Գլուխ I: Ծեր ծովային գայլը «Ծովակալ Բենբոու» պանդոկում

Ազնվական կալվածատեր Տրելոնին, Բժիշկ Լիվսին և ուրիշ ջենտլմեններ խնդրել են ինձ գրել այն բոլորը, ինչ որ գիտեմ Գանձերի Կղզու մասին։ Նրանք ցանկանում են, որ ես պատմեմ ողջ պատմությունն սկզբից մինչև վերջ, չթաքցնելով ոչ մի մանրամասնություն, բացի կղզու աշխարհագրական դիրքից։ Մատնանշել, թե որտեղ է գտնվում այդ կղզին, ներկայումս դեռ անկարելի է, որովհետև կան գանձեր, որ մենք այնտեղից դեռ չենք դուրս բերել։

Եվ ահա ներկա 17․․․ թվին ես գրիչ եմ վերցնում և մտքով վերադառնում դեպի այն ժամանակը։ երբ հայրս «Ծովակալ Բենբոու» անունով պանդոկ ուներ և այդ պանդոկում բնակվեց մի ծեր արևակեզ ծովային, երեսին՝ սրի սպի։

Ես հիշում եմ, կարծես այդ երեկ էր, թե ինչպես նա ծանր քայլերով հասավ մեր դռանը, իսկ նրա սնդուկը բերում էին ձեռնասայլով։ Դա մի բարձրահասակ, ուժեղ, ծանրամարմին, մութ շագանակագույն դեմքով տղամարդ էր։ Կուպրոտ ծամիկը կախ էր ընկած նրա յուղոտ կապույտ բաճկոնի օձիքի վրա։ Ձեռները խորդուբորդ էին, վրան՝ ինչ-որ կտրվածքներ և քերծվածքներ, եղունգները սև, կոտրտված, իսկ դեմքի սպին կեղտոտ, բոսորասպիտակագույն։ Հիշում եմ, ինչպես անծանոթը շվշվացնելով նայեց մեր ծովախորշը և հանկարծ բարձր ձայնով երգեց մի հին նավաստիական երգ, որը հետո այնքան հաճախ երգում էր․

Տասնհինգ մարդ մեռելի սնդուկի վրա,

Յո-խո-խո և մի շիշ ռոմ։

Նրա ձայնը ծերունու ձայնի նման էր, խռպոտ, վնգվնգան, ինչպես նավի խարիսխի ճռնչացող լծակները։

Նրա ձեռնափայտն էլ երկաթե լծակի նման էր։ Այդ ձեռնափայտով նա խփեց մեր դռանը, և երբ հայրս դուրս եկավ ու կանգնեց շեմքին, նա կոպիտ կերպով մի բաժակ ռոմ պահանջեց։ Երբ ռոմը տվին, նա գիտակ մարդու նման սկսեց առանց շտապելու համտես անել յուրաքանչյուր կումը։ Խմելիս նա նայում էր երբեմն ժայռերին, երբեմն պանդոկի ցուցանակին։

— Հարմար ծովախորշ է,— ասաց նա վերջապես։— Պանդոկի համար վատ տեղ չէ։ Շա՞տ մարդ է հաճախում, բարեկամ։

Հայրս պատասխանեց, թե ոչ, դժբախտաբար շատ քիչ մարդ է հաճախում։

— Ինչ որ է,— ասաց ծովայինը։— Փոքրիկ սենյակն իսկ և իսկ ինձ համար է․․․ Է՛յ, բարեկամ,— ձայն տվեց այն մարդուն, որը նրա ետևից գլորում էր ձեռնասայլը,— մոտեցիր և օգնիր, որ սնդուկը հանեմ․․․ Ես միառժամանակ կապրեմ այստեղ,― շարունակեց նա։— Ես հասարակ մարդ եմ։ Ռոմ, ապխտած խոզի միս և ձվածեղ ահա այն բոլորը, ինչ որ ինձ հարկավոր է։ Ահա այն ժայռը, որտեղից երևում են ծովով անցնող շոգենավերը։ Ինձ ինչպե՞ս անվանել։ Ինչ կա որ, անվանեցեք նավապետ։ Էհե՛, ես տեսնում եմ, թե դուք ինչ եք ուզում։ Ահա՜։

Եվ նա շպրտեց շեմքի վրա երեք թե չորս ոսկե դրամ։

― Երբ սրանք կվերջանան, կարող եք գալ և ասել,— մռայլ կերպով արտասանեց նա և իշխանավորի պես նայեց հորս։

Եվ իսկապես․ թեև նրա հագուստը վատ էր և խոսակցության ձևը կոպիտ, սակայն նա հասարակ նավաստու նման չէր։ Ավելի շուտ, նրան կարելի էր համարել ղեկապետ կամ շկիպեր, որը սովոր է, որ իրեն ենթարկվեն։ Զգացվում էր, որ նա սիրում է իր բռունցքին իրավունք տալ։ Ձեռնասայլի տերը պատմեց մեզ, որ անծանոթը երեկ առավոտյան փոստային կառքով եկավ «Գևորգ թագավորի հյուրանոցը» և սկսեց հարցափորձ անել ծովի մոտ գտնվող բոլոր իջևանների մասին։ Մեր պանդոկի մասին լավ կարծիքներ լսելով և իմանալով, որ պանդոկը գտնվում է գյուղից դուրս, նավապետը որոշեց բնակվել մեզ մոտ։ Ահա այն բոլորը, ինչ-որ մեզ հաջողվեց իմանալ մեր կենվորի մասին։

Նա լռակյաց մարդ էր։ Ամբողջ օրերով թափառում էր ծովախորշի շուրջը կամ բարձրանում ժայռերը՝ պղնձե հեռադիտակը ձեռքին։ Երեկոները նա նստում է ընդհանուր սենյակի անկյունում, կրակի մոտ, ռոմը խառնում ջրի հետ և խմում այդ խառնուրդը։ Երբ նրա հետ խոսում էին, նա չէր պատասխանում։ Միայն կատաղի հայացք էր գցում մարդկանց վրա և քթով սուլում, ինչպես նավի շոգեշչակը մառախուղի մեջ։ Շուտով մենք և մեր այցելուները սովորեցինք նրան հանգիստ թողնել։ Ամեն օր, զբոսանքից վերադառնալուց հետո, նա տեղեկանում էր, թե մեր ճանապարհով ծովայիններ չե՞ն անցել արդյոք։ Սկզբում մենք կարծում էինք, թե նա կարիք ունի այնպիսի հարբեցողների, ինչպիսին ինքն է։ Բայց վերջում սկսեցինք, հասկանալ, որ նա ցանկանում է այդպիսիներից հեռու լինել։ Եթե որևէ ծովային ծովափնյա ճանապարհով անցնելով դեպի Բրիստոլ՝ կանգ էր առնում «Ծովակալ Բենբոուում», նավապետը նախ դիտում էր նրան դռան վարագույրի ետևից և ապա դրանից հետո միայն դուրս գալիս ընդհանուր սենյակը։ Նման մարդկանց ներկայությամբ նա մկան պես լռակյաց էր։

Ես գիտեի, թե բանն ինչ է, որովհետև նավապետն ինձ պատմել էր, թե ումի՛ց է վախենում։

Մի անգամ նա ինձ մի կողմ տարավ ու խոստացավ յուրաքանչյուր ամսի մեկին վճարել ինձ չորսական արծաթ պենս, եթե ես «ուշադիր նայեմ, թե որևէ տեղում չի՞ հայտնվում արդյոք միոտանի ծովագնաց», և իսկույն հայտնեմ նրան, երբ տեսնեմ։ Երբ ամսի մեկը գալիս էր, և ես դիմում էի նրան, որ խոստացած ռոճիկը տա, նա միայն քթով խռռացնում էր և կատաղի հայացք գցում վրաս։ Սակայն մի քանի օրից հետո, այնուամենայնիվ, փողը բերում էր և կրկնում հրամանը՝ «միոտանի ծովայինին» աչքաթող չանել։

Այդ միոտանի ծովագնացը հետապնդում էր ինձ մինչև անգամ երազում։ Փոթորկալից գիշերները, երբ քամին տատանում էր մեր տան բոլոր չորս անկյունները, իսկ ալեկոծությունը մռնչում էր ծովախորշում, հասնելով մինչև վերին ժայռերը, նրան հազար տեսակ տեսնում էի երազում, սարսափելի, հազար տեսակի սատանաների ձևով։ Նրա ոտը կտրված էր երբեմն ծնկից, երբեմն մինչև ազդրը։ երբեմն նա ինձ թվում էր ինչ-որ սարսափելի հրեշ, որի միակ ոտը բուսել էր մարմնի մեջտեղից։ Այդ միակ ոտով նա վազում էր իմ ետևից, թռչելով ցանկապատերի և առուների վրայով։

Ես հեշտ չէի ձեռք բերում յուրաքանչյուր ամսվա չորս պենսը․ փոխարենը ես վճարում էի այդ տանջող երազներով։

Բայց որքան էլ որ սարսափելի էր ինձ համար միոտանի ծովայինը, ես նավապետից շատ ավելի քիչ էի վախենում, քան մնացած մարդիկ։ Երբեմն երեկոները նա այնքան ռոմ էր խմում, որ գլուխը պատվում էր։ Այդ դեպքում նա երկար ժամանակ մնում էր պանդոկում և երգում էր հին, վայրենի, դաժան ծովային երգեր՝ ներկա եղողներից ո՛չ մեկի վրա ուշադրություն չդարձնելով։ Պատահում էր նաև, որ նա բոլորին հրավիրում էր իր սեղանի մոտ և բոլորի համար բաժակներ էր պահանջում։ Հրավիրվածները երկյուղից դողում էին, իսկ նա ստիպում էր նրանց կամ լսել իր սարսափելի պատմվածքները ծովային արկածների մասին, երբեմն էլ խմբական երգեր երգել։ Այն Ժամանակ մեր տան պատերը ցնցվում էին «Յո-խո-խո և մի շիշ ռոմ» երգից, որովհետև բոլոր այցելուները, վախենալով նրա մահացու զայրույթից, աշխատում էին մեկը մյուսի ձայնը խլացնել և երգել որքան կարելի է բարձր, որ նավապետը գոհ մնա, որովհետև այդպիսի ժամերին նա անզուսպ և զարհուրելի էր․ երբեմն բռունցքով խփում էր սեղանին և պահանջում, որ բոլորը լռեն, կամ սաստիկ կատաղում էր, երբ որևէ մեկը, ընդհատելով նրա խոսքը, որևէ հարց էր տալիս, երբեմն, ընդհակառակը, կատաղում էր, երբ հարց չէին տալիս, որովհետև նրա կարծիքով, դա ցույց էր տալիս, որ իրեն ուշադրությամբ չեն լսում։ Եվ ոչ ոքի պանդոկից դուրս չէր թողնում։ Ներկա եղողները կարող էին հեռանալ միայն այն ժամանակ, երբ նա ննջում էր և օրորվելով քարշ գալիս դեպի իր անկողինը։

Բայց դրանից սարսափելի նրա պատմվածքներն էին։ Սարսափելի պատմություններ կախաղանների, տանջանքների, ալեկոծությունների, Դրայ Տորտուգասի, Կարաիբյան ծովի ծովայինների, ավազակների և նրանց քաջագործությունների մասին։ Նրա պատմածներից երևում էր, որ իր ամբողջ կյանքն անց է կացրել հռչակավոր չարագործների մեջ։ Իսկ հայհոյանքը, որ յուրաքանչյուր խոսքից հետո դուրս էր թռչում նրա բերանից, վախեցնում էր մեր գյուղական պարզամիտ մարդկանց ոչ պակաս, քան այն հանցագործությունները, որոնց մասին նա խոսում էր։

Հայրս շարունակ պնդում էր, թե պետք է փակել պանդոկը, որովհետև նավապետը մեր բոլոր այցելուներին կցրի։ Ո՞վ կուզենար ենթարկվել այդպիսի ծաղրանքի և տուն դառնալիս սարսափից դողալ։ Այնուամենայնիվ, ես կարծում եմ, որ նավապետը, ընդհակառակը, մեզ օգուտ էր բերում։ Ճիշտ է, այցելուները վախենում էին նրանից, սակայն մի օրից հետո կրկին գալիս էին։ Հանգիստ, խուլ կյանքի մեջ նա ինչ–որ հաճելի հուզմունք էր մտցրել։ Մինչև անգամ երիտասարդների մեջ նավապետը երկրպագուներ ուներ, որոնք հայտնում էին, թե հիացած են նավապետով։ «Իսկական ծովային գայլ է, որին աղել է ծովը», բացականչում էին նրանք։ Նրանց ասելով հենց այդպիսի մարդիկ են Անգլիային ծովերի ամրոց դարձրել։

Սակայն, մյուս կողմից, այդ մարդն իսկապես մեզ վնաս էր տալիս։ Շաբաթ շաբաթի ետևից, ամիսն ամսի ետևից անցնում էին։ Այն գումարը, որ նա տվել էր մեզ իր գալու օրը, վաղուց ծախսվել էր, նոր գումար չէր տվել, իսկ հայրս չէր համարձակվում պահանջել։ Հենց որ հայրս ակնարկում էր վարձի մասին, նա սկսում էր այնպիսի կատաղությամբ փնչացնել, որ փնչոցը դառնում էր մռնչոց, և հայրս սարսափած սենյակից դուրս էր թռչում։ Ես նկատում էի, թե ինչպես այդ դեպքերից հետո նա հուսահատորեն ջարդում էր ձեռքերը։ Ես չեմ կասկածում, որ այս վրդովմունքներն ու երկյուղը չափազանց արագացրին հորս վշտալի և անժամանակ մահը։

Մեզ մոտ եղած ժամանակ նավապետը միշտ միևնույն հագուստն էր հագնում, միայն մի քանի զույգ գուլպա էր ձեռք բերել։ Գլխարկի մի ծայրը կախվել էր։ Նավապետն այդպես էլ թողել էր, թեև ուժեղ քամու ժամանակ շատ անհարմար էր։ Ես շատ լավ հիշում եմ, թե ինչպիսի պատառոտված բաճկոն ուներ նա․ որքան էլ կարկատում էր իր բաճկոնը վերևում՝ իր սենյակում, վերջ ի վերջո ցնցոտիներ դարձավ։ Նա երբեք ոչ մի նամակ չէր գրում և ոչ մի տեղից չէր ստանում։ Ոչ ոքի հետ չէր խոսում։ Խոսում էր միայն այն ժամանակ, երբ սաստիկ հարբած էր լինում։ Ոչ ոք մեզանից երբեք չի տեսել, որ նա բացի իր սնդուկը։

Միայն մի անգամ համարձակվեցին հակաճառել նավապետին, և այդ տեղի ունեցավ վերջին օրերը, երբ դժբախտ հայրս հիվանդացավ մահացու հիվանդությամբ։

Մի անգամ երեկոյան բժիշկ Լիվսին եկավ հիվանդի մոտ։ Նա քննեց հիվանդին, շտապով ճաշեց, որին հյուրասիրեց մայրս, իջավ ընդհանուր սենյակը ծխամորճ ծխելու և սպասելու, որ ձին բերեն։ Ձին մնացել էր վերևում, գյուղում, որովհետև ծերունի «Բենբոուն» ձիու համար շենք չուներ։

Դեպի ընդհանուր սենյակը նրան առաջնորդեցի ես և հիշում եմ, թե ինչպես այդ գեղեցիկ, հիանալի հագնված սպիտակ կեղծամով, սևաչյա, հրաշալի դաստիարակված բժիշկն ապշեցրեց ինձ իր տարբերությամբ գյուղական այն հարբեցողներից, որոնք այցելում էին մեր պանդոկը։ Հատկապես սաստիկ տարբերվում էր նա մեր գորշ խրտվիլակից, կեղտոտ, մռայլ, ծանրամարմին ծովահենից, որը հարբում էր ռոմով և արմունկներով ընկնում սեղանի վրա։

Հանկարծ նավապետը բարձր ձայնով երգեց իր մշտական երգը․

Տասնհինգ մարդ մեռելի սնդուկի վրա,

Յո-խո-խո և մի շիշ ռոմ։

Խմիր և սատանան քեզ մինչև վերջը կհասցնի,

Յո-խո-խո և մի շիշ ռոմ։

Սկզբում ես կարծում էի, թե «մեռելի սնդուկն» այն սնդուկն է, որը վերևում, նավապետի սենյակում է։ Իմ սարսափելի երազների մեջ այդ սնդուկը հաճախ կանգնում էր իմ առջև միոտանի ծովագնացի հետ միասին։ Սակայն հետզհետե մենք այնպես ընտելացանք այդ երգինք որ նրա վրա ուշադրություն դարձնելուց դադարեցինք։ Այդ գիշեր երգը նորություն էր միայն բժիշկ Լիվսիի համար և, ինչպես նկատեցի, նրա վրա հաճելի տպավորություն չթողեց։ Նա բարկացած նայեց նավապետի վրա, ծերունի Թեյլոր այգեպանի հետ հոդացավի բուժման նոր ձևերի մասին խոսակցությունն սկսելուց առաջ։ Այնինչ նավապետը, հետզհետե բորբոքվելով իր սեփական երգից, բռունցքով խփեց սեղանին։ Սա նշանակում էր, որ նա լռություն է պահանջում։ Բոլոր ձայները միանգամից լռեցին։ Միայն բժիշկ Լիվսին շարունակում էր բարեսիրտ և բարձրաձայն խոսակցությունը, ամեն խոսքից հետո փստացնելով ծխամորճը։

Նավապետը ուշադրությամբ նայեց նրան, հետո նորից բռունցքով խփեց սեղանին, ապա նայեց ավելի ուշադիր և հանկարծ գոռաց՝ իր խոսքերին անվայել հայհոյանք ավելացնելով․

— Է՛յ, դո՛ւք, տախտակամածի վրա, լռեցե՛ք։

— Դուք ի՞նձ եք դիմում, պարոն,— հարցրեց բժիշկը։

Նավապետը պատասխանեց, թե հենց նրան է ասում և կրկին հայհոյեց։

— Այդ դեպքում, պարոն, ես ձեզ միայն մի բան կասեմ,— պատասխանեց բժիշկը,— եթե չդադարեցնեք հարբեցողությունը, դուք կազատեք աշխարհը ամենագարշելի սրիկաներից մեկից։

Նավապետը կատաղեց։ Նա թռավ ոտքի, հանեց և բացեց իր նավաստու ծալվող դանակը և ափի մեջ խաղացնելով, սպառնաց բժշկին, թե նրան կմեխի պատին։

Բժիշկը տեղից չշարժվեց էլ։ Նա շարունակեց խոսակցությունը, առանց գլուխը շրջելու, նույն ձայնով, միայն մի քիչ բարձր, որ սենյակում գտնվողները կարողանան լսել․․․ Հանդարտ և հաստատուն ձայնով նա արտասանեց.

— Եթե դուք իսկույն այդ դանակը ձեր գրպանը չդնեք, պատվովս եմ երդվում, որ դուք, մեր շրջիկ դատարանի առաջին իսկ նստաշրջանից հետո կճոճվենք կախաղանի վրա։

Նրանց աչքերի միջև մենամարտություն սկսվեց։ Սակայն նավապետը շուտով անձնատուր եղավ։ Նա իր դանակը պահեց և ծեծված շան պես մռթմռթալով, ընկավ աթոռի վրա։

― Իսկ այժմ, պարոն,— շարունակեց բժիշկը,— որովհետև ինձ հայտնի եղավ, որ իմ շրջանում նման անձնավորություն կա, ես գիշեր ու ցերեկ ձեզ վրա ամենախիստ հսկողություն պետք է ունենամ։ Ես միայն բժիշկ չեմ, ես այստեղի դատավորն եմ։ Եվ եթե մի ամենափոքր բողոք կհասնի ինձ թեկուզ այն մասին, որ դուք որևէ մեկի հետ կոպիտ եք վարվել․․․ ա՛յ, ինչպես քիչ առաջ, ես խիստ միջոցներ ձեռք կառնեմ, որ դուք պատշաճ պատիժ ստանաք։

Շուտով բժիշկ Լիվսիի ձին բերին, և նա սլացավ։

Իսկ նավապետն ամբողջ երեկոն հանգիստ ու մեղմ էր և հետևյալ երեկոներին էլ այդպես մնաց։

Գլուխ II: Սև Գամփռը գալիս է ու գնում

Շուտով պատահեց առաջինն այն առեղծվածային դեպքերից, որոնց միջոցով մենք, վերջապես, ազատվեցինք նավապետից։ Սակայն ազատվելով նրանից, ինչպես կտեսնեք, մենք չազատվեցինք նրա հոգսաշատ գործերից։

Ցուրտ ձմեռ էր, երկար ճռճռան սառնամանիքներով և կատաղի քամիներով։ Եվ հենց սկզբից պարզվեց, որ իմ խեղճ հայրը հազիվ թե գարունը տեսնի։ Օրեցօր նրա դրությունը վատանում էր։ Պանդոկում աշխատում էինք ես ու մայրիկս։ Մեր գործը շատ-շատ էր, և մենք քիչ էինք ուշադրություն դարձնում մեր անհաճո կենվորի վրա։

Հունվարի սառնամանիքոտ առավոտ էր: Եղյամից ողջ ծովախորշը մոխրագույն էր։ Թեթև ալեծածանումը լիզում էր առափնյա քպրերը։ Արևը դեռ չէր դուրս եկել, այլ միայն իր ճառագայթները գցել էր բլուրների կատարների և ծովի հեռուների վրա։ Նավապետը սովորականից շուտ զարթնեց և ուղղվեց դեպի ծովը։ Նրա մաշված բաճկոնի լայն փեշերի տակ տատանվում էր բարակ թուրը։ Կռան տակին հեռադիտակ կար։ Գլխարկը քաշել էր ծոծրակի վրա։ Ես հիշում եմ, նրա բերանից գոլորշի էր դուրս գալիս և ծխի նման քուլա-քուլա օդ բարձրանում։ Ես լսեցի, թե ինչպես նա զայրույթով փնչացրեց, երբ մտնում էր մեծ ժայռի ետևը։ Երևի դեռևս չէր կարողանում մոռանալ իր ընդհարումը բժիշկ Լիվսիի հետ։

Մայրիկս վերևում էր, հորս մոտ, իսկ ես, մինչև նավապետի գալը, նախաճաշի սեղանն էի պատրաստում։

Հանկարծ դուռը բացվեց և սենյակ մտավ մի մարդ, որին ես առաջ երբեք չէի տեսել։

Նա գունատ էր, գորշ երեսով։ Ձախ ձեռքի երկու մատը պակաս էր։ Թեև նրա գոտկից թուր էր կախված, թայց ոչ մի բանով զինվորականի նման չէր։ Ես շատ լավ հետևում էի յուրաքանչյուր ծովայինի, լինի նա մի, թե երկու ոտանի և հիշում եմ, որ այդ մարդն ինձ շատ մտահոգություն պատճառեց։ Նա ծովայինի քիչ էր նման, բայց, այնուամենայնիվ, ես զգում էի, որ նա ծովային է։

Ես հարցրի, թե ի՞նչ է ուզում, և նա ռոմ պահանջեց։ Վազեցի, որ դուրս գամ սենյակից նրա հրամանը կատարելու, բայց նա նստեց սեղանի մոտ և ինձ կրկին իր մոտ կանչեց։ Ես կանգնեցի՝ անձեռոցիկը ձեռքիս։

— Այստեղ արի, որդիս,— ասաց նա,— մոտ արի։

Ես մոտեցա։

— Այս սեղանը պատրաստել եք իմ ընկերոջ, ղեկապետ Բիլիի՞ համար,— հարցրեց նա քմծիծաղ տալով։ Ես պատասխանեցի, թե ոչ մի ղեկապետ Բիլի չեմ ճանաչում և որ սեղանը պատրաստված է մեր մի կենվորի համար, որին մենք նավապետ ենք կանչում։

— Դե, ինչ կա որ,— ասաց նա,— իմ ընկեր ղեկապետ Բիլիին էլ կարելի է նավապետ անվանել։ Այդ դրությունը չի փոխում։ նրա երեսին սպի կա և շատ հաճելի վերաբերմունք ունի, հատկապես երբ նա հարբած է։ Ահա թե ինչպիսին է ղեկապետ Բիլին։ Ձեր նավապետն էլ երեսին սպի ունի, իսկ և իսկ աջ այտին։ Ուրեմն ամեն ինչ կարգին է։ Այդպես չէ՞։ Ես կուզենայի իմանալ, ապրո՞ւմ է արդյոք այստեղ, այս տանն իմ սիրելի ընկեր Բիլին։

Ես պատասխանեցի, որ նա գնացել է զբոսնելու։

— Ո՞ր ճանապարհով, որդիս, ո՞ր ճանապարհով է գնացել։

Ես ցույց տվի այն ժայռը, որի վրա ամեն օր լինում էր նավապետը և ասացի, որ նա, երևի, շուտով կվերադառնա։

— Բայց ե՞րբ։ Մի՞ ժամի՛ց, Երկո՞ւ ժամից։

Էլի մի քանի զանազան հարցեր տալուց հետո վերջում ասաց․

— Այո՛, իմ ընկեր Բիլին ինձնով կուրախանա, ինչպես խմիչքով։

Այնուամենայնիվ, այս խոսքերն ասելիս նրա դեմքը մռայլ էր, և ես հիմք ունեի կարծելու, որ նավապետը նրան հանդիպելով, այնքան էլ ուրախ չի լինի։ Բայց ես իսկույն ինքս ինձ ասացի, որ այդ ինձ չի վերաբերում։ Բացի դրանից, այդ պայմաններում որևէ բան ձեռնարկել դժվար էր։ Անծանոթը մուտքի մոտ տափ արած, ակնապիշ հետևում էր դռանը, ինչպես կատուն մկանը։ Ես ուզում էի բակ դուրս գալ, բայց նա իսկույն կանչեց ինձ։ Ես նրան միանգամից չհպատակվեցի, և նրա ճարպոտ երեսը զայրույթից հանկարծ այնպես այլանդակվեց, և նա սկսեց այնպիսի հայհոյանք տալ, որ ես վախից ետ թռա։ Բայց հենց որ վերադարձա։ Նա սկսեց ինձ հետ առաջվա պես խոսել, շողոքորթելով, թե ծաղրելով, ուսիս խփեց, ասաց որ ես հիանալի տղա եմ, և՝ որ ինքը միանգամից սիրեց ինձ։

— Ես մի տղա ունեմ,– ասաց նա,— և դու նման ես նրան, ինչպես ջրի երկու կաթիլ։ Նա իմ ծնողական սրտի հպարտությունն է։ Բայց տղաների համար ամենագլխավորը հնազանդ լինելն է։ Այո, որդյակ, հնազանդությունն է։ Եվ եթե դու Բիլիի հետ նավով ճանապարհորդած լինեիր, այն ժամանակ քեզ երկու անգամ կանչելու կարիք չէր լինի։ Բիլին երբեք իր հրամանը չէր կրկնում։ Ոչ, Բիլին ուրիշ կարգ ու կանոն ուներ։ Ահա և նա, իմ սիրելի ղեկապետը՝ Բիլին, հեռադիտակը կռնատակին, աստված օրհնի նրան։ Արի թաքնվենք դռան ետևում, հանկարծ դուրս գանք՝ Բիլիին ուրախացնենք, աստված օրհնի նրան։

Այս խոսքերից հետո Նա ինձ քշեց ընդհանուր սենյակի անկյուններից մեկը և իր մեջքի ետևում թաքցրեց։ Բաց դուռը մեզ երկուսիս էլ ծածկում էր։ Ինձ համար և՛ տհաճ էր, և՛ մի քիչ էլ երկյուղալի, մանավանդ երբ նկատեցի, որ անծանոթն ինքն էլ է վախենում։ Նա ազատեց իր թրի կոթը, մի քիչ շեղբից հանեց և ամբողջ ժամանակ այնպիսի շարժումներ էր անում, որ կարծես թե կոկորդում մնացած բանն է կուլ տալիս։

Վերջապես ներս ընկավ նավապետը, դուռը շրխկացրեց և առանց շուրջը նայելու, ուղղվեց դեպի սեղանը, որտեղ նրան սպասում էր նախաճաշը։

— Բիլի՛,― գոչեց անծանոթը, աշխատելով տալ իր ձայնին ամրություն և համարձակություն։

Նավապետը կրունկների վրա ետ դարձավ և անմիջապես հայտնվեց մեր առջևում։ Նրա դեմքի արևայրուկը կարծես անցավ, մինչև անգամ քիթը կապտեց։ Նա այնպիսի տեսք ուներ, որ կարծես թե ուրվականի է պատահել։ Եվ, ճիշտն ասած, ես խղճացի նրան, որ նա միանգամից դարձավ ծեր ու թառամած։

— Մի՞թե դու ինձ չես ճանաչում, Բիլի։ Մի՞թե դու չես ճանաչում քո հին ընկերոջը, Բիլի,— ասաց անծանոթը։

Նավապետը բերանը բացեց, կարծես շնչել չէր կարողանում։

— Սև գամփռ,— գոչեց նա հանկարծ։

— Նա ինքն է,— պատասխանեց անծանոթը, քիչ աշխուժանալով։— Սև գամփռը եկել է տեսնելու իր հին բարեկամին, իր սիրելի Բիլիին, որն ապրում է «Ծովակալ Բենբոու» պանդոկում։ Ա՜խ, Բիլի, Բիլի։ Որքան ջուր է անցել այն օրից, երբ ես զրկվեցի իմ երկու ճանկերից,— բացականչեց նա, բարձրացնելով իր այլանդակված ձեռքը։

— Լա՛վ,— ասաց նավապետը,― դու հետամտել ես ինձ, և ես կանգնած եմ քո առջև։ Ասա՛, ինչո՞ւ ես եկել։

— Ճանաչում եմ քեզ, Բիլի,— պատասխանեց Սև գամփռը։― Դու ճիշտ ես ասում, Բիլի։ Այս հիանալի տղան, որին ես այնքան սիրեցի, մի բաժակ ռոմ կբերի ինձ համար։ Մենք քեզ հետ կնստենք, եթե ուզում ես և կխոսենք առանց այլաբանության, ուղղակի, ինչպես հին ընկերներ։ Ճիշտ չէ՞։

Երբ վերադարձա և շիշը բերի, նրանք արդեն նստել էին սեղանի մոտ։ Սև գամփռը դռան մոտ էր նստել, նստարանի ծայրին և մի աչքով նայում էր իր հին բարեկամին, իսկ մյուս աչքով դռանը, որ նա փախչել չկարողանա։

Նա հրամայեց ինձ, որ գնամ և դուռը բաց թողնեմ։

— Դու, որդիս, բանալու ծակից չնայես,— բացատրեց նա։

Ես նրանց թողի և վերադարձա հաշվեսեղանի մոտ։

Երկար ժամանակ, չնայած իմ ջանքերին, ես, բացի շշուկից, ոչինչ չլսեցի։ Բայց հետզհետե ձայները բարձրացան, և վերջապես ինձ հաջողվեց մի քանի խոսք լսել, գլխավորապես հայհոյանք, որը դուրս էր գալիս նավապետի բերանից։

Վերջապես նավապետը գոչեց։

— Ո՛չ, ո՛չ, ո՛չ։ Բավական է այդ մասին։ Լսո՞ւմ ես։

Եվ հեաո կրկին.

— Եթե բանը կախաղանի հասնի, թող նրա վրա ճոճվեն բոլորը։

Հետո հանկարծ հայհոյանքի սարսափելի տարափ և այլ անսպասելի ձայներ, սեղանն ու աթոռները դղրդյունով շրջվեցին հատակին, զրնգաց շեղբերի պողպատը, մեկը ցավից գոռաց, և մի րոպեից հետո ես տեսա Սև գամփռին, որը ամբողջ թափով դեպի դուռն էր վազում։ Նավապետը հետևում էր նրան։ Նրանց սրերը մերկացված էին։ Սև գամփռի ձախ ուսից արյուն էր հոսում։ Հենց դռան մոտ նավապետը սուրը թափահարեց և ուզում էր փախչողին էլի մի ամենասարսափելի հարված հասցնել, բայց սուրը դիպավ մեր «Ծովակալ Բենբոուի» մեծ ցուցանակին։ Ցուցանակի շրջանակին մինչև այժմ էլ կարելի է հետքը տեսնել։

Սրանով էլ կռիվը վերջացավ։

Ճանապարհ դուրս գալով, Սև գամփռը, չնայելով իր վերքին, սլացավ այնպիսի արագությամբ, որ կես րոպեից հետո անհետացավ բլրի ետևում։ Նավապետը խելագարի պես կանգնել նայում էր ցուցանակին։ Հետո մի քանի անգամ ձեռքը քսեց աչքերին և տուն դարձավ։

— Ջի՛մ,– հրամայեց նա։— Ռո՜մ։

Այս խոսքերն ասելիս նա թեթև երերաց և ձեռքով հենվեց պատին։

— Դուք վիրավորվա՞ծ եք,— գոչեցի ես։

— Ռո՜մ,— կրկնեց նա։— Ես պետք է հեռանամ այստեղից։ Ռո՛մ։ Ռո՛մ։

Ես վազեցի ռոմ բերելու, բայց հուզմունքից բաժակը կոտրեցի և տակառի ծորակը ցեխոտեցի։ Եվ մինչև ամեն բան կարգի էի բերում և ուրիշ բաժակ լցնում, հանկարծ լսեցի, թե ինչպես ընդհանուր սենյակում ինչ-որ մի բան թրմփաց հատակին։ Ես ներս մտա և տեսա նավապետին, որն իր ամբողջ երկարությամբ ձգված էր հատակին։ Մայրիկս, աղմուկից ու կռվից անհանգստացած, ցած իջավ ինձ օգնելու։ Մենք բարձրացրինք նավապետի գլուխը։ Նա շատ ծանր էր շնչում։ Աչքերը փակ էին, դեմքր՝ շառագունած։

― Աստված իմ,— գոչեց մայրիկս։— Ի՞նչ խայտառակություն է մեր պանդոկի համար։ Իսկ քո խեղճ հայրը, կարծես դիտմամբ, հիվանդ պառկած է։

Մենք չգիտեինք, թե ինչպես օգնենք նավապետին և համոզված էինք, որ անծանոթի հետ մենամարտելուց առաջացած նրա վերքը մահացու է։ Ես ռոմ բերեցի և փորձեցի լցնել նրա բերանը։ Սակայն նրա ուժեղ ծնոտները սեղմված էին, կարծես երկաթից լինեին։

Բարեբախտաբար դուռը բացվեց, և սենյակ մտավ բժիշկ Լիվսին, որ եկել էր հորս տեսնելու։

— Բժի՛շկ, օգնեցե՛ք,— բացականչեցինք մենք։— Ի՞նչ անենք։ Ո՞րտեղից է վիրավորված։

— Վիրավորվա՞ծ,— ասաց բժիշկը։– Նա այնպես է վիրավորված, ինչպես դու կամ ես։ Նա կաթվածահար է եղել։ Դե՞, տիկին Հոկինս, ետ դարձեք վերև, ձեր ամուսնու մոտ և եթե կարելի է, ոչինչ մի ասեք նրան։ Իսկ ես կփորձեմ ազատել այս երիցս անպետք կյանքը։ Ջիմ, մի թաս բեր։

Երբ թասը բերեցի, բժիշկն արդեն քշտել էր նավապետի թևը և մերկացրել նրա մեծ, մկանոտ ձեռքը։ Ամբողջ թևը դաջված էր։ Ուսի և արմունկի միջև կապտին էին տալիս հետևյալ մակագրությունները՝ «բախտավոր եղիր», «բարեհաջող քամի», «թող իրականանան Բիլի Բոնսի երազանքները»։ Հենց ուսի մոտ նկարված էր կախաղան, որի վրա մի մարդ էր ճոճվում։ Այս նկարը, ինչպես ինձ թվաց, նկարված էր վարպետորեն։

— Մարգարեական նկար է,— նկատեց Բժիշկը, ձեռքը դնելով նկարին։

— Իսկ այժմ, պարոն Բիլի Բոնս, եթե իսկապես ձեզ այդպես են կանչում, մենք կտեսնենք, թե ինչ գույնի է ձեր արյունը։ Ջիմ,— դիմեց նա ինձ,— դու արյունից չե՞ս վախենում։

— Ո՛չ, պարոն,— ասացի ես։

— Շատ լավ,— ասաց բժիշկը,― այն ժամանակ բռնիր թասը։

Նա վերցրեց նշտարը և երակը բացեց։

Նավապետից շատ արյուն հոսեց, մինչև որ նա աչքը բացեց և մռայլ հայացքով նայեց մեզ։ Նա բժշկին ճանաչեց և ունքերը կիտեց։ Հետո նկատեց ինձ և կարծես մի քիչ հանգստացավ։ Ապա հանկարծ կարմրեց և, ցանկանալով վեր կենալ, գոչեց.

