=== Գլուխ ութերորդ ===
Աոաջին իսկ դադարից հետո Գոհարն առանձնացավ խմբից, պահվեց մոշի թփերի ետևում՝ հաստաբուն կաղնու տակ ու գրպանից հանեց երկտակ ծալված աշակերտական տետրը։
Տետրը նա առավոտյան էր գտել, գիշերելու վայրից հեռանալու պահին։ Բացված ընկած էր խոտերի վրա։ Տղաներն արդեն հեռացել էին և Գոհարը հասկացավ, որ նրանցից մեկինն է ու մոռացել է։ Նայեց ձեռագիրը, ճանաչեց՝ Հայկի օրագիրն է։ Վերցրեց տիրոջը հանձնելու մտադրությամբ, բայց էջում տեսավ իր անունը և անկարող եղավ հաղթահարել հետաքրքրությունը. «Կկարդամ, հետո կվերադարձնեմ»— որոշեց ու խցկեց ուսապարկը։
Օրագիրն սկսվում էր հուլիսի 3-ից և իսկապես բավական հետաքրքիր էր, այնպես որ քիչ անց, Գոհարն արդեն խորասուզվել էր ընթերցանության մեջ։
«3 հուլիսի։ 1974 թ.
Այսօր առավոտյան Գագիկն աշխատանքի եկավ անծանոթ մի աղջկա հետ։
— Հասմիկն է, ծանոթաց եք,— ասաց,— քաղաքից է եկել, Արևիկ մորաքրոջ տուն։ Ամառը մնալու է գյուղում։
Ծանոթացանք։ Սովորական աղջիկ էր ու մի քիչ էլ պարծենկոտ։ Ամեն խոսքի մեջ, տեղի-անտեղի հիշում էր՝ մեր շենքը, մեր բակը, մեր փողոցը... Կարծես ուրիշները ոչ շենք ունեն, ոչ բակ, ոչ էլ փողոց։
Ընկեր Գեղամը լսեց, որ Հասմիկը ցանկանում է մեզ հետ աշխատել։ Համաձայնեց։ Անմիջա պես անունը գրեց ցուցակում՝ քսանչորսերորդը՝ Մինասյան Աշոտի անունից հետո։
Առաջինը Հասմիկի հետ խոսակցության բռնվեց Կարենը։ Դե, նա միշտ էլ այդպիսին է՝ աղջիկներից չի քաշվում (երանի ես էլ կարողանայի չքաշվել)։ Մոտեցավ Հասմիկին և իր սովոր ական՝ կատակն ու լուրջը չհասկացվող տոնով, ալարկոտ-ալարկոտ հարցրեց.
— Դպրոց գնո՞ւմ ես։
— Գնում եմ։
— Ձեր դպրոցը բնագիտության կաբինետ ունի՞։
— Ունի։
— Իսկ կաբինետում կմախքներ կա՞ն։
— Կան։
— Քանի՞սը
— Երկու հատ։
— Իսկ մեր կաբինետում վեց հատ կմախք կա. Սարգիսը, Աշոտը, Գենկան, Մնացականը, Ռոբինզոնը, քանի՞սը եղավ՝ հի՞նգ, ճիշտ է, մի կմախք էլ գիպսից է և անուն չունի։
Հասմիկը ծիծաղեց, իսկ Կարենը շարունակեց.
— Հա չմոռանամ ասել, որ մեր կաբինետում խրտվիլակներ էլ կան, այ, օրինակ փքուկ֊Գևորգը։
Խոսակցությունն այսքանով էլ ավարտվեց։
Կեսօրին մեզ մոտ եկավ Արամը ու Կարենին մի կողմ կանչեց։ Ինչ֊որ բան փսփսացին։ Նրա հեռանալուց հետո Կարենին հարցրեցի.
— Ի՞նչ էր ասում։
— Ոչինչ։ Խանդում է։ Սիրահարվել է Հասմիկի վրա։
Լավ է։ Լավ բան է, երբ մարդը սիրահարվում է, երբ կարողանում է սիրահարվել»։
«4 հուլիսի։ 1974 թ.
