Changes

[[Category: Արձակ]]

Նրա անհամբերությունը բացատրվում էր ոչ միայն շուն ունենալու վաղեմի ցանկությամբ (թեեւ դա էական դեր էր խաղում), այլեւ նրանով, որ դա միանգամայն նոր գործ էր։ Մինչ այդ երբեք գործ չէր արել «Սարքիր ինքդ» կոմպլեկտի այնպիսի տեսակով, որը պարունակում է կենսաբանական բաղադրիչներ, եւ դրա համար էլ հիմա հուզվում էր։ Թեեւ, իհարկե, շունը կենսաբանական եղանակով կստեղծվի մինչեւ որոշակի աստիճան, եւ բաղադրիչների մեծ մասը մտնում է կոմպլեկտի մեջ, իսկ մարդուն մնում է հավաքելը… Այնուամենայնիվ, դրա մեջ ինչ֊որ նորություն կար, եւ նա անհամբեր շտապում էր գործի անցնել։

Դե ասենք այս տանն էլ շատ բան կա անելու։ Պետք է նոր սենյակներ ավելացնել… դրանք, իհարկե, այնքան էլ հարկավոր չեն, բայց դե հարմարությունները կավելացնեն։ Եվ տանիքը պետք է վերանորոգել։ Եվ ամառային տնակ պետք է սարքել։ Հողամասն էլ մինչեւ հիմա կարգի չի բերված։ Մի ժամանակ նա ծրագրում էր ստեղծել գեղատեսիլ այգի․ դե որ մի քանի տարի ազատ ժամերին աշխատի, հողամասն էլ կարգի կբերի։

Երբ Ստյուարտը վերադարձավ իր սեղանի մոտ, մինչեւ աշխատանքի ավարտը դեռ մի ժամ էլ կար։ Նայթը թաքուն պայուսակից հանեց «Սարքիր ինքդ» հանդեսի թարմ համարը եւ սկսեց թերթել, աչքի պոչով նայելով չորս կողմը, որ իսկույն պահի հանդեսը, եթե որեւէ մեկը հանկարծ նկատի՝ ինչով է ինքը զբաղված աշխատանքի ժամին։

Օրինակ․

գրքեր կազմես,

Նայթը մտածեց, որ արժի այդպիսի ռոբոտ ձեռք բերել, նրանից շատ մեծ օգուտ կստանա։ Կարելի է տարբեր հարմարանքներ ճարել նրա համար։ Ռոբոտը, ինչպես ասվում է ռեկլամում, կարող է տարբեր հարմարանքներով տարբեր աշխատանք կատարել նույնքան հեշտությամբ, ինչպես մարդը ձեռնոցներն է փոխում։

Եթե ինքը ռոբոտ ունենա, ամեն օր նրան բանջարանոց կուղարկի լոբի, եգիպտացորեն, սիսեռ, պոմիդոր եւ այլ բանջարեղեն հավաքելու, իսկ հետո դրանք կդասավորի տան ետեւի պատշգամբում։ Երեւի այն ժամանակ բանջարանոցն ավելի շատ բերք կտա, որովհետեւ ռոբոտը երբեք չի քաղի խակ պոմիդորը եւ ոչ էլ կթողնի, որ եգիպտացորենը շատ հասնի։

Միայն մի բան կա խանգարող։ Ռոբոտի մասերի հավաքածուն արժե համարյա տասը հազար դոլար, իսկ հարմարանքներն էլ կարժենան դրանից ոչ պակաս։

Ջոնը, բնականաբար, զբաղվեց հրթիռներով։ Նա տարիներ շարունակ ընկերների հետ միասին չորս կողմը լցնում էր իր փորձառական մոդելներով։ Ամենավերջինը եւ ամենախոշորը (բայց ոչ ավարտված) մինչեւ հիմա էլ վեր է խոյանում տան ետեւում։ Նայթն ինքն իրեն ասում էր, որ մի օր կվերցնի ու կվերջացնի որդու կիսատ թողածը։ Համալսարանում Ջոնը այժմ տարված է դարձյալ նույն բաներով, միայն թե նրա հետաքրքրությունների շրջանակը, կարծես թե, ավելի է լայնացել։ Նայթը մտածեց, որ ինքը լավ տղա ունի։ Այո, սըր, շատ լավ տղա։

