Changes

:Մարտի երկրորդ կիրակին է։ Միայն շլորին, վաղահաս ու անհամբեր շլորին է փայլածում այնպե՜ս սպիտակ, որ ծառերի կմախքների ֆոնի վրա թվում է՝ կրափոշով է պատված։

:Երկնագույն ներկված դարպասի մոտ կարճաթեւ խալաթը հագին մի կին՝ փարթամակուրծք, գրգաբազուկ եւ հուռթիհեր, անցյալ տարվանից մնացած կառն է հավաքում։

:Նրանից քիչ հեռու՝ աղյուսասյունաշար տնակից ներքեւ, քառակուսի մի մարդ՝ կարճավիզ եւ ճաղատ, փայտ է ջարդում։:Հենց այնտեղ՝ ճանճուրի ծառի տակ, պլաշբերետով եւ խոշորածամ մի աղջնակ խաղում է սեւականջ լակոտի հետ։ Բռնում է դնչից, վզից, գլխից եւ ինչ-որ տարօրինակ կերպով ձգում դեպի իրեն՝ կրքահար եւ այնպես ուժգին, որ խեղճ կենդանին վնգստում է ցավից։

:— Գնա էստեղիցՀենց այնտեղ՝ ճանճուրի ծառի տակ, կորի՛ աչքիցս, սատկածի մեկը,— ասում պլաշբերետով եւ խոշորածամ մի աղջնակ խաղում է աղջիկը և իրենից քնքշորեն հետ մղում սեւականջ լակոտի գլուխը։ Բայց Ղուրշան հեռանալու մտադրություն չունիհետ։ Բռնում է դնչից, նորից շրջվում է ու հայացքը հառում աղջնակին։ Զգացվում է՝ բերետավորի՝ իր թաց դունչը փաղաքշելըվզից, թեկուզն ցավ պատճառելու չափ անգութգլխից եւ ինչ֊որ տարօրինակ կերպով ձգում դեպի իրեն՝ կրքահար եւ այնպես ուժգին, վեր որ խեղճ կենդանին վնգստում է դասում փողոցում թափառելուց։ցավից։

:— Գնա՛Գնա էստեղից, գնակորի՛ աչքիցս, սատկածի մեկը,— ասում եմ քեզէ աղջիկը և իրենից քնքշորեն հետ մղում լակոտի գլուխը։ Բայց Ղուրշան հեռանալու մտադրություն չունի, նորից շրջվում է ու հայացքը հառում աղջնակին։ Զգացվում է՝ բերետավորի՝ իր թաց դունչը փաղաքշելը, թե չէ քոթակ կուտեսթեկուզն ցավ պատճառելու չափ անգութ, խեւուլիկ Ղուրշայա։վեր է դասում փողոցում թափառելուց։

:Բոշխահեր, փարթամակուրծք կինը հետեւում է քութիկի հետ խաղացող երեխային։:․․․:— Դու էսօր գործի չե՞սԳնա՛, գնա, ասում եմ քեզ, աղջի՛թե չէ քոթակ կուտես, օրը ճաշ ա դառել։խեւուլիկ Ղուրշայա։

