Մենք հուզված, ծանծաղուտով ափ հասանք, ճակատագրի քմահաճույքին թողնելով մեր խեղճ նավակը, որի մեջ գտնվում էր մեր ունեցած վառոդի և ողջ մթերքի համարյա կեսը։
== Գլուխ XVIII։ Բժիշկը շարունակում է իր պատմությունը։ Կռվի առաջին օրվա վերջը ==
Մենք ամբողջ ուժով փախչում էինք անտառի միջով, որը բաժանում էր մեզ ցցապատից, և ամեն վայրկյան ծովահենների ձայները մոտենում էին։ Շուտով մենք լսեցինք նրանց ոտնաձայնը և ճյուղերի չրթչրթոցը։ Նրանք անցնում էին անտառի միջով։
Ես հասկացա, որ մենք լուրջ ընդհարում պետք է ունենանք, այդ պատճառով էլ ստուգեցի հրացանը։
― Նավապետ,— ասացի ես։— Տրելոնին անվրեպ է կրակում, իսկ նրա հրացանը թրջվել է։ Տվեք նրան ձեր հրացանը։
Նրանք հրացանները փոխեցին, և Տրելոնին, առաջվա պես լռակյաց ու սառնարյուն, մի վայրկյան կանգ առավ, լիցքն ստուգելու։ Այս ժամանակ միայն ես նկատեցի, որ Գրեյն առանց զենքի է և տվի նրան իմ թուրը։ Գրեյն ուրախացած, թքեց ձեռքին, ունքերը կիտեց և թուրը ճոճեց այնպիսի ուժով, որ բերանը սուլոցով օդը ճեղքեց։ Եվ թրի յուրաքանչյուր ճոճումը հաստատում էր, որ մեր նոր զինակիցը մինչև արյան վերջին կաթիլը պիտի կռվի։
Էլի քառասուն քայլ վազելուց հետո մենք հասանք անտառի ծայրը և հայտնվեցինք ցցապատի առաջ։ Մենք մոտեցանք ուղիղ ցցապատի հարավային կողմի մեջտեղին։ Միաժամանակ յոթ ավազակները, ավագ նավաստի Ջոբ Էնդերսոնի գլխավորությամբ, բարձր աղաղակելով, դուրս եկան անտառից, ցցապատի հարավարևմտյան անկյունից։
Նրանք շվարված կանգ առան։ Ես և կալվածատերը, նրանց սթափվելու ժամանակ չտալով, կրակեցինք։ Ամրության մեջ եղող Գենտերն ու Ջոյսն էլ կրակեցին։ Չորս ատրճանակներ թնդացին միանգամից, և կրակոցն իզուր չանցավ․ թշնամիներից մեկն ընկավ, մնացածներն շտապով թաքնվեցին ծառերի ետևում։
Նորից հրացանները լցնելով, մենք զգուշությամբ մոտեցանք ցցապատին, որ տեսնենք ընկած թշնամուն։ Նա սպանված էր տեղնուտեղը՝ գնդակը դիպել էր ուղիղ սրտին։
Հաջողությունը մեզ ուրախացրեց։
Բայց հանկարծ թփերի մեջ մի ատրճանակ չրթաց, ականջիս վրայից գնդակը սուլելով անցավ, և խեղճ Թոմ Ռեդրետը տատանվեց ու ամբողջ հասակով ընկավ։ Ես ու կալվածատերը կրակեցինք դեպի թփերը։ Սակայն մեր կրակոցները հաջող չանցան, և, երևի, մեր լիցքերն անտեղի անցան։ Կրկին լցնելով հրացանները, մենք վազեցինք խեղճ Թոմի մոտ։
Նավապետն ու Գրեյն արդեն դիտում էին։ Ես միայն աչքիս ծայրով նայեցի և միանգամից նկատեցի, որ անհույս գործ է։
Երևի, մեր կրակոցներն ստիպեցին նահանջել, որովհետև մեզ հաջողվեց անարգել անցկացնել ցցապատի վրայով խեղճ ծերունի հրացանաձգին և տանել ամրոցի կտուրը։
Խե՜ղճ հին ընկեր։ Նա ոչ մի բանի վրա չէր զարմանում, ոչ մի բանից չէր գանգատվում, ոչ մի բանից չէր վախենում, մինչև անգամ մեր արկածների առաջին օրից մինչև այսօր ոչ մի բանի վրա չէր տրտնջացել։ Նա, որպես տրոյացի, հերոսաբար պաշտպանում էր նավի նախասենյակը։ Բոլոր հրամանները կատարում էր լուռ, բարեխիղճ ու հնազանդ։ Նա բոլորից քսան տարով մեծ էր։ Եվ ահա այդ մռայլ, ծեր, հավատարիմ ծառան մեռնում էր մեր աչքերի առաջ։
Կալվածատերը նրա առջև ծունկ չոքեց, ձեռքը համբուրեց և փոքրիկ երեխայի նման լաց եղավ։
— Բժի՛շկ, ես մեռնում եմ,— ասաց նա։
— Այո՛, բարեկամս,— ասացի ես։
— Ուզում եմ մահվանից առաջ մի գնդակ էլ ուղարկեմ նրանց։
— Թոմ,— ասաց կալվածատերը,— ասա, որ ներում ես ինձ։
— Ինձ համար անպատշաճ է, պարոն, ներել կամ չներել իր տիրոջը,— պատասխանեց ծերունի ծառան։— Թող լինի, ինչ լինելու է։ Ամեն։
Նա լռեց, ապա խնդրեց, որ որևէ մեկն աղոթք կարդա։
— Այդպիսի սովորություն կա, պարոն,— ավելացրեց նա և քիչ հետո մեռավ։
Այդ ժամանակ նավապետը, որին ես զարմանքով դիտում էի, սնդուկից և իր լիքը գրպաններից զանազան իրեր հանեց՝ բրիտանական դրոշակ, մի կապ պարան, գրիչ, թանաք, նավի օրագրության մատյանը և մի քանի ֆունտ ծխախոտ։ Նա գտավ մի երկար եղևնու ձող և Գենտերի օգնությամբ ամրացրեց ամրոցի վրա։ Հետո, կտուրը բարձրանալով, բրիտանական դրոշակն ամրացրեց վրան։
Այս բանը, ըստ երևույթին, մեծ բավականություն պատճառեց նրան։ Հետո նա իջավ և սկսեց հետազոտել և հաշվել պաշարեղենը, երբեմն նայելով Թոմի վրա։ Եվ երբ Թոմը մեռավ, նա մի ուրիշ դրոշակ հանեց ու մեռելին ծածկեց։
— Մի՛ վշտացեք, պարոն,— ասաց նա, սեղմելով կալվածատիրոջ ձեռքը։— Նա մեռավ իր պարտականությունը կատարելիս։
Հետո ինձ մի կողմ տարավ։
— Բժիշկ Լիվսի,— հարցրեց նա,— դուք և կալվածատերը քանի՞ շաբաթից հետո եք սպասում այն նավին, որը պետք է մեզ օգնության ուղարկեն։
Ես պատասխանեցի, որ դա երկարատև գործ է։ Շաբաթներ չի պահանջում, այլ ամիսներ։ Եթե մենք օգոստոսի վերջին չվերադառնանք, Բլենդին մեզ օգնելու համար նավ կուղարկի ոչ ուշ և ոչ շուտ։
— Դե՛, հաշվեցեք, թե այդ նավը երբ կլինի այստեղ,— վերջացրի ես։
— Այդ դեպքում, պարոն,— ասաց նա,— եթե մենք մեծ հաջողություն էլ ունենանք, մենք նեղ վիճակում կլինենք։
— Ինչո՞ւ,— հարցրեցի ես։
— Շատ ափսոս, պարոն, որ նավակի մեջ եղած ամբողջ բեռը փչացավ։ Ահա թե ինչու,— պատասխանեց նա,— վառոդ ու գնդակ բավականին ունենք։ Բայց մթերքը քիչ է։ Շատ քիչ։ Թերևս չենք ափսոսա, որ ավելորդ բերանից ազատվեցինք։
Եվ նա ցույց տվեց բրիտանական դրոշակով ծածկված մեռելին։
Այդ րոպեին տանիքի վրայից սուլոցով թռավ ռումբը և ընկավ հեռոլ, մեր ետևի անտառը։
— Օհո՜,— ասաց նավապետը։— Ռմբակոծություն։ Բայց չէ՞ որ նրանք վառոդ քիչ ունեն։
Երկրորդ անգամ նշան առնելն ավելի հաջող էր։ Ռումբը ցցապատից անցավ և ընկավ մեր ամրոցի առջև, ավազի ամպ բարձրացնելով։
— Նավապե՛տ,— ասաց կալվածատերը,— ամրոցը նավից չի երևում։ Նրանք, երևի դրոշակին են նշան առնում։ Լավ չի՞ լինի, որ դրոշակն իջեցնենք։
— Դրոշակն իջեցնե՞լ,— վրդուվվեց նավապետը։— Ո՛չ, պարոն։ Ով ուզում է, թող իջեցնի, բայց ես չե՛մ իջեցնի։
Եվ մենք իսկույն նրա հետ համաձայնեցինք։
Ծովային հպարտ սովորությունը թույլ չի տալիս իջեցնել դրոշակը կռվի ժամանակ։ Բացի դրանից, մենք ուզում էինք ապացուցել թշնամիներին, որ նրանց ռմբակոծությունը մեզ համար բոլորովին սարսափելի չէ։
Ամբողջ երեկո թնդանոթով մեզ ռմբակոծում էին։ Ռումբերից մեկն անցավ մեր գլխի վրայով, մյուսն ընկավ ցցապատի առջև, երրորդը՝ ավազի մեջ, ամրության առջև։ Ծովահենները բարձր նշան էին վերցնում, ռումբերն իրենց ուժը կորցնում էին և խրվում ավազի մեջ։ Բեկորներից էլ չէինք վախենում։ Եվ, թեև, մի ռումբ ծակեց մեր տանիքն ու հատակը, սակայն շուտով ընտելացանք ռմբակոծությանը և դրան վերաբերվում էինք անտարբեր, ինչպես ծղրիդի ճռռոցին։
— Այս գործը լավ կողմ էլ ունի,— նկատեց նավապետը։— Բոլոր ծովահենները երևի այժմ նավի վրա են։ Տեղատվությունն ուժեղացել է, և մեր մթերքները, երևի, ջրի տակից դուրս են եկել։ Է՜յ, կամավորներ չե՞ն լինի արդյոք, որ վազեն խոզի միսը բերեն։
Գրեյն ու Գենտերը բոլորից առաջ պատրաստակամություն հայտնեցին։ Լավ զինված, նրանք ցցապատից թռան։ Սակայն խոզի միսը նրանց բաժին չընկավ։ Ծովահեններն ավելի քաջ էին, քան մենք սպասում էինք։ Բացի դրանից, նրանք Իսրայել Հենգսի թնդանոթի վրա մեծ հույս էին դնում։ Հինգ ավազակ եռանդուն կերպով հանում էին մթերքը մեր խորտակված նավակից և տեղափոխում մոտիկ կանգնած մակույկի մեջ։ Մակույկների մեջ նստածներն ստիպված էին շարունակ թիավարել, որովհետև հոսանքը մակույկը մի կողմ էր տանում։ Սիլվերը, մակույկի ետևում կանգնած, կարգադրություններ էր անում։ Նրանք բոլորն էլ զինված էին ատրրճանակներով, որ, երևի, ձեռք էին բերել ինչ-որ գաղտնի պահեստից։
Նավապետը նստեց գերանի վրա և սկսեց գրանցել նավի օրագրական մատյանում․ Ալեքսանդր Սմոլետ՝ նավապետ, Դևիդ Լիվսի՝ նավի բժիշկ, Աբրահամ Գրեյ՝ հյուսնի օգնական, Ջոն Տրելոնի՝ նավատեր, Ջոն Գենտեր և Ռիչարդ Ջոյս՝ նավատիրոջ ձառաներ ու համաերկրացիներ, ահա բոլոր նրանք, ովքեր իրենց պարտականությանը հավատարիմ են մնացել։ Մեզ հետ պաշար վերցնելով, որ կբավի տասն օրից ոչ ավելի, նրանք այսօր ափ իջան և Գանձերի կղզում, ամրոցի վրա բրիտանական դրոշակ բարձրացրին։ Թոմ Ռեդրետին, նավատիրոջ ծառային ու համաերկրացուն ավազակներն սպանեցին։ Ջիմ Հոկինս՝ սպասավոր։
Ես մտածեցի խեղճ Ջիմ Հոկինսի վիճակի մասին։
Հանկարծ անտառում մի կանչ լսվեց։
— Ինչ-որ մեկը մեզ կանչում է,— ասաց Գենտերը, որ պահակ էր կանգնել։
— Բժիշկ, կալվածատեր, նավապետ։ Է՜յ, Գենտեր, դո՞ւ ես,— լսեցինք մեկի ձայնը։
Ես վազեցի դեպի դուռը և տեսա Ջիմ Հոկինսին։ Ողջ ու առողջ նա անցնում էր մեր ցցապատով։
== Գլուխ XIX։ Հետագա դեպքերը կրկին շարադրում է Ջիմ Հոկինսը։ Կայազորն ամրոցում ==
Հենց որ Բեն Գանը բրիտանական դրոշակը տեսավ, կանգ առավ, ձեռքս բռնեց ու նստեց։
— Դե՛,— ասաց նա,— անկասկած այնտեղ քո բարեկամներն են։
— Ավելի ճիշտ՝ խռովարարները,— ասացի ես։
— Երբեք,— բացականչեց նա։— Այս կղզու մեջ, այս անապատի մեջ, որտեղ բացի ծովահեններից ոչ ոք չի լինում, Սիլվերը ծովահենի սև դրոշակ կբարձրացներ։ Հավատա ինձ։ Ես այդպիսի գործերը լավ գիտեմ։ Այնտեղ քո բարեկամներն են․ սա ճիշտ է։ Երևի ընդհարում է եղել, ու նրանք հաղթել են։ Եվ այժմ նրանք ափին են, ցցապատի ետևում։ Ֆլինտն է ցցապատը կառուցել։ Շատ տարիներ առաջ։ Ի՜նչ գլուխ ուներ ալդ Ֆլինտը։ Միայն ռոմը կարող էր նրան կործանել։ Նա ոչ ոքից չէր վախենում, բացի Սիլվերից։ Իսկ Սիլվերից նա վախենում էր, պետք է ճիշտն ասել։
— Ինչ կա որ,— ասացի ես,— քանի որ ցցապատի ետևում մերոնք են, պետք է գնալ այնտեղ։
— Կա՛ց,— առարկեց Բենը։— Սպասի՛ր։ Դու, թվում է, լավ տղա ես։ Բայց, այնուամենայնիվ, միայն տղա ես։ Իսկ Բեն Գանը խորամանկ է։ Գանը չի սխալվի։ Ո՛չ մի խմիչքով ինձ դեպի այնտեղ չես կարող գրավել․․․ Ես ինքս պետք է տեսնեմ քո պարոնին, և թող նա ինձ ազնիվ խոսք տա։ Իսկ դու իմ խոսքերը չմոռանաս։ Միայն թե, այդպես էլ ասա նրան, վստահությունը հնարավոր է միայն անձնական ծանոթության դեպքում, ու կսմթիր նրա ձեռքը։
Եվ նա երրորդ անգամ կսմթեց ինձ բազմանշանակալից տեսքով։
— Իսկ երբ Բեն Գանը ձեզ պետք գա, դու գիտես, թե որտեղ պետք է գտնել նրան, Ջիմ։ Այնտեղ, ուր այսօր հանդիպեցիր։ Եվ ով որ կգա նրան կանչելու, պետք է ձեռքին սպիտակ թաշկինակ ունենա և մենակ գա։ Դու այդպես էլ ասա նրանց․ «Բեն Գանը դրա համար իր պատճառներն ունի»։
— Լա՛վ,— ասացի ես։— Կարծեմ ես ձեզ հասկացա։ Դուք ուզում եք ինչ-որ առաջարկություն անել և պետք է տեսնվեք կալվածատիրոջ կամ բժշկի հետ։ Իսկ ձեզ տեսնել կարելի է այնտեղ, ուր այսօր տեսա։ Ուրիշ ոչի՞նչ։
— Իսկ ինչո՞ւ դու չես հարցնում, թե Ժամը քանիսի՞ն կարելի է գտնել ձեզ այնտեղ։ Ես ընդունում եմ կեսօրից մինչև ժամը երեքը։
— Լա՛վ, լա՛վ,— ասացի ես։— Իսկ այժմ կարո՞ղ եմ գնալ։
— Իսկ դու չե՞ս մոռանա,— հարցրեց նա վրդովված։— Ասա նրան, որ «միայն անձնական ծանոթության դեպքում» և որ «ունի իր պատճառները»։ Ես կխոսեմ նրա հետ, ինչպես մարդը մարդու հետ։ Իսկ հիմա կարող ես գնալ, Ջիմ,— ասաց նա, առաջվա նման ձեռքս ամուր բռնելով։— Լսի՛ր, Ջիմ, իսկ եթե տեսնես Սիլվերին, դու չե՞ս մատնի Բեն Գանին։ Մինչև անգամ եթե քեզ կապեն վայրի ձիու պոչի՞ն։ Չե՞ս մատնի։ Մինչև անգամ տանջեն էլ, չե՞ս ասի։