Գնում ենք սար, խոտհավաքի։
Ա՜յ թե ուրախուկթյուն է իջել բրիգադի անդամների վրա։ Արամը տեղում ծուլ֊ծուլ է լինում։ Իհարկե, կուրախանա, վեց օր ու գիշեր մնալու ենք սարում և նա վեց օր ու գիշեր կարող է լինել Հասմիկի հետ։ Դրանից մեծ երջանկությո՞ւն։ Հասմիկն էլ նրանից մի քայլ չի հեռանում՝ դուրը եկել է երևի։ Խանգարողը միայն Գագիկն է, որ կոծոծի պես կպել է նրանց ու պոկ չի գալիս։ Զարմանալի բան է։ Գագիկի մասին ես միշտ այն կարծիքին եմ եղել, որ խելոք, խելացի տղա է, իսկ այստեղ... ինչպե՞ս չի հասկանում, որ երրորդն ավելորդ է։
Կարենի տրամադրությունը մի քիչ ընկած է։ Սուսանի համար. նա հիվանդացավ ու չեկավ։ Բայց թե Կարենից ո՞վ է, բան հասկանում։ Տխրե՜ց ու մեկ էլ աշխուժացավ, կպավ Սարդսից։ Էլ պոկ չեկավ։ Քանի անգամ կանչեցի, համոզեցի, որ պետք չէ, որ աղջիկներ կան, ցածր դասարանցիներ կան, իոկ նա՝ չէ, որ չէ.
— Ինչո՞ւ է նոր անդրավարտիք հագել, չգիտե՞ որ աշխտտանքի է գնում։ Տես, թե գլխին ինչ եմ բերելու։
— Լավ էլի, պետք չէ,— համոզում եմ ես։ Իսկ նա.
— Չէ։ Ես այդպիսի բան չեմ սիրում։ Դու չես հասկանում։ Նա աչք է դրել Հասմիկին ու ցանկանում է նոր անդրավարտիքով հրապուրել։ Չէ, չեղած բան է, խայտառակ եմ անելու...
Ու խայտառակ արեց։
Խեղճ Սարգիս։ Գոնե մի կարգին էլ Դոն ժուան լիներ։ Ինձ նման քչախոս, ամաչկոտի մեկն է, ասելիքը միշտ մտքում պահող։ Տղաների հետ է քաշվելով խոսում, ուր մնաց...
Բայց թե Կարենին բան հասկացնել կլինի՞...»։
«5 հուլիսի։ 1974 թ.
Ամբողջ գիշեր աչք չփակեցինք։ Արամենց էինք փնտրում։ Սկզբում մտածում էինք, որ սովորական երեխայություն է, միամիտ խաղ, բայց պարզվեց, որ Արամը տեղը տեղին գոլորշիացել է։
Մեզ հետ փնտրելու եկավ նաև Գոհարը։ Կարենը խփեց ոտքիս ու ասաց.
— Աչքդ լույս։
Ես նրան ոչինչ չեմ ասել, որտեղի՞ց է հասկացել...»։
Գոհարը մի պահ հեռացրեց հայացքը թղթից։ Ժպտաց։
— Տեսա՞ր։ Քարն էլ շնչել գիտե,— ասաց կիսաձայն ու շարունակեց ընդհատված միտքը։
«Հին ամրոցում գտանք միայն Ցախլեղտակենց. մտել էին ամրոցն ու բանտարկվել, անձրևը վրա էր տվել։ Ասացին, որ Արամենց տեսել են ամրոց մտնելիս։
— Իսկ դուրս եկե՞լ են,— հարցրեց ընկեր Գեղամը, որ շատ էր անհանգստացել եռյակի կորստյան համար։
— Ոչ, դուրս չեն եկել։
Որոշեցինք մտնել ամրոց։ Սատանի կամրջից շատ էի վախենում՝ Գոհարի համար։ «Երանի լսած լիներ ընկեր Գեղամին ու մնար ներքևում»։ Ինչքան ուրախացա, երբ Գոհարը բարեհաջող անցավ կամուրջը։
Մինչև առավոտ մնացինք ամրոցում։ Գոհարը մրսում էր, առաջարկեցի պիջակս՝ չուզեց։ Կարենինը վերցրեց։ Դե, նրա բախտը որտե՞ղ չի բերում...»։
Գոհարը նորից ընդհատեց ընթերցանությունը.
— Առանց պիջակի դու էլ կմըսեիր, հիմար անհասկացող...
Նա նայեց թփուտներից այն կողմ՝ ցանկանում էր տեսնել օրագրի տիրոջը, բայց թփերը խիտ էին, անթափանց։ Չտեսավ։
«Առավոտյան, ամենավերջին անձավից ոչ հեռու՝ մացառների մեջ Կարենը մի դանակ գտավ։ Անմիջապես ճանաչեցին՝ Գագիկինն էր, կոտրված պոչով։
— Եթե դանակն այստեղ է, իրենք էլ այստեղ կլինեն,— որոշեց Աշոտն ու սխալվեց։
Քիչ անց, մացառներից այն կողմ, դարավանդի տակ ճանապարհ գտանք։ Բոլորիս համար նորություն էր ամրոցի երկրորդ ելքը։ Ուրեմն, Արամենք հեռացել են այդ ճանապարհով։
Ճանապարհը հասցրեց գետափ։ Բայց այնտեղ ոչ մի հետք չկար։
— Ուրեմն գյուղ են վերադարձել,— վճռեց Կարենը։
Խելքի մոտ բան չէր։ Չհամաձայնեցի։ Իսկ կեսօրին պարզվեց, որ նրանք գյուղում չեն։
Սարգիսը թաքուն լաց եղավ։ Լավ է, որ ինձանից բացի ուրիշ ոչ ոք չտեսավ, թե չէ խեղճին խայտառակ կանեին։ Այդ մասին ոչ մեկին չասացի։ Չասացի, որովհետև նույնն էլ ես կանեի, եթե...»։
Գոհարը հաշվեց գրոտած էջերը։ Մնում էր հինգ էջ։ Ցանկանում էր, որ ավելի շատ լիներ, բայց այդքանն էին։ Շարունակեց կարդալ։
«6 հուլիսի։ 1974 թ.