— Որտե՞ղ է Սև գամփռը։

— Այստեղ ոչ մի շուն չկա, բացի ձեզանից,— ասաց բժիշկը։— Դուք չափազանց շատ ռոմ եք խմել։ Եվ ահա ձեզ կաթված է խփել, ինչպես ես նախագուշակել էի։ Եվ ես, իմ ցանկության հակառակ, հանեցի ձեզ գերեզմանից։ Դե, պարոն Բոնս․․․

― Ես Բոնս չեմ,— ընդհատեց նավապետը։

— Կարևոր չէ,— ասաց բժիշկը։— Ես մի ծանոթ ծովահեն ունեմ, որին Բոնս են կանչում, և ես այդ անունը տվել եմ կարճ լինելու պատճառով։ Հիշեցեք, ինչ-որ ասեմ ձեզ․ մի բաժակ ռոմը ձեզ, իհարկե, չի սպանի, բայց եթե մի բաժակ խմեք, կցանկանաք էլի ու էլի խմել։ Եվ երդվում եմ ձեզ իմ կեղծամով, որ եթե խմելը չթողնեք, դուք շատ շուտով կմեռնեք։ Հասկանալի՞ է։ Կվերադառնաք երկինք, ինչպես ասված է ավետարանում։ Դե՛, փորձեցեք վեր կենալ։ Ես կօգնեմ ձեզ, որ հասնեք ձեր անկողնին։

Մեծ դժվարությամբ նավապետին քարշ տվինք վերև և պառկեցրինք անկողնում։ Գլուխը թուլությունից ընկավ բարձին։ Նա համարյա թե անզգա էր։

— Եվ այդպես, հիշեցեք,— ասաց Բժիշկը,— ձեզ մաքուր խղճով եմ ասում․ ռոմ և մահ բառերը ձեզ համար միևնույն նշանակությունն ունեն։

Իմ ձեռքից բռնելով, նա ճանապարհ ընկավ հիվանդ հորս մոտ։

— Դատարկ բան է,— ասաց նա, հենց որ դուռը փակեցինք։– Ես նրանից այնքան արյուն բաց թողի, որ նա երկար ժամանակ հանգիստ կլինի։ Մի շաբաթ կպառկի անկողնում, իսկ դա օգտակար է թե նրա և թե ձեզ համար։ Իսկ երկրորդ կաթվածի ժամանակ նա կենդանի չի մնա։

Գլուխ III։ Սև նշանը

Կեսօրին մոտ ես նավապետի սենյակը մտա, տանելով զովացուցիչ խմիչք և դեղ։ Նա պառկած էր նույն դրության մեջ, ինչպես թողել էինք, միայն մի քիչ բարձր։ Նա ինձ չափազանց թույլ թվաց և միաժամանակ շատ վրդովված։

— Ջիմ,— ասաց նա,— այստեղ լավը միայն դու ես։ Եվ դու գիտես, որ ես միշտ բարի եմ եղել դեպի քեզ։ Ամեն ամիս ես քեզ չորս պենս էի տալիս։ Տեսնում ես, բարեկամ, իմ դրությունը վատ է, ես հիվանդ եմ և բոլորի կողմից մոռացված։ Եվ դու, Ջիմ, ինձ համար մի գավաթ ռոմ կբերես։ Այնպես չէ՞։

— Բժիշկը․․․— սկսեցի ես։

Բայց նա թույլ ձայնով, սակայն չափազանց բարկացած, սկսեց հայհոյել բժշկին։

— Բոլոր բժիշկները ցամաքի առնետներ են,— ասաց նա։— Իսկ ձեր այստեղի բժիշկը ինչ հասկացողություն ունի ծովագնացների մասին։ Ես եղել եմ այնպիսի երկրներում, որտեղ տաք է, ինչպես եռացող ձյութի մեջ, որտեղ մարդիկ մեռնում էին դեղին տենդից, իսկ երկրաշարժերը ճոճում էին ցամաքն, ինչպես ծովի ալիքը։ Ի՞նչ գիտե ձեր բժիշկն այդ վայրերի մասին։ Եվ ես ապրել եմ միայն ռոմով։ Այո՛, ռոմով։ Ռոմն ինձ համար և՛ միս էր, և՛ ջուր, և՛ կին, և՛ բարեկամ։ Եթե այժմ ռոմ չխմեմ, ես կլինեմ ինչպես ալեկոծությունից ափ նետված հին նավ։ Եվ իմ մահվան պատճառը դու կլինես, Ջիմ, և այն առնետը՝ բժիշկը։

Նա կրկին սկսեց հայհոյել։

— Նայի՛ր, Ջիմ, թե ինչպես են դողում մատներս,― շարունակեց նա խղճալի ձայնով։— Ես չեմ կարող կանգնեցնել նրանց, որ չդողդողան։ Այսօր ես ո՛չ մի կաթիլ բերանս չեմ դրել։ Այդ բժիշկը հիմար է, հավատացնում եմ քեզ։ Եթե ռոմ չխմեմ, Ջիմ, աչքիս սարսափելի բաներ կերևան։ Մի քանի բաներ արդեն երևացել են, աստված վկա։ Ես տեսա ծերունի Ֆլինտին, ահա այստեղ, անկյունում, մեջքիս ետևը կանգնած։ Տեսա նրան պարզ, ինչպես կենդանի։ Իսկ երբ աչքիս այդպիսի սարսափելի բաներ են երևում, ես գազան եմ դառնում։ Ձեր բժիշկն ինքն ասաց, որ մի բաժակն ինձ չի սպանի։ Ես քեզ կտամ մի ոսկե գինեյ մի գավաթ ռոմի համար, Ջիմ։

Նա այնքան համառորեն էր խնդրում և այնքան վրդովված էր, որ ես վախեցա է թե հայրիկս կլսի։ Հորս դրությունն այդ օրը հատկապես վատ էր, և նա լրիվ հանգստության կարիք ուներ։ Միաժամանակ ինձ ուժ էին տալիս բժշկի խոսքերը, թե մի բաժակը նրան չի վնասի։

— Ձեր փողն ինձ պետք չէ,— պատասխանեցի ես, որովհետև առաջարկած կաշառքն ինձ շատ վիրավորեց։— Ավելի լավ է վճարեցեք այն, ինչ-որ հորս պարտք եք։ Ես ձեզ համար մի բաժակ ռոմ կբերեմ, բայց դա կլինի վերջինը։

Ես մի բաժակ ռոմ բերեցի։ նա ագահաբար վերցրեց ու դատարկեց։

— Ա՛յ, հիմա լավ է,— ասաց նա,— ես միանգամից առողջացա։ Լսի՛ր, բարեկամս, բժիշկը չի՞ ասել, թե որքան ժամանակ պետք է պառկեմ այս մահճակալին։

— Առնվազն մի շաբաթ,— ասացի ես,― ոչ պակաս։

— Որոտ ու կայծակ,— բացականչեց նավապետը։— Մի շաբա՞թ։ Եթե ես մի շաբաթ պառկեմ, նրանք ժամանակ կունենան ինձ սև նշան ուղարկելու։ Այդ մարդիկ արդեն հոտ են առել, թե որտեղ եմ ես, այդ վատնիչներն ու դատարկաշրջիկները, որոնք չկարողացան պահել իրենցը, այժմ աչք են տնկել ուրիշի ունեցածի վրա։ Իսկական ծովայինները մի՞թե այդպես են վարվում։ Ահա, ես, օրինակ․ ես խնայող մարդ եմ և երբեք փողերը դես-դեն չեմ շպրտել և չեմ ցանկանում վաստակածս կորցնել։ Ես էլի կխաբեմ այդ մարդկանց։ Ես կհեռանամ այս ստորջրյա ժայռից և նորից նրանց բոլորին հիմարացած կթողնեմ։

Այս խոսքերն ասելով, նա սկսեց կամաց բարձրանալ անկողնից, հենվելով իմ ուսին այնպիսի ուժով, որ ես քիչ մնաց ցավից գոռայի։ Ծանր, ինչպես կոճղեր, նրա ոտներն իջան հատակին։ Եվ նրա կրակոտ խոսակցությունը բոլորովին չէր համապատասխանում հազիվ լսելի ձայնին։

Մահճակալի վրա նստելուց հետո նա երկար ժամանակ չէր կարողանում ոչ մի բառ արտասանել։ Վերջապես ասաց․

— Հոգիս հանեց այդ բժիշկը․․․ Ականջներս կարծես երգ են ասում։ Օգնիր, որ պառկեմ․․․

Բայց մինչև ձեռքս նրան պարզելը, նա կրկին ընկավ անկողնին և միառժամանակ լուռ պառկած էր։

― Ջի՛մ,― ասաց նա վերջապես,— դու այսօր տեսա՞ր այն ծովայինին։

— Սև Գամփռի՞ն,— հարցրեցի ես։

— Այո, Սև Գամփռին,— ասաց նա։— Նա շատ վատ մարդ է, բայց նրանք, ովքեր նրան ուղարկել են, ավելի վատն են։ Լսի՛ր, եթե ինձ չհաջողվի այստեղից հեռանալ, և նրանք ինձ սև նշան ուղարկեն, իմացի՛ր, որ ուզում են ձեռք գցել իմ սնդուկը։ Այն ժամանակ դու ձի նստիր, չէ՞ որ լավ ես ձի նստում, այնպես չէ՞, այն ժամանակ դու ձի նստիր և սլացիր․․․ Այժմ ինձ համար միևնույն է․․․ Սլացիր թեկուզ այն անիծված բժշկի մոտ, այն առնետի մոտ, և ասա, որ տախտակամածի վրա հավաքի բոլոր նավաստիներին, բոլոր երդվյալներին ու դատավորներին և հանկարծակի բռնի իմ հյուրերին «Ադմիրալ Բենբոուի» վրա, Ֆլինտի հին ավազակախումբը, բոլորին, մինչև վերջինը, քանիսը որ կենդանի են մնացել։ Ես առաջին ղեկապետն էի․ այո, ծերունի Ֆլինտի առաջին ղեկապետը, և ե՛ս միայն գիտեմ, թե որտեղ է գտնվում այն տեղը։ Նա ինքն ինձ հաղորդեց Սավանայում, երբ ընկած էր մերձիմահ, ինչպես ես եմ այժմ պառկած, տեսնո՞ւմ ես։ Բայց դու ոչինչ մի անի, մինչև որ ինձ սև նշան չուղարկեն կամ մինչև որ կրկին չես տեսնի Սև Գամփռին կամ միոտանի ծովագնացին։ Այդ միոտանուց, Ջիմ, բոլորից շատ զգուշացիր։

— Բայց այդ ի՞նչ նշան է, նավապետ,— հարցրի ես։

— Դա կոչ է, բարեկամս։ Դատարան հրավիրող ծանուցագրի նման։ Երբ ուղարկեն, ես քեզ կասեմ։ Դու միայն նրանց ձեռքից բաց մի թողնի, սիրելի Ջիմ, ես բոլորը քեզ հետ կկիսեմ, ազնիվ խոսք եմ տալիս։

Նա սկսեց խոսել, և նրա ձայնը գնալով թուլանում էր։ Ես նրան դեղ տվի, նա երեխայի պես ընդունեց։

— Դեռևս ոչ մի ծովային այնքան դեղի կարիք չի ունեցել, որքան ես։

Շատով նա ծանր ինքնամոռացության մեջ ընկավ, և ես նրան մենակ թողի։

Չգիտեմ ինչպես կվարվեի ես, եթե ամեն ինչ լավ վերջանար։ Երևի ամեն բանի մասին կպատմեի բժշկին, որովհետև ես սաստիկ վախենում էի, որ նավապետը կզղջա իր անկեղծության համար և կսպանի ինձ։ Բայց դրությունն ուրիշ կերպ դասավորվեց։ Երեկոյան իմ խեղճ հայրը հանկարձակի մեռավ, և մենք ամեն բան մոռացանք։ Այն ժամանակ ես այնպես էի համակված մեր վշտով, հարևանների այցելությամբ, թաղում կազմակերպելով և պանդոկի աշխատանքով, որ ժամանակ չունեի ո՛չ նավապետի մասին մտածելու և ո՛չ էլ նրանից վախենալու։

Հետևյալ առավոտ նա իջավ ներքև այնպես, որ կարծես թե ոչինչ չի պատահել։ Կերավ սովորական ժամերին, բայց ոչ ախորժակով, և, վախենում եմ, սովորականից ավելի խմեց, որովհետև ինքն էր լցնում ու խմում։ Խմելիս նա այնպես բարկացած էր փնչացնում ու փսփսում, որ ոչ ոք չէր համարձակվում արգելել նրան՝ ավելորդ չխմել։ Թաղման օրվա նախօրյակի երեկոյան նա սովորականի պես հարբած էր։ Զզվելի էր լսել նրա սանձարձակ, վայրի երգը մեր տխուր տանը։ Թեև նա շատ թույլ էր, սակայն մենք սաստիկ վախենում էինք նրանից։ Միակ մարդը, որ կարող էր նրա բերանը փակել, բժիշկը, հեռու էր․ նրան հրավիրել էին մի քանի կիլոմետրի վրա մի հիվանդի մոտ, և հորս մահից հետո ո՛չ մի անգամ մեր տան մոտերը չէր երևում։

Ես ասացի, որ նավապետը թույլ է։ Եվ իսկապես, նա ոչ միայն չէր առողջանում, այլ կարծես թե ավելի թուլանում էր։ Հազիվհազ էր բարձրանում սանդուղքով և օրորվելով, կաղալով մոտենում էր վաճառասեղանին։

Երբեմն նա քիթը դռնից հանում էր ծովի օդը շնչելու, բայց այդ ժամանակ բռնում էր պատից։ Նա շնչում էր ծանր և արագ, այն մարդու նման, որ սարնիվեր է բարձբանում։

Նա այլևս ինձ հետ չէր խոսում և, ըստ երևույթին, մոռացել էր իր անկեղծության մասին, բայց չնայելով իր թուլությանը, ավելի դյուրագրգիռ էր դարձել։ Հարբելով, հանում էր թուրն ու դնում սեղանին, և այդ Ժամանակ համարյա մարդկանց չէր նկատում, կարծես խորասուզված էր իր մտքերի և ցնորքային տեսիլքների մեջ։

Մի անգամ նա մինչև անգամ սկսեց ինչ-որ գյուղական սիրահարական երգ շվշվացնել, որը երևի երգել էր պատանի ժամանակ, ծովն ուղևորվելուց առաջ։ Այդ բանը մեզ շատ զարմացրեց։

Այդ դրության մեջ էին գործերը, երբ թաղման մյուս օրը, օրն ամպամած էր, մառախլապատ և ցուրտ, ցերեկվա ժամը երեքին ես դուրս եկա և կանգնեցի շեմքին։ Վիշտն ինձ տանջում էր։

Հանկարձ տեսա մի մարդ, որը կամաց գալիս էր ճանապարհով։ Երեի նա կույր էր, որովհետև ճանապարհը փնտրում էր ձեռնափայտով։ Նրա աչքերի և քթի վրա կանաչ վահանակ էր կախված։ Ծերությունից կամ հիվանդությունից կռացած, նա ամբողջովին փաթաթված էր մի հին, պատառոտված նավաստու թիկնոցում, որը նրան ավելի անճոռնի էր դարձնում։ Իմ կյանքում ես երբեք այդպիսի սարսափելի մարդ չէի տեսել։ Նա պանդոկի մոտ կանգնեց և բարձր, տարօրինակ ձայնով արտասանեց, դիմելով դատարկ տարածությանը․

― Չի՞ ասի արդյոք որևէ բարերար մարդ՝ իր հայրենիքը՝ Անգլիան, քաջությամբ պաշտպանելիս տեսողությունը կորցրած խեղճ կույրիս, թե ներկայումս որտեղ է գտնվում ինքը։

— Դուք գտնվում եք «Ադմիրալ Բենբոու» պանդոկի մոտ, Սև ժայռի ծովախորշում, բարի մարդ,— ասացի ես։

— Ես լսում եմ մի ձայն,— ասաց ծերունին,― և երիտասարդ ձայն։ Տվեք ինձ ձեր ձեռքը, բարի երիտասարդ, և առաջնորդեցեք ինձ դեպի այդ տունը։

Ես ձեռքս պարզեցի, և այդ սարսափելի անաչք էակը այնպիսի քաղցրավուն ձայնով ճանկեց ձեռքս, որ կարծես աքցանով բռնեց։ Ես այնպես վախեցա, որ ուզում էի փախչել։ Բայց կույրն ինձ դեպի իրեն քաշեց

— Իսկ այժմ, տղաս,— ասաց նա,— տար ինձ նավապետի մոտ։

— Պարոն,— ասացի ես,— ազնիվ խոսք, ես չեմ համարձակվում։

— Չե՞ս համարձակվում,— քմծիծաղ տվեց նա։— Ա՛յ թե ինչ։ Չե՞ս համարձակվում։ Տար ինձ իսկույն, թե չէ ձեռքդ կկոտրեմ։

Եվ նա այնպես շրջեց իմ ձեռքը, որ ես ճչացի։

– Պարոն,— ասացի,— ես մտածում եմ ոչ թե իմ մասին, այլ ձեր մասին։ Նավապետն այժմ այնպիսին չէ, ինչպես միշտ։ Նա նստած է սուրը ձեռքին։ Մի ուրիշ մարդ արդեն եկել է նրա մոտ և...

— Շո՛ւտ, քայլի՛ր,— ընդհատեց նա։

Ես երբեք այդպիսի կատաղի, սառը, զզվելի ձայն չէի լսել։ Այդ ձայնը ցավից ավելի ուժեղ վախեցրեց ինձ։ Ես հասկացա, որ պետք է ենթարկվեմ և նրան տարա ընդհանուր սենյակը, որտեղ նստած էր մեր հիվանդ ծովահենը, ռոմով թմրած։ Կույրը կառչեց ինձ իր երկաթե մատներով։ Նա ճնշում էր ինձ իր ամբողջ ծանրությամբ, և ես հազիվ էի ոտքի վրա կանգնում։

— Տար ինձ ուղիղ նրա մոտ, և երբ նա ինձ կտեսնի, ձայն տուր․ «Ահա ձեր բարեկամը, Բիլի»։ Եթե ձայն չտաս, ահա թե ինչ կանեմ։

Եվ այնպես սեղմեց իմ ձեռքը, որ քիչ էր մնում գիտակցությունս կորցնեի։ Այնպես էի վախենում կույր մուրացիկից, որ մոռացա իմ սարսափը նավապետի առաջ, և բաց անելով ընդհանուր սենյակի դուռը, դողդողուն ձայնով գոչեցի այն բառերը, որ կույրը հրամայել էր ասել։

Խեղճ նավապետը աչքերը վերև բարձրացրեց և միանգամից զգաստացավ։ Նրա դեմքը երկյուղ չէր արտահայտում, այլ, ավելի շուտ, մահվան տանջանք։ Նա փորձեց կանգնել, բայց, երևի ուժը չպատեց։

— Ոչի՛նչ, Բիլի, նստիր, որտեղ նստած ես,— ասաց մուրացիկը։– Ես չեմ կարող քեզ տեսնել, բայց լսում եմ, թե ինչպես են դողդողում քո մատները։ Գործը գործ է։ Պարզիր ձախ ձեռքդ։ Տղա՛, բռնիր նրա աջ ձեռքը և մոտեցրու իմ աջ ձեռքին։

Մենք երկուսս էլ հնազանդվեցինք։ Եվ ես տեսա, թե ինչպես նա իր այն ձեռքից, որով ձեռնափայտն էր բռնել, ինչ-որ մի բան փոխադրեց նավապետի ափը։

— Գործն արված է,— ասաց կույրը։

Այս ասելով, նա իմ ձեռքը բաց թողեց և կույրի համար անսպասելի արագությամբ դուրս թռավ փողոց։ Ես դեռ կանգնած էի անշարժ, լսելով նրա ձեռնափայտի հեռավոր թխկոցները։

Բավական ժամանակ անցավ, մինչև ես ու նավապետը սթափվեցինք։ Այդ ժամանակ միայն ես զգացի, որ դեռ բռնած եմ նրա ձեռքը։ Հանկարծ նա քաշեց իր ձեռքը և նայեց ափին։

— Ժամը տասին,— բացականչեց նա։— Վեց ժամ է մնում։ Դեռ ժամանակ կա։

Նա ոտքի ելավ, բայց իսկույն տատանվեց և կոկորդը բռնեց։ Այդպես տատանվելով կանգնեց մի քանի վայրկյան, հետո ինչ-որ տարօրինակ ձայն հանելով, ամբողջ ծանրությամբ ընկավ հատակի վրա երեսնիվայր:

Ես արագ մոտեցա նրան և կանչեցի մորս։ Բայց ուշ էր։ Նավապետը հանկարծամահ եղավ կաթվածահարությունից։ Եվ տարօրինակ է, ինձ այդ մարդը երբեք դուր չէր եկել, թեև վերջին ժամանակներս սկսել էի խղճալ, բայց նրան մեռած տեսնելով, լաց եղա։ Ես երկար ժամանակ լաց եղա, արցունքներս հոսում էին։ Սա երկրորդ մահն էր, որ տեղի էր ունենում իմ աչքի առաջ, և այն վիշտը, որ պատճառել էր ինձ առաջին մահը, դեռ թարմ էր իմ սրտում։

Գլուխ IV։ Նավաստու սնդուկը

Ես, իհարկե, իսկույն պատմեցի մորս այն բոլորն, ինչ որ գիտեի։ Գուցե պետք է այդ մասին ավելի շատ պատմեի։ Մենք ծանր և վտանգավոր դրության մեջ ընկանք։

Դրամի մի մասը, նավապետի մահից հետո, եթե միայն փող ուներ նա, անպայման պետք է պատկաներ մեզ։ Բայց հազիվ թե Սև Գամփռի և կույր մուրացիկի նման նրա ընկերները համաձայնեին հրաժարվել իրենց ավարից, հանգուցյալի պարտքերը վճարելու համար։ Նավապետի հրամանը՝ ձի նստել և գնալ բժիշկ Լիվսիի ետևից, ես կատարել չկարողացա. չէր կարելի մորս թողնել մենակ, անպաշտպան։ Այդ մասին մտածել էլ հարկավոր չէր։ Մենք չէինք համարձակվում երկար ժամանակ մնալ տանը, մենք ցնցվում էինք մինչև անգամ այն ժամանակ, երբ մեր օջախի ածուխներն ընկնում էին երկաթե ցանցի վրա։ Մենք վախենում էինք մինչև անգամ ժամացույցի չխկչխկոցից։ Ամեն տեղից ինչ-որ ձայներ էինք լսում, կարծես թե մեկը մոտենում էր մեր տանը։

Երբ մտածում էինք, թե հատակի վրա մեռած մարմին է ընկած և որ մոտիկում, ինչ-որ տեղ թափառում է զզվելի կույր մուրացիկը, մազերս բիզ-բիզ էին կանգնում։ Մի րոպե ուշանալ չէր կարելի։ Պետք է ինչ-որ բան ձեռնարկեինք։ Եվ մենք որոշեցինք միասին ճանապարհվել դեպի մոտիկ գյուղը օգնություն կանչելու։ Որոշեցինք ու կատարեցինք։ Գլուխներս բաց սկսեցինք վազել սառը մշուշի միջով։ Արդեն սկսել էր մթնել։

Գյուղը չէր երևում, սակայն մոտիկ էր, մի քանի հարյուր յարդ տարածության վրա, հարևան ծովախորշի հակառակ կողմում։ Ինձ շատ արիացնում էր այն հանգամանքը, որ կույր մուրացիկը հակառակ կողմով էր գնացել։ Մենք գնում էինք, թեև ոչ երկար ժամանակ, երբեմն կանգ էինք առնում և ականջ դնում։ Սակայն չորս կողմը սովորական ձայներ էին. շնչում էր մակընթացությունը, և անտառում ագռավներն էին կռկռում։

Գյուղում արդեն մոմերը վառել էին, և ես չեմ մոռանում, թե նրանց դեղնավուն փայլը դռներում և պատուհաններում ինչպես հանգստացրեց մեզ։ Եվ սա միակ օգնությունն էր, որ մեզ հաջողվեց ստանալ։ Ոչ ոք գյուղի բնակիչներից չհամաձայնեց գալ մեզ մոտ՝ «Ծովակալ Բենբոու»։

Որքան շատ էինք խոսում մեր հուզմունքի մասին, այնքան ուժեղ էին այդ մարդիկ կռթնում իրենց անկյուններում։ Նավապետ Ֆլինտի անունը, որ ինձ մինչ այդ անծանոթ էր, նրանցից շատերին ծանոթ էր և սարսափեցնում էր։ Նրանցից ոմանք հիշեցին, թե ինչպես մի անգամ, դաշտում, «Ծովակալ Բենբոուի» մոտ աշխատելիս, ճանապարհին ինչ-որ կասկածելի մարդիկ տեսան։ Անծանոթները նրանց մաքսանենգ թվացին, և նրանք տուն շտապեցին, որ իրենց դռներն ավելի ամուր փակեն։ Նրանցից մեկն էլ ծովախորշում տեսել էր մի փոքրիկ նավ, որ կոչվում էր Լոգովո Կիտա։ Այդ պատճառով էլ միայն հիշելը նավապետի մտերիմների մասին սարսռեցնում էր նրանց։ Գտնվեցին համարձակ մարդիկ, որոնք համաձայնեցին գնալ բժիշկ Լիվսիի ետևից, որ ապրում էր մյուս կողմում, սակայն պանդոկի պաշտպանությանը ոչ ոք չէր ուզում մասնակցել։

Ասում են, թե վախկոտությունը վարակիչ է։ Սակայն վեճերը և հակաճառությունները ընդունակ են մարդուն քաջություն ներշնչել։ Երբ բոլորն էլ հրաժարվեցին մեզ հետ գալուց, մայրիկս հայտնեց, որ չի ցանկանում կորցնել այն դրամը, որ պատկանում է իր որբացած որդուն։

― Դուք կարող եք, որքան ուզում եք վախենալ, ես և Ջիմը վախկոտներից չենք։ Մենք կվերադառնանք այն ճանապարհով, որով եկել ենք։ Ձեզ նման պնդակազմ, լայնաթիկունք մարդկանց համար պատիվ չի բերում ճտի սիրտ ունենալը։ Մենք այն սնդուկը բաց կանենք, եթե դրա համար մեռնելու էլ լինենք։ Ես շատ շնորհակալ կլինեմ, տիկին Կրոսալի, եթե թույլ տաք վերցնելու ձեր պայուսակը, որ նրա մեջ լցնենք ու բերենք այն փողերը, որ օրենքով մեզ են պատկանում։

Ես, իհարկե, հայտնեցի, թե կգնամ մորս հետ և, իհարկե, բոլորը գոռացին, թե դա անմտություն է։ Այնուամենայնիվ, տղամարդկանցից ոչ ոք չասաց, թե կգա ճանապարհ դնելու։ Օգնությունը սահմանափակվեց նրանով միայն, որ տվին ինձ մի լցրած ատրճանակ և խոստացան պատրաստ պահել թամբած ձիեր, որ եթե ավազակներն ընկնեն մեր ետևից, կարողանանք փախչել։ Իսկ մի երիտասարդ սլացավ բժշկի մոտ զինված ուժ բերելու։

Իմ սիրտն ուժգին խփում էր, երբ մենք ուղղվեցինք դեպի մեր վտանգավոր ճանապարհը։ Ցուրտ գիշեր էր։ Լիալուսինը դուրս եկավ։ Նա արդեն բարձրացել էր հորիզոնի վրա և մշուշում կարմրին էր տալիս՝ յուրաքանչյուր րոպե ավելի պայծառ փայլելով։ Մենք հասկացանք, որ շուտով ցերեկվա պես լույս կլինի, և մեզ վերադարձին նկատելը դժվար չի լինի։ Այդ պատճառով էլ սկսեցինք ավելի շտապել։ Մենք անձայն ու արագ անցնում էինք ցանկապատերի երկարությամբ և ճանապարհին ոչ մի սարսափելի բանի չհանդիպելով, վերջապես հասանք «Ծովակալ Բենբոուին»։

Տուն հասնելով, ես իսկույն փակեցի դուռը նիգով։ Ծանր շնչելով, մենք կանգնած էինք մթության մեջ, մեն-մենակ դատարկ տան մեջ, որտեղ ընկած էր դիակը։ Հետո մայրիկս պանդոկից մոմ բերեց և ձեռք ձեռքի բռնած, մտանք ընդհանուր սենյակը։ Նավապետն ընկած էր նույն դրությամբ, ինչպես թողել էինք, մեջքի վրա, բաց աչքերով, մի ձեռքը ետ գցած։

— Վարագույրներն իջեցրու, Ջի՛մ,— շշնջաց մայրիկս։— Նրանք կարող են մեզ հետևել պատուհանից... Իսկ այժմ,— ասաց նա, երբ վարագույրներն իջեցրի,— պետք է որոնել սնդուկի բանալին։ Բայց ես կուզենայի իմանալ, թե ո՞վ սիրտ կանի մեռելին ձեռք տալ։

Այս ասելիս, նա մինչև անգամ քիչ հեկեկաց։

Ես չոքեցի։ հատակին, նավապետի ձեռքի մոտ, ընկած էր մի փոքրիկ թղթի կտոր, մի կողմին սև գույն քսված։ Ես չկասկածեցի, որ սև նշանը հենց սա է։ Արագ վերցրի թուղթը և նկատեցի, որ մյուս երեսին, գեղեցիկ, պարզ ձեռագրով գրված է՝ «Ժամանակ ենք տալիս մինչև երեկոյան ժամը տասը»։

— Նրանք կգան ժամը 10-ին, մայրիկ,— ասացի ես։

Եվ հենց այդ վայրկյանին մեր հին ժամացույցն սկսեց խփել։ Այս հանկարծակի ձայնն ստիպեց մեզ ուժեղ ցնցվել։ Բայց ուրախացրեց մեզ, որովհետև ժամը վեցն էր միայն։

— Դե՛, Ջիմ,— ասաց մայրս, — որոնիր բանալին։

Ես նավապետի գրպանները մեկց մյուսի ետևից քրքրեցի։ Մի քանի մանր դրամ, մի մատնոց, թել ու հաստ ասեղ, մի կտոր ծայրը կծված ծխախոտ, ծուռ կոթ ունեցող մի դանակ, գրպանի կողմնացույց, հրահան՝ ահա այն բոլորը, ինչ որ գտա։ Ես արդեն սկսեցի հուսահատվել։

— Կարող է վիզն է,— ասաց մայրիկս։

Զզվանքս հաղթահարելով, ես պատռեցի նրա շապկի օձիքը։ Եվ, իսկապես, յուղոտված թելով, որը ես իսկույն կտրեցի նավապետի սեփական դանակով, կախված էր բանալին։

Այս հաջողությունը մեզ հույս ներշնչեց, և մենք շտապեցինք վերև, այն փոքրիկ սենյակը, որտեղ այնքան երկար ժամանակ ապրել էր նավապետը և որտեղ, գալու օրից գտնվում էր նրա սնղուկը։

Արտաքինով դա նավաստու մի սովորական սնդուկ էր։ Խուփի վրա երևում էր Բ տառը, որը փորագրված էր տաքացրած երկաթով։ Անկյունները տրորված ու մաշված էին, կարծես այդ սնդուկը երկար ու դժվարին ծառայություն էր կաաարել։

— Բանալին տո՛ւր,— ասաց մայրիկս։

Կողպեքը դժվար էր բացվում, այնուամենայինվ, հաջողվեց բաց անել, և նա մի վայրկյանում խուփը ետ գցեց։

Ծխախոտի և կուպրի ուժեղ հոտ փչեց։ Ամենից առաջ մենք տեսանք մի նոր, լավ մաքրված ու արդուկված և, մորս ասելով, ոչ մի անգամ չհագած կոստյում։ Կոստյումը բարձրացնելով, մենք գտանք մի կույտ զանազան իրեր, երկնային մարմինների բարձրությունը չափելու գործիք (կվադրանտ), մի թիթեղյա գավաթ, մի քանի կտոր ծխախոտ, երկու զույգ գեղեցիկ ատրճանակներ, մի կտոր արծաթ, մի հին իսպանական ժամացույց, մի քանի էժանագին, բայց գլխավորապես արտասահմանում արտադրած մանր-մունր իրեր, մի զույգ կողմնացույց՝ պղնձե շրջանակով, և հինգ կամ վեց հրաշալի խեցի՝ Հնդկաչինից։ Հետագայում ես հաճախ էի մտածում էի, թե ինչու նավապետը, այդպիսի թափառական, վտանգավոր, հանցավոր կյանք ունենալով, քարշ էր տալիս իր ետևից այդ խեցիները։