Թնդանոթի թնդյունը նրա խոսքն ընդհատեց։ Ռումբը սլացավ ձառերի միջով և ընկավ ավազի մեջ, հարյուր յարդ հեռավորության վրա այնտեղից, ուր մենք կանգնած խոսում էինք։ Մենք երկուսս էլ զանազան կողմեր վազեցինք։
Մի ժամ շարունակ կղզին դղրդում էր թնդանոթի կրակոցից, և ռումբերր սլանամ էին անտառով, ճանապարհին կործանելով ամեն ինչ։ ես թաքնվում էի մերթ այստեղ։ մերթ այնտեղ, ե ամեն տեղ ինձ թվում էր, որ ռումբերն ուղիղ դեպի ինձ են սլանում։ Փոքր առ փոքր իմ կորցրած արիությունը վերադարձավ։ Այնուամենայնիվ, դեռևս չէի վստահում մոտենալ ցցապատին, որի մոտ ռումբերն ավելի հաճախ էին ընկնում։ Շարժվելով դեպի արևելք, վերջապես հասա այն ծառերին, որ աճում էին հենց ափի մոտ։
Արեգակը նոր էր մայր մտել, ծովային թեթև հողմը սուլում էր անտառում և նավահանգստի մոխրագույն մակերևույթը ծածկում ալյակներով։ Տեղատվությունն ընդարձակ ավազոտ ծանծաղուտը մերկացրել էր։ Ցերեկվա տոթից հետո, այնպես էր սառել, որ ես, թեթև բաճկոն հագած, սաստիկ գողում էի։
«Իսպանոլան» առաջվա պես կանգնած էր խարիսխ գցած։ Սրա վրա ծածանվամ էր «Ուրախ Ռոջեր» սև, ծովահենական դրոշակ՝ վրան գանգ։ Տախտակամածի վրա կարմիր բռնկոց փայլեց, և դղրդալի արձագանքն ամբողջ անտառում տարածեց թնդանոթի վերջին կրակոցը։
Ռմբակոծությունը վերջացավ։
Ես, թփերի մեջ պառկած, հետևում էի ծովահեններին։ Ափին, հենց ցցապատի դիմաց, մի քանի մարդ ինչ-որ մի բան կացնով կտրատում էին։ Հետագայում ես իմացա, որ նրանք ոչնչացնում էին մեր դժբախտ նավակը։ Հեռվում, գետաբերանի մոտ, ծառերի միջև մի մեծ խարույկ էր բոցկլտում։ Խարույկի և նավի միջև անընդհատ մի մակույկ էր է դեսուդեն գնում։ Նավաստիները, որ առավոտյան այնքան մռայլ էին, այժմ թիավարելիս երեխաների նման գոչում ու ծիծաղում էին։ Սակայն նրանց ձայնից ես կռահեցի, որ ուրախությունը ռոմն է առաջացրել։
Վերջապես որոշեցի գնալ դեպի ցցապատը։ Ես ցցապատից բավականին հեռու էի, ցածրիկ, ավազոտ ցամաքալեզվի վրա, որը փակում էր մեր նավահանգիստը արևելյան կողմից և հսանում մինչև Կմախքի Կղզին։ Բարձրանալով ցամաքալեզվի վրա, ցածրիկ թփուտի մեջ, ես տեսա մի բավականին մեծ մենավոր ժայռ, որը տարօրինակ սպիտակ գույն ուներ։ Ես գլխի ընկա, որ դա այն սպիտակ Ժայռն է, որի մասին խոսում էր Բեն Գանը, և որ եթե ինձ նավակ պետք լինի, կիմանամ, թե որտեղ է։ Ես թափառում էի անտառում, մինչև որ տեսա ցցապատի ետևի, ծովից ամենահեռու ծայրը։ Մերոնք ինձ հանդիպեցին շատ սիրալիր։
Ես նրանց պատմեցի իմ արկածների մասին և չորս կողմս նայեցի։ Տունը շինված էր եղևնու անտաշ բներից՝ և՛ պատերը, և՛ տանիքը, և՛ հատակը։ Հատակը մի քանի տեղում մեկ կամ մեկ ու կես ֆուտ բարձր էր գետնից։ Մուտքի մոտ սանդուղք կար, սանդուղքի տակից առվակ էր խոխոջում։ Ջուրը թափվում էր մի արհեստական ավազանի մեջ՝ մի մեծ նավային չուգունե կաթսա, տակը ծակ։ Տունը համարյա թե դատարկ էր։ Միայն մի անկյունում շինված քարաշեն օջախի նման մի բան, երկաթե վանդակով, ածուխի համար։
Ցցապատերով շրջապատված բլրի լանջերին գտնվող բոլոր ծառերը կտրտված էին շինության համար։ Կոճղերից կարելի էր եզրակացնել, որ մի հիանալի պուրակ են ոչնչացրել։ Գետնի վերին շերտը՝ ծառերը կտրատելուց հետո, անձրևները լվացել տարել էին, մնացել էր մաքուր ավազը։ Միայն այնտեղ, որտեղ առվակը դուրս էր գալիս կաթսայից, երևում էին և՛ մամուռ, և՛ ձարխոտ, և՛ կարճահասակ թփուտ։ Ցցապատի ետևից անմիջապես խիտ ու բարձր անտառն էր սկսվում։ Սա, ինչպես ասում էին, պաշտպանությանը խանգարում էր։ Ետևից, ցամաքի կողմից, անտառը բաղկացած էր սոճիներից, իսկ առջևից, նեղուցի կողմից՝ նույն սոճիներից և մշտադալար կաղնիներից։
Երեկոյան սառը, թեթև քամին, որի մասին ես ասացի, փչում էր կոպիտ կերպով շինված շինության բոլոր ճեղքերից, անդադար հատակը ծածկելով ավազե անձրևով։ Ավազը կեղտոտում էր մեր աչքերը, ավազը խրճխրճում էր մեր ատամների տակ, ընկնում էր մեր ուտելիքի մեջ, ավազը պարում էր կաթսայի հատակում, ինչպես բրինձը եռացող կերակրի մեջ։ Ծխնելույզ չունեինք․ ծուխը դուրս էր գալիս տանիքի մեջ եղած քառանկյունի անցքով։ Մուտքի ճանապարհը գտնելուց առաջ, ծուխը տարածվում էր ողջ տան մեջ ու մեզ ստիպում էր հազալ և լաց էինել։
Գրեյը, մեր նոր ընկերը, երեսը կապել էր․ ավազակները նրա այտը կտրել էին։ Իսկ խեղճ ծերունի Թոմ Ռեդրետը, որ դեռ չէր թաղվել, բրիտանական դրոշակով ծածկված, ընկած էր պատի մոտ։
Եթե մեզ թույլ տային պարապ նստել, մենք շուտով կվհատվեինք։ Սակայն նավապետ Սմոլետը բոլորի համար կարողանում էր գործ գտնել։ Նա մեզ կանչեց իր մոտ և բաժանեց երկու հերթի։ Մի հերթի մեջ ընկան բժիշկը, Գրեյը և ես, մյուս հերթի մեջ՝ կալվածատերը, Գենտերը և Ջոյսը։ Մի օրվա մեջ շատ հոգնել էինք, սակայն նավապետը երկու հոգու ուղարկեց անտառ փայտ բերելու, երկու հոգու էլ հրամայեց, որ Ռեդրետի համար գերեզման փորեն։ Բժիշկը դարձավ խոհարար, ինձ դռան մոտ ժամապահ դրեց, իսկ ինքը, նավապետը, սկսեց անցուդարձ անել այս ու այն կողմ, բոլորին օգնել ու սիրտ տալ։
Երբեմն բժիշկը մոտենում էր դռանը, թարմ օդ ծծելու և ծխից կարմրած աչքերը հանգստացնելու։ Այդ ժամանակ նա ինձ հետ կարճ խոսակցություն էր ունենում։
— Այս Սմոլետն ավելի լավ է, քան ես,— ասաց նա մի անգամ։— Եվ եթե այս բանն ինքս խոստովանում եմ, ուրեմն այդպես է, Ջիմ։
Մի ուրիշ անգամ նախ լռեց, հետո գլուխը դարձրեց և ուշադրությամբ նայեց իմ դեմքին։
― Այն Բեն Գանի վրա կարելի՞ է հույս դնել,— հարցրեց նա։
— Չգիտեմ, պարոն,— պատասխանեցի ես։— Ես հավատացած չեմ, որ նրա խելքը տեղն է։
— Ուրեմն, խելքը տեղը չէ,— ասաց բժիշկը։— Եթե մի մարդ երեք տարի անմարդաբնակ կղզու մեջ իր եղունգներն է կրծոտել, Ջիմ, նրա խելքը տեղը չի կարող լինել այնպես, ինչպես քոնը կամ իմը։ Այդպես են մարդիկ։ Ասում ես նա երազում է պանրի՞ մասին։
— Այո՛, պարոն,— պատասխանեցի ես։
— Լա՛վ, Ջիմ,— ասաց նա։– Տես թե ինչ օգտակար է բժիշկ լինելը։ Դու, երևի, տեսել ես իմ բռնոթամանը, սակայն չես տեսել, որ ես բռնոթի եմ քաշում։ Իմ բռնոթամանում կա մի կտոր իտալական պանիր, որը շատ սննդարար է։ Այդ պանիրը մենք կտանք Բեն Գանին։
Ընթրիքից առաջ մենք ծերունի Թոմին թաղեցինք ավազի մեջ։ Հետո միաժամանակ գլխաբաց կանգնեցինք գերեզմանի մոտ։ Անտառից շատ փայտ էին բերել, սակայն նավապետն էլի դժգոհ էր։
— Վաղը ես կստիպեմ ձեզ, որ աշխատեք ինչպես հարկն է,— ասաց նա։
Ընթրիքին ապխտած խոզի միս ուտելուց և մի-մի բաժակ տաք փունջ խմելուց հետո կալվածատերը, նավապետն ու բժիշկը գնացին խորհրդակցելու։
Սակայն, ըստ երևույթին, ոչ մի լավ բան չմտածեցին։ Պաշարն այնքան քիչ էր, որ մենք անխուսափելիորեն պետք է, մինչև օգնության գալը, սովամահ լինեինք։ Մնում էր մի բան՝ որքան կարելի է շատ ծովահեն սպանել, սպանել մինչև այն ժամանակ, մինչև որ սև դրոշակն իջեցնեն կամ «Իսպանոլայով» բաց ծով դուրս գան։ Նրանք տասնիննից տասնհինգ էին դարձել, որոնցից երկուսը վիրավոր էին, իսկ մեկը, որ խփեցինք թնդանոթի մոտ, եթե չէր մեռել, համենայն դեպս ծանր վիրավորված էր։ Մենք պետք է խնամքով պահպանենք մեր մարդկանց և հիշենք, որ երկու հուսալի զինակից ունենք — ռոմը և եղանակը։
Ռոմն արդեն իր գործը կատարել էր․ ծովահեններից կես մղոն էինք հեռու, այնուամենայնիվ, մինչև վերջին երեկոն լսում էինք երգեր ու աղաղակներ։ Իսկ բժիշկը երդվում էր իր կեղծամով, որ շուտով եղանակն իր անելիքը կանի, ծովահենները ճահճի մոտ են, ոչ մի տեղ չունեն, մի շաբաթից հետո նրանց կեսը դողէրոցք կընկնի ու կպառկի։
— Եվ այդպես,— ասում էր բժիշկը,— եթե նրանց չհաջողվի միանգամից մեր գլուխն ուտել, նրանք ուրախ կլինեն, եթե թողնեն կղզին և վերադառնան նավը։ Նրանք նավ ունեն և միշտ կարող են զբաղվել իրենց արհեստով՝ ծովային ավազակությամբ։
― Սա առաջին նավն է, որ էս կորցնում եմ,— ասաց նավապետ Սմոլետը։
Ես սաստիկ հոգնած էի։ Քնելուց առաջ շատ շուռումուռ եկա, իսկ հետո մեռելի նման քնեցի։
Բոլորն արդեն վաղուց վեր էին կացել, նախաճաշում ու փայտ էին կտրում, երբ զարթնեցի հանկարծակի աղմուկ-աղաղակից։
― Սպիտակ դրոշակ,— գոռաց մեկը։
Եվ իսկույն մի զարմացած բացականչություն լսվեց․
― Ինքը Սիլվերն է։
Ես վեր թռա, աչքերս տրորեցի և վազեցի պատի հրակնատի մոտ։
== Գլուխ XX։ Սիլվերը բանբեր ==
Իսկապես որ ցցապատին մոտեցան երկու մարդ։ Նրանցից մեկը մի սպիտակ լաթ էր թափահարում, իսկ մյուսը ոչ այլ ոք, այլ ինքը Սիլվերը, անվրդով կանգնած էր նրա կողքին։
Դեռ շատ վաղ էր։ Վաղուց այդպիսի ցուրա առավոտ չէր տեսել։ Դողը մինչև ոսկորներս էր անցնում։ Երկինքը պարզ էր, պայծառ, ծառերի կատարները՝ ծագող արեգակի ճառագայթների տակ վարդագույն էին դարձել։ Սակայն ներքևում, ուր Սիլվերն իր ուղեկցի հետ կանգնած էր, դեռևս մութ էր։ Նրանց ոտների մոտից քուլա-քուլա բարձրանում էր սպիտակ մշուշը՝ ճահճի գիշերային գոլորշին։ Դողէրոցք և մշուշ՝ ահա թե որն էր կղզու գաղտնիքը։ Կղզին խոնավ, տենդոտ և վատառողջ տեղ էր։
― Տեղնե՛րդ,— ասաց նավապետը։— Գրազ կգամ, որ նրանք ինչ-որ խորամանկություն են հորինում։― Հետո նա գոչեց․— Ո՞վ է գալիս։ Կանգնի՛ր, թե չէ կկրակենք։
― Սպիտակ դրոշակը,— գոչեց սիլվերը։
Նավապետը դուրս եկավ ու կանգնեց դրսի սանդուղքին այնպես, որ դավաճանի գնդակը համարյա թե չէր սպառնում նրան։
Բառնալով դեպի մեզ, նա հրամայեց․
— Բժշկի խումբը հրակնատների մոտ։ Բժիշկ Լիվսի, խնդրում եմ գրավել հյուսիսային պատը, Ջիմ, արևելյան պատը, Գրեյ՝ արևմտյանը։ Մյուս հերթը թող լցնի ատրճանակները։ Շո՛ւտ, շո՛ւտ։ Ուշադիր եղեք։
Հետո կրկին դարձավ դեպի ավազակները․
— Ի՞նչ եք ուզում մեզանից ձեր սպիտակ դրոշակով,— գոչեց նա։
Այս անգամ պատասխանեց, ոչ թե Սիլվերը, այլ մյուս ծովահենը։
— Պարո՛ն, նավապետ Սիլվերը հրավիրում է ձեզ իր նավը և ցանկանում է ձեզ հետ պայմանագիր կնքել,— աղաղակեց նա։
— Նավապետ Սիլվե՞րը։ Ես այդպիսի նավապետ չեմ ճանաչում։ Ո՞վ է նա,— հարցրեց նավապետը։
Մենք լսեցինք, թե ինչպես նա կիսաձայն ավելացրեց․
— Ահա՛ թե ի՜նչ։ Արդեն նավապետ է։ Ի՜նչ արագ բարձրացավ աստիճանը։
Երկարահասակ Ջոնն ինքը պատասխանեց․
— Այդ ես եմ, պարոն։ Մեր դժբախտ տղերքը, ձեր դասալքությունից հետո, ինձ նավապետ են ընտրել, պարոն։— «Դասալքություն» բառը նա առանձնապես շեշտեց։— Մենք պատրաստ ենք կրկին ենթարկվելու ձեզ, իհարկե, որոշ պայմաններով, եթե ցանկանաք մեզ հետ պայման կնքել։ Իսկ այժմ, նավապետ Սմոլետ, ազնիվ խոսք տվեք, որ այստեղից ինձ կենդանի բաց կթողնեք և չեք կրակի, մինչև որ ցցապատից չհեռանամ։
— Ես ձեզ հետ խոսելու ո՛չ մի ցանկություն չունեմ,— ասաց նավապետ Սմոլետը։— Բայց քանի որ ուզում եք խոսել ինձ հետ, եկեք այստեղ։ Սակայն եթե դուք դավաճանության փորձ անեք, չփոշմանեք։
– Այդքանը բավական է, նավապետ,— ուրախ բացականչեց Երկարահասակ Ջոնը։— Միայն ձեր մի խոսքը բավական է։ Ես գիտեմ, որ դուք ջենտլմեն եք, նավապետ, որ ձեր խոսքին կարելի է հավատալ։
Մենք տեսանք, թե ինչպես սպիտակ դրոշակ բռնող մարդն աշխատում էր չթողնել Սիլվերին, որ մեզ մոտ գա։ Դրա մեջ զարմանալի բան չկար, որովհետև նավապետն այնքան էլ սիրալիր չէր խոսում։ Բայց Սիլվերը պատասխանի փոխարեն միայն ծիծաղեց և նրա ուսին խփեց, կարծես թե վտանգավոր լինելու մասին մտածելն անդամ անհեթեթություն էր։ Նա մոտեցավ ցցապատին, ձգեց իր հենակը, ապա ինքն էլ արտասովոր արագությամբ ու ճարպկությամբ անցավ։