Ո՞ր կարող են անհետացած լինել։
Արդեն երրորդ օրն է լրանում։
Ողջ գյուղը կանգնել է ոտքի՝ փնտրում են։
Մենք էլ ենք փնտրում։
Գոհարը միշտ կողքիս է՝ մոտ ու անչափ հեռու։ Կարծես ինձ չի էլ նկատում։ Ասենք ի՞նչ մի նկատելու բան եմ, որ... Ցանկանում եմ մի քիչ ավելի աշխույժ լինել, Կարենի պես՝ չքաշվեմ, չամաչեմ։ Վաղվանից փորձելու եմ։ Երանի հաջողվի։ Գոհարը կսկսի ինձ էլ նկատել։ Ախր ինքը կրակի կտոր է, իսկ ես... Կարենը լավ էլ գտել է՝ պրոֆեսոր ջան։ Իսկական պրոֆեսոր եմ։ Թե ինչիս էր պետք»։
«7 հուլիսի։ 1974 թ.
Առավոտյան ավտոբուսով քաղաքից եկավ Հասմիկի հայրը։
Կորածների տներում սուգ է։ Ինչքան համոզում են, որ ոչինչ չկա, որ կգտնվեն՝ բան դուրս չի գալիս։ Հասմիկի մայրիկի համար նորից շրջկենտրոնից, այս էլ երրորդ անգամ՝ շտապ օգնության ավտոմեքենա եկավ։
Դե, իհարկե, կատակ չէ։ Չորրորդ օրն է, որ չկան։ Ամրողջ շրջանը կանգնել է ոտքի, իսկ նրանք չկան։ Բայց ես այնքան էլ չեմ անհանգստանում։ Ո՞ւր պետք է կորչեն, գնացել են մի տեղ ու իրենց համար ապրում են՝ Ռոբինզոնների պես։
Այսօր կեսգիշերին ընկեր Առնակի մոտ խորհրդակցություն գումարվեց, որի ժամանակ որոշվեց, որ մեր խումբը որոնելու է մացառների դիմացի անտառում։ Անտառում էլ գիշերելու ենք՝ մինչև գտնենք։ Մեզ հետ Գոհարն էլ է գալիս՝ չցանկացավ գյուղում մնալ։
Շատ լավ է։ Քիչ է մնում, որ Արամենց անհայտացման համար նույնիսկ ուրախանամ։
Մի՞թե ես այդքան էգոիստ եմ...»։
«8 հուլիսի։ 1974 թ.
Երևի գրառումներս առժամանակ ընդհատեմ։ Հետո կգրեմ և միանգամից։
Գիշերում ենք անտառում և համարյա մենակ չեմ մնում։ Միշտ միասին ենք՝ խմբով, և՛ լավ է, և՛ վատ։ Վատ է, որովհետև չեմ կարող ինքս ինձ հետ լինել, ասել այն բոլորը, ինչ երբեք չեմ ասի ուրիշների ներկայությամբ։ Բայց նաև լավ է։ Շատ լավ է, որ միշտ Գոհարի հետ եմ։ Հեռու, բայց կողքին։ Գոհարի կողքին...»։
Վերջին տառերը գրված էին մեծ֊մեծ, մուգ սևացրած։ Հավանաբար Հայկը մատիտը մի քանի անգամ տարուբերել էր դրանց վրայով։
Գոհարը երկար նայեց գրածին։ Ասես ցանկանում էր որոշել, թե քանի անգամ էր մատիտը գնացել ու եկել «Գոհարի» վրա։ Հետո անորոշ մի շարժում կատարեց, ու քանի որ այլևս ոչինչ չէր մնացել, ծալեց տետրը ու բարձրացավ տեղից.
— Հե՜յ, ճաշը դեռ պատրաստ չէ՞։
— Պատրաստ է, իշխանուհի, կարող եք բարեհաճել,— լսվեց Կարենի ձայնը մոշուտի այն կողմից։
=== Գլուխ իններորդ ===
=== Գլուխ տասներորդ ===