղձավանջ է․․․ այդպիսի խելագար մղձավանջեր լինում են՝ ինչ֊որ խելառի մեկը սուսուփուս գալիս է, քեզ ճանկում և հանգիստ ձայնով ասում՝ բանն այն է, որ ես գանզերի ձվեր եմ որսում։

Լսիր, երիտասարդ, կա֊չկա կատակում ես, չէ՞։

Մարվինը շփոթված էր ու ջղայնացած, նա միայն մի բան էր ուզում՝ որ գազերի ձուն ձայնը կտրի։ Նա կտրուկ պատասխանեց․

― Ես չեմ կատակում։ Իմ աշխատանքը գանզերի ձվեր հավաքելն է։

― Հավաքելը․․․ գանզերի ձվե՜ր,― տնքաց գանզերի ձուն։― Օ ոչ, ոչ, ոչ, ո՜չ։ Աստված իմ, չեմ կարող հավատալ, որ սա իրականություն է և, այնուամենայնիվ, սա իսկապես իրականություն է, իսկապես․․․

― Քեզ զսպիր,― ասաց Մարվինը՝ գանզերի ձուն ուր որ է հիստերիայի մեջ պիտի ընկներ։

― Շնորհակալություն,― մի րոպե հետո ասաց գանզերի ձուն։― Հիմա լավ եմ։ Ես չէի ուզում գոռալ, ինքնիրեն ստացվեց։

― Ոչինչ,― ասաց Մարվինը,― հիմա պատրա՞ստ ես, որ քեզ հավաքեմ։

― Ես ուզում եմ ընտելանալ այդ մտքին։ Դա այնքան․․․ այնքան․․․ լսիր, կարելի՞ է քեզ մի հարց տալ։

― Միայն թե արագ,― ասաց Մարվինը։

― Ես ուզում եմ հարցնել,― ասաց գանզերի ձուն,― դու այս տեսակ բաներից ինչ֊որ հաճո՞ւյք ես ստանում։ Ուզում եմ ասել, հո այլասերվածի մեկը չե՞ս։ Միայն խնդրում եմ, մի նեղացիր։

― Ոչինչ, ոչինչ,― ասաց Մարվինը։― Ոչ, ես այլասերված չեմ և հավատացնում եմ քեզ, որ սրանից հաճույք չեմ ստանում։ Պարզապես աշխատանքս է այդպիսին։

― Պարզապես աշխատանքս,― կրկնեց գանզերի ձուն։― Աշխատա՛նք։ Առևանգել գանզերի ձուն, որին նախկինում երբեք չես հանդիպել։ Պարզապես աշխատա՛նք։ Ոնց որ գետնից քար վերցնես։ Միայն թե ես քար չեմ, ես գանզերի ձո՛ւ եմ։

― Հասկանում եմ,― ասաց Մարվինը։

― Ներողություն,― ասաց գանզերի ձուն։― Հիմա լավ եմ։

― Ես իրոք շատ եմ ցավում այս ամենի համար,― ասաց Մարվինը։― Բայց սա իմ աշխատանքն է, ինձնից պահանջվում է հավաքել որոշակի քանակությամբ ձվեր և եթե չանեմ, ստիպված կլինեմ կյանքիս մնացած մասն այստեղ անցկացնել։

― Գիժ է,― շշնջաց գանզերի ձուն,― բացարձակ ու կատարյալ խելագար։

― Ես պետք է քեզ հավաքեմ,― վերջացրեց Մարվինը և ձեռքը մեկնեց։

― Սպասի՛ր,― բղավեց գանզերի ձուն այնքան խուճապահար ձայնով, որ Մարվինը ետ քաշվեց։

― Ուրիշ ի՞նչ կա․․․

― Կարո՞ղ եմ․․․ կարո՞ղ եմ կնոջս երկտող թողնել։

― Ժամանակ չկա,― վճռականորեն ասաց Մարվինը։

― Այդ դեպքում գոնե կթողնե՞ս աղոթեմ։

― Եղավ, աղոթիր,― ասաց Մարվինը։― Բայց իրոք պիտի շտապես։

― Օ տե՜ր աստված,― երգեցիկ ձայնով ասաց գանզերի ձուն։― Չգիտեմ, թե այս ինչ է կատարվում ինձ հետ, կամ ինչու։ Ես միշտ փորձել եմ լավը լինել, ու թեև եկեղեցի կանոնավոր չեմ հաճախում, բայց դու, իհարկե, գիտես, որ իսկական հավատը սրտում է լինում։ Գուցե կյանքումս որոշ վատ բաներ արել եմ, չեմ հերքում։ Բայց տեր իմ, ինչո՞ւ այս պատիժը։ Ինչո՞ւ ինձ։ Ինչո՞ւ ոչ ուրիշ մեին, որն իսկապես վատն է՝ որն է ոճրագործի։ Ինչ֊որ բան գալիս ու հավաքում է ինձ, կարծես թե ես որևէ իր եմ․․․ չեմ հասկանում։ Բայց գիտեմ, որ դու ամենաիմաստունն ես ու ամենահզորը և գիտեմ, որ բարի ես, ուստի պետք է որ պատճառ լինի․․․ Նույնիսկ եթե խելքս չի հերիքում այդ պատճառը տեսնելու։ Դե լավ, աստված, երևի այդպես է հարկավոր։ Բայց կարո՞ղ եմ խնդրել, որ հոգաս կնոջս ու երեխաներիս մասին։ Եվ հատկապես փոքրի։― Գանզերի ձվի ձայնը խզվեց, սակայն նա միանգամից զգաստացավ։― Հատկապես խնդրում եմ փոքրի համար, տեր իմ, որովհետև նա կաղ է և մյուս երեխաները ծաղրում են նրան, ու նա շատ․․․ շատ կարիք ունի սիրո։ Ամեն։

Գանզերի ձուն արցունքները կուլ տվեց։ Նրա ձայնը միանգամից խստացավ։

― Դե լավ,― ասաց նա Մարվինին։― Այժմ ես պատրաստ եմ։ Սկսիր, արա անելիքդ, կեղտոտ շան որդի։

Բայց գանզերի ձվի աղոթքը կատարելապես զինաթափել էր Մարվինին։ Թաց աչքերով ու դողացող սմբակներով, Մարվինը բացեց ցանցը և ազատ արձակեց իր գերուն։ Գանզերի ձուն մի քիչ հեռու գլորվեց, իսկ հետո կանգ առավ, ակնհայտորեն վախենալով ինչ֊որ չար կատակից։

― Դու․․․ դու սա լո՞ւրջ ես անում,― ասաց այն։

― Լուրջ,― ասաց Մարվինը։― ես այս տեսակ աշխատանքի համար չեմ ստեղծված։ Չգիտեմ, թե ճամբարում ինձ ինչ կանեն, բայց երբեք այլևս գանզերի ձու չեմ հավաքի։

― Օրհնյալ լինի անունն աստծո,― կամացուկ ասաց գանզերի ձուն։― Ես կյանքումս շատ տարօրինակ բաներ եմ տեսել, բայց ինձ թվում է, որ նախախնամության աջը․․․

Գանզերի ձվի հիպոթեզը (հայտնի որպես միջանկյալ սոփեստություն) ընդհատեց թավուտից լսվող չարագույժ մի աղմուկ։ Մարվինը շրջվեց և հիշեց Մելդե մոլորակի վտանգների մասին։ Չնայած զգուշացմանը, ինքը մոռացել էր։ Եվ այժմ, հուսահատ, Մարվինը փնտրում էր բլաստերը, որը խճճվել էր ցանցի մեջ։ Նա նետվեց դեպի բլաստերը, մի կերպ հանեց, լսեց գանզերի ձվի նախազգուշական ճիչը․․․

Հետո ինչ֊որ ուժ կատաղորեն գետնեց նրան։ Բլաստերը թռավ֊ընկավ խոտերի մեջ։ Եվ Մարվինի աչքերի դեմ հառնեցին զրահապատ մի ճակատ ու երկու նեղ սև աչք։

Բացատրության կարիք չկար։ Ֆլինը գիտեր, որ հանդիպել է մեծահասակ դիակպուտ գանզերի և հանդիպել է ամենաանբարենպաստ հանգամանքներում։ Հանցանշանները (եթե հանցանշանների կարիք կար) չափից դուրս ակներև էին՝ ձեռքի մոտ անիծյալ ցանցը, մատնող ակնոցը, ամեն ինչ ասող աքցանը։ Իսկ վզի դիմաց հսկա թեփամորթի ատամնավոր ծնոտներն էին, այնքան մոտ, որ Մարվինը տեսնում էր ոսկե սեղանատամը և ժամանակավոր ճենապակե ատամնալիցքը։

Մարվինը փորձեց շարժվել։ Գանզերը սեղմեց նրան յակի թամբի չափսի թաթով, նրա ժաման ճանկերը, որ հսկա ունելիի մեծության էին, անխղճորեն խրվեցին Մարվինի ոսկեգույն մորթու մեջ։ Թքոտ ծնոտները կատաղաբար բացվեցին ու վայր իջան, պատրաստ միանգամից գլուխը հափռելու․․․

Հանկարծ․․․ ժամանակը կանգ առավ։ Մարվինը տեսավ, թե ինչպես գանզերի երախը կիսաբաց քարացավ, արնակալած ձախ աչքը կիսաթարթ սառեց և ամբողջ ծանրումեծ մարմինը սեղմվեց ու անշարժացավ։

Գանզերի ձուն նույնպես անշարժ էր՝ ասես իր սեփական արձանը լիներ։

Զեփյուռը ճամփի կեսին կանգ էր առել։ Ծառերը մնացել էին լարված դիրքերով և մերթիփեյան բազեն անշարժացել էր թռիչքի կեսին ինչպես լարից կախված տիկնիկ։

Արևը դադարեցրել էր հավերժական իր շարժումը։

Եվ այդ տարօրինակ բնապատկերի միակ կենդանի շունչը՝ Մարվինը, սրտի թրթիռով հետևում էր գլխավերևից ձախ երեք ֆուտ բարձրության վրա ծագած անհասկանալի շարժմանը։ Շարժումը սկսվեց որպես փոշու պարուրաձև մրրիկ, լայնացավ, տարածվեց, հիմքում հաստացավ, իսկ գագաթում ուռուցիկ դարձավ։ Մրրիկն ուժեղացավ և վերածվեց մարդկային ֆիգուրի։

― Խուզարկու Ո՛ւրդորֆ,― գոչեց Մարվինը։ Քանզի դա իրոք մարսեցի անհաջողակ խուզարկուն էր, որը խոստացել էր քննել Մարվինի գործը և վերադարձնել նրա օրինական մարմինը։

― Շատ կներեք այսպես մեջ ընկնելուս համար,― ասաց Ուրդորֆը, լրիվ նյութավորվելով ու ծանր թրմփալով գետնին։

― Փառք աստծո, որ եկաք,― ասաց Մարվինը։― Դուք ինձ փրկեցիք ծայրաստիճան տհաճ վախճանից և եթե հիմա օգնեք այս արարածի տակից դուրս գալ․․․

Բանն այն է,, որ գանզերի թաթը շարունակում էր Մարվինին պինդ սեղմել գետնին և, քանի որ պողպատի կարծրություն էր ստացել, Մարվինին թույլ չէր տալիս շարժվել անգամ։

― Ցավում եմ,― ասաց խուզարկուն ոտքի կանգնելով ու վրայի փոշին թափ տալով։― Բայց չեմ կարող։

― Ինչո՞ւ։

― Որովհետև կանոններին հակառակ է,― ասաց խուզարկու Ուրդորֆը։― Բանն այն է, որ ժամանակի արհեստական կանգնեցման (իսկ սա հենց այդպիսի կանգնեցում է) ընթացքում ցանկացած մարմնական տեղափոխություն կարող է պարադոքս առաջացնել, իսկ դա արգելված է, քանի որ կարող է ժամանակային ներքին պայթյուն առաջացնել, որը իր հերթին կարող է դեֆորմացնել մեր տարածքա֊ժամանակային հատվածի կառուցվածքային գծերը և այդպիսով կործանել տիեզերքը։ Այդ պատճառով ցանկացած տեղաշարժում պատժվում է մեկ տարվա բանտարկությամբ և հազար վարկ տուգանքով։

― Ա՜։ Ես չգիտեի,― ասաց Մարվինը։

― Վախենում եմ, որ այդպես է,― ասաց խուզարկուն։

― Հասկանում եմ,― ասաց Մարվինը։

― Ես հույս ունեի, որ կհասկանաք,― ասաց խուզարկուն։

Երկար ու անհարմար լռություն տիրեց։ Հետո Մարվինն ասաց՝ դե՞։

― Ներեցե՞ք,― ասաց Ուրդորֆը։

― Ես ասացի․․․ ես ուզում էի ասել, ինչո՞ւ եք եկել։

― Ա՜,― ասաց խուզարկուն։― Ես ցանկանում էի ձեզ մի քանի հարց տալ, որոնք անցյալ անգամ միտքս չէին եկել․ դրանք կօգնեն գործի մանրակրկիտ քննության և բացահայտմանը։

― Եղավ, տվեք ձեր հարցերը,― ասաց Մարվինը։

― Շնորհակալություն։ Նախ և առաջ, ո՞րն է ձեր սիրած գույնը։

― Կապույտը։

― Բայց կապույտի հատկապես ո՞ր երանգը։ Խնդրում եմ որոշակի պատասխանեք։

― Կեռնեխի ձվի գույնը։

― Հըմ։― Խուզարկուն նոթատետրում նշում արեց։― Իսկ այժմ, արագ ու առանց մտածելու, ասեք ձեր միտքն եկած առաջին թիվը։

― Ութսուն յոթ հազար յոթ հարյուր իննսուներկու ամբողջ երեք տասնորդական,― առանց վարանման պատասխանեց Մարվինը։

― Ըհը՜։ Իսկ այժմ, առանց մտածելու, անվանեք ձեր միտքը եկած առաջին երգը։

― Օրանգուտանքի ռապսոդիան,― ասաց Մարվինը։

― Ըմ֊հըմ։ Հիանալի է,― ասաց Ուրդորֆը և շրխկացնելով փակեց նոթատետրը։― Կարծես թե վերջացրինք։

― Ո՞րն է այս հարցերի նպատակը։

― Այս տեղեկություններն ինձ կօգնենն ստուգել մի քանի կասկածելի անձանց մարմնամնացորդային ռեակցիան։ Դա Դուուլմանի ինքնաճանաչողական տեստի մի մասն է։

― Ա՜,― ասաց Մարվինը։― Որևէ հաջողություն ունեցե՞լ եք։

― Դժվար թե կարելի լինեի դա հաջողություն անվանել,― պատասխանեց Ուրդորֆը։― Բայց կարող եմ ասել, որ հետաքննությունը բավարար մակարդակի վրա է ընթանում։ Մենք գողի հետքը գտանք Իորմա 2֊րդում, որտեղ նա հասցրեց թաքուն խցկվել Մեծ Գոերա սառեցրած տավարի միս տանող բեռնանավը։ Հոերայում նա ներկայացավ որպես փախստական Հեյգ 11֊րդից, ինչի շնորհիվ բավական մեծ մասսայականություն նվաճեց։ Նա հաջողացրեց այնքան փող ձեռք բերել, որ կարողանա տոմս գնել մինչև Քվանտիս, որտեղ թաքցրելէր իր դրամը։ Քվանտիսում ընդամենը մի օր մնալով, նա տեղական տիեզարանավով թռավ Հիսունաստղի ինքնավոր գոտի։

― Իսկ հետո՞,― հարցրեց Մարվինը։

― Հետո մենք նրա հետքը ժամանակավորապես կորցրինք։ Հիսունաստղի գոտին պարունակում է ոչ պակաս, քան 432 մոլորակային համակարգ 300 բիլիոն ընդհանուր բնակչությամբ։ Ուստի, ինչպես տեսնում եք, մեր գործը դժվարացել է։

― Անհույս բան է երևում,― ասաց Մարվինը։

― Ճիշտ հակառակը, մեր հնարավորությունները մեծանում են։ Ոչ պրոֆեսիոնալները հաճախ բարդությունը շփոթում են խրթինության հետ։ Բայց մեր հանցագործը բազմաքանակության մեջ ապահովություն չի գտնի, քանի որ բազմաքանակությունը միշտ էլ ենթակա է վիճակագրական վերլուծության։

― Հիմա ի՞նչ է լինելու,― հարցրեց Մարվինը։

― Մենք կշարունակենք վերլուծել, իսկ հետո հավանականությունների վրա հիմնվելով պրոյեկցիա կկատարենք, այդ պրոյեկցիան կուղարկենք գալակտիկայով մեկ և կտեսնենք, թե արդյոք դրանից նոր աստղ չի՞ կազմվի․․․ իհարկե, փոխաբերական իմաստով։

― Իհարկե,― ասաց Մարվինը։― Եվ դուք իրոք հույս ունեք հանցագործին բռնե՞լ։

― Ես վստահ եմ հաջողությանը,― ասաց խուզարկու Ուրդորֆը։― Բայց դուք պետք է զինվեք համբերությամբ։ Պետք է հիշեք, որ միջգալակտիկական ոճրագործությունը համեմատաբար նոր ասպարեզ է և, հետևաբար, էլ ավելի նոր միջգալակտիկական հետաքննությունը։ Եղել են շատ դեպքեր, երբ չի հաջողվել ապացուցել հանցագործի գոյությունն անգամ, էլ չեմ խոսում հայտնաբերելու մասին։ Այնպես որ այդ առումով մենք մի բան էլ առաջ ենք ընկել։

― Ինձ մնում է ձեր խոսքերին վստահել,― ասաց Մարվինը։

― Դուք մի մտահոգվեք։ Այսպիսի դեպքերում զոհի համար լավագույն ելքը կյանքը հնարավորին չափ նորմալ շարունակելն է, կենդանի մնալը և չհուսահատվելը։ Հուսով եմ կհիշեք դա։

― Կփորձեմ,― ասաց Մարվինը։― Բայց իմ այս ներկա վիճակի վերաբերյալ․․․

― Ես զգուշացնում էի, որ խուսափեք հենց այս վիճակից,― խստորեն ասաց խուզարկուն։― Խնդրում եմ ապագայում հիշեք այդ բանը, եթե իհարկե կարողանաք այս իրավիճակից կենդանի դուրս պրծնել։ Հաջողություն եմ ցանկանում, բարեկա՛մս, կենդանի մնացեք։

Խուզարկու Ուրդորֆը սկսեց պտտվել՝ արագ, ավելի արագ, նրա գծագրություններն աղոտ դարձան և անհետացան։

Ժամանակը կրկին շարժվեց։

Եվ կրկին Մարվինի հայացքի դեմ հառնեցին գազանի նեղ սև աչքերը, նեղ զրահապատ ճակատը և նա տեսավ, որ թքոտ ծնոտները կատաղաբար բացվեցին ու վար իջան, պատրաստ միանգամից գլուխը հափռելու․․․

― Սպասի՛ր,― գոռաց Մարվինը։

― Ինչո՞ւ,― հարցրեց գանզերը։

Մարվինը չէր հասցրել մտածել, թե ինչու։ Նա լսեց գանզերի ձվի մրթմրթոցը։ «Այդպես էլ պետք է, թող իր կաշվի վրա զգա։ Բայց և այնպես, նա ինձ լավ վերաբերվեց։ Ասենք թե ի՞մ ինչ գործն է։ Վիզդ քեզ քաշիր, քանի կճեպդ չեն կոտրել։ Բայց և այնպես․․․»։

― Ես չեմ ուզում մեռնել,― ասաց Մարվինը։

― Չեմ էլ կասկածում, թե կուզես,― բավական ընկերավարի ասաց լեռնային գանզերը։― Եվ, իհարկե, ուզում ես ինձ հետ այդ հարցը քննարկել։ Էթիկա, բարոյականություն և այլն։ Բայց ոչ, վախենում եմ չի ստացվի։ Մեզ հատուկ նախազգուշացրել են, որ չթողնենք մելդեցին խոսի։ Զգուշացրել են, որ պարզապես անենք վերջացնենք մեր աշխատանքը և չանձնավորենք։ Գործդ արա ու անցիր հաջորդին։ Պարզապես հոգեկան հիգիենա։ Ուստի, եթե բարի լինես աչքերդ փակել․․․

Ծնոտները մոտեցան։ Սակայն Մարվինը, որին ցնցել էր հանկարծակի մի ենթադրություն, բղավեց․

― Ինչ ասեցի՞ք, աշխատա՞նք։

― Իհարկե աշխատանք,― ասաց գանզերը։― Ոչ մի անձնական բան։― Նա խոժոռվեց, բացահայտորեն նեղսրտվելով, որ խոսեց։

― Աշխատա՞նք։ Ձեր գործը մելդեցիներ որսա՞լն է, այո՞։

― Անկասկած։ Այս Գանզեր մոլորակը բացի մելդեցի որսալուց էլ ինչի՞ համար է պիտանի։

― Բայց ինչո՞ւ եք որսում նրանց,― հարցրեց Մարվինը։

― Դե, նախ գանզերի ձուն կարող է լրիվ հասունանալ միայն չափահաս մելդեցու մակաբուծակիր մարմնում։

― Լսիր,― ասաց գանզերի ձուն, ամոթից գլորվելով,― արժե՞, որ այդքան մանրանանք։ Դու տեսե՞լ ես, որ ես խոսեմ քո բնական ֆունկցիաների մասին։

― Եվ երկրորդ,― շարունակեց գանզերը,― մեր միակ արտահանման առարական մելդեցիների մորթիներն են, որոնք չորացնելուց ու դաբաղելուց հետո օգտագործվում են որպես կայսերական պատմուճաններ Տրիանա 2֊րդում, բախտավորության թալիսմաններ Նեմոյում և որպես աթոռների ծածկոցներ Կրայսլեր 30֊րդում։ Անորսալի ու մահացու վտանգավոր մելդեցիների հանդեպ այս պահանջարկը քաղաքակրթության տանելի աստիճանի պահպանման միակ եղանակն է և․․․

― Այդ նույն բաներն էլ ի՛նձ են ասել,― գոչեց Մարվինը և արագ կրկնեց մենեջերի պատմածները։

― Աստվա՜ծ իմ,― բացականչեց գանզերը։

Այժմ երկուսն էլ հասկացան ճշմարիտ իրավիճակը․ մելդեցիները ծայրահեղ կախվածության մեջ էին գանզերիներից, իսկ գանզերներն իրենց հերթին ծայրահեղ կախվածության մեջ էին մելդեցիներից։ Երկու այդ ցեղերը որսում էին իրար, ապրում ու մեռնում իրար համար, բայց կուրացած սեփական նենգությունից, չէին նկատում ոչ մի կապ իրար մեջ։ Կապը վերին աստիճանի սիմբիոտիկ էր, բայց ցեղերից և ոչ մեկը մազաչափ իսկ պատկերացում չուներ այդ մասին։ Ցեղերից յուրաքանչյուրը ձևանում էր, թե միայն ինքն է բանական քաղաքակրթության ներկայացուցիչ, իսկ մյուսը անասնական է, քամահրելի ու անկարևոր։

Եվ այժմ թե՛ Մարվինի և թե՛ գանզերի մտքով անցավ, որ նրանք, հավասար չափով, «մարդկության» ներկայացուցիչներ են։ Նույնը, իհարկե, վերաբերում է նաև գանզերի ձվին։

Այդ գաղափարը սրասափեցրեց նրանց, բայց գանզերի ծանր թաթը դեռ շարունակում էր գետնին սեղմված պահել Մարվինին։

― Երկիմաստ վիճակում եմ,― մի քիչ անց ասաց գանզերը։― Առաջին բնական մղումս քեզ ազատ թողնելն է, բայց ես այս մոլորակում պայմանագրով եմ աշխատում, որի համաձայն․․․

― Ուրեմն դուք իսկական գանզեր չե՞ք։

― Ոչ։ Ես քեզ նման գիտակցափոխ եմ և եկել եմ Տերրայից։

― Իմ հայրենի մոլորա՛կը,― գոչեց Մարվինը։

― Ես արդեն գլխի էի ընկել,― պատասխանեց գանզերը։― Ժամանակի ընթացքում սկսում ես տարբերել զանազան գիտակցությունների հատկանշական գծերը և սովորում ես ճանաչել քո հայրենակիցներին մտածողության ու խոսելաձևի փոքրիկ յուրահատութկուններից։ Ես կարծում եմ, որ դու ամերիկայի արևելքից ես, երևի Քընեքտիքատից կամ Վերմոնթից։

― Նյու Յորք նահա՛նգ,― գոռաց Մարվինը,― Սթենհոուփից եմ։

― Իսկ ես Սարանքը Լեյքից,― ասաց գանզերի ձուն։― Անունս Օթիս Դագըբերթ է, և ես երեսունհինգ տարեկան եմ։

Եվ արտաբերելով այդ բառերը, գանզերը թաթը վերցրեց Մարվինի կրծքից։

― Մենք հարևաններ ենք,― կիսաձայն ասաց նա։― Ուստի չեմ կարող սպանել քեզ, ճիշտ այնպես, ինչպես, վստահ եմ, դու ուժ չէիր գտնի ինձ սպանելու, եթե հնարավորություն ունենայիր։ Եվ այժմ, երբ գիտենք ճշտմարտությունը, կասկածում եմ, թե ի վիճակի կլինենք մեր սարսափելի աշխատանքը կատարելու։ Բայց դա տխուր բան է, քանի որ պայմանագրային կարգապահության խախտում է, ինչը պատժվում է ծայրահեղ խստությամբ։ Իսկ դու գիտես, թե դա ինչ է նշանակում։

Մարվինը տրտմորեն գլխով արեց։ Նա չափից դուրս լավ գիտեր։ Մարվինը գլուխը վար խոնարհեց, և նա լուռ ու անմխիթար նստեց իր նորընկած ընկերոջ կողքին։

― Ոչ մի ելք չեմ տեսնում,― ասաց Մարվինը մի քիչ խորհրդածելուց հետո։― Երևի կարելի է մի քանի օրով թաքնվել անտառում, բայց վաղ թե ուշ մեզ անկասկած կգտնեն։

Հանկարծ գանզերի ձուն խոսեց։

― Դե լավ, լավ, գուցե այնքան անհույս չի, ինչքան կարծում եք։

― Ի՞նչ նկատի ունես,― հարցրեց Մարվինը։

― Դե,― ասաց գանզերի ձուն, գոհունակությունից չալպուտուրիկվելով,― լավության տակից արժե դուրս գալ։ Ճիշտ է, մեկ էլ տեսար լավություն անեմ ու եռացրած ջուրն ընկնեմ․․․ Բայց հերն էլ անիծած։ Ես երևի կարողանամ երկուսիդ էլ օգնել, որ փախչեք այս մոլորակից։

Մարվինն ու Օթիսը սկսեցին շռայլորեն իրենց երախտագիտությունը արտահայտել, բայց գանզերի ձուն միանգամից ընդհատեց նրանց։

― Գուցե շնորհակալություն չհայտնեք, երբ տեսնեք, թե ինչ է սպասում առջևում,― չարագույժ ձայնով ասաց նա։

― Սրանից վատ չի կարող լինել,― ասաց Օթիսը։

― Դուք կիմանաք,― անկիրք ձայնով ասաց գանզերի ձուն։― Երևի շատ զարմանաք․․․ Այս կողմ, պարոնայք։

― Բայց ո՞ւր ենք գնում,― հարցրեց Մարվինը։

― Ճգնավորի մոտ,― պատասխանեց գանզերի ձուն և լռեց։ Նա վճռականորեն գլորվեց, իր ետևից տանելով Մարվինին ու Օթիսին։

Անձրևների անտառով՝ կուսական ու գանզերներից (կամ մելդեցիներից, նայած ձեր տեսակետին) զերծ, նրանք քայլում էին ու գլորվում, զգոն վտանգի հանդեպ։ Սակայն ոչ ոք չէր սպառնում նրանց, և ի վրջո Մարվինն, Օթիսն ու գանզերի ձուն հասան մի բացատի։ Բացատի կենտրոնում տեսան մի անողորկ տնակ։ Տնակի առջև մի ցնցոտիավոր արարած էր պպզել։

― Ահա և ճգնավորը,― ասաց գանզերի ձուն։― Խելառի մեկն է։

Երկու տերրացիներն այդ նորության մասին մտածելու ժամանակ չունեցան։ Ճգնավորը ոտքի ելավ ու գոչեց․

― Կանգնե՛ք, և ոչ մի քայլ առաջ։
Հայտնեք, թե ո՞վ եք, որտեղի՞ց։

― Ես Մարվին Ֆլինն եմ,― ասաց Մարվինը,― իսկ սա իմ ընկեր Օթիս Դագըբերթն է։ Մենք ուզում ենք փախչել այս մոլորակից։

Ճգնավորը թվում է չլսեց նրան, նա շոյեց իր երկար մորուքը, մտախոհ նայեց ծառերի գագաթներին և ցածր, մռյալ ձայնով ասաց․

― Մինչ պահ այս բախտորոշ, երամը սագերի
Թռավ֊անցավ՝ աղետ գուշակելով,
Եվ բուն՝ տխուր ասպետը խավարի,
Եկավ լքյալ հյուղակն իմ մենավոր,
Զուրկ բնության շռայլ պարգևներից։
Աստղերը, երկնքում կայծկլտալով,
Ավետեցին գալուստն արքաների։

― Նա ուզում է ասել,― բացատրեց գանզերի ձուն,― որ նախագզում էր ձեր գալը։

― Հո ցնդա՞ծ չի,― հարցրեց Օթիսը։― Նրա խոսելու ձևը․․․

― Բացատրություն եմ պահանջում, և չեմ ների
Իմ գանգը սողոսկող ճիճվին այն չարանգնեգ․
Որ բույն կուզե հյուսել դավի ու մատնության,― ասաց ճնգավորը։

― Նա չի ուզում, որ շշնջաք իրար մեջ,― թարգմանեց գանզերի ձուն։― Այդ բանը նրա մոտ կասկածներ է հարուցում։