Պետք է խոստովանեմ, որ ես այնքան զբաղված էի տեղի ունեցող դեպքերով, որ Ժամապահի պարտականությունները մոռացել էի։ Թողել էի իմ պահակատեղն արևելյան հրակնատի մոտ և կանգնած էի նավապետի ետևում, որը նստել էր շեմքի վրա, արմունկները ծնկներին դրած, գլուխն ափերի մեջ առած և նայում էր չուգունե կաթսային, որի մեջ ջուրն աղմկում էր, և ավազի մանրիկ հատիկները պարում էին։ Իր քթի տակ շվշվացնում էր «Պատանիներ և կույսեր, իմ ետևից» եղանակը։
Սիլվերի համար բավական դժվար էր բլրի լանջով բարձրանալը։ Զառիվայրի վրա, թափվող ավազի և լայն կոճղերի մեջ, նա իր հենակով անպաշտպան էր, ինչպես նավը ծանծաղուտի վրա։ Սակայն նա արիաբար ու լռությամբ հաղթահարեց ողջ ճանապարհը, կանգնեց նավապետի առաջ և շատ գեղեցիկ պատվի առավ։ Նա հագել էր իր ամենալավ զգեստը, մինչև ծնկները հասնող կապույտ բաճկոն, բազմաթիվ պղնձե կոճակներով, դեպի ծոծրակը ծռած գլխարկ, որի շուրջը ժանյակ էր կարված։
— Ահա և դուք, սիրելիս։— ասաց նավապետը, գլուխը բարձրացնելով։— Նստեցե՛ք։
— Ինձ տուն թողեք, նավապետ,— խղճալի ձայնով խնդրեց Երկարահասակ Ջոնը։— Այսպիսի ցուրտ առավոտյան ավազի վրա նստելու ցանկություն չունեմ։
— Եթե դուք, Սիլվեր,— ասաց նավապետը,— շարունակեիք մնալ ազնիվ մարդ, ապա այժմ դուք նստած կլինեիք խոհանոցում։ Մեղավորը դուք եք։ Դուք կամ իմ նավի խոհարարն եք, այդ ժամանակ ես ձեզ հետ լավ եմ վարվում, կամ նավապետ Սիլվերը, խռովարար և ծովահեն, այն ժամանակ ինձնից, բացի կախաղանից, ուրիշ ոչինչ մի սպասեք։
— Լա՛վ, լա՛վ, նավապետ,— ասաց խոհարարը, նստելով ավազի վրա,— միայն հետո ձեր ձեռքը պետք է տաք ինձ, որ բարձրանամ։ Լավ եք տեղավորվել այստեղ։ Իսկ դա Ջո՞նն է։ Բարի օր, Ջոն։ Բժի՞շկ, հարգանքներս։ Դուք բոլորդ միասին եք, կարծես մի երջանիկ ընտանիք, եթե թույլ կտաք այդպես արտահայտվել։
— Գործի մասին խոսեք, սիրելիս,— ընդհատեց նավապետը։— Ասացե՛ք, ինչո՞ւ եք եկել։
― Ճիշտ է, նավապետ Սմոլետ,— պատասխանեց Սիլվերը։— Ամենից առաջ գործը։ Պետք է խոստովանեմ, որ այս գիշեր լավ խաղ խաղացիք մեր գլխին։ Ձեզանից մեկը երևի լավ մահակ գործածել գիտի։ Իմ մարդկանցից ոմանք ուղղակի ցնցվեցին այդ գործից։ Խոստովանում եմ, որ ես ինքս էլ ցնցվեցի։ Կարելի է հենց դրա համար եմ եկել պայման կապելու։ Բայց, երդվում եմ որոտով, նավապետ, երկրորդ անգամ այդ պատմությունը ձեզ չի հաջողվի։ Մենք ամեն տեղ ժամապահներ ենք դրել և ռոմի քանակն իջեցրել ենք։ Դուք, երևի, կարծում եք, որ մենք բոլորս էլ սաստիկ հարբա՞ծ էինք։ Հավատացեք, որ ես բոլորովին հարբած չէի, միայն շան նման հոգնել էի։ Եթե մի վայրկյան շուտ զարթնեի, իմ ձեռքից չէիք պրծնի։ Դեռ կենդանի էր, երբ նրա մոտ վազեցի։
— Հետո՛,— պաղարյուն կերպով արտասանեց նավապետ Սմոլետը։
Սիլվերի ասածը նավապետի համար հանելուկ էր, բայց նա ունքն էլ չշարժեց։ Իսկ ես, խոստովանում եմ, քիչ ու միչ բան գլխի ընկա։ Ես հիշեցի Բեն Գանի վերջին խոսքերը։ Ես հասկացա, որ նա գիշերը մոտեցել է ավազակներին, երբ նրանք հարբած, թափված են եղել խարույկի շուրջը։ Ես ուրախ էի, որ այժմ մեր թշնամիներից կենդանի են միայն տասնչորս հոգի։
— Ահա թե ինչ,— ասաց Սիլվերը։— Մենք ուզում ենք գանձը գտնել և կգտնենք։ Իսկ դուք, իհարկե, ուզում եք փրկել ձեր կյանքը և իրավունք ունեք։ Չէ՞ որ դուք քարտեզ ունեք, այնպես չէ՞։
— Շատ կարելի է,— պատասխանեց նավապետը։
— Ես հաստատ գիտեմ, որ դուք քարտեզ ունեք,— բանակեց Երկարահասակ Ջոնը։— Բայց ինչո՞ւ եք դուք ինձ հետ այդպես խուսափելով խոսում, այդ ձեզ օգուտ չի բերի։ Ձեր քարտեզը մեզ հարկավոր է, ուրիշ ոչինչ, իսկ անձամբ ձեզ ես ամենափոքր չարիք անգամ չեմ ցանկանում։
— Բավական է, սիրելիս,— ընդհատեց նավապետը։— Ես քո ասած մարդկանցից չեմ։ Մեզ ճշտապես հայտնի են ձեր նպատակները։ Բայց այդ հանգամանքը մեզ բոլորովին չի անհանգստացնում, որովհետև ձեռքներդ կարճ դուրս եկավ։
Նավապետը հանգիստ նայեց նրան և սկսեց ծխամորճը լցնել։
— Եթե Էբ Գրեյը․․․— սկսեց Սիլվերը։
— Կա՛ց,— գոչեց Սմոլետը։— Գրեյն ինձ ոչինիչ չի ասել, և ես նրան ոչ մի բան չեմ հարցրել։ Ասեմ ավելին, ես ամենայն բավականությամբ օդը կցնդեցնեի և՛ ձեզ, և՛ նրան, և՛ այս սատանայական կղզին։ Ահա թե ինչ եմ մտածում ես ձեր ողջ ավազակախմբի մասին, սիրելիս։
Այս զայրույթի պոռթկումը, երեի, Սիլվերի լեզուն կապեց։ Նա ուզում էր բարկանալ բայց իրեն զսպեց։
— Ինչպես ուզում եք,— ասաց նա։— Մտածեցեք, ինչ որ ցանկանում եք, ես ձեզ չեմ արգելի։ Դուք, կարծեմ, պատրաստվում եք ծխամորճ ծխելու, նավապետ։ Ես էլ, թույլ տվեք, որ նույնն անեմ։
Նա իր ծխամորճը ծխախոտ լցրեց ու ձխեց։ Երկուսն էլ երկար ժամանակ լուռ նստած, նայում էին իրար, երբեմն ծուխ բաց թողնելով, երբեմն էլ կռանալով, որ թքեն։ Նրանց վրա նայելը զվարճալի էր՝ ինչպես ներկայացման ժամանակ։
— Ահա մեր պայմանները,— վերջապես ասաց Սիլվերը։— Դուք մեզ պետք է տաք քարտեզը, որ մենք կարողանանք գանձը գտնել, դուք պետք է դադարեք դժբախտ նավաստիներին կրակելուց և նրանց գլուխը ջարդելուց, երբ քնած են։ Եթե այս պայմաններին համաձայն եք, մենք ձեզ առաջարկում ենք ընտրել հետևյալ միջոցներից մեկը։ Առաջին միջոց․ գանձը բարձելուց հետո մենք թույլ ենք տալիս ձեզ վերադառնալ նավը, և ես ձեզ ազնիվ խոսք եմ տալիս, որ կենդանի կիջեցն եմ որևէ ծովափում։ Եթե առաջին միջոցը ձեզ դուր չի գալիս, որհվհետև իմ նավաստիներից շատերը ձեզ վրա ատամ են կրճտացնում, ահա երկրորդ միջոցը, մենք կթողնենք ձեզ այստեղ, կղզու վրա։ Պաշարը կկիսենք, և ես խոստանում եմ ուղարկել ձեր ետևից առաջին պատահած նավը։ Խորհուրդ եմ տալիս այս պայմաններն ընդունել։ Ավելի լավ պայման չի լինի։ Հուսով եմ,— այստեղ նա ձայնը բարձրացրեց,— որ ձեր բոլոր մարդիկ, որոնք այս տանն են, կլսեն իմ խոսքերը, որովհետև մեկին ասածը բոլորի համար է ասված։
Նավապետ Սմոլետը վեր կացավ և իր ծխամորճի մոխիրը թափ տվեց ձախ ձեռքի ափի մեջ։
— Ա՞յդ է բուլորը,— հարցրեց նա։
— Երդվում եմ որոտով, որ սա իմ վերջին խոսքն է,— պատասխանեց Ջոնը։— Եթե մերժեք, իմ փոխարեն կխոսեն մեր հրացանները։
— Հիանալի է,— ասաց նավապետը։— Իսկ այժմ ի՛նձ լսեցեք։ Եթե դուք բոլորդ կներկայանաք ինձ մեն-մենակ առանց զենքի, ես ձեզ կշղթայեմ, կտանեմ Անգլիա և դատի կտամ։ Իսկ եթե չեք ներկայանա, այն ժամանակ հիշեցեք, որ ինձ անվանում են Ալեքսանդր Սմոլետ, որ ես կանգնած եմ այդ դրոշակի տակ և ոչ ոքի չեմ խնայի։ Գանձը դուք չեք գտնի։ Նավով փախչել ձեզ չի հաջողվի, որովհետև ձեզանից ոչ ոք վարել չգիտե։ Կռվելում էլ դուք վարպետ չեք․ Գրեյի դեմ ձերոնցից հինգ հոգի էին կռվում, և նա բոլորի պաստասխանն էլ տվեց։ Դուք ամուր նստած եք ծանծաղուտի վրա, նավապետ Սիլվեր, և շուտով նրանից չեք դուրս գա։ Սա ամենավերջին բարի խոսքն է, որ դուք լսում եք ինձանից։ Իսկ հետևյալ հանդիպմանը ես գնդակն անց կկացնեմ ձեր մեջքի մեջ։ Կորե՛ք, սիրելի՛ս։ Շտապեցե՛ք։
Սիլվերի աչքերը կատաղությունից փայլատակեցին։ Նա իր ծխամորճի կրակը թափ տվեց։
— Տվեք ձեր ձեռքը, որ կարողանամ բարձրանալ,— գոռաց նա։
— Չե՛մ տա,― պատասԽանեց նավապետը։
― Ո՞վ կտա ինձ իր ձեռքը,— ընդհատեց Սիլվերը։
Մեզանից ոչ ոք մինչև անգամ չշարժվեց։ Զզվելի հայհոյանքներ տալով, Սիլվերն ավազի վրայով սողաց մինչև սանդուղքը, բռնեց և միայն այդ ժամանակ նրան հաջողվեց բարձրանալ։ Նա թքեց առվի մեջ․
— Դուք ինձ համար ինչպես այս թուքը,— գոչեց նա։— Մի ժամից հետո ես ձեր տանը ռոմ եմ խմելու։ Ծիծաղեցե՛ք, կայծակը խփի ձեզ, ծիծաղեցե՛ք։ Մի ժամից հետո դուք այն աշխարհում եք ծիծաղելու։ Իսկ ձեզանից ով որ կենդանի մնա, մեռելներին կնախանձի։
Եվ կրկին հայհոյելով, կաղալով առաջ գնաց։ Չորս անգամ ուզեց ցցապատն անցնել, բայց ընկավ։ Վերջապես սպիտակ դրոշակ բռնող մարդը նրան անց կացրեց, և մի րոպեում նրանք անհայտացան ծառերի ետևում։
== Գլուխ XXI։ Հարձակում ==
Հենց որ Սիլվերն անհետացավ, նավապետը, որ ամբողջ ժամանակ աչքը նրանից չէր հեռացնում, ետ դարձավ և նկատեց, որ պահակատեղում կանգնած է միայն Գրեյը։ Մենք առաջին անգամ տեսանք, թե նավապետն ինչպես է բարկանում։
— Տեղերում,— գոռաց նա։
Մենք վազեցինք դեպի հրակնատները։
— Գրեյ,— ասաց նա,— ես քո անունը կգրեմ նավի մատյանի մեջ։ Դու քո պարտքը կատարեցիր այնպես, ինչպես վայել է ծովագնացին։ Պարոն Տրելոնի, դուք ինձ զարմացրիք։ Բժիշկ, չէ՞ որ դուք զինվորական համազգեստ եք կրել։ Եթե Ֆոնտենուայում դուք այդպես եք կատարել ձեր պարտականությունը, ավելի լավ է, որ մահճակալից ցած չիջնեիք։
Բժշկի հերթը հրակնատների մոտ էր, իսկ մնացածները լցնում էին հրացանները։ Մենք բոլորս ամոթից կարմրեցինք։
Նավապետը լուռ հետևում էր մեզ։ Հետո նորից խոսեց։
— Բարեկամնե՛րս,— ասաց նա,— ես Սիլվերին հանդիպեցի, այսպես ասած, թնդանոթի համազարկով։ Ես դիտմամբ նրան կատաղեցրի։ Ինչպես նա ասաց, չի անցնի մի ժամ, որ մենք հարձակման կենթարկվենք։ Դուք գիտեք, որ նրանք շատ են, քան մենք, սակայն, դրա փոխարեն, մենք գտնվում ենք ամրոցում։ Մի րոպե առաջ ես նույնիսկ կարող էի ասել, որ մեզ մոտ կարգապահություն կա։ Ես չեմ կասկածում, որ մենք կհաղթենք նրանց, եթե դուք ցանկանաք հաղթել։
Հետո նա մոտեցավ յուրաքանչյուրիս և խոստովանեց, որ այս անգամ ամեն ինչ կարգին է։
Ամրոցի երկու կարճ պատերի մեջ՝ արևելյան և արևմտյան, միայն երկուական հրակնատ կար, հարավային պատի մեջ, որտեղ գտնվում էր դուռը, դարձյալ երկուսն էր, իսկ հյուսիսային պատի մեջ՝ հինգ հրակնատ։ Մենք, յոթ հոգիս, քսան հրացան ունեինք։ Փայտը չորս կույտ արինք, այդ կույտերն անվանեցինք սեղաններ։ Յուրաքանչյուր սեղանի վրա դրվրած էր չորսական լցված հրացան, որպեսզի ամրոցի պաշտպանները միշտ ձեռքի տակ ունենան։ Իսկ հրացանների միջև դրված էին թրերը։
— Կրակը հանգցրեք,— ասաց նավապետը։— Արդեն տաք է, ծուխն էլ աչքներիս վնաս է։
Պարոն Տրելոնին դուրս բերեց օջախի վանդակը և կրակը ցրեց ավազի վրա։
— Հոկինսը դեռ չի նախաճաշել։ Հոկինս, նախաճաշդ վերցրու, պահակատեղումդ կուտես,— շարունակեց նավապետը։— Շարժվի՛ր, բարեկամս, թե չէ առանց նախաճաշի կմնաս։ Գենտեր, բոլորին մի-մի բաժակ անգլիական օղի տուր։
Մինչ մենք պատրաստվում էինք, նավապետը կազմեց պաշտպանության պլանը։
— Բժիշկ, ձեզ հանձնարարվում է դուռը,— ասաց նա։— Լավ նայեցեք, բայց շատ առաջ մի կանգնեք։ Կանգնեցեք ներսում և կրակեցեք սանդուղքի ետևից, Գենտե՛ր, դու վերցրու արևելյան պատը։ Ջոյս, բարեկամս, վերցրու արևմտյան պատը։ Պարոն Տրելոնի, դուք լավ հրաձիգ եք, Գրեյի հետ միասին վերցրեք հյուսիսային ամենաերկար պատը, որը հինգ հրակնատ ունի։ Դա ամենավտանգավոր կողմն է։ Եթե նրանց հաջողվի վազել մինչև այդ պատը և հրակնատներից կրակել մեզ վրա, մեր գործը շատ վատ կլինի։ Իսկ ես ու դու, Հոկինս, որ անպետք հրաձիգ ենք, կլցնենք հրացանները և կօգնենք բոլորին։