:— Ի՜նչ գործԲոշխահեր, ի՜նչ բան. թե չէ գործը գլխներիս թափած ա։ Ես երբ էլ գնամ, մեկ ա՝ առաջինն եմ ըլնելու։:— Բա ձեզ ինչի՞ են ռոճիկ տալի։:— Ի՜նչ ռոճիկ, տասնմեկ լարին փող ա, հա՞։ Չորրորդ ամիսն ա, դա էլ չեմ ստացել։:— Բա տասնմե՞կ լարին ինչի են տալի, որ ստից գնում գալիս եք, հա՞։:— Իրանց տվածի չափով աշխատում եմ։ Մեր կառավարությանն էդքանն էլ շատ ա։:— Հանգիստ թող էդ շանն, աղջի, պոկեցիր խեղճի ականջները։ Աղջնակը ժպտաց ու գլուխը բարձրացրեց վեր։:— Զաիրա՛, գարունքացրե՞լ ես, աղջի՛։ Մրսելուց չես վախենո՞ւմ։:— Ի՜նչ մրսել, ի՜նչ բան... շոգում եմ։:— Ես, օրինակ, ձեռաց մրսել գիտեմ, կարճաթեւ շորով տնից դուրս գամ թե չէ, ոնց որ դու ես հիմի, տերտերը չի հասցնի թողություն տալ ինձ։:— Քիչ-միչ որ ժաժկտաս, չես մրսի։:— Խի, քիչ եմ դեսուդեն վազո՞ւմ, դու նոր ես տեղաշորիցդ վեր կենում, համա ես արդեն մի ձեռ ֆռռացել եմ բազարում։:— Չես կարա՞ մարդուդ ոտի հանես, թե՞ ջանը դուրս կգա, որ բազար գնա։:— Նա հիմի էլ շնթռկած ա, իսկի տեղյա՞կ ա՝ գնացել եմ, եկել եմ...:— Քոնը գոնե տանն ա։:— Մարդդ նամակ չի՞ գրել։:— Բան-ման լսե՞լ ես։ ժորժոլիանու տղի փարթամակուրծք կինը հետեւում է քութիկի հետ էն անգամ որ խաբար էր արել, թե լավ եմ, դրանից դեսը տեղեկություն չունեմ՝ ո՛չ խեր, ո՛չ շառ։:— Փող ա ղարկում, քիչ բան չի։:— Ի՜նչ փող ա։ էդքան էստեղ էլ կաշխատեր, ռուսաստաններում քաշ գալու կարիք կա՞ր։:— Կոճոիային հո թողեց քեզ, որ փետ-մետ անի, ավել ի՞նչ ես ուզում։ Հլա մի տես՝ ի՜նչ ջիգյարով ա կոտրատում։:— Կոճոիային նա չի թողել, ես եմ բազարից բերել։ «Արի շաբաթը մի անգամ ինձ համար փետ կոտրատի, ջուր կրի, ես էլ ճաշ կտամ, կուտես»,— ասեցի։:— Դե գալիս-գնում ա, ուզածդ անում ա...:— Փետ անելում՝ ոչինչ, իշի պես ա, համա սրա ստեղծողն ուշքն ու միտքը տարել ա։ Գնում կորչում ա մի քսան օր, հետո մեկ էլ տեսար երեւաց նոր դուրս եկող լիսնակի պես։խաղացող երեխային։

:— Իսկի բան չի ասո՞ւմ։:— ԿասիԴու էսօր գործի չե՞ս, համա վեդրոն գլխին կհագցնեմ։ Մին-մին փնչացնում ա. էլ ոչ դեսաղջի՛, ոչ դեն...:— Ա՛յ, հենց էդ փնչացնելն օրը ճաշ ա վախենալու, ասեմ քե, իմանաս։:— Խելքիդ զոռ մի տու։ Ուզո՞ւմ ես միջնորդ դառնամ քեզ համար։:— Ինչի՞ս ա պետք, դրա նման մի քոթուկն էլ հրե՜ն իմ տանն ա վեր ընկած։ Քեզ պահի։ Ինձ համար չի, քեզ համար ա փետ ջարդում, քու բանդիրն ա։ Մի քիչ առաջ ինչ էի մտածում, գիտե՞ս։:― Ի՞նչ։:— Ասում եմ՝ տենաս սա կնկա ծոց մտած կա՞։:— Ի՜նչ իմանամ, դրա դա՞րդն էլ ես քաշեմ։:— Մտած կլինի, ինչի չէ՞, որ։ Կգտներ իրա պես մի քամբախտի։:— Կարող ա մտած չլինի, ասեմ քե, իմանաս։:— Սա էնպե՜ս ա մտիկ տալի աչքերի մեջ, չի կարող պատահի՝ մտած չլինի, ասեմ քե, իմանաս։ Տեսա՞ր՝ ո նց նայեց քեզ։դառել։

:— Միամիտ մի ձեւանա, դու լավ գիտես՝ Կոճոիան սովահար աչքերով ում ա մտիկ տալի։:— Ամբախ-զամբախ մի խոսա, գնա, գնա քու ճամփով։:— Գնամ, համա Կոճոիայի մեղքը քու վիզը։:— Լիզվիդ տակռին չորանա, ես իմանամ։ Ի՞նչ ցավս ա Կոճոիան, եղած-չեղած՝ մեկ ա ինձ համար։:— Անունը տալուդ վրա տես ո՜նց ա փնչացնում, ո՜նց ա բուղի պես շլինքը ձգել։:—  Վե ՚րջ տու ափեղ-ցփեղ դուրս տալուդԻ՜նչ գործ, ի՜նչ բան. թե չէ գործը գլխներիս թափած ա։ Ես երբ էլ լիզու ունեսգնամ, աղջի։ Գնա, գնա...մեկ ա՝ առաջինն եմ ըլնելու։