Սակայն ուրիշ թանկարժեք առարկա, բացի արծաթի կտորից և մանր-մունր բաներից, մենք չգտանք, իսկ դրանք մեզ պետք չէին։ Մեզ փող էր հարկավոր, միայն փող։ Սնդուկի տակ գտնվում էր մի հին ծովային թիկնոց, որն աղի ջրից սպիտակել էր։ Մայրիկս անհամբերությամբ ետ գցեց թիկնոցը, և մենք տեսանք սնդուկում գտնվող վերջին իրերը. թղթի կապոցի պես մոմլաթում փաթաթված մի ծրար և քաթանի տոպրակ, որի մեջ, ձայնից դատելով, ոսկի կար։

— Ես ցույց կտամ այդ ավազակներին, որ ազնիվ կին եմ։ Ես կվերցնեմ միայն այնքան, ինչքան նա ինձ պարտք էր, ո՛չ մի ֆարտինգ ավելի։

Եվ նա սկսեց համրել փողն ու լցնել այն պայուսակը, որ ես բռնել էի։

Սա դժվար և երկար Ժամանակ խլող գործ էր։ Այստեղ հավաքված և խառնված էին զանազան տեսակի և տարբեր երկրների փողեր․․․ և՛ դուբլոններ, և՛ լուիդորներ, և գինեյներ, և՛ պիաստրներ և էլի ուրիշ փողեր, որոնք ինձ անծանոթ էին, գինեյնեը ամենից քիչ էին, իսկ մայրիկս միայն գինեյներն էր հաշվել կարողանում։

Երբ նա հաշվեց այն գումարի կեսը, որ պարտք էր մեզ նավապետը, ես հանկարծ նրա ձեռքը բռնեցի։ Խաղաղ և ցուրտ օդում մի ձայն լսեցի, որից արյունը սառավ իմ երակներում՝ կույրի ձեռնափայտի թխկոցը սառած ճանապարհի վրա։ Թխկոցը մոտենում էր, և մենք, շունչներս պահած, լսում էինք։ Հետո լսվեց մի ուժեղ զարկ պանդոկի դռանը, դրանից հետո դռան բռնակը շարժվեց, նիգը զնգաց՝ ինչ-որ մեկը փորձում էր ներս մտնել։ Ներսում ու դրսում հանդարտություն տիրեց։ Եվ վերջապես կրկին լսվեց ձեռնափայտի թխկոցը։ Թխկոցը հեռանամ էր և շուտով այլևս չլսվեց։ Այս հանգամանքը մեզ աննկարագրելի ուրախություն պատճառեց։

— Մայրի՛կ,— ասացի ես,— վերցրու բոլորը և շուտով փախչենք։

Ես համոզված էի, որ նիգով փակված դուռը կույրին կասկածելի թվաց, և որ նա այստեղ կբերի իր ողջ իշամեղվի բույնը։

Համենայն դեպս, ինչ լավ է, որ ես գլխի ընկա և դուռը նիգով փակեցի։

Սակայն մայրիկս, չնայած իր երկյուղին, չէր համաձայնում ոչ մի կոպեկ ավելի վերցնել նրանից, ինչ-որ հասնում էր մեզ և միաժամանակ համառորեն չէր համաձայնում քիչ վերցնել։ Նա ասում էր, որ դեռ ժամը յոթը չկա, որ մենք շատ ժամանակ ունենք։ Նա գիտի իր բոլոր իրավունքները և ոչ ոքին չի զիջի։ Նա համառորեն վիճում էր ինձ հետ մինչև այն ժամանակ, երբ հանկարծ երկարատև հանդարտ շվոցի ձայն լսեցինք, որը եկավ հեռվից, բլրի վրայից։ Մենք միանգամից հակաճառությունը դադարեցրինք։

— Ես կվերցնեմ այն, ինչ-որ հաշվել եմ,― ոտի կանգնելով ասպց մայրիկս։

— Իսկ ես կվերցնեմ և այս, ուղիղ հաշվի համար,— ասացի ես, վերցնելով մոմլաթի մեջ փաթաթված թղթի կապոցը։

Մի րոպեից հետո մենք արդեն ներքևում էինք։ Մոմը մնաց դատարկ սնդուկի մոտ։ Ես դուռը բաց արի, և մենք դուրս եկանք ճանապարհ։ Ոչ մի րոպե կորցնել չէր կարելի։ Մշուշն արագ ցրվում էր։ Լուսինը սաստիկ փայլում էր։ Միայն հովտի խորքում և պանդոկի դռան մոտ միգոտ մշուշի երերուն քող կար, կարծես նրա համար, որ թաքցնի մեր փախուստի առաջին քայլերը։ Բայց արդեն ճանապարհի կեսին, քիչ վերև, բլրի ստորոտում, մենք անխուսափելի կերպով պետք է լուսնի լույսի շերտի մեջ ընկնեինք, և դեռ սա բոլորը չէ. հեռվից մենք լսեցինք մեկի արագ մոտեցող քայլերի ձայնը։ Մենք ետ նայեցինք և տեսանք մի թռչող լապտեր՝ ինչ-որ մեկը լապտերը ձեռքին գալիս էր։

― Սիրելիս,— ասաց մայրիկս,— փողերը վերցրու և փախիր։ Ես զգում եմ, որ իսկույն կուշաթափվեմ։

«Երկուսս էլ կորանք»,— վճռեցի ես։ Ինչպե՜ս էի անիծում մեր հարևանների վախկոտությունը։ Ինչպե՜ս էի բարկանում խեղճ մայրիկի վրա, նրա ազնվության, նրա համեստության, անցյալի համարձակության և ներկայիս թուլության համար։

Բարեբախտաբար անցնում էինք մի ինչ-որ փոքրիկ կամրջի մոտով։ Ես մայրիկիս օգնեցի, որ ներքև իջնի։ Նա հառաչեց և ընկավ ուսիս վրա։ Չգիտեմ, որտեղից ես ուժ առա, սակայն նրան քարշ տվի ներքև՝ կամրջի տակ, առվակի մոտ։ Միայն վախենում եմ, որ այդ շատ կոպտորեն արեցի։ Կամուրջը ցածր էր և նրա տակ շարժվել կարելի էր միայն չորեքթաթ արած։ Ես սողացի առաջ, կամարի տակ, բայց մայրս համարյա ամբողջովին տեսանելի էր։ Մենք գտնվում էինք պանդոկից մի քանի քայլ հեռավորության վրա։

Գլուխ V։ Կույրի վախճանը

Պարզվեց, որ իմ հետաքրքրությունը երկյուղից ուժեղ էր։ Տեղումս նստել չկարողացա։ Զգուշությամբ դուրս եկա կամրջի տակից և թաքնվեցի թփի ետևում։ Այստեղից ես պարզ տեսնում էի պանդոկի դռան առջևի ճանապարհը։

Հենց որ գրավեցի դիտարանը, իսկույն թշնամիները հայտնվեցին։ Նրանք յոթ կամ ութ հոգի էին։ Նրանք, բարձր և անկանոն կերպով կոշիկները գետնին զարկելով, արագ մոտենում էին։ Ձեռքին լապտեր ունեցող մարդը վազում էր առջևից։ Նրան հետևում էին երեք հոգի, ձեռք ձեռքի տված։ Չնայած մշուշին, ես նկատեցի, որ այս եռյակի մեջտեղի մարդը կույր մուրացիկն է։ Հետո լսեցի նրա ձայնը և համոզվեցի, որ նա է։

— Դուռը ջարդեցեք,― աղաղակեց նա։

— Իսկույն, պարոն,— ձայն տվին երկու թե երեք հոգի։

Եվ նրանք գրոհ տվին «Ծովակալ Բենբոուի» դռան վրա։ Դռան մոտ նրանք կանգ առան և սկսեցին շշնջալով խորհրդակցել։ Երևի զարմացան, որ դուռը փակված չէ։ Հետո կրկին լսվեցին կույրի հրամանները։ Նրա անհամբեր, կատաղի ձայնը գնալով բարձրանում էր։

— Տուն մտե՛ք։ Տուն մտե՛ք։ Տուն մտե՛ք,– գոչում էր նա, անիծելով նրանց դանդաղաշարժություլնը։

Չորս թե հինգ հոգի տուն մտան, երկուսը մնացին ճանապարհին՝ սարսափելի կույրի հետ։ Ապա, մի քանի րոպե լռությունից հետո, զարմանքի ճիչ բարձրացավ և մեկի ձայնը ներսից աղաղակեց․

— Բիլին մեռած է։

Սակայն կույրը կրկին հայհոյեց նրանց, որ այդպես դանդաղում են։

— Խուզարկեցեք նրան, ստոր դատարկապորտներ։ Մնացածդ գնացեք վերև սնդուկը բերելու,— հրամայեց նա։

Կոշիկներով թրխկթրխկացնելով, նրանք բարձրացան մեր հնացած սանդուղքով և նրանց դոփյունից ողջ տունը դողաց։ Հետո էլի զարմանքի աղաղակներ լսվեցին։ Նավապետի պատուհանի փեղկերը բացվեցին և ջարդված ապակու կտորները զրնգալով ներքև թափվեցին։ Պատուհանից մի մարդ դուրս նայեց։ Նրա գլուխը և ուսերը, լուսնյակի լույսի տակ, լավ երևում էին։ Նա ձայն տվեց կույր մուրացիկին, որ կանգնած էր ներքևում, ճանապարհին։

— Պյո՛ւ, այստեղ մեզանից առաջ մարդիկ են եղել։ Սնդուկը տակից գլուխ խառնել են։

— Իսկ ինչ-որ մենք որոնում ենք, տե՞ղն է,— ընդհատեց Պյուն։

— Փողերն այստեղ են։

— Փողերը սատանան տանի,— գոչեց կույրը։— Ես խոսում եմ Ֆլինտի թղթերի մասին։

— Թղթեր չեն երևում,— ձայն տվեց մարդը։

— Է՛յ դուք, ներքևում գտնվողներ, տեսեք մեռելի մարմնի վրա չե՞ն արդյոք,— կրկին գոչեց կույրը։

Մյուս ավազակը, երևի նրանցից մեկը, որոնք մնացել էին ներքևում, գնաց նավապետի դիակը խուզարկելու։ Նա հայտնվեց պանդոկի դռանը։

— Մինչև մեր գալը խուզարկել են,— ասաց նա,— մեզ համար ոչինչ չեն թողել։

― Մեզ թալանել են այստեղի մարդիկ։ Այն շան ձագը,— գոչեց Պյուն։— Ափսոս, որ նրա աչքերը չհանեցի... Նրանք քիչ առաջ այստեղ էին։ Երբ ես ուզում էի մտնել, դուռը նիգով փակված էր։ Որոնեցեք նրանց, տղե՛րք։ Որոնեցեք բոլոր անկյուններում։

— Այո՛, նրանք այստեղ եղել են, նրանք թողել են վառված մոմը,— ասաց պատուհանում գտնվող մարդը։

― Որոնեցե՛ք։ Որոնեցե՛ք։ Ողջ տունը տակնուվրա արեք,— կրկնում էր Պյուն, ձեռնափայտը թրխկթրխկացնելով։

Եվ ահա մեր հինավուրց պանդոկում մի սարսափելի խառնաշփոթություն սկսվեց։ Ամեն տեղ ծանր քայլերի ձայն լսվեց։ Թափվեցին ջարդոտված կահույքի կտորները, ներքևում և վերևում դռներն այնպես ուժգին փակվեցին, որ մինչև անգամ շրջակայքի ժայռերն այդ կատաղի դղրդյունին ձայնակցեցին։ Բայց բոլորն իզուր անցավ․ մարդիկ, մեկը մյուսի ետևից, դուրս եկան և զեկուցեցինք որ մեզ ոչ մի տեղ չգտան։

Այդ վայրկյանին հեռվից կրկին լսվեց այն շվոցը, որն այնպես վախեցրեց ինձ և մայրիկիս մեռելի փողերը հաշվելիս։

Այս անգամ երկու շվոց լսվեց։ Առաջ ես կարծում էի, թե կույրն այդ շվոցով իր ընկերներին գրոհի է կանչում։ Սակայն այժմ նկատեցի, որ շվոցը լսվեց գյուղի կողմից և գլխի ընկա, որ դա բանդիտներին վտանգից նախազդուշացնող ազդանշան է։

— Էլի Դերկն է,— ասաց մեկը։— Լսո՞ւմ եք, նա երկու անգամ շվացրեց։ Պետք է փախչել, տղերք։

― Փախչե՞լ։ Ախ, դուք, տխմարներ։ Դերկը եղել է միշտ հիմար ու վախկոտ։ Նրան լսելու կարիք չկա։ Նրանք այս մոտիկ տեղերում են։ Հեռու փախչել չէին կարող։ Դուք պետք է նրանց գտնեք։ Որոնեցե՛ք, շներ։ Որոնեցեք բոլոր տեղերը։ Օ՜, սատանա,— բացականչեց նա,— եթե ես աչքեր ունենայի՜։

Այս բացականչությունը որոշ չափով աշխուժացրեց ավազակներին։ Սրանցից երկուսն սկսեցին արագ փնտրել ծառերի պուրակում, բայց ակամա, հազիվ շարժվելով։ Ինձ թվաց, որ նրանք ավելի շատ մտածում էին փախուստի, քան մարդ փնտրելու մասին։ Մնացածները շվարած կանգնած էին ճանապարհին։

— Ձեր ձեռքին հազարներ կան, իսկ դուք ապուշների նման դանդաղում եք։ Եթե գտնեք այդ թուղթը, թագավորից հարուստ կդառնաք։ Այդ թուղթն այստեղ է, երկու քայլի վրա, իսկ դուք որոնելուց խուսափում և փախչելու առիթ եք փնտրում։ Ձեր մեջ մի համարձակ մարդ չգտնվեց, որը, վտանգն աչքի տակ առած, գնար Բիլի մոտ և նրան սև նշան տար։ Էլի ես տարա, կույրս։ Ձեր պատճառով ես այժմ կորցնում եմ իմ բախտավորությունը։ Ես պետք է սողամ չքավորության մեջ և գրոշներ խնդրեմ մի բաժակ խմելիքի համար, այնինչ կարող էի կառքով ման գալ։

— Բայց չէ՞ որ փողերը մեզ մոտ են,— ասաց մեկը։

— Իսկ թուղթը, երևի, նրանք թաքցրել են,— ավելացրեց մյուսը։— Փողերը վերցրու, Պյու, և դիվոտելուդ վերջ տուր։

Պյուն, ճիշտ որ, դևի նման էր։ Ավազակների վերջին առարկությունները վերջնականապես կատաղեցրին նրան։ Սաստիկ զայրացած, նա բարձրացրեց իր գավազանը և, կույրիկույր հարձակվելով իր ընկերների վրա, սկսեց նրանց հարվածել։

Նրանք իրենց հերթին չարագործին պատասխանում էին հայհոյանքներով, որոնց հետևում էին սարսափելի սպառնալիքները։ Նրան շրջապատած, փորձում էին բաց անել մատները և խլել գավազանը նրա ձեռքից։

Այս վեճը մեզ համար փրկություն էր։

Երբ նրանք կռվում էին և իրար հայհոյում, բլուրներից, գյուղի կողմից սլացող ձիերի դոփյուն լսվեց։ Համարյա հենց նույն վայրկյանին ատրճանակի կրակոց լսվեց և կրակ փայլեց։ Այդ վերջին ազդանշանն էր։ Դա նշանակում էր, թե վտանգը մոտ է։ Ավազակներն այս ու այն կողմ ընկան. մեկը ծովախորշի ճանապարհով դեպի ծովը, մյուսները՝ լանջով դեպի վեր։ Կես րոպեից հետո ճանապարհին միայն Պյուն մնաց։ Կույրին մենակ թողեցին, գուցե երկյուղից նրան մոռացան, գուցե և, դիտմամբ, հարվածների և հայհոյանքների համար վրեժ լուծեցին։ Մնալով մենակ, նա կատաղությամբ գավազանը խփում էր գետնին և ձեռքերը պարզած կանչում ընկերներին, սակայն վերջնականապես մոլորվեց և փոխանակ դեպի ծովը գնալու, վազեց գյուղի ուղղությամբ։

Նա սլանում էր ինձնից մի քանի քայլ հեռավորության վրա և լացակումած ասում․

— Ջոնի՛, Սև Գամփռ, Դերկ։ Չէ՞ որ դուք չեք թողնի ծերունի Պյուին, թանկագին ընկերներ, չէ՞ որ դուք չեք լքի ծերունի Պյուին։

Այնինչ ձիերի դոփյունը մոտենում էր։ Արդեն կարելի էր տեսնել հինգ կամ վեց ձիավոր, լուսնի լույսով լուսավորված։ Նրանք բլրից արագ ներքև էին սլանում։

Այստեղ միայն կույրը գլխի ընկավ, որ այնտեղ չի գնում, ուր հարկավոր է։ Աղաղակելով, նա շրջվեց, վազեց ուղիղ դեպի ճանապարհի մոտի առուն և ընկավ ջուրը։ Բայց իսկույն ոտի կանգնեց և ցնորված դուրս եկավ առվից և ընկավ առջևից սլացող ձիու ոտների տակ։

Ձիավորն ուզեց ազատել նրան, բայց արդեն ուշ էր։ Կույրի հուսահատ ճիչը կարծես թե պատռեց գիշերային խավարը։ Ձիու չորս սմբակները տրորեցին և ճխլեցին նրան։ Նա ընկավ կողքի վրա, կամաց շուռ եկավ մեջքի վրա և այլևս չշարժվեց։

Ես ոտի կանգնեցի և ձիավորներին ձայն տվի։ Նրանք խմբվել էին կույրի շուրջը, տեղի ունեցած դժբախտությունից վախեցած։ Ես իսկույն ճանաչեցի նրանց։ Ամենից վերջինն այն դեռահասն էր, որը համաձայնեց գնալ բժիշկ Լիվսիի ետևից։ Մնացածները մաքսատան պահնորդներն էին, որոնց նա հանդիպել էր ճանապարհին։ Նրա խելքը կտրել էր օգնության կանչել նրանց. ինչ-որ մի նավի մասին Լոգովո Կիտում լսել էր մաքսատան պետ պարոն Դենսը։ Ճանապարհը դեպի Լոգովո Կիտն անցնում էր մեր պանդոկի մոտով, և Դենսն իսկույն, իր խմբի ուղեկցությամբ, սլացավ այնտեղ։ Շնորհիվ այս բախտավոր պատահականության ես և մայրս ազատվեցինք անխուսափելի մահից։

Պյուն սպանված էր տեղնուտեղը։ Մայրիկիս տարանք գյուղ։ Այնտեղ քթին բուրավետ աղ մոտեցրին, երեսին սառը ջուր լցրին, և նա սթափվեց։ Չնայած նրա կրած երկյուղին, այնուամենայնիվ, չէր դադարում գանգատվելուց, թե ժամանակ չունեցավ նավապետի փողերից վերցնել այնքան, որքան իրավունքով պատկանում էր իրեն։

Այդ ժամանակ մաքսատան պետ Դենսն իր խմբի հետ ճանապարհվեց Լոգովո Կիտա։ Բայց որովհետև պահնորդները վախենում էին, որ դարան մտած մարդիկ կարող են լինել, այդ պատճառով էլ իջան առվակի ափը, ձիերից իջան և նրանց սանձերից քաշելով առաջ գնացին։ Եվ բնական է․ այն ժամանակ, երբ նրանք վերջապես հասան ծովախորշին, նավն արդեն խարիսխը բարձրացրել էր, թեպետև ափից հեռու չէր գտնվում։ Դենսը ձայն տվեց, որին պատասխանեց մի ուրիշ ձայն, որը խորհուրդ էր տալիս նրան խուսափել լուսնի լույսով լուսավորված վայրերից, եթե չի ուզում իր մարմնի մեջ արճճի լավ բաժին ստանալ։ Եվ իսկույն նրա ուսի մոտ մի գնդակ սուլեց։ Շուտով նավն իր արագությունը կրկնապատկեց և անհետացավ։ Պարոն Դենսը, ինչպես ինքն ասաց, որ ինքը կանգնած էր ծովափին, ինչպես «ծովից դուրս շպրտված ձուկ»։ Նա իսկույն մարդ ուղարկեց Բ․․․, որ իսկույն նավ ուղարկեն ծով։

— Բայց, այնուամենայնիվ, իզուր,–— ասաց նա։– Նրանց այլևս հասնել չի կարելի։ Ես ուրախ եմ, որ պարոն Պյուի կոշտը տրորեցի։ Ես հասցրել էի նրան պատմել կույրի մասին։

Ես նրա հետ վերադարձա «Ծովակալ Բենբոու»։ Դժվար է նկարագրել, թե ինչպիսի ավերում էր։ Բանդիտները, ինձ ու մորս որոնելիս, մինչև անգամ պատի ժամացույցը պոկել էին։ Եվ թեև իրենց հետ ոչինչ չէին տարել, բացի նավապետի փողի տոպրակից և մեր դրամարկղից մի քանի արծաթե դրամներից, սակայն ինձ համար միանգամայն պարզ էր, որ մենք սնանկացել ենք։

Պարոն Դենսը երկար ժամանակ ոչինչ չէր կարողանում հասկանալ։

— Ասում ես նրանք փո՞ղ են վերցրել։ Բացատրիր ինձ, Հոկինս, էլ ի՞նչ էր նրանց պետք։ Նրանք էլի ուրիշ փո՞ղ էին որոնում։

— Ո՛չ, պարոն, փող չէին որոնում,— պատասխանեցի ես,― ինչ-որ նրանք փնտրում էին, ինձ մոտ է, գրպանումս։ Ճշմարիտն ասած, ես կուզենայի այդ բանն ավելի ապահով տեղ դնել։

— Ճշմարիտ է, տղա, ճշմարիտ է,— ասաց նա։― Եթե ուզում ես, տուր ինձ։

— Ես մտածում էի տալ բժիշկ Լիվսիին․․․— սկսեցի ես։

— Ճիշտ է,— եռանդով ընդհատեց նա։— ճիշտ է։ Բժիշկ Լիվսին ջենտլմեն է և դատավար։ Թերևս ես էլ պետք է գնամ նրա կամ կալվածատիրոջ մոտ և զեկուցեմ պատահած դեպքի մասին։ Չէ՞ որ այսպես, թե այնպես, սպանություն է պատահել։ Ես, իհարկե, երբեք չեմ ափսոսում, բայց կարող են գտնվել մարդիկ, որոնք մեղքը գցեն ինձ՝ թագավորական մաքսատան պետիս վրա։ Գիտե՞ս ինչ, Հոկինս, գնանք ինձ հետ։ Ես քեզ հետս կտանեմ, եթե ցանկանում ես։

Ես շնորհակալություն հայտնեցի, և մենք գնացինք գյուղ, որտեղ ձիերն էին գտնվում։ Մինչ ես մնաս բարով էի ասում մայրիկիս, բոլորն արդեն ձի էին նստել։

― Դոգե՛ր,— ասաց պարոն Դենսը,— քո ձին լավն է, այս քաջ տղային դիր ձիուդ գավակին։

Հենց որ ես նստեցի ձիու գավակին, Դոգերի գոտին բռնեցի, մաքսատան պետը հրամայեց ճանապարհ ընկնել, և խումբը սլացավ ճանապարհով դեպի բժիշկ Լիվսիի տունը։

Գլուխ VI։ Նավապետի թղթերը

Մենք արագ սլանում էինք և վերջապես կանգ առանք բժիշկ Լիվսիի դռանը։ Տան ճակատը պատած էր խավարով։

Պարոն Դենսն ինձ հրամայեց ձիուց ցած թռչել և դուռը ծեծել։

Աղախինը դուրս եկավ։

— Բժիշկ Լիվսին տա՞նն է,— հարցրեցի ես։

– Ո՛չ,— պատասխանեց նա։— Նա կեսօրից հետո տուն վերադարձավ, իսկ այժմ գնացել է կարվածատուն՝ ճաշելու և երեկոն կալվածատիրոջ հետ անցկացնելու։

— Այդ դեպքում մենք գնում ենք այնտեղ,— ասաց պարոն Դենսը։

Կալվածատունը հեռու չէր։ Ես մինչև անգամ ձի չնստեցի, այլ Դոգերի ասպանդակից բռնած, ձիու կողքից վազեցի։

Պուրակի դարպասը երևաց։ Երկար, լուսնի լույսով լուսավորված ծառուղին տանում էր դեպի հեռվում սպիտակին տվող կալվածատունը, որը շրջապատված էր հինավուրց այգով։ Պարոն Դենսը ձիուց ցած թռավ և ինձ տարավ կալվածատունը։ Մեզ իսկույն ներս թողին։

Երկար միջանցքով, որի վրա գորգ էր փռված, ծառան մեզ տարավ տանտիրոջ առանձնասենյակը։ Առանձնասենյակի պատերի մոտ գրքի պահարաններ էին դրված։ Յուրաքանչյուր պահարանի վրա մի կիսանդրի կար։ Կալվածատերը և բժիշկը, պայծառ կրակի մոտ նստած, ծխում էին։

Ես երբեք կալվածատիրոջն այդքան մոտիկից չէի տեսել։ Նա մի բարձրահասակ, վեց ֆուտից ավելի երկարություն ունեցղ տղամարդ էր, հաղթանդամ, լայն, մռայլ դեմքով, երկար ճանապարհորդության ժամանակ կոպտացած և քամահար դարձած։ Նա ուներ սև, շարժուն ունքեր, որոնք արտահայտում էին ոչ թե չարություն, այլ բարձրամիտ և դյուրագրգիռ բնավորություն։

— Մտե՛ք, պարոն Դենս,— ասաց նա հպարտությամբ և ներողամտորեն։

― Բարի՜ երեկո։

― Բարի երեկո, Դենս՛,— ասաց բժիշկը և գլխով արավ։— Բարի երեկո, Ջիմ, բարեկամ։ Այդ ի՞նչ բարեհաջող քամի է ձեզ այստեղ բերել։

Մաքսատան պետն ուղղվեց, ձեռները ցած գցեց և, ինչպես սովորած դասը, պատմեց մեր բոլոր արկածները։ Դուք տեսնեիք, թե ինչ բազմանշանակալից կերպով նայեցին իրար այդ երկու ջենտլմենները նրա պատմելու ժամանակ։ Նրանք այնպիսի հետաքրքրությամբ էին լսում, որ մինչև անգամ ծխելը դադարեցրին։ Իսկ երբ լսեցին, թե ինչպես մայրիկս գիշերով գնաց մեր տուն, բժիշկ Լիվսին իր ծնկին խփեց, իսկ կալվածատերը գոչեց՝ «կեցցե՛» և կոտրեց իր երկար ծխամորճը՝ բուխարու վանդակին խփելով։ Պարոն Տրելոնին, (եթե հիշում եք, այդպես էր կոչվում կալվածատերը) վաղուց էր թողել իր բազկաթոռը և շրջում էր սենյակում, իսկ բժիշկը, լավ լսելու նպատակով, գլխից վերցրեց իր դիմափոշոտ կեղծամը։ Տարօրինակ էր տեսնել նրան առանց կեղծամի, սև, կարճ խուզած մազերով։

Վերջապես պարոն Դենսն իր պատմությունը վերջացրեց։

— Պարոն Դենս,— ասաց կալվածատերը,― դուք ազնիվ եք։ Դուք արիություն եք կատարել՝ ճզմելով ամենաարյունարբու չարագործներից մեկին։ Այդպիսիներին պետք է ճզմել, ինչպես ճզմում են ուտիճներին։ Հոկինս, ես տեսնում եմ, որ դու էլ քաջ երիտասարդ ես։ Այն զանգը տուր, Հոկինս։ Պարոն Դենսը պետք է գարեջուր խմի։

— Ուրեմն, Ջիմ,— ասաց բժիշկը։— ինչ, որ նրանք որոնում էին, քեզ մո՞տ է։

— Ահա՜,— ասացի ես և պարզեցի մոմլաթում փաթաթած ծրարը։

Բժիշկը բոլոր կողմերից դիտեց ծրարը։ Ըստ երևույթին, նա ուզում էր ծրարը շուտ բաց անել, բայց իրեն հաղթահարեց և ծրարը հանդարտ գրպանը դրեց։

— Կալվածատեր,— ասաց նա,– երբ Դենսը գարեջուր խմի, պետք է վերադառնա իր ծառայության պարտականությունները կատարելու։ Իսկ Ջիմ Հոկինսը պետք է այս գիշեր ինձ մոտ քնի։ Եթե թույլ կտաք, ես կխնդրեմ, որ նրան ընթրիքին սառը պաշտետ տան։

— Իհարկե, խնդրեմ, Լիվսի,— ասաց կալվածատերը։— Հոկինսն այսօր այդ բանին ավելի քան արժանացել է։

Իմ առաջ, փոքրիկ սեղաններից մեկի վրա, դրին աղավնու մսից պաշտետի մի մեծ բաժին։ Ես գայլի նման քաղցած էի և մեծ հաճությամբ ընթրեցի։ Իսկ այդ ժամանակ Դենսը, շատ նոր գովասանքներ լսելով, հեռացավ։

— Դե՛, կալվածատեր,— ասաց բժիշկը։

— Դե՛, բժիշկ,— ասաց կալվածատերը։

― Միաբերան,— ծիծաղեց բժիշկ Լիվսին։— Հույսով եմ, որ դուք այն Ֆլինտի մասին լսել եք։

— Լսե՞լ եմ արդյոք Ֆլինտի մասին,— բացականչեց կալվածատերը։— Դուք հարցնում եք, լսե՞լ եմ ես Ֆլինտի մասին։ Դա երբևիցե ծովի վրա լողացող ծովահեններից ամենաարյունարբուն է։ Սև մորուքը նրա մոտ մանուկ է։ Իսպանացիներն այնպես էին վախենում նրանից, որ խոստովանում եմ, պարոն, ես երբեմն հպարտանում էի, որ նա անգլիացի է։ Մի անգամ Տրինիդադ կղզու մոտ ես տեսա նրա առագաստների ծայրը, բայց մեր նավապետն այնպես վախեցավ, որ իսկույն նավը շրջեց և վերադարձավ Պորտ-Օֆ-Սպեյն։

— Ես նրա մասին լսել եմ այստեղ, Անգլիայում։ Բայց ահա մի հարց․ նա փող ունե՞ր արդյոք։

— Փող,— բացականչեց կալվածատերը։— Մի՞թե դուք չլսեցիք, թե ինչ էր պատմում Դենսը։ Բացի փողից, ուրիշ ի՞նչ կարող էին փնտրել այդ չարագործները։ Բացի փողից ի՞նչ է հարկավոր նրանց։ Ինչի՞ համար, բացի փողից, նրանք վատնգի կենթարկեին իրենց կաշին։

— Մենք իսկույն կիմանանք, թե ինչու են նրանք իրենց կաշին վտանգի ենթարկել,— պատասխանեց բժիշկը։— Դուք այնպես բորբոքվում եք, որ չեք թողնում ես խոսեմ։ Ահա թե ինչ կուզենայի պարզել․ ենթադրենք, թե այստեղ, իմ գրպանում գտնվում է մի բանալի, որի օգնությամբ կարելի է իմանալ, թե Ֆլինտը որտեղ է թաքցրել իր գանձը։ Արժե՞ արդյոք ջանք գործ դնել և ձեռք բերել այդ գանձը։

— Ջե՞ռք բերել, պարոն,— գոչեց կալվածատերը։– Արժե՞ ձեռք բերել։ Լսեցե՛ք։ Եթե իսկապես մեր ձեռքին գտնվում է մի բանալի, որի մասին դուք ասում եք, ես իսկույն Բրիստոլի նավաշինարաններում պատրաստել կտամ համապատասխան նավ, հետս կվերցնեմ ձեզ, Հոկինսին և կգնամ ձեռք բերելու այդ գանձը, նույնիսկ եթե որոնելու լինեինք մի ամբողջ տարի։

— Հրաշալի է,— ասաց բժիշկը։— Այդ դեպքում, եթե Ջիմը համաձայն է, եկեք ծրարը բաց անենք։

Եվ նա ծրարը դրեց իր առջև՝ սեղանին։

Ծրարն ամուր կարված էր թելով։ Բժիշկը հանեց իր գործիքների արկղը և վիրահատության մկրատով թելերը կտրտեց։ Ծրարի մեջ երկու բան կար՝ մի տետր և մի կնքված ծրար։

— Նախ նայենք տետրը,— առաջարկեց բժիշկը։ Նա սիրալիր կերպով կանչեց ինձ իր մոտ, որ կարողանամ մասնակցել գաղտնիքը բաց անելուն, և սկսեց տետրը թերթել։ Կալվածատերը և ես, նրա ուսի վրայից, հետաքրքրությամբ նայում էինք։

Տետրի առաջին երեսի վրա խզմզված էին ամեն տեսակի տառեր։ Երևում էր, որ այդ գրերր գրել են պարապությունից կամ գրիչ փորձելու համար։ Ի միջի այլոց, այստեղ կար և այն մակագրությունը, որ նավապետը դաջել էր իր ձեռքին․ «Թող կատարվեն Բիլի Բոնսի երազանքները» և ուրիշներ, օրինակ․ «Պարոն Վ. Բենս, ղեկապետ», «Բավականի ռոմ», «Արմավենիների ծովափին նա ստացավ բոլորը, ինչ իրեն հասնում էր», կային և ուրիշ մակագրություններ, բոլորովին անհասկանալի, որոնք բաղկացած էին գլխավորապես մի բառից։ Ինձ շատ հետաքրքրեց, թե ով է եղել նա, որն ստացել է «ինչ իրեն հասնում էր» և ի՞նչ էր նրան հասնում։ Գուցե դանակի զարկ մեջքին։

— Այս էջից շատ բան չես հասկանա,— ասաց բժիշկ Լիվսին։

Հաջորդ տասը կամ տասներկու երեսները լիքն էին տարօրինակ հաշվապահությամբ։ Գծի մի ծայրին գրված էր թվական, իսկ մյուս ծայրին գումար, ինչպես սովորաբար հաշվապահական մատյաններում։ Բայց բացատրությունների փոխարեն մեջտեղին գրված էին զանազան թվի խաչեր։ Օրինակ, 1746 թվի հունիսի 12-ի թվով նշանակված էր յոթանասուն ֆոլնտ ստեռլինգ, բայց բացատրության փոխարեն, թե որտեղից է այդ գումարը, դրված էր վեց խաչ։ Երբեմն, սակայն, ավելացված էր տեղի անունը, օրինակ․ «Կարակասի դիմաց» կամ ուղղակի նշված էր լայնությունն ոչ երկարությունը, օրինակ. «62° 17' 20», «19° 2' 40»։

Գրանցումները կատարվել էին համարյա քսան տարի։ Մուտք արված գումարները գնալով խոշորանում էին։ Եվ վերջում, հինգ համ վեց ջնջված սխալ գումարներից հետո գումար էր տված և տակը գրված․ «Բենսի բաժինը»։

— Ես ոչինչ չեմ կարողանում հասկանալ,— ասաց բժիշկ Լիվսին։

— Այնինչ լույսի պես պարզ է,— բացականչեց կալվածատերը։— Մեր առաջ դրված է այդ անարգ շան մուտքի մատյանը։ Խաչերով փոխարինվում են ջրասույզ արված նավերը և թալանած քաղաքները։ Թվերը ցույց են տալիս այդ հոգեսպանի բաժինն ընդհանուր ավարից։ Այնտեղ, ուր նա վախեցել է անճշտությունից, մի քանի բացատրություններ է գրել, օրինակ. «Կարակասի դիմաց»։ Դա նշանակում է, որ Կարակասի մոտ թալանվել է որևէ դժբախտ նավ։ Այդ նավով գնացող խեղճ ծովագնացները վաղուց փտում են կորալների մեջ։

― Ճի՛շտ է,— ասաց բժիշկը։— Ահա թե ինչ է նշանակում ճանապարհորդ լինել։ Ճիշտ է։ Եվ նրա բաժինն ավելանում էր, որքան նա բարձրանում էր աստիճանով։

Ուրիշ ոչինչ չկար այդ տետրում, բացի մի քանի վայրերի անուններից, որոնք գրված էին մաքուր թերթերի վրա և անգլիական, իսպանական ու ֆրանսիական դրամները գործածվող փողերի վերածելու աղյուսակներից։

― Խնայող մարդ է,― բացականչեց բժիշկը։— Նրան հաշվի մեջ չես կարող խաբել։

— Իսկ այժմ,— ասաց կալվածատերը,— աեսնենք, թե ինչ կա այստեղ։

Ծրարը մի քանի տեղից կնքված էր, իբրև կնիք ծառայում էր մի մատանի, երևի այն մատանին, որ գտա նավապետի գրպանում։ Բժիշկը զգուշությամբ կոտրեց կնիքները և սեղանի վրա ընկավ մի ինչ-որ կղզու քարտեզ լայնությունն ու երկարությունը, ափերի մոտ ծովի ջրի խորությունը, բլուրները, նեղուցները, հրվանդանները նշանակված։ Առհասարակ այստեղ կար այն բոլորը, ինչ կարող է հարկավոր լինել, առանց վտանգի ենթարկվելու, մի անհայտ կղզու մոտենալու և խարիսխ ձգելու դեպքում։

Կղզու երկարությունն էր ինը և լայնությունը՝ հինգ մղոն։ Կղզին նման էր ծառս եղած գեր վիշապի։ Մենք նկատեցինք երկու նավահանգիստ, որոնք ծածկված էին փոթորիկներից, մեջտեղը մի բլուր, որը կոչվում էր «Հեռադիտակ»։

Քարտեզի վրա հետագայում արված շատ հավելվածներ կային։ Ամենից սուր կերպով աչքի էին ընկնում կարմիր թանաքով արված երեք խաչ, երկուսը կղզու հյուսիսային մասում, իսկ մեկը՝ հարավ արևմտյան։

Այդ վերջին խաչի մոտ, նավապետի խզմզածին չնմանվող, մանր, պարզ ձեռագրով գրված էր․ «Գանձի գլխավոր մասն այստեղ է»։

Քարտեզի հակառակ երեսի վրա կային նույն ձեռագրով դրված բացատրություններ։

Ահա այդ բացատրությունները․

«Մեծ ծառ Հեռադիտակի ուսին, ուղղությունը դեպի Հ․Հ․Հ․-Ա․-ից։

Կմախքի կղզին Ա․Հ․-Ա․ և Ա․ վրա։

Տասը ֆուտ։

Արծաթի կտորները հյուսիսային փոսում են։ Կգտնես արևելյան բարձունքի լանջին, Սև ժայռից տասը սաժեն դեպի հարավ, եթե կանգնես երեսդ դեպի ժայռը։

Զենքերը գտնելը հեշտ է, ավազոտ բլրի բեջ հյուսիսային հրվանդանի ծայրին, ուղղվի Ա.–ի վրա և քառորդ կողմնատ դեպի Հ.