Նավապետը ճիշտ էր ասում ցուրտն անցավ։ Հենց որ արեգակը բարձրացավ ծառերի կատարների վրա, եղանակը տաքացավ, և մշուշն անհետացավ։ Շուտով ավազն սկսեց այրել մեր կրունկները, և ամրոցի գերաններից տաքացած խեժը հոսեց։ Մենք բաճկոններս հանեցինք, շապիկներիս օձիքները բաց արինք, թևներս մինչև ուսներս քշտեցինք։ Յուրաքանչյուրը կանգնած էր իր պահակատեղում, տաքացած և հուզված։
Այսպես անցավ մի ժամ։
— Սատանա՛,— ասաց նավապետը,— ձանձրալի է։ Գրեյ, մի երգ երգիր։
Հենց այդ վայրկյանին առաջին անգամ պարզվեց, որ մեզ վրա հարձակում է պատրաստվում։
— Թույլ տվեք հարցնել, պարոն,— ասագ Ջոյսը,— եթե ես մարդ տեսնեմ, պիտի կրակե՞մ։
— Իհարկե՛,— գոչեց նավապետը։
— –Շնորհակալ եմ, պարոն,— ասաց Ջոյսը, նույնպիսի հանգիստ և քաղաքավարի ձևով։
Ոչինչ չէր պատահել, սակայն Ջոյսի հարցն ստիպեց մեզ սրել մեր աչքերն ու ականջները։ Հրաձիգները հրացանները պատրաստ պահել էին, իսկ նավապետը կանգնել էր ամրոցի մեջտեղում, շրթունքները սեղմած, ճակատը կնճռոտած։
Այսպես անցավ մի քանի վայրկյան։ Հանկարծ Ջոյսն իր հրացանն անց կացրեց հրակնատի մեջ և արձակեց։ Նրա կրակոցի ձայնը դեռ չէր կտրվել, երբ սկսեցին չորս կողմից կրակել համազարկ համազարկի ետևից։ Մի քանի գնդակ դիպավ ցցապատի գերանին։ Բայց ամրոցի ներսը ոչ մի գնդակ չընկավ։ Եվ երբ ծուխը ցրվեց, ցցապատի շուրջը և անտառում, առաջվա պես հանդարտություն էր տիրում։ Ոչ մի ճյուղ չէր շարժվում։ Թփերի մեջ հրացանի ոչ մի փող չէր փայլում։ Կարծես թե մեր թշնամիները գետինն անցան։
— Դիպցրի՞ր որևէ մեկին,— հարցրեց նավապետը։
— Ո՛չ, պարոն,— պատասխանեց Ջոյսը։— Կարծեմ, չդիպցրի, պարոն։
— Ճշմարիտ է ասում, այդ էլ լավ է,— ասաց նավապետ Սմոլետը։— Լցրու նրա հրացանը, Հոկինս։ Ի՞նչ եք կարծում, բժիշկ, ձեր կողմում քանի՞ անգամ կրակեցին։
— Ես կարող եմ ճիշտ պատասխան տալ,— ասաց բժիշկ Լիվսին,— երեք անգամ։ Ես երեք բռնկում տեսա՝ երկուսն իրար կողքի և մեկը հեռվում, դեպի արևմուտք։
— Երե՛ք,— կրկնեց նավապետը։— Իսկ ձե՞ր կողմում, պարոն Տրելոնի։
Սակայն պատասխանելը հեշտ չէր․ հյուսիսային կողմից շատ էին կրակել։ Կալվածատերը հավատացնում էր, որ ինքը նկատել է ընդամենը յոթ կրակոց, իսկ Գրեյը թե՝ ութ կամ ինը։ Արևելքից ու արևմուտքից միայն մի-մի անգամ էին կրակել։ Երևի հարձակումը պետք է սպասեինք հյուսիսային կողմից։ Իսկ այլ կողմերից կրակում էին միայն ուշադրությունը ցրելու համար։ Այնուամենայնիվ, նավապետ Սմոլետն իր կարգադրությունները չփոխեց։
— Եթե ավազակներին հաջողվի ցցապատն անցնել,— ասում էր նա,— նրանք կարող են գրավել յուրաքանչյուր չպաշտպանված հրակնատ և բոլորիս սպանել, ինչպես առնետների, մեր սեփական ամրոցում։
Սակայն մենք մտածելու համար շատ քիչ ժամանակ ունեինք։ Հյուսիսային կողմից հանկարծ աղաղակ լսվեց, և ծովահենների մի փոքրիկ խումբ, դուրս գալով անտառից, վազեց գեպի ցցապատը։ Այդ վայրկյանին նորից սկսեցին չորս կողմից գնդակոծել մեզ։ Բաց դռնից մի գնդակ սլացավ և բժշկի հրացանը կտոր-կտոր արավ։
Հարձակվողները կապիկների պես անցնում էին ցցապատի վրայից։ Կալվածատերն ու Գրեյը շարունակ կրակում էին։ Երեք հոգի վայր ընկան․ մեկը ներսում, երկուսը դրսում։ Ասենք, նրանցից մեկը, երևի, այնքան էլ վիրավորված չէր, որքան վախեցած, որովհետև իսկույն ոտի կանգնեց և անհետացավ անտառում։
Երկու հոգի պառկած էին գետնի վրա, մեկը փախավ, չորսը հաջողությամբ ցցապատն անցան։ Յոթ թե ութ ծովահեն, որոնցից յուրաքանչյուրը, երևի, մի քանի հրացան ուներ, անտառում նստած շարունակ գնդակոծում էին մեր ամրոցը։ Այնուամենայնիվ, այդ գնդակոծությունը մեզ ոչ մի վնաս չբերեց։
Հարձակվողներից չորս հոգի, աղաղակելով, վազեցին դեպի ամրոցը։ Անտառում թաքնվածները նույնպես աղաղակում էին, որ ընկերներին աշխուժացնեն։ Մեր հրաձիգներն էլ անընդհատ կրակում էին, բայց այնպես շտապում էին, որ, երևի, ոչ մի անգամ չդիպցրին։ Մի վայրկյանում չորս ծովահեն բարձրացան բլրի վրա և հարձակվեցին մեզ վրա։
Ջոբ Էնդերսոնի՝ ավագ նավաստու գլուխը երևաց միջին հրակնատում։
— Կոտորեցե՛ք դրանց։ Կոտորեցե՛ք դրանց,— մռնչում էր նա։
Այդ վայրկյանին մի ուրիշ ծովահեն խլեց Գենտերի հրացանը, փողից բռնեց և կոթով խփեց Գենտերին այնպիսի ուժով, որ դժբախտն ուշաթափված գետնին ընկավ։ Միևնույն ժամանակ երրորդը, հաջողությամբ տան չորս կողմը պտտվելով, հայտնվեց դռան մեջ և թուրը թափահարելով, հարձակվեց բժշկի վրա։
Մենք գտնվում էինք այնպիսի դրության մեջ, ինչ դրության մեջ մինչև այժմ մեր թշնամիներն էին։ Միայն թե մենք կրակում էինք ծածկված տեղից անպաշտպան ծովահենների վրա, իսկ այժմ ինքներս, ոչնչով պաշտպանված չլինելով, պետք է ձեռնակռվի դուրս գայինք լավ պաշտպանված թշնամու հետ։ Ամրոցը լցվեց վառոդի ծխով, բայց այս հանգամանքը մեզ համար ձեռնտու էր։ Հենց ծխի պատճառով էլ մենք կենդանի մնացինք։ Աղմուկից, հառաչանքից և ատրճանակների կրակոցից ականջներս դժժում էին։
— Դուրս եկեք, առաջ, ձեռնամարտի դուրս եկեք։ Թրերո՛վ,— գոչեց նավապետը։
Ես փայտի կույտի վրայից թուրս վերցրի։ Մի ուրիշն էլ թուրը վերցնելիս, կտրեց իմ մատների հոդերը, բայց ես ցավ չզգացի։ Ես վազեցի դեպի դուռը, դեպի լույսը։ Մեկն էլ իմ ետևից դուրս եկավ, բայց չգիտեմ, թե ով։ Իմ առջևում բժիշկը բլրի լանջով հալածում էր իր վրա հարձակվող ծովահենին։ Ես տեսա, թե ինչպես մի հարվածով նա վայր գցեց նրա ձեռքի զենքը, հետո թրով խփեց նրա երեսին։ Ծովահենը մեջքի վրա վայր ընկավ։
— Տան շո՛ւրջը։ Տան շո՛ւրջը,— գոչեց նավապետը։
Սակայն չնայած ընդհանուր շփոթության և աղմուկին, ես նրա ձայնի մեջ փոփոխություն նկատեցի։
Մեքենայաբար ենթարկվելով հրամանին, ես շրջվեցի դեպի արևելք, թուրս բարձրացրած՝ անկյունից ծռվեցի և երես առ երես հանդիպեցի Էնդերսոնին։ Նա մռնչաց, և որսորդական դանակը, արևից շողալով, պտտվեց իմ գլխի վրա։ Ես վախենալու ժամանակ չունեցա։ Հարվածից խուսափելով, ընկա փափուկ ավազի վրա և գլխիվայր գլորվեցի զառիվայրով։
Գրոհի Ժամանակ, երբ ես դուրս թռա դռնից, մյուս ծովահեններն արդեն անցնում էին ցցապատից, որ մեզ սպանեն։ Մեկը նրանցից, գիշերային կարմիր թասակով, թուրն ատամնեով բռնած, պատրաստվում էր ցցապատից թռչել։ Իմ բլրից ընկնելն այնպես արագ կատարվեց, որ երբ ոտի կանգնեցի, ամեն ինչ նույն դրության մեջ էր․ կարմիր թասակով ծովահենը նույն դրությամբ նստած էր, իսկ մյուսի գլուխը հենց նոր էր դուրս եկել ցցապատի ետևից։ Այնուամենայնիվ, այդ ժամանակ կռիվը վերջացավ, և մենք հաղթանակը տարանք։
Գրեյը, որ դուրս էր եկել իմ ետևից, գետնին փռեց երկարահասակ ավագ նավաստուն, մինչև նա երկրորդ անգամ կպտտեցներ թուրը։ Մյուս ծովահենն սպանվեց հրակնատի մոտ այն րոպեին, երբ պատրաստվում էր կրակել դեպի տան ներսը։ Նա հոգեվարքի մեջ կուչ ու ձիգ էր անում ավազի վրա, ծխացող ատրճանակը ձեռքից բաց չթողնելով։ Երրորդին, ինչպես արդեն ասացի, սրախողխող արավ բժիշկը։ Ցցապատն անցած չորս ծովահեններից միայն մեկը կենդանի մնաց։ Ձգելով իր թուրը կռվի դաշտում, նա մահից սարսափած, մագլցում էր ցցապատով, որ փախչի, բայց ընկնում էր։
— Կրակեցե՛ք, կրակեցե՛ք տնից,— գոչում էր բժիշկը։— Իսկ դուք, քաջեր, ծածկվեցեք։
Բալց նրա խոսքերն իզուր անցան։ Ոչ ոք չկրակեց։ Չորսից վերջինը հաջողությամբ անցավ ցցապատը և մյուսների հետ անհետացավ անտառում։ Մի րոպեից հետո հարձակվողներից, բացի հինգ հոգուց, ոչ ոք չմնաց, չորսն ընկած էին ցցապատի այս կողմում, մեկը այն կողմում։
Բժիշկը, Գրեյը և ես վազեցինք դեպի դուռը։ Կենդանի մնացածներն ամեն րոպե կարող էին վերադառնալ և հրաձգություն սկսել։
Վառոդի ծուխը ցրվեց, և մենք միանգամից տեսանք, թե ինչ գնով ենք հաղթություն տարել։ Գենտերն ուշաթափ ընկած էր իր հրակնատի մոտ։ Ջոյսը, գնդակահարված գլխով, հավիտյանս հանգստացել էր։ Տան մեջտեղում կալվածատերը բռնել էր բժշկին, և երկուսի երեսն էլ գունատ էր։
— Նավապետը վիրավորված է,— ասաց պարոն Տրելոնին։
— Բոլորը փախա՞ն,— հարտրեց պարոն Սմոլետը։
— Բոլորը, ով կարողացավ,— պատասխանեց բժիշկը։– Հինգը այլևս երբեք չեն կարող վազել։
— Հի՛նգ հոգի,— բացականչեց նավապետը։— Այնքան էլ վատ չէ։ Նրանց շարքից դուրս եկան հինգ հոգի, իսկ մեզանից՝ միայն երեք, ուրեմն այժմ չորսս իննի դեմ ենք։ Սա լավ է, քան սկզբում՝ յոթը տասնիննի դեմ<ref>Իսկապես, այդ Ժամանակ կենդանի էին մնացել միայն ութ ավազակ, որովհետև պարոն Տրելոնու նավում խփված նավաստին նույն երեկոյան մեռավ։ Բայց, իհարկե, այդ մասին մենք իմացանք շատ ուշ։ (Ծան․ հեղ․)
</ref>։
= ՀԻՆԳԵՐՈՐԴ ՄԱՍ։ ԻՄ ԱՐԿԱԾՆԵՐԸ ԾՈՎԻ ՎՐԱ =
== Գլուխ XXII: Ինչպես սկսվեցին իմ արկածները ծովի վրա ==
Ավազակները չվերադարձան։ Նույնիսկ ոչ մեկը նրանցից չկրակեց անտառից։ «Նրանք այսօրվա բաժինն ստացել են», արտահայտվեց նրանց մասին նավապետը։ Մենք կարող էինք հանգիստ կերպով կապել վիրավորների վերքերը և ճաշ պատրաստել։ Այս անգամ ճաշ պատրաստեցինք ես և կալվածատերը։ Չնայելով վտանգին, մենք գերադասեցինք ճաշ պատրաստել բակում, որ չլսենք, թե ինչ սարսափելի են հառաչում մեր վիրավորները։
Առվում վնասված ութ հոգուց միայն երեք հոգի էին կենդանի մնացել․ հրակնատի մոտ խփված ծովահենը, Գենտերը և նավապետ Սմոլետը։ Առաջին երկուսի դրությունն անհուսալի էր։ Ծովահենը շուտով մեռավ վիրահատության ժամանակ։ Գենտերը, չնայած մեր ջանքերին, գիտակցության չեկավ։ Նա ամբողջ օրը կենդանի մնաց, բարձր շնչելով, ինչպես շնչում էր զարկի ժամանակ այն ծերունի ծովահենը, որ ապրում էր մեր պանդոկում։ Սակայն նրա կողերը և գանգը ջարդված էին, և նա հետևյալ գիշերը, առանց հառաչելու, առանց գիտակցոլթյան գալու, վախճանվեց։
Նավապետի վերքերը տանջող էին, բայց ոչ վտանգավոր։ Ոչ մի տեղը լուրջ վնասված չէր։ Էնդերսոնի գնդակը, որ առաջին անգամ դիպավ նավապետ Ջոբին, ծակել էր նրա թիակը և թեթև կերպով դիպել թոքերին։ Երկրորդ գնդակը դիպել էր սրունքին և կտրել մի քանի կապեր։
Բժիշկը հավատացնում էր, որ նավապետն անպայման կառողջանա, սակայն մի քանի շաբաթ չպետք է ման գա, ձեռքը շարժի և շատ խոսի։
Պատահաբար ստացած մատիս վերքը դատարկ բան էր։ Բժիշկ Լիվսին քերծվածքի վրա սպեղանի դրեց և քնքշաբար ականջս տրորեց։
Ճաշից հետո կալվածատերն nւ բժիշկը նստեցին նավապետի մոտ և սկսեցին խորհրդակցել։ Խորհրդակցությունը վերջացավ կեսօրից հետո։ Բժիշկը վերցրեց իր գլխարկը, ատրճանակները, թուրը խրեց գոտկատեղը, քարտեզը դրեց գրպանը, հրացանը կախեց ուսից, հյուսիսային կողմից անցավ ցցապատը և անհետացավ անտառում։
Ես ու Գրեյը նստած էինք ամրոցի հեռու անկյունում, որ չլսենք, թե ինչ են խոսում մեզնից մեծերը։ Գրեյն այնպես հուզված էր բժշկի տարօրինակ վարմունքից, որ ծխամորճը բերանից հանեց և մոռացավ, որ էլի բերանը դնի։
— Ի՜նչ հիմար բան է,— ասաց նա։— Բժիշկը խելքը չի՞ կորցրել արդյոք։
— Չեմ կարծում,— պատասխանեցի ես։— Ամենից ուշ նրա խելքը կպակասի։
— Գուցե այդպես է,— ասաց Գրեյը։— Բայց եթե նրա խելքը պակաս չէ, ուրեմն խելագարը ես եմ։
— Ո՛չ, բժիշկը երևի մի պլան ունի,— բացատրեցի ես։— Իմ կարծիքով նա գնաց Բեն Գանի հետ տեսնվելու։
Ինչպես հետո պարզվեց, ես ճիշտ էի։