:— Բա ձեզ ինչի՞ են ռոճիկ տալի։ — Ի՜նչ ռոճիկ, տասնմեկ լարին փող ա, հա՞։ Չորրորդ ամիսն ա, դա էլ չեմ ստացել։ — Բա տասնմե՞կ լարին ինչի են տալի, որ ստից գնում գալիս եք, հա՞։ — Իրանց տվածի չափով աշխատում եմ։ Մեր կառավարությանն էդքանն էլ շատ ա։ — Հանգիստ թող էդ շանն, աղջի, պոկեցիր խեղճի ականջները։ Աղջնակը ժպտաց ու գլուխը բարձրացրեց վեր։ — Զաիրա՛, գարունքացրե՞լ ես, աղջի՛։ Մրսելուց չես վախենո՞ւմ։ — Ի՜նչ մրսել, ի՜նչ բան… շոգում եմ։ — Ես, օրինակ, ձեռաց մրսել գիտեմ, կարճաթեւ շորով տնից դուրս գամ թե չէ, ոնց որ դու ես հիմի, տերտերը չի հասցնի թողություն տալ ինձ։ — Քիչ-միչ որ ժաժկտաս, չես մրսի։ — Խի, քիչ եմ դեսուդեն վազո՞ւմ, դու նոր ես տեղաշորիցդ վեր կենում, համա ես արդեն մի ձեռ ֆռռացել եմ բազարում։ — Չես կարա՞ մարդուդ ոտի հանես, թե՞ ջանը դուրս կգա, որ բազար գնա։ — Նա հիմի էլ շնթռկած ա, իսկի տեղյա՞կ ա՝ գնացել եմ, եկել եմ… — Քոնը գոնե տանն ա։ — Մարդդ նամակ չի՞ գրել։ — Բան-ման լսե՞լ ես։ ժորժոլիանու տղի հետ էն անգամ որ խաբար էր արել, թե լավ եմ, դրանից դեսը տեղեկություն չունեմ՝ ո՛չ խեր, ո՛չ շառ։ — Փող ա ղարկում, քիչ բան չի։ — Ի՜նչ փող ա։ էդքան էստեղ էլ կաշխատեր, ռուսաստաններում քաշ գալու կարիք կա՞ր։ — Կոճոիային հո թողեց քեզ, որ փետ-մետ անի, ավել ի՞նչ ես ուզում։ Հլա մի տես՝ ի՜նչ ջիգյարով ա կոտրատում։ — Կոճոիային նա չի թողել, ես եմ բազարից բերել։ «Արի շաբաթը մի անգամ ինձ համար փետ կոտրատի, ջուր կրի, ես էլ ճաշ կտամ, կուտես»,— ասեցի։ — Դե գալիս-գնում ա, ուզածդ անում ա… — Փետ անելում՝ ոչինչ, իշի պես ա, համա սրա ստեղծողն ուշքն ու միտքը տարել ա։ Գնում կորչում ա մի քսան օր, հետո մեկ էլ տեսար երեւաց նոր դուրս եկող լիսնակի պես։ — Աղջի, էդ արմաղ-շարմաղ ճռներդ ու դոշերդ որ բաց ես արել էս վաղ գարունքին, էդպես թեթե հագնված էլ վերեւ֊ներքեւ ես անում Կոճոիայի աչքի առաջ, չես վախենո՞ւմ... — Այ քոքդ կտրած, ինչե՜ր ես ասում։ Ինձ հենց Կոճոիա՞ն ա պակսում հիմի։ — Հլա մի տես՝ ի՜նչ կունդլիկ շլինք ունի։ — Ասեմ քե, իմանաս, դրա պակաս-պռատը շւստ ա, դրա համար էլ իրա վրա՝ ոնց որ տղամարդու վրա, իսկի մտիկ չեմ անում։ Աղջի, մեկ-մեկ ասում եմ՝ Կոճոիա՛, գնա մի երկու վեդրո ջուր բեր։ Ասում եմ, ու մինչեւ իրա ջուր բերելը, շորերս հագնում եմ, խալաթս էլ վրայից։ Համա դե վախտ-վախտ ներքեւի