― Դա ես ինքս էլ կարող էի գլխի ընկնել,― ասաց Ֆլինը։

― Դե գնա, քո էլ․․․,― ասաց գանզերի ձուն։― արի սրանից հետո լավություն արա․․․

Ճգնավորը մի քանի քայլ մոտեցավ, կանգ առավ ու ասաց․

― Ի՞նչ և ինչո՞ւ այստեղ, փախստակա՛ն։

Մարվինը նայեց գանզերի ձվին, որը համառորեն լռում էր։ Ուստի, գուշակելով բառերի իմաստը, Մարվինն ասաց․

― Սըր, մենք փորձում ենք փախչել այս մոլորակից և եկել ենք ձեզնից օգնություն խնդրելու։

Ճգնավորը գլուխն օրորեց ու ասաց․

― Ի՞նչ բիրտ լեզու է սա․ բրդոտ ոչխարն անգամ
Մտքերն իր ավելի պատշաճ կարտահայտեր։

― Ի՞նչ է ուզում ասել,― հարցրեց Մարվինը։

― Շատ խելոքն ես, ինքնդ գլխի ընկիր,― ասաց գանզերի ձուն։

― Կներես, եթե քեզ վիրավորել եմ,― ասաց Մարվինը։

― Դատարկ բան է, դատարկ բան է։

― Իրոք շատ եմ ցավում։ Ես շատ երախտապարտ կլինեի, եթե թարգմանեիր։

― Դե լավ,― ասաց գանզերի ձուն, տակավին մի քիչ փքված։― Նա ասում է, որ ձեզ չի հասկանում։

― Չի հասկանո՞ւմ։ Բայց ասածս բավական պարզ էր։

― Ոչ նրա համար,― ասաց գանզերի ձուն։― Եթե ուզում եք, որ ձեզ հասկանա, ավելի լավ է հանգով խոսեք։

― Ե՞ս։ Չեմ կարող,― ասաց Մարվինը զզվանքի այն բնազդային սարսուռով, որ համակում է ամեն մի տերրացի կրթված տղամարդու՝ չափածոյի անունը լսելիս։― Ես ուղղակի չեմ կարող։ Օթիս, գուցե դու․․․

― Ոչ, ոչ, ո՛չ մի դեպքում,― իրար անցավ Օթիսը։― Ինձ ինչի՞ տեղ ես դրել։ Մամայի բալա՞յի։

― Աճում է լռություննն ու թնդում․ ազնիվ մարդիկ, մինչդեռ,
Խոսում են բաց, անկեղծ, ազնիվ եղանակով։ Հոգուս համար
Անհաճ է այս ընթացքը իրերի։

― Նս սկսում է զայրանալ,― ասաց գանզերի ձուն։― Ավելի լավ կլինի շտապեք։

― Գուցե դո՞ւ խոսեիր մեր փոխարեն,― առաջարկեց Օթիսը։

― Ես մամայի բալա չեմ,― քմծիծաղեց գանզերի ձուն։― Եթե ուզում եք խոսել, ինքներդ փորձեք։

― Միակ բանաստեղծությունը, որ դպրոցից հիշում եմ, Ռուբայաթն ^[30] է,― ասաց Մարվինը։

― Դե սկսիր,― ասաց գանզերի ձուն։

Մարվինը մտածեց, իրեն մի լավ թափ տվեց ու նյարդայնորեն ասաց․

― Ես փախել եմ պատերազմ ու արհավիրքից, թե որ հաճիս
Ականջ դնել նվաստացած թալուկ լեզվիս, աղաչանքիս
Կհասկանաս, որ օգնության, աջակցության կարոտ եմ ես։
Ասա, արդյոք խո՞ւլ կմնաս աղեկտուր հառաչանքիս։

― Մի բան չի,― շշնջաց գանզերի ձուն։― Բայց որպես առաջին փորձ՝ ոչինչ։ (Օթիսը հռհռում էր, և Մարվինը պոչով զարկեց նրան)։

Ճգնավորը պատասխանեց․

― Կեցցե՛ս։ Դու կստանաս աջակցություն, ո՛չ, աելին,
Քանզի դժվար պահին պիտի օգնի ասպետը ասպետին։

Արդեն ավելի արագ, Մարվինը պատասխանեց․

― Ես հուսով եմ, որ այս հեռու և հինավուրց մոլորակում,
Որտեղ արևն ու լուսինը հակառակ են իրար,
Ուխտագնաց խեղճ ասպետին կհաջողվի վերջիվերջո
Մի կերպ փախուստ կազմակերպել թեկուզ հենց այս անտառակում։

Ճգնավորն ասաց․

― Հառա՛ջ ուրեմն, բարեկամ, իմ ստրո՛ւկ, իր տե՛ր,
Քանզի այդպես է կյանքը․ այսօրվա
Նվաստ ծառան իշխանն է վաղը յուր նախկին տիրոջ։
Մինչդեռ կողքիդ կանգնած ասպետը լռակյաց
Ոսոխ է ակամա, որ չի ուզում խոսել
Եվ, ով գիտի, գուցե քո բախտը բաժանել։

Մարվինը մի քայլ առաջ գնաց և ասաց․

― Շնորհակալ եմ, ճանապարհը, որ հարթում ես դու ինձ համար,
Դեպի աստղերը հեռավոր, ցանկալի է ու շատ հարմար,
Իսկ այս համրին հաստագլուխ չի հաջողվի նույնիսկ հասնել
Մարս կամ լուսին, ուր գնալը հեշտ է լինում սովորաբար։

Օթիսն, որն այդ ամբողջ ընթացքում հազիվ էր ծիծաղը զսպում, հիմա ասաց․

― Հե՛յ։ Բան էի՞ր ասում իմ մասին։

― Իհարկե,― պատասխանեց Մարվինը։― Ավելի լավ է սկսես չափածո խոսել, եթե ուզում ես այստեղից դուրս պրծնել։

― Ի՞նչ տարբերություն։ Դու երկուսիս տեղակ էլ խոսում ես։

― Ոչ։ Ճգնավորը հենց նոր ասաց, որ պիտի ինքդ խոսես։

― Աստված իմ, ի՞նչ պիտի անեմ,― մրթմրթաց Օթիսը։― Ես բոլորովին պոեզիա չգիտեմ։

― Լավ կանես մի բան մտածես,― ասաց գանզերի ձուն։

― Ախր․․․ հիշածս միայն մի քանի տուն Սուինբըրն^[31] է, որը մի աղջիկ էր ինձ համար արտասանում։ Շատ տափակ բան է։

― Արտասանիր լսենք,― ասաց Մարվինը։

Օթիսը քրտնեց, չարչարվեց ու վերջապես սկսեց․

― Երբ որ հրթիռը երկրից ժամանած օտար աշխարհում խարիսխ է նետում,
Թեկուզ աստծո դրախտը լինի այդ տարաշխարհիկ մոլորակը նոր,
Մարդկային սիրտը, միտքը և հոիգն հարազատ երկրի կանչն են ավետում՝
Անհուն տառապանք հոգում ծնելով, կարոտ ծնելով անսահման ու խոր,

Իսկ երախտիքի կանաչ ալիքը,
Հավասար դեպի պայծառ գալիքը
Գոռ ճգնավորի արժանիքն է սոսկ,
Որին գովելու չեմ գտնում ես խոսք։

Ճգնավորն ասաց․

― Քո խոսքը շատ հաճո է իմ սրտին։
Կարկամ լեզուն կարող էր վնասել
Տիրոջն իր այս մեր խառը օրերում։

Մարվինն ասաց․

― Ա՜խ, ազատիր թշվառ գերուդ, ինձ այստեղից փրկիր, տար,
Թող մյուսները վիճեն, կռվեն առանց հանգիստ ու դադար,
Ես չեմ ուզում, որ մարմինս անգղները ծվատեն,
Ասա, արդյոք այս զնդանից կա՞ փախչելու գեթ մի ճար։

Ճգնավորն ասաց․

― Հառա՜ջ, արդ, պարոնայք, ձիերը, թմաբեցեք։
Սրտներդ վառ, դեմքներդ ուրախ և հայացքներդ վեր։

Այդպես, կես֊երգելով ու կես֊արտասանելով, նրանք հասան ճգնավորի խրճիթը, որտեղ տեսան ծառերի կեղևների տակ թաքցրած մի ապօրինի գիտակցափոխիչ՝ հին ու տարօրինակ կառուցվածքի։ Եվ Մարվինը հասկացավ, որ նույնիսկ բացահայտ խելագարությունը սիստեմ ունի։ Քանզի մի տարի էլ չկար, ինչ ճգնավորը հայտնվել էր այդ մոլորակում, բայց արդեն շոշափելի կարողություն էր ձեռք բերել փախստականներին գալակտիկայի ամենախուլ աշխատանքային շուկաները մաքսանենգորեն ուղարկելով։ Դա այնքնա էլ բարոյական բան չէր, բայց, ինչպես կասեր ճգնավորը․

― Դե ի՞նչ, եթե կուզես, անարգ մեղադրանքներ
Բարդիր հոգուս վրա․ ասա, որ նենգ եմ ես,
Խարդախ ինձ անվանիր, պնդիր, թե իբր այս
Համեստ իմ գործիոք գումար եմ վաստակում,
Սակայն, ասա միայն՝ արժե՞ մերժել գինին,
Թեկուզ թթված, եթե ծարավն է քեզ խեղդում։
Ինչո՞ւ ուրեմն խիստ դատենք մեզ փրկողին։
Երախտամոռ ու ստո՛ր պիտի կոչվի այն մադն,
Ով «մահ» կոչվող անգութ ու սառը հրեշի
Անհույս ճիրաններից իրեն ազատողի
Ձեռքին է հարվածում։

Անցավ մի քանի րոպե։ Օթիս Դագըբերթի համար դժվար չեղավ աշխատանք գտնել։ Պարզվեց, որ հակառակ սեփական հավաստիացումներին, նա սադիզմի փոքրիկ, բայց խոստումնալից երակ ունի։ Ըստ այդմ, ճգնավորն Օթիսի գիտակցությանն ուղարկեց Պրոդենդա 9֊րդ՝ ատամնաբույժի մի ասիստենտի մարմին։ Պրոդենդա 9֊րդը գտնվում էր Հարավային աստղաշղթայից մի քիչ ձախ, եթե Պրոցիոնի կողմից գաս։ Այդ մոլորակի բնակիչները մի խումբ տերրացիներ էին, որոնք տանել չէին կարող ֆտորը։ Պրոդենդա 9֊րդի վրա նրանք ապրում էին հանգիստ, ազատ ֆտորից, որին փոխարինում էին ատամնաբույժի ասիստենտները ^[32]։

Գանզերի ձուն Մարվինին ամենայն բարիք մաղթեց ու գլորվեց անտառ։

― Իսկ այժմ,― ասաց ճգնավորը,― անցնենք ձեր հարցին։ Ես ձեր բնավորությունն օբյեկտիվորեն վերլուծեցի և ինձ թվաց, որ դուք զոհի հակումներ ունեք։

― Ե՞ս,― հարցրեց Մարվինը։

― Այո, դուք,― պատասխանեց ճգնավորը։

― Զո՞հ։

― Միանգամայն որոշակիորեն։

― Ես վստահ չեմ,― պատասխանեց Մարվինը։ Նա այդ ասաց քաղաքավարությունից դրդված, իրականում, նա բացարձակապես վստահ էր, որ ճգնավորը սխալվում է։

― Իսկ ես վստահ եմ,― ասաց ճգնավորը։― Եվ ինձ թվում է, որ աշխատանքի տեղավորելու հարցում ձեզնից շատ փորձ ունեմ։

― Ինձ թվում է, որ դուք․․․ դուք կարծես թե այլևս չափածո չեք խոսում։

― Իհարկե ոչ,― ասաց ճգնավորը,― իսկ ինչո՞ւ պիտի խոսեմ։

― Որովհետև քիչ առաջ,― ասաց Մարվինը,― դուք միայն չափածո էիք խոսում։

― Բայց դա լրիվ ուրիշ բան էր,― ասաց ճգնավորը,― ես այն ժամանակ դրսում էի։ Պետք է պաշտնապեի ինձ։

― Իսկ հիմա՞։

― Այժմ ես տանն եմ ու հետևաբար ապահով, ուստի չափածոյի պաշտպանության կարիքը չունեմ։

― Մի՞թե չափածոն ձեզ իրոք դրսում պահպանում է,― հարցրեց Մարվինը։

― Անկասկած։ Ես արդեն մեկ տարի է ապրում եմ այս մոլորակում, որտեղ ինձ փնտրում են երկու արյունարբու ցեղ, որպեսզի տեղնուտեղը սպանեն։ Եվ այնուամենայնիվ կենդանի ու անվսնաս եմ մնացել։ Ի՞նչ կասեիք։

― Դե, դա, իհարկե, հրաշալի է։ Բայց ի՞նչ գիտեք, թե ձեզ պաշտպանողը լեզուն է։

― Ենթադրում եմ,― ասաց ճգնավորը։― Ըստ իս, դա բավական խելամիտ ենթադրություն է։

― Այո, սըր,― ասաց Մարվինը։― Բայց չեմ կարողանում հասկանալ, թե ինչ կապ կա ձեր լեզվի ու ապահովության միջև։

― Անիծյալ լինեմ, եթե ինքս եմ հասկանում,― ասաց ճգնավորը։― Ես ինձ ռացիոնալ մարդ եմ համարում, բայց չափածոյի արդյունավետությունը մի բան է, որ ստիպված եմ, թեկուզև դժկամությամբ, ընդունել։ Օգնում է, ուրիշ ի՞նչ կարող եմ ասել։

― Երբևէ ուրիշ տարբերակ փորձե՞լ եք,― հարցրեց Մարվինը։― Ասենք, խոսել ոչ չափածո։ Գուցե պարզվի, որ կարիքը չկա։

― Այո, գուցե,― ասաց ճգնավորը։― Իսկ գուցե դուք փորձեք քյալել օվկիանոսի հատկաով, գուցե պարզվի, որ օդի կարիք չեք զգում։

― Դա նույն բանը չէ,― ասաց Մարվինը։

― Հենց նույն բանն է, որ կա,― ասաց ճգնավորը։― Մենք բոլորս շրջապատված ենք անթիվ չստուգված ենթադրություններով, որոնց ճշմարտացիությունը կամ սխալ լինելը կարո ղենք պարզել միայն կյանքը ռիսկի ենթարկելով։ Եվ քանի որ մենք մեծ մասմաբ կյանքը ճշմարտությունից թանկ ենք գնահատում, ապա նման հանդուգն փորձերը թողնում ենք ֆանատիկոսներին։

― Ես փորձ չեմ անում քայլել ջրի վրայով,― ասաց Մարվինը,― որովհետև տեսել եմ, որ մարդիկ խեղդվում են։

― Իսկ ես,― ասաց ճգնավորը,― դրսում արձակ չեմ խոսում, որովհետև չափից շատ մարդ եմ տեսել, որոնք արձակ խոսելիս սպանվել են, բայց դեռ չեմ տեսել, որ մի չափածո խոսող սպանվի։

― Դե․․․ ինչպես կուզեք։

― Անորոշության ընդունումը իմաստության սկիզբն է,― հայտարարեց ճգնավորը։― Բայց մենք խոսում էինք զոհաբերվելու մասին։ Կրկնում եմ, դուք ունեք հակում, որը վերին աստիճանի ուշագրավ դիրքի հնարավորություն է ստեղծում ձեզ համար։

― Դա ինձ չհետաքրքրեց,― ասաց Մարվինը։― Ուրիշ ի՞նչ ունեք հարմար։

― Ոչինչ,― ասաց ճգնավորը։

Զարմանալի զուգադիպությամբ, Մարվինն այդ պահին բարձր աղմուկ ու որոտ լսեց դրսից և գուշակեց, որ հեղինակը կամ մելդեցիներն էին, կամ գանզերները։

― Ընդունում եմ աշխատանքը,― ասաց Մարվինը։― Բայց դուք սխալ եք։

Նա ունեցավ վերջին խոսքի առավելությունը, մինչդեռ ճգնավորը՝ վերջին արարքի առավելությունը։ Քանզի, սարքը միացնելուց և ինչ֊որ թվատախտակ տեղաշարժվելուց հետո, նա մի կոճակ սեղմեց և Մարվինին ուղարկեց Ցելսուս 5֊րդ մոլորակը՝ նոր կարիերա սկսելու։

Ցելսուս 5֊րդում նվեր տալը և ստանալը քաղաքավարության պարտադիր կանոն է։ Նվերից հրաժարվելու մասին մտածելն իսկ ավելորդ է, դա ցելսուսցու հոգում առաջացնում է այնպիսի զգացում, ինչպիսին տերրացու համար արյունապղծության վախն է։ Որպես կանոն նվերները վտանգավոր չեն՝ դրանց մեծ մասը սպիտակ նվերներ են, որոնք արտահայտում եմ սիրո, երախտագիտության, քնքշության տարբեր երանգներ և այլն։ Բայց կան նաև գորշ՝ նախազգուշացնող, և սև՝ մահվան նվերներ։

Եվ այսպես, ոմն պետական պաշտոնյա ընտրողներից քթի մի գեղեցիկ օղ ստացավ, որը պարտադիր կարգով պետք է երկու շաբաթ կրեր։ Հրաշալի իր էր և միայն մի պակասություն ուներ։ Տկտկում էր։

Ուրիշ մոլորակացեղի պատկանողն այդ նվերը կշպրտեր մոտակա կեղտափոսը։ Սակայն ոչ մի խելքը տեղը ցելսուսցի այդպես չէր վարվի։ Նա նույնիսկ չէր զննի օղը։ Ցելսուսցիներն ապրում են հետևյալ նշանաբանով՝ նվեր ձիու ատամներին չեն նայի։ Բացի այդ, եթե նա մի կենտ խոսքով անգամ իր կասկածն արտահայտեր, հասարակական աներևակայելի սկանդալ կառաջանար։

Անհրաժեշտ էր այդ անիծյալ օղը երկու շաբաթ կրել։

Բայց անիծյալ օղը տկտկում էր։

Պաշտոնյան, որի անունը Մարդուք Կրաս էր, ուզում էր մի ելք գտնել։ Նա մտածում էր ընտրողների մասին, թե ինչքան է նրանց օգնել և թե ինչքան է նրանց հուսախաբ արել։ Օղը զգուշացնում էր, դա պարզ էր։ Զգուշացնում էր լավագույն դեպքում, այսինքն՝ գորշ նվեր։ Վատթարագույն դեպքում օղը սև նվեր էր՝ փոքր ռումբ, որը տանջալի սպասումով լի մի քանի օրից հետո թռցնելու էր Մարդուքի գլուխը։

Մինչդեռ Մարդուքը, որն ինքնասպան լինելու ցանկություն չուներ, իհարկե, գիտեր, որ այդ անիծյալ օղը կրել չարժե։ Սակայն նաև գիտեր, որ այդ անիծյալ օղը պետք է կրել։ Այսպիսով, նա հայտնվեց ցելսուսական կլասիկ դիլեմայի առաջ։

― Մի՞թե ինձ հետ այդպես կվարվեն,― ինքնիրեն հարց էր տալիս Մարդուքը։― Միայն այն պատճառով, որ ես նրանց կեղտոտ հին թաղամասում թույլ տվեցի ծանր արյդունաբերություն զարգացնել և հողատերերի հետ համաձայնություն կնքեցի բնակարանային վարձը 320 տոկոսով բարձրացնելու մասին, որի փոխարեն նրանք խոստացան հիսուն տարվա ընթացքում նոր ջրմուղ անցկացնել։ Տեր աստված, ես երբեք չեմ պնդել, թե ամենագետ եմ, ընդունում եմ՝ գուցե մեկ֊մեկ սխալներ արել եմ։ Բայց մի՞թե դա բավարար պատճառ է նրանց հակասոցիալական արարքի համար։

Օղն ուրախ֊ուրախ տկտկում էր, քիթը խուտուտ տալով և տագնապալի զգացումներ առաջացնելով։ Մարդուքը հիշեց ուրիշ պաշտոնյաների, որոնց պայթեցրել էին բթամիտ տաքգլուխները։ Այո, շատ հնարավոր է, որ նվերը սև է։

― Տխմա՛ր պատյանափոխներ,― զայրացած քրթմնջում էր Մարդուքը, սիրտը հովացնելով այդ վիրավորանքի միջոցով․ վիրավորանք, որը երբեք չէր համարձակվի բարձրաձայն ու հրապարակով ասել։ Նա ծայրաստիճան ընկճված էր։ Ամբողջ օրը քեզ չխնայելով աշխատում ես այդ թուլամաշկ, գորտնուկաքիթ ապուշների համար և ի՞նչ պարգև ես ստանում։ Քթից կախելու ռումբ։

Մի պահ Մարդուքի գլխով հանդուգն միտք անցավ՝ օղը շպրտել քլորի մոտակա քիստենը։ Ա՛յ թե լավ կլիներ։ Մանավանդ որ նախադեպ կար։ Չէ՞ որ սուրբ Վորիգը հրաժարվել էր երեք ուրվականների համընդհանուր ընծայից։

Այո․․․ Բայց ուրվականների ընծան, ըստ ընդունված մեկնաբանության, նվիրատման ոգու և հետևաբար հասարակության բուն էության հանդեպ մի նուրբ գրոհ էր եղել, քանզի համընդհանուր ընծա տալով, ուրվականներն ընդհանրապես կանխում էին հետագայում նվեր տալու հնարավորությունը։

Բացի այդ, գուցեև հրաժարվելը շատ սազական էր երկրորդ արքայության սրբին, բայց, ավա՜ղ, անթույլատրելի էր տասներորդ դեմոկրատիայի մանր պաշտոնյայի համար։ Սրբերը կարող են անել ինչ ուզեն։ Շարքային մարդիկ պետք է անեն այն, ինչ իրենցից սպասվում է։

Մարդուքի ուսերը վար հակվեցին։ Նա ոտքերին տաք ցեխ քսեց, բայց դա հանգստություն չբերեց։ Ելք չկար։ Մի ցելսուսցին չէր կարող մեն֊մենակ դեմ կանգնել հասարակությանը։ Հարկավոր էր կրել օղը և սպասել այն անտանելի պահին, երբ տկտկոցը կանգ կառնի․․․

Բայց սպասե՛ք։ Ելք կա՛։ Այո, այո, հիմա պարզ է։ Պետք է միայն խնամքով կազմակերպել և կփրկվի թե՛ իր կյանքը, թե՛ պատիվը։ Եթե միայն այդ անիծյալ օղը մինչև այդ չպայթի․․․

Մարդուք Կրասը շտապ կապվեց մի քանի հոգու հետ և դասավորեց, որ իրեն գործուղեն Թաամի 2֊րդ (Տաս աստղերի տեղաշրջանի Թաիթին) շտապ հանձնարարությամբ։ Իհարկե, ոչ սեփական մարմնով․ բարեխիղճ աստիճանավորը չի ծախսի պետական միջոցներն իր մարմինը հարյուրավոր լուսատարիներ այն կողմ ուղարկելու վրա, երբ անհրաժեշտ է գործուղել միայն գիտակցությունը։ Խնայող, վստահարժան Մարդուքը կուղևորվի գիտակցափոխության միջոցով։ Նա կպահպանի ցելսուսային սովորությունների եթե ոչ ոգին, ապա արտաքին ձևը, լքելով քթում ուրախ տկտկացող նվեր պարունակող իր մարմինը։

Անհրաժեշտ էր բացակայության ընթացքում մարմինը բնակեցնող գիտակցություն գտնել։ Սակայն դա դժվար չէր։ Գալակտիկայում չափազանց շատ գիտակցություններ կան և չափազանց քիչ մարմիններ։ (Թե ինչու է այդպես, ոչ ոք չգիտի։ Ի վերջո, բոլորին սկզբից տրվել է թե մեկը, թե մյուսը։ Բայց ոմանք վերջում հարկ եղածից շատ են ունենում․ լինի դա հարստություն, հզորություն, թե մարմին, իսկ ոմանք՝ պակաս։)

Մարդուքը կապվեց «Ճգնավոր և ընկ․» ֆիրմայի հետ (մարմիններ բոլոր նպատակների համար)։ Ճգնավորը հարմար օբյեկտ ուներ՝ ուժեղ արտահայտված երիտասարդ արական սեռի տերրացի, որ անխուսափելի մահվան վտանգի առաջ էր և պատրաստ էր բախտը փորձելու։

Այդպես Մարվին Ֆլինը հայտնվեց Ցելսուս 5֊րդում։

Այս անգամ շտապելու հարկ չեղավ։ Տեղ հասնելով, Մարվինը հնարավորություն ունեցավ հետևել գիտակցաթոխական ընդունված պրոցեդուրին։ Նա անշարժ պառկել էր, դանդաղ ընտելանալով իր նոր մարմնին։ Մարվինը փորձեց վերջավորությունները, ստուգեց զգայարանները և ստույգ հաշվարկեց անալոգային ու համեմատական գործոնների համար ուղեղի առաջնային մասից ճառագայթվող կուլտուր֊կոնֆիգուրացիոն բեռը։ Հետո չափեց ուղեղի ետնամասի զգացմունքային և կառուցվածքային գործոնները Հարավային խաչի համաստեղության, ոտնակետի և թամբակետի հանդեպ։ Այդ ամենը նա արեց մեքենայաբար, ուշադրությունն առանձնապես չկենտրոնացնելով։

Ցելսուսային մարմինը, ինչպես պարզվեց, վրան լավ էր նստում՝ ժառանգական բարձր մակարդակով և գերազանց հիմնահետևողական ու պատահականադիսպերսիոն կառուցվածքով։ Իհարկե, կային պրոբլեմներ՝ եռանկյունի թեքությունը անմիտ էլիպսային ձև ուներ, իսկ ՈՒՃԿ֊ները (Ունիվերսալ Ճ կետեր) ավելի շատ մանգաղաձև էին, քան սեղանաձև։ Բայց դա պետք էր սպասել 3B կարգի մոլորակում, նորմալ հանգամանքների դեպքում այդ ամենը ոչ մի անհանգստություն չէր պատճառի։

Ընդհանուր առմամբ այդպիսի մարմնա֊միջավայրային֊կուտուր֊խմբի հետ կարելի էր համակերպվել ու համընկնել։

― Ոչինչ, լավ է,― ի մի բերեց Մարվինը։― Եթե միայն այդ անիծյալ քթի օղը չպայթի։

Նա ոտքի կանգնեց և սկսեց զննել իր շուրջը։ Աչքովն ընկած առաջին բանը Մարդուք Կրասի գրությունն էր, որը նա կապել էր դաստակին, որպեսզի Մարվինը նկատի։ Այնտեղ գրված էր․

«Հարգելի գիտակցափոխվող․

Բարի գալուստ Ցելսուս։ Հասկանում եմ, որ ձեզ համար գալուստն այնքան էլ բարի չէ և ցավում եմ ձեզնից ոչ պակաս։ Բայց ես ձեզ անկեղծ խորհուրդ կտայի փախուստի մասին բոլոր մտքերը մի կողմ դնել և փոխարենը կենտրոնանալ հաճելի ժամանակ անցնակցնելու վրա։ Ձեզ երևի մխիթարի այն միտքը, որ ըստ վիճակագրության սև նվերների հետևանքով մահացությունն ավելի շատ չէ, քան պլուտոնի հանքում դժբախտ դեպքերի հետևանքով, եթե դուք հանքափոր եք։ Ուստի ոչ մի բանի մասին մի մտածեք և ձեզ լավ զգացեք։

Իմ բնակարանը և այնտեղ գտնվող ամեն ինչ ձեր տրամադրության տակ է։ Մարմինս նույնպես, թեև հույս ունեմ, որ շատ չեք հոգնենցի այն, ուշ չեք պառկեցնի քնելու և ալկոհոլով շատ չեք ծանրաբեռնի։ Ձախ դաստակը վնասված է, ուստի զգույշ եղեք ծանրություններ բարձրացնելիս։ Հաջողություն, և աշխատեք չհուզվել, քանի որ դա երբեք ոչ մեկին չի օգնել հարց լուծելու։

Հ․Գ․ Ես գիտեմ, որ դուք ջենտլմեն եք և չեք փորձի հանել քթի օղը։ Բայց ուզում եմ ձեզ տեղյակ պահել, որ միևնույն է ոչինչ չի ստացվի, քանի որ այն փակված է Ջեյվերգի միկրոսկոպային հատուկ մոլեկուլյար կողպեքով։ Նորից ցտեսություն, իրոք փորձեք բոլոր այս տհաճ բաները մոռանալ և լավ անցկացնել ձեր երկու շաբաթը մեր մոլորակում։

Անկեղծորեն՝
Մարդուք Կրաս

Սկզբից Մարվինը զայրացավ։ Սակայն հետո ծիծաղեց և ճմռթեց գրությունը․ Մարդուքն անկասկած սրիկայի մեկն էր, բայց համակրելի էր ու առատաձեռն։ Մարվինը որոշեց իր կասկածելի գործարքից հնարավորին չափ շատ օգուտ քաղել, մոռանալ շրթունքի վերևում հանգրվանած ենթադրյալ ռումբի մասին և Ցելսուսում լավ ժամանակ անցնակցնել։

Նախ ուսումնասիրեց իր նոր տունը և գոհ մնաց։ Դա ամուրիի բույն էր, ստեղծված ապրելու, այլ ոչ թե պարզապես բազմանալու համար։ Կառուցվածքային հիմնական գիծը՝ պենտաբրախիան, արտացոլում էր Կրասի հասարակական դիրքը։ Պակաս շքեղ բնակարանները սովորաբար երեք կամ չորս սրահ էին ունենում, իսկ Հյուսիսային Ճահճուտի հետնախորշերում ամբողջ ընտանիքներ էին տեղավորվում քոսոտ մոնո և դուոբրախետային տներում։ Ինչևէ, մոտ ապագայում կառավարությունը բնակարանային բարեփոխություն էր խոստացել։

Խոհանոցը կոկիկ էր ու ժամանակակից, լի համեղահամ ուտեստներով՝ պուլիկներով շաքարած որդեր, էկզոտիկ ծղնու սալաթի, Թուփիբորայի, Փենատուլայի, Գորգոնայի և Ռենիլլայի ախորժալի շերտակտորներ։ Կար մի տուփ սագի պաշտետ՝ ռոտիֆերա֊խորոձայի սոուսի մեջ, և մի փաթեթ սառեցրած քաղցր ու թթու Ուկա։ Բայց․․․ ամուրին մնում էր ամուրի՝ չկար հիմնաբուրդ, չկար նույնիսկ մի բոքոն գաստրոպոդ կամ գեթ մի շիշ կոճապղպեղի մեղր։