Մինչ այդ ամրոցում շոգն անտանելի էր դառնում։ Կեսօրվա արեգակը շիկացնում էր բակի ավազը, և իմ գլխում մի տարօրինակ միտք է պտտվում։ Ես սկսեցի նախանձել բժշկին, որ անցնում էր զով անտառով, ներշնչում էր եղևնու խեժոտ հոտը, այն ժամանակ, երբ ես տապակվում էի այս անիծված դժոխքում, որտեղ շորերս թրջվել էին քրտինքից, որտեղ մարդկային արյուն էր թափված, որտեղ շուրջս մեռելներ էին թափված։ Զզվանքը, որ պատճառում էր մեր ամրոցը, համարյա նույնքան մեծ էր, ինչքան երկյուղը։
Ես լվանում էի հատակը, լվանում էի ամանները, և ամեն րոպե զզվանքը դեպի այս տունը, նախանձը դեպի բժիշկը, ավելանում էր։ Վերջապես պատահաբար հայտնվեցի պաքսիմատի պարկի մոտ։ Ինձ ոչ ոք չէր տեսնում։ Ես սկսեցի պատրաստվել փախուստի․ բաճկոնիս երկու գրպանն էլ պաքսիմատ լցրեցի։
Դուք կարող եք ինձ հիմար անվանել։ Ես անխոհեմ էի վարվում, կյանքս վտանգի էի ենթարկում, այնուամենայնիվ, ես ձեռք առա զգուշության բոլոր միջոցները, որ կային իմ ձեռքի տակ։ Այս պաքսիմատը առնվազն երկու օր չի թողնի, որ ես սովից մեռնեմ։
Հետո վերցրի երկու ատրճանակ։ Վառոդ, ու գնդակ ինձ մոտ վաղուց կար, և ես ինձ հիանալի զինված էի զգում։
Իմ պլանը, ըստ էության, այնքան էլ վատ չէր։ Ես ուզում էի գնալ ավազոտ ցամաք, որն արևելյան կողմից բաժանում էր մեր նավահանգիստը բաց ծովից, գտնել սպիտակ ժայռը, որ երեկ երեկոյան նկատեցի, և նայել՝ նրա տակ չի՞ թաքցնում արդյոք Բեն Գանը իր նավակը։ Այս գործն իմ կարծիքով արժեքավոր գործ էր։ Բայց ես հաստատ գիտեի, որ ինձ ամրոցից բաց չեն թողնի, և ես վճռեցի փախչել։ Իհարկե, այդպես վարվել պետք չէր, բայց մի մոռացեք, որ ես երեխա էի և չէի կարողանում ցանկությունս հաղթահարել։
Շուտով փախչելու համար հարմար առիթ եղավ։ Կալվածատերն ու Գրեյը նավապետի վերքերը կապում էին։ Ճանապարհն ազատ էր։ Ես ցցապատն անցա և անհետացա անտառի մեջ։ Մինչ իմ բացակայությունը կհայտնաբերվեր, ես արդեն այնքան էի հեռացել, որ ոչ մի կանչ չէի կարող լսել։
Այս իմ երկրորդ անմիտ արարքն առաջինից վատ էր, որովհետև ամրոցում միայն երկու առողջ մարդ էին մնացել։ Այնուամենայնիվ, ինչպես և առաջին փախուստը, օգնեց, որ մենք փրկվենք։
Ես ճանապարհ ընկա դեպի կղզու արևելյան ափը, որովհետև ցանկանում էի գնալ ցամաքալեզվի դեպի ծովի կողմը դարձված ափով, որ ինձ նավից չնկատեն։
Երեկոյան դեմ էր, թեև արեգակը դեռ շատ բարձրում էր գտնվում։ Անտառով անցնելիս, ես առջևից լսում էի ոչ միայն ալեկոծության անընդհատ դղրդոցը, այլև ճյուղերի շարժվելու ձայնը և տերևների շրշյունը։ Սա նշանակում էր, որ այսօր ծովի ալեկոծությունն ավելի ուժեղ էր, քան սովորաբար լինում է։ Շուտով զով փչեց։ Էլի մի քանի քայլ, և ես դուրս եկա անտառի եզրը։ Իմ առաջ, մինչև հորիզոնը, տարածվում էր արեգակի լույսով լուսավորված ծովը, իսկ ափի մոտ եռում ու փրփրում էր ալեկոծությունը։
Ես երբեք չտեսա, որ ծովը Գանձերի կղզու մոտ հանդարտ լինի։ Մինչև անգամ պարզկա օրերին, երբ արեգակը շլացնելու չափ փայլում էր և օդն անշարժ էր լինում, հսկա ալիքները թնդյունով վազում են դեպի այդ ափը։ Հազիվ թե կղզու վրա մի տեղ գտնվի, որտեղ կարելի լինի պատսպարվել ալեկոծության աղմուկից։
Ես անցնում էի ափով, զբոսանքից հաճույք զգալով։ Վերջապես, վճռելով, որ արդեն բավականաչափ դեպի հարավ եմ գնացել, զգուշությամբ, խիտ թփերի պաշտպանությամբ, բարձրացա դեպի վեր՝ ցամաքալեզվի լեռնաշղթայի վրա։
Առջևում նավահանգիստն էր, ետևում՝ ծովը։ Ծովային քամին, կարծես հոգնած իր սեփական կատաղությունից, հանդարտվում էր։ Նրան փոխարինում էին հարավից և հարավ-արևելքից եկող օդի հոսանքները, որոնք իրենց հետ խիտ մշուշ էին բերում։ Նեղուցում, որ պաշտպանված էր Կմախքի կղզիով, նույնիսկ անշարժ մուգ կապարագույն ջուր էր, ինչպես այն օրը, երբ մենք առաջին անգամ տեսանք։ Ողջ «Իսպանոլան», կայմի ծայրից մինչև ջրագիծը, կախ ընկած սև դրոշակի հետ միասին, արտացոլված էր ինչպես հայելու մեջ։
Նավի մոտ ես տեսա մի մակույկ։ Մակույկի առջևի մասում նստած էր Սիլվերը։ Նրան ես կճանաչեի, որքան էլ հեռու լիներ։ Նա խոսում էր երկու ծովահենների հետ, որոնք նավի եզրից ծռվել էին դեպի Սիլվերը։ Նրանցից մեկի գլխին կարմիր թասակ կար։ Սա այն սրիկան էր, որ քիչ առաջ անցավ ցցապատից։ Նրանք խոսում էին ու ծիծաղում, բայց ես նրանցից մի ամբողջ մղոն հեռու էի և հասկանալի է, որ նրանց խոսակցությունը լսել չէի կարող։ Հետո լսեցի մի սարսափելի, ոչ մարդկային ձայն։ Սկզբում վախեցա, բայց հետո ճանաչեցի նավապետ Ֆլինտի՝ թութակի ձայնը։ Մինչև անգամ ինձ թվաց, որ ես չալիկ թռչունին տեսա Սիլվերի ուսին։
Մակույկը ճանապարհվեց դեպի ափը, իսկ կարմիր թասակով մարդն իր ընկերոջ հետ նավաստիների սենյակն իջան։
Արեգակը ծածկվեց հեռադիտակի ետևում, մշուշը խտացավ, արեգակը մթնեց։ Ես հասկացա, որ ոչ մի րոպե չի կաբելի կորցնել, եթե ցանկանում եմ այսօր գտնել նավակը։
Սպիտակ ժայռը լավ երևում էր մացառուտի միջից, բայց չափազանց հեռու էր, և ես քիչ ժամանակ չկորցրի, մինչև հասա։ Ես չորեքթաթ անցնում էի թփերի միջով։ Համարյա թե գիշեր էր, երբ ձեռքս քսեցի ժայռի անհարթ կողքին։ Ժայռի տակ մի փոքրիկ հովիտ կար, որտեղ կանաչ մամուռ էր աճում։ Այդ հովիտը պաշտպանված էր հայացքներից ավազակույտերով և հազիվ ծնկներիս հասնող ցանցառ թփուտով։ Հովտի խորքում տեսա այծի մորթիներից պատրաստված վրան։ Անգլիայում այդպիսի վրաններ գնչուներն են ունենում։
Ես անցա հովիտը, վրանի փեշը բարձրացրի և այնտեղ գտա Բեն Գանի նավակը․ բոլոր ինքնագործ նավակներից, այսպես ասած, սա ամենաինքնագործն էր։ Ամուր փայտից Բենը ծռկող շրջանակ էր պատրաստել, ներսից այծի մորթիներ խփել՝ ահա ամբողջ նավակը։ Չգիտեմ, թե ինչպես էր նավակը դիմանում մեծահասակ մարդուն, քանի որ ես դժվարությամբ էի տեղավորվում։ Ներսում կար մի նեղ նստարան, ոտների համար նեցուկ և մի թիակ։
Առաջ ես երբեք ձկնորսական հյուսված նավակներ չէի տեսել, որ գործ էին ածում հին բրիտանացիք։ Բայց հետագայում ես ծանոթացա նրանց։ Որպեսզի դուք պարզ պատկերացում ունենաք Բեն Գանի նավակի մասին, կասեմ, որ նման էր առաջին և ամենաանհաջող նավակին։ Բայց, այնուամենայնիվ, ուներ մի մեծ առավելություն հին նավից՝ թեթև էր և ազատ կերպով կարելի էր տեղից տեղ փոխադրել։
Այժմ ինձ մնում էր ամրոց վերադառնալ։ Բայց այդ ժամանակ գլխումս մի նոր պլան հայտնվեց, և ես այնպես գոհ էի այդ պլանից, որ ոչ մի նավապետ Սմոլետ չէր կարող ինձ ստիպել, որ հրաժարվեմ։ Ես մտածեցի, օգտվելով գիշերվա մթությունից, նավակով մոտենալ «Իսպանոլային» և կտրել խարիսխի ճոպանը։ Թող հոսանքը նավին ափ դուրս գցի։ Ես համոզված էի, որ ավազակները, որ առավոտյան այնպիսի դիմադրության էին հանդիպել, պատրաստվում էին խարիսխը բարձրացնել և ծով դուրս գալ։ Պետք էր խանգարել, քանի ուշ չէր։ Նավի վրա, հերթապահների տրամադրության տակ, ոչ մի մակույկ չէր մնացել, հետևապես ճոպանը կարելի էր կտրել առանց վտանգի ենթարկվելու։
Սպասելով, որ վերջնականապես մթնի, ես նստեցի ավազի վրա և սկսեցի պաքսիմատ կրծել։ Դժվար է պատկերացնել մի ավելի հարմար գիշեր մտածածս կատարելու համար։ Ողջ երկինքը պատած էր թանձր մշուշով։ Երբ մարեցին ցերեկվա վերջին ճառագայթները, խոր խավարը պատեց Գանձերի կղզուն։ Եվ երբ վերջապես նավակն ուսիս գցած, դուրս եկա հովտից և սայթաքելով մոտեցա ջրին, խոր խավարի միջից միայն երկու լույս էին փայլում, առաջինը մի մեծ խարույկ էր ափին, ճահճի վրա, որի մոտ ծովահենները հարբեցողությամբ էին զբաղված, երկրորդ լույսն իսկապես ծածկված էր ինձանից. դա նավի առջևի մասի պատուհանն էր։ Ես տեսնում էի միայն լույսի մի բիծ մշուշի մեջ։
Տեղատվությունն արդեն սկսվել էր, ափի և ջրի մեջ կազմելով թաց ավազի մի լայն շերտ։ Շատ անգամ ես խրվեցի տիղմի մեջ, մինչև որ հասա նահանջող ջրին։ Մի քանի քայլ ծանծաղուտով անցնելով, ես արագ և ուժեղ կերպով նավակը դրեցի ջրի մակերևույթի վրա։
== Գլուխ XXIII։ Տեղատվության իշխանության տակ ==
Նավակը, ինչպես ենթադրում էի, իմ հասակի ու քաշի մարդու համար շատ համապատասխան էր։ Այն թեթև էր, շարժուն, սակայն դրա հետ միասին այնքան ծռակող ու արագաշարժ, որ վարելն անհնարին էր։ Ինչ ուզում ես արա, կաշվիցդ դուրս եկ, անվերջ պտտվում է։ Ինքը՝ Բեն Գանը հետո խոստովանեց, որ այդ նավակը կարող է գործածել նա, ով «արդեն սովոր է նրա քմահաճույքին»։
Իհարկե, ես դեռ նավակի քմահաճույքին սովոր չէի․ ինչ ուղղությամբ ասես սլանում էր, բացի քո ցանկացած ուղղությունից։ Ավելի հաճախ դառնում էր դեպի ափը, և եթե տեղատվություն չլիներ, հազիվ թե կարողանայի նավին հասնել։ Իմ բախտից տեղատվությունն ինձ դեպի «Իսպանոլան» էր տանում։
Նախ նկատեցի մի բիծ, որն իրեն շրջապատող խավարից ավելի սև էր։ Հետո տեսա նավի իրանն ու կայմերը։ Եվ մի ակնթարթից հետո (որովհետև ինչքան հեռու էի գնում, այնքան արագ էր քաշում տեղատվությունը), հասա խարսխի ճոպանին և բռնեցի։
Այնքան ուժեղ էր նավի ձգտումը խարսխից ազատվելու, որ ճոպանը լարի նման ձգված էր։ Նավի տակ տեղատվությունն ալեկոծվում ու աղմկում էր լեռնային գետակի նման։ Դանակիս մի զարկը, և «Իսպանոլան» կսլանա այնտեղ, ուր նրան կքաշի հոսանքը։
Սակայն ես ժամանակին գլխի ընկա, որ ամուր ձգված ճոպանը, եթե միանգամից կտրեմ, ձիու սմբակի ուժով կխփի ինձ, նավակը շուռ կգա, և ես ծովի հատակը կգնամ։
Ես կանգ առա և սկսեցի սպասել։ Եթե հաջող դեպք չլիներ, ես, երևի, վերջ ի վերջո հրաժարվեի իմ մտադրությունից։ Գիշերը մոտենալով, թեթև քամին, որ սկզբում փչում էր հարավ-արևելքից, ապա հարավից, դարձավ հարավարևմտյան։ Հանկարծակի վրա հասած փոթորիկը «Իսպանոլային» շուռ տվեց հոսանքի դեմ։ Ճոպանը թուլացավ և իմ ձեռքը, որով բռնել էի, ջրի մեջ մտավ։
Հասկանալով, որ ոչ մի վայրկյան չի կարելի բաց թողնել, հանեցի դանակս, ատամներովս բացեցի և սկսեցի մեկը մյուսի ետևից կտրտել ճոպանի մանրաթելերը։ Երբ միայն երկու մանրաթել մնաց կտրելու, ճոպանը նորից ձգվձց, և ես սկսեցի սպասել քամու հետևյալ թափին։
Նավասենյակից վաղուց բարձր ձայներ էին լսվում։ Բայց, ճշմարիտն ասած, ես այնպես տարված էի իմ գործով, որ նրանց վրա ուշադրություն չէի դարձնում։ Այժմ, երբ գործ չունեի, սկսեցի ականջ դնել։
Ես ճանաչեցի երկրորդ ավագ նավաստի Իզրայել Հենդսի ձայնը, նրա, ով մի ժամանակ Ֆլինտի մոտ հրաձիգ էր։ Երկրորդ ձայնն, անկասկած, պատկանում էր կարմիր թասակով բարեկամիս։ նրանք երկուսն էլ սաստիկ հարբած էին և շարունակում էին խմել։ Նրանցից մեկը հարբածի ճիչով պատուհանը բացեց և ինչ-որ մի բան ջուրը շպրտեց, երևի դատարկ շիշ։ Ասենք, նրանք ոչ թե միայն խմում, այլև կատաղաբար վիճում էին։ Հայհոյանքները կարկտի նման թափվում էին, և երբեմն ինձ թվում էր, որ գործը տուրուդմբոցի է հասնում։ Սակայն ամեն անգամ ձայները հանդարտվում էին, և վեճը դադարում էր։ Հետո նորից էին սկսում, որ մի քանի րոպեից դադարեն։
Ափին, ծառերի բների միջից ես տեսնում էի խարույկի կրակը։ Այնտեղ ինչ-որ մեկը մի հին, տխուր, միապաղաղ նավաստու երգ էր երգում, որի յուրաքանչյուր տողից հետո ոռնոցի նման դայլայլ էր կրկնվում։ Մեր ճանապարհորդության ժամանակ ես այդ երգը շատ էի լսել։ Այն այնքան երկար էր, որ ոչ մի երգիչ մինչև վերջ չէր կարողանում երգել և ձգում էր մինչև այն ժամանակ, որքան համբերություն ուներ։ Ես այդ երգից միայն մի քանի բառ եմ հիշում.