Դ. Ֆ.»

Ուրիշ ոչինչ։ Այս գրանցումներն ինձ բոլորովին անհասկանալի էին թվում։ Սակայն, չնայելով իրենց համառոտության, գրանցումները բժշկին և կալվածատիրոջը հիացմունք պատճառեցին։

― Լիվսի,– ասաց կալվածատերը,— դուք պետք է իսկույն ձգեք ձեր ողորմելի պրակտիկան։ Վաղը ես գնում եմ Բրիստոլ։ Երեք շաբաթից հետո․․․ ո՛չ, երկու շաբաթից հետո․․․ ո՛չ տասն օրից հետո մենք մի լավ նավ կունենանք, պարոն, և նավաստիների ամենաընտիր խումբն Անգլիայում։ Հոկինսը կլինի նավի փոքրավոր։ Դու հիանալի փոքրավոր կլինես, Հոկինս։ Դու, Լիվսի, նավի բժիշկը կլինես, իսկ ես՝ ծովակալ։ Մենք մեզ հետ կվերցնենք Ռեդրետին, Ջոյսին և Գենտերին։ Բարեհաջող քամին կսլացնի մեզ մինչև կղզին։ Այդ գանձերը գտնելը շատ հեշտ է։ Մենք այնքան փող կունենանք, որ կարող կլինենք ուտել, լողանալ նրանց մեջ, շեղակի ջուրը նետել։

— Տրելոնի՛,― ասաց բժիշկը,— ես գալիս եմ ձեզ հետ։ Երաշխավորում եմ, որ ես ու Ջիմը կարդարացնենք ձեր վստահությունը։ Բայց մի մարդ կա, որին ես վախենում եմ վստահել։

— Ո՞վ է,― բացականչեց կալվածատերը։— Տվեք այդ շան անունը, պարո՛ն։

— Դո՛ւք,– պատասխանեց բժիշկը,— որովհետև գաղտնիք պահել չգիտեք։ Միայն մենք չենք, որ գիտենք այդ թղթերի մասին։ Այն ավազակները, որոնք այսօր երեկոյան տակնուվրա արին պանդոկը, ինչպես տեսնում եք, շատ համարձակ մարդիկ են, և այն ավազակները, որոնք մնացել են նավի վրա, կանեն, իհարկե, կանեն ամեն մի հնարավոր բան, որ տիրանան գանձին։ Մենք առանձին-առանձին ոչ մի տեղ չպետք է երևանք, մինչև ափից հեռանալը։ Ես Ջիմի հետ կմնամ այստեղ մինչև գնալը։ Դուք Ջոյսի և Գենտերի հետ ճանապարհ ընկեք Բրիսաոլ։ Եվ, որ ամենագլխավորն է, մեր գյուտի մասին ոչ ոքի չպետք է հայտնենք։

― Լիվսի,– պատասխանեց կալվածատերը,— Դուք միշտ ճշմարիտ եք։ Ես գերեզմանի պես լուռ կլինեմ։

Գլուխ VII։ Ես գնում եմ Բրիստոլ

Ճանապարհ ընկնելու նախապատրաստության համար ավելի շատ ժամանակ պահանջվեց, քան կարծում էր կալվածատերը։ Եվ առհասարակ մեր բոլոր նախնական պլաններն ստիպված էինք փոխել։ Նախ և առաջ, բժիշկ Լիվսիի ցանկությունը՝ չբաժանվել ինձանից, չիրագործվեց, նրան անհրաժեշտ եղավ գնալ Լոնդոն, բժիշկ գտնելու, որը նրա բացակայության ժամանակ փոխարիներ իրեն։ Կալվածատերը Բրիստոլոլմ շատ գործ ուներ։ Իսկ ես ապրում էի կալվածատանը, ծերունի որսորդ Ռեդրետի հսկողության տակ, համարյա ինչպես գերի, երազելով անծանոթ կղզիների և ծովային արկածների մասին։ Քարտեզի ուսումնասիրության վրա երկար ժամանակ գորձադրեցի և այն անգիր արեցի կալվածատան վարիչի սենյակում, կրակի մոտ նստած, ես մտքով մոտենում էի կղզուն զանազան կողմերից։ Ես ուսումնասիրում էի նրա յուրաքանչյուր վերշոկը, հազար անգամ բարձրանում էի Հեռադիտակ կոչվող բարձր բլուրը և այնտեղից հիանում նրա զարմանալի, մշտապես փափոխվող տեսարաններով։ Երբեմն կղզին վխտում էր վայրենիներով, և մենք պետք է պաշտպանվեինք նրանցից։ Երբեմն կղզին լիքն էր լինում գիշատիչ գազաններով, և մենք պետք է փախչեինք նրանցից։ Բայց այս բոլոր երևակայական արկածները դատարկ բաներ են, համեմատած այն տարօրինակ և ողբերգական արկածների հետ, որոնք իսկապես տեղի ունեցան։

Շաբաթն անցնում էր շաբաթի ետևից։ Վերջապես մի գեղեցիկ օր նամակ ստացանք։ Նամակը հասցեագրված էր բժիշկ Լիվսիին, սակայն ծրարի վրա մակագրված էր․ «Եթե բժիշկ Լիվսին դեռ չի վերադարձել, նամակը թող բաց անի Թոմ Ռեդրետը կամ երիտասարդ Հոկինսը»։

Պատռելով ծրարը, մենք կարդացինք, ավելի ճի՛շտ ես կարդացի, որովհետև որսորդը ջոկում էր միայն տպված տառերը, հետնյալ կարևոր հաղորդագրությունը.

«Հինավուրց խարիսխ» հյուրանոց, Բրիստոլ․

1-ին մարտի 17... թիվ։

Թանկագին Լիվսի․

Չգիտենալով, թե որտեղ եք դուք գտնվում, կալվածատանը կամ դեռևս Լոնդոնում, միաժամանակ գրում եմ և՛ այնտեղ, և՛ այստեղ։

Նավը գնված և սարքավորված է։ Նա խարիսխ գցած, կանգնած է՝ պատրաստ ծով դուրս գալու։ Մեր նավից ավելի լավը պատկերացնել էլ չի կարելի։ Փոքրիկ երեխան էլ կարող է այդ նավը ղեկավարել։ Տարողությունը 200 տոննա է։ Անունը «Իսպանոլա»։

Նավը ձեռք բերելուն օգնեց ինձ իմ հին ծանոթ Բլենդին, որը զարմանալի ճարպիկ գործարար դուրս եկավ։ Այդ սիրելի մարդը սևամորթի նման աշխատեց ինձ համար։ Ասենք, յուրաքանչյուրը Բրիստոլում աշխատում էր օգնել ինձ, հարկավոր էր միայն ակնարկել, թե մենք ուղևորվում ենք մեր գանձի ետևից․․․»

— Ռեդրետ,— ասացի ես, ընդհատելով ընթերցանությունը։— Բժիշկ Լիվսիին այս բանը բոլորովին դուր չի գա։ Ուրեմն, կալվածատերը բերանը ցրել է...

— Իսկ ո՞վ է կարևոր, կալվածատե՞րը, թե բժիշկը,— ասաց որսորդը։— Մի՞թե կալվածատերը պետք է լռի ինչ֊որ բժիշկ Լիվսիին սիրաշահելու համար։

Ես գիտեի, որ վիճելն անօգուտ է, այդ պատճառով էլ սկսեցի կարդալ շարունակությունը․

«Բլենդլին ինքը որոնեց ու գտավ «Իսպանոլան» և, նրա ճարպկության շնորհիվ, նավը շատ էժան ձեռք բերեցի։ Ճիշտ է, Բրիստոլում կան մարդիկ, որոնք Բլենդլիին տանել չեն կարող։ Նրանք հանդգնություն ունեն հաստատելու, իբրև թե այդ մաքուր մարդը նեղություն է քաշում միայն շահի համար, իբրև թե «Իսպանոլան» նրան է պատկանում և իբրև թե եռակի գնով է վաճառել։ Այս զրպարտության ստությունն ակնհայտ է։

Ոչ ոք չի համարձակվի ժխտել, որ «Իսպանոլան» հիանալի նավ է։

Եվ այդպես, նավը ես շատ դյուրությամբ ձեռք բերեցի։ Ճիշտ է, բանվորները շատ դանդաղ են սարքավորում, սակայն ժամանակին բոլորը պատրաստ կլինի։ Ավելի շատ ժամանակ կորցրի նավաստիներ ընտրելու վրա։

Ես ցանկանում էի քսան մարդ վարձել վայրենիների, ծովահենների կամ անիծված ֆրանսիացիների պատահելու դեպքում պաշտպանվելու նպատակով։ Ես արդեն ուժասպառ եմ եղել, բայց գտել եմ միայն վեց հոգի, սակայն հետո բախտը խղճաց ինձ, և ես գտա մի մարդ, որը միանգամից այդ բոլորը կարգի բերեց։

Ես պատահաբար խոսեցի նրա հետ նավահանգստում։ Պարզվեց, որ նա հին ծովային է։ Ապրում է ցամաքի վրա և գինետուն ունի։ Ծանոթ է Բրիստոլի բոլոր ծովայինների հետ։ Ցամաքի կյանքը քայքայել է նրա առողջությունը, նա ցանկանում է կրկին ծով դուրս գալ և նավի խոհարարի պաշտոն է որոնում։ Այդ առավոտ, ինչպես ասաց նա, նավահանգիստ էր դուրս եկել միայն այն պատճառով, որ շնչի ծովային աղի օդը։

Այդ սերը դեպի ծովը ինձ հուզիչ թվաց, ձեզ էլ անպայման կհուզեր։ Ես խղճացի նրան և հենց այդտեղ էլ առաջարկեցի նրան, որ մեր նավի խոհարարը լինի։ Նրան կանչում են Երկարահասակ Ջոն Սիլվեր։ Նա միոտանի է։ Եվ ես դա ամենալավ հանձնարարականն եմ համարում, որովհետև նա ոտը կորցրել է հայրենիքի համար կռվելիս, անմահ Գոկի ղեկավարությամբ։ Նա կենսաթոշակ չի ստանում, Լիվսի։ Տեսնում եք, թե ի՛նչ սարսափելի ժամանակներում ենք ապրում։

Այո՛, պարոն, ես կարծում էի, թե ես խոհարար եմ գտել, բայց պարզվեց, որ գտել եմ ծովայինների մի ամբողջ խումբ։ Սիլվերի օգնությամբ մի քանի օրվա մեջ ինձ հաջողվեց իսկական, փորձված, օվկիանոսում աղտոտված ծովայիններ վարձել։ Նրանց արտաքինն այնքան էլ գրավիչ չէ, բայց դրա փոխարեն, դատելով նրանց դեմքից, նրանք բոլորն էլ շատ քաջ մարդիկ են։ Ծովայինների այդպիսի խումբ ունենալով, մենք կարող ենք կռվել թեկուզ մի ամբողջ մարտական առագաստանավի հետ։

Երկարահասակ Ջոնը մինչև անգամ խորհուրդ տվեց ինձ արձակել այն վեց թե յոթ մարդկանցից ոմանց, որոնց ես առաջ վարձել էի։ Նա մի րոպեում ապացուցեց, որ նրանք քաղցր ջրի կեղտաշորեր են, որոնց հետ չարժե կապվել այն ժամանակ, երբ վտանգավոր ճանապարհորդության են դուրս գալիս։

Ես ինձ շատ լավ եմ զգում, ուտում եմ եզան պես, քնում՝ գերանի պես։ Այնուամենայնիվ, լիովին բախտավոր չեմ լինի, մինչև որ քամին չուռեցնի մեր առագաստները։ Դեպի բաց ծով։ Սատանան տանի գանձը։ Գլուխս ծովն է պտտեցնում և ոչ թե գանձը։ Եվ այդպես, Լիվսի, շուտով եկեք։ Եթե ինձ հարգում եք, ոչ մի ժամ էլ մի՛ կորցրեք։

Թողեք, որ երիտասարդ Հոկինսը գնա մորը մնաս բարև ասելու։ Ռեդրետը կարող է ուղեկցել նրան։ Հետո թող երկուսն էլ, առանց ժամանակ կորցնելու, Բրիստոլ շտապեն։

ՋՈՆ ՏՐԵԼՈՆԻ

Ետգրություն։ Մոռացա ձեզ հայտնել, որ Բլենոլին, որը ի դեպ ասած, խոստանում է մի ուրիշ նավ ուղարկել մեզ օգնության, եթե օգոստոսին չվերադառնանք, մեզ համար մի լավ նավապետ է գտել։ Այդ նավապետը հիանալի մարդ է, բայց, դժբախտաբար, սատանայի նման համառ է։ Երկարահասակ Ջոն Սիլվերը մեզ համար գտել է գործին տեղյակ ղեկապետ, անունը՝ Էրոու։ Իսկ ես, Լիվսի, մի ավագ նավաստի եմ վարձել, որը փող փչել գիտե։ Ինչպես տեսնում եք, մեր թանկագին «Իսպանոլայի» վրա ամեն ինչ կլինի այնպես, ինչպես իսկական ռազմական նավի վրա։

Մոռացա գրել, որ Սիլվերը հարուստ մարդ է։ Իմ ստացած տեղեկությունների համաձայն նա բանկում ընթացիկ հաշիվ ունի, այն էլ ոչ փոքր։ Գինետունն իր բացակայության միջոցին հանձնելու է կնոջը։ Նրա կինը սպիտակ ցեղին չի պատկանում։ Իսկ այնպիսի ամուսինների համար, ինչպիսին ես ու դուք ենք, ներելի է կասկածել, որ կինը և ոչ թե վատ առողջությունն է մղում նրան դեպի բաց ծով։

Ջ. Տ.

Հ․ Գ․ Հոկինսը կարող է մի գիշեր մնալ մոր մոտ։

Ջ. Տ.»

Դժվար չէ պատկերացնել, թե ինչպես գրգռեց ինձ այդ նամակը։ Ես հիացմունքի մեջ էի։ Բոլոր սրտով ատում էի ձերունի Թոմ Ռեդրետին, որը միայն փնթփնթում էր։ Նրա փոխարեն երիտասարդ որսորդներից որևէ մեկն ուրախությամբ կգնար։ Սակայն կալվածատերը ցանկանում էր, որ Թոմ Ռեդրետը գնա, իսկ կալվածատիրոջ ցանկությունր նրանց համար օրենք էր։ Ոչ ոք, բացի ծերունի Ռեդրետից չէր համարձակվի նույնիսկ փնթփնթալ։

Հետևյալ առավոտ մենք երկուսով ոտով ճանապարհ ընկանք դեպի «Ծովակալ Բենբոու»։ Մորս գտա կատարյալ առողջ։ Տրամադրությունը լավ էր։ Նավապետի մահվամբ նրա բոլոր անախորժությունները վերջացել էին։ Կալվածատերն իր հաշվով նորոգել էր մեր տունը։ Նրա հրամանով պատերը և ցուցանակը կրկին ներկել էին։ Նա մեզ նվիրել է ինչ֊որ կահույք, որոնց թվում մի հրաշալի բազկաթոռ, որ մայրիկիս համար վաճառասեղանի առաջ նստելը հարմար լինի։ Նրան օգնելու համար մի տղա էր վարձել։ Սյդ տղան պետք է կատարեր այն պարտականությունները, որ առաջ ես էի կատարում։

Տեսնելով այդ օտար տղային պանդոկում, պարզ հասկացա, որ երկար ժամանակով հեռանում եմ հայրենի տնից։ Մինչև այժմ ես մտածում էի միայն այն արկածների մասին, որ սպասում են ինձ առաջիկայում և ոչ թե այն տան մասին, որը ես թողնում եմ։ Տեսնելով իմ տեղը գրաված դանդաղաշարժ և անշնորհք տղային, առաջին անգամ լաց եղա։ Ես անխղճորեն տանջում և բռնանում էի նրա վրա։ Նա դեռ սովոր չէր իր նոր տեղին, իսկ ես նրա ո՛չ մի սխալը չէի ներում և չարախնդում էի, երբ նա սխալվում էր։

Գիշերն անցավ, իսկ հետևյալ օրը ճաշից հետո ես ու Ռեդրետը նորից ճանապարհ ընկանք։ Ես հրաժեշտ տվի մորս, ծովախորշին, որի մոտ ծնվել էի, հինավուրց բարի «Ծովակալ Բենբոուին»։ Պանդոկը ներկելուց հետո կարծես օտարացել էր և ավելի քիչ էր դուր գալիս ինձ, քան առաջ։ Հիշեցի և նավապետին, որն այնքան հաճախ թափառում էր ծովափին, եռանկյունի Գլխարկ ծածկած, դեմքին թրի սպի, կռնատակին հեռադիտակ։ Մենք թեքվեցինք փողոցի անկյունից, և իմ տունն անհետացավ։

Արդեն մթնում էր, երբ «Գևորգ թագավորի հյուրանոցի» մոտ նստեցինք փոստային հանրակառք։ Ինձ նստեցրին Ռեդրետի և ինչ-որ հաստ ծերունու մեջտեղում։ Չնայած արագ ընթանալուն և ցուրտ գիշերին, ես իսկույն քնեցի։ Մենք սլանում էինք երբեմն դեպի վեր, երբեմն դեպի վար, իսկ ես քնած էի ինչպես արջամուկ։ Ինձ արթնացրեց մի հարված։ Աչքերս բացեցի։ Կանգնել էինք քաղաքի փողոցի մի մեծ շենքի առաջ։ Արդեն վաղուց լույսը բացվել էր։

— Որտե՞ղ ենք մենք,— հարցրեցի ես։

— Բրիստոլում,— պատասխանեց Թոմը,— դուրս արի։

Պարոն Տրելոնին ապրում էր պանդոկում, որ գտնվում էր նավաշինարանների մոտ, որպեսզի հսկի նավի աշխատանքները։ Մենք պետք է ծովափով բավական երկար ժամանակ գնայինք զանազան մեծության նավերի և նավասարքերի մոտով։ Այդ հանգամանքն ինձ շատ ուրախացրեց։ Մի նավում աշխատում էին ու երգում։ Մյուսում նավաստիները բարձրասյուների գլխին կապում էին այնպիսի պարաններ, որոնք ներքևից երևում էին սարդի ոստայնի հաստությամբ։ Թեև ամբողջ կյանքս ապրել էի ծովափին, սակայն այս վայրն այնպես գրավեց ինձ, որ կարծես առաջին անգամ էի տեսնում։ Կուպրի և աղի հոտը նորություն էր ինձ համար։ Ես տեսա օվկիանոսի այն կողմում եղած նավերի քթերին քանդակված ֆիգուրաներ։ Ես ագահությամբ նայեցի ականջներին օղեր ունեցող, ոլորուն բեղերով, կպրով հագեցված ծամերով ծեր ծովայիններին։ Նրանք շրջում էին ծովափին ծովային անճոռնի քայլվածքով։ Եթե նրանց փոխարեն ինձ ցույց տային թագավորներ կամ արքեպիսկոպոսներ, ես ավելի քիչ կուրախանայի։

Ես էլ կճանապարհվեմ դեպի ծով։ Կճանապարհվեմ նավով այն ավագ նավաստու հետ, որ փող է փչում, այն նավաստիների հետ, որոնք ծամ ունեն և երգեր են երգում։ Ես կճանապարհվեմ դեպի ծովը, ես կլողամ դեպի անհայտ կղզին, գտնելու գետնի մեջ թաղված գանձը։

Ես խորասուզված էի քաղցր երազանքների մեջ, երբ վերջապես հասանք մի մեծ պանդոկի։ Մեզ դիմավորեց կալվածատեր Տրելոնին։ Նա կապույտ համազգեստ էր հագել։ Այդ տեսակ համազգեստներ սովորաբար հագնում էին ծովային սպաները։ Նա դռնից դուրս եկավ ժպտալով։ Նա գալիս էր տատանվելով, եռանդուն կերպով նմանվելով ծովայինների ճոճվող քայլվածքին։

— Ահա և դուք,— բացականչեց նա։— Իսկ բժիշկը դեռ երեկ երեկոյան եկավ Լոնդոնից։ Հիանալի է։ Այժմ ողջ խումբը պատրաստ է։

― Օ՜, պարոն,― գոչեցի ես,— ե՞րբ ենք ճանապարհվում։

― Ճանապարհվո՞ւմ,– պատասխանեց նա։— Մենք ճանապարհվում ենք վաղը։

Գլուխ VIII։ «Հեռադիտակ» ցուցանակի տակ

Երբ նախաճաշեցի, կալվածատերը տվեց ինձ մի գրություն, ուղղված «Հեռադիտակ» պանդոկի Ջոն Սիլվերին։ Նա բացատրեց, թե ինչպես պետք է գտնել Ջոնի պանդոկը. պետք է գնալ ծովափով, մինչև որ տեսնես մի դուռ վրան մի մեծ փող, ցուցանակի վախարեն։ Ես ուրախացա, որ հնարավորություն կունենամ մի անգամ էլ տեսնելու նավերը, նավաստիներին, և իսկույն ճանապարհ ընկա։ Դժվարությամբ անցնելով հոծ բազմության միջից, որ խռնվել էր նավահանգիստում, հակերի և սայլերի միջից, վերջապես պանդոկը գտա։

Պանդոկը փոքր էր և չափազանց հարմար, ցուցանակը նոր էր ներկված, պատուհաններին մաքուր, կարմիր վարագույրներ, հատակին մաքուր ավազ ցանված։ Պանդոկը երկու փողոցի վրա մուտք ուներ։ Դռները բաց էին և ընդարձակ, ցածրիկ սենյակը, չնայած ծխախոտի ծխի քուլաներին, բավականին լուսավոր էր։

Սեղանների շուրջը ծովայիններ էին նստած։ Նրանք այնքան բարձր էին խոսում, որ ես մուտքի մոտ կանգնեցի և չէի համարձակվում ներս մտնել։

Կողքի սենյակից մի մարդ դուրս եկավ։ Ես իսկույն հասկացա, որ դա Երկարահասակ Ջոնն է։ Նրա ձախ ոտը մինչև ազդրը կտրված էր։ Ձախ թևի տակ նա պահել էր հենակը, որն արտասովոր արագությամբ էր գործածում, թռչկոտելով ինչպես թռչուն։ Սա մի չափազանց բարձրահասակ և ուժեղ տղամարդ էր, լայն, տափակ ու գունատ, բայց խելոք և ծիծաղկոտ դեմքով։ Թվում էր, որ նա շատ ուրախ է։ Շվշվացնելով շտապ անցնում էր սեղանների արանքով, կատակելով և իր ամենասիրելի հաճախորդների ուսին խփելով։

Մեղքս ինչ թաքցնեմ, կալվածատիրոջ նամակի մեջ կարդալով Երկարահասակ Ջոնի մասին, սարսափելով մտածեցի, թե արդյոք դա այն միոտանի ծովագնացը չէ՞, որին այնքան հետամտել էին հինավուրց «Բենբոուում»։ Բայց հենց որ նայեցի նրան, բոլոր կասկածներս ցրվեցին։ Ես տեսել էի նավապետին, տեսել էի Սև գամփռին, կույր Պյուին, և ենթադրում էի, որ գիտեմ, թե ինչ կերպարանք ունեն ծովային ավազակները։ Ո՛չ։ Այս մաքրասեր և բարի պանդոկապետը ոչնչով ավազակի նման չէ։

Ես սիրտ առա, անցա շեմքի վրայից և գնացի ուղղակի Սիլվերի մոտ, որը, հենակին հենված, խոսում էր ինչ֊որ այցելուի հետ։

— Դուք պարոն Սիլվե՞րն եք,— ասացի ես՝ պարզելով նրան գրությանը։

— Այո՛, տղաս,– ասաց նա։— Իմ անունը Սիլվեր է, իսկ դու ո՞վ ես։

Բայց տեսնելով կալվածատիրոջ նամակը, նա միանգամից փայլեց։

— Օ՜,— բացականչեց նա ձեռքը դեպի ինձ պարզելով,— հասկացա։ Դու մեր նավի նոր փոքրավորն ես։ Ուրախ եմ, որ տեսնում եմ քեզ։

Եվ նա պինդ սեղմեց իմ ձեռքն իր լայն և ուժեղ ափում։

Այդ վայրկյանին մի մարդ, որ նստած էր հեռավոր անկյունում, հանկարծ տեղից վեր ցատկեց և դեպի դուռը վազեց։ Դուռը նրա կողքին էր, և նա իսկույն փողոցում անհետացավ։ Սակայն նրա շտապողականությունը գրավեց իմ ուշադրությունը, և ես առաջին իսկ հայացքից ճանաչեցի նրան։ Դա այն եռամատ, ճարպից պլպլան դեմքով մարդն էր, որ գալիս էր մեր պանդոկը։

— Է՜յ,— գոչեցի ես,— բռնեցեք դրան։ Դա Սև Գամփռն է, Սև Գամփռը։

— Թքեմ ես նրա անվան վրա,— բացականչեց Սիլվերը․― բայց նա փախավ և իր խմածի գինը չվճարեց։ Հարրի, վազիր ու բռնիր նրան։

Դռան մոտ նստածներից մեկը վեր թռավ և ընկավ նրա ետևից։

— Եթե նա թեկուզ ծովակալ Գոկն էլ լիներ, այնուամենայնիվ, կստիպեի վճարել,— ասաց Սիլվերը։

Հետո, հանկարծ բաց թողնելով իմ ձեռքը, հարցրեց․

— Ի՞նչ է նրա անունը։ Դա ասացիր Սև՞․․․, իսկ հետո Սև ի՞նչ։

— Գամփռ, պարոն։ Մի՞թե պարոն Տրելոնին չի պատմել ձեզ մեր ավազակների մասին։ Սև Գամփռը նրանց խմբից է։

— Ի՞նչ,— մռնչաց Սիլվերը,— Իմ տա՞նը։ Վազի՛ր, Բեն, և օգնիր Հարիին, որ բռնի նրան։ Ուրեմն նա ավազա՞կ է, նրանց խմբից մե՞կը։ Է՛յ, Մորգան, դու կարծեմ սեղանի մոտ նրա կողքին էիր նստել։ Մի այստեղ արի։

Այն մարդը, որին նա Մորգան անվանեց, ծեր, ալեհեր, արևավառ դեմքով մի ծովային էր։ Նա ծխախոտը ծամելով, խոնարհաբար մոտեցավ նրան։

― Դե՛, Մորգան,— խստորեն հարցրեց Երկարահասակը,— դու առաջ երբևիցե տեսե՞լ ես այդ Սև․․․ Ինչպե՞ս է․․․ Սև գամփռին։

— Երբե՛ք, պարոն,— պատասխանեց Մորգանը և գլուխ տվեց։

— Անունն է՞լ չես լսել։

— Չեմ լսել, պարոն։

— Դե՛, քո բախտն է, Թոմ Մորգան,— բացականչեց պանդոկապետը։— Եթե սկսես գործ ունենալ ամեն մի սրիկայի հետ, էլ ոտ չես դնի իմ պանդոկը։ Նա քեզ հետ ինչի մասին էր խոսում։

— Լավ չեմ հիշում, պարոն,— պատասխանեց Մորգանը։

― Եվ դու կարող ես այն, որ քո ուսերի վրա է, գլո՞ւխ անվանել,— գոչեց Երկարահասակ Ջոնը։— Լավ չի հիշում։ Կարելի է դու հասկացողություն էլ չունես, թե ում հետ ես խոսում։ Դե՛, ասա՛, քեզ հետ ի՞նչի մասին էր խոսում։ Դուք խոսում էիք ծովային ճանապարհորդության, նավերի, նավապետների մասին։ Դե՛։ Շո՛ւտ։

— Մենք խոսում էինք այն մասին, թե ինչպես մեզ մոտ, նավատորմիղում, մարդկանց պարանով բարձրացնում են նավի ողնուցի տակից, պատասխանեց Մորգանը։

— Նավի ողնուցի տակից։ Քեզ համապատասխանող խոսակցության է։ Ա՜յ, դու։ Դե՛, նստիր տեղդ, Թոմ։

Երբ Մորգանը նստեց սեղանի մոտ, Սիլվերը բարեկամաբար, որ ինձ շատ դուր եկավ, կռացավ և իմ ականջին շշնջաց.