Երկար, զիգզագաձև սրահներով Մարվինը հասավ երաժշտական սենյակ։ Այստեղ էլ Մարդուքը ժլատություն չէր արել։ «Իմպերիալ» մոդելի հսկայական ուժեղարարը, կողքին երկու «Տիրան» բարձրախոս, զբաղեցնում էր սենյակի մեծ մասը։ Մարդուքն օգտագործում էր քառասուն ալիքանոց շեղումով «Ուիրլփուլ» կիսամիքս միկրոֆոն, և անհաստատուն կոկորդախոռոչ պասսիվ կարգավորիչով «լանացող» տիպի զգայադիսկրիմինացիոն դիապազոնային փոխարկիչ։ Ձայնը հաղորդվում էր պատկերավերականգնման միջոցով, բայց կարելի էր փոխել մարող մոդուլյացիայի ռեժիմի։ Մի խոսքով, շատ լավ սիրողական կոմբայն։

Սիստեմի սիրտն ու հոգին, իհարկե, ինսեկտարիումն ^[33] էր՝ «Սուպերմաքս» մոդելի մի օրիգինատոր, ավտոմատիկ և ձեռքի ընտրող ու խառնող փոխարկիչներով, կանոնավորված մատուցումով, փոխանցումով ու տարբեր մաքսիմումացնող և մինիմումացնող հարմարանքներով։

Մարվինն ընտրեց «Ծղրիդի գավոտը» (Քորեստալ, 431 B) և սկսեց ունկնդրել հուզաթրթիռ տրախեալ ^[34] օբլիգատոյին ու զույգ Մալֆիգյան գլանիկների նուրբ բասային նվագակցությանը։ Թեև Մարվինը երաժշտության մեծ գիտակ չէր, նա միանգամից հասկացավ, որ ինսեկտարիումի խորքի իր բնից դուրս նայող կապտաշերտ ծղրիդը, որի երկրոդային կրծքասեգմենտը թեթևակի բաբախում էր, վիրտուոզ կատարող է։

Կռանալով, Մարվինը գոհունակությամբ գլուխով արեց։ Կապտաշերտ ծղրիդը շրխկացրեց վերին ծնոտը, հետո կրկին սկսեց երգել։ (Նրան հատուկ վարժեցրել էին դիսկանտով երգել և բեմի վրա իրեն հոյակապ պահել՝ փայլուն մի կատարող, որը գրավում էր ավելի շուտ արտիստիզմով, քան երաժշտականությամբ։ Բայց Մարվինը չգիտեր այդ բանը)։

Մարվինը ռեժիմը «ակտիվից» փոխեց «պասիվի»։ Ծղրիդը ետ գնաց քնելու։ Ինսեկտարիումը ձայնագրություններով հարուստ էր, հատկապես շատ էին օրաբզեզների սիմֆոնիաները և նոր ու արտասովոր թրթուրերգերը, սակայն Մարվինը դեռ այնքան հետազոտելու բան ուներ, որ չուզեց ժամանակ կորցնել։

Հյուրասենյակում Մարվինը թիկնեց հինավուրց ու փառահեղ մամռանստարանին (իսկական Ուորմսթերթըր), գլուխը հենեց հնամաշ գրանիտե հենախոռոչին և փորձեց հանգստանալ։ Բայց քթի օղը տկտկում էր, շարունակ հիշեցնելով, որ գործերը բարեհաջող չեն։ Նա ձեռքը երկարեց և ցածր սեղանին թափված կույտի միջից վերցրեց առաջին պատահած արագափայտիկը։ Անտենաներն արագ անցկացրեց կտրվածքների վրայով, սակայն ապարդյուն։ Չէր կարողանում կենտրոնանալ նույնիսկ այդթեթև գրականության վրա։ Մարվինը նեղսրտած մի կողմ նետեց արագափայտիկը և փորձց ապագայի որոշ ծրագրեր կազմել։

Բայց անողորմ դինամիզմը ճնշում էր նրան։ Մարվինը ստիպված էր խոստովանել, որ իր կյանքի րոպեները խստորեն սահմանափակված են և արագորեն սպառվում են։ Նա ուզում էր մի այնպիսի արարք գործել, որը կհավերժացնի իր վերջին ժամերը։ Բայց ի՞նչ։

Մարվինը սահեց֊ելավ Ուորմսթերթըրի վրայից և քայլեց հիմնական սրահով, նեղսրտությունից չանչերը կտտացնելով։ Հետո, հանկարծակի որոշում կայացնելով, գնաց հանդերձասենյակ։ Այնտեղ բրոնզ֊ոսկե խիտինից մի նոր երեսվածք ընտրեց և խնամքով հարմարեցրեց ուսերին։ Ցցամաղերին անուշաբույր սոսինձ քսեց և en brosse ^[35] հարդարեց դեմքի վրա։ Անտենաներին թույլ կարծրացուցիչ ցայեց, ըստ նորաձևության պահանջների վաթսուն աստիճան թեքվածություն հաղորդեց և թողեց, որ հմայիչ կերպով վար հակվեն։ Ի վերջո, միջնամասին Նարդոսի Ավազ ցանեց և ուսահոդերը լամպամուրով ցայտունացրեց։

Հայելու մեջ նայելով, նա գտավ, որ վատ տեսք չունի․ լավ հագնված էր, բայց ոչ պճնված։ Մարվինը եկավ այն եզրակացության, որ ինքը պատկառելի, ինտելեկտուալ երիտասարդի տեսք ունի։ Ծռմռաստղ չի, բայց ոչ էլ, անշուշտ, հարբախտարդախ է։

Նա հիմնական մուտքով դուրս եկավ և դուռը կողպեց։

Մթնշաղ էր։ Գլխավերևում փայլում էին աստղերը, որոնց ցոլքը, սակայն, խամրում էր քաղաքի սիրտը կազմող անհամար բների (մասնավոր և պետական) ֆոնի վրա։ Այդ տեսարանն ալեկոծեց Մարվինի հոգին։ Անշուշտ, անշուշտ, ինչ֊որ տեղ, հսկա քաղաքի անվերջանալի իրար հյուսվող փողոցներից մեկում, անիմանալի ուրախություն է սպասում նրան։ Կամ, գոնե, մեղմ մոռացություն։

Եվ այդպես, տխուր, սակայն լի վեհերոտ հույսերով, Մարվինը քայլում էր դեպի անհանգիստ ու հրապուրիչ Գլխավոր Առուն՝ քաղաքի կենտրոնական փողոցներից մեկը, որոնելով այն, ինչ ճակատագիրն էր կանխորոշել իրեն։

Ոտքերը լայն գցելով ու օրորվելով, կաշվե երկարաճիտ կոշիկները ճռճռացնելով, Մարվին Ֆլինը քայլում էր փայտե մայթով։ Օշինդրի ու չափարելի ^[36] խառը բուրմունքը թույլ խտղտացնում էր նրա ռունգները։ Երկու կողմից տների աղյուսե պատերը մեքսիկական արծաթի պես փայլատակում էին լուսնի տակ։ Մոտակա սալունից^[37] բանջոյի ճղճղան ձայներ էին լսվում․

Կնճռոտվելով, Մարվինը ոտքը կախ գցեց։

Օշի՞նդր։ Սալուննե՞ր։ Ի՞նչ է կատարվում այստեղ։

― Բա՞ն է եղել, օտարական,― լսվեց մի խռպոտ ձայն։

Ֆլինը կտրուկ շրջվեց։ Գլխավոր խանութի մոտից, ստվերի միջից ինչ֊որ մեկը դուրս քայելց։ Դա մի կովբոյ֊թափառաշրջիկ էր՝ ռնգախոս, նեղթիկունք մի մուրացիկ, փոշոտ սև գլխարկը մրոտ ճակատի վրա ծիծաղաշարժ կերպով կողքի թեքած։

― Այո, ինչ֊որ լուրջ բան է եղել,― ասաց Մարվինը։― Ամեն ինչ տարօրինակ է թվում։

― Բան չկա,― հավատացրեց կովբոյ֊թափառաշրջիկը։― Պարզապես փոխվել է մետաֆորային ստանդարտների քո սիստեմը և, աստված վկա, դրանում հանցանք չկա։ Ի միջի այլոց, պետք է ուրախ լինես, որ ազատվել ես այն զարհուրելի անասնամիջատային համեմատություններից։

― Համեմատություններս նորմալ էին,― ասաց Մարվինը,― ի վերջո, ես Ցելսուս 5֊րդում եմ և ապրում եմ բնի մեջ։

― Հետո՞ ինչ,― ասաց կովբոյ֊թափառաշրջիկը։― Ի՞նչ է, երևակայությունից զո՞ւրկ ես։

― Երևակայությունս տեղն է, դեռ մի բան էլ ավելին,― ցասումով ասաց Մարվինը։― Բայց հարցը դա չէ։ Ես պարզապես նկատի ունեմ, որ անկախ բան է երկրային կովբոյի պես մտածելը, եթե ինչ֊որ խլուրդանման արարծ ես Ցելսուսում։

― Ինչ արած,― ասաց կովբոյ֊թափառաշրջիկը։― Դու գերծանրաբեռնել ես անալոգիզացիայի քո ունակությունը և «վառել ապահովիչները»։ Համապատասխանորեն, քո զգայարանները փորձում են վիճակը նորմալացնել։ Այս վիճակը հայտնի է որպես «մետաֆորային դեֆորմացիա»։

Այժմ Մարվինը հիշեց, որ միստր Բլանդըրսն իրեն նախազգուշացրել է այդ երևույթի կապակցությամբ։ Մետաֆորային դեֆորմացիան՝ միջաստղային ճանապարհորդությունների այդ հիվանդությունը, հանկարծակի և առանց զգուշացման համակել էր նրան։

Մարվինը գիտեր, որ դա վտանգավոր է, սակայն միակ զգացումը թեթևակի զարմանքն էր։ Նրա զգայությունները համընկնում էին ընկալությունների հետ, քանի որ չգիտակցված փոփոխությունը չզգացված փոփոխություն է։

― Ե՞րբ,― հարցրեց նա,― ես կսկսեմ տեսնել իրերն այնպես, ինչպես կան։

― Փիլիսոփայի արժանի հարց,― ասաց կովբոյ֊թափառաշրջիկը։― Բայց քո դեպքում այդ սինդրոմը կանցնի, եթե երբևէ վերադառնաս Երկիր։ Եթե, սակայն, շարունակես ճանապարհորդել, պերցեպտուալ անալոգիազացիան ավելի ու ավելի կաճի, թեև հանարվոր է, որ քո առաջնային իրավիճակընկալային կոնտեքստում երբեմն ռեմիսիա լինի^[38]։

Մարվինը մտածեց, որ այդ ամենը հետաքրքիր է, բայց ոչ վտանգավոր։ Նա ջինսը վեր քաշեց և կովբոյական ժարգոնով ասաց․

― Էհ, բախտի բան է, եթե թուղթը բաժանել են, պետք է խաղաս, հիմա հո դրա համար ամբողջ գիշեր այստեղ չե՞նք կանգնի։ Ո՞վ ես դու, օտարական, ասա ինձ ու այդքան բան։

― Ես,― ինքնագոհությամբ ասաց կովբոյ֊թափառաշրջիկը,― նա եմ, առանց որի քո երկխոսությունն անհնար կլիներ։ Ես անձնավորված անհրաժեշտություն եմ, առանց ինձ դու ստիպված կլինեիր ինքդ հիշել մետաֆորային դեֆորմացիայի տեսությունը, ինչն ըստ իս քեզ դժվար թե հաջողվեր։ Մի քիչ փող տուր, շարունակեմ։

― Այդպես գնչուներն են խոսում,― արգահատանքով ասաց Մարվինը։

― Կներես,― ասաց կովբոյ֊թափառաշրջիկը, ընդ որում նրա ձայնի մեջ ամոթի հետք անգամ չկար։― Ծխելու բան ունե՞ս։

― Ինքդ պիտի փաթաթես,― ասաց Մարվինը, Բուլլ Դարհամ թութունի քիսան մեկնելով։ Նա մի րոպե ուշադիր դիտեց իր ընկերոջը, հետո ասաց․― Տեսքից քոսոտի մեկն ես, կիսով չափ էշ ու կիսով չափ բորենի։ Բայց ես երևի քո հետ գամ, ինչ էլ որ լինես։

― Բրա՛վո,― լրջորեն ասաց կովբոյ֊թափառաշրջիկը,― լեզվական ու տեքստային փոփոխությունները հաղթահարում ես նույնքան վստահ, որքան կապիկը կհաղթահարեր բանանի կեղևները։

― Շատ շքեղ լեզվող ես խոսում,― ասաց Մարվինը։― Հիմա ի՞նչ ենք անելու, պրո՛ֆ։

― Պիտի դիմենք,― ասաց կովբոյ֊թափառաշրջիկը,― դեպի մոտակա վատահամբավ սալունը։

― Յիփի՛^[39],― ասաց Մարվինը և ծնկները ծալելով ներս մտավ սալունի չղջիկի թևերի ձև ունեցող դռնով։

Մտնելուն պես իգական սեռի մի ներկայացուցիչ կպավ Մարվինի թևից։ Նա էլ բարելյեֆային ժպիտով նայեց Մարվինին։ Կնոջ քնկոտ աչքերը ներկված էին՝ զվարթություն արտահայտելով, թառամած դեմքին սուտ կենդանության հիերոգլիֆներ էին նկարած։

― Վերև գնանք, փիսի՛կ,― գոչեց զարհուրելի վհուկը։― Ուրախ ժամանակ կանցկացնենք։

― Զարմանալի է,― ասաց կովբոյ֊թափառաշրջիկը։― Սովորությունը կանխորոշել է այս տիկնոջ դիմակը, պահանջելով, որ հաճույք վաճառողը ձևացնի, թե ինքն էլ հաճույք է զգում։ Ծանր պահանջ է դա, իմ բարեկամներ, պահանջ՝ որը չի դրվում ոչ մի այլ գործով զբաղվողի վրա։ Օրինակ՝ ձնկավաճառին թույլ է տրվում տառեխից խորշել, բանջարեղեն ծախողը կարող է զզվել շաղգամից և նույնիսկ լրագրավաճառ տղան իրավունք ունի անգրագետ լինել։ Մինչդեռ իսկ սրբերը պարտավոր չեն հաճույք զգալ իրենց մարտիրոսություններից։ Միայն խեղճուկրակ հաճույք վաճառողները, Տանտալուսի ^[40] նման, պետք է հավերժ սպասեն խնջույքին, որը չի լինելու։

― Ընկերդ շատ հանաքչի է,― ասաց ֆուրիան^[41]։― Բայց դու ինձ բոլորից շատ ես դուր գալիս, ջանիկս, քեզ որ նայում եմ, մեջս ամեն ինչ հալվում է։

Մեգերայի^[42] վզից շղթա էր կախված, որի վրա շարված էին մի փոքրիկ գանգ, դաշնամուր, աղեղ, երեխայի կոշիկ, դեղնած ատամ։

― Ի՞նչ են սրանք,― հարցրեց Մարվինը։

― Սիմվոլներ,― ասաց կինը։

― Ինչի՞ սիմվոլներ։

― Վերև արի և ես քեզ ցույց կտամ, թութուշիկս։

― Եվ այսպիսով,― ասաց կովբոյ֊թափառաշրջիկը,― մենք գործ ունենք կանացի բնության չմտածված ու վայրի պոռթկումի հետ, որին համեմատած մեր տղամարդկային կրքերը պարզապես մանկական խաղալիք են թվում։

― Արի՛,― գոռում էր հարպիան^[43], հաղթանդամ մարմինը կեղծ կրքից ցնցելով, առավել ևս ահավոր, քանզի այդ կիրքն իսկական էր։― Վերև՛։ Դեպի անկողի՛ն,― ճչում էր նա, մոնղոլական դատարկ բեռնապարկի չափի ու պարունակության կուրծքը Մարվինին սեղմելով։― Գնանք, քեզ լավ բանե՛ր ցույց կտամ,― բղավում էր նա, Մարվինին փաթաթելով ծանր սպիտակ ոտքը՝ կեղտոտ և երակները լայնացած։― Երբ իմ հետ ժամանակ անցկացնես,― ոռնում էր նա,― այն ժամանակ կհասկանաս ինչն ինչոց է։― Եվ նա վավաշոտաբար Մարվինին քսեց իր արտաքին սեռական օրգանները՝ պինդ ու զրահապատ, ինչպես տիրանոզավրի ճակատ։

― Ը՜, շատ շնորհակալ եմ,― ասաց Մարվինը,― բայց այս րոպեին այնքան էլ․․․

― Ի՞նչ է, չե՞ս ուզում զվարճանալ,― թերահավատորեն հարցրեց կինը։

― Գիտեք, առանձնապես ոչ։

Կինը ուռուցիկ բռունցքները դրեց տոմտոմաձև կոնքերին և ասաց․

― Այս օրին էլ հասանք։― Բայց հետո փափկեց ու շարունակեց․― Բարեհաճ եղիր Վեներայի քաղցրաբույր հաճույքների պալատի հանդեպ։ Եռանդ գործիր, սըր, որպեսզի հաղթահարես մարդմինդ կաշկանդող այս անվայել թուլությունը։ Եկ, եկ, պարոն։ Շեփորն է հնչում և քեզ կոչ է անում շտապ հեծնել նժույգն ու գործի անցնել։

― Օ ոչ, ինձ թվում է չարժե,― կեղծ ծիծաղելով ասաց Մարվինը։

Չիլիական պոնչո֊թիկնոցի մեծության ու ձևի ձեռքով կինը ճանկեց նրա կոկորդը։

― Կգաս ու կանես՝ վախկոտ, քոսոտ, ինքնասիրահարված նարցիսիստ վիժվածքի մեկը, և կանես ինչպես հարկն է, թե չէ, Արեսը վկա, այդ բարակ վիզդ ճտի պես կոլորեմ։

Ողբերգությունն անխուսափելի էր թվում, քանզի կնոջ կիրքը թույլ չէր տալիս, որ նա իր պահանջները չափավորեր։ Մինչդեռ Մարվինի բարեհամբավ ամենահաղթ նիզակը փոքրացել ու սիսեռի չափ էր դարձել։ (Այդպես կույր բնությունը, մի հարձակումից նրան պաշտպանելով, մի այլ տեղ ինքն էր փորձանք հրահրում)։

Բարեբախտաբար, կովբոյ֊թափառաշրջիկը, ավելի շատ բանականության, քան իր բնական հակումների թելադրանքով, ատրճանակի պատյանից մի հովհար հանեց, սեթևեթորեն ժպտալով առաջ հակվեց և թփթփացրեց գազազած կնոջ աջ՝ ռնգեղջյուրային թևին։

― Չհամարձակվե՛ս վնաս տալ նրան,― ծվծվան կոնտրալտոով ասաց կովբոյ֊թափառաշրջիկը։

Մարվինն արագ և նույնիսկ պատրաստակամորեն արձագանքեց։

― Այո, ասա որ ձեռ չգցի։ Այս ի՞նչ բան է, մարդ չի կարող նույնիսկ տնից երեկոյան դուրս գալ զբոսնելու, անպայման մի խայտառակ միջապդեպ կլինի․․․

― Լաց մի լինի, ի սեր աստծո, լաց մի լինի,― ասաց կովբոյ֊թափառաշրջիկը։― Գիտես, որ տանել չեմ կարող, երբ լաց ես լինում։

― Ես չեմ լալիս,― ֆսֆսացրեց Մարվինը։― ՈՒղղակի ափսոսս է գալիս վերնաշապիկս, որը նա պատռեց։ Քո՛ նվերը։

― Մի ուրիշը կգնեմ,― ասաց կովբոյ֊թափառաշրջիկը։― Բայց տեսարաններ մի սարքի, էլ չեմ կարող տանել։

Կինը, ծնոտը կախ գցած, հայացքը սևեռել էր նրանց։ Մարվինն օգտվեց առիթից, գործիքների իր ուսապարկից մի մետաղե լծակ հանեց և, մտցնելով կնոջ ուռած կարմիր մատների արանքը, ազատվեց նրա ճանկից։ Կարճատև այդ պահը բավական եղավ, որպեսզի Մարվինն ու կովբոյ֊թափառաշրջիկը վազեն դուրս, հեռացատկեն դեպի անկյունը, բարձրացատկեն մի մայթից մյուսը և ձոսղացատկեն դեպի ազատություն։

Հենց որ անմիջական վտանգը վերացավ, Մարվինը միանգամից ուշքի եկավ։ Մետաֆորային դեֆորմացիայի քողը մի պահ ետ քաշվեց, և Ֆլինը հայտնվեց պերցեպտուալ էմպիրիկ ռեմիսիայի վիճակում։ Որքան էլ ցավալի լիներ, այժմ արդեն պարզ էր, որ «կովբոյ֊թափառաշրջիկն» իրականում Ս․ Քթուլու տեսակի խոշոր պարազիտ բզեզ էր։ Անտարակույս այդպես էր, քանի որ Քթուլու բզեզներին բնորոշ է երկրորադային ծորանը՝ ենթաորովայնային նյարդահանգույցից մի քիչ ցած ու ձախ։

Այդ բզեզները սնվում են ուրիշների էմոցիաներով, քանզի իրենց զգացմունքները վաղուց բթացել են։ Սովորաբար, նրանք պահ են մտնում մութ կամ ստվերոտ վայրերում, սպասելով, որ մի անզգույշ ցելսուսցի անցնի իրենց սեգմենտված ծնոտի մոտով։ Հենց այդպես էլ եղավ։

Տեղի ունեցածը հասկանալով, Մարվինը բզեզին շանթահարեց զայրույթի այնքան ուժեղ հոսանքով, որ Քթուլուն՝ որպես սեփական գերսուր էմոցիանալ զգայարանների զոհ, ուշագնաց փռվեց ճանապարհին։ Ապա Մարվինը կարգի բերեց իր բրոնզաոսկեգույն պատյանը, կարծրացրեց անտետնաները և շարունակեց ճամփան։

Նա մոտեցավ ավազի հանդարտահոս գետը կապող կամուրջին։ Հասնելով կենտրոնին, Մարվինը հայացքը սևեռեց ներքև՝ սև ու խորունկ կոհակներին, որ անհողդողդ հոսում էին դեպի հանելուկային ավազե ծովը։ Կիսահիպնոսացված, Մարվինը դիտում էր, մինչդեռ քթի օղը տկտկացնում էր իր մահաբեր ռիթմը երեք անգամ ավելի արագ, քան սրտի բաբախյունը։ Եվ նա մտածեց․

Կամուրջները հակադիր գաղափարների մարմնավորումն են։ Նրանց հորիզոնական հարթությունը հիշեցնում է մեզ մեր գերազանցության մասին, նրանց ուղղահայաց թեքությունը անդադար հիշեցնում է մեզ վերահաս անհաջողությունների, մահվան անխուսափելիության մասին։ Մենք խոչընդոտների միջով ճանապարհ ենք հարթում, բայց նախասկզբնական անկումը հավերժ մեր ոտքերի առջև է։ Մենք կառուցում ենք, ստեղծում, սակայն մահը գերագույն ճարտարապետն է, որը բարձունքներ կառուցում է միայն անդունդների կողքին։

Օ՜ ցելսուսցիներ, բարեկառույց կամուրջներ անցկացրեք հազարավոր գետերի վրայով և իրար կապեք մոլորակի անհամաչափ ուրվագծերը․ զուր են ձեր ջանքերն ու վարպետությունը, քանզի ներքևում հողը ձեզ է սպասում՝ հանգիստ, համբերատար։ Ցելսուսցիներ, ձեր առջև լայն ճանապարհ է փռված, որը տանում է դեպի հաստատ մահ։ Ցելսուսցիներ, չնայած խորամանկ եք ու հնարագետ, մի դաս ունեք սովորելու․ սիրտը ստեղծված է, որպեսզի խոցվի, իսկ մնացածն ունայն է ու երկրորդական։

Այսպես էր խորհում Մարվինը՝ կանգնած կամուրջի վրա։ Եվ մի սուր տենչ համակեց նրան՝ ցանկացավ վերջ տալ ցանկանալուն, հրաժարվել հաճույքից և տառապանքից, վերջ տալ նվաճելու և պարտություն կրելու սին փորձերին և չշեղվել կյանքի հիմնական խնդրից՝ մահից։

Մարվինը դանդաղ մագլցեց բազրիքին և կանգնեց՝ հավասարակշռություն պահպանելով ավազի խայտուն ալիքների վերևում։ Եվ հանկարծ աչքի ծայորվ մի ստվեր տեսավ, որը կտրվեց գետնից, զգույշ շարժվեց դեպի բազրիքը, ուղիղ կանգնեց, հավասարակշռություն պահպանելով անդունդի վրա և, հաշվի չառնելով վտանգը, կռացավ․․․

― Կանգնի՛ր։ Սպասի՛ր,― գոռաց Մարվինը։― Նրա սեփական մռայլ ցանկությունը միանգամից ի չիք դարձավ։ Նա միայն տեսնում էր, որ իր նմանը վտանգի մեջ է։

Ստվերը խոր շունչ քաշեց և կտրուկ նետվեց վար՝ դեպի լայներախ գետը։ Մարվինը հետևեց նրան և հաջողացրեց կոճից բռնել։ Քիչ էր մնում ինքն էլ ընկներ, այնքան մեծ էր նետվողի թափը։ Բայց շտապ ուժերը լարելով, նա ծծիչները կպցրեց ծակոտկեն քարե մայթին, հենման կետը հաստատուն դարձնելու համար տարածեց ներքին վերջավորությունները, երկու վերջին վերջավորությունները փաթաթեց լապտերասյունին և մնացած երկու ձեռքերով ամուր կառչեց ընկնողից։

Մի պահ անկայուն հավասարակշռություն տիրեց, հետո Մարվինի ուժը գերակշռեց անհաջողակ ինքնասպանի ծանրությանը։ Դանդաղ, զգուշորեն, Մարվինը քաշում էր, բռնելով մեկ թաթից, մեկ սրունքից, առանց մի պահ շունչ առնելու, մինչև նետվողին ապահով տեղ հանեց։

Սեփական ինքնասպանության մասին բոլոր խոհերը լքել էին նրան։ Մարվինը ճանկեց ինքնասպանի ուսերը և կատաղորեն թափահարեց նրան։

― Հիմարի՛ գլուխ,― գոռաց նա։― Ի՞նչ վախկոտի մեկն ես եղել։ Միայն ապուշը կամ խելագարն է այդպիսի ելք փնտրում։ Մի՞թե ուղեղ չունես, անիծյալ․․․

Նա կես խոսքի վրա կանգ առավ։ Անհաջողակ ինքնասպանը նրան էր նայում, դողալով, աչքերը փախցնելով։ Եվ այժմ Մարվինն առաջին անգամ հասկացավ, որ կնոջ է փրկել։

Ավելի ուշ, մոտակա ռեստորանի մեկուսի խցիկում, Մարվինը ներողություն խնդրեց իր կոպիտ բառերի համար, որոնք նրա բերանից թռել էին վայրկյանի ազդեցության տակ։ Բայց կինը, նրբագեղորեն ճանկերը կտտացնելով, ներողության մասին լսել իսկ չուզեց։

― Որովհետև դուք ճիշտ եք,― ասաց նա։― Ինձ պես կարող էր վարվել ապուշը կամ խելագարը, եթե ոչ միանգամից և՛ մեկը, և՛ մյուսը։ Ձեր խոսքերը ճիշտ էին։ Պետք է թողած լինեիք, որ ցատկեի։

Մարվինը նոր միայն զգաց, որ կինը չքնաղ է։ Նա փոքրամարմին էր, գլուխը հազիվ էր հասնում Մարվինի վերին կրծաքվանդակին, սակայն արտասովոր նուրբ կառուցվածք ուներ։ Միջնամարմինը քնքուշ ու իդեալական ցիլինդրաձև թեքություններ ուներ, հպարտ գլուխը մարմնից մի փոքր առաջ էր հակված՝ սիրտ հալեցնող հինգ աստիճան անկյան տակ։ Դիմագծերը կատարյալ էին, սկսած բարեձև ուռած ճակատից մինչև քառակուսի ծնոտը։ Զույգ ձվադիրները համեստորեն թաքցրած էին սպիտակ սատինե «արքայադուստր» գոտիով, որի տակից երևում էր միայն փայլուն կանաչ մարմնի հոգեմաշ մի ակնարկ։ Բոլոր ոտքերին նարջնագույն գուլպաներ կային, որոնք է՛լ ավելի ընդգծում էին հոդերի փափուկ սեգմենտացիան։

Թո՛ղ նա անհաջողակն ինքնասպան լիներ, բայց նա միաժամանակ Ցելսուսում Մարվինի տեսած ամենացնցող գեղեցկուհին էր։ Մարվինի կոկորդը չորացավ, իսկ զարկերակը սկսեց կատաղի բաբախել։ Նա զգաց, որ սևեռուն նայում է բարձր ձվադրները թաքցնող և միաժամանակ ի ցույց դնող սպիտակ սատինին։ Հասկացավ, որ չի կարողանում հայացքը կտրել երկար, սեգմենտավորված վերջավորության զգայախառ գծագրությունից։ Թունդ շառագունելով, Մարվինն իրեն ստիպեց նայել կնոջ ճակատի գեղեցիկ կնճռված սպիին։