Յոթանասունհինգն էլ չվերադարձան տուն,<br />
Նրանք խեղդվեցին ծովի հորձանքում։
Ես մտածեցի, որ այդ տխուր երգը, երևի, միանգամայն համապատասխանում է այն տխրությանը, որ պատել է ծովահեններին, որոնք այսօր այնքան ընկեր կորցրին։ Սակայն շուտով համոզվեցի, որ իրականում այս ծովային բանդիտներն անզգա են այնպես, ինչպես ծովը, որի վրայով ճանապարհորդում էին։
Վերջապես քամին կրկին թափով փչեց։ Մթության մեջ նավը կրկին դեպի ինձ շարժվեց։ Ես զգացի, որ ճոպանը կրկին թուլացավ, և մի ուժեղ հարվածով կտրեցի վերջին մանրաթելը։
Իմ նավակի վրա քամին ոչ մի ազդեցություն չունեցավ, և ես անսպասելի կերպով հայտնվեցի «Իսպանոլայի» եզրի տակ։ Նավը, հողմահար եղած, կամաց պտտվում էր իր առանցքի շուրջը։
Ես ամբողջ ուժով թիավարում էի, րոպե առ րոպե սպասելով, որ նավակը կշրջվի։ Սակայն նավը նավակիս քաշում էր իր ետևից, և ես ոչ մի կերպ հեռանալ չէի կարողանում, այլ՝ միայն կամաց շարժվում էի քթից դեպի ետևի մասը։ Ասենք, վերջապես, նավակն սկսեց հեռանալ, և ես արդեն հույս ունեի բաժանվել վտանգավոր հարևանից։ Սակայն այդ ժամանակ ձեռքս ընկավ նավախելից կախված ճոպանի ծայրը։ Ես իսկույն բռնեցի։
Թե ինչո՞ւ բռնեցի, չգիտեմ։ Երևի, անգիտակցաբար։ Իսկ երբ ճոպանն իմ ձեռքին էր, և ես համոզվեցի, որ ամուր է կապված, հանկարծ հետաքրքրությունս բորբոքվեց և որոշեցի նայել նավասենյակի պատուհանից։
Ձեռքերով տնտղելով, ճոպանի օգնությամբ նավակս քաշեցի դեպի նավի ետևի կողմը։ Այս հանգամանքը սաստիկ վտանգ էր սպառնում․ նավակն ամեն վայրկյան կարող էր շուռ գալ։ Բարձրանալով, ես տեսա նավասենյակի մի մասն ու առաստաղը։
Այդ ժամանակ նավը և նրա ուղեկիցը՝ նավակը, արագ ընթանում էին հոսանքով։ Մենք արդեն հավասարվել էինք ափի խարույկին։ Նավը բարձրաձայն «խոսեց», ինչպես ասում են ծովագնացները, այսինքն սկսեց աղմուկով ճեղքել ալիքները, և մինչև ես չնայեցի պատուհանից, չկարողացա հասկանալ, թե ինչու պահպանության համար նավում թողնված ավազակները տագնապ չեն բարձրացնում։ Սակայն մի հայացքով նավասենյակը նայելով, բավական էր հասկանալ բոլորը։ Իսկ ես իմ երերուն նավակում կանգնած, իսկապես կարող էի միմիայն մի հայացք ձգել։ Հենդսը և նրա ընկերը, իրար կոկորդից բռնած, կռվում էին։
Ես ընկա նստարանի վրա։ Մի ակնթարթ ևս, նավը կշրջվեր։ Իմ առջև դեռևս երևում էին ծովահենների կատաղած, արյունալի դեմքերը, ծխացող լամպի աղոտ լույսի տակ։ Ես աչքերս փակեցի, որ նրանք կրկին մթությանն ընտելանան։
Անվերջ պարերգը վերջապես դադարեց, և խարույկի մոտ կերուխում անողները երգեցին ինձ ծանոթ երգ․
Տասնհինգ մարդ մեռելի սնդուկի վրա,<br />
Յո-խո-խո և մի շիշ ռոմ,<br />
Խմիր և սատանան քեզ մինչև վերջը կհասցնի,<br />
Յո-խո-խո և մի շիշ ռոմ։
Մտածելով, թե ռոմն ու սատանան ինչ են անում այժմ «Իսպանոլայի» նավասենյակում, ես հանկարծակի ցնցում զգացի։ Նավակս սաստիկ թեքվել էր և ուղղությունը փոխել։ Հոսանքի արագությունը տարօրինակ կերպով արագացել էր։
Ես աչքերս բաց արի։ Շուրջս, թեթև ծծմբե լույսով կայծերի նման փայլատակելով, աղմկում, փրփրում էին մանրիկ ալիքները։ Թվում էր, որ «Իսպանոլան» էլ էր ուղղությունը փոխել։ Ես մռայլ կերպով տեսնում էի նավի կայմերը մութ երկնքում։ Այո՛, ինչքան շատ էի նայում, այնքան հաստատ էի համոզվում, որ նավը դեպի հարավ է գնում։
Ես ետ նայեցի և քիչ մնաց, որ սիրտս պայթի։ Այժմ խարույկը վառվում էր հենց իմ մեջքի ետևում։ Ուրեմն, հոսանքը ծռվել է դեպի աջ, տանելով իր հետ և՛ ծանր նավը, և՛ իմ թեթև, պարող նավակը։ Կատաղի հոսանքը նեղ նեղուցով մեզ դեպի բաց ծովն էր քաշում։
Հանկարծ նավը մի, առնվազն քսան աստիճանի, պտույտ էլ արավ, և այդ վայրկյանին ես լսեցի նախ մի ճիչ, ապա մյուսը։ Սանդուղքի վրայից անցնող ոտների ձայն լսեցի և հասկացա, որ հարբածները կռիվը դադարեցրել են։ Դժբախտությունը երկուսին էլ սթափեցրել է։
Ես պառկեցի իմ ողորմելի նավակի հատակին և հանձնվեցի ճակատագրի քմահաճույքին։ Նեղուցից դուրս գալով, ես պիտի ընկնեի գազազած ալեկոծության մեջ, որն արագությամբ կփրկեր ինձ բոլոր հոգսերից։ Մահից ես չէի վախենում, բայց տանջալից էր անգործ պառկել և սպասել մահվան։
Այդպես մի քանի ժամ պառկած մնացի։ Ալիքներն ինձ այս ու այն կողմն էին շպրտում և վրաս ջրի կաթիլներ թափում։ Յուրաքանչյուր նոր ալիք ինձ անխուսափելի մահ էր սպառնում։ Բայց կամաց-կամաց ես հոգնեցի։ Չնայած սարսափելի դրությանս, ես թմրեցի և անզգայացա։ Երբ քնեցի, երազումս տեսա իմ հայրենի վայրերը և հին «Ծովակալ Բենբոուն»։
== Գլուխ XXIV։ Մակույկի մեջ ==
Երբ զարթնեցի, բոլորովին լույս էր արդեն։ Ես տեսա, որ հոսանքն ինձ տանում է Գանձերի կղզու հարավարևմտյան ափով։ Արեգակն արդեն դուրս էր եկել, բայց հեռադիտակի հսկա զանգվածը, որ իջնում էր դեպի ծովն անառիկ ժայռերով, նրա առաջը փակել էր։
Քարշակի գլուխը և Միջնակայմ ժայռը գտնվում էին իմ կողքին։ ժայռը մերկ էր ու սև, իսկ Գլուխը շրջապատված էր քառասուն-հիսուն ֆուտ բարձրություն ունեցող ապառաժներով և թափված ժայռերի կույտերով։ Ինձնից մինչև կղզին քառորդ մղոնից ոչ ավելի տարածություն կար։ Ես որոշեցի հարցնել թիակը և թիավարել։
Սակայն շուտով ստիպված էի հրաժարվել այդ մտադրությունից։ Փուլ եկած ժայռերի միջից կատաղած մռնչում էր ալեկոծությունը։ Հսկա ալիքները մեկը մյուսի ետևից գոռուն-գոչյունով դեպի վեր էին բարձրանում փրփրած։ Ես տեսա, որ մոտենալով ափին կամ կկորչեմ այդ ալիքների մեջ, կամ անտեղի ուժ կգործադրեմ, բարձրանալու անառիկ ապառաժների վրա։
Բայց միայն այս չէր, որ վախեցնում էր ինձ: Սեղանի նման տափակ ժայռերի վրա սողում էին ինչ-որ ահագին լպրծուն հրեշներ, ինչ-որ անհավատալի չափի կակղամորթներ։ Երբեմն նրանք թռչում էին ջրի մեջ և սուզվում։ Կակղամորթները հաչում էին, և ժայռերի խլացուցիչ արձագանքը կրկնում էր նրանց վայրի հաչոցը։
Հետագայում ես իմացա, որ դրանք ծովային առյուծներ են, միանգամայն անվնաս կենդանիներ ծովաշան ցեղից։ Սակայն նրանց տեսքը սարսափելի էր, ափն անմերձենալի էր, մակընթացությունն ուժեղ խփում էր ժայռերին և իմ՝ ափին մոտենալու ցանկությունը կորավ։ Ավելի լավ է սովից մեռնել բաց ծովում, քան երես առ երես այդպիսի վտանգների հանդիպել։
Այդ Ժամանակ փրկվելու մի այլ հնարավորություն պատկերացրի։ Քարշակի Գլխից դեպի հյուսիս ես տեսա տեղատվության Ժամանակ մերկացող մի երկար ավազոտ ծանծաղուտ, իսկ ավելի հյուսիսում՝ մի ուրիշ հրվանդան, այն հրվանդանը, որ մեր քարտեզի վրա նշանակված էր Անտառոտ հրվանդան անունով։ Այդ հրվանդանի վրա աճել էին կանաչ հսկա եղևնիներ, որոնք մինչև ջուրն էին իջնում։
Ես հիշեցի Սիլվերի խոսքերը, թե կղզու արևմտյան ափի երկարությամբ կա մի հոսանք, որ գնում է դեպի հյուսիս։ Հասկացա, որ այդ հոսանքի մեջ եմ ընկել և որոշեցի Քարշակի գլուխն անցնելուց հետո, փորձեմ իջնել Անտառոտ հրվանդանի մոտ, որն ինձ ավելի սիրալիր էր թվում։
Ծովի վրա մեռյալ ալեծածանություն էր։ Հարավից համառ ու սիրալիր քամի էր փչում և ինձ հոսանքով տանում։ Ալիքները համաչափ բարձրանում և իջնում էին։
Եթե ուժեղ քամի լիներ, ես վաղուց խեղդված կլինեի։ Սակայն մեղմ քամու ժամանակ կարելի էր զարմանալ միայն, թե ինչքան ճարպիկ էր իմ պստլիկ, թեթև նավակը։ Պառկած լինելով նավակի հատակին և չորս կողմը նայելով, ես շատ անգամ տեսա հսկա ալիքի կապտավուն գավաթն իմ գլխի վրա։ Բայց իմ նավակը թռչկոտելով, թեթև պարելով, թռչում էր ալիքների կատարի վրա և թռչնի նման սահուն իջնում։
Կամաց-կամաց այնպես համարձակ դարձա, որ մինչև անգամ փորձեցի թիավարել։ Սակայն հավասարակշռության ամենափոքր խախտում ազդում էր իմ նավակի վրա։ Հենց որ շարժվում էի, նավակը փոխում էր իր սահունությունը, արագ իջնում էր ալիքների կատարից դեպի ջրային փոսը, այնպես որ գլուխս պտտվում էր և ջրակաթիլներ բարձրացնելով, խրվում էի հետևյալ ալիքի մեջ։
Վախեցած, թրջված, ես նորից պառկեցի հատակին։ Թվում էր, թե նավակը միանգամից սթափվեց և առաջվա զգուշությամբ տարավ ինձ, ալիքների միջով։ Ինձ համար պարզ էր, որ թիավարել չէր կարելի։ Բայց ինչպե՞ս ափ հասնեի։
ես վախեցա, բայց գլուխս չկորցրի։ Ամենից առաջ իմ նավաստիական գլխարկով սկսեցի զգուշորեն ջուրը դուրս թափել, ապա, դիտելով նավի ընթացքը, աշխատեցի հասկանալ, թե ինչու է նավակն այդպես թեթև սահում ալիքների վրայով։ Ես նկատեցի, որ յուրաքանչյուր ալիք, որ ափից կամ նավից պատկերանում է որպես հսկա և հարթ սար, իսկապես, ավելի շուտ, նման է անհարթ բլուրների շղթայի, սրածայր գագաթներով, լանջերով ու հովիտներով։ Նավակը դյուրությամբ խուսանավում էր, յուրաքանչյուր անգամ ընտրում հովիտներ, խուսափելով սեպ լանջերից և բարձր գագաթներից։
«Շատ լավ,— որոշեցի ես,— գլխավորն այն է, որ հանգիստ պառկեմ և հավասարակշռությունը չխախտեմ։ Բայց հարմար դեպքում կարելի է երբեմն թիավարել դեպի ափը»։
Այդպես էլ արեցի։ Արմունկների վրա, անհարմար դրությամբ պառկած, երբեմն թիակը թափահարում էի և նավակը դեպի ափ էի ուղղում։
Սա մի անտանելի, դանդաղ աշխատանք էր, սակայն ես որոշ հաջողության հասա։ Այնուամենայնիվ, հավասարվելով Անտառոտ հրվանդանին, ես հասկացա, որ անպատճառ կսլանամ նրա մոտով, թեև իսկապես ափն ինձանից այժմ միայն մի քանի հարյուր յարդ էր հեռու։ Ես տեսա ծառերի կանաչ, զով կատարները։ Նրանց տարուբերում էր թեթև քամին։ Ես հավատացած էի, որ հետևյալ հրվանդանը բաց չեմ թողնի։
Ժամանակն անցնում էր, և ես սկսեցի ծարավից տանջվել։ Արեգակը շլացուցիչ կերպով փայլում էր, արտացոլելով ալիքների մեջ։ Ջրակաթիլները չորանում էին իմ երեսի վրա և մինչև անգամ շրթունքներս ծածկվեցին աղի շերտով։ Կոկորդս չորացել էր, գլուխս ցավում էր։ Ծառերն այնքան մոտիկ էին, այնպես հրապուրում էին իրենց ստվերով, բայց հոսանքն արագ սլացրեց ինձ հրվանդանի մոտով։ Եվ այն, ինչ որ տեսա, կրկին հայտնվելով բաց ծովում, իմ բոլոր պլանները փոխեցին։
Առջևիս, կես մղոն, գուցե և պակաս, տարածության վրա ես տեսա «Իսպանոլան», որ արագ առաջ էր գնում։ Անկասկած ինձ կտեսնեն և կվերցնեն։ Ծարավն այնպես տանջում էր ինձ, որ ես մինչև անգամ չգիտեի ուրախանալ, թե տխրել։ Սակայն երկար մտածել չվիճակվեց, որովհետև սաստիկ զարմացա։ «Իսպանոլան» առաջ էր գնում միջնակայմով և երկու եռանկյունի առագաստներով։ Նրա արտասովոր գեղեցկություն ունեցող առագաստները շլացուցիչ կերպով փայլում էին։ Երբ առաջին անգամ նավը տեսա, բոլոր առագաստներն ուռած էին։ Նավն ուղղված էր դեպի հյուսիս-արևմուտք։ Ես մտածեցի, որ նավի վրա գտնված մարդիկ որոշել էին շրջել կղզու չորս կողմը և վերադառնալ նախկին կանգնած տեղը։ Հետո նավն սկսեց ավելի ու ավելի դեպի արևմուտք ծռվել, և ես մտածեցի, որ ինձ արդեն նկատել են և ուզում են վերցնել։ Հանկարծ նավը ծռվեց ուղիղ դեպի քամու հակառակ կողմը և անօգնական կերպով կանգ առավ կախված առագաստներով։
— Արջեր,— ասացի ինքս ինձ։— Երևի այնքան խմել, են, որ անզգայացել են։ Կստանային նրանք նավապետ Սմոլետից նավն այդպես ղեկավարելու համար։
Այդ ժամանակ նավը դեսուդեն թեքվելով, լրիվ շրջան կատարեց, նորից կանգնեց քիթը քամու դեմ և նորից կանգ առավ։ Այդպես կրկնվեց մի քանի անգամ։ «Իսպանոլան» գնում էր երբեմն դեպի հարավ, երբեմն՝ հյուսիս, երբեմն դեպի արևելք, երբեմն՝ արևմուտք, առագաստները թափահարելով և անդադար դառնալով դեպի այն ուղղոլթյունը, որից քիչ առաջ հեռացել էր։ Ինձ համար պարզ էր, որ նավը ոչ ոք չի վարում։ Իսկ ի՞նչ եղան մարդիկ։ Նրանք կամ սարսափելի հարբած են, կամ նավից հեռացել են։ Եթե ես բարձբանամ նավի վրա, գուցե կարողանամ նավը վերադարձնել նավապետին։