— Մաքուր տղա է այդ Թոմ Մորգանը, բայց սարսափելի հիմար։ Իսկ այժմ,— շարունակեց նա բարձր ձայնով,— փորձենք հիշել։ Սև Գա՞մփռ։ Չէ, այդպիսի մարդու մասին երբեք չեմ լսել։ Կարծես թե ես նրան մի տեղ տեսել եմ, նա հաճախ․․․ Այո՛․․․ Այո՛, գալիս էր այստեղ մի ինչ֊որ կույր մուրացիկի հետ։

— Այո՛, այո՛, կույրի հետ,— գոչեցի ես։— Ես այդ կույրին էլ էի ճանաչում։ Նրա անունը Պյու էր։

— Ճիշտ է,― բացականչեց Սիլվերը,— այս անգամ չափազանց հուզված,— Պյո՛ւ։ Հենց այդպես էին նրան կանչում։ Տեսքով նա սրիկա էր։ Եթե այդ Սև Գամփռը մեր ձեռքն ընկնի, նավապետ Տրելոնին չափազանց գոհ կլինի։ Բենը հիանալի ոտքեր ունի, հազվագյուտ ծովային կարող է վազել Բենի նման։ Ո՛չ, Բենի առջևից փախչել չես կարող։ Նա, ում ասես, կհասնի։ Ուրեմն նա խոսում էր այն մասին, որ ծովայիններին պարանով բարձրացնո՞ւմ են։ Լա՛վ, լա՛վ։ Հենց նրան կբարձրացնենք մենք։

Սիլվերը թռչկոտում էր իր հենակի վրա, բռունցքով խփում սեղաններին և խոսում այնպիսի անկեղծ հուզմունքով, որ նույնիսկ ամենակասկածոտ դատավորն էլ կհավատար, որ նա անմեղ է։

Հանդիպումը «Հեռադիտակում» Սև Գամփռի հետ իմ մեջ արթնացրին իմ առաջվա կասկածները, և ես ուշադիր կերպով հետևում էի խոհարարին։ Սակայն նա ինձ համար չափազանց խելոք էր, հնարագետ և ճարպիկ։

Վերջապես վերադարձան այն երկուսը, որոնց ուղարկել էր Սև Գամփռի ետևից։ Ծանր շնչելով, նրանք հայտնեցին, որ Սև Գամփռին հաջողվեց անհետանալ ամբոխի մեջ։ Պանդոկապետն սկսեց հայհոյել այնպիսի կատաղությամբ, որ ես վերջնականապես համոզվեցի, որ Երկարահասակ Ջոնն անմեղ է։

— Լսի՛ր, Հոկինս,— ասաց նա,— ինձ համար այս պատմությունը կարող է վատ վախճան ունենալ։ Ի՞նչ կմտածի իմ մասին նավապետ Տրելոնին։ Այդ անիծված բանդիտը նստել է իմ տանը և խմել իմ խմիչքը։ Հետո դու գալիս ես և ասում, որ նա ավազակային խմբից է։ Բայց, այնուամենայնիվ, ես թույլ եմ տալիս, որ նա ծլկի։ Դե՛, Հոկինս, նավապետ Տրելոնիի մոտ ինձ պաշտպանիր։ Դու ջահել ես, բայց հիմար չես։ Քեզ չեն կարող խաբել։ Այո՛, այո՛, այո՛։ Ես այդ իսկույն նկատեցի։ Բացատրիր նավապետին, որ ես իմ հենակով ոչ մի կերպ չկարողացա վազել այդ սատանա Գամփռի ետևից։ Եթե ես առաջնակարգ ծովագնաց լինեի, ինչպես հին ժամանակ, նա իմ ձեռքից չէր պրծնի, իսկ այժմ․․․

Նա հանկարծ լռեց և բերանը լայն բաց արավ, կարծես մի բան հիշեց։

― Իսկ փո՞ղը,— գոչեց նա։— Երեք գավաթի համար։ Այ սատանա, իսկ փողի մասին ես մոռացել էի։

Ընկնելով նստարանի վրա, նա հռհռաց ու հռհռաց այնքան Ժամանակ, մինչև որ արցունքներ հոսեցին նրա դեմքի վրայով։ Նրա հռհռոցն այնպես վարակիչ էր, որ ես չդիմացա և սկսեցի նրա հետ հռհռալ, մինչև որ ողջ պանդոկը դղրդաց հռհռոցից։

— Ես թեև ծեր եմ, բայց ծովային հորթի դեր կատարեցի,― ասաց նա վերջապես աչքերը սրբելով։— Տեսնում եմ, Հոկինս, որ ես ու դու լավ զույգ կլինենք։ Չէ՞ որ ես այժմ էլ հոգով նավի փոքրավորն եմ։ Այնուամենայնիվ, պետք է գնալ. գործ կա, գործ, թանկագին ընկերներ։ Ես կդնեմ իմ եռանկյունի գլխարկը և քեզ հետ կգնամ նավապետ Տրելոնիի մոտ, զեկուցելու նրան այն բոլորի մասին, ինչ որ պատահել է։ Չէ՞ որ գործը լուրջ է, Հոկինս, և պետք է խոստովանել, որ այդ գործը պատիվ չի բերում ո՛չ քեզ, ո՛չ ինձ։ Ո՛չ, ո՛չ, ո՛չ։ Ո՛չ ինձ, ո՛չ քեզ պատիվ չի բերում. երկուսիս էլ լավ ծաղրեցին։ Սակայն, սատանան տանի, ոնց խաբեց ինձ և փողը չտվեց։

Նա նորից հռհռաց այնպես ուժգին, որ թեև ծիծաղելու բան չկար, ստիպված էի կրկին միանալ նրան։

Մենք գնացինք ծովափով, և Սիլվերը շատ գրավիչ խոսակից դուրս եկավ։ Յուրաքանչյուր նավի մասին, որի մոտից անցնում էինք, նա ինձ շատ տեղեկություններ էր հաղորդում․ ինչպես են պատրաստված նրա առագաստները, որքան բեռ կարող է վերցնել, որտեղից է եկել։ Նա բացատրեց այն աշխատանքի մասին, որ կատարվում էր նավահանգստում․ մի նավ բարձում են, մյուսը՝ բեռնաթափում, իսկ այն, երրորդը, իսկույն բաց ծովն է դուրս գալիս։ Նավերի և ծովայինների մասին նա ինձ ուրախ պատմություն պատմեց։ Նա հաճախ զանազան ծովային խոսքեր էր գործածում և կրկնում մի քանի անգամ, որ լավ հիշեմ։ Ես քիչ-քիչ սկսեցի հասկանալ, որ Սիլվերից ավելի լավ ընկեր, ծովային ճանապարհորդության համար, չես գտնի։

Վերջապես մենք եկանք պանդոկ։ Կալվածատերը և բժիշկ Լիվսին գարեջուր էին խմում և սպիտակ հացի բոված կտորներ ուտում։

Նրանք պատրաստվում էին գնալ նավը, տեսնելու, թե ինչպես են սարքավորում։

Երկարահասակ Ջոնը պատմեց նրան այն բոլորը, ինչ որ պատահել էր գինետանը սկզբից մինչև վերջ, չափազանց կրակոտ և միանգամայն ճշմարիտ։

— Չէ՞ որ այդպես եղավ, այնպես չէ՞, Հոկինս,― հարցնում էր ինձ ամեն րոպե։

Եվ ես ամեն անգամ լրիվ հաստատում էի նրա խոսքերը։ Երկուսն էլ չափազանց ափսոսում էին, որ Սև Գամփռը կարողացել է փախչել։ Բայց ի՞նչ կարելի էր անել։ Նրանց գովասանքները լսելով, Երկարահասակ Ջոնը վերցրեց իր հենակը և դեպի դուռն ուղղվեց։

— Անձնակազմը պետք է լինի նավում ժամը 4֊ին,— գոչեց կալվածատերը նրա ետևից։

— Լա՛վ, պարոն,— պատասխանեց խոհարարը։

— Պարզ ասած,— ասաց բժիշկ Լիվսին,― ես հավանություն չեմ տալիս ձեր արած գյուտերի մեծամասնությանը, սակայն այս Ջոնն իմ ճաշակի մարդ է։

— Հրաշալի տղա է,— ձայն տվավ կալվածատերը։

— Ջիմն իսկույն մեզ հետ կգնա նավը, այնպես չէ՞,― ավելացրեց բժիշկը։

— Իհարկե՛, իհարկե՛,― ասաց կալվածատերը։

— Հոկինս, գլխարկդ վերցրու, այս րոպեիս գնում ենք մեր նավը տեսնելու։

Գլուխ IX։ Վառոդ և զենքեր

«Իսպանոլան» ափից բավական հեռու էր կանգնած։ Նավին հասնելու համար, մենք նավակ նստեցինք և սլացանք նավերի արանքով։ Մեր առաջ բացվում էին երբեմն զանազան կերպարանքներով զարդարված նավի քթեր, երբեմն՝ նավախելեր։ Նավերի ճոպանները ճռնչում էին մեր ողնուցի վրա և կախվում մեր գլխին։ Նավեզրի վրա մեզ ողջունեց ղեկապետ պարոն Էրոուն, շիլ աչքով, արևավառ, օղերն ականջին մի ծեր ծովագնաց։ Նրա և կալվածատիրոջ միջև, ըստ երևույթին, ամենամոտիկ և բարեկամական հարաբերություն կար։

Իսկ նավապետի հետ կալվածատերը պարզապես համերաշխ չէր։

Նավապետը մռայլ մարդ էր։ Նավում ամեն ինչ նրան գրգռում էր։ Իր անբավականության պատճառները նա իսկույն բաց արավ մեր առաջ։ Հենց որ իջանք նավասենյակները հայտնվեց մի նավաստի և ասաց.

― Նավապետ Սմոլետը, պարոն, ցանկանում է ձեզ հետ խոսել։

― Ես միշտ պատրաստ եմ ծառայելու նավապետին։ Խնդրիր, որ բարեհաճի այստեղ,— պատասխանեց կալվածատերը։

Պարզվեց, որ նավապետը իր դեսպանի հետ էր եկել։ Նա միանգամից մտավ նավասենյակ և դուռը փակեց։

― Դե՛, ի՞նչ կասեք, նավապետ Սմոլետ։ Հուսով եմ, որ ամեն բան կարգին է։ Նավը ճանապարհ ընկնելու պատրա՞ստ է։

― Ահա թե ինչ, պարոն,— ասաց նավապետը,— ես պետք է խոսեմ անկեղծորեն, մինչև անգամ համարձակվում եմ ձեզ հետ կռվել։ Այս արշավախումբն ինձ դուր չի գալիս։ Մեր նավաստիներն ինձ դուր չե՛ն գալիս։ Օգնականս ինձ դուր չի գալիս։ Ահա և բոլորը, կարճ ու պարզ։

― Կարելի է, պարոն, ձեզ նավն է՞լ չի դուր գալիս,— հարցրեց կալվածատերը, և ես նկատեցի, որ նա չափազանց զայրացած է։

― Նավի մասին ես ոչինչ չեմ կարող ասել, պարոն, մինչև ճանապարհին չտեսնեմ,— պատասխանեց նավապետը։― Թվում է, թե նավը վատ չի կառուցված։ Սակայն այդ մասին դատելը դեռ վաղ է։

― Այն ժամանակ, պարոն, կարելի է ձեզ դուր չի՞ գալիս ձեր տերը,— հարցրեց կալվածատերը։

Բայց այստեղ բժիշկ Լիվսին մեջ ընկավ.

― Սպասեցե՛ք, սպասեցե՛ք,— ասաց նա,— այդ ձևով կռվից ոչինչ չի դուրս գա։ Նավապետը մեզ և՛ չափազանց շատ, և՛ չափազանց քիչ բան ասաց, և ես իրավունք ունեմ նրանից բացատրություն խնդրելու։ Դուք, կարծեմ, ասացիք, նավապետ, որ մեր արշավախումբը ձեզ դուր չի գալիս։ Ինչո՞ւ։

— Ինձ հրավիրել են, պարոն, որ ես նավը տանեմ այնտեղ, որտեղ ցանկանում է այս պարոնը, և չեն հայտնել ճանապարհորդության նպատակը,— ասաց նավապետը։— Շատ լավ, ես էլ ոչ մի բանի մասին հարցուփորձ չեմ արել։ Սակայն շուտով ես համոզվեցի, որ ամենավերջին նավաստին ճանապարհորդության նպատակի մասին ավելի շատ գիտի, քան ես։ Իմ կարծիքով, սա ճիշտ չէ։ Իսկ ձեր կարծիքով ինչպե՞ս է։

― Իմ կարծիքով էլ նույնն է,— ասաց բժիշկ Լիվսին։

― Հետո,— շարունակեց նավապետը,— ես իմացա, ոը մենք գնում ենք գանձ որոնելու։ Այդ մասին ես լսել եմ, լավ լսեցեք, իմ սեփական ստորադրյալներից։ Գանձ որոնել, առհասարակ, իմ մասնագիտությունը չէ, և ես ոչ մի հակում չեմ զգում դեպի նման զբաղմունքները, նամանավանդ եթե այդ զբաղմունքները գաղտնի են, իսկ գաղտնիքը (ներողություն, պարոն Տրելոնի) թութակն էլ գիտե։

― Սիլվերի՞ թութակը,— հարցրեց կալվածատերը։

— Ոչ, դա առած է,— բացատրեց նավապետը։— Դա նշանակում է, որ գաղտնիքն այլևս ոչ ոքի համար գաղտնիք չէ։ Ինձ թվում է, որ դուք թերագնահատում եք այդ գոծի դժվարություննեըը, և ես պետք է նախազգուշացնեմ, որ ձեզ սպասում է մահու և կենաց պայքար։

— Դուք միանգամայն ճշմարիտ եք,— պատասխանեց բժիշկը։— Մենք շատ մեծ ռիսկ ենք անում։ Բայց դուք սխալվում եք, ենթադրելով, որ մենք մեզ սպասող վտանգների մասին մեզ հաշիվ չենք տալիս։ Հետո դուք ասացիք, որ ձեզ դուր չի գալիս անձնակազմը։ Ի՞նչ է, ձեր կարծիքով, մենք վարձել ենք անբավարար չափով փորձված և անգործունյա ծովագնացնե՞ր։

— Նրանք ինձ դուր չեն գալիս,― պատասխանեց նավապետը։— Իսկ եթե պարզ խոսենք, պետք է անձնակազմի ընտրությունը հանձնարարեիք ինձ։

— Չեմ վիճում,— պատասխանեց բմիշկը։— Իմ բարեկամը, թերևս անձնակազմը պետք է ընտրեր ձեզ հետ միասին։ Սա սխալ է, բայց հավատացնում եմ ձեզ, բոլորովին պատահական է եղել։ Այդտեղ ոչ մի կանխամտածված բան չկա։ Հետո, թվում է, որ ձեզ դուր չի գալիս պարոն Էրոուն։

— Դուր չի՛ գալիս, պարոն։ Ես հավատում եմ, որ նա լավ ծովագնաց է։ Սակայն նավաստիներին երես է տալիս։ Նա իր նավաստիների հետ մտերիմ է։ Նավի ղեկապետը պետք է իրեն նավաստիներից հեռու պահի։ Նա չի կարող նավաստիների հետ հարբեցողությամբ զբաղվել։

— Դուք ուզում եք ասել, թե նա հարբեցո՞ղ է,— հարցրեց կալվածատերը։

— Ո՛չ, պարոն,— պատասխանեց նավապետը։— Ես լմիայն ուզում եմ ասել, որ նա իր մարդկանց շատ է երես տալիս։

― Իսկ այժմ,— խնդրեց բժիշկը,— դուք պարզորոշ ասացեք, նավապետ, ի՞նչ եք ուզում մեզանից։

— Դուք հաստատ որոշել եք կատարել այս ճանապարհորդությո՞ւնը, պարոններ։

— Այո՛, հաստատ,– պատասխանեց կալվածատերը։

— Շատ լավ,— ասաց նավապետը։– Քանի որ մինչև այժմ համբերությամբ լսեցիք ինձ, էլի լսեցեք։ Վառոդն ու զենքերը տեղավորել եք նավի առջևի մասում, նավաստիների մոտ։ Այնինչ շատ հրաշալի տեղ կա ձեր նավասենյակի տակ, ինչո՞ւ այնտեղ չտեղավորել։ Սա առաջին։ Հետո, դուք ձեզ հետ չորս ծառա եք վերցրել։ Նրանց, ինչպես ինձ ասացին, նույնպես ոզում են տեղավորել նավի առջևի մասում, նավաստիների հետ։ Ինչո՞ւ նրանց համար մահճակալներ չդնել ձեր նավասենյակի մոտ։ Սա երկրորդ։

― Երրո՞րդն էլ կա,— հարցրեց պարոն Տրելոնին։

― Կա,— ասաց նավապետը։— Չափազանց շատ են շաղակրատում։

― Այո՛, շատ են շաղակրատում,— համաձայնեց բժիշկը։

― Կասեմ միայն այն, ինչ որ լսել եմ իմ ականջներով,— շարունակեց նավապետ Սմոլետը։— Ասում են, իբրև թե ձեզ մոտ մի ինչ-որ կղզու քարտեզ կա։ Իբրև թե այդ քարտեզի վրա խաչերով նշանակված են այն վայրերը, որտեղ գանձեր են թաղված։ Իբրև թե այդ կղզին գտնվում է․․․

Եվ այստեղ նա ամենայն ճշտությամբ անվանեց մեր կզղու երկարությունն ու լայնությունը։

— Ես այդ մասին ոչ մի մարդու չեմ ասել,— բացականչեց կալվածատերը։

— Այնուամենայնիվ, յուրաքանչյուր նավաստի այդ գիտե, պարոն,— ասաց նավապետը։

— Այդ դուք եք ասել, Լիվսի,— աղաղակեց կալվածատերը։— Կամ դու, Հոկինս։

— Այժմ արդեն միևնույն է, թե ով է ասել,— ասաց բժիշկը։

Ես նկատեցի, որ չնայած նրա արդարացումներին, ո՛չ նա և ո՛չ նավապետը չհավատացին պարոն Տրելոնուն։ Ես էլ այդ ժամանակ չհավատացի, որովհետև նա իսկապես հռչակավոր շաղակրատ էր։ Իսկ այժմ ես մտածում եմ, որ նա ճշմարիտ էր ասում, և նավի անձնակազմն առանց մեզ էլ գիտեր, թե որտեղ է գտնվում Գանձերի կղզին։

— Ես, պարոններ, չգիտեմ թե ձեզանից որի մոտ է գտնվում այդ քարտեզը,— շարունակեց նավապետը։— Ես պնդում եմ, որ ինձնից և պարոն էրոուից թաքուն պահվի։ Հակառակ դեպքում ես պետք է խնդրեմ ձեզ, որ ինձ պաշտոնից ազատեք։

— Գիտե՛մ,— ասաց բժիշկը։— Առաջինը՝ դուք ցանկանում եք դադարեցնել ավելորդ խոսակցությունը։ Երկրորդ՝ դուք ուզում եք բոլոր հուսալի մարդկանց հավաքել նավի ետևի մասը։ Ուրիշ խոսքով, դուք վախենում եք խռովությունից։

— Պարոն,— ասաց նավապետ Սմոլետը,— ես չեմ ուզում, որ դուք ինձ այնպիսի խոսքեր վերագրեք, որ չեմ ասել։ Ոչ մի նավապետ չի համաձայնի ծով դուրս գալ, եթե նա հիմք ունի վախենալու, թե խռովություն կլինի։ Ես համոզված եմ, որ պարոն Էրոուն ազնիվ մարդ է։ Շատ նավաստիներ էլ ազնիվ մարդիկ են։ Գուցե նրանք բոլորն էլ ազնիվ մարդիկ են։ Բայց ես պատասխանատու եմ նավի ապահովության համար և նավի վրա գտնված յուրաքանչյուր մարդու կյանքի համար։ Ես տեսնում եմ, որ շատ բան կատարվում է այնպեսք ինչպես չպետք է կատարվի; Թույլ տվեք նախազգուշական միջոցներ ձեռք առնել կամ արձակեցեք պաշտոնից։ Ահա բոլորը։

― Նավապետ Սմոլետ, սկսեց բժիշկը, ժպտալով․― դուք լսե՞լ եք առածն այն սարի մասին, որը մուկ է ծնել։ Ներեցեք, բայց դուք ինձ հիշեցրիք այդ առածը։ Երբ դուք այստեղ եկաք, ես պատրաստ էի երդվելու իմ կեղծամով, որ դուք մեզանից շատ ավելի բան կպահանջեք։

— Դուք շատ հնարագետ եք, բժիշկ,– ասաց նավապետը։— Գալով այստեղ, ես ցանկանում էի վերջնահաշիվ պահանջել, որովհետև ես մի փոքրիկ հույս անգամ չունեի, որ պարոն Տրելոնին կհամաձայնի լսել գոնե իմ խոսքը։

— Չէի էլ լսի,― աղաղակեց կալվածատերը։— Եթե Լիվսին չլիներ, ես միանգամից ձեզ սատանայի մոտ կուղարկեի։ Բայց, այնուամենայնիվ, ես լսեցի ձեզ։ Եվ կանեմ այն, ինչ որ պահանջում եք։ Սակայն իմ կարծիքը ձեր մասին դեպի վատը փոխվեց։

— Ինչպես ձեզ համար հաճելի է, պարոն,― ասաց նավապետը։— Հետո դուք կհասկանաք, որ ես իմ պարտքը կատարել եմ։

Նա հեռացավ։

― Տրելոնի,— ասաց բժիշկը,— հակառակ իմ սպասածին, համոզվեցի, որ դուք հրավիրել եք նավի վրա երկու ազնիվ մարդ՝ նավապետ Սմոլետին և Ջոն Սիլվերին։

― Սիլվերի վերաբերյալ ես ձեզ հետ համաձայն եմ,— աղաղակեց կալվածատերը,— իսկ այս անտանելի ստախոսի վարմունքը ես համարում եմ տղամարդուն անվայել, ծովայինին անվայել և, համենալն դեպս, անգլիացուն անվայել։

― Լա՛վ,— ասաց բժիշկը,— կտեսնենք։

Երբ որ մենք դուրս եկանք տախտակամած, նավաստիներն արդեն սկսել էին տեղափոխել զենքերն ու վառոդը։ Նրանք աշխատանքի ժամանակ երգում էին «Յո-հո-հո»։ Նավապետն ու պարոն Էրոուն կարգադրություններ էին անում։

Ինձ շատ դուր եկավ, որ մեզ նոր ձևով էին տեղավորել։ Նավի առջևում վեց նավասենյակ էին պատրաստել, որոնք պահեստի մուտքով միանում էին նավաստիների սենյակի և խոհանոցի հետ։ Սկզբում այդ վեց նավասենյակը հատկացրել էին նավապետին, պարոն Էրոուին, Գենտերին, Ջոյսին, բժշկին և կալվածատիրոջը։ Բայց հետո դրանցից երկուսը տվին Ռեդրետին և ինձ, իսկ պարոն Էրոուն և նավապետը տեղավորվեցին տախտակամածի վրա։ Այդ սենյակը թեև շատ փոքր էր, բայց, այնուամենայնիվ, երկու ճոճացանց տեղավորվում էր։ Մինչև անգամ ղեկապետը, թվում էր, որ գոհ էր այդ տեղավորումից։ Գուցե, նա էլ անձնակազմին հավատ չէր ընծայում։ Սակայն սա իմ ենթադրությունն էր միայն, որովհետև ինչպես շուտով կտեսնենք, նա նավում երկար ժամանակ չմնաց։

Մենք եռանդով աշխատում էինք, տեղափոխում էինք վառոդը և սարքավորում մեր նավասենյակները, երբ վերջապես ափից եկան վերջին նավաստիները Երկարահասակ Ջոնի հետ։

Խոհարարը, կապկի ճարպկությամբ, նավ բարձրացավ և երբ տեսավ, որ մենք զբաղված ենք, ձայն տվավ․

— Է՛յ, բարեկամներ, այդ ի՞նչ եք անում։

— Վառոդի տակառներ ենք փոխադրում,— պատասխանեց նավաստիներից մեկը։

— Ինչո՞ւ, սատանան տանի ձեզ,— գոչեց Երկարահասակը։— Այդպիսով, մենք առավոտյան մակընթացության ժամանակ ճանապարհվել չենք կարող։

― Նրանք իմ հրամանն են կատարում,— ընդհատեց նրան նավապետը։— Իսկ դուք, սիրելիս, խոհանոց գնացեք, որ նավաստիները կարողանան ժամանակին ընթրել։

— Լսում եմ, պարոն,— պատասխանեց խոհարարը։

Եվ ձեռքով բռնելով եռանկյունի գլխարկը, խոհանոցի դռնով ներս խցկվեց։

— Այ, սա փառավոր մարդ է, նավապետ,— ասաց բժիշկը։

— Շատ կարելի է, պարոն,— պատասխանեց նավապետ Սմոլետը։— Զգո՛ւյշ, զգո՛ւյշ, տղերք։

Եվ նա վազեց նավաստիների մոտ։ նավաստիները գլորում էին վառոդի տակառը։ Հանկարծ նա նկատեց, որ ես կանգնել ու նայում եմ պտտվող թնդանոթին, որը մենք դրել էինք տախտակամածի կենտրոնում։ Եվ իսկույն վրա պրծավ։

— Է՛յ, փոքրավո՛ր,— բղավեց նա,— կորիր այստեղից։ Գնա խոհարարի մոտ, նա քեզ աշխատանք կտա։

Եվ խոհանոց վազելով, ես լսեցի, թե ինչպես բարձրաձայն ասաց բժշկին․

— Ես տանել չեմ կարող, որ իմ նավի մեջ սիրելիներ լինեն։

Հավատացնում եմ ձեզ, որ այդ րոպեին ես միանգամայն համաձայնեցի կալվածատիրոջ հետ, որ նավապետն անտանելի մարդ է և դեպի նրան խիստ ատելություն զգացի։

Գլուխ X։ Նավարկություն

Իրարանցումը շարունակվեց ամբողջ գիշերը։ Մենք իրեր էինք տեղափոխում այս ու այն կողմ։ Նավակը շարունակ բերում էր կալվածատիրոջ բարեկամներին, պարոն Բլենդլու նման մարդկանց, որոնք գալիս էին նրան բախտավոր ճանապարհորդություն և բարեհաջող վերադարձ մաղթելու։ Երբեք առաջ «Ծովակալ Բենբոուում» ես այդքան չէի աշխատել։ Ես արդեն շան նման հոգնել էի, երբ լուսաբացից առաջ ավագ նավաստին փողը հնչեցրեց և սկսեց խարիսխը բարձրացնել։

Սակայն, եթե երկու անգամ ավելի էլ հոգնած լինեի, տախտակամածից չէի հեռանա։ Ամեն բան նոր և գրավիչ էր ինձ համար՝ և՛ ընդհատ֊ընդհատ հրամանները, և՛ փողի սուր ձայնը, և՛ նավի լապտերների աղոտ լույսի տակ անհանգիստ աշխատող մարդիկ։

― Է՛յ, Ազդր, մի երգ երգիր,— գոչեց նավաստիներից մեկը։

― Հին երգ,— բացականչեց մյուսը։

― Լա՛վ, տղե՛րք,— պատասխանեց Երկարահասակ Ջոնը, որ կանգնած էր հենց այնտեղ, տախտակամածի վրա՝ հենակը կռնատակին։

Եվ երգեց այն երգը, որն ինձ լավ ծանոթ էր.

Տասնհինգ մարդ մեռելի սնդուկի վրա․․․

Իսկ մնացածները միասին երգեցին.

Յո-խո-խո-խո և մի շիշ ռոմ։

Երրորդ «խո»֊ն ասելիս նրանք խմբովին դուրս քաշեցին լծակները։

Ես հիշեցի մեր հին «Ծովակալ Բենբոուն», և ինձ թվաց, որ կարծես թե մեռած Բոնսի ձայնը հանկարծ միացավ նավաստիների խմբերգին։ Շուտով խարիսխը բարձրացրին և ամրացրին նավի առջևի մասում։ Քամին ուռցրեց առագաստները։ Ցամաքը ետ էր քաշվում։ Մեզ շրջապատող նավերն սկսեցին հեռանալ։ Եվ մինչ ես պառկեցի, որ գոնե մի ժամ ննջեմ, «Իսպանոլան» սկսեց իր ճանապարհորդությունը դեպի Գանձերի կղզին։

Ես չեմ նկարագրի մեր ճանապարհորդության մանրամասնությունները։ Այդ ճանապարհորդությունը շատ հաջող էր։ Նավն օրինակելի դուրս եկավ, անձնակազմը բաղկացած էր փորձված ծովագնացներից, նավապետն իր գործը շատ լավ գիտեր։ Սակայն, մինչև Գանձերի կղզին հասնելը, երկու֊երեք դեպք պատահեց, որոնց մասին արժե հիշատակել։

Ամենից առաջ պարզվեց, որ պարոն Էրոուն ավելի վատն է, քան կարծում էր նավապետը։ Նա նավաստիների մեջ հեղինակություն չուներ, և նրան ոչ ոք չէր լսում։ Ճանապարհ ընկնելուց մեկ-երկու օր հետո նա սկսեց տախտակամածին հայտնվել պղտոր աչքերով, կարմիր այտերով և հարբեցողի այլ նշաններով։ Խոսելիս էլ կակազում էր։ Ժամանակ առ ժամանակ անհրաժեշտ էր լինում խայտառակ կերպով քշել նրան տախաակամածից։ Նա հաճախ վայր էր ընկնում և ջարդվածքներ ստանում։ Պատահում էր, որ օրերով պառկում էր իր մահճակալին, առանց վեր կենալու։ Պատահում էր, իհարկե, որ նա երկու օր ման էր գալիս համարյա զգաստ և այն ժամանակ մի կերպ կատարում էր իր պարտականությունները։

Մենք ոչ մի կերպ չէինք կարողանում իմանալ, թե որտեղից է նա խմելիք ճարում։ Այս հանելուկի վրա ողջ նավը գլուխ էր կոտրում։ Մենք հետևում էինք նրան, սակայն բան չէինք կարողանում, հասկանալ։ Երբ նրան այդ մասին հարցնում էինք հարբած ժամանակ, նա միայն ծիծաղում էր, իսկ երբ սթափ էր լինում, հանդիսավոր կերպով երդվում էր, որ իր ողջ կյանքում, ջրից բացի, ոչինչ չի խմել։

Որպես ղեկապետ, նա ոչ մի բանի պետք չէր և իր ստորադրյալների վրա վատ ազդեցություն էր թողնում։ Պարզ էր, որ նրա վերջը վատ կլիներ։ Եվ ոչ ոք չզարմացավ ու չտխրեց, երբ մի մութ, փոթորկոտ գիշեր, նա նավից անհետացավ։

— Ջուրն է ընկել,— վճռեց նավապետը։— Ի՞նչ կա որ, պարոններ, դա փրկեց մեզ նրան շղթայելու անհրաժեշտությունից։

Այդպիսով, մենք մնացինք առանց ավագ նավաստու։

Պետք էր որևէ մեկին առաջ քաշել աչդ պաշտոնի համար։ Ընտրությունն ընկավ ղեկապեա Ջոբ Էնդերսոնի վրա։ Նրան առաջվա նման ղեկապետ էին կանչում, բայց ավագ նավաստու պաշտոն էր կատարում։

Պարոն Տրելոնին, որը շատ ճանապարհորդություններ էր կատարել և ծովը լավ էր ճանաչում, նույնպես այդ գործի համար պետքական էր․ լավ եղանակին նա հերթապահություն էր անում։ Երկրորդ ղեկապետ Իզրայել Հենդսը եռանդուն, ծեր, փորձված ծովային էր, որին ամեն գործ էլ կարելի էր հանձնարարել։

Նա, ի միջի այլոց, Երկարահասակ Ջոն Սիլվերի հետ շատ մտերիմ էր, և քանի որ հիշեցի Սիլվերին, նրա մասին մանրամասն պետք է պատմեմ։

Նավաստիները նրան Ազդր էին կանչում։ Նա հենակը փողկապում էր վզին, որ ձեռքերն ազատ լինեն։ Մի տեսնեի՛ք, թե ինչպես նա, հենակով հենվելով պատին, տատանումը բոլորովին չզգալով, կերակուր էր եփում, կարձես ամուր գետնի վրա կանգնած լիներ։ Ավելի հետաքրքրական էր տեսնել, թե ինչպես փոթորկոտ եղանակին ճարպկորեն ու արագ վազում էր տախտակամածով, բռնելով այն ճոպաններից, որոնք ավելի լայն տեղերում իջեցված էին։ Այդ ճոպանները նավաստիներն անվանում էին «Երկարահասակ Ջոնի գինգեր»։ Անցնելիս նա կամ բռնում էր այդ գինդերը, կամ գործի էր դնում հենակը, կամ, փոկից բռնած, հենակն իր ետևից քարշ էր տալիս։

Իսկ այն բոլոր նավաստիները, որոնք առաջ նրա հետ ճանապարհորդել էին, շատ ափսոսում էին, որ այլևս նա առաջվանը չէ։

— Մեր Ազդրը հասարակ մարդ չէ,— ասաց ինձ երկրորդ ղեկապետը.— ջահել ժամանակ նա դպրոցական է եղել և, եթե ուզենա, գրքի նման կխոսի։ Իսկ ի՞նչ քաջն է։ Առյուծը մեր երկարահասակ Ջոնի մոտ ոչինչ է։ Ես ինքս տեսել եմ, թե ինչպես նրա վրա, անզեն ժամանակ, չորս մարդ հարձակվեց, իսկ նա բռնեց նրանց և գլուխներն իրար զարկեց, նա, այդ անզեն կաղը։

Բոլորը հարգանքով էին վերաբերվում դեպի նա և կատարում էին նրա հրամանները։ Նա յուրաքանչյուրի հետ կարողանում էր խոսել, յուրաքանչյուրին՝ սիրաշահել։ Դեպի ինձ հատուկ սիրալիր վերաբերմունք ուներ։ Միշտ ուրախանում էր, երբ ես խոհանոց էի մտնում, որը զարմանալի մաքուր էր պահում։ Ամանեղենը միշտ կանոնավոր կախված էր՝ մաքուր ու փայլուն։ Անկյունում թութակի մի վանդակ կար։

— Հոկինս,— ասում էր նա ինձ։— Եկ Ջոնի մոտ զրուցելու։ Ոչ ոքի այցելությամբ ես այնքան չեմ ուրախանում, որքան քո այցելությամբ։ Նստիր ու լսիր։ Ահա նավապետ Ֆլինտը․ ես իմ թութակի անունը նավապետ Ֆլինտ եմ դրել, հռչակավոր ծովահենի պատվին։ Եվ ահա նավապետ Ֆլինտը նախագուշակում է, որ մեր ճանապարհորդությունը հաջողությամբ կվերջանա։ Ճշմարի՞տ է, նավապետ։

Եվ թութակն սկսեց աներևակայելի արագությամբ կրկնել․

— Պիաստրնե՛ր, պիաստրնե՛ր, պիաստրնե՛ր։

Եվ կրկնում էր այնքան ժամանակ, մինչև ուժից ընկնում էր կամ մինչև որ Ջոնը թաշկինակը գցում էր նրա վանդակին։

— Այս թռչունը,— ասում էր նա,— երևի երկու հարյուր տարեկան է։ Թութակներն անվերջ ապրում են։ Միայն սատանան է իր կյանքում այնքան չարիք տեսել, որքան իմ թութակը։ Նա ճանապարհորդել է Ինգլենդի հետ՝ հռչակավոր ծովահեն նավապետ Ինգլենդի հետ։ Եղել է Մադագասկարում, Մալաբարում, Սուրինամում, Պրովիդենսում, Պորտ֊Բելոյում։ Նա տեսել է, թե ինչպես են որսում բեռները խորտակված նավերից։ Ահա թե երբ է նա սովորել «պիաստրներ» գոչելը։ Եվ զարմանալու բան չկա։ Այն օրը որսացել են 350 հազար պիաստր, Հոկինս։ Այս թութակը ներկա է եղել Վեստ-Ինդիայի փոխարքայի վրա հարձակվելիս, Գոայի մոտ։ Իսկ տեսքով կարծես մանուկ լինի։ Բայց դու վառոդի հոտ առել ես, այնպես չէ՞, նավապետ։