Կինը կարծես չէր նկատում Մարվինի խանդավառ ուշադրությունը։ Անկաշկանդորեն նա ասաց․

― Երևի պետք է ներկայանանք իրար․․․ տվյալ հանգամանքներում։

Նրանք երկուսով անզուսպ ծիծաղեցին այդ սրախոսության վրա։

― Իմ անունը Մարվին Ֆլին է,― ասաց Մարվինը։

― Իսկ իմը՝ Ֆտիսթիա Հելդ,― ասաց երիտասարդ կինը։

― Ես ձեզ կանվանեմ Կետի , եթե դեմ չեք,― ասաց Մարվինը։

Նրանք երկուսով կրկին ծիծաղեցին։ Հետո Կետին լրջացավ։

Նկատի առնելով ժամանակի չափից դուրս արագ վազքը, նա ասաց․

― Մեկ անգամ ևս շնորհակալություն եմ հայտնում ձեզ։ Իսկ այժմ պետք է հեռանամ։

― Իհարկե,― ասաց Մարվինը, տեղից ելնելով։― Ե՞րբ կարող եմ կրկին ձեզ տեսնել։

― Երբեք,― ասաց նա ցածր ձայնով։

― Բայց ես պե՛տք է տեսնեմ,― բացականչեց Մարվինը։― Ուզում եմ ասել, այժմ, երբ գտել եմ ձեզ, ոչ մի դեպքում չեմ կարող թույլ տալ, որ գանք։

Կետին տխուր օրորեց գլուխը։

― Գոնե մեկ֊մեկ,― մրմնջաց նա,― կհիշե՞ք իմ մասին։

― Մենք չպետք է իրար ասենք ցտեսություն,― ասաց Մարվինը։

― Օ ո՛չ, չի լինի ոչ մի տեսություն,― պատասխանեց Կետին, բայց ոչ դաժանորեն։

― Այլևս երբեք չե՛մ ժպտա ես,― բացականչեց Մարվինը։

― Մի ուրիշը կգրավի իմ տեղը,― պատասխանեց Կետին։

― Դու գայթակղությո՛ւն ես,― ցասումով գոչեց Մարվինը։

― Մենք նման ենք երկու նավի, որոնք մթության միջով անցան իրար կողքից,― ուղղեց Կետին։

― Մի՞թե երբեք կրկին չենք հանդիպի,― չէր հանդարտվում Մարվինը։

― Միյան ժամանակը կարող է պատասխանել։

― Ես աղոթում եմ, որ լինեմ կողքիդ, ուր էլ գտնվես,― հույսով ասաց Մարվինը։

― Արևից արևելք և լուսնից արևմուտք,― պատասխան տվեց Կետին։

― Դու դաժան ես վարվում ինձ հետ,― շրթունքներն ուռեցրեց Մարվինը։

― Ես չգիտեի, թե ժամը քանիսն է,― ասաց Կետին։― Բայց հիմա գիտեմ, թե ժամը քանիսն է։― Եվ այդ խոսքերով նա քամու արագությամբ շրջվեց ու դուրս նետվեց դռնից։

Մարվինը նայեց, թե ինչպես է նա հեռանում, ապա նստեց բարի կանգնակի մոտ։

― Մեկն իմ սիրունիկի համար, մյուսը՝ ճանապարհի,― ասաց նա բարմենին։

― Կանայք երկերեսանի են,― կարեկցավար մեկնաբանեց բարմենը, խմիչք լցնելով։

― Կյանքս առանց նրա տխուր է ու անիմաստ, ուզում եմ երգել այդ մասին,― ասաց Մարվինը։

― Տղամարդուն կին պետք է,― ասաց բարմենը։

Մարվինը վերջացրեց խմիչքը և պարզեց բաժակը։

― Վարդագույն կոկտեյլ՝ երկնագույն տիկնոջ պատվին,― պատախանեց նա։

― Գուցե հիմա տխրում է,― կարծիք հայտնեց բարմենը։

― Չգիտեմ, թե ինչու եմ այսպես սիրում նրան,― հայտարարեց Մարվինը։― Բայց գոնե հաստատ գիտեմ, թե ինչու երկնքում արև չկա։ Միայնությանս մեջ նա հանգիստ չի տալիս ինձ, ինչպես կողքի բնականարանի ճնգճնգացող դաշմանուրը։ Սակայն միևնույն է չեմ հեռանա, ինչպես էլ որ հետս վարվի։ Գուցե եղածը մի սովորական արկած էր, այդուհանդերձ միշտ կհիշեմ ապրիլ ամիսը և նրան,երբ երեկոյան զեփյուռը գգվում էր ծառերին, բայց ոչ ինձ համար և․․․

Դժվար է գուշակել, թե Մարվինը ինչքան կշարունակեր իր հեծեծանքները, եթե հազիվ կրծքավանդակին հասնող և երկու ոտնաչափ դեպի ձախ գտնվող մի ձայն չշշնջար․― հե՛յ, պարո՛ն։

Մարվինը շրջվեց և տեսավ մի փոքահասակ, գիրուկ, քրջոտ հագնված ցելսուսցու՝ նստած կողքի աթոռին։

― Ի՞նչ կա,― կոպիտ հարցրեց Մարվինը։

― Գուցե դուք ուզում եք տեսնել այն շատ սիրուն մուչաչան ^[44] մի ուրի՞շ անգամ։

― Այո, ուզում եմ։ Բայց ի՞նչ կարող եք դուք․․․

― Ես կորած անձերի մասնավոր հետաքննիչ֊խուզարկու եմ, հաջողություն երաշխավորված, եթե ոչ, մի վճարեք ոչ մի սենթ։

― Այդ ի՞նչ առոգանությամբ եք խոսում,― հարցրեց Մարվինը։

― Լոմբրոբական,― ասաց հետաքննիրչը։― Իմ անունը Խուան Վալդեզ է և ես գալիս եմ սահմանի այն կողմից Ֆիեստա ^[45] երկրից հարստություն վաստակելու del norte ^[46] մեծ քաղաքում։

― Ավազագջլի՛կ,― ատամների արանքից նետեց բարմենը։

― Այդ ի՞նչ բառ էր դուք ինձ անվանեցի՞ք,― կասկածելիորեն մեղմ հարցրեց փոքրամարմին լոմբրոբացին։

― Ես քեզ անվանեցի ավազագջլիկ, գարշելի փոքրիկ ավազագջլիկի մեկը,― մռլտաց բարմենը։

― Այդպես էլ մտածեցի,― ասաց Վալդեզը։ Նա ձեռքը տարավ դեպի իր լաթագոտին, հանեց մի երկար, երկսայր դանակ և խրեց բարմենի սիրտը, ակնթարթորեն սպանելով նրան։

― Ես փափուկ մարդ եմ, սինյոր,― ասաց Վալդեզը։― Ես շուտ նեղացող մարդ չի։ Ճիշտն ասած, իմ հայրենի՝ Մոնտանա Վերդե դե Լոս Տրես Պիկոս գյուղում, ես անվնաս մարդ էի համարվում։ Իմ ուզածը միայն այն է, որ թույլ տան պեյոտի բողբոջներ խնամել Լոմբրոբայի բարձր սարերում, այն ծառի շվաքի տակ, որ մենք անուն ենք տալիս «արևի գլխարկ», քանի որ դրանք չեն աշխարհի ամենալավ պեյոտի բողբոջներ։

― Հասկանում եմ,― ասաց Մարվինը։

― Եվ այդուհանդերձ,― ասաց Վալդեզն ավելի խստորեն,― երբ del norte շահագործողը վիրավորում է ինձ և անուղղակիորեն նսեմացնում է նրանց, ովքեր կյանք են տվել ու դաստիրակել ինձ, այդ դեպքում, սինյոր, կուրացնող կարմիր մշուշ է իջնում աչքերիս առջև, դանակն ինքն է հայտնվում ձեռքումս և կարագի պես խրվում աղքատների ու խեղճերի երեխաներին դավաճանողի սիրտը։

― Հասկանում եմ ձեր զգացմունքները։

― Եվ սակայն,― ասաց Վալդեզը,― չնայած իմ չտեսնված պատվախնդրությանը, ես վերին աստիճանի մանկամիտ եմ, միամիտ ու բարեհոգի։

― Անկեղծ ասած, ես դա նկատել էի,― ասաց Մարվինը։

― Ինչևէ։ Բավական է այդ մաին։ Հիմա, դուք ուզում եք ինձ վարձել հեատաննում այդ աղջկան գտնելո՞ւ։ Բայց իհարկե։ El buen pano en el arca se vende, verdad?^[47]

― Si, hombre,― ծիծաղելով պատասխանեց Մարվինը,֊ Y el deseo vence al miedo!^[48]։

― Pues, adelante!^[49]։

Եվ ուս ուսի երկու բարեկամները քյալեցին դուրս՝ դեպի հաղթաբազուկ ասպետների նիզակների ծայրեր հիշեցնող հազարավոր փայլփլուն աստղերով լուսավորված գիշերային փողոց։

Հենց որ ռեստորանից դուրս եկան, Վալդեզը իր բեղավոր շագանակագույն դեմքը շրջեց դեպի երկինք և որոշեց, թե որտեղ է գտնվում Ինվիդիուս համաստեղությունը, որը հյուսիսային լանություններում անսխալ ցույց է տալիս հյուսիս֊հյուսիս֊արևելյան ուղղությունը։ Որպես հիմք ընդունելով այդ, նա հաստատեց մի քանի հակադիր հարաբերություններ, օգտագործելով այտին փչող քամին (ժամում հին մղոն արագությամբ, դեպի արևմուտք) և ծառերի մամուռը (տերևները թափող ծառերի հյուսիսային կոճղամասերի վրա օրեկան մեկ միլիմետր աճող)։ Նա հաշվի առավ արևմտյան ուղղությամբ հնարավոր անճշտությունը՝ մեկ մղոնին մեկ ոտնաչափ (խոտորում) և հարավային ուղղությամբ հնարավոր անճշտությունը՝ հարյուր յարդին հինգ մատնաչափ (տրոպիզմի միացյալ էֆետկներ)։ Բոլոր գործոնները նկատի առնելուց հետո նա քայլեց հարավ֊հարավ֊արևմտյան ուղղությամբ։

Մարվինը հետևեց իր նոր ընկերոջը։ Մի ժամից նրանք արդեն քաղաքից դուրս էին եկել և քայլում էին խոզանահերկ գյուղական հարթավայրով։ Եվս մեկ ժամ բավական եղավ, որպեսզի անհատանան քաղաքակրթության վերջին նշանները և մնան միայն գրանիտի անկարգ թափթփած ժայռակտորներ ու սաթի կեղտոտ, լպրծուն կույտեր։

Վալդեզը կարծես թե կանգ առնելու միտք չուներ, և Մարվինի մոտ կասկածի աղոտ նշույլներ հայտնվեցին։

― Իսկ ո՞ւր ենք գնում, որ,― վերջապես հարցրեց նա։

― Ձեր Կետիին գտնելու,― պատասխաենց բարեհոգի, կարմրաշագանակագույն Վալդեզը, ատամները շլացուցիչ փայլեցնելով։

― Նա իրո՞ք քաղաքից այդքան հեռու է ապրում։

― Ես գաղափար չունեմ, թե նա որտեղ է ապրում,― ասաց Վալդեզն, ուսերը թեթվելով։

― Չունե՞ք։

― Ոչ, չունեմ։

Մարվինը կտրուկ կանգ առավ։

― Բայց դուք ասացիք, որ գիտեք։

― Ես այդպիսի բան ոչ ասել եմ, ոչ էլ ակնարկել,― պատասխանեց Վալդեզը, կնճռոտելով մուգ շագանականգույն ճակատը։― Ես ասացի, որ կօգնեմ գտնել նրան։

― Բայց եթե չգիտեք, թե որտեղ է ապորւմ․․․

― Դա ամենևին կարևոր չէ,― ասաց Բալդեզը, խստորեն վեր տնկելով բրդոտ մատը։― Մեր խնդիրն այն չէ, որ գտնենք, թե որտեղ է Կետին ապրում, մեր խնդիրը պարզապես Կետիին գտնելն է։ Համենայն դեպս ես այդպես եմ հասկացել։

― Այո, իհարկե,― ասաց Մարվինը։― Բայց եթե մենք չենք գնում այնտեղ, ուր նա ապրում է, ապա ո՞ւր ենք գնում։

― Ուր որ նա երևի լինում է,― անվրդով ասաց Վալդեզը։

― Ա՜,― բացականչեց Մարվինը։

Նրանք քայլեցին զարմանահրաշ հսկա ժայռաքարերի միջով, մինչև վերջապես հասան թփուտներով ծածկված նախալեռներին, որոնք հոգնած ծովացուլերի նման պառկել էին շողացող կապույտ, բարձրաբերձ լեռնաշղթայի շուրջ։ Եվս մեկ ժամ անցավ, և Մարվինը կրկին անհանգստություն զգաց։ Սակայն այս անգամ նա իր անհանգստությունը զարտուղի ճանապարհով արտահայտեց, փորձելով խորամանկության միջոցով իմանալ ճշմարտությունը։

― Դուք Կետիին վաղո՞ւց գիտեք,― հարցրեց նա։

― Երբեք բարի բախտ չեմ ունեցել նրան հանդիպելու,― պատասխանեց Վալդեզը։

― Ուրեմն առաջին անգամ նրան տեսաք ռեստորանում ինձ հե՞տ։

― Դժբախտաբար ես նույնիսկ այնտեղ նրան չտեսա, քանի որ ձեր խոսակցության ժամանակ զուգարանում երիկամներիս միջից քար էի հանում։ Հնարավոր է, որ մի պահ տեսել եմ նրան, երբ շուռ եկավ ու հեռացավ, բայց ավելի շուտ դա պարզապես Դոփլերի էֆեկտ էր, որ առաջանում է կարմիր դռան շարժվելուց։

― Ուրեմն բոլորովին ոչինչ չգիտե՞ք Կետիի մասին։

― Միայն մի քիչ՝ այն, ինչ ձեզնից եմ լսել, որն անկեղծ ասած, փաստորեն հավասար է ոչինչ չիմանալուն։

― Այդ դեպքում, ինչպե՞ս,― հարցրեց Մարվինը,― կկարողանաք ինձ տանել այնտեղ, որտեղ նա գտնվում է։

― Դա բավական պարզ է,― ասաց Վալդեզը։― Եթե մի վայրկյան խորհրդածեք, ամեն ինչ կհասկանաք։

Մարվինը մի քայնի վայրկյան խորհրդածեց, բայց այդպես էլ ոչինչ չհասկացավ։

― Տրամաբանորեն մտածեք,― ասաց Վալդեզը։― Ի՞նչն է իմ խնդիրը։ Գտնել Կետիին։ Ի՞նչ գիտեմ ես Կետիի մասին։ Ոչինչ։

― Այնքան էլ հուսադրող չի հնչում,― ասաց Մարվինը։

― Բայց սա միայն խնդրի կեսն է։ Ասենք թե ոչինչ չգիտեմ Կետիի մասին, այդ դեպքում ի՞նչ գիտեմ գտնելու մասին։

― Ի՞նչ,― հարցրեց Մարվինը։

― Բանն այն է, որ ես գիտեմ ամեն ինչ գտնելու մասին,― հաղթականորեն ասաց Բալդեզը, տերակոտագույն ձեռքերը հաղթականորեն թափահարելով։― Քանզի ես Որոնումների տեսության մասնագետ եմ։

― Ինչի՞ մասնագետ եք,― հարցրեց Մարվինը։

― Որորնումների տեսության,― ասաց Վալդեզն արդեն ոչ այնքան հաղթական։

― Ա՜,― անտարբեր ասաց Մարվինը։― Հա՜․․․ դա հոյակապ է, և ես վստահ եմ, որ հրաշալի տեսություն կլինի։ Բայց եթե դուք Կետիի մասին ոչինչ չգիտեք, չեմ հասկանում, թե անգամ ամանալավ տեսությունն ինչով պիտի օգնի։

Վալդեզը հառաչեց և կարմրաշագանակագույն ձեռքով շոյեց բեղերը։

― Բարեկամս, եթե Կետիի մասին իմանայիք ամեն բան՝ սովորություններն, ընկերներին, ցանկությունները, չսիրած բաները, հույսերը, կասկածները, մտադրությունները և այլն, ինչ եք կարծում, կգնտեի՞ք նրան։

― Վստահ եմ, որ այո,― պատասխանեց Մարվինը։

― Նույնիսկ առանց Որոնումների տեսությունն իմանալո՞ւ։

― Այո։

― Այդ դեպքում,― ասաց Վալդեզը,― նույն ձևով մոտեցեք հակառակ պարագային։ Ես գիտեմ ամեն ինչ Որոնումների տեսության մասին և հետևաբար կարիք չունեմ որևէ բան իմանալու Կետիի մասին։

― Դուք վստա՞հ եք, որ դա նույն բանն է,― հարցրեց Մարվինը։

― Պետք է որ։ Ի վերջո, հավասարումը հավասարում է։ Մի ծայրից լուծելը կարող է ավելի երկար տևել, քան մյուս ծայրից լուծելը, բայց արդյունքի վրա չի ազդի։ Փաստորեն, մեր բախտը նույնիսկ բերել է, որ Կետիի մասին ոչինչ չգիտենք։ Կոնկրետ տվյալները երբեմն խանգարում են տեսության իրականացմանը։ Բայց մենք այդ կապակցությամբ դժվարություններ չենք ունենա։

Նրանք շարունակեցին քայլելը՝ առաջ և միայն առաջ սարի զառիթափով։ Կատաղի քամին ճչում էր ու թակում նրանց, իսկ ոտքերի տակ սկսեց եղյամ հայտնվել։ Վալդեզը խոսում էր Որոնումների տեսության ասպարեզում իր հետազոտությունների մասին, օրինակ բերելով հետևյալ հատկանշական դեպքերը․ Հեկտորը որոնում է Լիսանդրոսին, Ադամը փնտրում է Եվային, Գալահադը ^[50] հետախուզում է Սուրբ Գրաալի տեղը, Ֆրեդ Ս․ Դոբսը փնտրում է Սիեռա Մադրեի գանձերը, Էդվին Արլինգթըն Ռոբինզընը որոնում է ինքնաարտահայտման ձևեր տիպիկ ամերիկյան միջավայրում, Գորդոն Սլայը փնտրում է Նայադ Մաքարթիին, էներգիան որոնում է էնտրոպիա, Աստված փնտրում է մարդուն և յանգը^[51] որոնում է յինին^[52]։

― Բայց եթե Կետին իրականում կորած չէ,― ասաց Մարվինը,― ապա մենք իրականում չենք էլ կարող գտնել նրան։

― Ձեր ասածը ճիշտ է,― ասաց Վալդեզը։― Բայց իհարկե միայն իդեալական առումով և այս պարագայում փոքր արժեք ունի։ Գործնական նպատակներով մենք պետք է Որոնումների տեսությունը փոխարկերպենք։ Փաստորեն պետք է շրջենք տեսության գլխավոր դրույթը և կրկին ընդունենք Կորելու և Գտնելու նախնական կոնցեպցիաները։

― Շատ բարդ է հնչում,― ասաց Մարվինը։

― Բարդությունն ավելի շուտ թվացող է, քան իրական,― վստահեցրեց Վալդեզը։― Պետք է պարզապես վերլուծել պրոբլեմը։ Մենք վերցնում ենք հետևյալ դրույթը․ «Մարվինը որոնում է Կետիին»։ Մեր իրավիճակն այդպես նկարարգել ճիշտ կլիներ, այնպես չէ՞։

― Այո, երևի,― զգուշորեն ասաց Մարվինը։

― Ի՞նչն է մեր ասածի գաղտնի իմաստը։

― Գաղտնի իմաստը․․․ որ ես որոնում եմ Կետիին։

Վալդեզը նեղսրտված թափահարեց շագանակագույն գլուխը։

― Ավելի խոր նայեք, իմ անհամբե՛ր երիտասարդ բարեկամ։ Մի շտապեք եզրահանգում կատարել։ Այդ նախադասությունն արտահայտում է ձեր ակտիվությունը, հետևաբար որպես գաղտնի իմաստ ցույց է տալիս Կետիի կորած վիճակը՝ պասսիվությունը։ Բայց նա չի կարող պասսիվ լինել, քանի որ վերջիվերջո ամեն ոք որոնում է հենց ինքն իրեն՝ դա հատուկ է բոլորին։

Մենք պետք է ընդունենք, որ Կետին որոնում է ձեզ (ինքնիրեն) ճիշտ այնպես, ինչպես ընդունում ենք, որ դուք որոնում եք նրան (ինքներդ ձեզ)։ Այսպիսով հասնում ենք մեր կարևորագույն տեղափոխություններին․ Մարվինը որոնում է Կետիին, որը որոնում է Մարվինին։

― Դուք իրոք կարծում եք, որ նա ինձ փնտրո՞ւմ է,― հարցրեց Մարվինը։

― Իհարկե փնտրում է, անկախ այն բանից՝ գիտի՞ այդ մասին, թե՞ ոչ։ Ի վերջո նա իրավունքների տեր անձ է և չի կարող պարզապես կորած առարկա համարվել։ Ընդունելով նրա ինքնուրույնությունը, ստացվում է, որ եթե դուք գտնում եք նրան, ապա նա էլ, հավասարապես, ձեզ է գտնում։

― Երբեք այդ մասին չեմ մտածել,― ասաց Մարվինը։

― Այս մասնավոր դեպքերից,― ասաց Վալդեզը,― մենք կազմում ենք «որոնում» ընդհանուր հասկացությունը և անում կարևոր հետևությունները։ Մարվինն այնքան էր տանջված, որ պատասխանելու ուժ չուներ։ Նա հանկարծ հասկացել էր, որ այդ ցուրտ ու անջուր անապատում մարդ կարող է մեռնել։

― Բավական զվարճալի է,― ասաց Վալդեզը,― որ ըստ Որոնումների տեսության դուրս է գալիս, թե ոչ մի բան չի կարող իրոք (կամ իդեալական առումով) կորել։ Ինքներդ դատեք․ որպեսզի մի բան կորի, այն պետք է կորելու տեղ ունենա։ Բայց այդպիսի տեղ լինել չի կարող, քանի որ պարզ քանակությունը որակական տարբերություն չի տալիս։ Որոնումների տեսության լեզվով ասած, ամեն մի տեղ նման է ամեն մի այլ տեղի։ Հետևաբար, «կորել» հասկացությունը պետք է փոխարինել «անորոշ տեղավայր» հասկացությամբ, ինչն, իհարկե, ենթակա է տրամաբանա֊մաթեմատիկական վերլուծության։

― Եթե տեսությունը հասկանաք, դա բավական պարզ բան է,― ասաց Վալդեզը։― Այժմ, հաջողությունը հաստատ դարձնելու համար, պետք է գտնենք որոնումների օպտիմալ ձևը։ Ակներևաբար, եթե երկուսդ էլ ակտիվորեն փնտրում եք, իրար գտնելու ձեր շանսերը նկատելիորեն նվազում են։ Պատկերացրեք երկու մարդու, որոնք փնտրում են իրար հանրախանութի անվերջանալի, մարդաշատ միջանցքներում, և հակադրեք դրան հետևյալ խելամիտ ստրագեգիան՝ մեկը փնտրում է, իսկ մյուսը նստած է որոշակի տեղում և սպասում է,որ իրեն գտնեն։ Մաթեմատիկորեն այդ ամենը չափից դուրս խճճված է ու բարդ, ուստի պետք է պարզապես խոսքիս հավատաք։ Ձեր (նրա) նրան (ձեզ) գտնելու լավագույն հնարավորությունը կլինի, եթե մեկը որոնի, իսկ մյուսը թույլ տա, որ իրեն որոնեն։ Դա ժողովրդական հին ճշմարտություն է։

― Ուրեմն ի՞նչ ենք անելու։

― Հենց նո՛ր ասացի,― գոչեց Վալդեզը։― Մեկը պետք է փնտրի, մյուսը պետք է սպասի։ Քանի որ Կետիի գործողությունների վրա մենք ազդել չենք կարող, ընդունում ենք, որ նա բնազդաբար որոնում է ձեզ։ Դուք, հետևաբար, պետք է հաղթահարեք բնազդային մղումը և սպասեք, այդպիսով թույլատրելով, որ ձեզ գտնի։

― Ուրեմն ինձ մնում է միայն սպասե՞լ։

― Այո։

― Եվ դուք իրոք կարծում եք, որ նա ինձ կգտնի՞։

― Պատրաստ եմ կյանքս գրավ դնել, որ այդպես է։

― Հըմ․․․ շատ լավ։ Բայց այդ դեպքում հիմա ո՞ւր ենք գնում։

― Այն վայրը, որտեղ պետք է սպասենք։ Գիտականորեն դա կոչվում է Հայտնաբերման կետ։

Մարվինը շփոթահար նայում էր, ուստի Վալդեզը շարունակեց բացատրել։

― Մաթեմատիկորեն, բոլոր տեղերն էլ հավասար հնարավորություններ են ընձեռնում Կետիին ձեզ գտնելու։ Հետևաբար մենք կարող ենք ընտրել կամայական Հայտնաբերման կետ։

― Եվ ի՞նչ կետ եք դուք ընտրել,― հարցրեց Մարվինը։

― Քանի որ ռեալ տարբերություն չկա,― ասաց Վալդեզը,― ես ընտրեցի Մոնտանա Վերդես դե Լոս Տրես Պիկոս գյուղը Լոմբրոբիա երկրի Ադելանտե գավառում։

― Դա ձեր հայրենի գյուղն է, այնպես չէ՞,― հարցրեց Մարվինը։

― Ճիշտն ասած, այո,― ասաց Վալդեզը, թեթևակի զարմացած ժպտալով։― Երևի հենց այդ պատճառով էլ այդքան արագ գլուխս եկավ։

― Իսկ Լոմբրոբիան շատ հեռու չէ՞։

― Բավական հեռու է,― ընդունեց Վալդեզը։― Բայց մեր ժամանակն իզուր չի կորչի, քանի որ ձեզ կսովորեցնեմ տրամաբանություն, ինչպես նաև իմ հայրենիքի ժողովրդական երգերը։

― Դա արդար բան չէ,― մրթմրթաց Մարվինը։

― Իմ բարեկամ,― ասաց Վալդեզը,― երբ օգնություն եք ընդունում, պետք է պատրաստ լինեք ստանալ այն, ինչ ձեզ ի վիճակի են տալ, այլ ոչ թե այն, ինչ կուզեիք ստանալ։ Երբեք չեմ հերքել, որ բոլոր մահկանացուների պես ես էլ անթերի չեմ, բայց այդ մասին հիշեցնելն անշնորհակալություն է ձեր կողմից։

Մարվինը ստիպված էր համաձայնեց, քանի որ հույս չուներ, թե առանց կողմնակի օգնության քաղաք դառնալու ճամփան կգտնի։ Ուստի նրանք շարունակեցին գնալ սարերով ու ձորերով, և շատուշատ ժողովրդական երգեր երգեցին․ տրամաբանության համար, սակայն, չափից դուրս ցուրտ էր։

Եվ այդպես, նրանք բարձրանում էին հսկա լեռան հայելու պես ողորկ մակերևույթով։ Քամին սուլում էր ու ճչում, պատռում նրանց հագուստները և ամբողջ թափով քաշքշում ձգված մատները։ Անհուսալի ծակոտկեն սառույցը փշրվում էր, երբ ոտքը դնելու տեղ էին փորձում գտնել, հոգնատանջ մարմինները տզրուկի պես կպցնելով լեռան շլացուցիչ փայլուն մակերևույթին։

Վալդեզը դժվարություններին դիմացավ անվրդով ու սառնարյուն, որպես սուրբ մարտիրոս։

― Դա լինել դժվար,― ժպտում էր նա։― Եվ սակայն, այն սերը, որ դու տածում ես դեպի այդ կին, արժե այդ ամենը անել, սի՞ սինյոր։

― Այո, իհարկե,― մրմնջաց Մարվինը։― Արժե։― Բայց, ճիշտն ասած, նա սկսում էր կասկածել։ Ի վերջո, Կետիին մի ժամ էլ չէր ճանաչել։

Աղմուկ֊դղրդյունով մի հուսին անցավ նրանց կողքից՝ տոննաներով սպիտակ մահ՝ ընդամենը մի քանի մատնաչափ հեռու նրանց ձգված ու փայտացած մարմիններից։ Վալդեզն անվրդով ժպտաց։ Մարվինը տագնապով խոժոռվեց։

― Բոլոր խոչընդոտներից հետո,― ձայնեց Վալդեզը,― գտնվում է վերջնական գագաթնակետը՝ սիրած էակի դեմքն ու մարմինը։

― Այո, իհարկե,― ասաց Մարվինը։

Բարձր դեկալմայից պոկվեցին մի քանի սրածայր սառցալուլա և կայծակի պես փայլատակելով սուրացին նրանց կողքով։ Մարվինը մտածեց Կետիի մասին և պարզեց, որ չի կարողանում հիշել նրա արտաքինը։ Նա հանկարծ հասկացավ, որ գերագնահատել է առաջին հայացքից սերը։

Մի խոր անդունդ հառնեց նրանց առջև։ Մարվինը նայեց անդունդին, հետո վերևի փայլփլուն սառցադաշտին ու եկավ այն եզրակացույան, որ չարժե ռիսկի դիմել։

― Ինձ թվում է,― ասաց նա,― որ հարկավոր է ետ դառնալ։

Վալդեզը խորհրդավոր ժպտաց, կանգ առնելով դեպի մահաբեր ձնակույտերի դժոխքը տանող գլխապտույտ զառիվայրի հենց բերանին։

― Բարեկամս,― ասաց նա,― գիտեմ, թե ինչու ես այդ ասում։

― Գիտե՞ս,― հարցրեց Մարվինը։

― Անշուշտ։ Ակնհայտ է՝ դու չես ուզում, որ ես կյանքս վտանգի ենթարկեմ հանուն քո խելահեղ ու ազնիվ նպատակի։ Նաև ակներև է, որ մտադիր ես միայնակ նետվել վտանգի երախը։

― Մի՞թե,― հարցրեց Մարվինը։

― Իհարկե։ Ամենակողմնակի դիտողի համար էլ պարզ կլիներ, որ դու քո անձին հատուկ հաստատակամությամբ պատրաստ ես փնտրել սիրո առարկայիդ՝ հաղթահարելով բոլոր դժվարություննրն ու արգելքները։ Նաև պարզ է, որ քեզ պես մեծահոգի ու վեհանձն բնավորություն ունեցողը չէր կամենա խառնել իր մոտ ընկերոջն ու հավատարիմ բարեկամին այդպիսի վտանգավոր ավանտյուրի։