Հոսանքը նավակը տանում էր դեպի նավը միատեսակ արագությամբ, բայց նավն այնպես արագ էր փոխում իր ուղղությունը, այնքան հաճախ կանգ էր առնում, որ համարյա առաջ չէր շարժվում։ Եթե կարողանայի նստել նավակի մեջ և թիավարել, անկասկած կհասնեի նավին։ Եվ հանկարծ իսկապես ցանկացա հասնել։ Նոր արկածների ծարավը պատեց ինձ, իսկ անուշ ջրի մասին մտածելն իմ անմիտ վճռականությունը կրկնապատկեր։
Ես վեր կացա, և իսկույն ալիքը ոտից մինչև գլուխ թրջեց ինձ։ Բայց այդ բանն ինձ չսարսափեցրեց։ Ես նստեցի և, ժողովելով բոլոր ուժերս, սկսեցի թիավարել։ Սկսեցի հետապնդել «Իսպանոլային», որը ոչ ոք չէր վարում։ Երբեմն ալիքներն այնպես էին շպրտում ինձ, որ իմ սիրտը թպրտում էր ինչպես թռչուն։ Հաճախ կանգնում էի և նավակի մեջ հավաքված ջուրը թափում։ Այնուամենայնիվ, շուտով ես ընտելացա նավակին և սկսեցի այնպես զգույշ ուղղություն տալ կատաղած ալիքների միջով, որ միայն երբեմն փրփուրի մանր կտորներ էին խփում երեսիս։
Իմ և նավի մեջ եղած տարածությունը հետզհետե քչանում էր։ Ես արդեն կարողանում էի տեսնել ղեկի կոթի պղնձե փայլը։ Տախտակամածի վրա ոչ ոք չկար։ Ավազակները, երևի, փախել էին։ Իսկ եթե չէին փախել, ուրեմն նավաստիների սենյակում խոր քուն են մտել։ Ես նրանց կփակեմ այդ սենյակում և նավն ինչ կուզենամ կանեմ։
Հանկարծ բախտը ժպտաց ինձ։ Քամին մի քանի վայրկյան հանդարտվեց։ Ենթարկվելով հոսանքին, «Իսպանոլան» կամաց պտտվեց իր առանցքի շուրջը։ Ես տեսա նրա ետևի կողմը։ Նավաստիների սենյակի պատուհանը բաց էր։ Սեղանի վրա տեսա վառվող լամպ, թեև վաղուց ցերեկ էր։ Միջնակայմը դրոշակի նման կախված էր։ Նավն իր ընթացքը դանդաղեցրեց, որովհետև շարժվում էր միայն հոսանքի հետ։
Ես քիչ ետ էի մնացել նավից։ Սակայն այժմ, ջանքերս կրկնապատկելով, կարող էի կրկին հասնել նրան։
Ես արդեն նրանից ընդամենը հարյուր յարդ տարածության վրա էի գտնվում, երբ քամին նորից ուռեցրեց նրա առագաստները։ Նավը դարձավ դեպի ձախ և կրկին սահելով սլացավ ալիքների վրայով, ինչպես ծիծեռնակ։
Սկզբում ես հուսահատվեցի, հետո ուրախացա։ Նավը շրջան կատարեց և սկսեց ուղիղ դեպի ինձ լողալ։ Ահա նա անցավ մեզ բաժանող տարածության կեսը, հետո երկու երբորդը, ապա երեք քառորդը։ Ես տեսա, թե ինչպես էին փրփրում ալիքները նրա եզրերի տակ։ Իմ փոքրիկ նավակից նավը մի հսկա էր երևում։
Հանկարծ ես հասկացա, թե ինչ վտանգ էր սպառնում ինձ, եթե նավը դիպչեր իմ նավակին։ Մտածելու համար ժամանակ չէր մնում։ Պետք է փորձեի ազատվել։ Ես գտնվում էի մի ալիքի կատարի վրա, երբ նավի քիթը ճեղքեց հարևան ալիքը։ Ոտքի կանգնեցի և վեր ցատկեցի, նավակն ընկղմելով ջրի մեջ։ Ձեռքով բռնեցի բուշպրիտի վերի ծայրը, իսկ ոտս ընկավ պարանների արանքը։ Եվ սարսափահար եղած, կախված էի օդում։ Ներքևից տված թեթև զարկն ինձ իմաց ավեց, որ նավն ընկղմեց իմ նավակը և «Իսպանոլայից» այժմ ոչ մի կերպ չի կարելի հեռանալ։
== Գլուխ XXV։ Ես իջեցնում եմ «Ուրախ Ռոջերը» ==
Հենց բարձրացա բուշպրիտի վրա, ծածանվող եռանկյունի առագաստը խլացուցիչ ձայնով չխկաց, կարծես թնդանոթի կրակոց, ուռավ և ուղղությունը փոխեց։ Նավը, մինչև իջվածքը ցնցվեց։ Իսկ մի վայրկյան հետո, թեև մնացած բոլոր առագաստներն ուռած էին, սակայն եռանկյունի առագաստը կրկին չխկաց ու կախվեց։
Անակնկալ հարվածից քիչ էր մնում ջուրն ընկնեի։ ժամանակ չկորցնելով, սողալով բարձրացա բուշպրիտով և գլխիվայր ընկա տախտակամածի վրա։
Ես գտնվում էի ջրամբարի քամոտ կողմում։ Միջնակայմը ծածկում էր ինձնից նավախելի մի մասը։ Ես ոչ մի կենդանի արարած չտեսա։ Տախտակամածը, որ խռովության օրից չէր լվացվել, ապականված էր կեղտոտ ոտների հետքերով։ Բերանը կոտրված մի դատարկ շիշ ետ ու առաջ էր գլորվում ինչպես կենդանի։
Հանկարծ «Իսպանոլան» նորից գնաց քամու ուղղությամբ։ Եռանկյունի առագաստները չխկացին իմ ետևին։ Ղեկը շրջան կատարեց և նավը ցնցվեց։ Այդ վայրկյանին միջնակայմը, ճախարակները ճռնչացնելով, մի կողմ ընկանք և ես տեսա նավի ետևի կողմը։
Երկու ծովահենն էլ այնտեղ էին։ «Կարմիր թասակն» անշարժ պառկած էր մեջքի վրա։ Նրա ձեռքերը տարածված էին, ինչպես խաչված, ատամները բաց էին։ Իզրայել Հենդսը նստած էր գլուխը կրծքին խոնարհած։ Ձեռքերն անօգնական կախվել էին, երեսը, չնայած արևառության, ճարպե մոմի պես սպիտակ էր։
Նավը կատաղած ձիու նման ծառս էր լինում ու վեր-վեր նետվում։ Առագաստներն ուռել էին, առագաստափայտերն այնպես ուժեղ էին շարժվում, որ կայմը բարձր հառաչում էր։ ժամանակ առ ժամանակ նավի քիթը խրվում էր ալիքի, մեջ, և այն Ժամանակ ջրակաթիլների թեթև ամպերը թռչում էին զբոսարանի վրա։ Իմ այժմ խորտակվածք ինքնագործ շարժուն նավակն ավելի լավ էր պայքարում ալիքների դեմ, քան այս մեծ նավը։
Նավի յուրաքանչյուր թռիչքի հետ կարմիր թասակով ավազակը ցատկոտում էր։ Սակայն ինձ սարսափեցրեց այն հանգամանքը, որ նրա երեսի արտահայտությունը չէր փոխվում՝ առաջվա նման ատամները բացած ծիծաղում էր։ Իսկ Հենդսը յուրաքանչյուր ցնցումից սահում էր հեռու, դեպի նավախելը։ Քիչ-քիչ հասավ նավի եզրին և ոտը կախվեց հրի վրա։ Ես տեսնում էի միայն նրա մի ականջը և գանգրահեր բակենբարդի մի մասը։
Այդ ժամանակ ես նկատեցի, որ նրանց մոտ, տախտակների վրա արյան շերտեր են սևին տալիս և վճռեցի, որ հարբած դրությամբ կռվելիս, իրար սրախողխող են արել։
Եվ հանկարծ, երբ նավը մի քանի ակնթարթ կանգ առավ, Իզրայել Հենդսը թեթև հառաչելով շարժվեց դեպի իր առաջվա տեղը։ Այս տանջալից հառաչանքը, որ վկայում էր չափազանց հոգնածության մասին, մի վայրկյան կարեկցություն առաջացրեց իմ մեջ։ Բայց ես հիշեցի այն խոսակցությունը, որ լսել էի խնձորի տակառի մեջ նստած ժամանակ, և կարեկցությունն իսկույն անցավ։
Ես մոտեցա միջնակայմին։
— Ա՛յ, ես էլի նավի վրա եմ, պարոն Հենդս,— ասացի ես հեգնաբար։
Նա դժվարությամբ աչքերը դեպի ինձ դարձրեց, սակայն այնպես հարբած էր, որ զարմանք էլ չարտահայտեց։ Նա միայն մի բառ արտասանեց․
— Բրենդի։
Ես հասկացա, որ ժամանակ կորցնել չի կարելի։ Անցնելով կայմի տայկից, որը փակում էր իմ ճանապարհը, պարանե սանդուղքով վազեցի նավասենյակը։
Դժվար էր պատկերացնել, թե ինչպիսի ավերում էր տիրում այնտեղ։ Բոլոր արկղերի կողպեքները կոտրված էին։ Ավազակները, երևի, քարտեզն են որոնել։ Հատակը պատած էր կեղտի շերտով, որ ավազակները ոտներով բերել էին այն ճահճոտ տեղից, որտեղ հարբեցողությամբ էին զբաղված։ Սպիտակ գույնով ներկված և ոսկե շքաձողով զարդարված միջնորմների վրա կեղտոտ մատների հետքեր էին մնացել։
Տասնյակ դատարկ շշեր, ենթարկվելով տատանումին, զրնգալով անկյունից անկյուն էին գլորվում։ Բժշկի բժշկական գրքերից մեկը բաց ընկած էր սեղանին։ Թերթերի կեսը պոկված էր, երևի ծխախոտի համար։ Այս բոլոր այլանդակությունների մեջ առաջվա պես էր մռայլ ու մթին լամպը։
Ես նայեցի մառանը։ Տակառները դատարկ էին և անհամար քանակությամբ դատարկ շշեր թափված էին հատակին։ Հասկացա, որ բոլոր ծովահենների խռովության սկզբից հարբելուց գլուխ չեն թափել։
Այնուամենայնիվ, գտա մի կիսատ օղու շիշ Հենդսի համար։ Ինձ համար վերցրի մի քիչ պաքսիմատ, մի քիչ չոր միրգ, մի բուռ չամիչ և մի կտոր պանիր։ Բարձրանալով տախտակամած, ես այդ բոլրը դասավորեցի ղեկի մոտ, ավագ նավաստուց հեռու, որ ձեռքը չհասնի։ Հետո գնացի ու կուշտ ջուր խմեցի և միայն այդ ժամանակ շիշը պարզեցի Հենդսին։
Նա խմեց կեսից ոչ պակաս և միայն այն ժամանակ շիշը հեռացրեց բերանից։
— Երդվում եմ որոտով,— ասաց նա,— որ հենց այդ էր ինձ հարկավոր։
Ես նստեցի մի անկյունում և սկսեցի ուտել։
— Ծա՞նր եք վիրավորված,— հարցրեցի նրան։
Նա ինչ-որ հաչոցի ձայնով պատասխանեց․
— Եթե բժիշկը այստեղ լիներ, ես արագ կբուժվեի։ Սակայն, ինքդ տեսնում ես, գործերս հաջող չեն գնում։ Իսկ սա մեռավ,— ավելացրեց նա, գլուխը թեքելով դեպի կարմիր թասակ դրած մարդու կողմը։— Վատ ծովագնաց էր։ Իսկ դու որտեղի՞ց եկար։
— Ես եկել եմ այստեղ, որ վարեմ այս նավը, պարոն Հենդս,— ասացի ես։— Այսուհետև, մինչև հետևյալ կարգագրությունը, ինձ ձեր նավապետը համարեցեք։
Նա մռայլ նայեց ինձ, բայց ոչինչ չասաց։ Նրա թշերը թեթևակի կարմրեցին։ Բայց նրա տեսքը հիվանդագին էր, և նավի յուրաքանչյուր տատանումից ընկնում էր կողքի վրա։
— Ի միջի այլոց,— շարունակեցի ես,— այս դրոշակն ինձ դուր չի գալիս, պարոն Հենդս, եթե թույլ կտաք, ես կիջեցնեմ։ Ավելի լավ է դրոշակ չունենալ, քան այսպիսին։
Ես վազեցի կայմի մnտ, քաշեցի համապատասխան պարանը և իջեցնելով անիծված սև դրոշակը, ծովը շպրտեցի։
— Կորչի նավապետ Սիլվերը,— գոչեցի ես, գլխարկս թափահարելով։
Նա ուշադրությամբ դիտում էր ինձ՝ չբարձրացնելով գլուխը, և նրա դեմքը նենգություն էր արտահայտում։
— Ես կարծում եմ,— ասաց նա վերջապես,— ես կարծում եմ, նավապետ Հոկինս, որ դուք կուզենայիք ափ իջնել։ Եկեք այդ մասին խոսենք։
— Ինչու չէ,— պատասխանեցի ես,— հաճությամբ, պարոն Հենդս։ Շարունակեցեք։— Եվ ես կրկին վերադարձա իմ ուտելիքի մոտ և շարունակեցի մեծ ախորժակով ուտել։
— Այդ մարդը,— սկսեց նա, թույլ կերպով թափ տալով գլուխը դեպի դիակը։— Նրան Օ'Բրայեն էին անվանում․․․ Իռլանդացի էր։ Մենք նրա հետ առագաստները պարզեցինք և ուզում էինք վերադառնալ նավահանգիստ։ Սակայն նա մեռավ և գարշահոտություն է արձակում՝ ինչպես հոտած ջուրը նավամբարում։ Չգիտեմ, թե ով պետք է այժմ վարի նավը։ Առանց իմ ցուցմունքների դու այս նավը վարել չես կարող։ Լսի՛ր, ինձ ուտելու և խմելու բան տուր, վերքս փաթաթիր իմ հին շարֆով, դրա փոխարեն ես քեզ ցույց կտամ, թե ինչպես պետք է նավը վարել։ Համաձա՞յն ես։
— Միայն նկատի ունեցեք,― ասացի ես,— նավապետ Կիտի նավակայանը վերադառնալ չեմ ուզում։ Ես ուզում եմ նավը տանել Հյուսիսային նավահանգիստը և այնտեղ հանդարտ մոտենալ ափին։
— Լա՛վ,— բացականչեց նա։— Մի՞թե ես այնպես ապուշ եմ։ Մի՞թե չեմ հասկանում։ Շատ լավ եմ հասկանում, որ ես տանուլ եմ տվել, և որ դու ես տարել։ Ի՞նչ կա որ։ Դու ուզում ես հյուսիսային նավահանգի՞ստը գնալ։ Բարեհաճի՛ր։ Ես ընտրություն չեմ անի։ Երդվում եմ որոտով, որ ես կօգնեմ քեզ նավը տանել թեկուզ իմ կախաղանի տախտակամածը։
Նրա խոսքերը ինձ անմիտ չթվացին։ Մենք պայման կապեցինք։ Երեք րոպեից հետո «Իսպանոլան» արդեն գնում էր Գանձերի կղզու ափով։ Ես հույս ունեի հասնել մինչև կեսօր Հյուսիսային հրվանդանին, որ մինչև մակընթացությունը Հյուսիսային նավահանգիստը մտնենք։ Այն ժամանակ մենք, ոչ մի վտանգի չենթարկվելով, «Իսպանոլան» կմոտեցնենք ափին, կսպասենք մինչև ջուրը նստի և ցած կիջնենք։
Ես իջա ներքև, որոնեցի իմ սեփական սնդուկը և նրա միջից հանեցի այն մետաքսյա փափուկ թաշկինակը, որ նվիրել էր ինձ մայրս։ Իմ օգնությամբ Հենդսն այդ թաշկինակով կապեց ազդրի մեջ եղած խոր վերքը, որից արյուն էր հոսում։ Նախաճաշելուց և մի քանի ումպ անգլիական օղի խմելուց հետո նա զգալիորեն աշխուժացավ, ավելի ուղիղ նստեց, սկսեց ավելի արագ ու պարզ խոսել, ուրիշ մարդ դարձավ։
Բարեհաջող քամի փչեց։ Նավը թռչնի նման սլանում էր։ Ափերը երևում ու անհետանում էին։ Նրանց տեսքն ամեն րոպե փոխվում էր։ Կղզու բարձր մասը մնաց մեր ետևում։ Մենք սլանում էինք նոսր եղևնիներով պատած ցածր ավազոտ ափով։ Բայց այդ էլ վերջացավ։ Մենք շրջանցեցինք ժայռոտ բլուրը՝ կղզու ամենահյուսիսային մասը։