էս անտեր կոճակը մտահան եմ անում։ Աղջի, մնջվածի պես կանգնում ա ու մտի՜կ տալի։ — Իսկի բան չի ասո՞ւմ։ — Կասի, համա վեդրոն գլխին կհագցնեմ։ Մին-մին փնչացնում ա. էլ ոչ դես, ոչ դեն... — Ա՛յ, հենց էդ փնչացնելն ա վախենալու, ասեմ քե, իմանաս։ — Խելքիդ զոռ մի տու։ Ուզո՞ւմ ես միջնորդ դառնամ քեզ համար։ — Ինչի՞ս ա պետք, դրա նման մի քոթուկն էլ հրե՜ն իմ տանն ա վեր ընկած։ Քեզ պահի։ Ինձ համար չի, քեզ համար ա փետ ջարդում, քու բանդիրն ա։ Մի քիչ առաջ ինչ էի մտածում, գիտե՞ս։ ― Ի՞նչ։ — Ասում եմ՝ տենաս սա կնկա ծոց մտած կա՞։ — Ի՜նչ իմանամ, դրա դա՞րդն էլ ես քաշեմ։ — Մտած կլինի, ինչի չէ՞, որ։ Կգտներ իրա պես մի քամբախտի։ — Կարող ա մտած չլինի, ասեմ քե, իմանաս։ — Սա էնպե՜ս ա մտիկ տալի աչքերի մեջ, չի կարող պատահի՝ մտած չլինի, ասեմ քե, իմանաս։ Տեսա՞ր՝ ո նց նայեց քեզ։ — Միամիտ մի ձեւանա, դու լավ գիտես՝ Կոճոիան սովահար աչքերով ում ա մտիկ տալի։ — Ամբախ-զամբախ մի խոսա, գնա, գնա քու ճամփով։ — Գնամ, համա Կոճոիայի մեղքը քու վիզը։ — Լիզվիդ տակռին չորանա, ես իմանամ։ Ի՞նչ ցավս ա Կոճոիան, եղած-չեղած՝ մեկ ա ինձ համար։ — Անունը տալուդ վրա տես ո՜նց ա փնչացնում, ո՜նց ա բուղի պես շլինքը ձգել։ —  Վե ՚րջ տու ափեղ-ցփեղ դուրս տալուդ, ի՜նչ էլ լիզու ունես, աղջի։ Գնա, գնա… Բերետավոր հարեւանուհին, մարմինը դանդաղ ճոճելով, շարժվեց Նինոշվիլու փողոցով։:Բոշխահերը դարպասը փակեց, հետ դարձավ ն ավելն ու աքանդազը դրեց սանդուղքի մոտ։:— Կոճո՜։:Կոճոիան գլխից վեր բարձրացրած կացինն իջեցրեց ցած։:—  էդ փետը մի քիչ խոշոր կոտրատի։ Քանի՜ անգամ եմ ասել, որ մանդր կոտրատածը ձեռաց վառվում ա։ Պրծնելուն պես, կոտրատածը կբերես վեր ու փեչի մոտ կշարես... կշարես… Լսո՞ւմ ես։ Ի՛նչ ես աչքերդ տնկել վրես...Կոճոիա... վրես… Կոճոիա… Սարի՞ ես կուլ տվել... տվել… Քանի՜ անգամ եմ ասել, որ ինձ վրա էդպես մտիկ չանես, չեմ սիրում ես էդպես բաներ։ Չես լսո՞ւմ, Կոճոիա՛... Կոճոիա՛… Ջարդդ կտամ հա՜, իմացի։ Հլա մի սրա՜ն տեսեք։ Էդ նաջաղով ոտներդ կփշրեմ... կփշրեմ… Պրծնես թե չէ, փետը կբերես վեր ու փեչի մոտ կշարես։ Չէ՛, չէ՛, ոնց որ թե էսօր ուշքդ վրեդ չի, թող մնա, ես կտանեմ... կտանեմ… Ստեղծողդ ինչի՞ ա քեզ դոնգի ստեղծել, Կոճոիա... Կոճոիա… էսօր քեզ ի՞նչ ցավս ա կպել։ Ի՜նչ ես աչքերդ տնկել վրես ա՛յ... այ... ա՛յ… այ… այ ոչուփուչ Կոճոիա...Կոճոիա…