― Ճիշտն ասած,― սկսեց Մարվինը,― ես վստահ չեմ․․․

― Բայց ես վստահ եմ,― ասաց Վալդեզը։― Եվ հետևյալ կերպ եմ պատասխանում քո լուռ հարցին․― Ընկերությունը նման է սիրուն՝ նույնպես սահման չունի։

― Հա՜,― ասաց Մարվինը։

― Հետևաբար,― շարունակեց Վալդեզը,― ես չեմ լքի քեզ։ Եթե հարկ լինի, մենք հանուն քո սիրեցյալ Կետիի կողք֊կողքի կքայլենք դեպի մահվան երախը։

― Դու շատ սիրալիր ես,― ասաց Մարվինն, աչքը չկտրելով անդունդից։― Բայց ես ճիշտն ասած Կետիին այնքան էլ լավ չէի ճանաչում և չգիտեմ, թե որքանով իրար հարմար կլինենք․ ուստի գուցե ավելի լավ կլինի, եթե ետ դառնանք․․․

― Ինքդ էլ չես հավատում խոսքերիդ, իմ երիտասարդ բարեկամ,― ծիծաղեց Վալդեզը։― Աղաչում եմ, մի մտահոգվիր իմ ապահովության մասին։

― Ճիշտն ասած,― խոստովանեց Մարվինը,― ես մտածում էի իմ ապահովության մասին։

― Անօգուտ է,― զվարթ գոչեց Վալդեզը։― Կիրք ու ջերմություն է թաքնված խոսքերիդ միտումնավոր սառնության մեջ։ Հառա՛ջ, իմ բարեկամ։

Վալդեզի տեսքից երևում էր, որ նա պատրաստ է Մարվինին տանել Կետիի մոտ նույնիսկ անկախ առաջինի ցանկությունից։ Միակ ելքը ծնոտին ուղղված կտրուկ հարվածն էր, որից հետո կարելի էր Վալդեզին քարշ տալ ետ՝ դեպի քաղաքակրթություն։ Նա զգուշորեն առաջ քայլեց։

Վալդեզը զգուշորեն ետ֊ետ քայլեց։

― Օ ո՛չ, իմ բարեկամ,― գոչեց նա։― Կրկին չափից մեծ սերը ակնբախ է դարձրել քո շարժառիթները։ Հարվածել այնպես, որ ուշագնաց լինեմ, այնպես չէ՞։ Հետո, համոզվելով, որ ապահով եմ և ունեմ ամեն անհրաժեշտ բան, դու մեն֊մենակ կնետվեիր դեպի ճերմակ ամայությունը։ Սակայն ես հրաժարվումեմ ենթարկվել։ Մենք միասին կգնանք, compadre^[53]։

Եվ, ուսին առնելով ուղեբեռները, Վալդեզը սկսեց իր վայրէջքը դեպի անդունդ։ Մարվինին մնում էր միայն հետևել։

Մենք չենք ձանձրացնի ընթերցողին Մուրեսկու լեռներով նրանց անցումը նկարագրելով, ոչ էլ պատմելով սիրուց կուրացած երիտասարդ Ֆլինի ու նրա անհողդողդ ընկերոջ տառապանքների մասին։ Չենք հիշի տարօրինակ հալյուցինացիաները, որ ունենում էին ճամփորդները, ոչ էլ խելահեղության ժամանակավոր նոպան, որը ստիպեց Վալդեզին մտածել, թե ինքը թռչուն է և ի վիճակի է թռչել հազար ոտնաչափանոց խորխորատների վրայով։ Ոչ էլ որևէ մեկին, բացի գիտնականներից, կհետաքրքրի այն հոգեբանական պրոցեսը, որի շնորհիվ Մարվինն իր տանջանքների մասին խորհելուց հասավ մինչև համակրանքի երիտասարդ տիկնոջ հանդեպ, հետո մինչև խոր համակրանք, հետո՝ սիրո զգացում, իսկ վերջում՝ կրքոտ, անսահման սեր։

Բավական է նշել, որ այդ ամենը տեղի ունեցավ, և որ լեռնանցը տևեց շատ օրեր ու բազմաթիվ հուզմունալից պահեր պարգևեց։ Եվ ի վերջո ավարտվեց։

Հասնելով վերջին լեռնագագաթին, Մարվինը վար նայեց և սառցադաշտերի փոխարեն տեսավ ամառային արևի շողերով լուսավորված կանաչ արոտավայրեր, թավ անտառներ և հանդարտ գետի ոլորանի մոտ ծվարած փոքրիկ մի գյուղակ։

― Չլինի՞․․․ չլինի՞ սա․․․,― սկսեց Մարվինը։

― Այո, որդյակս,― անխռով ասաց Վալդեզը։― Դա լինել Մոնտանա դե լոս Տրես Պիկոս գյուղ, Ադելանտե գավառում, Լոմբրոբիա երկրում, Կապույտ լուսնի հովտում։

Մարվինը շնորհալություն հայտնեց իր ծեր գուրույին (քանզի դա է միակ արժանի խոսքը խորամանակ և սուրբ Վալդեզի համար) և սկսեց իր վայրէջքը դեպի Հայտնաբերման կետ, որտեղ պետք է սկսեր սպասել Կետիին։

Մոնտանա դե լոս Տրես Պի՛կոս։ Վճիտ լճակների և բարձր սարերի այդ հովտում բարեհոգի գյուղացիներն անշտապ աշխատում են կարապավիզ արմավենիների շուքի տակ։ Միջօրեին և կեսգիշերին, մեկ էլ տեսար, հին ամրոցի բարձր հրակնատների ետևից լսվում են կիթառի տխրամած հնչյունների արձագանքները։ Շագանակագույն աղջիկները հավաքում են խաղողի փոշոտ ողկույզները, մինչդեռ բեղավոր վերակացուն դիտում է, մտրակը մազոտ դաստակին ալարկոտ փաթաթած։ Անցած դարաշրջանի հենց այդ տարօրինակ բեկորում հայտնվեցին Մարվինն ու նրա գուրուն։

Գյուղից քիչ հեռու, բլրակի վրա, մի պանդոկ կամ պոսադա կար։ Վալդեզը Մարվինին առաջնորդեց անտեղ։

― Բայց սա իրո՞ք սպասելու ամենալավ տեղն է,― հարցրեց Մարվինը։

― Ոչ,― ամենագետ ժպիտը դեմքին ասաց Վալդեզը։― Բայց քաղաքային փոշոտ հրապարակի փոխարեն այս տեղն ընտրելով, մենք խուսափում ենք պսևդոօպտիմալ տարբերակից։ Էլ չասած, որ այստեղ ավելի հարմար է։

Մարվինը խոնարհվեց բեղավոր մարդու գերագույն իմաստության առաջ և հարմար տեղավորվեց պոսադայում։ Պատշգամբում մի սեղան ընտրեց, որի մոտից լավ երևում էին բակը և ճանապարհը։ Մի կուժ գինի դրեց դիմացը և շարունակեց կատարել իր տեսական ֆունկցիան՝ սպասել, ինչպես պահանջում էր Որոնումների տեսությունը։

Մեկ ժամ երևաց մի աննշան մուգ ֆիգուր, որը դանդաղ շարժվում էր շողացող ճանապարհով։ Շուտով պարզվեց, որ դա տղամարդ է՝ արդեն տարեց, նրա մեջքը կքված էր ինչ֊որ գլանաձև առարկայի ծանրության տակ։ Ի վերջո մարդը բարձրացրեց հյուծված դեմքը և սևեռուն նայեց ուղիղ Մարվինի աչքերին։

― Քեռի Մա՛քս,― գոչեց Մարվինը։

― Ա՜, ողջույն, Մարվին,― պատասխանեց քեռի Մաքսը,― մի բաժակ գինի չե՞ս լցնի խմեմ։ Շատ փոշոտ ճանապարհ է։

Մարվինը մի բաժակ գինի լցրեց։ Նա սեփական աչքերին չէր հավատում՝ քանզի քեռի Մաքսը տարօրինակ կերպով անհետացել էր մոտ տասը տարի առաջ։ Վերջին անգամ նրան տեսել էին Ֆերհավենի ակումբում գոլֆ խաղալիս։

― Ի՞նչ էր պատահել քեզ,― հարցրեց Մարվինը։

― Ես տասներկուերորդ փոսի^[54] մոտ սայթաքեցի ու ընկա ժամանակային անցքի մեջ,― ասաց քեռի Մաքսը։― Եթե երբևէ նորից հայտնվես Երկրում, Մարվին, պետք է ակումբի նախագահի հետ խոսես այդ մասին։ Ես երբեք չեմ սիրել բողոքել, բայց ինձ թվում է, որ ակումբի ղեկավարությունը պետք է իմանա այդ մասին, գուցե մի փոքրիկ ցանկապատ կառուցեն։ Ես դեռ ոչինչ, բայց ախր պատկերացնո՞ւմ ես ինչ սկանդալ կլինի, եթե մի երեխա ընկնի մեջը։

― Ես անպայման կխոսեմ,― ասաց Մարվինը։― Բայց, քեռի Մաքս, հիմա ո՞ւր ես գնում։

― Սամարրայում ժամադրություն ունեմ^[55],― ասաց քեռի Մաքսը։― Շնորհակալ եմ գինու համար, տղաս, քեզ լավ պահիր։ Ի միջի այլոց, գիտե՞ս, որ քիթդ տկտկում է։

― Այո,― պատասխանեց Մարվինը,― դա ռումբ է։

― Դե, դու գիտես,― ասաց Մաքսը։― Ցտեսությունը, Մարվին։

Եվ քեռի Մաքսը հոգնած քայլեց ճանապարհով, մեջքին գոլֆի պայուսակը, իսկ ձեռքին` համար 2 մականը, որը ծառայում էր որպես անթացուպ։ Մարվինը կրկին սկսեց սպասել։

Կես ժամ հետո մի արագ քայլող կին երևաց։

Սպասումի աճող զգացում համակեց Մարվինին, բայց ի վերջո նա հուսախաբված փլվեց աթոռին։ Այնուամենայնիվ, դա Կետին չէր։ Դա ընդամենը Մարվինի մայրն էր։

― Տնից լավ հեռացել ես, մամ,― ցածրաձայն ասաց Մարվինը։

― Գիտեմ, Մարվին,― պատասխանեց մայրը։― Բայց բանն այն է, որ ինձ գերի վերցրին սպիտակ ստրկավաճառները։

― Այ քեզ բան։ Ո՞նց եղավ, մամ։

― Սուրբ ծննդյան տոնի առթիվ զամբյուղով նվերներ էի տանում Քաթփըրս Լեյնում ապրող աղքատ մի ընտանիքի։ Հանկարծ ոստիկանական ռեյդ սկսվեց, հետո շատ ուրիշ բաներ եղան, ինչ֊որ մեկն ինձ թմրադեղ տվեց ու մեկ էլ զարթնեցի Բուենոս Այրեսում, մի շքեղ սենյակում․ կողքիս ինչ֊որ տղամարդ էր կանգնած, որը տռփանքով ինձ էր նայում ու կոտրտված անգլերենով հարցնում, թե չէի՞ ուզի մի քիչ զբաղվել։ Իսկ երբ ես ասացի ոչ, նա կռացավ ու ամբողջ ուժով հեշտասիրաբար գրկեց ինձ։

― Ա՛յ քեզ պատմություն։ Իսկ հետո ի՞նչ եղավ, մամ։

― Բարեբախտաբար ես մի փոքրիկ հնարք էի հիշում, որ ժամանակին միսիս Ջասփերըսնից եմ սովորել։ Գիտե՞ս, որ մարդուն կարելի է սպանել, եթե ուժեղ հարվածես քթից ներքև։ Պարզվում է, որ այդպես է։ Մարվին, ես չէի ուզում, բայց միակ ելքը դա էր։

Եվ այդպես հայտնվեցի Բուենոս Այրեսի փողոցներում, գլխիս հազար ու մի բան եկավ ու ահա այստեղ եմ։

― Մի քիչ գինի չե՞ս խմի,― հարցրեց Մարվինը։

― Շնորհակալ եմ հոգատարության համար,― ասաց մայրը,― բայց ես արդեն պետք է գնամ։

― Ո՞ւր։

― Հավանա,― ասաց մայրը։― Գարսիային երկտող պիտի տանեմ։ Մարվին, հո մրսած չե՞ս։

― Չէ, երևի քթիս ռումբի պատճառով եմ այդպես խոսում։

― Քեզ լավ պահիր, Մարվին,― ասաց մայրը և շարունակեց ճամփան։

Անցավ որոշ ժամանակ։ Մարվինը նախասրահում ճաշեց, վրայից մի կուժ․․․ 36 թվականի Սանգրե դե Օմբրե խմեց և թիկնեց ձյունասպիտակ պալադիումի ստվերում։ Արևն արդեն ոսկեգույն շողերը տարածել էր սարերի գագաթներին։ Մի տղամարդ շտապելով, անցնում էր պանդոկի մոտով։

― Հայրի՛կ,― գոչեց Մարվինը։

― Բարի օր, Մարվին,― ասաց հայրը, զարմանքը լավ թաքցնելով։― Պետք է ասեմ, որ հայտնվում ես շատ անսպասելի տեղերում։

― Նույնը կարող եմ քո մասին ասել,― պատասխանեց Մարվինը։

Հայրը խոժոռվեց, ուղղեց փողկապը և պորտֆելը տեղափոխեց մի ձեռքից մյուսը։

― Իմ այստեղ լինելու մեջ ոչ մի տարօրինակ բան չկա,― ասաց նա որդուն։― Սովորաբար կայարանից մայրդ է ինձ մեքենայով բերում։ Բայց այսօր նա ուշացավ, ուստի ես ոտքով գնացի։ Քանի որ քայլում էի, որոշեցի անցնել կարճ ճանապարհով՝ գոլֆի դաշտով։

― Ա՜,― ասաց Մարվինը։

― ԸՆդունում եմ,― շարունակեց հայրը,― որ այդ կարճ ճանապարհը դարձավ, կարելի է ասել, երկար ճանապարհ, քանի որ արդեն մի ժամ է, քայլում եմ, եթե ոչ ավել։

― Պապ,― ասաց Մարվինը,― չգիտեմ, թե ինչպես ասեմ, բայց փաստն այն է, որ դու այլևս Երկրում չես։

― Ասածիդ մեջ ոչ մի զվարճալի բան չեմ գտնում,― ասաց հայրը։― Անկասկած ես շեղվել եմ ճամփից, ճիշտն ասած շենքերի ճարտարապետությունն էլ այն չէ, ինչ սովորաբար լինում է Նյու Յորք նահանգում։ Բայց ես միանգամայն վստահ եմ, որ եթե մի հարյուր յարդ էլ քայլեմ, կհասնեմ Աննանդեյլ ավենյու, որն իր հերթին ինձ կտանի Մեյփլ սթրիթի և Սփրուս Լեյնի խաչմերուկը։ Այնտեղից, արդեն, իհարկե, ես հեշտությամբ տան ճամփան կգտնեմ։

― Երևի իրավացի ես,― ասաց Մարվինը։ Նա վիճաբանության մեջ երբեք չէր կարողացել հաղթել հորը։

― Ես պետք է գնամ,― ասաց հայրը։― Ի դեպ, Մարվին, գիտե՞ս, որ քթիդ մեջ ինչ֊որ փակոց կա։

― Այո, սըր,― ասաց Մարվինը։― Դա ռումբ է։

Հայրը սաստիկ խոժոռվեց, հայացքով ծակեց Մարվինին, գլուխը տխուր օրորեց և շարունակեց ճանապարհը։

Հետո, Վալդեզի հետ զրուցելիս, Մարվինն ասաց․

― Չեմ հասկանում։ Ինչո՞ւ են բոլոր այդ մարդիկ գտնում ինձ։ Դա բնական չէ։

― Այո, բնական չէ,― հայտարարեց Վալդեզը։― Բայց անխուսափելի է, ինչն ավելի կարևոր է։

― Գուցե անխուսափելի է,― ասաց Մարվինը։― Բայց նաև վերին աստիճան անհավանական է։

― Ճիշտ է,― համաձայնեց Վալդեզը։― Թեև մենք գերադասում ենք «հարկադիր հավանականություն» բառը։ Հարկադիր հավանականությունը Որոնումների տեսության անորոշ ուղեկցող հանգամանքն է։

― Լավ չհասկացա,― ասաց Մարվինը։

― Չհասկանալու բան չկա։ Որոնումների տեսույթունը մաքուր տեսություն է․ այսինքն թղթի վրա գործում է միշտ և հերքում չունի։ Բայց երբ վերցնում ենք մաքուրն ու իդեալականը և փորձում գործնական կիրառություն տալ, հանդիպում ենք դժվարությունների, որոնցից ամենամեծն անորոշությունն է։

Պարզ ասած, տեղի է ունենում հետևյալը․ Տեսության գոյությունը խանգարում է Տեսության աշխատանքին։ Չէ՞ որ Տեսությունը չի կարող հաշվի առնել իր գոյության ազդեցությունն իր իսկ վրա։ Բացարձակ իմաստով Որոնումների տեսությունը գոյություն ունի մի աշխարհում, որտեղ չկա Որոնումների տեսություն։ Բայց գործնականում, ինչպես մեր դեպքում, Որոնումների տեսությունը գոյություն ունի այն աշխարհում, որտեղ կա Որոնումների տեսություն, ինչն առաջացնում է այսպես ասած «հայելիային», կամ «կրկնօրինակման» էֆեկտ ինքն իր վրա։ Համաձայն որոշ մտածողների, գոյություն ունի «անորոշ կրկնօրինակման» ռեալ վտանգ, որի դեպքում տեսությունն անվերջ փոփոխվում է ինքն իրեն Տեսության հենց Տեսության կողմից փոփոխվելու պայմաններում, ի վերջո էնտրոպիայի վիճակի հասնելով, որի դեպքում բոլոր հավանականությունները հավասար արժեք ունեն։ Այս արգումենտը հայտնի է որպես ֆոն Գրյումանի խաբկանք, որտեղ պատճառը և հետևանքը չունեն տրամաբանական հերթականություն։ Պա՞րզ է։

― Կարծում եմ, այո։ Միակ բանը, որ չեմ հասկանում, այն է, թե ի՞նչ կոնկրետ ազդեցություն է ունենում Տեսությունը Տեսության վրա։

― Կարծում էի, թե բացատրեցի,― ասաց Վալդեզը։― Որոնումների տեսության առաջնային, կամ բնական ազդեցությունը Որոնումների տեսության վրա, իհարկե, լամբադա֊չիի արժեքի բարձրացնումն է։

― Հըմմ,― ասաց Մարվինը։

― Լամբադա֊չին բոլոր հնարավոր որոնումների հակարդարձ հարաբերության սիմվոլիկ արտահայտությունն է բոլոր հնարավոր գտնվածների հանդեպ։ Երբ լամբադա֊չին աճում է մյուս գործոնների անորոշության շնորհիվ, անհաջող որոնումների հանարավորությունը արագ նվազում է համարյա մինչև զրո, մինչդեռ հաջող որոնումների հնարարվորությունն արագ աճում է դեպի մեկ։ Դա հայտնի է որպես Հաստատուն աճի գործոն։

― Արդյոք ասածդ նշանակո՞ւմ է,― հարցրեց Մարվինը,― թե Որոնումների տեսության ազդեցության հետևանքով հենց Որոնումների տեսության վրա (ինչի արդյունքը լինում է Հաստատուն աճի գործոնը), բոլոր որոնումները հաջողությամբ կպսակվեն։

― Միանգամայն ճիշտ է,― պատասխանեց Վալդեզը։― Դու գեղեցիկ ձևակերպեցիր, թեպետ ոչ այնքան ճշգրիտ։ Բոլոր հնարավոր որոնումները հաջողությամբ կպսակվեն Հաստատուն աճի գործոնի առկայության ընթացքում։

― Այժմ հասկանում եմ,― ասաց Մարվինը։― Համաձայն տեսության, ես պետք է գտնեմ Կետիին։

― Այո,― ասաց Վալդեզը։― Դու պետք է գտնես Կետիին, ավելին, դու պետք է գտնես բոլորին։ Միակ սահմանափակումը Հաստատուն աճի գործոնն է, կամ ՀԱ֊ն։

― Մի՞թե,― հարցրեց Մարվինը։

― Իհարկե, բնականաբար, բոլոր որոնումները կարող են հաջողությամբ պսակվել ՀԱ֊ի առկայության ընթացքում։ Բայց ՀԱ֊ի տևողությունը տատանվում է ոչ պակաս, քան 6.3 միկրովայրկյանից մինչև ոչ ավել, 100534543 տարի։

― Ինչքա՞ն կտևի ՀԱ֊ն իմ դեպքում,― հարցրեց Մարվինը։

― Շատերը կուզեին իմանալ այդ հարցի պատասխանը,― ասաց Վալդեզը, բարեհոգի քմծիծաղով։

― Ուզում ես ասել, թե ի՞նքդ չգիտես։

― Ուզում եմ ասել, շատ գիտնականներ իրենց ողջ կյանքը նվիրել են ՀԱ֊ի գոյությունն ապացուցելու խնդրին։ Կարծում եմ, հնարավոր կլիներ բոլոր հավանական դեպքերի համար որոշակի թվական լուծում գտնել, եթե ՀԱ֊ն պարզապես փոփոխական լիներ։ Բայց բանն այն է, որ ՀԱ֊ն պատահական փոփոխական է, իսկ դա լրիվ այլ բան է։ Պատահականությունների հաշվարկը մաթեմատիկայի բավական նոր ճյուղ է, և ոչ ոք չի կարող պարծենալ, թե հաղթահարել է այդ ճյուղը։

― Ես հենց դրանից էի վախենում,― ասաց Մարվինը։

― Գիտությունը անողոք պետ է,― համաձայնեց Վալդեզը։ Հետո նա զվարթ աչքով արեց ու ասաց,― բայց, իհարկե, ամենադաժան պետին էլ կարելի է խորամանկությամբ գերազանցել։

― Ուզում ես ասել, որ լուծում կա՞,― գոչեց Մարվինը։

― Ցավոք, ոչ օրինական,― ասաց Վալդեզը։― Որոնումների տեսաբաններն այդ անվանում են «մաքսանենգային լուծում»։ Դա այն բանաձևի գործնական կիրառությունն է, որն, ըստ վիճակագրության, փոխադարձ մեծ կապի մեջ է պահանջվող լուծման հետ։ Բայց մենք ոչ մի հիմք չունենք այն որպես տեսություն հիմնավորված համարելու։

― Այնուամենայնիվ,― ասաց Մարվինը,― եթե գործում է, եկեք փորձենք։

― Ավելի լավ է չփորձենք,― ասաց Վալդեզը։― Իռացիոնալ բանաձևերը, անկախ արդյունավետության աստիճանից, միշտ էլ տհաճ են եղել ինձ համար, քանի որ ցավալի ակնարկ են այն մասին, որ մաթեմատիկայի գերագույն տրամաբանությունն ամբողջովին հիմնված է աբսուրդի վրա։

― Ես պնդում եմ,― ասաց Մարվինը։― Ի վերջո, ես եմ որոնողը։

― Մաթեմատիկական լեզվով ասած, դա ոչ մի կապ չունի,― պատասխանեց Վալդեզը։― Բայց, միևնույն է, գիտեմ, որ ինձ հանգիստ չես թողնի, մինչև չզիջեմ։

Վալդեզը տխուր հառաչեց, շարֆի միջից մի թերթ թուղթ ու մի կրծած մատիտ դուրս քաշեց և հարցրեց․

― Գրպանումդ քանի՞ մետաղադրամ ունես։

Մարվինը նայեց ու պատասխանեց․

― Ութ։

Վալդեզը գրեց արդյունքը, հետո հարցրեց Մարվինի ծննդյան օրը, նրա սոցիալ֊ապահովագրման համարը, կոշիկի չափը և հասակը՝ սանտիմետրերով։ Այդ ամենին թվական արժեք տվեց։ Հետո խնդրեց Մարվինին 1֊ի և 14֊ի միջև մի կամայական թիվ ընտրել։ Դրան ավելացրեց ինչ֊որ ուրիշ թվեր, հետո մի քանի րոպե շարունակ խզմզեց ու հաշվեց։

― Դե՞,― հարցրեց Մարվինը։

― Հիշիր, այս արդյունքը պարզապես ստատիստիկորեն հավանական է,― ասաց Վալդեզը,― և ոչ մի ուրիշ հավատարժան հիմք չունի։

Մարվինը գլխով արեց։ Վալդեզն ասաց․

― Հաստատուն աճի գործոնի տևողությունը, քո դեպքում, ամենաշատը մեկ րոպե քառասունութ վայրկյան է, պլյուս֊մինուս հինգ մինիմիկրովայրկյան։

Մարվինը պատրաստվում էր կրքոտ բողոքել այդ անարդարության դեմ ու հարցնել, թե ինչո՞ւ Վալդեզն այդ կենսական կարևոր հաշվարկն առաջ չէր անում։ Բայց հետո նայեց ճանապարհին, որն այժմ առանձնահատուկ ճերմակ փայլ էր ստացել երեկոյի վառ կապույտ ֆոնի վրա։

Նա տեսավ մի կնոջ, որը դանդաղ քայլում էր դեպի պոսադան։

― Կետի՛,― գոռաց Մարվինը։ Քանզի եկողը նա էր։

― Որոնումը տևեց 43 վայրկյան, Հաստատուն աճի գործոնի առկայության ընթացքում,― նկատեց Վալդեզը։― Որոնումների տեսության էքսպերիմենտալ մի նոր ապացույց։

Սակայն Մարվինը չլսեց նրան, այլ սուրաց ու բազուկների մեջ առավ իր գնացած֊կորած սիրեցյալին։ Եվ Վալդեզը՝ վաղեմի խորամանկ բարեկամը և երկար արշավի լռակյաց ուղեկիցը, չոր ժպտաց ու մի նոր շիշ գինի պատվիրեց։

Եվ ահա նրանք վերջապես միացան՝ աստղերի ու մոլորակների միջև ճամփորդելուց հոգնած Կետին, որին բերել էր Հայտնաբերման կետի մոգական ձգողությունը, և Մարվինը՝ ջահել, ուժեղ, արևակեզ, բարեհոգի դեմքին զուսպ, պայծառ ժպիտ, Մարվինը, որը երիտասարդական հանդգնությամբ ու ինքնավստահությամբ ընդունել էր ծեր ու խառնիճաղանջ տիեզերքի մարտահրավերը, կանգնած Կետիի կողքին՝ տարիքով իրենից փոքր, և սակայն անհամեմատ մեծ իր կանացի բնածին բնազդային իմաստությամբ, քնքուշ Կետին, որի չքնաղ մուգ աչքերի մեջ վաղուցվա վշտի արձագանք կար, սպասումի տխրության անորսալի ստվեր, տխրություն, որի մասին Մարվինը չգիտեր, այլ գիտեր միայն, որ ամբողջ սրտով անհաղթահարելիորեն տենչում է պաշտպանել ու փայփայել այդ արտաքուստ փխրուն աղջկան, որն ինչ֊որ գաղտնիք ուներ, որ չէր կարող հայտնել ու վերջապես եկել էր իր՝ Մարվինի մոտ, մարդու մոտ, որը ոչ մի գաղտնիք չուներ, որ կարողանար հայտնել։

Նրանց երջակնությունն անկատար էր և վսեմ։ Մարվինի քթի ռումբը տկտկում էր, հաշվելով ճակատագրի անողորմ վայրկյանները՝ նրանց սիրո պարի համար որպես ռիթմ ծառայելով։ Բայց մռայլ կանխորոշվածության զգացումը նրանց ճակատագրերին ստիպեց միանալ և նրանց հարաբերություններին նրբագեղ իմաստ հաղորդեց։

Մարվինը լուսաբացի ցողից ջրվեժներ էր ստեղծում Կետիի համար, իսկ կարկաչուն առվակի գույնզգույն խճաքարերից՝ վզնոց, զմրուխտներից ավելի գեղեցիկ, մարգարիտներից ավելի տխուր։ Կետին որսում էր Մարվինին մետաքսե մազերից հյուսված ցանցով, հետո քաշում նրան վար, վար, դեպի խորունկ լուռ ջրերը, մոռացությունից էլ այն կողմ։ Մարվինը Կետիին ցույց էր տալիս սառած աստղերն ու հալած արևը, Կետին Մարվինին տալիս էր երկար, միահյուսված ստվերներն ու սև թավիշի հնչյունները։ Մարվինը ձեռքերը երկարում էր դեպի նա և շոշափում մամուռը, խոտը, դարավոր ծառերը, ծիածանագույն լեռները․ Կետիի մատները, վեր ձգվելով, կպչում էին հին մոլորակներին և արծաթավուն լուսնալույսին,գիսաստղերի փայլին ու արևների տարրալուծվող աղաղակին։

Նրանք խաղում էին խաղեր, որոնցում Մարվինը մեռնում էր, իսկ Կետիին՝ ծերանում, ի սեր այն բանի, որ նորից շռնդալից ուրախ վերածնվեն։ Սիրո միջոցով մասնատում էին ժամանակը, հետո կրկին միացնում֊դարձնում ավելի երկար, լավ, դանդաղ։ Խաղալիքներ էին հնարում սարերից, դաշտերից, հովիտներից։ Նրանց սրտերը փայլփլում էին ճոխ մորթիների պես։

Նրանք սիրեկաններ էին և բացի սիրուց ոչինչ չէին ըմբռնում։ Բայց կային նրանց ատողներ։ Փտած ծառակոճղերը, անպտուղ արծիվները, հոտած ջրափոսերը, այս բոլորը զայրանում էին նրանց երջանկության վրա։ Եվ փոփոխությունների որոշ անհետաձգելիություններ հաշվի չէին առնում նրանց ցանկությունները, անտարբեր էին մարդկային մտադրությունների հանդեպ և շարունակում էին իրենց գործը՝ տիեզեքրը կործանելը։ Եզրակացությունները, որոնք չէին ուզում փոխվել, հլու հնազանդվում էին ոսկորների վրա փորած, արյան վրա գրված, մաշկի ներսի կողմում դաջված հինավուրց հրահանգներին։