— Նավը մյուս կողմը թեքիր,— գոչեց թութակը։

— Իմ թութակը հիանալի ծովային է,— ասաց խոհարարը և, գրպանից շաքարի կտորներ հանելով, տվեց թռչունին։

Թութակը կտցով խփում էր վանդակի ճաղերին և հայհոյում։

— Եթե կուպրի մեջ ապրես, անպատճառ կկեղտոտվես,— բացատրեց Ջոնը։— Այս խեղճ, ծեր, անմեղ թռչունը հայհոյում է, բայց չի հասկանում, թե ինչ է ասում։ Ինչպես ասում են, նա աստծու առաջ էլ կհայհոյի։

Այս խոսքերն ասելիս Ջոնն այնպես հանդիսավոր կերպով ձեռք տվեց իր ճակատից կախված փունջ մազին, որ ես նրան աշխարհիս ամենաազնիվ մարդը համարեցի։

Կալվածատիրոջ և նավապետ Սմոլետի հարաբերությունը առաջվա նման շատ լարված էր։ Կալվածատերն առանց քաշվելու նավապետի մասին ատելությամբ էր խոսում։ Նավապետը կալվածատիրոջ հետ երբեք չէր խոսում, իսկ երբ վերջինս որևէ բան էր հարցնում նավապետին, պատասխանը լինում էր սուր, կարճ և չոր։ Մի անկյունում կուչ եկած նա ստիպված էր խոստովանել, թե սխալվել է, որ անձնակազմի մասին վատ կարծիք է հայտնել։ Շատ նավաստիներ օրինակելի աշխատանք էին կատարում, իսկ ողջ անձնակազմն իրեն հրաշալի էր պահում։ Բայց նավին նա ուղղակի սիրահարված էր։

― Նա լսում է ղեկին այնպես, ինչպես լավ կինն իր ամուսնուն։ Բայց,— ավելացրեց նա,— մենք դեռ չենք վերադարձել և մեր ճանապարհորդությունը առաջվա պես ինձ դուր չի գալիս։

Այդ խոսքերը լսելիս, կալվածատերը մեջքը դարձնում էր դեպի նավապետը և, կզակը վեր ցցած, սկսում էր քայլել տախտակամածի վրա։

— Քիչ ժամանակից հետո,— ասում էր նա,— այս մարդը վերջնականապես ինձ համբերությունից կհանի։

Ճանապարհին փոթորիկ եղավ, որը միայն հաստատեց մեր «Իսպանոլայի» արժանիքը։ Թվում էր, թե անձնակազմը գոհ էր իր կյանքից, և դա զարմանալի չէր։ Իմ կարծիքով, ոչ մի նավում անձնակազմին այդքան երես չեն տալիս։ Ամեն մի առիթով նրանց կրկնակի բաժին փունջ էին տալիս։ Հարկավոր էր միայն, որ կալվածատերը լսեր որևէ նավաստու ծննդյան մասին, նա իսկույն բոլորի համար տոն էր սարքում։ Տախտակամածի վրա միշտ մի տակառ խնձոր էր լինում, որ ցանկացողը, երբ ուզենա, ուտի։

— Դրանից լավ բան չի դուրս գա,— ասում էր նավապետը բժիշկ Լիվսիին։— Դա նրանց միայն փչացնում է։ Դուք ինձ հավատացեք։

Սակայն խնձորի տակառը, ինչպես կտեսնեք, մեզ հսկայական ծառայություն մատուցեց։ Միայն այդ տակառի շնորհիվ մենք ժամանակին կանխեցինք վտանգը և դավաճանների ձեռքով չկործանվեցինք։

Ահա թե ինչպես պատահեց։

Մենք արդեն այդ կզղուց, ուր գնում էինք, շատ հեռու չէինք․— նրա ճիշտ տեղը ես հայտնելու իրավունք չունեմ։ Օր ու գիշեր նայում էինք հեռուն, սպասելով, որ կտեսնենք հորիզոնում։ Համաձայն հաշվի, մնում էր մեկ օրվա ճանապարհ։ Կամ այսօր գիշերը, կամ ամենաուշը վաղը կեսօրից առաջ մենք պետք է տեսնեինք Գանձերի կղզին։ Գնում էինք դեպի հարավ, հարավ֊արևմուտք։ Մեղմ քամի էր փչում։ Ծովը հանդարտ էր։ «Իսպանոլան» առաջ էր սլանում՝ երբեմն քիթն ալիքների մեջ թաղելով։ Ամեն ինչ լավ էր։ Բոլորն էլ լավ տրամադրության մեջ էին, բոլորն էլ ուրախ էին, որ մեր ճանապարհորդության առաջին մասը վերջանում է։

Երբ արևը մայր մտավ և աշխատանքս վերջացրի, ես ուղղվելով դեպի իմ մահճակալը, հանկարծ մտածեցի, որ վատ չէր լինի, եթե խնձոր ուտեի։ Արագ դուրս թռա տախտակամած։ Հերթապահները, նավի աոաջին մասում կանգնած, նայում էին ծովին և հույս ունեին տեսնել կղզին։ Ղեկապետը, առագաստների քամահար անկյուններից դիտելով, կամաց շվշվացնում էր։ Ամեն ինչ հանդարտ էր, միայն ջուրը խփում էր նավի կողքերին։

Պարզվեց, որ տակառում միայն մի խնձոր կար։ Այդ խնձորը վերցնելու համար ես պետք է տակառը մտնեի։ Այնտեղ, մթության մեջ նստած, ջրի ծփանքից և նավի համաչափ տատանումից, քիչ մնաց քնեի։ Հանկարծ մեկը ծանր կերպով ընկավ տակառի կողքին։ Տակառը թեթև տատանվեց։ Մարդը մեջքը դեմ էր տվել տակառին։ Ես արդեն պատրաստվում էի դուրս թռչել, երբ մարդը հանկարծ սկսեց խոսել։ Ես ճանաչեցի Սիլվերի ձայնը, և մինչև նա մի դյուժին խոսք ասեր, ես որոշեցի, ինչ ուզում է լինի, տակառից դուրս չգալ։ Ես պառկել էի տակառի հատակին և դողալով, երկյուղից ու հետաքրքրությունից շնչասպառ լինելով, լսում էի։ Եվ առաջին իսկ խոսքերից ես հասկացա, որ նավի վրա գտնվող բոլոր ազնիվ մարդկանց կյանքն իմ ձեռքում է գտնվում։

Գլուխ XI։ Ինչ լսեցի ես խնձորի տակառի մեջ նստած ժամանակ

― Ո՛չ, ես չէի,― ասաց Սիլվերը։— Նավապետը Ֆլինտն էր։ Իսկ ես բնակարանապետ էի, որովհետև իմ ոտը փայտե է։ Ես ոտս կորցրի նույն գործում, ինչ գործում որ ծերունի Պյուն իր աչքերը։ Իմ ոտն անդամահատեց մի գիտնական վիրահատ։ Նա սովորել էր կոլեջում և ողջ լատիներենն անգիր գիտեր։ Այնուամենայնիվ, կախաղանից ազատվել չկարողացավ։ Կորսո-Կասլեում նրան շան նման կախեցին արևի տակ, որ չորանա․․․ ուրիշների կողքին։ Այո՛։ Դրանք Ռոբերտսի մարդիկն էին, որ կորան, որովհետև իրենց նավերի անունները փոխում էին։ Այսօր նավը կոչվում էր «Թագավորական երջանկություն», իսկ վաղը՝ ուրիշ բան։ Իսկ մենք ինչ անուն որ տալիս ենք նավին, այն անունն էլ միշտ պետք է մնա։ Մենք չփոխեցինք «Կասանդրայի» անունը, այդ պատճառով մեզ Մալաբարից անփորձ տուն հասցրեց, այն ժամանակ, երբ Ինգլենդը հափշտակեց հնդկաստանի փոխարքային։ Իր անունը չփոխեց նաև «Մորժը», Ֆլինտի հին նավը, իսկ նրա վրա այնքան ոսկի կար, որ քիչ էր մնում ծովի տակը գնար։

— Է՜խ,— լսեցի ես մեր նավաստիներից ամենաերիտասարդի հիացած ձայնը,— ի՜նչ քաջ էր այդ Ֆլինտը։

— Ասում են, Դևիսը նրանցից վատը չէր,— ասաց Սիլվերը,— բայց ես նրա հետ երբեք չեմ ճանապարհորդել։ Առաջ ես ճանապարհորդում էի Ինգլենդի, ապա՝ Ֆլինտի հետ։ Իսկ այժմ ես ինքս եմ ծով դուրս եկել։ Ես ինը հարյուր ֆունտ ստերլինգ վաստակեցի Ինգլենդի մոտ և երկու հազար ֆունտ՝ Ֆլինտի մոտ։ Հասարակ նավաստու համար սա վատ չէ։ Փողը բանկում է և լավ տոկոս է տալիս։ Որտե՞ղ են այժմ Ինգլենդի մարդիկ։ Չգիտեմ։ Որտե՞ղ են Ֆլինտի մարդիկ։ Մեծ մասամբ այստեղ, նավի վրա, և ուրախ ենք, որ այստեղ ենք։ Շատերը նրանցից ապրում էին ծովափին, որպես վերջին մուրացիկներ։ Սովից մեռան, աստված վկա։ Ծերունի Պյուն, երբ կուրացավ, սկսեց տարեկան հազար երկու հարյուր ֆունտ ծախսել, ինչպես պառլամենտի լորդ։ Որտե՞ղ է նա այժմ։ Մեռել է և գետնի տակ փտում է։ Բայց երկու տարի առաջ նա ուտելու բան չուներ։ Նա ողորմություն էր խնդրում, գողանում էր, կոկորդը պատռում էր, այնուամենայնիվ, կերակրվել չէր կարողանում։

― Դե, արի ծովահեն եղիր դրանից հետո,— ասաց երիտասարդ նավաստին։

― Այո՛, բայց հիմար էլ մի եղիր,– բացականչեց Սիլվերը։— Սակայն խոսքը քո մասին չէ։ Դու թեև երիտասարդ ես, բայց հիմար չես։ Քեզ խաբել չի կարելի։ Ո՛չ։ Ես հենց որ քեզ տեսա, իսկույն նկատեցի այդ և քեզ հետ պետք է խոսեմ, ինչպես տղամարդու հետ։

Կարո՞ղ եք երևակայել, թե ինչ զգացի, լսելով, թե ինչպես այդ ծեր սրիկան ասում է ուրիշին նույն հրապուրիչ խոսքերը, ինչ որ ասել էր ինձ։ Եթե կարողանայի, տակառի պատի միջից նրան կսպանեի։

Այդ Ժամանակ Սիլվերը խոսքը շարունակեց, չկասկածելով, որ իրեն լսում են․

— Այդպես է ծովահենների կյանքը՝ ծանր կախաղանի ենթակա, բայց ուտում և խմում են ինչպես կռվող աքաղաղները կռվից առաջ։ Նրանք ճանապարհորդության են դուրս գալիս՝ ունենալով հարյուրավոր պղնձե գրոշներ, բայց վերադառնում են հարյուրավոր ֆունտերով։ Ավարը ծախսված է հարբեցողության վրա, փողերը վատնված և ահա նորից դեպի ծով, հագին միայն մի շապիկ։ Բայց ես այդպես չեմ վարվում։ Ես իմ բոլոր փողերը մաս-մաս հանձնում եմ զանազան բանկերի, որ կասկածներ չլինեն։ Գիտցիր, որ ես հիսուն տարեկան եմ։ Այս ճանապարհորդությունից վերադառնալով, ես պետք է ապրեմ այնպես, ինչպես ամենաիսկական ջենտլմենները։ Բավակա՞ն է, ասում ես։ Ի՞նչ կա որ, ես վատ չեմ ապրել։ Ոչ մի բանից զուրկ չեմ մնացել։ Փափուկ տեղում եմ քնել, համեղ բաներ եմ կերել։ Սակայն ծովի վրա երբեմն նեղություն եմ քաշել։ Իսկ ինչպես եմ սկսել։ Իբրև նավաստի՝ ինչպես դու։

― Բայց չէ՞ որ ձեր առաջվա փողերն այժմ կկորչեն,– ասաց երիտասարդ նավաստին։— Դուք ինչպե՞ս կերևաք Բրիստոլում այս ճանապարհորդությունից հետո։

― Իսկ քո կարծիքով այժմ որտե՞ղ են իմ փողերը,— հարցրեց Սիլվերը հեգնորեն։

― Բրիստոլում՝ բանկերում և զանազան տեղերում,— պատասխանեց նավաստին։

― Այո՛, փողերս քո ասած տեղերում էին։ Սակայն մինչև այն ժամանակ, երբ բարձրացրինք մեր խարիսխը։ Իսկ այժմ արդեն իմ պառավը վերցրել է փողերը։ «Հեռադիտակն» իր բոլոր փոր ու փսորով վաճառված է, իսկ պառավը հեռացել է և պայմանավորված տեղում սպասում է ինձ։ Ես կասեի քեզ, թե որտեղ է այդ տեղը, որովհետև միանգամայն վստահում եմ քեզ, բայց վախենում եմ, որ մյուսները վիրավորվեն, որ նրանց չեմ ասում։

― Իսկ քո պառավին վստահո՞ւմ ես,― հարցրեց նավաստին։

― Ծովահենները,— պատասխանեց խոհարարը,— հազվադեպ են իրար վստահում և լավ են անում։ Բայց ինձ խաբելը հեշտ չէ։ Ով որ փորձի բանսարկություն անել ծեր Ջոնին, այս աշխարհում երկար չի ապրի, ոմանք, վախենում էին Պյուից, ոմանք՝ Ֆլինտից։ Իսկ ինձնից ինքը Ֆլինտն էր վախենում։ Վախենում և հպարտանում էր ինձնով․․․ նրա մարդիկ հանդուգն մարդիկ էին։ Ինքը սատանան էլ չէր համարձակվի այդ մարդկանց հետ բաց ծովում կռվի դուրս գալ։ Դու ինձ ճանաչո՞ւմ ես, այդ պատճառով էլ ես գլուխս չեմ գովի, ես բարեհոգի և ուրախ մարդ եմ, իսկ երբ բնակարանապետ էի, Ֆլինտի ծեր ծովահեններն ինձ ոչխարների պես լսում էին։ Օ-հո֊հո-հո՜, ի՞նչ կարգապահություն կար ծերունի Ջոնի նավում։

— Ճշմարիտ եմ ասում ձեզ,— խոստովանեց նավաստին,— մինչև այս խոսակցությունը, Ջոն, ձեր գործն ինձ դուր չէր գալիս, իսկ այժմ, ահա իմ ձեռքը, ես համաձայն եմ։

— Դու քաջ և խելոք տղա ես,– պատասխանեց Սիլվերը և այնպես ուժեղ սեղմեց նավաստու ձեռքը, որ իմ տակառը տատանվեց։– Դա այնպես լավ ծովահեն կդառնաս, որի նմանը ես դեռ երբեք չեմ տեսել։

Ես ակամայից վկա եղա, թե ինչպես հրապուրեցին ազնիվ նավաստուն, որ մտնի ավազակախմբի մեջ, գուցեև նավի վերջին ազնիվ նավաստուն։ Սակայն ես իսկույն կարողացա համոզվել, որ այդ նավաստին միակը չէ։ Սիլվերը կամաց շվացրեց, և տակառի մոտ էլի մեկը նստեց։

Դիկն արդեն մերն է,— ասաց Սիլվերը։

— Ես գիտեի, որ նա մերը կլինի,— լսեցի ես երկրորդ ավագ նավաստի Իզրայել Հենդսի ձայնը։— Դիկը հիմար մարդկանցից չէ։

Միառժամանակ նա լուռ ծամում էր ծխախոտը, ապա թքեց և դիմեց Երկարահասակ Ջոնին․

― Ասա, Ազդր, մենք երկա՞ր պետք է նպարավաճառի նաավակի նման շուռումուռ գանք։ Երդվում եմ որոտով, որ նավապետն ինձ բոլորովին ձանձրացրել է։ Բավական է, որքան ինձ հրամաններ տվեց։ Ես ուզում եմ ապրել նավապետի սենյակում, նրանց նրբահամ կերակուրներն ու գինիներն ինձ պետք են։

― Իզրայել,— ասաց Սիլվերը,— քո գլուխը շատ էժան արժե, որովհետև նրա մեջ երբեք ուղեղ չի եղել։ Բայց լսել կարող ես, ականջներդ երկար են։ Ուրեմն լսիր. դու առաջվա նման պետք է քնես նավաստիների սենյակում, դու պետք է ուտես կոպիտ կերակուր, դու պետք է լինես հնազանդ, պետք է լինես քաղաքավարի և ոչ մի կաթիլ գինի չես խմի մինչև ես քեզ անհրաժեշտ խոսք չեմ ասի։ Ամեն բանում դու հույսդ ինձ վրա դիր, որդիս։

— Մի՞թե ես հրաժարվում եմ,— մռմռաց, երկրորդ ավագ նավաստին։— Ես միայն հարցնում եմ, ե՞րբ։

— Ե՞րբ,— գոռաց Սիլվերը։– Լա՛վ, ես կասեմ քեզ, թե երբ։ Որքան կարելի է ուշ, ահա թե երբ։ Նավապետ Սմոլետն առաջնակարգ ծովագնաց է, մեր շահի համար է նավը վարում։ Կալվածատերն ու բժիշկը մի քարտեզ ունեն, բայց ես գիտե՞մ արդյոք, թե որտեղ են թաքցնում այդ քարտեզը։ Դու էլ չգիտես։ Թող կալվածատերն ու բժիշկը գանձը գտնեն և օգնեն մեզ, որ նավը բարձենք։ Այն ժամանակ, մենք կտեսնենք։ Եթե ես վստահեի այդպիսի հոլանդական ցեղի, որպիսին դուք եք, ապա հնարավորություն կտայի նավապետ Սմոլետին մեզ ետ դարձնել մինչև ճանապարհի կեսը։

— Մենք ինքներս էլ վատ ծովագնացներ չենք,— առարկեց Դիկը։

— Ուզում ես ասել վատ նավաստիներ չենք,— ուղղեց Սիլվերը։— Մենք կարողանում ենք ղեկը վարել։ Իսկ ուղղությունն ո՞վ կհաշվի։ Այդ բանին ոչ ոք ձեզանից ընդունակ չէ, պարոններ։ Եթե իմ կամքը լինի, ապա ես թույլ կտայի նավապետ Սմոլետին վերադարձին հասցնել մեզ գոնե մինչև պասսատները։ Այն ժամանակ գոնե կիմանայի, որ ուղիղ ճանապարհով եմ գնում և որ ստիպված չենք լինի յուրաքանչյուրին օրական մի գդալ անուշ ջուր տալ։ Բայց ես գիտեմ, թե դուք ինչ ժողովուրդ եք։ Ստիպված կլինենք նրանց դատաստանն անել կղզու վրա, հենց որ գանձը կտեղափոխեն այստեղ, նավը։ Բայց շատ ափսո՜ս։ Իսկ դուք գիտեք միայն ագահությամբ հարձակվել խմիչքի վրա։ Ճշմարիտն ասած, իմ սիրտը ցավում է, երբ մտածում եմ, որ պետք է վերադառնամ ձեզ նման մարդկանց հետ։

— Կամաց, Երկարահասակ,— գոչեց Իզրայելը։— Չէ՞ որ քեզ հետ ոչ ոք չի վիճում։

— Մի՞թե ես մեծ նավեր քիչ եմ տեսել, որոնք իզուր խորտակվել են։ Մի՞թե ես քիչ եմ տեսել այնպիսի քաջեր, որոնց կախել են արևի տակ չորանալու,— բացականչեց Սիլվերը։— Իսկ ինչո՞ւ։ Նրա համար, որ շտապել են, շտապել են։ Լսեցեք ինձ. ես ճանապարհորդել եմ ծովի վրա և իմ կյանքում շատ բաներ եմ տեսել։ Եթե դուք կարողանայիք նավ վարել և կռվել քամիների դեմ, դուք բոլորդ վաղուց կառքով ման կգայիք։ Բայց ի՞նչ։ Ես ճանաչում եմ ձեզ։ Ռոմ եք լակում և կախաղան բարձրանում։

— Բոլորին հայտնի է, Ջոն, որ դու հռչակավոր ճոռոմախոս ես,— առարկեց Իզրայելը։— Բայց եղել են և ուրիշները, որոնք նավ վարելը քեզնից պակաս չեն իմացել։ Բայց նրանք իրենց հրամանատար չեն ձևացրել, իրենք քեֆ են արել, ուրիշներին էլ չեն խանգարել։

— Այո՛,— ասաց Սիլվերը։— Իսկ ո՞ւր են այժմ նրանք։ Այդպիսին էր Պյուն, որ մեռավ չքավորության մեջ, ողորմություն խնդրելով։ Ֆլինտն էլ այդպիսին էր, որ մեռավ ռոմից՝ Սավանայում։ Այո՛, դրանք հաճելի մարդիկ էին, ուրախ․․․ Միայն թե ո՞ւր են այժմ նրանք, ահա հարց․․․

— Ի՞նչ կանենք նրանց,— հարցրեց Դիկը,— երբ նրանք մեր ձեռքն ընկնեն։

— Այ, այս մարդն իմ ճաշակի մարդ է,— հիացմունքով բացականչեց խոհարարը։— Դատարկ բաների մասին չի խոսում, գործի մասին է խոսում։ Քո կարծիքով ի՞նչ պիտի անել նրանց։ Իջեցնել որևէ անմարդաբնակ ծովա՞փ։ Այդպես կվարվեր Ինգլենդը։ Կամ մորթել ինչպես խոզերի՞։ Այդպես կվարվեր Ֆլինտը կամ Բիլի Բոնսը։

— Այո՛, Բիլին այդպիսի վարվելաձև ուներ,— ասաց Իզրայելը։— «Մեռելները չեն կծում»,— ասում էր նա։ Այժմ նա մեռած է և իր ասացվածքը կարող է փորձով ստուգել։ Այո՛, Բիլին այդ գործում վարպետ էր։

— Ճշմարիտ է,— ասաց Սիլվերը։— Բիլին այդ գործերում կտրիճ էր։ Ոչ ոքի չէր խնայում։ Իսկ ես բարեհոգի ջենտլմեն եմ։ Սակայն տեսնում եմ, որ գործը լուրջ է։ Պարտքն ամենից առաջ, տղերք։ Եվ ես ձայն եմ տալիս՝ սպանել։ Ես երբեք չեմ ցանկանում, որ ինձ վրա, երբ ես պառլամենտի անդամ կդառնամ և ոսկեզօծ կառքով ման կգամ, ընկնի, ինչպես սատանան վարդապետի վրա, այդ բարակաոտներից մեկը։ Հարկավոր է սպասել մինչև պտուղը հասնի։ Իսկ երբ նա հասնի, հարկավոր է քաղել։

― Ջոն,— բացականչեց ավագ նավաստին,— դու հերոս ես, աստված վկա։

― Այդ բանում դու կհամոզվես գործի մեջ, Իզրայել,– ասաց Սիլվերը։— Ես միայն մի՛ բան եմ պահանջում՝ զիջեցեք ինձ կալվածատեր Տրելոնուն։ Ես ուզում եմ իմ սեփական ձեռքերով կտրել նրա հորթի գլուխը․․․ Դի՛կ,— ավելացրեց նա հանկարծ։— Բարի եղիր, թռիր տակառի մեջ և ինձ համար մի խնձոր հանիր, կարծես թե կոկորդս չորանում է։

Կարող եք երևակայել իմ սարսափը։ Ես դուրս կցատկեի և կսկսեի վազել, եթե ուժերս ներեին, բայց սիրտս, ոտներս, ձեռներս միանգամից ինձ ծառայելուց հրաժարվեցին։ Դիկն արդեն ոտի էր ելել, երբ հանկարծ նրան կանգնեցրեց Գենդսի ձայնը․

— Ինչո՞ւ ես ուզում փտած խնձորը ծծել, Ջոն։ Ավելի լավ է ռոմ տուր մեզ։

― Դի՛կ,― ասաց Սիլվերը,— ես վստահում եմ քեզ։ Այստեղ, իմ սենյակում մի տակառ եմ թաքցրել։ Ահա բանալին։ Մի կում, լցրու և բեր։

Չնայելով սարսափելի երկյուղին, ես, այնուամենայնիվ, այդ րոպեին մտածեցի, «Ահա թե պարոն Էրոուն որտեղից էր ռոմ ճարում»։

Հենց որ Դիկը հեռացավ, Իզրայելն ինչ֊որ մի բան շշնջաց խոհարարի ականջին։ Ես միայն երկու-երեք խոսք լսեցի, բայց այդ էլ բավական էր։

― Մնացածներից ոչ ոք չի համաձայնում,— շշնջաց Իզրայելը։

Ուրեմն նավի վրա դեռևս մեզ հավատարիմ մարդիկ կան։

Երբ Դիկը վերադարձավ, երեքն էլ հերթով կուժը վերցրին և խմեցին, մեկը «բախտի կենացը», մյուսը՝ «ծերունի Ֆլինտի կենացը, իսկ Սիլվերը մինչև անգամ երգեց.

Շահավետ քամու կենացը խմենք,

Բոլորս հարուստ և ուրախ լինենք։

Տակառի ներսը լուսավորվեց։ Վերև նայեցի և տեսա, որ լուսինը բարձրացել և արծաթաջրել է կայմը ու ծածանվող դրոշակը։ Այդ իսկ րոպեին հերթապահը ձայն տվեց․

— Ցամաք։

Գլուխ XII։ Ռազմական խորհուրդ

Տախտակամածը դոփյուններից դղրդաց։ Ես լսում էի, թե ինչպես մարդիկ դուրս էին գալիս սենյակներից, Տակառից դուրս գալով, ես անցա առաջնակայմի ետևը, երկու անգամ անցա նավի ետևի մասով, դուրս եկա տախտակամածը և Գենտերի ու բժիշկ Լիվսիի հետ վազեցի նավի առջևի մասը։ Բոլորն արդեն այստեղ էին։ Լուսնի երևալուց հետո մառախուղը միանգամից ցրվեց։ Հեռվում, հարավարևմտյան կողմում մենք տեսանք երկու ցածր բլուր, իսկ նրանց ետևից՝ երրորդը ավելի բարձր, որը դեռևս պատած էր մոխրագույն մշուշով։ Բոլոր բլուրներն էլ կոնաձև էին։

Ես նայում էի նրանց վրա որպես երազի մեջ, դեռևս սարսափից չէի սթափվել։ Հետո ես լսեցի նավապետ Սմոլետի ձայնը, որ հրամաններ էր տալիս։ «Իսպանոլան» մոտենում էր կղզուն արևելյան կողմից։

― Տղերք,— ասաց նավապետը, երբ նրա բոլոր հրամանները կատարված էին,— ձեզանից որևէ մեկը տեսե՞լ է կղզին առաջ։

― Ես տեսել եմ, պարոն,— ասաց Սիլվերը։— Երբ ես առևտրական նավում խոհարարի պաշտոն էի կատարում, մենք այնտեղից անուշ ջուր վերցրինք։

― Երևի խարիսխ ձգելու ամենահարմար տեղը հարավային կողմն է, այս փոքրիկ կղզու ետևում, այնպես չէ՞,— հարցրեց նավապետը։

― Այո՛, պարոն։ Այդ փոքրիկ կղզին կոչվում է Կմախքի կղզի։ Առաջ այստեղ միշտ կանգ էին առնում ծովահենները, և մեր նավից մի նավաստի գիտեր այն բոլոր անունները, որ ծովահենները տվել էին կղզու վրա գտնված տեղերին։ Ա՛յ, այն հյուսիսային կողմի սարը կոչվում է Առաջնակայմ, մյուսը՝ Միջնակայմ։ Միջնակայմը, այն բարձր սարը, որ ծածկված է մշուշով, հաճախ անվանում են Հեռադիտակ, որովհետև ծովահեննրը, երբ այստեղ կանգնել, իրենց նավերն էին նորոգում, նրա վրա դիտակայան էին սարքել։ Նրանք, սովորաբար, այստեղ նորոգում էին իրենց նավերը։ Ներողություն եմ խնդրում պարոն։

— Ես քարտեզ ունեմ,— ասաց նավապետ Սմոլետը։— Նայեցե՛ք, սա այն կղզի՞ն է։

Երբ քարտեզն ընկավ Երկարահասակ Ջոնի ձեռքը, նրա աչքերը փայլատակեցին, բայց հուսախաբությունը միանգամից շշմեցրեց նրան։ Սա այն քարտեզը չէր, որ մենք գտել էինք Բիլի Բոնսի սնդուկում, նրա պատճենն էր, որի վրա նշանակված էին տեղերի անունները, ծովի ծանծաղուտներն ու խորությունները, բայց առանց երեք կարմիր խաչերի և ձեռագրի դիտողությունների։ Այնուամենայնիվ, չնայած իր վրդովմունքին, Սիլվերն իրեն զսպեց և չմատնեց։

— Այո՛, պարոն,— ասաց նա։— Եվ շատ լավ է նկարված։ Հետաքրքրական է իմանալ, թե ո՞վ կարող էր նկարել այս քարտեզը։ Ծովահեններն անգրագետ մարդիկ են։ Ահա և նավապետ Կիդի կայանը, այդպես է անվանել և իմ ընկեր նավաստին։ Այստեղ ուժեղ հոսանք կա դեպի հարավ։ Հետո, արևմտյան ափին, հոսանքը շրջվում է դեպի հյուսիս։ Դուք ճիշտ եք արել, պարոն,— շարունակեց նա,— որ բռնել եք ուղիղ քամու դեմ։ Եթե դուք ուզում եք մտնել ծովախորշը, կանգնելու համար դրանից ավելի հարմար տեղ չեք գտնի։

— Շնորհակալ եմ,— ասաց նավապետ Սմոլետը։― Եթե օգնության կարիք լինի, ես կրկին ձեզ կդիմեմ։ Կարող եք գնալ։

Ես ապշեցի, թե ինչպես Ջոնն այդպիսի սառնասրտությամբ, հայտնաբերեց իր կղզուն ծանոթ լինելը։ Ճիշտն ասած, ես վախեցա, երբ տեսա, որ նա մոտենում է ինձ։ Իհարկե, նա չգիտեր, որ ես նստած եմ եղել տակառի մեջ և բոլորը լսել եմ։ Այնուամենայնիվ, իր դաժանությամբ, երկերեսանիությամբ և նավի անձնակազմի վրա ունեցած իշխանությամբ նա այնպիսի սարսափ էր տարածել ինձ վրա, որ ես չկարողացա չցնցվել, երբ ձեռքը դրավ ուսիս։

— Այս կղզին վատ տեղ չէ,— ասաց նա։— Վատ տեղ չէ փոքրիկ տղայի համար։ Դու կլողանաս, ծառ կբարձրանաս, վայրի այծեր կորսաս։ Ինքդ էլ այծի նման կսլանաս սարերի վրա։ Ճիշտ եմ ասում, որ նայում եմ այս սարերին, երիտասարդանում եմ և իմ փայտե ոտի մասին մոռանում։ Լավ է երեխա լինել և ոտներին տասը մատ ունենալ։ Եթե դու ցանկանաս գնալ և ծանոթանալ կղզուն, ասա ծերունի Ջոնին, նա քեզ համար նախաճաշ կպատրաստի։

Եվ բարեկամաբար խփելով ասիս, կաղալով հեռացավ։

Նավապետ Սմոլետը, կալվածատերը և բժիշկ Լիվսին նավի ետնամասին խոսում էին ինչ֊որ բանի մասին։ Ես ցանկանում էի որքան կարելի է շուտով հայտնել նրանց այն բոլորը, ինչ որ ինձ հաջողվել էր լսել։ Սակայն ես վախենում էի բոլորի ներկայությամբ ընդհատել նրանց խոսակցությունը։ Ես թափառում էի նրանց շուրջը, մտածելով, թե ինչ ձևով սկսեմ խոսել, երբ հանկարծ բժիշկ Լիվսին ինձ իր մոտ կանչեց։ Նա իր ծխամորճը մոռացմամբ թողել էր ներքևում և ուզում էր ինձ ուղարկել, որ բերեմ, որովհետև երկար ժամանակ առանց ծխելու չէր կարողանում մնալ։ Բայց մոտենալով նրան այնքան, որ ոչ ոք չկարողանա լսել, ես շշնջացի․

― Բժիշկ, ես ուզում եմ ձեզ հետ խոսել։ Թող նավապետը և կալվածատերը իջնեն նավասենյակ, հետո որևէ պատճառով կանչեցեք ինձ։ Ես ձեզ սարսափելի նորություններ կհայտնեմ։

Բժշկի դեմքը թեթևակի այլայլվեց, բայց իսկույն նա տիրապետեց իրեն։

— Շնորհակալ եմ, Ջիմ, հենց այդ էի ուզում իմանալ,— ասաց նա, ձևացնելով, իբր թե անմիջապես ինձ ինչ֊որ հարց է տվել։

Հետո դարձավ դեպի կալվածատերն ու նավապետը։ Նրանք շարունակում էին միանգամայն հանդարտ խոսել, իրենց ձայնը չբարձրացնելով, սակայն ես հասկացա, որ բժիշկ Լիվսին իմ ասածն արդեն հայտնել է նրանց։

Հետո նավապետը հրամայեց Ջոբ Էնդերսոնին բոլոր մարդկանց տախտակամած կանչել։

― Տղերք,— նավաստիներին դիմելով, ասաց նավապետ Սմոլետը,— ես ուզում եմ խոսել ձեզ հետ։ Դուք ձեր առաջ տեսնում եք ցամաք։ Այդ ցամաքն այն կղզին է, ուր մենք պիտի գայինք։ Դուք բոլորդ գիտեք, թե ինչ առատաձեռն մարդ է պարոն Տրելոնին։ Նա ինձ հարցրեց, ճանապարհին լա՞վ էին աշխատում արդյոք նավաստիները։ Եվ ես պատասխանեցի, որ յուրաքանչյուր նավաստի եռանդով էր կատարում իր պարտքը ու երբեք չեմ ցանկացել, որ նրանք ավելի լավ աշխատեն։ Պարոն Տրելոնին, ես և բժիշկը գնում ենք նավասենյակ, որ խմենք ձեր կենացը, ձեր հաջողության կենացը, իսկ ձեզ այստեղ կտան փունջ, որպեսզի դուք կարողանաք խմել մեր և մեր հաջողության կենացը։ Եթե դուք ուզում եք իմանալ իմ կարծիքը, ապա ես կասեմ, որ կալվածատերը, մեզ հյուրասիրելով, շատ սիրալիր վերաբերմունք ցույց տվեց։ Առաջարկում եմ նրա պատվին ուռա գոչել։