Նայթը ձեռնասայլակը մոտեցրեց մարագին, կոմպլեկտը դրեց վրան եւ տարավ նկուղ։ Հետո վերցրեց նիգն ու սկսեց բացել արկղը։ Նա աշխատում էր անշտապ եւ հմտորեն․ առաջին անգամ չէր բացում կոմպլեկտի արկղը եւ գիտեր, թե ինչպես պետք է դա անել։

«Ինքդ սարքիր, ինկորպորեյտեդ» ընկերության կարծիքով, ինքը շուն է ստացել։ Ու վճարել է… լրիվ, ինչպես գրված է ծրարում։

Ոչ ոք եւ երբեք գլխի չի ընկնի։ Կգա վերահաշվառման ժամանակը, եւ ընկերությունն իր մոտ կհայտնաբերի մի ավել շուն։ Մի ռոբոտ կպակասի, բայց դե ով գլխի կընկնի ինչն ինչոց է, եթե վաճառված շների ու ռոբոտների կոմպլեկտներով բազմաթիվ վագոննեց են սլացել հազար ու մի տեղ։

Երկրորդ օրը, մինչեւ քնելը, նա դասագրքից քաղեց այն բոլոր տեղեկությունները, որ անհրաժեշտ էին ռոբոտ հավաքելու համար։

Նա շատ հեշտությամբ հավաքեց ռոբոտը ոչ միայն այն պատճառով, որ ճարպկորեն էր աշխատում գործիքներով, այլ նաեւ այն պատճառով, որ մոլեռանդորեն հետեւում էր «Սարքիր ինքդ» կոմպլեկտների հետ վարվելու գլխավոր սկզբունքին՝ նախ լրիվ պատկերացում կազմիր առաջիկա աշխատանքի մասին։

Ռոբոտը կենդանացավ ու նայեց Նայթին։

Հաջորդ օրը Նայթը իջավ նկուղ եւ իր օգնությունն առաջարկեց ռոբոտին, բայց Ալբերտը հարգալից հրաժարվեց։ Նայթը մի քիչ կանգնեց նրա մոտ, հետո հեռացավ ու ջանաց իր մեջ հետաքրքրություն առաջացնել լոկոմոտիվի մոդելի նկատմամբ, որը սկսել էր սարքել երկու տարի առաջ, բայց դե անընդհատ հետաձգում էր մի ուրիշ բան սկսելու պատճառով։ Չգիտես ինչու աշխատել չէր լինում․ նա նստեց ու սկսեց մտածել, թե այս ինչ է կատարվում իր հետ։ Միգուցե նոր զբաղմո՞ւնք է պետք իրեն։ Նա երազում էր տիկնիկային թատրոնի մասին, հիմա դրա համար արդեն ժամանակ կունենա։

Այդ ժամանակ որոշեց այցելել Էնսոն Լիին։

— Մի ժամանակ թռչնադիտորդների ակումբի անդամ էի։

—Հա, ինչ կա որ։ Մի՞թե դա վատ բան էր։

Նա բարձրացրեց սափորը եւ Նայթին առաջարկեց խմել։ Այս անգամ Նայթը հրաժարվեց…

Երբ Նայթը տուն եկավ, մի ինչ֊որ ռոբոտ խոտ էր հնձում ցանկապատի մոտ։ Նա ուներ չորս ձեռք եւ չորս մկրատ, եւ շատ արագ ու հմուտ էր գործում։

Նայթը զգաց, որ ոտքերը թուլացան, եւ հենվեց սեղանին։

Նայթը շտապեց նկուղ, որտեղ հնոցի մոտ աշխատում էր Ալբերտը։ Եվս մեկ ռոբոտ կիսով չափ պատրաստ էր, եւ շուրջը թափված էին ավարտուն դետալներ։

— Որ ինձ ետ չպահանջեն։ Ինձ ստեղծեցին, հետո վախեցան ու մեկուսացրին։ Բայց ես ընկա այստեղ։