Ռումբը պետք է պայթեր, գաղտնիքը պետք է մատնվեր։ Իսկ վախը ստեղծեց իմացություն, ապա տխրություն։

Եվ մի առավոտ Կետին անհետացավ, ասես չէր էլ եղել։

Գնա՛ց։ Կետին գնա՛ց։ Մի՞թե կյանքը՝ այդ քարադեմք, բռի կատակաբանը, կրկին չար կատակներ է անում։

Մարվինը չէր ուզում հավատալ։ Նա խուզարկեց պոսադան, հետո համբերությամբ հետախուզեց գյուղը։ Ապարդյուն։ Մարվինն իր որոնումները շարունակեց մոտակա Սան Ռամոն դե լաս Տրիստեղաս քաղաքում․ նա հարցաքննում էր մատուցողուհիներին, հողատերերին, խանութպաններին, պոռնիկներին, ոստիկաններին, միջնորդներին, մուրացիկներին և ուրիշներին։ Հարցնում էր, թե արդյոք չե՞ն տեսել մի աղջկա՝ չքնաղ, ինչպես լուսաբացը, աննկարագրելի մազերով, անպատկերացնելի վերջավորություններով, դիմագծերով, որոնց գեղեցկության հետ կարող էր մրցել միայն դրանց իսկ համաչափությունը և այլն։ Եվ նրանք, ում հարցնում էր, տխուր պատասխանում էին․

― Ավա՜ղ, սինյոր, մենք տեսել չենք այդ կին, ոչ այժմ, ոչ էլ երբևէ մեր կյանքում։

Մարվինն իրեն տիրապետեց ու սկսեց կապակցված նկարագրել, մինչև ի վերջո մի ճանապարհ նորոգողի հանդիպեց, որը Կետիին նման աղջիկ էր տեսել մեծ ավտոմեքենայի մեջ՝ մի ցմփոր, սիգարը բերանին մարդու կողքին։ Նրանք դեպի արևմուտք էին մեկնել։ Իսկ մի ծխնելույզ մաքրող տեսել էր, թե ինչպես է նա քաղաքից հեռանում՝ ձեռքին իր փոքրիկ կապտաոսկեգույն պայուսակը։ Կետին վստահ քայլելիս էր եղել։ Նա ետ չէր նայել։

Հետո բենզոկայանի մի աշխատող արագ խզմզած երկտող տվեց Մարվինին, որտեղ Կետին գրել էր․

«Մարվին, սիրելիս, փորձիր հասկանալ ու ներել ինձ։ Չէ՞ որ ես քեզ շատ եմ ասել, որ ինձ համար անհրաժաշետ է․․․»։

Մնացածն անընթեռնելի էր։ Գաղտնագրեր, վերծանողի օգնությամբ Մարվինը կարդաց գաղտնագրված բառերը․

«Բայց ես միշտ կսիրեմ քեզ և հուսով եմ, որ սրտումդ երբեմն տեղ կգտնվի գեթ մի պահ իմ մասին հիշելու։ Քեզ սիրող Կետի»։

Երկտողի մնացած մասը, որ ծածկագրել էր վիշտը, անհասանելի էր մարդկային վերլուծությանը։

Մարվինի զգացումները ձկնկուլի առավոտյան թռիչքի պես աննկարագրելի էին ու անպատմելի։ Բավական է ասել, որ նա մտածում էր ինքնասպանության մասին, բայց որոշեց չանել չափից դուրս անլուրջ այդ քայլը։

Ոչինչ չէր օգնում։ Հարբելը միայն մելամաղձոտություն էր առաջացնում, իսկ աշխարհիկ կյանքից հրաժարվելը թվում էր ոչ ավել, քան կամակոր մանկան քայլ։ Թատերական կեցվածքները, որ Մարվինը կարող էր այդ պահին ընդունել, հարմար չէին, ուստի նա որոշեց կեցվածք չընդունել։ Առանց մի կաթիլ արցունք թափելու, Մարվինը կենդանի դիակի պես անց էր կենում օրերի ու գիշերների միջով։ Նա քայլում էր, խոսում, մինչև իսկ ժպտում։ Անթերի քաղաքավարի էր։ Սակայն նրա թանկագին ընկեր Վալդեզին թվում էր, թե իսկական Մարվինն անհետացել է վշտի ակնթարթային պայթյունի մեջ, իսկ փոխարենը մնացել է տղամարդու մի խղճուկ կրկնօրինակ։ Մարվինը չկար, կար հետապնդվող մի գազան, որը բանական էակի նմանվելու իր սին փորձերով թվում է ուր որ է պետք է լարումից պայթեր։

Վալդեզը մոլորվել էր, շվարել։ Երբեք Որոնումների խորամանկ վարպետն այդպիսի դժվար դեպքի չէր պատահել։ Հուսահատ ջանքեր գործադրելով, նա փորձում էր ընկերոջը դուրս բերել կենդանի մահվան վիճակից։

Սկզբից նա փորձեց ընկերոջ վրա ազդել կարեկցանքի միջոցով։

― Շատ լավ գիտեմ, թե ինչ ես զգում, իմ անբախտ ընկեր, քանզի երբ շատ ջահել էի, ինձ հետ էլ մի անգամ նման բան եղավ և պարզվեց․․․

Դա օգուտ չտվեց, ուստի Վալդեզը անցավ կոպտության։

― Գրո՛ղը տանի, ի՞նչ ես ընկած նվնվում դրա ետևից, ախր քթից բռնած քեզ ման ածեց։ Բան եմ ասում, լսի, այս աշխարհում կնիկներն այնքան շատ են, որ հաշվել չի լինի, և ամոթ այն մարդուն, որն անկյունում ընկած մղկտում է, երբ կողքն ինչքան ասես ուրիշ․․․

Ոչ մի պատասխան։ Վալդեզը փորձեց շեղել Մարվինի ուշադրությունը։

― Հապա նայի՛ր այնտեղ, նայի՛ր։ Ճյուղին երեք ծիտ են նստել, նրանցից մեկի կոկորդը դանակ է խրած, իսկ ճանկի մեջ գայիսոն կա, և այնուհանդերձ նա ավելի ուրախ է երգում, քան մյուսները։ Ի՞նչ ես կարծում, հը՞։

Մարվինը ոչինչ չէր կարծում։ Հոգու արիությունը չկորցնելով, Վալդեզը փորձեց ընկերոջն աշխուժացնել իր անձի հանդեպ խղճահարություն առաջացնելով։

― Է՛հ, Մարվին, տղա՛ս, բժիշկները նայեցին մաշկիս վրայի այս ցանին և ասացին, որ համավարակ իմպետիգո ունեմ։ Ինձ տասներկու ժամ տվեցին, որից հետո հավաքում եմ իմ չիփերը և սեղանի մոտ տեղ եմ բացում ուրիշ խաղացողի համար^[56]։ Բայց այդ վերջին տասներկու ժամում կուզեի, որ․․․

Ոչ մի արդյունք։ Վալդեզը փորձեց ընկերոջ վրա գյուղացիական փիլիսոփայությամբ ազդել․

― Ամենաիմաստուն մարդիկ հասարակ գյուղացիներն են։ Գիտե՞ս, թե ինչ են ասում նրանք։ Նրանց ասում են, որ կոտրված դանակից լավ ձեռնափայտ դուրս չի գա։ Պետք է միտքդ պահես այդ բանը, Մարվին․․․

Սակայն մտացրիվ Մարվինը մտքում չպահեց այդ բանը։ Վալդեզը դիմեց Հիպերստրասիական էթիկային, ըստ Տիմոմախեական ձեռագրերի։

― Ուրեմն, դու քեզ վիրավորված ես համարում, այնպես չէ՞։ Բայց հաշվի առ․ մարդու անձը սրբազան է ու եզակի և արտաքին ազդեցությունների ենթակա չէ։ Հետևաբար, Վիրավորվում է միայն Վերքը և դա, լինելով Անձի համար կողմնակի և ընկալումից դուրս, Ցավի համար պատճառ չի հանդիսանում։

Այդ փաստարկն էլ չազդեց Մարվինի վրա։ Վալդեզն անցավ հոգեբանության։

― Սիրեցյալի կորուստն, ըստ Սթայնմետցերի, կղկղանքային Ես֊ի կորստյան ծիսային կրկնությունն Է։ Հետևաբար, որքան էլ զվարճալի է, երբ մեզ թվում է, թե սգում ենք հեռացած սիրելիին, իրականում ողբում ենք մեր կղկղանքների անդառնալի կորուստը։

Բայց դա էլ չհանեց Մարվինին խոր թմրությունից։ Բոլոր մարդկային արժեքներից նրա մելամաղձոտ խորթացումը, թվում է, անդառնալի էր։Այդ տպավորությունն ուժեղացավ, երբ մի գեղեցիկ օր նրա քթի օղը դադարեց տկտկալ։ Դա ամենևին էլ ռումբ չէր եղել, պարզապես Մարդուք Կրասի ընտրողները զգուշացրել էին նրան։ Եվ այսպիսով, Մարվինին այլևս գլուխը կորցնելու անմիջական վտանգ չէր սպառնում։ Բայց նույնիսկ բախտի այդ փայլատակումը չբարձրացրեց նրա գորշ ռոբոտային տրամադրությունը։ Շատ անտարբեր, Մարվինն իր փրկության փաստն ընդունեց այնպես, ինչպես մի ուրիշը կվերաբերվեր ամպի ետևից արևի դուրս գալուն։

Ոչ մի բան չէր ազդում նրա վրա։ Եվ նույնիսկ համբերատար Վալդեզն ի վերջո ստիպված էր նշել․

― Մարվին, ա՛յ թե հաստագլուխն ես։

Մարվինը շարունակում էր տխրել։ Եվ Վալդեզին ու Սան Ռամոյի բարեսիրտ բնակիչներին թվում էր, որ այդ մարդն այլևս կորած է։

Եվ սակայն, որքան քիչ գիտենք մարդկային բանականության շրջադարձողների մասին։ Քանզի հաջորդ իսկ օրը, հակառակ բոլոր սպասումների, տեղի ունեցավ մի իրադարձություն, որը վերջապես Մարվինին հանեց թմրությունից և անսպասելիորեն լայն բացեցտրտմության դարպասները, որոնց ետևում նա թաքնվել էր։

Ընդամենը մի իրադարձություն (թեև իր հերթին այդ իրադարձությունը հետևանքայն կապերի մի նոր շղթայի սկիզբը հանդիսացավ, տիեզերական անհաշիվ դրամաներից մեկի առաջին պատկերը)։

Բավական անհեթեթորեն, ամեն ինչ սկսվեց ժամը հարցնելու։

Դեպքը տեղի ունեցավ Պլացա դե լոս Մուերտոսի հյուսիսային մասում, երեկոյան զբոսանքից քիչ անց, թռչունների առավոտյան երգեցողությունից ուղիղ տասնհինգ րոպե առաջ։ Մարվինն իր սովորության համաձայն քայլում էր․ նա անցավ Ժոզե Գրիմուչիոյի արձանի կողքով, հասավ տասնհինգերորդ դարում կառուցված անագե ցանկապարսպին, որտեղ շարք֊շարք նստած էին կոշիկ մաքրողները, և դիմեց դեպի մռայլ փոքրիկ զբոսայգու արևելյան մասում ծվարած Սան Բրիոսկի շատրվանը։ Նա արդեն հասել էր Միսբեգոթենի դամբարանին, երբ մի մարդ հայտնվեց ճամփին և տիրականորեն բարձրացրեց ձեռքը։

― Հազար ներողություն,― ասաց մարդը։― Ձեր միայնության այս կամայական ընդհատումն ինձ ցավ է պատճառում, իսկ ձեզ, գուցե, վիրավորանք, և այնուհանդերձ պարտավորված եմ հարցնել, թե արդյոք պատահաբար չէի՞ք կարող ինձ ասել ճշգրիտ ժամը։

Բավական անվնաս խնդրանք․․․ անվնաս արտաքուստ։ Մինչդեռ այդ մարդու տեսքն առանձնահատուկ երանգ էր հաղորդում նրա առօրեական խոսքերին։ Նա միջահասակ էր ու նվազամարմին, հնաոճ բեղերով՝ այդպիսի բեղեր կարելի էր տեսնել Գրիերի «Մորքավիո Ռեդոնդո արքա» դիմանկարում։ Հագուստը ծվեն֊ծվեն էր եղած, բայց շատ մաքուր էր և խնամքով արդուկված, իսկ ճաքճքված կոշիկները փայլեցված էին։ Աջ ցուցամատին նախշազարդ կնիքով ծանր մատանի կար։ Նա հրամայելու սովոր մարդու սառն, արծվային աչքեր ուներ։

Ժամանակի մասին նրա հարցը զարմանք չէր առաջացնի, եթե չլիներ հրապարակի մեծ ժամացույցը, որն ամենաշատը երեք րոպե էր սխալվում։

Նայելով կոճի ժամացույցին, Մարվինն իրեն միշտ հատուկ քաղաքավարությամբ պատասխանեց, որ մեկն անց է հինգ րոպե։

― Շնորհակալ եմ, սըր, դուք ինձ մեծապես պարտավորեցրիք,― ասաց մարդը։― Արդեն անց հի՞նգ։ Ժամանակը խժռում է մեզ՝ թշվառ մահկանացուներիս, միայն մի դառը հուշ թողնելով։

Մարվինը գլխով արեց․

― Եվ այդուհանդերձ այդ աննկարագրելի ու անորսալի, չնչին քանակությունը,― ասաց նա,― որ կոչվում է ժամանակ, մեր միակ իսկական հարստությունն է։

Մարդը գլխով արեց, ասես Մարվինը մի խորիմաստ բան էր ասել, այլ ոչ թե պարզապես ծեծված քաղաքավարական պատասխան տվել։ Նա խոր գլուխ տվեց (այնպես, ինչպես կանեին առաջներում, այլ ոչ թե մեր պլեբեյական ժամանակներում)։ Այդ շարժումն անելիս հավասարակշռությունը կորցրեց և կընկներ, եթե Մարվինը ամուր չբռներ ու ոտքի չկանգնեցներ նրան։

― Մեծապես շնորհակալ եմ,― ասաց օտարականը, մի պահ անգամ ինքնատիրապետումը ^[57] չկորցնելով։― Դուք լավ եք բռնում և՛ մարդկանց, և՛ ժամանակը։

Այդ ասելով նա կտրուկ շրջվեց և գնաց֊խառնվեց ամբոխին։

Մարվինը, թեթևակի շփոթված, նայում էր, թե ինչպես է անծանոթը հեռանում։ Ինչ֊որ բան այդ մարդու մեջ ճիշտ չէր թվում։ Գուցե բեղերը՝ բացահայտորեն կեղծ, կամ մատիտով թավացրած հոնքերը, կամ ձախ այտի արհեստական գորտնուկը․ կամ գուցե պատճառը կոշիկներն էին, որոնք երեք մատնաչափ ավելացրել էին անծանոթի հասակը, կամ թիկնոցը, որ կոչված էր լայնացնելու բնականից նեղ ուսերը։ Ինչևէ, Մարվինը տարակուսած էր, բայց չէր շտապում կասկածել, քանզի այդ մարդու սնապարծության ետևում ուրախ ու ամուր ոգի էր նշմարվում, որն անհնար էր մթագնել^[58]։

Մարվինն այդ մասին էր խորհում, երբ պատահաբար հայացք նետեց իր աջ ձեռքին։ Ավելի մոտիկից նայելով, ափի մեջ մի թղթի կտոր գտավ։ Թուղթն, անտարակույս, ձեռի մեջ ինչ֊որ մեկի օգնությամբ էր հայտնվել։ Մարվինը հասկացավ, որ թիկնոցավոր օտարականը հավանաբար սայթաքելիս թուղթն իր ափի մեջ էր խցկել (այժմ, իհարկե, պարզ էր՝ ոչ թե սայթաքելիս, այլ ձևացնելիս, որ սայթաքում է)։

Այդ փաստը միանգամայն այլ լույսի տակ ցույց տվեց հենց նոր տեղի ունեցած իրադարձությունը։ Թեթևակի կնճռոտվելով, Մարվինը բացեց թուղթը և կարդաց․

«Եթե պարոնը հաճի լսել մի բան, որ հետաքրքիր է ու օգտակար թե՛ իր և թե՛ տիեզերքի համար, մի բան, որի կարևորությունը թե՛ անմիջապես ներկայում և թե՛ հեռավոր ապագայում հանարվոր չէ մանրամասն շարադրել սույն երկտողում ակներև ու խիստ հիմնավոր պատճառներով, սակայն յուր ժամանակին կպատմվի հետաքրքրությունների ու բարոյական պատկերացումների ընդհանրությունների պայմաններում, այդ դեպքում թող պարոնը ժամը իննին հաճի գալ Կախաղան հանվածի պանդոկը, թող նստի ձախակողմյան անկյունի սեղանի մոտ՝ զույգ էմբրոշյուների կողքին, կոճկամերում սպիտակ կոկոն վարդ ունենա, իսկ աջ ձեռքում՝ Diario de Celsus ամսագրի (քառաստղային հրատարակություն) մի օրինակ, և թող աջ ձեռքի ճկույթով կտկտացնի սեղանին, առանց որոշակի ռիթմի։

Եթե կատարեքն այդ հրահանգները, մեկը կմոտենա ձեզ և կհայտնի այն, ինչ մենք համոզված ենք, դուք կուզեիք լսել։

Ձեր լավը կամեցող»։

Մարվինը երկար խորհեց երկտողի գաղտնի իմաստի մասին։ Նա զգում էր, որ փոխկապակցված կյանքերի և պրոբլեմների մի խումբ, մինչ այդ իրեն անծանոթ, կտրել է իր ճանապարհը։

Բայց հիմա եկել էր ընտրելու պահը։ Ուզո՞ւմ էր արդյոք ինքը խառնվել ինչ֊որ դավադրությունների, որքան էլ բազմախոստում լինեին։ Ավելի լավ չէ՞ր հեռու մնալ և միայնակ ուղի հարթել մետաֆորային դեֆորմացիաների այդ աշխարհում։

Գուցե․․․ այնուհանդերձ, պատահարը հետաքրքրել էր Մարվինին և խոստանում էր շեղել մտքերը, օգնել, որ մոռանա Կետիի կորստյան ցավը։ (Գործողությունն ամոքում է, մինչդեռ հայեցողությունն ի վերջո վերածվում է ամենաուղղակի մասնակցության, ուստի մարդիկ խուսափում են այդ երկրորդից)։

Մարվինը հետևեց խորհրդավոր անծանոթի հրահանգներին։ Գնեց մի օրինակ Diario de Celsus (քառաստղային հրատարակություն) և կոճկամերում սպիտակ կոկոն վարդ ամրացրեց։ Ուղիղ ժամը իննին գնաց Կախաղան հանվածի պանդոկը և նստեց հեռավոր ձախակողմյան անկյունի սեղանի մոտ, զույգ էմբրոշյուրների կողքին։ Նրա սիրտն արագ խփում էր և դա այնքան էլ տհաճ չէր։

Կախաղան հանվածի պանդոկը կոպիտ ու հասարակ, սակայն ուրախ տեղ էր։ Հաճախորդները մեծ մասամբ ցածր խավերի բարեհոգի ներկայացուցիչներ էին։ Հաղթանդամ ձկնավաճառները բղավելով խմիչք էին պատվիրում, ինչ֊որ ագիտատորներ տաքացած գոռգոռում էին՝ հայհոյելով պետությանը, իսկ ուժեղ, մկանուտ դարբիններն աղմուկով լռեցնում էին նրանց։ Հսկայական բուխարիում խորովվում էր վեցոտանի կոկորդոսիանը, կողքը կանգնած խոհարարն ախորժելիորեն ճրթճրթացող մսի վրա մեղրաջուր էր լցնում։ Մի ջութակահար բարձրացել էր սեղանին և ժիգա^[59] էր նվագում։ Նրա փայտե ոտքը կրկներգի հետ ուրախ տակտ էր խփում։ Կոպերը թանկարժեք քարերով զարդարած ինչ֊որ պոռնիկ ինքնախղճահարված հեկեկում էր անկույնում՝ հարբածի առատ արտասունքեր թափելով։

Օծանելիքի հոտ արձակող մի շքեղ հագնված դենդի^[60] մետաքսե թաշկինակով սրբեց քիթը և արհամարհանքով մետաղադրամ նետեց պարան քաշող ըմբիշներին։ Ձախ կողմի ընդհանուր սեղանի մոտ ինչ֊որ կոշիկ մաքրող ուզեց պնակից մի կտոր ոսկրոտ միս վերցնել, երբ ռիիսմանի դաշույնը ծակեց֊մեխեց նրա ձեռքը սեղանաին։ Ռիիսմանի այդ սխրանքը սեղանակիցներն ընդունեցին հրճվանքով։

― Բարի ողջուն, սըր, ի՞նչ կկամենայիք խմել։

Մարվինը գլուխը բարձրացրեց և մի կարմրաթուշ ու լայնակուրծք մատուցողուհի տեսավ, որը սպասում էր պատվերի։

― Մեղրաջուր, և դա բավ կլինի,― կամաց ասաց Մարվինը։

― Անմիջապես կբերեմ,― պատասխանեց աղջիկը։ Նա կռացավ, որպեսզի գուլպայի կապիչն ուղղի և շշնջաց Մարվինին․

― Ազնվազարմ սըր, զգոն եղեք այս պանդոկում, որը ճշմարիտն ասած ձեզ նման երիտասարդ ջենտլմենին այնքան էլ վայել տեղ չէ։

― Շնորհակալ եմ զգուշացման համար,― պատասխանեց Մարվինը։― Սակայն եթե բանը հասնի անախորժությունների, հուսով եմ հոխորտանք չի լինի, թե ասեմ, որ այնքան էլ չեմ խեղճանա։

― Ա՜խ, դուք չգիտեք, թե ում հետ գործ ունեք,― ասաց աղջիկը և հապճեպ հեռացավ, քանզի մի հաղթահասակ պարոն, ամբողջովին սև հագած, մոտեցել էր Մարվինի սեղանին։

― Ամենակարողի քաղցր ու արյունոտ վերքե՛րը վկա, չեմ հասկանում, այս ի՞նչ է տեղի ունենում,― բղավեց անծանոթը։

Լռություն տիրեց պանդոկում։ Մարվինն անվրդով նայեց անծանոթին, նրա հզոր կրծքավանդակին ու անսովոր հաղթ թիկունքին և միանգամից ճանաչեց «Սև Դենիսին», ինչպես նրան անվանում էին մարդիկ։ Եվ հիշեց, որ նա հայտնի կռվազան է, գլխից ձեռք քաշած մեկը, հռչակավոր ջարդարար ու թալանչի։

Մարվինը ձևացրեց, թե չի նկատում քրտնահոտ արձակող այդ նոր հարևանին։ Նա մի հովհար վերցրեց ու մեղմ թափահարեց քթի մոտ։

Պանդոկում հավաքվածները միանգամից աշխուժացան։ Սև Դենիսը կես քայլ առաջ եկավ։ Նրա թևի մկանները երկունքի մեջ գտնվող կոբրայի պես ցնցվեցին, երբ ձեռքը տարավ սուսերի երկարավուն կոթին։

― Զույգ աչքերով կուրանամ, թե սո՛ւտ եմ ասում,― գոռաց Սև Դենիսը,― ինձ թվում է մեր մեջ մի մարդ կա, որը շատ է նման թագավորական լրտեսի։

Մարվինը ենթադրեց, որ նա ուզում է կռիվ հրահրել։ Ուստի չլսելու տվեց կծու դիտողությունը և սկսեց խարտոցիկով եղունգները փայլեցնել։

― Թող ինձ մեջտեղից կիսեն ու մեջքիս շուրջը աղիքներիցս գոտի՛ սարքեն, եթե սխալվում եմ,― գոչեց Սև Դենիսը,― ինձ թվում է, որ ոմն այսպես կոչված ջենտլմեն հեչ էլ ջենտլմեն չի, քանի որ չի լսում, երբ մի ուրիշ ջենտլմեն է խոսում իր հետ։ Բայց գուցե ողորմած պարոնը խուլ է, այդ դեպքում ես դա կպարզեմ նրա ձախ ականջն ուսումնասիրելով․․․ տանը, երբ ազատ ժամանակ կունենամ։

― Դուք ի՞նձ էիք դիմում,― կասկածելի մեղմ ձայնով հարցրեց Մարվինը։

― Իհարկե ձեզ,― ասաց Սև Դենիսը։― Քանզի հանկարծ զգացի, որ ձեր դեմքը դուրս չի գալիս։

― Իրո՞ք,― շշնջաց Մարվինը։

― Այո՛,― որոտաց Սև Դենիսը։― Ոչ էլ առավել ևս հավանում եմ ձեր շարժուձևերը, կամ ձեր օծանելիքի գարշահոտությունը, կամ ձեր ոտքի չափը, կամ ձեռքի ձևը։

Մարվինի աչքերը նեղացան։ Պահը լի էր մահացու լարվածությամբ․ չէր լսվում ոչ մի ձայն, բացի Սև Դենիսի ծանր շնչառությունից։ Ապա, մինչ Մարվինը կհասցներ պատասխանել, մի մարդ վազելով մոտեցավ Սև Դենիսին։ Դա մի գունատ կուզիկ էր, երկար սպիտակ մորուքով, հասակը ոչ ավել, քան երեք ոտնաչափ․ նա հազիվ էր քարշ տալիս մի ոտքը, որի թաթն այլանդակված էր։

― Սպասի՛ր, Սև Դենիս,― ասաց կուզիկը։― Ջենտլմենին սազական չէ արյուն թափել սուրբ Օրիգենի տոնի նախօրեին։ Ամոթ, հազա՛ր ամոթ։

― Ես արյուն կթափեմ, երբ սիրտս կուզի, սուրբ Կարմիր սարի խոցե՛րը վկա,― հանդգնորեն գոռաց ջարդարարը։

― Ճի՛շտ է, դո՛ւրս թափի դրա աղիքները,― բղավեց մի թուլակազմ երկարաքիթ մարդ, կկոցնելով կապույտ աչքը և թարթելով մյուս՝ շագանակագույնը աչքը։

― Ճի՛շտ է, դո՛ւրս թափի,― աղաղակեցին տասնյակ այլ ձայներ։

― Պարոնայք, խնդրում եմ,― ասաց գեր պանդոկպանը, ձեռքերը կոտրատելով։

― Ախր ձեզ ի՞նչ է արել,― ասաց փնթի բուֆետապանուհին, նրա ձեռքի բաժականերով սկուտեղը դողից ցնցվում էր։

― Թո՛ղ այդ պճնամոլին, թույլ տուր իր համար խմի,― բերանի փսլինքները վազեցնելով, ասաց կուզիկը և ամբողջ ուժով քաշեց Սև Դենիսի թևքը։

― Թո՛ղ ինձ, սապատավո՛ր,― գոչեց Սև Դենիսը և խփեց կռանի մեծության աջ ձեռքով։

Հարվածը կպավ կուզիկի ուղիղ կրծքին և այնքան ուժեղ էր, որ վերջինս թռավ սենյակով մինչև մուտքի մոտի սեղանը և թափով կպավ պահարանին։ Կոտրվող բաժակների ձայն լսվեց։

― Դե արի՛, հանդերձյալ կյանքի քմայքները վկա,― ասաց հաղթանդամ կռվազանը, շրջվելով դեպի Մարվինը։

Մարվինը հանգիստ շարունակեց հով անել և ավելի խոր նստեց աթոռին․ հանգիստ, բայց բիբերն առաջվա պես նեղ։ Ուշադիր դիտողը կնկատեր նրա ազդրերի թույլ սպասողական դողը և դաստակների հազիվ նկատելի լարվածությունը։

Այժմ Մարվինը բարեհաճեց նկատել իրենց անհանգստացնողին։

― Դեռ այստե՞ղ եք,― տեղեկացավ նա։― Լսեք, ձեր պնդերեսությունը հոգնեցուցիչ է դառնում ականջի համար և ձանձրացուցիչ՝ տեսողության։

― Այո՞,― գոռաց Սև Դենիսը։

― Այո,― հեգնանքով պատասխանեց Մարվինը։― Անազնիվ մարդիկ շատ են սիրում, երբ իրենց մի բանը երկու անգամ են ասում, ինձ, սակայն, դա հաճույք չի պատճառում։ Ուստի բարի եղեք, երիտասարդ, ձեր տաքացած լեշը մի կողմ քաշել ու գնալ, քանի ես այն չեմ սառեցրել այնպիսի մի արյունառությամբ, որին ամենալավ վիրաբույժը կնախանձի։

Այդ զուսպ, սակայն մահացու վիրավորանքից Սև Դենիսի բերանը բաց մնաց։ Հետո, իր հսկա մարմնին անհամապատասխան արագ, նա դուրս քաշեց սուսերը և այնպիսի ուժով վար բերեց, որ ծանր կողնե սեղանը երկու կես եղավ և նույնը կլիներ Մարվինի հետ, եթե նա ճարպկորեն խույս չտար։

Կատաղությունից ոռնալով, Դենիսը հարձակվեց, ճոճելով սուսերն ինչպես հողմաղաց։ Մարվինը, մինչդեռ, նրբագեղորեն մի քիչ ետ գնաց, ծալեց հովհարն ու խրեց գոտկի մեջ, քշտեց թևերը, կռացավ, որ խուսափի հաջորդ հարվածից, ետ ցատկեց և կողքի սեղանի վրայից միս կտրելու մի դանակ ճանկեց։ Հետո, դանակը սեղմած, անձայն քայլերով առաջ գնաց՝ մարտն ընդունելու։

― Փախիր, սը՛ր,― գոչեց բուֆետապանուհին։― Նա կմորթի քեզ, չէ՞ որ ձեռքդ ոչինչ չունես բացի մի փոքրիկ սեղանի դանակից։