Տարօրինակ չէր, որ բոլորն էլ ուռա դոչեցին։ Սակայն՝ այդ ուռան այնքան սրտալի ու միաբերան հնչեց, որ, խոստովանում եմ, ես հազիվ կարողացա այն րոպեին հավատալ, որ այդ նույն մարդիկ պատրաստվում են մեզ բոլորիս սպանել։

— Ուռա՜ նավապետ Սմոլետին,— աղաղակեց Երկարահասակ Ջոնը, երբ առաջին ուռան լռեց։

Այս անգամ էլ բոլորը միաբերան ուռա գոչեցին։

Երբ ընդհանուր ուրախությունը եռում էր, նավապետը, կալվածատերն ու բժիշկը նավասենյակ իջան։

Քիչ հետո նրանք մարդ ուղարկեցին, որ կանչեն Ջիմ Հոկինսին։

Երբ ներս մտա, նրանք նստել էին սեղանի քուրջը։ Նրանց առջև դրված էր մի շիշ իսպանական գինի և մի ափսե չամիչ։ Բժիշկը, կեղծամը ծնկներին դրած, ծխում էր, իսկ դա, ինչպես ես գիտեի, նշանակում էր, որ նա շատ հուզված է։ Գիշերը շոգի պատճառով պատուհանը բաց էր։ Լուսնի լույսի մի շերտ ընկած էր նավի ետևի մասում։

— Դե, Հոկինս,— ասաց կալվածատերը,— դու ուզում ես ինչ-որ բան հայտնել մեզ։ Խոսի՛ր։

Ես համառոտ կերպով հաղորդեցի նրանց այն բոլորը, ինչ որ լսել էի տակառի մեջ նստած ժամանակ։ Նրանք ինձ չէին ընդհատում, մինչև որ վերջացրի։ Նրանք չէին շարժվում, աչքերն իմ դեմքից չէին հեռացնում։

— Ջիմ,— ասաց բժիշկ Լիվսին,— նստի՛ր։

Նրանք ինձ նստեցրին սեղանի մոտ, մի բաժակ գինի տվին, բուռս չամիչ չցրին և բոլորն էլ հերթով ողջունելով, խմեցին իմ կենացը, իմ բախտավորության, իմ քաջության կենացը։

— Այո՛, նավապետ,— ասաց կալվածատերը,— Դուք ճշմարիտ էիք։ Խոստովանում եմ, որ ես էշ եմ և սպասում եմ ձեր կարգադրություններին։

— Ես նույնպիսի էշ եմ, պարոն,— առարկեց նավապետը։— Առաջին անգամ եմ այնպիսի անձնակազմ տեսնում, որը պատրաստվում է ապստամբության և իրեն այնպես հնազանդ ու օրինակելի է պահում։ Եթե ուրիշ անձնակազմ լիներ, ես վաղուց գլխի կընկնեի և նախազգուշության միջոցներ ձեռք կառնեի։ Բայց սրանք ինձնից խորամանկ դուրս եկան։

— Նավապետ,— ասաց բժիշկը,― խորամանկությամբ գերազանցել է ձեզ Ջոն Սիլվերը, նա հռչակավոր մարդ է։

— Նա ավելի հռչակավոր կլիներ, եթե առագաստափայտի վրա ճոճվեր,— առարկեց նավապետը։— Սակայն այդ բոլոր խոսակցություններն այժմ ավելորդ են։ Բոլոր ասածներից ես մի շարք եզրակացություններ եմ արել։ Եթե պարոն Տրելոնին թույլ տա, ես կասեմ։

— Դուք այստեղ նավապետ եք, պարոն, կարգադրեցեք,— վեհությամբ պատասխանեց պարոն Տրելոնին։

— Նախ և առաջ,— հայտնեց պարոն Սմոլետը,— մենք պետք է շարունակենք այն բոլորը, ինչ որ սկսել ենք, որովհետև նահանջի ճանապարհը կտրված է։ Եթե ես վերադարձի մասին ծպտուն հանեմ, նրանք իսկույն կապստամբեն։ Երկրորդը, մենք դեռ ժամանակ ունենք, առնվազն այնքան ժամանակ, մինչև կգտնենք գանձը։ Երրորդը, անձնակազմի մեջ դեռ կան մեզ հավատարիմ մարդիկ։ Վաղ, թե ուշ, մենք պետք է այդ ավազակախմբի հետ կռվի դուրս գանք։ Ես առաջարկում եմ ցույց չտալ, որ նրանց մտադրությանը գիտենք, այլ հարձակվել նրանց վրա առաջինը, անակնկալ կերպով, երբ նրանք դեռ չեն սպասում։ Ինձ թվում է, որ մենք կարող ենք հույս դնել ձեր ծառաների վրա, այնպես չէ՞, պարոն Տրելոնի։

— Ինչպես ինձ վրա,— հայտնեց կալվածատերը։

— Նրանք երեք հոգի են,— ասաց նավապետը։— Մենք էլ երեք, Հոկինսն էլ՝ այ քեզ արդեն յոթ հոգի։ Իսկ անձնակազմից ո՞ւմ վրա կարող ենք հույս դնել։

— Երևի նրանց վրա, որոնց ինքը, նավապետն է վարձել, առանց Սիլվերի օգնության։

— Ո՛չ,— առարկեց Տրելոնին։— Հենդսին էլ ես եմ վարձել, այնինչ․․․

— Ես էլ լրիվ չափով չեմ վստահում նրան,— խոստովանեց նավապետը։

— Եվ բոլորն էլ անգլիացի են,— բացականչեց կալվածատերը։— Ճշմարիտ, պարոն, ես ցանկանում եմ նավը պայթեցնել։

— Եվ այդպես, պարոններ,— շարունակեց նավապետը,— ահա թե ինչ կարող եմ առաջարկել։ Մենք պետք է զգույշ լինենք և սպասենք հարմար դեպքի։ Համաձայն եմ, որ դա այնքան հեշտ չէ։ Ավելի հաճելի կլիներ, եթե նրանց վրա հարձակվեինք իսկույն։ Սակայն մենք ոչ մի բան չենք կարող նախաձեռնել, մինչև չիմանանք, թե անձնակազմից ով է մեզ հավատարիմ։ Պետք է զգույշ լինել և սպասել ահա՝ ահա բոլորը, ինչ կարող եմ առաջարկել։

— Այժմ ամենից շատ օգուտ կարող է բերել մեզ համար Ջիմը,— ասաց բժիշկը։— Նավաստիները նրանից չեն քաշվում, իսկ Ջիմը դիտող տղա է։

— Հոկի՛նս, ես քեզ միանգամայն վստահում եմ,— ավելացրեց կալվածատերը։

Խոստովանում եմ, որ ես շատ վախենում էի, որ նրանց վստահությանը չարդարացնեմ։ Բայց դեպքերն այնպես դասավորվեցին, որ ես իսկապես փրկեցի նրանց կյանքը։

Քսանվեց մարդուց մենք առայժմ կարող ենք հույս դնել միայն յոթ հոգու վրա։ Եվ յոթ հոգուց մեկը ես էի՝ երեխա։ Եթե հաշվենք միայն մեծահասակներին, մենք վեց հոգի էինք՝ տասնինի դեմ։

Գլուխ XIII։ Ինչպես սկսվեցին իմ արկածները ցամաքի վրա

Երբ առավոտյան դղւրս եկա տախտակամածի վրա, կղզին ինձ ուրիշ տեսակ երևաց, քան երեկ։ Թեև քամին հանդարտել էր, այնուամենայնիվ, գիշերով բավականին առաջ էինք գնացել և այժմ կանգնած էինք արևելյան ափից կես մղոն հեռու։ Կղզու մեծ մասը պատած էր մութ անտառով։ Միատեսակ մոխրագույն գունավորումը տեղ֊տեղ, հովիտներում, կտրվում էր ավազոտ ափի դեղին շերտերով և սոճիների նման բարձր ծառերի կանաչ կատարներով։ Այս ծառերն աճում էին երբեմն առանձին, երբեմն, խմբով և բարձրանում էին անտառի մակարդակից, սակայն կղզու ընդհանուր տեսքն, այնուամենայնիվ, շատ միապաղաղ ու մռայլ էր։ Յուրաքանչյուր բլրի գագաթին մերկ ու սուր ժայռեր էին ցցված։ Այս բլուրներն իրենց գծագրության տարօրինակ ձևով զարմացնում էին ինձ։ Հեռադիտակը երեք, թե չորս հարյուր ֆուտով բարձր էր մնացածներից և նույնպես ինչ֊որ տարօրինակ էր՝ ուղղաձիգ լանջեր և արձանի պատվանդանի նման կտրված հարթ գագաթ։

Օվկիանոսն այնքան ուժեղ էր ճոճում «Իսպանոլան», որ ջուրը տախտակամածին էր հասնում։ Ղեկը խփում էր նավախելին երբեմն աջ, երբեմն ձախ կողմից, և ողջ նավը ցնցվում էր, հառաչում, ճարճատում որպես խաղալիք֊նավ։ Աչքիս առաջ ամեն ինչ պտտվում էր։ Ես արդեն ընտելացել էի ծովին, երբ նավը վազում էր ալիքների վրայով, բայց այժմ նավը խարիսխ էր ձգել և միևնույն ժամանակ շշի նման պտտվում էր ջրի մեջ։ Սրանից ես ինձ վատ էի զգում, հատկապես առավոտները, երբ ստամոքսս դատարկ էր։

Չգիտեմ, ինչը ազդեց ինձ վրա, արդյոք ալեկոծությո՞ւնը, թե այն մոխրագույն տխուր անտառները, այն վայրի, մերկ քարերը, մակընթացության թնդյունը, սեպ ափերը, սակայն, թեև արեգակը փայլում էր պայծառ, թեև ծովային թռչունները շուրջս վխտում էին և աղաղակելով ծովից ձուկ էին որսում, թեև յուրաքանչյուր ոք, բնականաբար, ուրախ կլիներ, որ այնքան ժամանակ բաց ծովի վրա լինելուց հետո ցամաք է տեսել, իմ սիրտը վիշտն էր պատել։ Եվ առաջին իսկ հայացքից ես ատեցի Գանձերի կղզին։

Այդ առավոտ մենք ծանր աշխատանք պետք է կատարեինք։ Որովհետև քամի չկար, մենք պետք է ցած թողնեինք մակույկները, թիավարելով նավը տանեինք երեք թե չորս մղոն հեռու, հրվանդանն անցնեինք և նավը մտցնեինք նեղ նեղուցը, որ գտնվում էր Կմախքի կղզու այն կողմում։ Ես նստեցի մակույկներից մեկի մեջ, թեև այնտեղ անելու գործ չունեի։ Արևն անտանելի կերպով այրում էր, և նավաստիներն ամբողջ Ժամանակ անիծում էին իրենց ծանր աշխատանքը։ Մեր մակույկը վարում էր Էնդերսոնը: Փոխանակ ուրիշներին զսպելու, ինքն էր մռթմռթում և ամենից բարձր ձայնով հայհյում։

― Դե լա՛վ,― ասաց նա և հայհոյեց։― Շուտով այս բոլորին վերջ կլինի։

«Վատ նշան է»,― վճռեցի ես։ Մինչև այժմ մարդիկ աշխատում էին եռանդով և սիրով։ Սակայն միայն կղզին տեսնելը բավական էր, որ կարգապահությունը թուլանա։

Երկարահասակ Ջոնը կանգնած էր ղեկապետի մոտ և օգնում էր նրան, որ նավը վարի։ Նա նեղուցը ճանաչում էր իր ափի նման և բոլորովին չէր վրդովվում, երբ չափելուց երևում էր, որ ամեն տեղ ավելի խորն է, քան նշանակված է քարտեզի վրա։

― Այս նեղ անցքը փորել է օվկիանոսի մակընթացությունը,― ասաց նա։― Ամեն անգամ մակընթացությունը բահի նման խորացնում է։

Մենք կանգ առանք այնտեղ, որտեղ քարտեզի վրա խարիսխ էր նկարված։

Մի երրորդական մղոն մեզ բաժանում էր գլխավոր կղզուց, մի երրորդական մղոն էլ՝ Կմախքի կղզուց։ Հատակը մաքուր էր, ավազոտ։ Ընկնելիս, մեր խարիսխը թնդաց և թռչունների երամները, պտտվելով ու աղմկելով, բարձրացան անտառից։ Բայց մի րոպեից հետո նրանք կրկին թաքնվեցին անտառի մեջ, և ամեն ինչ լռեց։

Նեղուցն ամեն կողմից հիանալի կերպով փակված էր։ Այն թաղված էր խիտ անտառի մեջ։ Անտառը սկսում էր անմիջապես ափից։ Ափերը տափարակ էին։ Իսկ հեռվում ամֆիթատրոնի նման բարձրանում էին բլուրները։ Երկու ճահճային գետ թափվում էին նեղուցի մեջ, որը հանդարտ լճակի էր նման։ Այդ գետերի ափերի բուսականությունը ապշեցնում էր ինչ֊որ թունավոր պայծառությամբ։ Նավից ո՛չ շենք էր երևում, ո՛չ ցանկապատ՝ ծառերը նրանց առաջը բոլորովին փակել էին, և եթե քարտեզը չլիներ, կարող էինք կարձել, թե մենք առաջին մարդիկն ենք, որ այցելել ենք այս կղզին, այն օրվանից, երբ նա դուրս է եկել օվկիանոսի խորքից։

Օդը չէր շարժվում։ Միմիայն մի ձայն էր վրդովում անդորրությունը՝ մակընթացության հեռավոր աղմուկը, որ զարնվում էր ժայռերին կղզու մյուս կողմում։ Տարօրինակ նեխած հոտ էր բարձրանում նավի չորս կողմից՝ մգլած տերևների և փտող ծառերի բների հոտ։ Ես նկատեցի, որ բժիշկն ամբողջ Ժամանակ հոտոտում է ու կնճռոտում, կարծես նրան հոտած ձու էր բաժին ընկել։

― Չգիտեմ, կա՞ այնտեղ գանձ,― ասաց նա,― սակայն, երդվում եմ իմ կեղծամով, որ ջերմ ու տենդ կա։

Մակույկի մեջ եղած մարդկանց տագնապալի վարքը նավը վերադառնալուց հետո սպառնական դարձավ։ Նավաստիները տախտակամածի վրա շրջելով, խոսում էին ինչ-որ բանի մասին։ Ամենահասարակ հրամաններն էլ նրանք դժկամությամբ էին լսում և կատարում չափազանցց տհաճորեն։ Մինչև անգամ խաղաղ նավաստիներին էլ անբավականության վարակն էր պատել, և ոչ ոք չկար, որ նրանց կարգի հրավիրեր։ Խռովությունը, ահագին ամպի նման, կուտակվում էր մեր գլխին։

Միայն մենք, նավասենյակի բնակիչներս չէինք, որ նկատել էինք վտանգը։ Երկարահասակ Ջոնը մի խմբից մյուսն անցնելով, ամբողջ ուժով աշխատում էր կարգ պահպանել, մերթ համոզելով, մերթ օրինակ տալով։ Նա կաշվից դուրս էր գալիս, աշխատելով լինել սիրալիր և պատրաստակամ։ Նա ժպտում էր բոլորի դեմքին։ Երբ որևէ հրաման էր տրվում, Ջոնն իր փայտե ոտով առաջինն էր գնում կատարելու, ուրախ գոռալով․

― Պատրաստ է, պատրաստ է, պարոն։

Իսկ երբ անելու գործ չկար, մեկը մյուսի ետևից նա երգում էր, որ մյուսների դժկամությունն այնքան էլ նկատելի չլինի։

Այս չարագուշակ օրվա մեջ կատարված դեպքերից ամենաչարագուշակը մեզ թվում էր Երկարահասակ Ջոնի վարմունքը։

Մենք հավաքվեցինք նավասենյակ՝ խորհրդի։

― Պարո՛ն,― ասաց նավապետը,― եթե ես թեկուզ մի հրաման տամ, ողջ նավը մեզ վրա կթափվի։ Դուք տեսնում եք, պարոն, թե ինչ է կատարվում։ Բոլորն ամեն քայլափոխում կոպիտ վերաբերմունք են ցույց տալիս։ Եթե նրանց կոպտությանը պատասխանեմ, մեզ կտոր֊կտոր կանեն։ Իսկ թե չպատասխանեմ, Սիլվերը կարող է նկատել, որ ինչ֊որ վատ բան կա և խաղը տանուլ տված կլինենք։ Չէ՞ որ հիմա մենք կարող ենք հույս դնել միայն մի՛ մարդու վրա։

― Ո՞ւմ վրա,― հարցրեց կալվածատերը։

― Սիլվերի վրա, պարոն,― պատասխանեց նավապետը։― Նա գործը հարթելու մեզանից քիչ ցանկություն չունի։ Կաշվից դուրս է դալիս, որ ժամանակից առաջ խռովություն չանեն։ Ես առաջարկում եմ հնարավորություն տալ նրան, որ համոզի նրանց ինչպես պետքն է։ Արձակենք նավաստիներին, որ գնան ափ՝ զբոսնելու։ Եթե նրանք կգնան բոլորը միասին, մենք նավը կգրավենք։ Եթե նրանցից ոչ ոք չգնա, մենք կփակվենք նավասենյակում և կպաշտպանվենք։ Եթե կգնան միայն մի քանի հոգի, հավատացեք ինձ, որ Սիլվերը ետ կբերի նավը ոչխարների պես հնազանդ։

Այդպես էլ որոշեցինք։ Հուսալի մարդկանց լցված ատրճանակներ բաժանեցինք։ Գենտերին, Ջոյսին և Ռեդրետին հայտնեցինք մեր պլանների մասին։ Իմանալով այդ, նրանք այնքան էլ չզարմացան և մեր հաղորդումն ընդունեցին ավելի հանգիստ, քան մենք սպասում էինք։ Հետո նավապետը տախտակամած դուրս եկավ և դիմեց անձնակազմին.

― Տղե՛րք,– ասաց նա,― այսօր շատ աշխատանք կատարեցինք, և բոլորս էլ սաստիկ հոգնած ենք։ Ափում զբոսնելը ոչ ոքի վնաս չի տա։ Մակույկներն իջեցված են։ Ով ուզում է թող ափ գնա։ Կարող եք ձեզ հետ թիանավակ տանել։ Արևը մայր մտնելուց կես ժամ առաջ ես թնդանոթ կարձակեմ։

Երևի այդ հիմարները կարծեցին, թե գանձը կգտնեն, հենց որ ափ դուրս գան։ Նրանց դժկամությունը միանգամից չքացավ։ Նրանք այնքան բարձր ուռա գոռացին, որ արձագանքը տարածվեց հեռավոր բլուրների մեջ, և վախեցած թռչունները կրկին պտույտներ կատարեցին մեր կայանի վրա։

Նավապետը շատ խելացի վարվեց. նա իսկույն հեռացավ, հանձնարարելով Սիլվերին, որ ափ դուրս գալը ղեկավարի։ Ուրիշ ի՞նչ կերպ կարող էր վարվել։ Չէ՞ որ, եթե մնար տախտակամածին, նա չէր կարող ձևանալ, չգիտի, թե ինչ է կատարվում։ Ամեն ինչ օրվա պես պարզ էր։ Ավազակներն այժմ ուրիշ նավապետ ունեն՝ Սիլվերը, և միայն նրա կարգադրություններն էին լսում։ Իսկ խաղաղ նավաստիները, շուտով հայտնաբերվեց, որ այդպիսիներն էլ կան նավի վրա, բոլորովին հիմար դուրս եկան։ Կարելի է, այնուամենայնիվ, որ բոլոր նավաստիներին մեր դեմ էին դուրս բերել առաջնորդները, սակայն նրանք շատ հեռու գնալ չէին ցանկանում։ Անհնազանդությունը, ծուլությունը, տրտնջալը մի բան է, իսկ նավը գրավելը և բոլորովին անմեղ մարդկանց սպանելն ուրիշ բան։

Երկար Ժամանակ վիճելուց հետո նավաստիները բաժանվեցին այսպես. վեց հոգի մնացին նավի մեջ, իսկ մնացած տասներեք հոգին, այդ թվում նաև Սիլվերը, սկսեցին նստել մակույկների մեջ։ Ահա այդ ժամանակ ես հանկարծ որոշեցի մի հանդուգն քայլ անել։ Այդ քայլը հետագայում մեզ մահից փրկեց։ Ես դատեցի այսպես։ Մենք չենք կարող նավը գրավել, քանի որ Սիլվերն իր ավազակներից վեց հոգի թողել է նավի վրա։ Մյուս կողմից, քանի որ նրանցից մնացել են ընդամենը վեց հոգի, ուրեմն, նրանք չեն պատրաստվում իսկույն հարձակվել մեզ վրա։ Հետևապես նավի վրա ես պետք չեմ։ Եվ որոշեցի ափ դուրս գալ։ Մի ակնթարթում ես թռա նավեզրից և մակույկ իջա, որն իսկույն ճանապարհվեց։

Ոչ ոք ինձ վրա ուշադրություն չդարձրեց, միայն առջևի թիավարն ասաց.

― Այդ դո՞ւ ես, Ջիմ։ Գլուխդ ցած պահիր։

Սակայն Սիլվերը, որ նստած էր առջևի մակույկի մեջ, ուշադրությամբ նայեց մեր մակույկին և ձայն տվեց, համոզվելու համար, որ իսկապես ես եմ։ Այդ ժամանակ ես ափսոսացի, որ հեռացա նավից։

Մակույկները դեպի ափ էին սլանում։ Բայց այն մակույկը, որի մեջ ես էի նստած, ավելի թեթև էր և թիավարներն էլ ամենալավերը։ Մենք միանգամից մյուս մակույկից առաջ ընկանք։ Հենց որ մակույկի քիթն ափին դիպավ, ես մի ճյուղ բռնեցի, դուրս թռա և մտա անտառ։ Իսկ Սիլվերն ու իր ընկերները հարյուր յարդի չափ ետ մնացին։

― Ջի՛մ, Ջի՛մ,― կանչեց նա։

Բայց, հասկանալի է, որ ես նրա կանչի վրա ոչ մի ուշադրություն չդարձրի։ Առանց ետ նայելու, թռչկոտելով, թփերը ջարդելով, խոտերի մեջ սուզվելով, ես վազում էի առաջ ու առաջ, մինչև որ ուժասպառ եղա։

Գլուխ XIV։ Առաջին հարվածը

Գոհ, որ ազատվեցի Երկարահասակ Ջոնից, ես ուրախացա և սկսեցի հետաքրքրությամբ դիտել անծանոթ վայրը։

Սկզբում ես ընկա ճահճի մեջ, որտեղ բուսել էին ուռիներ, եղեգն և ինչ-որ ինձ անծանոթ տեսակի ծառեր։ Հետո դուրս եկա բաց ավազոտ մի հարթություն, որը մեկ մղոնի չափ երկարություն ուներ, որտեղ աճում էին քիչ թվով սոճիներ և ոլորված ինչ-որ ծուռումուռ ծառեր, կաղնու նման, սակայն բաց գույնի տերևներով, ինչպես ուռենին։ Հեռվից երևում էր մի երկգագաթ սար, որի զույգ տարօրինակ ժայռոտ կատարներն արևի տակ փայլում էին։

Առաջին անգամ ես զգացի անհայտ երկրներ հետազոտողների ուրախությունը։ Կղզին անմարդաբնակ էր։ Այն մարդիկ, որոնք եկել էին ինձ հետ, մնացել էին հեռվում, ետևում և ոչ ոքի չէի կարող հանդիպել, բացի վայրի գազաններից ու թռչուններից։ Ես զգուշությամբ անցնում էի ծառերի միջով։ Այստեղ, այնտեղ տեսնում էի անծանոթ բույսեր ու ծաղիկներ, այստեղ, այնտեղ հանդիպում էի օձերի։ Նրանցից մեկը նստել էր ժայռի ճեղքում։ Օձը գլուխը բարձրացրեց և տարօրինակ, պտտվող հոլի ձայնով ճչաց։ Իսկ ես պատկերացում էլ չունեի, որ դա հռչակավոր բոժոժավոր օձն է, որի խայթոցը մահ է պատճառում։

Վերջապես մտա կաղնու նման ծառերի մի խիտ անտառ։ Հետագայում իմացա, որ դրանք մշտադալար կաղնի են կոչվում։ Նրանք աճում էին ավազի մեջ, շատ ցածր, ինչպես տատասկենու թփերը։ Նրանց հանգուցավոր ճյուղերը հրաշալի կերպով ծռված էին, տերևները խիտ էին, ինչպես հարդե տանիք։ Այդ ծառերի թփուտներն ավելի ու ավելի բարձրանալով, ավազոտ զառիվայրից իջնում, էին լայն, եղեգն աճած ճահճի մեջ, որի միջով անցնում էր նեղուցը թափվող գետակներից մեկը։ Ճահճից գոլորշի էր բարձրանում և հեռադիտակի ուրվագծերը դողդողում էին տոթ մառախուղի մեջ։

Հանկարծ եղեգնը խշշաց։ Կռնչալով թռավ մի վայրի բադ, նրա ետևից մի ուրիշը և շուտով ճահճի վրա թռչունների մի ահագին ամպ կախվեց, որն աղաղակելով պտտվում էր օդում։ Ես իսկույն գլխի ընկա, որ մեր նավաստիներից որևէ մեկը ճահճի մոտ է գալիս։ Եվ չսխալվեցի։ Շուտով լսեցի մի հեռավոր ձայն, որը մոտենալով, ավելի բարձրանում էր։

Ես սաստիկ վախեցա, ծլկեցի մոտակա մշտադալար կաղնիների անտառը և մկան պես թաքնվեցի։

Մի ուրիշ ձայն չպատասխանեց։ Հետո կրկին խոսեց առաջին ձայնը և ես այդ ձայնը ճանաչեցի՝ Սիլվերի ձայնն էր։ Նա ինչ-որ բանի մասին անդադար խոսում էր։ Նրա ուղեկիցը պատասխանում էր կտրուկ կերպով։ Ձայներից դատելով, նրանք խոսում էին տաք-տաք, համարյա թե թշնամաբար, սակայն խոսքերը ջոկել չկարողացա։

Վերջապես նրանք լռեցին և, երևի, նստեցին, որովհետև թռչունները հետզհետե հանգստացան և ճահիճն իջան։

Եվ ես զգացի, որ շեղվում եմ իմ պարտականություններից։ Եթե ես այնքան հիմար եմ, որ ափ դուրս եկա ծովահենների հետ, պետք է, առնվազն, լսել, թե ինչի մասին են նրանք՝ խոսում։ Իմ պարտականությունը հրամայում էր ինձ ծածուկ մոտենալ նրանց, որքան կարելի է մոտիկ, և թաքնվել հանգուցավոր թփերի խիտ տերևների մեջ։ Ես կարող էի ճշտությամբ որոշել այն տեղը, որտեղ նստած են երկու նավաստիները՝ մի քանի թռչունների ձայներից և հուզմունքից, որոնք դեռևս պտտվում էին նրանց գլխին։

Դանդաղ, բայց համառ կերպով ոտքերիս ու ձեռքերիս վրա առաջ սողացի։ Վերջապես գլուխս բարձրացնելով և նայելով տերևների լուսանցիկ արանքից, ես տեսա կանաչ հովտի վրա, ճահճի մոտ, ծառերի տակ, Ջոն Սիլվերին և էլի մի նավաստու։ Նրանք իրար դեմ կանգնած խոսում էին։

Երկուսին էլ արևը վառում էր։ Սիլվերը գլխարկը շպրտեց գետնին և նրա մեծ, ուռած, սպիտակ, փայլող քրտինքով պատած դեմքը դարձված էր դեպի խոսակիցը։

— Բարեկամս,— ասում էր նա,— դու ինձ համար իսկական ոսկի ես։ Մի՞թե դու կարծում ես, որ ես կանհանգստանայի քո համար։ եթե ամբողջ սրտով չսիրեի քեզ։ Ամեն բան արված է, ոչինչ չես կարող փոխել։ Ես ուզում եմ քե՛զ մահից ազատել, ահա թե ինչու ես քեզ հետ եմ։ Եթե մեր նավաստիներն իմանային, թե ինչի մասին եմ քեզ հետ խոսում, Թոմ, մտածիր, թե ինչ կանեին ինձ։

— Սիլվեր,— պատասխանեց ծովագնացը, և ես նկատեցի, որ նրա երեսը կարմրել է և խռպոտ, կռկռան ձայնը ձգված պարանի պես դողդողում է,— Սիլվեր, դու արդեն երիտասարդ չես և կարծես թե խիղճ ունես։ Համենայն դեպս, ոչ ոք քեզ սրիկա չի համարում։ Դու փող ունես․․․ Շատ փող․․․ Ավելի, քան ուրիշ ծովագնացները։ Միևնույն ժամանակ դու վախկոտ չես։ Խնդրեմ, բացատրիր ինձ, թե ինչո՞ւ ես գլուխ դնում այդ անարգ առնետների հետ։ Ո՛չ, դու նրանց հետ համամիտ չես կարող լինել։ Ես ավելի շուտ կթողնեմ, որ գլուխս կտրեն, բայց իմ պարտականությանը չեմ դավաճանի։

Հանկարծակի աղմուկն ընդհատեց նրան։ Վերջապես ես գտա մի ազնիվ ծովագնաց և միևնույն ժամանակ տեղեկություն լսեցի մի ուրիշ ազնիվ ծովագնացի մասին։ Հեռվից, ճահճի ետևից տարածվեց մի սուր զայրույթի աղմուկ, հետո երկրորդը և հետո սիրտ կտրատող հեծեծանք։ Հեռադիտակի ժայռերի արձագանքը մի քանի անգամ կրկնվեց։ Ճահճային թռչունների բանակը կրկին վեր բարձրացավ և երկնքի առաջը փակեց։ Դեռ երկար ժամանակ, մահվանից առաջ արձակած այդ հեծեծանքը հնչում էր իմ ականջին, թեև շուրջս կրկին լռություն տիրեց, որը խախտվում էր միայն իջնող թռչունների երամների թևերի թափահարումով և հեռավոր մակընթացության թնդյունով։

Թոմը խթանված ձիու պես ցնցվեց։ Իսկ Սիլվերը մինչև անգամ աչքն էլ չթարթեց։ Նա կանգնած էր՝ հենված հենակին և նայում էր իր խոսակցին, ինչպես խայթելու պատրաստված օձ։

— Ջոն,— ասաց ծովայինը, պարզելով նրան ձեռքը։

― Ձեռքդ հեռո՛ւ։— գոռաց Սիլվերը, լարախաղացի ճարպկությամբ ու արագությամբ մի քայլ ետ թռչելով։

— Լավ, Ջոն Սիլվեր, ձեռքս ետ կքաշեմ,— ասաց ծովայինը։— Բայց, ճշմարիտ եմ ասում, որ քո անմաքուր խիղճն է միայն ստիպում քեզ, որ վախենաս ինձանից։ Աղաչում եմ, բացատրիր ինձ, թե ի՞նչ է պատահել այնտեղ։

— Ի՞նչ է պատահել,— հարցրեց նրան Սիլվերը, նա Ժպտաց, բայց ոչ այնքան լայն, ինչպես միշտ, և նրա աչքերը մեծ դեմքի վրա փոքրացան ինչպես ասեղների ծայրեր և ապակու կտորների նման փայլեցին։

— Ի՞նչ է պատահել։ Իմ կարծիքով դա Ալանն է։

Դժբախտ Թոմն անսահման անվեհերությամբ ասաց.

