Changes

:Ահա քանի օր դու արթնանում ու տեսնում ես՝ երկու կես ես: Մի կեսդ այստեղ՝ ութսուներկու թվականի հուլիսի վերջին օրերի մեջ կիսով քնում - կիսով զարթնում է, ոչ քնելուց է բան հասկանում, ոչ արթնանալուց և արյունը՝ ջուր, հոդերը՝ թույլ, բերանի մեջ՝ անհամություն - օրը տանում է որպես իշու բեռ, իսկ կեսդ այնտեղ՝ քսանհինգ տարվա ճանապարհ հեռու, ամառվա մի օր իմաստալից մի քայլ անելու ջանքով է լեցուն, բայց հավասարակշռությունը չկա կեսի մեջ: Բույրի զառամյալ հիշողությունը բերում- տանում է սեխի խաբուսիկ ծաղկահոտը, ձմերուկի խակահոտը, արև առած բազալտ քարի մետաղահոտը, բազալտին կառչած վայրի թզենու կծվահոտը, բեռնավտոյից խանութ կրվող հացի բուրմունքը... Բայց բույլի մեջ չեն ամբողջանում հոտ ու բուրմունք, բայց գույները լավ չեն կպչում հոտ ու բուրմունքին, բայց ծղրիդների ձայնը բնապատկերի վրա չի կախվում անլռելի, և պատկերը ջուրը ընկղմած ջրանկար է՝ երանգները հեղհեղուկ են, և տեսիլքը չի բևեռվում վայրկյանից ավելի և այդ շոգ օրը հա´ լուծվում է ինքը իր մեջ:

:Ծխախոտ ճարի, ծխախոտի պակասությունը չարժե, որ շեղի: Մեծ բան չի մեր ուզածը, գրողը տանի. մեր ինքնաքամ զրկանքի դիմաց՝ մեզ՝ ծխախոտի ու սուրճի փող, աշխատունակ լինելու համար՝ նաև հացի, մեր կանանց մե՛ծ համբերություն, երեխաներին՝ առողջություն, իսկ երջանկություն միգուցե ինքը աստված մեզ տա:

:Հիմա կինդ գյուղում հայրական տանը արթնացել, ափսեն ձեռին ման է գալիս չորս տարեկան տղայի ետքից ու եթե երեք րոպեն մեկ անգամ հաջողացրեց գդալը խցկել խուփ բերանը՝ երջանիկ է: «Եթե չուտես, հայրիկը չի գա»: Այնինչ գլխում բարձից պոկած կպչուն միտքն է, թե դու, ով գիտի, այս առավոտ որ մի ամուրի ընկերոջդ տանը արթնացար, մենա՞կ արդյոք, խմբովի՞ն արդյոք... Բայց կնոջ միտքը ինքնասիրությանը անձեռնտու թեման մերժում, պակաս ցավոտ հարցի է անցնում. տեսնես հոնորարը ստացավ՝ խմե՞ց, թե նոր պիտի ստանա- խմի, տեսնես տան վարձը կտա՞ - կխմի մնացածը, թե խմելունը կսկսի խմել ու քամուն կտա եղած-չեղածը... Որդիդ, սակայան, հասկացողի կպչուն միտք չունի և հոր կարոտը համատեղում է որսորդական իր կրքի հետ. գդալը ձեռին բախտավորվող-հուսահատվող մորը պապի տան շուրջ բոլորը քարշ է տալիս, մինչև որ բլոճ կամ որդ չգտնեն՝ գդալը բերան չի առնի: Սովերի միջով դարավերջին հասած պապը հետևում է ամենօրյա այդ պայքարին ամենօրյա տարակուսանքով՝ «Երկրի վրա ախորժակը էս ո՞նց պակասեց»: Այդ անախորժակ կամակորին մեծ քույրիկը պատրաստ է լավ դաս տալու, բայց ինքը պապոնց տանն է վաղուց, իսկ ախպերիկը նոր է հյուր եկել, կարելի է մի քանի օր դեռ համբերել: Պապը կով չունի, պապը ձի չունի, ոչխար, այծ, խոզ, նույնիսկ էշ չունի, մնում է, որ անցած տարվա անտուն շունը գա ցախատանը լակոտներ բերի, բայց անցած տարի պապը թուլեքին պարկը գցեց, տարավ անտառ ու ետ եկավ դատարկ պարկով (ախպերիկը հարց է տալիս. «Շան ձագերը անտառում գա՞յլ են դառնալու»), ու այս տարի շունն էլ չի գալիս, և մեծ քույրկը, հարկադրված, եղբոր համար քար էշուռ տալիս, անձրևաորդ ու միջատ է պեղում: Բայց կամակորի զանցանքները մեկառմեկ մտապահում է, մեղադրականը անգիր է արել, մնում է հայրը շեմից ներս մտնի: Այնինչ, հայրիկը այս շաբաթվա վերջին էլ չեկավ: Շաբաթ օրը գյուղ բարձրացող առաջին, երկրորդ, երրորդ, չորրորդ ավտոբուսով, ոչ մի բանով հայրիկը չեկավ, երեկոյան հիշեց, որ չեկավ, կիրակին անցավ՝ չեկավ հայրիկը, քեռիները եկան-գնացին, ուրիշները եկան-գնացին, գյուղը խաղաղվեց, մայրիկը մթնեց, ինքը տխուր է, լացը գալիս է, բայց հայրիկը կպաշտպանի, ախր, հայրիկը, եթե մնալու պատճառ չունենար, հաստատ կգար, հայրիկը ուրիշ ի՞նչ պիտի աներ գալուց բացի:

:Լույսի նման քո դստրիկը իրիկվանից քաշվել է իր մեջ, մորից, բոլորից մնում է հեռու, որպեսզի մայրը, առավել ևս ուրիշ մեկը, իր նեղսրտությանը հոր աղջկան մասնակից չանի: Իր տխրությունը իրեն հերիք է: Նա հիմա փոքրիկ գազան է կտրել, նրա սերը հոգսից ազատ է և իր հայրիկին կպաշտպանի: Քանի դեռ փոքր է՝ կպաշտպանի:

:Սովոր իրերը քեզ չեն շեղի: Ծխախոտը, լուցկին, սուրճը ձախիդ տակ են, թուղթը՝ աջիդ, առօրյայիդ հետ լեզու գտիր, կորուստներիդ հետ հաշտվիր նորից, ծրագրերդ համարիր չեղյալ, մտահոգություններդ խորը ներս գցիր, - ստոր մարդիկ իրենց արժանի մահ կգտնեն, առաքինի հոգիները մի բանով, էլի, կմխիթարվեն (շատ որ չեղավ՝ կմեռնեն թեթև), ծախվածները կարժանանան զավակների արհամարհանքին, ճշմարիտ խոսքը սիրո նման նույնիսկ քար սիրտը թեկուզ մեկ անգամ թունդ կհանի - համարիր, որ այդպես կլինի, խելքդ տուն կանչիր, հայացքդ շուռ տուր դեպի ներս, աստված մեծ է՝ պիտի որ տեսնես քեզ այն օրվա մեջ:

Մտքիդ ընթացքին մի բռնանա, ինչի որ տեր ես, թող հայացքիդ առջևով անցնի, պատկանելությունը հաստատի՝ գնա: Այս թռուցիկ զորատեսը միգուցե քեզ ուժ ու կորով տա: Այս պատկերի առաջ էլ կանգ առ, մանրամասները մտապահելու նման նայիր ու շուռ տուր պատին՝ շրջված էլ քոնն է. մի ջահել աղջիկ քո կյանքը մտավ երկուշաբթի օրվա նման անկասելի, քո կողքին, նաև՝ ընտանիքիդ, կանգնեց շիտակ, անավելորդ՝ վերջին պահին շնչասպառ-ցնծուն տեղ հասած, ընտանեկան լուսանկարը ամբողջացնող դեմքը, որպես թե՝ հեռու քաղաքից տարեմուտին հասած լինի սիրելի դուստրդ, որպես թե կինդ իր հարկի տակ իրեն նման - իրենից ջահել քույր ունենա, որին մի թեթև խանդելու է ամուսնու հանդեպ, - այսպես նա կա՝ շունչը թեթև և ճակատագրիդ գծի բեկվելը մի քիչ էլ պիտի նրա թափանցիկ ափին երևա.. Ոչ, ճակատագրապաշտ երբեք չես լինի, դա մի անհամ փափկություն ունի, դրանով արագ հափշտակվում են ո կերակերպվում հեզ արվամոլի... Բայց այսպես եղավ, այս ուշ տարիքում մետակ շորով գարնան առաջին, սառը անձրևի տակ մնացիր, անծանոթ մեկին ներսդ առաջ վերջին շնչի պես անբռնելի, ու քանի նա կա շունչը թեթև է, պահ է գալիս՝ թվում է քեզ, թե գերեմանից ետ շտապող հուղարկավորներիդ կտաս կանցնես՝ գլխարկդ կիպ աչքերիդ քաշելով:

:Եվ երկու պարթև տղամարդիկ, երեսները իրարից շրջած, գերանի երկու ծայրին նստած, քթները վեր քաշած սպասում էին, որ քաղաքում փոքրն արփնանա:

:Հատո մայրդ ողբով կասի... «Էսքան մոտիկ եկար անցար, բա քո սիրտը քեզ բան չասե՞ց...»:

Տղամարդու թալուկ սիրտը գելուգազանի բաժին է, մայրիկ, մի կշտամբիր: Համ էլ կյանքը մեր ուզածով չեղավ: Ուզում էինք գանք, բայց չէր ստացվում: Ոզում էինք գանք լիքն ու բարով, որ անհոգ մնաք, ջահել մնաք: Ուշացումով եկանք, որ լավ գանք, չեկանք, որ լավ գանք... Մեկ էլ տեսանք, որ ապրում ենք առանց ծնողի... Է, ապրվում է, ապրում ենք, էլի, կյանք է, հո որբանոց չի... Հետո, ախր, կյանքը մեր ուզածով չեղավ և առուփախի հրապարակում ապշած մնացինք: Հետո ցավից երկու տակ եղանք, հետո քունքներս ճերմակեցին մի գիշերվա մեջ, բերաններս դառն իմաստությամբ ծամածռվեցին, ընդոստ շտկվեցինք, որ չտրորեն, - այսպես դարձանք հուսահատության քարե արձան. իրանը՝ ձիգ, գլուխը՝ բարձր, ձեռքերը՝ ծոցը, որ մաքուր մնան:

[[Category: Արձակ]]