― Զգուշացե՛ք, երիտասա՛րդ,― բացականչեց կուզիկը, սեղանի ետևում պատսպարվելով։

― Դո՛ւրս թափիր դրա աղիքները,― գոչեց վտիտ ու երկաքիթ, խայտաբղետ աչքերով մարդը։

― Պարոնա՛յք, խնդրո՛ւմ եմ,― բացականչեց դժբախտ պանդոկպանը։

Հակառակորդները դեմ առ դեմ ելան ընդհանուր սենյակի կենտրոնում և Սև Դենիսի, որի դեմքը զայրույթից ծամածռվել էր, խաբս տվեց ու սուսերը վար բերեց այնպիսի ուժգնությամբ, որ կաղնե տակառը երկու կես անելու համար բավական կլիներ։ Մարվինն անմարդկային ինքնավստահությամբ ընդունեց հարվածը, ետ մղելով quatre^[61], ապա անմիջապես պատասխան հասցրեց quinze^[62]։ Այդ ճարպիկ հակահարվածից Դենիսին փրկեց միայն անսովոր արագ revanche^[63]֊ը, եթե ոչ, նրա կոկորդը խոցված կլիներ։

Սև Դենիսը զգուշացավ, նա հակառակորդին նայեց արդեն հարգանքով։ Հետո կատաղի ոռնաց և հարձակվեց, ստիպելով Մարվինին նահանջել դեպի ծխոտ սենյակի խորքը։

― Կրկնակի Նապոլեոն^[64] հաղթանդամի վրա՛,― գոչեց օծանելիք քսած դենդին։

― Համաձա՛յն եմ,― բացականչեց կուզիկը։― Այդ նրբակազմ ջահելը ոտքերով ճիշտ է աշխատում, ասածս լավ հիշեք։

― Մինչև օրս դեռ ոտքերի աշխատանքը պողպատե սայրի դեմը չի առել,― պատասխանեց դենդին։― Կարծիքդ քսակովդ կպաշտպանե՞ս։

― Այո։ Եվ կավելացնեմ հինգ լուիդոր^[65],― ասաց կուզիկը, ձեռքը քսակին տանելով։

Այժմ մյուսներն էլ վարակվեցին գրազ բռնելու մարմանջով։― Հինգ ռուփի^[66] Դենիսի վրա՛,― բղավեց երկարաքիթը։― Երեքը մեկի դիմա՛ց։

― Համաձա՛յն եմ, եթե չորսը դնես մեկի դիմաց,― բացականչեց միշտ զգույշ պանդոկպանը։― Եվ յոթը հինգի դիմաց, թե ով առաջինն արյուն կբերի։― Եվ այս խոսքերով նա մի քսակ սովերեյն^[67] դուրս քաշեց։

― Եղա՛վ,― ճչաց խայտաբղետ աչքերով երկարաքիթը, գրպանից հանելով երեք արծաթյա տաղանդ^[68] և մի ոսկե կես֊դենարիուս^[69]։― Եվ, Սև Մայրը վկա, նույնիսկ կառաջարկեմ ութը վեցի դիմաց, թե ով առաջինը կուրծք կխոցի։

― Ընդունո՛ւմ եմ գրազը,― աղաղակեց օծանելիք քսած դենդին։― Եվ մտրակս վկա, նույնիսկ կառաջարկեմ իննը չորսի դիմաց, որ նրբագեղ երիտասարդը խանձված որսաշան նման կփախչի այստեղից։

― Ես ընդունում եմ այդ գրազը,― գոհունակ ժպիտով ասաց Մարվին Ֆլինը։ Խուսափելով Դենիսի անշնորհք հարձակումից, նա գոտու միջից մի քսակ ֆլորին^[70] հանեց և շպրտեց դենդիին։ Ապա լրջորեն զբաղվեց մենամարտով։

Նունիսկ մի քանի ժլատ շարժումներից պարզ երևում էր, որ Մարվինը հմուտ սուսերամարտիկ էր։ Սակայն նա գործ ուներ ուժեղ ու համարձակ հակառակորդի հետ, որի ձեռքի սուսերը մի քանի անգամ մեծ էր Մարվինի անհավասար զենքից և որի վճռականությունը խելահեղության էր հասնում։

Այժմ բոլորը շունչեները պահեցին, տեսնելով, թե ինչպես Սև Դենիսը Ջագերնաութի^[71] պես առաջ նետվեց։ Մարվինը հարկադրված էր նահանջել այդ սրընթաց գրոհի ճնշման տակ։ Նա ետ֊ետ գնաց, ցատկեց սեղանի վրայով և հայնտվեց փակուղու մեջ՝ անկյունում։ ապա թռավ, բռնեց ջահից, ճոճվեց ու փափուկ վար ցատկեց։

Սև Դենիսը, շփոթահար և մի փոքրիկ անվստահ, դիմեց խորամանկության։ Երբ նորից դեմ դիմաց ելան, նա մի աթոռ վերցրեց, նետեց Մարվինի ոտքերի տակ և, մինչև վերջինս խույս կտար, սեղանի վրայից մի բուռ իգնեական պղպեղ ճանկեց ու շպրտեց Մարվինի երեսին․․․

Բայց Մարվինի երեսն այլևս այնտեղ չէր։ Ձախ ոտքին հենվելով նա տեղում պտույտ գործեց և խուսափեց այն նենգ հնարքից։ Հետո դանակով խաբս տվեց, աչքերով կրկնակի խաբս և, իբր նահանջելով, դանակը խրեց ուղիղ հակառակորդի կուրծքը։

Սև Դենիսն աչքերն անմտորեն թարփեց, և նայեց ներքև՝ կրծքում ցցված դանակի կոթին։ Նրա աչքերը զարմանքից լայն չռվեցին, իսկ սուսերը բռնող ձեռքը բարձրացավ պատասխան հարվածի համար։

Մարվինն անվրդով շրջվեց և դանդաղ հեռացավ, անպաշտպան մեջքը սուսերի փայլուն ծայրի դեմ ուղղելով։

Սև Դենիսը ձեռքը վար բերեց, սակայն մոխրագույն քող էր տակավին պատել նրա աչքերին։ Մարվինն անսովոր ճշգրտությամբ էր որոշել վերքի խորությունը։ Սև Դենիսի սուսերը զրնգալով գետին ընկավ, իսկ մի պահ անց սուսերին միացավ ջարդարարի հսկա մարմինը։

Առանց ետ նայելու, Մարվինը գնաց և նստեց իր տեղը։ Նա բացեց հովհարը, հետո, կնճռոտվելով, գրպանից մի մետքսե թաշկինակ հանեց և մոտեցրեց ճակատին, որի մարմարյա կատարելությունը մթագնել էին քրտինքի երկու թե երք կաթիլ։ Ֆլինը սրբեց այդ կաթիլները, իսկ թաշկինակը մի կողմ նետեց։

Սենյակում քար լռություն էր։ Նույնիսկ խայտաբղետ աչքերով մարդն առաջվա պես խռպոտ չէր շնչում։

Դեռ երբեք հավաքվածները այդպիսի զարմանահրաշ սուսերամարտ չէին տեսել։ Լինելով առաջինից մինչև վերջինը երդվյալ տարդարարներ, մարդիկ, ովքեր ոչ մի հեղինակություն չէին ընդունում, նրանք այնուհանդրեձ տպավորված էին։

Բայց, չանցած մի րոպե, աներևակայելի իրակարանցում սկսվեց։ Մարդիկ խմբվեցին մարվինի շուրջը, լսվեցին շնորհավորական բացականչություններ, բոլորը հիանում էին Մարվինի հմտությամբ։ Պարան քաշող ըմբիշները (նրանք եղբայրներ էին, երկուսն էլ խուլուհամր) ինչ֊որ ճղճղան ձայներ էին հանում և գլուխկոնծի տալիս, կուզիկը ժպտում էր և փրփրած շուրթերով հաշված տարածը, բուֆետպանուհին շփոթեցնող կրքոտությամբ նայում էր Մարվինին, պանդոկպանը, մռայլ, խմիչք էր մատուցում, խայտաբղետ աչքերով մարդը ֆսֆսացնում էր երկար քիթը և խոսում բախտը բերելու մասին, և նույնիսկ օծանելիք քսած դենդին մի թեթև շնորհավորեց Մարվինին։

Աստիճանաբար սենյակը հանդարտվեց։ Ցուլերի պես հաստավիզ երկու ծառա դուրս քաշեցին Սև Դենիսի մարմինը, իսկ դյուրափոփոխ ամբոխը նարնջի կճեպներ շպրտեց դիակի վրա։

Կրկին շամփուրի վրա սկսեցին միս խորովել, և կույր, միոտանի ջութակահարի նվագին վերստին խառնվեցին խաղաթղթերի խշխշոցն ու զառերի շրխկոցը։

Դենդին մոտեցավ Մարվինի սեղանին և կանգնեց նրա առաջ՝ ծղոտե գլխարկը կողքին պահած։

― Պատիվս վկա, սըր,― ասաց նա։― Դուք իրոք բավական հմուտ սուսերամարտիկ եք, և ինձ թվում է ձեր ճարպկությունը լավ կպարգևատրվեր, եթե ծառայեքի կարդինալ Մաչուրչիին, որը բարյացակամ է վերաբերվում արագաշարժ ու պատրաստակամ մարդկանց։

― Ես չեմ վարձվում,― կամաց ասաց Մարվինը։

― Ուրախ եմ լսելու,― պատասխանեց զրուցակիցը։ Եվ այժմ, մոտիկից, Մարվինը նրա կոճկամերում սպիտակ կոկոն վարդ տեսավ, իսկ ձեռքին՝ Diario de Celsus (քառաստղային հրատարակություն)։

Դենդիի աչքերում զգուշացնող կրակ հայտնվեց։ Անհոգ ձայնով նա ասաց․

― Դե ինչ, սըր, մեկ անգամ ևս ընդունեցեք շնորհավորանքներս և, եթե դեմ չեք մի փոքր զվարճանալուն, խնդրում եմ հյուրս եղեք Մարտիրոսների պողոտայի իմ առանձնատանը։ Մենք կարող էին քննարկել սուսերամարտի մի քանի նբրություններ, ըմպել բավական հաճելի գինի, որն իմ ընտանեկան ամբարներում հարյուր երեք տարի պահված է եղել, և այդ ընթացքում գուցե զրուցեինք փոխադարձ հետաքրքրություն ներկայացնող որոշ հարցերի մասին։

Այժմ Մարվինը ճանաչեց երեկ երեկոյան իր ձեռքը գրություն դնող մարդուն, չնայած վերջինս ծպտված էր։

― Սըր,― ասաց Մարվինը,― ձեր հրավերն ինձ պատիվ է բերում։

― Ամենևին, սըր։ Ձեր կողմից հրավեր ընդունելն է ինձ պատիվ բերում։

― Ոչ, սըր,― պնդեց Մարվինը և կշարունակեր քննարկումը, եթե զրուցակիցը ձևականություններին վերջ չտար և չշշնջար․

― Ուրեմն անմիջապես հեռանանք։ Սև Դենիսն ընդամենը նախակարապետ էր՝ ծղոտ, որը ցույց է տալիս, թե քամին որ կողմ է փչում։ Եվ ես լրջորեն կասկածում եմ, որ եթե այստեղից շտապ չհեռանանք, քամին կվերածվի փոթորիկի։

― Դա անշուշտ, անցանկալի կլիներ,― ասաց Մարվինը, հազիվ նկատելի ժպտալով։

― Տնօրե՛ն, հաշիվն ինձ վրա կգրեք։

― Ինչպես կհրամայեք, սըր Յյուլ,― խոր գլուխ տալով, ասաց պանդոկպանը։

Եվ նրանք ելան դուրս՝ դեպի գիշերային մառախուղը։

Նրանք քայլեցին կենտրոնական նեղլիկ, ծուռումուռ փողոցներով, անցան Տերք ամրոցի մռայլ, երկաթագորշ պատերի կողքով և հասան տխրահռչակ Սփոդնի խելագարանոցին, որտեղ թշվառ ու հալածված հիվանդների աղաղակները միախառնվում էին Մահամարտի նավամատույցի հսկա ջրանիվի ճռճռոցին, հետո դիմեցին դեպի հեծեծող բանտարկյալներով լեփ֊լեցուն ցածրադիր, չարագույժ Լուսնի գլխավոր աշտարակը, որից հետո երևաց սարսռազդու ատամնասյուներով գարշահոտ Պարիսպը։

Որպես այդ դարի ու ժամանակի զավակներ, Մարվինը և սըր Ժյուլը մինչև իսկ ուշք չդարձրին լսածին և տեսածին։ Հանգիստ ու անտարբեր նրանք անցան Աղբալճակի մոտով, որտեղ նախկին ռեգենտը բավարարել էր յուր խելագար գիշերային քմայքները և մի հայացք անգամ չարժանացրին շնորհել Առյուծի գամբիտին, որտեղ մանր պարտապանները և երեխա կործանողները գլխիվայր թաղված էին արագ չորացող ցեմենտի մեջ՝ ի խրատ մյուսներին։

Դժվարին ու ծանր դար էր, շատերը կասեին՝ դաժան դար։ Վարքուբարքը նրբին էր, բայց կրքերն՝ անզուսպ։ Պահպանվում էին ամենամանրամասն ձևականությունները, սակայն տանջամահ անելը սովորական բան էր։ Այդ դարում կանանց յոթից վեցը մահանում էին երկունքից, մանկական մահացությունը ութսունյոթ տոկոս էր կազմում, իսկ կյանքի միջին տևողությունը ոչ ավելի, քան 12.3 տարի էր։ Այդ դարում ժանտախտն ամեն տարի բզկտում էր քաղաքներն ու գյուղերը, իր հետ տանելով բնակչության ուղիղ կեսը՝ այն աստիճան, որ մի քանի գնդերում ստիպված հրեատնու սպա էին նշանակում կույրերին։

Եվ այնուհանդերձ, այդ դարը չէր կարելի ապերջանիկ դար անվանել։ Չնայած դժվարություններին, բնակչության քանակը ամեն տարի աճում էր, իսկ մարդկանց խիզախությունը նորանոր հրաշքներ էր գործում։ Կյանքն անհաստատ էր, բայց գոնե հետաքրքիր։ Մեքենաները դեռ մարդկային ցեղին չէին զրկել անձնական նախաձեռնության հանարվորություններից։ Ու թեև կային ցնցող դասակարգային տարբերություններ, և ֆեոդալական դասն ուներ անսահմանափակ իշխանություն, որը ենթակա էր միայն թագավորի կասկածելի հզորությանը և եկեղեցու կործանարար հսկողությանը, այնուամենայնիվ, այդ դարը կարող էր կոչվել դեմոկրատական և անձնական հնարավորություններ ընձեռնող։

Սակայն ոչ Մարվինը և ոչ էլ սըր Ժյուլը չէին մտածում այդ մասին, երբ մոտենում էին իջեցրած փեղկերով նեղ հինավուրց տանը, որի դռան մոտ զույգ ձիեր էին կանգնած։ Նրանք չէին խորհում համարձակ ձեռնարկների մասին, թեև հարկ եղած դեպքում առաջինն էին մարտ նետվում, ոչ էլ մտածում էին մահվան մասին, թեև շարունակ շրջապատված էին մահվան սպառնալիքով։ Այդ դարում մարդկանց վրդովելը հեշտ չէր։

― Շնորհ արեք,― ասաց սըր Ժյուլը և լուռումունջ ծառաների կողքով հյուրին առաջնորդեց դեպի բարձր առաստաղով նախշապատ սենյակը, ուր հսկա եղեգնաքարե բուխարիի մեջ ճարճատում ու ճրթճրթում էր զվարթ կրակը։

Մարվինը չպատասխանեց։ Նրա աչքերը զբաղված էին սենյակի մանրամասները դիտելով։ Փորքգիր պահարանիկն անտարակույս տասներորդ դարի աշխատանք էր, իսկ արևմտյան կողմի պատի դիմանկարը, որ կիսով չափ թաքնված էր ոսկեջրած շրջանակների ետևում, անկասկած Մուսո էր։

― Աղաչում եմ, շնորհ արեք նստել,― ասաց սըր Ժյուլը, վայելչագեղորեն ընկղմվելով Դեյվիդ Օգիլվիի ձեռքի աշխատանք կիսաբազմոցի մեջ՝ զարդարված աֆղանական դիպակով, որը շատ տարածված էր այդ տարի։

― Շնորհակալ եմ,― ասաց Մարվինը, նստելով կարմիր արևադարձային փայտից բռնակներով և արմավենու միջուկից թիկնակով ութոտանի «Հովհաննես 4֊րդի» վրա։

― Մի քիչ գինի՞,― հարցրեց սըր Ժյուլը, անփույթ֊ակնածանքի ձեռքը վերցնելով բրոնզե գրաֆինը, որի վրա Դագոբըրթ Հոյսի ձեռքով ոսկե փորագրություններ էին արված։

― Ոչ այժմ, երախտապարտ եմ ձեզ,― պատասխանեց Մարվինը, սրբելով փոշեհատիկները մուգ կանաչ բապտիստից^[72] ֆիլդեկոսե նախշուն լամբակներով վերարկուից, որը նրա համար կարել էր Փալփինգ լեյնի^[73] Ժոֆրեն։

― Այդ դեպքում գուցե մի պտղունց քթախո՞տ,― տեղեկացավ սըր Ժյուլը, հրամցնելով յուր փոքրիկ պլատինե քթախոտատուփը՝ Սնեդումցի Դուրի ձեռքի աշխատանքը, որի վրա սրածայր պողպատով նկարած էր որսի մի տեսարան Լեժի Նարնջային անտառում։

― Գուցե ավելի ուշ,― ասաց Մարվինը, աչքերը հառելով յուր պարային կոշիկների կրկնակի վարդակապված արծաթաթել նրբաքուղերին։

― Իմ ձեզ այստեղ բերելու նպատակը,― կտրուկ ասաց տանտերը,― տեղեկանալն էր, թե հնարավորություն ունե՞ք արդյոք աջակցելու մեզ մի բարի ու արդար գործում՝ գործ, որի մասին, հույս ունեմ, կատարելապես անտեղյակ չեք։ Խոսքը վերաբերում է սըր Լեմփրի ^[74] Հայթ ^[75] դ՝Ագուստինին, որն ավելի հայտնի է որպես Լուսավորյալ։

― Դ՝Ագուստի՛նը,― բացականչեց Մարվինը։― Բայց չէ՞ որ ես ճանաչել եմ նրան, երբ դեռ հազիվ պատանի էի,․․․ 02֊ին կամ․․․03֊ին, չեչոտ ժանտախտի տարում։ Նա հաճախ էր այցելում մեր ամառանոցը։ Մինչև օրս հիշում եմ նշակարկանդակի խնձորները, որ բերում էր ինձ համար։

― Ես հուսով էի, որ կհիշեք նրան,― ցածրաձայն ասաց սըր Ժյուլը։― Բոլորս ենք հիշում։

― Եվ ինչպե՞ս է իրեն զգում այդ մեծամեծ ու բարի ջենտլմենը։

― Բավական լավ․․․ Մենք հուսով ենք։

Մարվինն ակնթարթորեն ուշադրությունը լարեց։

― Ի՞նչ նկատի ունեք, սըր։

― Անցյալ տարի դ՝Ագուստինն աշխատում էր Դուվաննեմորի կալվածքում, որը գտնվում է Մոր՝ դ՝Ալենքոնից ոչ հեռու, Սանգրելայի ստորոտում։

― Ես գիտեմ այդ տեղը,― ասաց Մարվինը։

― Նա ավարտում էր յուր գլուխգործոցը՝ Անվճռականության էթիկան, որով երկնել էր այս էլ քսան տարի։ Երբ հանկարծ, մի խումբ զինավառ մարդիկ, նախապես կոտորելով ծառաներին և կաշառելով անձնական թիկնապահներին, խուժեցին Ռյուն աշխատասենյակը, որտեղ դ՝Ագուստինն աշխատում էր։ Ուրիշ ոչ ոք ներկա չէր, բացառությամբ նրա դստեր, որն անկարող էր միջամտել։ Այդ անանուն մարդիկ բռնեցին ու կապեցին դ՝Ագուստինին, ապա այրեցին նրա գրքի բոլոր պահպանված օրինակները, իսկ իրեն գերի տարան։

― Որպիսի՛ խայտառակություն,― գոչեց Մարվինը։

― Նրա աղջիկը, ականատես լինելով այդչափ ահասարսուռ մի տեսարանի, ուշակորույս եղավ ու ընկավ մոռացության գիրկը, այն ասիտճան խոր, որ մեռածի նմանվեց։ Այդպիսով այդ ակամա կեղծիքը փրկեց նրան անտարակույս մահից։

― Ցնցո՛ղ պատմություն,― մրմնջաց Մարվինը։― Սակայն ո՞ւմ շահերն էին մղում բռնություն գործել մի անվնաս գրագողի նկատմամբ, որին շատերն անվանում են մեր ժամանակի ու դարաշրջանի ականավոր փիլիսոփա։

― Ասում եք, անվնա՞ս,― տեղեկացավ սըր Ժյուլը և նրա շուրթերը ծամածռվեցին ցավագին քմծիծաղից։― Արդյոք ծանո՞թ եք դ՝Ագուստինի աշխատանքին, որ այդպես եք ասում։

― Բախտ չեմ ունեցել ծանոթանալու,― ասաց Մարվինը։― Իմ կյանքն, իրավ ասած, քիչ հնարավորություն է ընձեռնել նման զբաղմունքների համար, քանզի բավական ժամանակ է, որ ճանապարհորդում եմ։ Սակայն ինձ թվում է, որ այդքան մեղմաբարո ու հարգամեծար մարդու գրածներն անշուշտ․․․

― Ինձ թույլ կտամ ձեզ հետ չհամաձայնել,― ասաց սըր Ժյուլը։― Այդ հիանալի ու արդարամիտ ծերունին, որի մասին խոսում ենք, տրամաբանական հետևողականության անդառնալի ընթացքի շնորհիվ առաջ է քաշել մի վարդապետություն, որը, տարածվելու դեպքում, կարող է արյունահեղ հեղափոխության առիթ դառնալ։

― Անշուշտ, դա հաճելի բան չէ,― սառնորեն ասաց Մարվինը,― և ո՞րն է այդ դատապարտելի ուսմունքի էությունը։

― Կամա՛ց, ողորմած պարոն, կամա՛ց։ Դ՝ Ագուստինի քարոզած գաղափարները ինքնին այնքան ահավոր չեն, որքան, ավելի շուտ, դրանց հետևանքները։ Այդ գաղափարները բարոյախոսական երանգ ունեն, և ավելի ապստամբական չեն, քան լուսնի ամենամյա աճը կամ նվազումը։

― Բարի եղեք․․․ մի օրինակ ասել։

― Դ՝ Ագուստինը հայտարարում է, որ մարդիկ ծնվել են հավասար,― ցածրաձայն ասաց սըր Ժյուլը։

Մարվինը մտածեց այդ մասին։

― Այդ միտքը նորություն է,― ի վերջո ասաց նա,― սակայն ինչ֊որ չափով համոզիչ է։ Ուրի՞շ։

― Նա հայտարարում է, որ արդարացի վերաբերմունքը գովելի է և աստծո աչքերում գոհացուցիչ։

― Իրերը դիտելու տարօրինակ ձև,― որոշեց Մարվինը։― Եվ այնուհանդերձ, հը՜մ․․․

― Դ՝ Ագուստինը նաև պնդում է, որ չարժե ապրել, եթե չես ուսումնասիրում կյանքը։

― Բավական արմատական տեսանկյուն,― ասաց Մարվինը։― Եվ, իհարկե, ակնբախ է, թե ինչ կպատահեր, եթե այդ գաղափարները հասնեին բնակչության լայն խավերին։ Թագավորի և եկեղեցու հեղինակությունն անխուսափելիորեն կսասանվեր․․․ և այնուամենայնիվ, այնուամենայնիվ․․․

― Այո՞,― մեղմորեն հուշեց Ժյուլը։

― Եվ այնուամենայնիվ,― ասաց Մարվինը, աչքերը երազկոտ սևեռած նկարազարդ միահյուսված պալադիումներով տերակոտե առաստաղին,― և այնուամենայնիվ, արդյոք նոր կարգուկանոն չէ՞ր ստեղծվի քաոսից, որն անխուսափելիորեն կառաջանար։ Չէ՞ր ծնվի արդյոք մի նոր աշխարհ, որում ազնվականության ամբարտավան կամայականությունները կվերանային ու կբարեփոխվեին, իրենց տեղը զիջելով անձնական արժանապատվության գաղափարին, աշխարհ, որում անարգ, քաղաքականության մեջ խրված եկեղեցու ամպագոռգոռ սպառնալիքներին կհակադրվեին մարդու և Աստծո միջև ստեղծված նոր հարաբերությունները, առանց գեր տերտերների կամ գող վանականների միջնորդության։

― Դուք իրոք կարծում եք, որ դա հնարավո՞ր է,― թավիշին քսվող մետաքսի պես փափուկ ձայնով հարցրեց սըր Ժյուլը։

― Այո,― ասաց Մարվինը։― Այո, աստծո ծղունգները վկա, հավատում եմ։ Եվ կօգնեմ ձեզ փրկելու դ՝ Ագուստինին և տարածելու այս տարօրինակ ու հեղափոխական, նոր վարդապետությունը։

― Շնորհակալություն,― պարզապես ասաց Ժյուլը։ Եվ ձեռքով շարժում արեց։

Ինչ֊որ մեկը դուրս սահեց Մարվինի աթոռի ետևից։ Դա կուզիկն էր։ Մարվինը որսաց պողպատի մահացու փայլը, մինչ կուզիկը դանակը կդներ պատյանի մեջ։

― Մենք չէինք կամենում հարձակում գործել։ Իհարկե, վստահ էինք ձեզ վրա։ Սակայն եթե հավանություն չտայիք մեր ծրագրին, կհարկադրեինք, որ թաքցնեինք մեր սխալ ընտրությունն անանուն գերեզմանում։

― Զգուշությունն ավելի արժանավստահ է դարձնում ձեր պատմությունը,― չոր ասաց Մարվինը,― սակայն նման հապճեպ գնահատականն իմ սրտով չէ։

― Նման բարեկամական զրույցները բոլորիս ճակատին են գրված,― բարբառեց կուզիկը,― մի՞թե հույները չէին գերադասում մեռնել ընկերների ձեռքերի վրա, քան մահն ընդունել թշնամիների ճիրաններում։ Մեր դերերն այս աշխարհում ընտրված են անողորմ ճակատագրի խստաշունչ թելադրանքով և շատուշատ անձինք, որոնք մտադրվել են կյանքի բեմում արքայի դեր խաղալ, փոխարենը մի օր անշունչ դիակի են վերածվել։

― Սըր,― ասաց Մարվինը,― ձեր խոսքերից զգում եմ, որ կյանքում շատ առիթներ եք ունեցել բեմի հետ գործ ունենալու։

― Այո, ավաղ,― չոր պատասխանեց կուզիկը։― Ես իմ կամոք այդ անարժան դերերը չէի ընտրի, եթե անկանխագուշակելի անհրաժաշտությունը չհարկադրեր ինձ այդպես վարվել։

Այդ ասելով, կուզիկը կռացավ և քանդեց ոտքերը, որ կապված էին եղել ազդրերին, ապա ուղղվեց վեց ոտնաչաթ մեկ մատնաչափ հաղթ հասակով։ Հետո թուլացրեց֊հանեց մեջքի կուզը, մաքրեց դեմքի գրիմը և փսլինքը, սանրեց մազերը, պոկեց մորուքը, այլանդակված թաթը և ծուռ ժպիտով շրջվեց դեպի Մարվինը։

Մարվինը սևեռուն նայեց այդ կերպարանափոխված մարդուն, հետո խոր գլուխ տվեց և բացականչեց․

― Միլորդ Ինգլենուկ բար նա Իդրիսի֊սան, ծովակալության առաջին լորդ, պրեմիեր֊մինիստրին մերձավոր անձ, թագավորի Արտակարգ խորհրդական, եկեղեցական Ահեղի Մահակ և Գխլավոր հյուպատոսի Ոգեհարց։

― Այո, այդ ես եմ,― պատասխան տվեց Ինգլենուկը։― Եվ կուզիկի դեր եմ կատարում քաղաքական շարժառիթներով, քանզի բավական է, որ իմ այստեղ գտնվելու մասին կասկածի հակառակորդս՝ լորդ Բլաքըմուր դե Մորդևունդը, և ամենքս մեռած կլինենք ավելի շուտ, քան Թագավորական լճակի գորտերը կհասցնեն կռկռալ ֆոեբուսի^[76] առաջին ճառագայթների ներքո։

― Գաղտնեգործության այս բաղեղն^[77] աճում է բարձր աշտարակների վրա,― մեկնաբանեց Մարվինը։― Ես անկասկած, կծառայեմ ձեզ և թող ամենաբարձյալն ուժ տա բազուկներիս, որպեսզի որևէ պանդոկային ջարդարար մեկ յարդանոց պողպատով որովայնումս խոռոչ չբացի։

― Եթե խոսքը վերաբերում է Սև Դենիսի միջադեպին,― ասաց սըր Ժյուլը,― կարող եմ վստահեցնել ձեզ, որ ամենը կազմակերպված էր սըր Բլաքրմուրի հնարավոր լրտեսների ուշադրությունը շեղելու համար։ Իրականում, Սև Դենիսը մեր մարդկանցից էր։

― Հրա՜շք հրաշքի ետևից,― բացականչեց Մարվինը։― այս ութոտնուկն, ինչպես երևում է, շատ շոշափուկներ ունի։ Սակայն պարոնայք, տարակուսում եմ, թե ինչո՞ւ մեր թագավորության բոլոր զորավոր ջենտլմեններից դուք դիմեցիք մեկին, որը ոչ հատուկ մենաշնորհներ ունի, ոչ բարձր դիրք, ոչ դրամական հարստություն, ոչի՛նչ, բացի աստծո առջևի ջենտլմենի տիտղոսից, յուր պատվի նախանձախնդիր պահապանի համարումից և հազարամյա հնության ազնվական անունից։

― Ձեր համեստությունն անսահման է,― ծիծաղեց լորդ Ինգլենուկը։― Քանզի ամենին քաջ հայտնի է, որ սրամարտելու վարպետության մեջ չունեք ձեզ հավասարը, բացի երևի զազիր ու նենգավոր Բլաքըմուրից։