— Ալա՞նը։ Հանգիստ նրա ոսկորներին, նա մեռավ իսկական ծովայինի պես։ Իսկ դու, Ջոն Սիլվեր․․․ Մենք երկար ժամանակ ընկերներ ենք եղել, բայց այժմ էլ այդ չի լինի։ Թող ես շան նման սատկեմ, բայց պարտականությանս չեմ դավաճանի։ Դու սպանեցիր Ալանին, այնպես չէ՞։ Ուրեմն ինձ էլ սպանիր, եթե կարող ես։ Բայց գիտցի՛ր, որ ես քեզանից չեմ վախենում։

Այս խոսքերից հետո անվեհեր ծովայինը մեջքը շրջեց դեպի խոհարարը և քայլեց դեպի ափը։ Բայց նրան հեռու գնալ չհաջողվեց․ Ջոնը ճչաց, բռնեց ծառի ճյուղից, ուսի տակից հանեց իր հենակը և նետեց նրա ետևից, ինչպես նիզակ։ Անասելի ուժով ձգված հենակը շվվոցով անցավ օդով և սուր ծայրով մեխվեց նրա մեջքին, թիակների մեջտեղում։ Խեղճ Թոմը թևերը թափահարեց ու ընկավ։

Չգիտեմ՝ ծա՞նր էր արդյոք վիրավորվել։ Ձայնից դատելով նրա ողնաշարը կոտրվել էր։ Սիլվերը չթողեց, որ նա ուշքի գա։ Առանց հենակի, մի ոտով, նա կապկի ճարպկությամբ թռավ Թոմի վրա և դանակը մինչև կոթը խրեց նրա անօգնական մարմնի մեջ։ Թփերի մեջ նստած, ես լսում էի, թե ինչպես ծանր էր շնչում մարդասպանը հարվածելիս։

Ես երբեք գիտակցությունս չեմ կորցրել և չգիտեմ, թե ինչ բան է դա։ Սակայն այդ Ժամանակ ողջ աշխարհը լողաց իմ շուրջը, ինչպես մառախուղի մեջ։ Ե՛վ Սիլվերը, և՛ թռչունները, և՛ հեռադիտակի գագաթը՝ բոլորը պտտվում, տատանվում էին։ Ականջներս լցվեցին զանազան տեսակի զանգերի և ինչ֊որ հեռավոր ձայներով։

Երբ ուշքի եկա, հենակն արդեն սրիկայի կռան տակն էր, գլխարկն էլ գլխին։ Նրա առջև անշարժ ընկած էր Թոմը։ Սակայն մարդասպանը նրա վրա չէր էլ նայում։ Նա մի փունջ խոտով մաքրում էր իր արյունոտ դանակը։

Շուրջս ամեն ինչ առաջվա պես էր։ Արևն անխնա կերպով այրում էր և այս ճահիճը, որի վրայից մշուշը քուլաքուլա բարձրանում էր, և լեռան գագաթը։ Ես չէի հավատում, որ մի րոպե առաջ աչքիս առաջ մարդ սպանեցին։

Ջոնը ձեռքը գրպանը տարավ, գրպանից մի սուլիչ հանեց և մի քանի անգամ շվացրեց։ Ես, իհարկե, այդ ազդանշանի նշանակությունը չգիտեի, բայց իմ բոլոր երկյուղները միանգամից զարթնեցին։ Այստեղ մարդիկ կգան։ Ինձ կնկատեն։ Նրանք արդեն երկու ազնիվ ծովագնաց են սպանել։ Ինչո՞ւ Թոմից և Ալանից հետո ես չպետք է զոհ դառնայի։

Աշխատելով չաղմկել, ես չորեքթաթ տալով դուրս եկա թփուտից և դեպի անտառը սլացա։ Վազելիս լսեցի, թե ինչպես ծեր ծովահենը կանչում է իր ընկերներին։ Այդ ձայները կարծես ինձ թևեր տվին։ Անտառը մնաց ետևիս, ես վազեցի այնպես արագ, որ երբեք չէի վազել։ Ես սլանում էի տարբերություն չդնելով ճանապարհների մեջ, միայն թե մարդասպանից հեռու փախչեմ։ Յուրաքանչյուր քայլափոխում իմ երկյուղն ավելանում էր և վերջապես մի խենթ սարսափ դարձավ։

Դրությունս հուսահատական էր։ Թնդանոթն արձակելուց հետո մի՞թե ես կհամարձակվեի մարդկային արյունով թաթախված այդ ավազակների հետ մակույկ նստել։ Մի՞թե նրանցից որևէ մեկը, հենց որ տեսնի ինձ, չի ոլորի իմ վիզը։ Հենց միայն իմ բացակայությունը մի՞թե չէր ապացուցում, որ ես վախենում եմ նրանցից և չի՞ նշանակում, որ ամեն բան իմացել եմ։ Ամեն ինչ վերջացած է, մտածեցի ես։ Մնաս բարով, «Իսպանոլա»։ Մնաք բարով, կալվածատեր, բժիշկ, նավապետ։ Ես կյանքից կզրկվեմ կամ սովից, կամ բանդիտի դանակից։

Ես սլանում էի, չիմանալով թե ուր, և դուրս եկա երկգլուխ գագաթ ունեցող մի ցածրիկ սարի ստորոտը։ Կղզու այս մասում մշտադալար կաղնիներն այնքան էլ խիտ չէին աճում և իրենց չափով նման էին ոչ թե թփերի, այլ սովորական անտառային ծառերի։ Երբեմն նրանց վրա բարձրանում էին հիսուն և մինչև անգամ յոթանասուն ֆուտ բարձրություն ունեցող մենավոր եղևնիներ։ Օդն այստեղ թարմ էր ու մաքուր և բոլորովին այնպես չէր, ինչպես ներքևում, ճահճի մոտ։

Բայց այստեղ ինձ հետամուտ էր լինում մի ուրիշ վտանգ, և իմ սիրտը դարձյալ սարսափից մարեց։

Գլուխ XV։ Կղզեբնակ

Զառիվերի քարքարոտ լանջից մանրիկ քարեր թափվեքին և խշշալով ցատկոտեցին ծառերի միջով։ Ես ակամա վերև նայեցի և տեսա մի տարօրինակ էակ, որն արագ թռչում էր եղևնու բնի ետևից։ Ի՞նչ էր։ Ա՞րջ։ Մա՞րդ։ Կապի՞կ։ Ես կարողացա տեսնել միայն ինչ-որ սև ու բրդոտ բան և սարսափից կանգ առա։

Եվ այսպես երկու ճանապարհն էլ կտրված են։ Ետևից հետամուտ են լինում մարդասպանները, առջևից՝ այս անհայտ հրեշը։ Եվ միանգամից գերադասեցի հայտնի վտանգն անհայտից։ Մինչև անգամ Սիլվերն այնքան սարսափելի չէր թվում, որքան այս անտառային կենդանին։ Ես շրջվեցի և, ամեն րոպե ետ նայելով, վազեցի դեպի մակույկի կողմը։

Հրեշը, ճանապարհը ծռելով, իմ առջև դուրս եկավ։ Ես շատ հոգնած էի։ Բայց եթե մինչև անգամ հոգնածություն էլ չզգայի, միևնույն է, չէի կարող արագության մեջ մրցել այդ տեսակ արագաշարժ թշնամու հետ։ Տարօրինակ էակը եղնիկի արագությամբ մի բնից մյուս բնի մոտ էր վազում։ Նա շարժվում էր երկու ոտի վրա, մարդու նման, թեև շատ էր ծռված դեպի գետին։ Այո՛, դա մարդ էր, այդ բանում ես այլևս չէի կարող կասկածել։

Ես հիշեցի այն բոլորն, ինչ որ լսել էի մարդակերների մասին և արդեն պատրաստվում էի օգնություն կանչել։ Սակայն այն միտքը, որ իմ առջև մարդ է կանգնած, թեև վայրենի, որոշ չափով արիացրեց ինձ։ Եվ վախը դեպի Սիլվերը հանկարծ կենդանացավ։ Ես կանգնեցի և մտածում էի, թե ինչպես ծլկեմ թշնամուց։ Հետո հիշեցի, որ մոտս ատրճանակ կա։ Հենց տեսա, որ անօգնական չեմ, քաջությունս վերադարձավ, և ես վճռականորեն կղզու կողմը վազեցի։

Նա կրկին թաքնվեց, այս անգամ ծառի ետևում։ Նկատելով, որ ես գնում եմ իր մոտ, նա դուրս եկավ թաքստոցից և ուզում էր մի քայլ անել դեպի ինձ։ Հետո անվճռականորեն կանգնեց, ետ-ետ քաշվեց և հանկարծ ծունկ չոքեց և աղերսանքով ձեռքերը պարզեց դեպի ինձ, որն ինձ սաստիկ զարմացրեց ու վրդովեց։

Ես նորից կանգ առա։

— Ո՞վ եք դուք,— հարցրի ես։

— Բեն Գանը,— պատասխանեց նա։ Նրա ձայնը խռպոտ էր և վայրի, որպես ժանգոտ կողպեքի ճռռոցը։— Ես դժբախտ Բեն Գանն եմ։ Երեք տարի է, ոչ մի մարդու հետ չեմ խոսել։

Նա այնպես սպիտակ էր, ինչպես ես, և դեմքի գծագրությունը մինչև անգամ հաճելի էր։ Միայն մաշկն այնպես էր սևացել արևի տակ, որ մինչև անգամ շրթունքներն էլ սև էին։ Այն բոլոր մուրացիկներից, որ ես տեսել էի իմ կյանքում, սա ամենից գջլտվածն էր։ Նրա հագուստը կազմված էր հին առագաստի լաթերից և նավաստու վերնաշապկից։ Մի լաթը մյուսի հետ ամրացված էր կամ կոճակով, կամ ծառի ճյուղով, կամ կպրած վուշի թելով։ Միակ չպատառոտված բանը, որ կար նրա վրա, կաշվե գոտին էր՝ պղնձե ճարմանդով։

— Երեք տարի՜,— բացականչեցի ես։— Ձեր նավը խորաակվե՞լ է։

— Ոչ, բարեկամս,— ասաց նա,— ինձ թողել են այստեղ կղզու վրա։

Ես լսել էի ծովահենների այդ սարսափելի պատժի մասին. մեղավորին իջեցնում էին որևէ հեռու, անմարդաբնակ կղզի և թողնում այնտեղ, տալով քիչ քանակությամբ վառոդ ու գնդակ։

— Ինձ գցել են այս կղզին երեք տարի առաջ,— շարունակեց նա։— Այդ օրվանից կերակրվում եմ այծի մսով, պտուղներով ու ոստրեներով։ Մարդն ընդունակ է ապրելու ամեն տեղ, ուր որ նրան գցեն։ Բայց եթե դու իմանայիր, սիրելիս, թե ինչպես իմ սիրտը կարոտել է մարդու ուտելիքին։ Մի կտոր պանիր չկա՞ մոտդ։ Ո՞չ։ Դե, տեսնո՞ւմ եք, ես երկար ժամանակ է, որ երազում պանիր եմ տեսնում։ Զարթնում եմ, բայց պանիր չկա։

— Եթե ինձ հաջողվի նավ վերադառնալ,— ասացի ես,— դուք, ա՛յ այսպիսի կտոր պանիր կստանաք։

Նա շոշափում էր իմ բաճկոնը, շոյում ձեռներս, դիտում կոշիկներս և լուռ, երեխայի նման ուրախանում էր, որ իր առջև մարդ է տեսնում։ Սակայն, լսելով իմ պատասխանը, նա ինձ վրա նայեց մի տեսակ խորամանկությամբ։

— Եթե քեզ հաջողվի նա՞վ վերադառնալ,— կրկնեց նա իմ խոսքերը։— Իսկ ո՞վ կարող է քեզ խանգարել։

— Դե՛, իհարկե, ոչ դուք,— պատասխանեցի ես։

― Իհարկե, ոչ ես,— բացականչեց նա։— Իսկ քո անունն ի՞նչ է, բարեկամս։

— Ջի՛մ,— ասացի ես։

— Ջիմ, Ջիմ,— կրկնում էր նա հաճույքով։— Այո՛, Ջիմ, ես այնպիսի կյանք եմ վարել, որ ամաչում եմ քեզ պատմել։ Ինձ վրա նայելով, դու կհավատա՞ս արդյոք, որ իմ մայրը շատ լավ ու ազնիվ կին է եղել։

— Դժվար է հավատալ,— համաձայնեցի ես։

— Նա հազվագյուտ կին էր,— ասաց նա։— Ես բարեկիրթ, քաղաքավարի տղա էի և կարողանում էի այնպես արագ անգիր կրկնել հավատի ուսմունքը, որ մի խոսքը մյուսից տարբերել չէր կարելի։ Եվ ահա թե ես ինչ դարձա, Ջիմ։ Եվ այդ բոլորը նրանից եղավ, որ ես երիտասարդ ժամանակ գնում էի գերեզմանատուն գիր ու արծիվ խաղալու։ Աստված վկա, սկսեցի գիր ու արծվով և գլորվեցի։ Մայրս ասաց, որ իմ վերջը լավ չի լինի, և նրա գուշակությունը կատարվեց։ Ասենք, լավ եղավ, որ ես ընկա այս կղզի։ Մենակության մեջ ես շատ մտածեցի և զղջացի։ Այժմ արդեն ինձ խմիչքով ոչ ոք չի կարող հրապուրել։ Իհարկե, ես խմիչքից այժմ էլ չեմ հրաժարվի, բայց քիչ կխմեմ, մի մատնոցից ոչ ավելի... Ես ինձ խոսք եմ տվել ուղղվել և այժմ արդեն ճանապարհից չեմ դուրս գա, կտեսնես, իսկ որ գլխավորն է, Ջիմ,— նա ետ նայեց և ձայնը ցածրացրեց,— չէ՞ որ ես այժմ հարստացել եմ։

Այն ժամանակ ես վերջնականապես համոզվեցի, որ մենակության մեջ խեղճը խելագարվել է։ Երևի իմ միտքն արտացոլվել էր իմ դեմքի վրա, որովհետև նա տաքացած կրկնեց.

— Հարո՛ւստ։ Հարո՛ւստ։ Լսի՛ր, Ջիմ, ես քեզ մարդ կդարձնեմ։ Ա՜խ, Ջիմ, դու կօրհնես ճակատագիրը, որ առաջինը գտար ինձ։

Հանկարծ նրա դեմքը մռայլվեց, նա սեղմեց իմ ձեռքը և սպառնական կերպով մատը բարձրացրեց․

— Ճշմարիտն ասա, Ջիմ, սա Ֆլինտի նա՞վը չէ։

Գլխումս մի բախտավոր միտք ծագեց։ Այս մարդը մեր զինակիցը կարող է դառնալ։ Եվ ես իսկույն պատասխանեցի նրան․

― Ո՛չ, Ֆլինտի նավը չէ, Ֆլինտը մեռել է։ Բայց քանի որ դուք ուզում եք իմանալ ճշմարտությունը, ահա։ Նավի վրա Ֆլինտի հին ընկերներից մի քանիսը կան և այդ հանգամանքը մեզ համար մեծ դժբախտություն է։

— Կա՞ արդյոք․․․ միոտանին,— գոչեց նա շնչասպառ լինելով։

— Սիլվե՞րը,— հարցրեցի ես։

— Սիլվե՛րը, Սիլվե՛րը։ Այո՛, նրա անունը Սիլվեր էր։

— Նա մեզ մոտ խոհարար է։ Եվ ղեկավարում է ավազակախումբը։

Նա դեռևս բռնել էր իմ ձեռքը, սակայն այս խոսքերից հետո քիչ մնաց, որ կոտրի։

— Եթե քեզ ուղարկել է Երկարահասակ Ջոնը,― ասաց նա,— ես կորած եմ։ Գիտե՞ս արդյոք, թե որտեղ ես գտնվում։

Ես պատմեցի նրան բոլոր մեր ճանապարհորդության, և մեր տանջալի դրության մասին։ Նա ինձ լսեց մեծ ուշադրությամբ, և երբ վերջացրի, գլուխս շոյեց․

— Դու սքանչելի տղա ես,— ասաց նա։— Դուք բոլորդ այժմ կապված եք մեռյալ հանգույցով։ Հույսներդ դրեք Բեն Գանի վրա, և նա ձեզ կփրկի։ Ասա՛, ի՞նչպես կվերաբերվի ձեր կալվածատերը դեպի այն մարդը, որը ձեզ փորձանքից կազատի։

Ես ասացի, որ կալվածատերն աշխարհիս ամենաառատաձեռն մարդն է։

— Լա՛վ, լա՛վ, բայց գիտե՞ս,— շարունակեց Բեն Գանը,— ես չեմ պատրաստվում նրանից ծառայի սպասազգեստ կամ դռնապանի պաշտոն խնդրել։ Ես ուզում եմ իմանալ, նա կհամաձայնի՞ արդյոք տալ ինձ գոնե մի հազար ֆունտ այն փողերից, որոնք առանց այն էլ իմն են։

— Համոզվաձ եմ, որ կտա,— պատասխանեցի ես։— Բոլոր նավաստիները պետք է նրանից իրենց բաժին գանձն ստանային։

— Եվ ինձ տո՞ւն կտանի,— հարցրեց նա, զննող հայացքով նայելով ինձ։

— Իհարկե՛,— բացականչեցի ես։— Կալվածատերն իսկական ջենտլմեն է, եթե մենք ազատվենք ավազակներից, այնպիսի փորձված ծովագնացի օգնությունը, որպիսին դուք եք, նավի վրա չափազանց հարկավոր կլինի։

— Այո՛,— ասաց նա,— ուրեմն դուք անպատճառ կտանե՞ք ինձ։

Եվ թե թևացած՝ հառաչեց։

— Իսկ այժմ լսի՛ր, թե ինչ կպատմեմ քեզ,— շարունակեց նա։— Երբ Ֆլինտը թաղեց գանձը, ես նավի վրա էի։ Նրա հետ կային նաև վեց ծովագնաց՝ առողջ, ուժեղ մարդիկ։ Նրանք կղզու վրա մնացին մի շաբաթի չափ, իսկ մենք գտնվում էինք հին «Ծովացուլի» վրա։ Մի գեղեցիկ օր տեսանք մի մակույկ, որի մեջ նստած էր Ֆլինտը, որի գլուխը կապված էր կապույտ թաշկինակով։ Արևը դուրս էր գալիս։ Նա գունատ էր ինչպես մահը և գալիս էր մենակ, իսկ մնացած վեցն սպանված էին... Սպանված ու թաղված էին, այո՛։ Թե ինչպես էր կարողացել բոլորին սպանել, ոչ ոք մեզանից երբեք չիմացավ։ Նրանք կռվել են, հետո սկսել է կոտորածը, և նա բոլորին սպանել է, մեկը՝ վեցին․․․ Բիլի Բոնսն ավագ նավաստի էր, իսկ Երկարահասակ Ջոնը՝ բնակարանապետ։ Նրանք հարցրել են Ֆլինտին, թե որտե՞ղ է գանձը։ Նա պատասխանել է․ գնացեք ափ և որոնեցեք։ Սակայն երդվում եմ որոտով, որ նավը ձեզ չի սպասի։ Ահա թե ինչ ասաց նա։ Իսկ երեք տարի առաջ ես ուրիշ նավի վրա էի, և մենք տեսանք սյս կղզին․ «Տղե՛րք,— ասացի ես,— այստեղ Ֆլինտը գանձ է թաղել։ Ափ իջնենք և որոնենք»։ Նավապեաը շատ բարկացավ։ Բայց բոլոր նավաստիներն ինձ հետ համամիտ էին, և մենք մոտեցանք ափին։ Տասներկու օր որոնեցինք, բայց գանձը չգտանք։ Ամեն օր ընկերներս ինձ ավելի ու ավելի էին հայհոյում։ Վերջապես նրանք հավաքվեցին նավի վրա։ «Իսկ դու, Բենյամին Գան, մնա այստեղ,— ասացին նրանք։— Ահա քեզ հրացան, բահ և լինգ, Բենյամին Գան․․․ Մնա այստեղ և Ֆլինտի փողերը որոնիր»։ Այդ օրվանից, Ջիմ, ահա երեք տարի է ապրում եմ այստեղ և ոչ մի անգամ մարդկային ազնիվ կերակուր չեմ տեսել։ Նայիր ինձ. մի՞թե ես հասարակ նավաստու նման եմ։ Ո՛չ, ասում ես, նման չե՞մ։ Երբեք էլ նման չեմ եղել։

― Այդպես էլ ասա քո կալվածատիրոջը։ Ջիմ,— նա երբեք հասարակ նավաստու նման չի եղել,— շարունակեց նա։— Ասա նրան, որ Գանը երեք տարի եղել է այս կղզու վրա, մեն-մենակ, և՛ գիշեր, և՛ ցերեկ, և՛ լավ եղանակին, և՛ անձրևին։ Երբեմն կարելի է, նա հիշել է իր զառամյալ մորը, թեև նա վաղուց կենդանի չէ (այդպես էլ ասա նրան)։ Սակայն իր ժամանակի մեծ մասը (իսկ սա անպատճառ ասա նրան), իր ժամանակի մեծ մասը Գանը պարապել է ուրիշ գործերով։ Եվ այս խոսքերն ասելիս կսմթիր նրան, ա՛յ, այլպես։

Եվ նա կրկին բարեկամաբար կսմթեց ինձ։

— Դու նրան,— շարունակեց նա,— ահա թե էլ ինչ ասա. Գանը հրաշալի մարդ է (այդպես էլ ասա նրան)։ Գանը գիտե պարոնի և ծովահենի միջև եղած տարբերությունը, որովհետև նա ինքը մի Ժամանակ ծովահեն է եղել։

— Ինչ որ դուք ասացիք, ես համարյա ոչինչ չհասկացա,— ասացի ես։— Սակայն դա այժմ կարևոր չէ, որովհեաև միևնույն է, չգիտեմ, թե ինչպես գնամ նավ։

— Ա՜,— ասաց նա,— քո գործը վատ է։ Դե լա՛վ, ես մի նավակ ունեմ, որն ինքս եմ շինել ինձ համար, իմ սեփական ձեռքերով։ Թաքցրել եմ սպիտակ ժայռի տակ։ Որևէ փորձանքի ժամանակ մենք կարող ենք այդ նավակով գնալ, երբ կմթնի․․․ Բայց սպասիր,— գոչեց նա հանկարծ։— Ի՞նչ է կատարվում այնտեղ։

Հենց այդ րոպեին նավից թնդանոթ արձակեցին։ Դղրդալի արձագանքը թնդանոթի ձայնը վերցրեց ու տարածեց ամբողջ կղզու մեջ։ Իսկ մինչև արևի մայր մտնելը դեռ երկու ժամ կար։

— Այնտեղ կռվում են,— բացականչեցի ես։

— Արի իմ ետևից։ Շո՛ւտ։

Եվ սկսեցի վազել դեպի նավի կայանը, մոռանալով իմ երկյուղը։ Իմ կողքից թեթև ու արագ վազում էր դժբախտ գերին։

— Դեպի ձա՛խ, դեպի ձա՛խ,— ասաց նա։— Դեպի ձախ, սիրելի Ջիմ։ Մոտեցիր ծառերին։ Ահա այստեղ ես առաջին անգամ այծ սպանեցի։ Այժմ այծերն այստեղ չեն իջնում, նրանք վազում են միայն այնտեղ, վերևում, սարերի վրա, որովհետև Բենյամին Գանից վախենում են․․․

Վազելիս նա անդադար խոսում էր, պաաասխանի չսպասելով, ասենք ես էլ չէի կարող պատասխանել։

Թնդանոթ արձակելուց հետո երկար ժամանակ լռություն էր տիրում, իսկ հետո հրացանի համազարկ լսվեց։

Իսկ հետո էլի լռություն։ Հետո, մեր առջևում, քառորդ մղոն հեռավորության վրա, բրիտանական դրոշակ ծածանվեց։

Գլուխ XVI։ Հետագա դեպքերի մասին պատմում է բժիշկը։ Ինչպես հեռացան նավից

Երկու նավակն էլ «Իսպանոլայից» հեռացան մոտ մեկն անց կեսին։ Նավապետը, կալվածատերը և ես նստեցինք նավասենյակում, և խորհրդակցում էինք, թե ինչ անել։ Եթե գոնե թեթև քամի լիներ, մենք հանկարծակի կհարձակվեինք վեց խռովարարների վրա, որոնք մնացել էին նավում, խարիսխը կբարձրացնեինք և ծովը կմտնեինք։ Բայց քամի չկար։ Բացի դրանից, հայտնվեց Գենտերը և հազորդեց, որ Ջիմ Հոկինսը մակույկ մտավ և ծովահենների հետ ափ գնաց։

Մենք, իհարկե, երբեք չէինք մտածում, որ Ջիմ Հոկինսը դավաճան է, սակայն նրա մասին շատ էինք անհանգստանում։ Այն նավաստիները, որոնց հետ գնաց, այնպես հուզված էին, որ խոստովանում եմ, մենք հույս չունեինք, թե նորից Ջիմին կտեսնենք։ Մենք տախտակամած շտապեցինք։ Կուպրը փուչիկներով դուրս էր գալիս ագույցներից։ Օդում տարածված էր ճահիճների գարշահոտությունը, որից քիչ էր մնում սիրտս խառնի։ Այս զզվելի նեղուցից տենդի և փորհարինքի հոտ էր գալիս։ Վեց սրիկաները մռայլ դեմքով նստել էին տախտակամածին։ Ափին, ինչ֊որ մի գետակի գետաբերանի մոտ, գտնվում էին մակույկները, որոնցից յուրաքանչյուրի մեջ մի նավաստի էր նստած։ Նրանցից մեկը «Լիլիբուլերո» էր շվշվացնում։

Սպասելն անտանելի էր, և մենք որոշեցինք, որ ես ու Գենտերը նավակով գնանք հետախուզելու։

Նավակները գտնվում էին նավի աջ կողմում։ Իսկ ես ու Գենտերը գնացինք ուղիղ հենց այնտեղ, ուր քարտեզի վրա ցցապատ էր նշանակված։ Մեզ նկատելով, այն նավաստիները, որոնք պահպանում էին նավակները, շվփոթվեցին։ «Լիլիբուլերոն» լռեց։ Մենք տեսնում էինք, թե ինչպես վիճում էին այն մասին, թե ինչ անենք։ Եթե նրանք իմաց տային Սիլվերին, ամեն բան, երևի, այլ կերպ տեղի կունենար։ Բայց, երևի, նրանց հրամայված էր ոչ մի դեպքում մակույկներից չհեռանալ։ Նրանք հանգիստ նստեցին և նրանցից մեկը կրկին «Լիլիբուլերո» շվշվացրեց։

Այդ տեղում ափը մի քիչ գոգավորվում էր, կազմելով փոքրիկ հրվանդանի նման մի բան, և ես դիտմամբ նավակն այնպես վարեցի, որ հրվանդանը ծածկեր մեզ մեր թշնամիներից առաջ, նախքան մենք կհասնեինք ափին։ Ափ դուրս թռչելով, ես ամբողջ ուժով վազեցի, գլխարկիս տակ մետաքսի թաշկինակ դնելով, որ գլուխս վառող արեգակից պաշտպանի։ Յուրաքանչյուր ձեռքիս մի-մի լցրած ատրճանակ կար։

Դեռ հարյուր յարդ էլ չէի վազել, երբ հասա ցցապատին։

Փոքրիկ բլրի կատարից պարզ աղբյուր էր բխում։ Հենց այստեղ, աղբյուրի մոտ, կառուցված էր մի բարձր գերանաշեն տուն։ Նրա մեջ կարող էին տեղավորվել քառասուն մարդ։ Այս շենքի պատերի մեջ հրացանների համար հրակնատներ կային։ Տան չորս կողմը կար մի ընդարձակ, մաքրված տարածություն, շրջապատված վեց ֆուտ երկարությամբ ցցապատերով, առանց դռան, առանց մի ճեղքի։ Կոտրելը հեշտ չէր, իսկ տնակում նստածներից թաքնվելու համար ցցապատերի ետևում կանգնելն անհնարին էր։ Տնակում նստած մարդիկ հարձակվողներին կգնդակահարեին, ինչպես կաքավների։ Եթե նրանք լավ Ժամապահներ և բավականաչափ կենսամթերք ունենային, մի ամբողջ գնդի հարձակման կդիմանային։

Առանձնապես ուրախացրեց ինձ աղբյուրը։ Չէ՞ որ «Իսպանոլայի» նավասենյակն էլ վատ չէ, շատ զենք, շատ ռազմամթերք կա, շատ մթերք, շատ հիանալի գինիներ։ Սակայն նավասենյակում ջուր չկար։ Ես այդ մասին մտածում էի, երբ հանկարծ մի սարսափելի, մահից առաջ տեղի ունեցող, հեծեծանք լսեցի։ Առաջին անգամը չէի հանդիպում մահվան. ես ծառայել էի դուքս Կեմբերլենսկու զորքում և Ֆոնտենուայում ինքս էի վերք ստացել, բայց այս աղաղակից սիրտս ճմլվեց․ «Ջիմ Հոկինսը կորավ»,— որոշեցի ես։

Հին զինվոր լինելը մեծ նշանակություն ունի, իսկ բժիշկ լինելն՝ ավելի մեծ։ Մեր գործում ոչ մի րոպե կորցնել չի կարելի։ Ես միանգամից ամեն բան կշռադատեցի, շտապով ափ վերադարձա և թռա նավակի մեջ։

Բարեբախտաբար, Գենտերը հրաշալի թիավար դուրս եկավ։ Մենք սլացանք նեղուցով։ Նավակը հասավ նավին, և ես կրկին նավ բարձրացա։

Բարեկամներս սաստիկ հուզված էին։ Կալվածատիրոջ գույնը թղթի պես սպիտակ էր։ Բարի մարդ,— մտածեցի ես,— քո պատճառով ինչպիսի վտանգների ենթարկեցինք մեր կյանքը։ Տախտակամածին նստած նավաստիներից մեկն էլ նույնպես գունատ էր ու հուզված։

— Այդ մարդը,― ասաց նավապետ Սմոլետը, հայացքը դեպի նավաստին գցելով,— դեռ ավազակության սովոր չէ։ Երբ նա գոռոցը լսեց, բժիշկ, քիչ մնաց ուշքը գնար։ Մի քիչ ժամանակ, և նա մերը կլինի։

Ես պատմեցի նավապետին իմ պլանը, և միասին քննարկեցինք։

Ծերունի Ռեդրետին դրինք միջանցքում, տախտակամածի և նավասենյակի միջև, տալով երեք թե չորս լցված ատրճանակ և մի խոտկուռ՝ պաշտպանվելու համար։ Գենտերը նավակը մոտեցրեց նավին, և մենք Ջոյսի հետ սկսեցինք բարձել վառոդ, ատրճանակ, պաքսիմատ, խոզի միս։ Հետո նավակի մեջ գցեցինք մի տակառ կոնյակ և իմ թանկագին դեղերի արկղը։

Այդ ժամանակ կալվածատերն ու նավապետը տախտակամած դուրս եկան։ Նավապետը կանչեց երկրորդ ավագ նավաստուն, որը նավում մնացած նավաստիների պետն էր։

— Պարոն Հենդս,— ասաց նա,— մենք այստեղ երկու հոգի ենք և յուրաքանչյուրս երկու ատրճանակ ունենք։ Ձեզանից ով որ ազդանշան տա կղզի գնացողներին, կսպանվի։

Ավազակները շփոթվեցին։ Հետո, իրար հետ ցածր ձայնով խոսելուց հետո, ցած իջան և ուզում էին թիկունքից հարձակվել մեզ վրա, սակայն նեղ միջանցքում ատրճանակներով զինված Ռեդրետին հանդիպելով, միանգամից ետ դարձան։

Ինչ-որ մեկը տախտակամածի անցքից գլուխը դուրս հանեց։

— Ցած իջիր, շուն,— գոռաց նավապետը։

Գլուխն անհետացավ։ Բոլոր վեց հոգին էլ, սաստիկ վախեցած, ինչ֊որ տեղ մտան և լռեցին։

Մենք Ջոյսի հետ նավակը բերնեբերան լցրինք։ Հետո իջանք նավակը և ամբողջ ուժով թիավարելով, դեպի ափ էինք սլանում:

Մեր երկրորդ անգամ գալը ափին կանգնած ժամապահներին չափազանց անհանգստացրեց։ «Լիլիբուլերոն» կրկին լռեց։ Եվ նախքան հրվանդանն անցնելը և նրանց չտեսնելը, նրանցից մեկը նավակը թողեց և անտառի խորքը վազեց։ Ես ուզում էի, առիթից օգտվելով, նրանց մակույկները ոչնչացնել, բայց՝ վախեցա, որ Սիլվերն իր ավազակախմբով մոտիկ լինի, և մենք ամեն ինչ կկորցնենք, եթե չափազանց շատ բան ցանկանանք։

Մենք հասանք առաջվա տեղը և սկսեցինք բեռներն ամրոցը տանել։

Ծանր բեռնավորված, մենք մեր պաշարը տարանք մինչև ամրոցը և գցեցինք ցցապատի այն կողմը։ Պաշարը պաշտպանելու համար թողինք Ջոյսին։ Նա մենակ մնաց, սակայն նրա մոտ հրացանների թիվը կես դյուժինից պակաս չէր։ Իսկ մենք Գենտերի հետ վերադարձանք նավակի մոտ և նորից պաշար տարանք։ Այսպիսով, առանց հանգստանալու աշխատելով, աստիճանաբար ողջ բեռները տեղափոխեցինք։ Ջոյսը և Գենտերը մնացին ամրոցում, իսկ ես ամբողջ ուժով թիավարելով, սլացա դեպի «Իսպանոլան»։

Մենք որոշեցինք մի անգամ էլ բարձել նավակը։ Բայց վտանգավոր էր։ Նրանք, իհարկե, շատ էին, քան մենք, սակայն մենք լավ էինք զինված։ Ափ դուրս եկածներից ոչ ոք ատրճանակ չուներ և մինչև նրանց մեզ մոտենալը, կկարողանայինք առնվազն վեց մարդ սպանել։

Կալվածատերն ինձ սպասում էր նավախելի պատուհանի մոտ։ Նա շատ կայտառացել էր և ուրախացել։ Իմ ձգած պարանի ծայրը բռնելով, նա քաշեց մակույկը, և մենք կրկին սկսեցինք բարձել խոզի միս, վառոդ, պաքսիմատ։ Հետո վերցրինք մի-մի ատրճանակ և մի-մի թուր՝ ինձ, կալվածատիրոջ, Ռեդրետի և նավապետի համար։ Մնացած գենքը և վառոդը ծովը թափեցինք։ Նեղացում ջրի խորությունը երկու և կես սաժեն էր, և մենք տեսնում էինք, թե ինչպես, արեգակի լույսով լուսավորված, փայլում է պողպատը մաքուր, ավազոտ հատակին։

Տեղատվությունն սկսվեց, և մեր նավը շրջում էր խարսխի շուրջը։ Ափին, մակույկների մոտ, իրար կանչող ձայներ էին լսվում։ Թեև դա ապացուցում էր, որ Ջոյսն ու Գենտերը, որոնք գտնվում էին արևելյան կողմում, դեռ նկատված չեն, այնուամենայնիվ, որոշեցինք շտապել։

Ռեդրետը թողեց իր պահակատեղը միջանցքում և թռավ նավակի մեջ։ Նավակը տարանք նավի մյուս կողմը, որ նավապետ Սմոլետն էլ նստի։

— Տղե՛րք,— գոչեց նա բարձրաձայն,— դուք ինձ լսո՞ւմ եք։

Նավաստիների սենյակից ձայն լսվեց։

— Քե՛զ հետ եմ, Աբրահամ Գրեյ։

Լռություն։

— Գրեյ,— շարունակեց պարոն Սմոլետը, ձայնը բարձրացնելով,— ես հեռանում եմ նավից և հրամայում եմ քեզ հետևել քո նավապետին։ Ես գիտեմ, որ դու իսկապես լավ մարդ ես, մնացածներն էլ այնքան վատ չեն, որքան աշխատում են ձևանալ։ ժամացույցը ձեռքիս է։ Երեսուն վայրկյան ժամանակ եմ տալիս, որ դու միանաս ինձ։

Շփոթություն սկսվեց։

— Դե արի, բարեկամս,— շարունակեց նավապետը։– Մի ստիպիր մեզ, որ իզուր ժամանակ կորցնենք։ Դանդաղության յուրաքանչյուր վայրկյանը մահ է սպառնում թե՛ ինձ և թե՛ այս պարոններին։

Խուլ պայքար սկսվեց, լսվեցին զարկի ձայներ և Աբրահամ Գրեյը տախտակամած դուրս եկավ։ Նրա երեսը դանակով կտրված էր։ Նա վազեց նավապետի մոտ, ինչպես մի շուն, որին տերը շվացրել է։

— Ես ձեզ հետ եմ, պարոն,— ասաց նա։

Նրանք երկուսն էլ թռան նավակի մեջ, և մենք առաջ շարժվեցինք։

Նավը թողեցինք, բայց դեռ ցցապատին չէինք հասել։

Գլուխ XVII։ Բժիշկը շարունակում է իր պատմությունը։ Վերջին տեղափոխությունը նավակով