— Դուք ինձնից չվախեցաք։ Դուք ինձ հավատացիք եւ թույլ տվիք աշխատել։ Ես ձեզ հետ եմ մնում, տեր իմ։

Նայթը միայն ձեռքը թափ տվեց ի պատասխան։ Համենայն դեպս, շարժական գույքի հարկը պետք է վճարել մի քանի ամիս հետո, եւ այդ ժամանակամիջոցում, անկասկած, ինչ֊որ բան կմտածի։ Բայց չի կարելի ժամանակ կորցնել, փողը պետք է ճարել երկու ամսվա ընթացքում։ Դա պարզ դարձավ հենց հաջորդ օրը, երբ Նայթը հրավեր ստացավ ներկայանալու պետական հարկերի դեպարտամենտ։

Պետական հարկերի դեպարտամենտի պաշտոնյան հարգալից էր, բայց անկոտրում։

— Մի՛ շարունակեք,— տնքաց Նայթը։— Ես գիտեմ, թե ինչ եք ուզում ասել։

— Իհարկե, չէր կարող։ Դուք ձեր դրոշմը քերել եք, իսկ մյուսների վրա չեք դրել։

— Բարի լույս, շերիֆ։

— Ես սպասում էի այդ թղթին, — հնազանդորեն ասաց Նայթը։

Երբ շերիֆը գնաց, Նայթը թուղթը բացեց ու առանց զարմանքի կարդաց, որ «Սարքիր ինքդ» ընկերությունը հայց է նեկրայացրել, պահանջելով վերադարձնել Ալբերտին, ինչպես եւ բոլոր մյուս ռոբոտներին։

— Իսկ ես էլ հա մտածում էի, թե ինչու այսքան ժամանակ չեք երեւում,— ասաց նա։— Հուսով եմ, որ ձեզ չեն դատի մահապատիժ պահանջող հոդվածով։

Նայթը պատմեց եղելությունը, եւ Լին, շուրթերից սրբելով ձվի դեղնուցը, այնքան էլ չհուսադրեց նրան։

— Իմ բանկային հաշիվը սպառված է,— ասաց Նայթը։

— Ալբերտը վկայություն կտա, որ ես եմ իրեն սարքել,— անվստահ ասաց Նայթը։

— Գուցե, վերադարձնե՞ք ռոբոտներին։

— Ձեզ հասկանում եմ,— ասաց Լին,— եւ համաձայն եմ ձեր տեսակետին։ Սակայն պետք է զգուշացնեմ, որ ես այնքան էլ լավ փաստաբան չեմ։ Իմ փորձը այնքան էլ մեծ չէ։

— Պետք է սարքել մի քանի տասնյակ ռոբոտ,— ասաց Նայթը։— Եվ նրանցից յուրաքանչյուրին հնարավորություն տալ դառնալու իրավագիտության մի որեւէ ճյուղի գիտակ։

— Փոխազդեցության սկզբունքո՞վ,— բացականչեց Նայթը։— Նրանցից յուրաքանչյուրը իսկույն կստանա ցանկացած ինֆորմացիան, որը կունենան մյուսները։

Ռոբոտները լցվեցին Լիի աշխատասենյակը, կարդացին նրա ունեցած բոլոր գրքերը եւ դարձյալ գրքեր պահանջեցին։ Նրանք կլանում էին պայմանագրային իրավունքի վերաբերյալ գրքերը, իրավախախտման այն դեպքերի նկարագրությունները, որ կապված չէին պայմանագրի խախտման հետ, բայց հիմք էին տալիս հայց ներկայացնելու, անգիր էին անում վկաների ցուցմունքների եւ դատական հաշվետվությունների ամբողջ հատորներ։ Նրանք իրենց մեջ ներառան այն ամենը, ինչ հայտնի էր շարժական եւ անշարժ գույքի, պետական կառուցվածքի եւ դատավարության կանոնների մասին։ Նրանք յուրացրին Նեմեզիդայի հեղինակավոր սպասավորների աշխատությունները, Հուստինիանոս կայսեր օրոք հրատարակված հռոմեական օրենքների ժողովածուն եւ բոլոր մյուս հատորները՝ մահու չափ տաղտկալի ու ծանրակշիռ, ինչպես դամբանաքարերը։