― Ես այդ արվեստի մեջ ուսանող եմ միայն,― անհոգ ասաց Մարվինը։― Ինչևէ, եթե իմ համեստ ունակությունը ձեզ օգտակար կլինի, ապա ուրախ եմ։ Իսկ այժմ, պարոնայք, ի՞նչ է ինձնից պահանջվում։

― Մեր ծրագիրը,― դանդաղ ասաց Ինգլենուկը,― ունի այն առավելությունը, որ խիստ հանդուգն է, և այն թերությունը, որ արտակարգ վտանգավոր է։ Զառերի մի նետում հաղթանակ է բերում կամ իր հետ տանում գրավը՝ մեր կյանքը։ Խաղ, որտեղ պարտվողին գերեզման է սպասում։ Եվ այդուհանդերձ, ինձ թվում է այդ հանդուգն ձեռնարկը տհաճ չէ ձեր սրտին։

Մարվինը ժպտաց, նախադասությունը վերլուծելով, հետո ասաց․

― Արագ խաղը զվարթ է լինում։

― Գերազանց է,― խոր արտաշնչեց Ժյուլը, ոտքի ելնելով։― Այժմ պետք է մեկնենք Ռոմենի հովիտ՝ Քաստելգաթ ամրոցը։ Եվ ճանապարհին ձեզ կծանոթացնենք մեր նախագծի մանրամասներին։

Եվ այդպես երեք համախոհները, փաթաթված թիկնոնցների մեջ, ետնասանդուղքով դուրս եկան բարձր, նեղ առանձնատնից և մոտեցան հին արևմտյան պատի ետնադարպասին։ Այնտեղ նրանց մի կազմուպատրաստ քառաձի կառք էր սպասում, որի ոտնակներին երկու զինված պահապաններ էին կանգնած։

Մարվինը պատրաստվեց ներս մտնել և տեսավ, որ կառքի մեջ ինչ֊որ մեկն արդեն նստած է։ Դա մի աղջիկ էր և, ավելի մոտից դիտելով, Մարվինը տեսավ․․․

― Կետի՛,― գոռաց նա։

Աղջիկը ոչինչ չհասկանալով նայեց Մարվինին և սառը, տիրական ձայնով պատասխանեց․

― Սըր, ես Կատարինա դ՝ Ագուստինն եմ և ձեր դեմքն անծանոթ է ինձ։ Իսկ ձեր հանդուգն ընտանեվարությունը սրտովս չէ։

Աղջկա գեղեցկիկ մոխրագույն աչքերն անտարբեր էին՝ նա Մարվինին չէր ճանաչել, իսկ հարցեր տալու ժամանակ չկար։ Քանզի դեռ չէր հասցրել սըր Ժյուլը շտապ ծանոթացնել նրանց, երբ ետևից բղավոց լսվեց։

― Հեյ, դո՛ւք, կառքի մե՛ջ։ Արքայի անունից հրամայում եմ կա՛նգ առնել։

Ետ նայելով, Մարվինը տեսավ դրագունների մի կապիտանի, որին ուղեկցում էին տասը ձիավոր։

― Դավաճանութո՛ւն,― գոռաց Ինգլենուկը։― Շտապե՛ք, կառապաննե՛ր, մտրակե՛ք ձիերին։

Սանձերի զրնգոցի ուղեկցությամբ չորս ընտիր նժույգները սլացան ու կառքը նեղ փողոցով տարան դեպի Իննաքարի և Օվկիանակողմի գլխավոր ճանապարհ։

― Կարո՞ղ են հասնել մեզ,― հարցրեց Մարվինը։

― Հնարավոր է,― պատասխանեց Ինգլենուկը։― Նրանց ձիերը շատ լավն են երևում, անիծյա՛լ լինեն նրանց կապույտ բշտիկավոր հետույքները։ Ներողություն, մադամ․․․

Մի քանի վայրկյան Ինգլենուկը դիտում էր ընդամենը քսան յարդ այն կողմ գտնվող ձիավորներին, որոնց սրերը փայլում էին լամպերի աղոտ լույսի տակ, հետո ուսերը թոթվեց ու շրջվեց։

― Թույլ տվեք տեղեկանալ,― ասաց նա,― թե արդյոք ծանո՞թ եք վերջին քաղաքական անցքերին այստեղ և ըդնանրապես Հին կայսրությունում, քանզի այդ իմացությունն անհրաժեշտ է մեր ծրագրերի էությունը ձեզ պարզ դարձնելու համար։

― Վախենում եմ, որ քաղաքականության մասին իմ գիտելինքերը ծայրահեղ աղքատիկ են,― ասաց Մարվինը։

― Ուրեմն թույլ տվեք շարադրել մի քանի հիմնական մանրամասներ, որոնք իրավիճակն ընկալման համար ավելի հասու կդարձնեն։

Մարվինը թիկնեց ետ, ականջներում դրագունների ձիերի սմբակների թմբկահարությունը։ Կետին, նստած առջևում (մի քիչ աջ), սառնորեն նայում էր սըր Ժյուլի գլխարկի օրորվող ծոպիկներին։ Եվ լորդ Ինգլենուկը սկսեց խոսել։

Ծերունի արքան մեռավ մոտ տասը տարի առաջ, հենց այն ժամանակ, երբ սուեսյան հերետիկոսները գլուխ էին բարձրացրել։ Նա Մուլվավիայի թագի համար լիիրավ ժառանգ չթողեց։ Եվ ամբողջ մայրցամաքը սկսեց եռ գալ չարագույժ կրքերից։

Երեք հավակնորդներ ընդհարվեցին Թիթեռնագահի համար։ Թեմայի արքայազն Մորովեյի մոտ էր գտնվում Ակնհայտ^[78] հրովարտակը, որը նրան շնորհել էր կաշառված, սակայն դեռևս պաշտոնին մնացած Ընտրյալ հյուպատոսը։ Ավելին, այդ հրովարտակը Մորովեյին պատկանում էր ըստ Թագավորական էմպլիտուդի դոգմայի, քանի որ նա բարոն Նորվեգի՝ ծերունի արքայի քրոջ կիսազարմիկի (Դանատի հզոր մորտջոյի^[79] գծով) հանրաճանաչ, ապօրինի երկրորդ (և միակ կենդանի) որդին էր։

Ուրիշ՝ պակաս խառը ժամանակներում, դա բավական կլիներ։ Սակայն մայրցամաքը քաղաքացիական ու եկեղեցական պատերազմների նախաշեմին էր, ուստի հավակնության և, առավել ևս, հավակնորդի թերի կողմերն աչքի զարնեցին։

Արքայազն Մորովեյը հազիվ ութ տարեկան էր և դեռ մի բառ չէր արտասանել։ Ըստ Մուվեյի դիմանկարի, նա հրեշավոր ուռուցիկ գլուխ ուներ, կախ ընկած ծնոտ և ուղեղի ջրգողությամբ տառապող ապուշի չկենտրոնացող աչքեր։ Նրա միակ սիրած զբաղմունքի առարկան որդերի հավաքածուն էր (լավագույնը մայրցամաքում)։

Ժառանգության հարցում նրա հրմնական հակառակորդը Գոթլիբ Հոսթրատերն էր՝ Մելայի դուքսը և կայսրական Մարգինլանդի^[80] իրպահպանը, որի կասկածելի ազնիվ ծագումը պաշտպանում էր սուեսական հերթվածող հոգևորականությունը և մասնավորապես Դոդեսայի զառամած եպիսկոպոսը։

Երրորդ հավակնորդը՝ Ռոմրուգո Վարսեցին, հաշվի մեջ չէր լինի, եթե յուր պահանջը չհիմնավորեր Վասքի հարավային դքսություններից բերված հիսուն հազար փորձառու զորականներով։ Լինելով երիտասարդ և ուժեղ, Ռոմրուգոն հայտնի էր որպես արտառոց վարքուբարքի տեր․ նրա ամուսնությունը յուր սիրեցյալ զմաբիկ Օրսիլլայի հետ դատապարտվեց ուղղափառ օվենսյան եկեղեցու կողմից, որի անհաստատունկողմնակիցն էր Ռոմրուգոն։ Բացի այդ, նա համակրանք չէր վայելուն նաև Գինթ֊Լուզենի բնակիչների մոտ այն բանից հետո, երբ կարգադրեց նրանց հպարտ քաղաքը թաղել քսան ոտնաչափ խորության հողի տակ «որպես նվեր ապագա հնէաբաններին»։ Այդուհանդերձ, Մուլվավիայի գահի հանդեպ նրա հավակնություններն արագորեծն կօրինականացվեին, եթե Ռոմրուգոն միջոցներ ունենար զինվորներին վճարելու։

Ի դժբախտություն իրեն, նա կարողություն չուներ (ամբողջովին վատնել էր լեդերթական ձեռագրեր գնելու վրա)։ Ուստի, բանակի դրամական միջոցներն ավելացնելու համար, Ռոմրուգոն դաշինք առաջարկեց հարուստ, բայց անազդեցիկ Թիհուրրու ազատ քաղաքի բնակիչների հետ, որոնց ղեկավարության տակ էր գտնվում Սիդյուի նեղուցը^[81]։

Այդ անխոհեմ քայլը նրա դեմ գրգռեց Պուլսի դքսությունը, որի արևմտյան սահմանները երկար տարիներ պատնեշ էին եղել Հին կայսրության համար կռապաշտ մոնոգոթերի ասպատակություններից։ Պուլսի մռայլ և ուղղամիտ երիտասարդ դուքսն անմիջապես հարեց հերձվածող Հոսթրատերին (նման արտառոց միությունը դեռ մայրցամաքը չէր տեսել) և, այդպիսսով, ուղղակի սպառնալիք դարձավ արքայազն Մորովեյի և վերջինիս հովանավորող Դանատի մորտջոյի համար։ Եվ այսպես, անսպասելիորեն տեսնելով, որ երեք կողմերից շրջապատված է սուեսացիներով, իսկ չորրորդ կողմից՝ անհանգիստ ու համառ մոնոգոթերով, Ռոմրուգոն սկսեց հուսահատ այսւոայնկողմ նետվել՝ նոր դաշինք փնտրելով։

Եվ գտավ՝ ի դեմս հանելուկային բարոն լորդ Դարքմութի՝ Թուրփլանդ կղզու Կանխատիրոջ։ Բարձրահասակ, լռախոս^[82] բարոնը միանգամից ծով իջեցրեց քսանինգ գալեոններից կազմված յուր տորմիղը և ողջ Մուլվավիան շունչը պահեց, տեսնելով Դորթերի ուղղությամբ Էսչերյան ծով գնացող նավերի սպառնալի շղթան։

Հնարավո՞ր էր պահպանել հավասարակշռությունը, նույնիսկ այդքան ուշ։ Միգուցե, եթե Դոռեսայի ծեր եպիսկոպոսը, որը վերջապես վճռել էր համագործակցել Հոսթրաերի հետ, մեռնելու համար այդքան անհամապատասխան պահ չընտրեր և այդպիսով իշխանությունը չտար հանֆուտմութցի ընկնավոր Մուրվեյին։ Կամ եթե Կարմրաձեռ Էրիկմութը՝ արևմտյան մոնոգոթերի առաջնորդը, չընտրեր հենց այդ պահը արտաքսելու համար։ Պրոփեային՝ Պուլսի մռայլ դուքսի քրոջը, այն դուքսի որը հայտնի էր որպես «Մուրճ ընդդեմ հերետիկոսների» (դրանց թվում նա դասում էր բոլոր նրանց, ովքեր չէին ընդունում իր ջատագոված խիստ ուղղափառ դելոնգիանիզմը)։

Սակայն ճակատագրի ձեռքը խառնվեց, որպեսզի կանգնեցնի անխուսափելին, բարոն Դարքմութի գալեոններն ընկան․․․ 05 թվականի Մեծ փոթորկի մեջ և ստիպված էին պատսպարվել Թիհրրուում, որը թալանեցին, այդկերպ խափանելով Ռոմրուգոյի դեռ լրիվ չկայացած միությունը և խռովություն առաջացնելով անռոճիկ մնացած նրա վասքցիների մեջ․ նրանք լքեցին գնդերը և միացան Հոսթրատերին, որի տիրույթներով անցնում էին։

Այդպիսով Հոսթրատերը՝ թագի հավակնորդներից երրորդը և ամենադժկամը՝ մարդ, որը հաշտվել էր կորցրածի հետ, կրկին հայտնվեց պայքարի կենտրոնում և Մորովեյը, որի աստղը վառ շողում էր, հայտնաբերեց, որ երբ արևելյան կիրճերը վճռական թշնամու ձեռքերում են, Էչիլիդես լեռները հուսալի պաշտպանություն չեն։

Այդ ամենն անմիջականորեն ազդեց, առաջին հերթին, իհարկե, Ռոմրուգոյի վրա։ Նրա դրությունն աննախանձելի էր․ լքված էր սեփական զորքերի և մոռացված յուր դաշնակից բարոն Դարքմութի կողմից (որը մինչև կոկորդը խրված էր Թիհուրրուն ռուլլացի ծովահենների հարձակումից պաշտպանեով), և անապահով էր նույնիսկ սեփական Վարս կալվածքում, որտեղ ամեն րորպե հարձակում էր սպասում մորտջոյի գաղտնի համախոհներից, մինչդեռ Մարչի քաղաքները կողքից քաղցած գայլերի նման ցատկի էին պատրաստվում։ Ի լրումն բոլոր դժբախտությունների, զամբիկ Օրսիլլան ընտրեց հենց այդ պահը նրան լքելու համար։

Եվ այդուհանդերձ, այդ բոլոր ծանր փորձությունները չսասանեցին Ռոմրուգոին։ Օվենսյան հոգևորականությունը ցնծությամբ ընդունեց զմաբիկի դավաճանությունը, անհաստատ հավատացյալին Բացարձակ ապահարզան շնորհվեց։ Ի սարսափ իրենց, հոգևորականները շուտով իմացան, որ ցինիկ Ռոմրուգոն մտադիր է օգտագործել յուր ազատությունը, որպեսզի կնության առնի Պրոփեյաին և այդպիսով միություն կազմի Պուլսի երախտապարտ դուքսի հետ։

Ահա այն գործոնները, որ կառավարում էին մարդկանց կրքերն այդ ճակատագրական տարում։ Մայրցամաքը հավասարակշռություն էր պահպանում աղետի եզրին։ Գյուղացիները թաղում էին հացահատիկը և սրում գերանդիները։ Բանակները կազմուպատրաստ էին, սպասելով հրամանի, թե որ ուղղությամբ շարժվեն։ Արևմտյան մոնոգոթերի վայրագ զանգվածները, որոնց ետևից սեղմում էին էլ ավելի վայրագ, մարդակեր քոչվոր ալլահուտների հորդաները, սպառնալիորեն կիտվում էին Հին կայսրության սահմանների մոտ։

Դարքմութը շտապեց վերահանդերձավորել յուր նավերը, իսկ Հոսթրատերը վճարեց վասքցի զորականներին և վարժեցրեց նրանց նոր՝ ավելի ժամանակակից պատերազմի համար։ Ռոմրուգոն ամրապնդեց դաշինքը Պուլսի հետ, զինադադար կնքեց Էրիկմութի հետ և օգտվեց մորտջոյի և ընկեցիկ, սակայն անդրդվելի ու ամուր Մուրվեյի միջև ծագած նոր թշնամանքից։ Իսկ Թեմայի Մորովեյը՝ ռուլլացի ծովահեննրի ակամա դաշնակիցը, սուեսական հերետիկոսության ալարկոտ կողմնակիցը և Կարմրաձեռ Էրիքմութի չկանխամտածված մեղսակիցը, նայում էր Էչիլիդեսի արևելյան մռայլ լանջերին և սրտատրոփ սպասում։

Ահա այս գերագույն, համընդհանուր լարվածության պահին էր, որ միլորդ դ՝ Ագուստինը, առանց որևէ հետին դիտավորթյան, հայտարարեց յուր փիլիսոփայական երկն ավարտելու մասին։

Ինգլենուկի ձայնը դանդաղ մարեց և, միառժամանակ, բացի ձիերի սմբակների ծանր դոփյունից, ոչ մի ուրիշ ձայն չէր լսվում։ Հետո Մարվինը կամաց ասա․

― Այժմ հասկանում եմ։

― Գիտեի, որ կհասկանաք,― ջերմորեն պատասխանեց Ինգլենուկը։― Եվ դրա լույսի տակ կարող ենք նաև հասկանալ մեր ծրագիրը՝ ժողովվել Քաստելգաթ ամրոցում, իսկ հետո անմիջապես հարվածել։

Մարվինը գլխով արեց․

― Տվյալ հանգամանքներում ուրիշ ելք չի կարող լինել։

― Սակայն նախ,― ասաց Ինգլենուկը,― հարկավոր է ազատվել այս հետապնդող դրագուններից։

― Ինչ վերաբերվում է դրան,― ասաց Մարվինը,― ես մի ծրագիր ունեմ․․․

Խորամանկ մի հնարքի շնորհիվ, Մարվինն ու նրա հայրենակիցները կարողացան խույս տալ հետապնդող դրագուններից և անվնաս հասնել Քաստելգաթի հսկա խրամատավոր մրցահրապարակը։ Այնտեղ, ժամացույցի տասներկուերորդ զարկի հետ, դավադիրները պետք է հավաքվեին, վերջնական զորադասավորումներ անեին ու հենց նույն օրը ճամփա ընկնեին՝ որպեսզի Բլաքըմուրի ահեղ ճանկերից դ՝ Ագուստինին փրկելու հանդուգն փորձ կատարեին։

Մարվինը գնաց արևելյան թևում գտնվող յուր սենյակները։ Նա ապշեցրեց մանկլավիկների՝ ձեռքերը լվանալու համար մի աման ջուր պահանջելով։ Մարվինի հիշյալ հակումը տարօրինակ էր համարվում այդ դարում, երբ նույնիսկ մեծամեծ պալատական տիկնայք սովոր էին օծանելիք քսած մետաքսե ներքնահագուստների տակ ծվեն֊ծվեն կեղտ թաքցնել։ Սակայն Մարվինն այդ սովորությունը ձեռք էր բերել հարավային Ռեմուվի զվարթ հեթանոս տեսքոների մեջ ապրելի, որոնց օճառային շատրվանները և սպունգե արձանները հրաշքների հրաշքն էին թվում ինքնահավան, փնթի հյուսիսային ազնվականներին։ Եվ չնայած յուր սյուզերենների հեգնանքին ու կրոնավորների դժգոհությանը, Մարվինը համառորեն պնդում էր, որ մեկ֊մեկ ձեռքեր լվանալը վնաս չի, եթե իհարկե ջուրն ուրիշ տեղերի չկպչի։

Ձեռալվան ավարտվեց, և Մարվինը, որի հագին միայն սև սատինե կիսատաբաթ էր, սպիտակ ժանյակավոր վերնաշապիկ, երկարճիտ կոշիկներ, ուսերին հասնող էրեցիական թավշակաշվե ձեռնոցներ, իսկ վրայի միակ զենքը՝ Քուեր դե Ստաբաթ սուրը, որը նրա գերդաստանում սերնդեսերունդ էր փոխանցվել հինգ հարյուր տարի, հանկարծ ինչ֊որ աղմուկ լսեց և կայծակի արագությամբ պտտվեց, ձեռքը սրի երախակալին։

― Օ՜, սըր, մի՞թե ինձ մեջտեղից երկու կես կանեք,― ծաղրեց լեյդի Կատարինան՝ քանզի դա նա էր, կանգնած տախտակադրվագավոր դռների մեջ։

― Պատիվս վկա, ձերդ ողորմածությունն ինձ հանկարծակիի բերեց,― ասաց Մարվինը։― Սակայն ինչ վերաբերում է երկու կես անելուն, այդ մեկն իրոք ուրախությամբ կանեի, բայց ոչ սրով, այլ ավելի հուսալի զենքով։

― Ամո՜թ, սըր,― ծաղրական ասաց լեյդի Կատարինան։― Բռնություն կնոջ հանդե՞պ։

― Միայն հաճելի բռնություն,― նրբակիրթ պատասխան տվեց Մարվինը։

― Խիստ ճարտար եք երևում,― ասաց լեյդի Կատարինան։― Հայտնի է, որ երկար ու ճկուն լեզուները սովորաբար զենքերի կարճությունն ու անզորությունը թաքցնելու միջոց են։

― Ձերդ ողորմածությունն անարադար է իմ հանդեպ,― ասաց Մարվինը,― քանզի համարձակվում եմ ասել, որ իմ զենքը վերին աստիճանի գործունակ է՝ բավական սուր, որպեսզի խոցի֊անցնի ուզած պաշտպանություն ու, եթե հարկ լինի, կրկնի հարվածները։ Եվ, բացի նման տարրական գործածությունից, այն տիրապետում է մի քանի հուսալի հնարքների, որոնք հաճույքով կցուցադրեի ձերդ ողորմածությանը։

1. ↑ Հնարովի պողոտա։
2. ↑ Լայն խճուղիներ ԱՄՆ֊ում։
3. ↑ Գլխավոր փողոց (main-street), ամերիկյան միջին ու փոքր քաղաքների մեծ մասի կենտրոնական փողոցները չունեն հատուկ անուն։
4. ↑ Հանրահայտ ծովափնյա առողջարան ԱՄՆ֊ում
5. ↑ Նկատի ունի ռասսայական պատկանելությունը՝ համարյա սպիտակ
6. ↑ ԱՄՆ֊ում դեղատները ծառայում են նաեւ որպես խորտկարաններ։
7. ↑ Սարի՞ց եկար (այստեղ և հետագայում իսպաներեն, իսպանա֊աֆրիկաներեն արտահյատությունները հաճախ ոչ այնքան կապակցված բառերի խումբ են։ Ուստի թարգմանությունը կարող Է համարվել մոտավոր)։
8. ↑ Այո, պարոն։
9. ↑ Շեքլին կատակով ակնարկում Է, որ այդ Հեռու դարաշրջանում կոմիքսների ձևով կմատուցվեն մինչև իսկ Ջոյսի գերբարդ սաեղծագործությունները։
10. ↑ Ի՞նչ կասեք, պարոն, կուզեի՞ք ձեր գլխին մի ուժգին, կշտացնող հարված ստանալ հանձին սքոբոլդաշ սանդեի (Հավանաբար հնարովի կերակրատեսակ)։
11. ↑ Արագ։
12. ↑ Լսիր, մարդ աստծո, գիշերային սիրունիկ երաժշտությունը չափից դուրս ազդել է վրադ, այնպես չէ՞։
13. ↑ Նկատի ունեցիր։
14. ↑ Գեղեցիկ, լավ հագնված։
15. ↑ Քրիստոսի վերքերը
16. ↑ Մարդ, որին կինը դավաճանում է, անճարակ, բառացի՝ այծ
17. ↑ Հիշիր, որ
18. ↑ Կիսաանկախ
19. ↑ Ախտանշանների համակցություն
20. ↑ Տալիոնի օրենք
21. ↑ (Այստեղ) համեմատում
22. ↑ Ընդունված ձևակերպումների, մտավոր պատկերների միջոցով
23. ↑ Զգայական ընկալման միջոցով
24. ↑ Խոսքը գնում է սպեկտրի լրացուցիչ գույների մասին
25. ↑ հուն․՝ մաքրում։ Արիստոտելի ներդրած տերմին։ Նշանակում է հոգեկան լիցքաթափում, որ առաջանում է ողբերգություն դիտող հանդիսատեսի մոտ վախի և կարեկցանքի հետևանքով։
26. ↑ (Այստեղ) սեռական եռանդի գիտակցական փոխակերպում ֆիզիկականի և այլն
27. ↑ (Այստեղ) հիվանդագին ինքնասիրահարվածության պաթոլոգիկ երևույթ
28. ↑ Սեփական մարմնով (լատ․)
29. ↑ Virtue(անգլ․)― առաքինություն
30. ↑ Խոսքը Օմար Խայամի ռուբայաթների մասին է։
31. ↑ 19֊րդ դարի անգլիացի պոետ։
32. ↑ Ըստ էության խոսքը գնում է այն մասին, որ ատամնաբուժության մեջ լայնորեն կիրառվում է ֆտորը, որը տհաճ հոտ ունի։
33. ↑ Լատ․ insectarium- միջատների վայր
34. ↑ Շնչառական
35. ↑ Խոզանակաձև (ֆր․)։
36. ↑ Խիտ մացառուտ (աճում է ԱՄՆ֊ի հարավ֊արևմուտքում)։
37. ↑ Կովբոյական պանդոկ ԱՄՆ֊ում (saloon)։
38. ↑ Թեթևացում։
39. ↑ Ցնծության բացականչություն։
40. ↑ Լիդիական արքա, Զևսի որդին։ Ի հատուցումն աստածվների հանդեպ գործած մեղքի դատապարտվել էր հավիտենական պատժի Հադեսի մոտ՝ մեռածների աշխարհում։ Նա մինչև ծնոտը կանգնած էր ջրի մեջ, բայց հենց փորձում էր ծարավը հագեցնել, ջուրը ցամաքում էր։ Քամին քշում֊հեռացնում էր գլխավերևում կախված մրգերը, երբ Տանտալուսը փորձում էր քաղել։ Միաժամանակ, մի հսկա քար ամեն րոպե սպառնում էր ջախջախել նրան։
41. ↑ Կանացի կերպարանքով ոգիներ, որոնք պատժում էին հարազատների հանդեպ հանցանք գործողներին։ Հունաստանում կոչվում էին էրինյեներ, Հռոմում՝ ֆուրիաներ։
42. ↑ Վրեժի աստվածուհի։
43. ↑ Թռչնակերպ կին֊հրեշներ։ Զևսը հարպիաներին ուղարկել էր պատժելու թրակիացիների արքա Ֆինեուսին՝ նրանք պարբերաբար խլում էին արքայի կերակուրը։ Երկու արգոնավորներ՝ Հյուսիսային քամու որդիներ Զեթեսը և Գալաիսը, որոնք նույնպես թևեր ունեին, փրկեցին Ֆինեուսին՝ հարպիաներին հետապնդելով։
44. ↑ Աղջիկ (իսպ․)
45. ↑ Սահմանամերձ (իսպ․)
46. ↑ Հյուսիսային (իսպ․)
47. ↑ Լավ եգիպտացորենն արկղում են պահում, այնպես չէ՞ (իսպ․)։
48. ↑ Այո, բարեկամս։ Եվ ձգտեքն հաղթահարել վախը (իսպ․)։
49. ↑ Այդ դեպքում հառա՜ջ (իսպ․)։
50. ↑ Կլոր սեղանի ասպետներից ամենահզորը, որը մյուսների նման փնտրում էր առասպելական Սուրբ Գրաալ մասունքը։
51. ↑ Արական ակտիվ գործոն չինկան փիլիսոփայության մեջ, որ արտահայտվում է լույսի, ջերմության, չորության ձևով։
52. ↑ Իգական պասիվ գործոն չինական փիլիսոփայության մեջ, որ արտահայտվում է մթության, ցրտի ու թացության ձևով։ Յանգն ու յինը, միանալով, ստեղծում են ամեն բան։
53. ↑ Բարեկամս։
54. ↑ Նկատի ունի գոլֆ խաղի համար փորված փոսերը։
55. ↑ Ըստ երևույթին խոսքը գնում է արևելյան առասպելի մասին, համաձայն որի մի հարուստի մոտ է գալիս նրա սիրած ծառան և աղաչում է, որ տերն իրեն ձի տա, որպեսզի ինքը կարողանա փրկվել մահից (մահը շուկայում հանդիպել էր ծառային և մատով սպառնացել նրան)։ Տերը ձի է տալիս և ծառան մեկնում է Սամարա։
    Հաջորդ օրը հարուստը հանդիպում է Մահին և հարցնում, թե ինչո՞ւ է մատով սպառնացել ծառային։
    ― Ախր, շատ զարմացա նրան այստեղ տեսնելով,― պատասխանում է Մահը,― քանի որ երեկոյան հետը ժամադրություն ունեի Սամարայում։
56. ↑ Խոսքը գնում է «փոկեր» թղթախաղի մասին։
57. ↑ Բառախաղ է։ Անգլերեն poiso բառը միաժամանակ նշանակում է և՛ ինքնատիրապետում և՛ հավասարակշռություն։
58. ↑ Կրկին բառախաղ․ discount բառը միաժամանակ նշանակում է մթագնել և հաշվի չառնել։
59. ↑ Հինավուրց անգլիական պար։
60. ↑ Ազնվատոհմիկ պարոն, նաև պճնամոլ։
61. ↑ Սուսերամարտի տերմին։
62. ↑ Սուսերամարտի տերմին։
63. ↑ Սուսերամարտի տերմին։
64. ↑ Ֆրանսիական ոսկեդրամ։
65. ↑ Ֆրանսիական ոսկեդրամ։
66. ↑ Հնդկական դրամ։
67. ↑ Անգլիական ոսկեդրամ։
68. ↑ Հին եգիպտական դրամ։
69. ↑ Հին հռոմեական դրամ։
70. ↑ Իտալական ոսկեդրամ։
71. ↑ Հնդկական Վինու աստծո չար մարմնավորումներից մեկը։
72. ↑ Բառախաղ՝ ուզում է ասել բատիստից, մինչդեռ «բապտիստ» բառը նշանակում է կնքող։
73. ↑ Նշանակում է շոշափողների կամ քծնոնղերի փողոց։
74. ↑ Նշանակում է քարալեզ։
75. ↑ Նշանակում է բարձունք։
76. ↑ Արև (լատ․), նաև Ապոլոն։
77. ↑ Բառախաղ՝ ivy բառը նաև նշանակում է ինտելեկտուալ վերնախավ։
78. ↑ Բառախաղ՝ patent բառը նաև նշանակում է ակնհայտ․ ստացվում է՝ ակնհայտ ակնհայտը։
79. ↑ Կարելի է թարգմանել մահուրախ։
80. ↑ Կարելի է թարգմանել սահմանային երկիր։
81. ↑ Բառախաղ՝ straits բառը միաժամանակ նշանակում է և՛ նեղուց, և՛ ծանր ֆինանսական դրություն։
82. ↑ Բառախաղ՝ brooding բառը նաև նշանակում է թուխս նստած։