Լին ցած իջավ բլրից եւ խոսեց Գրեյսի հետ։ Ալբերտը վեր բարձրացավ նկուղից ու նույնպես խոսեց Գրեյսի հետ։ Վերջապես համատեղ ջանքերով հանգստացրին նրան ու համոզեցին նորից զբաղվել գեղանկարչությամբ։ Հիմա Գրեյսը ծովային տեսարաններ էր նկարում։

Նորին ազնվությունը, խոր հոգոց հանելով, ասաց․

Նա հայացքը հառեց Լիին։

— Միստր Լի, դուք նոր մարդ չեք դատարանում։ Դուք գիտեք, որ կարգը խախտում եք։— Նա գլխով արեց ընկերության դատապաշտպանին․— Շարունակեք, խնդրեմ։

Նա բացատրեց, որ սովորական ռոբոտի գինը տասը հազար դոլար է։ Ալբերտը շատ ավելի թանկ արժե… եւ նրա արժեքը իրականում դժվար է որոշել։

— Միստր Լի,— նախազգուշացնող տոնով ասաց դատավորը,— ռոբոտը ընդամենը մեքենա է։

— Հենց այդպես էլ անում եմ,— ասաց Լին։— Սակայն միաժամանակ մտադիր եմ ապացուցել, որ Ալբերտ ռոբոտը չի եղել եւ չէր կարող գողացված կամ վաճառված սեփականություն լինել։ Ես մտադիր եմ ապացուցել, որ իմ պաշտպանյալը չի գողացել նրան, այլ սոսկ ազատել է։ Ու եթե ստիպված եմ լինում շեղվել, որպեսզի ապացուցեմ որոշ հիմնական դրույթներ, ապա դատարանին խնդրում եմ ներողամիտ լինել այլ բանի համար, որ ես շահագործում եմ նրա համբերությունը։

— Այդ դեպքում՝ ամեն ինչ կարգին է,— ասաց դատավորը։— Շարունակեք։

Տեղի էին ունենում միտինգներ, որտեղ հռետորները իրենց զայրույթն էին արտահայտում, անհեթեթ համարելով հավասարության նշան դնելը մարդու եւ ռոբոտի միջեւ, ստեղծվում էին ռոբոտների ազատությունը պաշտպանող կազմակերպություններ։ Հոգեբուժական հիվանդանոցներում կտրուկ իջավ նապոլեոնների, հիտլերների քանակը, որոնց փոխարեն հայտնվեցին անճոռնի քայլող հիվանդներ, որոնք իրենց ռոբոտներ էին համարում։

<i>Ռոբոտները օժտված են դատողականությամբ։</i> Սա վեր է ամեն կասկածից։

Հայցվորն ապացուցեց, որ ռոբոտները կրոնապաշտ չեն։ Լին պնդում էր, որ դա չի վերաբերում գործին։ Շատ մարդիկ ագնոստիկներ եւ աթեիստներ են, եւ այնուամենայնիվ մարդ են համարվում։

Նայթը գնաց արվեստանոց։

Նայթը գնաց հյուրասենյակ եւ նստեց աթոռին։ Մոտակայքում ոչ մի ռոբոտ չկար։

Նայթը նստել ու գարեջուր էր խմում, երբ հանկարծ պատուհանից տեսավ, որ Ալբերտի պաշտպանական ուժերը նորից մարտական դիրք ընդունեցին։

Նա շրջվեց դեպի հեռուստացույցը եւ թեքվեց առաջ։

Քաղաքական գործիչները նույնպես ունեն իրենց հոգսերը։ Կանգնած լինելով նոր կատեգորիայի ընտրողների առջեւ՝ բոլորը մտածում են, թե ինչպես նվաճեն ռոբոտների ձայները»։

— Գարեջուրը լա՞վն է,— հարցրեց գարեջրի ռոբոտը։

Օրերն անցնում էին։ Լարվածությունն աճում էր։

Վճռական օրը մոտենում էր։