Նավ վարելն ինձ դուր եկավ։ Ես հիանում էի հրաշալի արևոտ եղանակով և գեղատեսիլ ափերով։ Ուտելիք ու խմելիք շատ ունեի, այլևս խղճի խայթոց չէի զգում նրա համար, որ փախել էի ամրոցից, որովհետև այդպիսի խոշոր հաղթանակ տարա։ Ես ամեն ինչով գոհ կլինեի, եթե ավագ նավաստու աչքերը չլինեին։ Նա ամենածաղրական ձևով աննահանջորեն հետևում էր ինձ, և նրա երեսի վրա ժամանակ առ ժամանակ տարօրինակ ժպիտ էր երևում։ Այդ ժպիտի մեջ ինչ-որ անզորություն ու տանջանք կար՝ ծերունու մռայլ ժպիտ։ Միաժամանակ նրա մեջ ինչ-որ ծաղրական, ինչոր դավաճանական բան կար։ Ես աշխատում էի, իսկ նա նենգամտությամբ քմծիծաղ էր տալիս և հետևում, հետևում, հետևում ինձ։
== Գլուխ XXVI։ Իզրայել Հենդսը ==
Քամին, կարծես ուզենալով սիրաշահել մեզ, հարավայինից դարձավ արևմտյան։ Մենք առանց դժվարության անցանք կղզու հյուսիս-արևելյան ծայրից մինչև Հարավային ծովախորշի մուտքը։ Սակայն վախեցանք մտնել ծովախորշը մակընթացությունից առաջ, որովհետև խարիսխ չունեինք։ Պետք է սպասեինք։ Ավագ նավաստին սովորեցնում էր ինձ, թե ինչպես պետք է վարել նավը, և շուտով ես մեծ հաջողություն ունեցա։ Հետո երկուսս էլ լուռ նստեցինք և սկսեցինք ուտել։
— Նավապետ,— ասաց նա վերջապես էլի նույն չարամիտ հեգնանքով։— Այստեղ ընկած է իմ հին ընկեր O'Բրայենը։ Ծովը չե՞ս գցի արդյոք։ Ես այնքան էլ փափկանկատ մարդ չեմ և խղճի խայթ չեմ զգում, որ նրան այն աշխարհն ուղարկեցի։ Սակայն, իմ կարծիքով, նա քիչ է զարդարում մեր նավը։ Իսկ քո կարծիքով ինչպե՞ս է։
— Ուժս չի պատի։ Բացի դրանից, այդ աշխատանքն իմ ճաշակով չէ։ Իմ կարծիքով թող պառկած մնա,— ասացի ես։
— Ի՜նչ դժբախտ նավ է այս «Իսպանոլան», Ջիմ,— շարունակեց նա, աչքով անելով։— Որքա՜ն մարդ է սպանվել այս «Իսպանոլայի» վրա և որքա՜ն խեղճ ծովագնացներ մեռան այն օրից, երբ ես ու դու հեռացանք Բրիստոլից։ Ես այսպիսի անհաջող ծովագնացություն երբեք չեմ տեսել։ Ահա Օ'Բրայենն էլ մեռավ։ Նա իսկապես մեռե՞լ է։ Ես անգետ մարդ եմ, իսկ դու կարդալ ու համրել գիտես։ Ասա ինձ ճիշտը ուղղակի․ մեռածն այնպես էլ մեռա՞ծ է մնում, թե երբևիցե հարություն է առնում, ինչպես բացատրում են տերտերները։
— Դուք կարող եք սպանել մարմինը, պարոն Հենդս, և ոչ թե հոգին,— ասացի ես։— Այսպես են սովորեցրել ինձ մեր եկեղեցում։ Իմացեք, որ Օ'Բրայենն այս րոպեիս կենդանի է և այն աշխարհից հետևում է մեզ։
— Ա՜խ,— ասաց նա։— Ի՜նչ վիրավորական է։ Ուրեմն ես իզուր եմ ժամանակ կորցրել։ Ասենք, ոգիները, իմ կարծիքով, մեծ վնաս տալ չեն կարող։ Ես ոգիների հետ գործ ունեցել եմ, Ջիմ։ Լսիր, ես ուզում եմ խնդրել քեզ, որ իջնես նավասենյակը և բերես․․․ Սատանան տանի, ես մոռացել եմ, որ հարկավոր է․․․ Հա՛, ինձ համար մի շիշ գինի բերես, Ջիմ։ Բրենդին շատ թունդ է ինձ համար։
Ավագ նավաստու մոռացկոտությունն ինձ կասկածելի թվաց։ Ճիշտն ասած, ես չհավատացի, որ գինին նրան ավելի է դուր գալիս, քան անգլիական օղին։ Այդ ամենը միայն պատրվակ է։ Գործը պարզ էր․ նա ուզում էր, որ ես տախտակամածից հեռանամ։ Բայց ինչի՞ համար էր ուզում։ Նա խուսափում էր իմ աչքերին նայելուց։ Նրա հայացքը շարունակ այս ու այն կողմն էր թափառում՝ երբեմն երկինքն էր նայում, երբեմն մեռած Օ'Բրայենին։ Նա ամբողջ ժամանակ ժպտում էր, մինչև անգամ խորամանկության առատությունից լեզվի ծայրը բերանից հանում էր։ Սրանից ծծկեր երեխան էլ գլխի կընկներ, որ նա ինչ-որ բան է մտածում։ Այնուամենայնիվ, ես ցույց չավի, որ կասկածում եմ։
— Գինի՞,— հարցրի ես։— Շատ լավ։ Ինչպիսի՞ գինի՝ սպիտա՞կ, թե՞ կարմիր։
― Միևնույն է, բարեկամս,— պատասխանեց նա։— Միայն թե թունդ լինի և շատ։
— Լա՛վ․․․ Ես ձեզ համար պորտվեյն կբերեմ, պարոն Հենդս։ Բայց հարկավոր է որոնել։
Ես վազեցի ներքև, աշխատելով, որ կոշիկներս որքան կարելի է պինդ զարկեմ գետնին։ Հետո կոշիկներս հանեցի, անձայն անցա պահեստի միջանցքով դեպի նավաստիների սենյակը, այնտեղից պարանե սանդուղքով բարձրացա, գլուխս պատուհանից հանեցի և սկսեցի նայել դեպի տախտակամածը։ Հենդսը երբեք գլխի չէր ընկնի, թե ես դիտում եմ նրան։ Այնուամենայնիվ, ես բոլոր միջոցները ձեռք առա, որ նրա ուշադրությունը դեպի ինձ չգրավեմ։
Եվ առաջին իսկ հայացքից համոզվեցի, որ իմ ամենավատ կասկածներն էլ ճշմարիտ են։
Նա չորեքթաթ արած արագ մագլցում էր տախտակամածի վրայով, թեև, երևի, նրա վիրավոր ոտը չափազանց ցավում էր, որովհետև յուրաքանչյուր շարժումից հետո բարձր հառաչում էր։ Կես րոպեի ընթացքում նա հասավ ջրատար խողովակին, որի մոտ ընկած էր նավի ճոպանը, օղաձև ծալված և այնտեղից մի մեծ դանակ, ավելի ճիշտ մի կարճ դաշույն հանեց, որը մինչև կոթը ներկված էր արյունով։ Նա դիտեց դաշույնը, դուրս գցելով ներքևի ծնոտը, ձեռք տվեց դաշույնի բերանին և արագ կռնատակին դնելով, կրկին իր հին տեղը սողաց։
Ես իմացա, ինչ ինձ պետք էր։ Իզրայելը կարող է շարժվել, նա զինված է։ Քանի որ նա աշխատում էր հեռացնել ինձ տախտակամածից, ուրեմն, ես նրա զոհը կլինեմ։ Իսկ ի՞նչ էր պատրաստվում անել իմ մահից հետո՝ ամբողջ կղզու երկարությամբ հյուսիսային ծովախորշից մինչև ծովահենների ճամբարը քարշ գալ կամ թնդանոթ արձակել և ընկերներին օգնության կանչել՝ այդ, իհարկե, ես չգիտեի։
Ես կարող էի վստահել Հենդսին միայն մի բանում, որովհետև այդ բանում մեր շահերը համապատասխանել էին․ մենք երկուսս էլ ուզում էինք նավը մի անվտանգ տեղ հասցնել, որ հետո կարելի լիներ հեշտ ու անվտանգ հանել։ Քանի որ այդ բանը չի արված, իմ կյանքն անվտանգ է։
Խորհելով, ես ժամանակ չկորցրի։ Գաղտագողի անցա նավասենյակը, կոշիկներս հագա, վերցրի մի շիշ գինի և տախտակամած վերադարձա։
Հենդսը նույն դրության մեջ պառկած էր։ Նրա աչքերը կկոցված էին, իբրև թե այնքան թույլ էր, որ պայծառ լույսը տանել չէր կարող։ Նա նայեց ինձ, սովորական կերպով կոտրեց շշի բերանը և միանգամից համարյա թե շիշը դատարկեց, ասելով, ինչպես սովորաբար ասում են․
— Քո կենացը։
Հետո, քիչ հանգստանալով, գրպանից մի ծամելու ծխախոտ հանեց և խնդրեց մի կտոր կտրել։
— Բարի եղիր։ Կտրիր,— ասաց նա,— թե չէ ես դանակ չունեմ, ուժս էլ չի պատում։ Ա՜խ, Ջիմ, Ջիմ, ես բոլորովին քայքայվել եմ։ Մի կտոր կտրիր։ Սա վերջին բաժինն է, որ ես պիտի ծամեմ իմ կյանքի ընթացքում։ Երկա՞ր կապրեմ արդյոք։ Շուտով ես այն աշխարհում կլինեմ։
— Լա՛վ,— ասացի ես։— Կկտրեմ։ Սակայն եթե ես ձեր տեղը լինեի․․․ Ինձ այդպես վատ զգալիս, ես կաշխատեի մահից առաջ ապաշխարել։
— Ապաշխարե՞լ,— հարցրեց նա։— Ի՞նչ խոստովանել։
— Ինչպե՞ս թե ինչ,— բացականչեցի ես։— Չգիտե՞ք, թե ինչ ապաշխարել։ Դուք դավաճանեցիք ձեր պարտականությանը։ Ողջ կյանքներդ անց եք կացրել ստի և արյան մեջ։ Ահա ձեր ոտների տակ ընկած է մի մարդ, որին քիչ առաջ սպանել եք դուք և ինձ հարցնում եք, թե ի՞նչ ապաշխարեմ։ Ահա թե ինչ, պարոն Հենդս։
Ես խոսում էի ջերմագին, ինչպես հարկավոր է, որովհետև մտածում էի կռնատակին թաքնված դաշույնի մասին և այն մասին, որ նա մտածել է ինձ սպանել։ Իսկ նա շատ գինի էր խմել, այդ պատճառով էլ ինձ պատասխանում էր արտասովոր հանդիսավորությամբ։
— Երեսուն տարի ես նավարկել եմ ծովերի վրա,— ասաց նա։— Տեսել եմ լավ բան էլ, վատ բան էլ, և՛ մրրիկ, և՛ ալեկոծություն, և՛ սով, և՛ էլի շատ բան։ Բայց, հավատա ինձ, ոչ մի անգամ չեմ տեսել, որ առաքինությունը մարդուն որևէ օգուտ տա։ Ճշմարիտը նա է, ով առաջինն է խփում։ Մեռածները չեն կծում։ Ահա իմ ողջ հավատը։ Ամե՛ն։ Լսի՛ր,― ասաց նա, հանկարծ բոլորովին ուրիշ ձայնով,— բավական է հիմար բաներ խոսենք։ Մակընթացությունը վաղուց է սկսել։ Լսիր իմ հրամաննները, նավապետ Հոկինս, և մենք քեզ հետ նավը ծովախորշ կմտցնենք։
Իսկապես որ մենք պետք է անցնեինք միայն երկու մղոնից ոչ ավել։ Սակայն ճանապարհը դժվար էր։ Պարզվեց, որ հյուսիսային ծովախորշի մուտքը ոչ թե միայն նեղ ու սակավաջուր է, այլև շատ ոլորապտույտ։ Ուշադրություն էր հարկավոր։ Ես բանիմաց կատարող էի, իսկ Հենդսը՝ հրաշալի հրամանատար։ Մենք այնպես վարպետորեն խոտորանավեցինք, այնպես անցանք բոլոր ծանծաղուտները, որ նայողի քեֆը կգար։
Երբ երկու հրվանդաններն էլ անցանք, մեզ չորս կողմից շրջապատեց ցամաքը։ Ինչպես հարավային, այնպես էլ հյուսիսային ծովախորշի ափերը ծածկված էին խիտ անտառով։ Սակայն ծովախորշը երկար էր, նեղ և, ճշմարիտն ասած, ավելի գետաբերանի էր նման, քան ծովախորշի։ Ուղիղ մեր առջև, հարավային անկյունում, մենք տեսանք մի ջարդված նավի կիսով չափ կիսափտած կմախք։ Դա մի մեծ, երեք կայմանի նավ էր։ Նա այնքան երկար ժամանակ էր մնացել այնտեղ, որ ջրաբույսերը չորս կողմից շրջապատել էին։ Տախտակամածի վրա թփեր էին աճել, որոնց մեջ վառ գույնի ծաղիկներ կային։ Տեսարանը տխուր էր, բայց ապացուցեց, որ այս ծովախորշը կանգ առնելու համար միանգամայն հարմար է։
— Նայի՛ր,— ասաց Հենդսը,— ահա ափին մոտենալու մի լավ տեղ։ Հարթ, մաքուր ավազ, երբեք ոչ մի ալիք չի լինում, չորս կողմն անտառ, այն նավի վրա, ինչպես այգում, ծաղիկներ են բուսնում։
— Իսկ նավը ծանծաղուտի մեջ չի՞ խրվի, եթե ափին մոտենանք,— հարցրեցի ես։
— Ծանծաղուտից դժվար չի լինի հանել, պատասխաններ նա։— Տեղատվության ժամանակ ճոպանը քաշիր մյուս ափը, փաթաթիր մեծ եղևնիներից մեկին, ծայրը քաշիր ետ ու փաթաթիր կայմին։ Հետո սպասիր մակընթացության։ Երբ մակընթացությունը կսկսվի, հրամայիր ողջ անձնակազմին միանգամից բռնել ճոպանը և քաշել։ Եվ նավը, ինչպես երիտասարդ գեղեցկուհի, ինքը դուրս կգա ծանծաղուտից։ Իսկ այժմ, որդիս, ժամակակ մի կորցնի։ Մենք ծանծաղուտի մոտ ենք, իսկ նավը չափազանց արագ է գնում։ Քիչ դեպի աջ․․․ ձախ․․․ ուղիղ․․․ ուղիղ։
Նա հրամաններ էր տալիս, իսկ ես շտապ ու ճիշտ կատարում էի։
Հանկարծ նա բացականչեց․
— Վարիր քամու ուղղությամբ, սրտակից բարեկամ։
Ես բոլոր ուժով ընկա ղեկի վրա։ «Իսպանոլան» շրջվեց և արագ մոտեցավ ափին, որ պատած էր ցածրիկ անտառով։ Ես այնպես տարվել էի այդ մանևրներով, որ մոռացել էի, թե մտադրվել էի ուշադրությամբ հետևել ավագ նավաստուն։ Ինձ հետաքրքրում էր միայն մի բան, թե երբ նավի հատակը կդիպչեր ավազին։ Ես մոռացա, թե ինչ վտանգ է սպառնում ինձ և նավի աջ եզրից կռացած, նայում էի, թե ինչպես նավի քթի տակ փրփրում է ջուրը։ Եվ առանց որևէ պայքարի կկորչեի ես, եթե հանկարծ անհանգստությունը չստիպեր ինձ ետ նայել։ Գուցե ես խշշոց լսեցի կամ աչքերիս տակով շարժվող ստվեր նկատեցի։ Գուցե իմ մեջ մի բնազդ զարթնեց, կատվի բնազդի նման։ Բայց շրջվելով, ես տեսա Հենդսին։ Նա ինձ բոլորովին մոտ էր՝ դաշույնն աջ ձեռքին։
Մեր հայացքները հանդիպեցին իրար, և երկուսս էլ բարձր գոռացինք։ Ես գոռացի սարսափից։ Նա, որպես կատաղած եզ, մռնչաց կատաղությունից և հարձակվեց ինձ վրա։ Ես թռա դեպի նավի քիթը և ձեռքիցս բաց թողի ռումպելը, որն իսկույն ուղղվեց։ Այս ռումպելն իմ կյանքը փրկեց, դիպավ Հենդսի կրծքին, և նա վայր ընկավ։
Մինչև Հենդսը ոտի կանգնեց, ես դուրս թռա այն անկյունից, որտեղ նա ինձ քշել էր։ Այժմ ամբողջ տախտակամածն իմ տրամադրության տակ էր, և ես կարող էի նրանից խուսափել, որքան կարող էի։ Միջնակայմի առաջ ես կանգ առա, ատրճանակը գրպանիցս հանեցի, նշան առա և կրակեցի։ Հենդսն ուղիղ դեպի ինձ էր գալիս։ Շնիկը չրթաց, բայց չպայթեց։ Պարզվեց, որ հրանցքում վառոդը թրջվել է։ Ես անիծեցի ինձ և իմ անփութությունը։ Ինչո՞ւ ես կրկին չլցրի ատրճանակը։ Չէ՞ որ ժամանակ շատ ունեի։ Այն Ժամանակ ես անզեն չէի կանգնի, ինչպես ոչխարը մսագործի առաջ։
Չնայած իր վերքին, Հենդսը զարմանալի արագ էր շարժվում։ Նրա սպիտակ մազերն ընկել էին կատաղությունից կարմրած դեմքի վրա։ Ես ժամանակ չունեի երկրորդ ատրճանակս հանելու։ Բացի դրանից, ես համոզված էի, որ այդ ատրճանակն էլ առաջինի նման թրջվել է։ Մի բան միայն պարզ էր․ ես պետք է ծլկեի Հենդսից, թե չէ ինձ կքշեր դեպի նավի քիթը, ինչպես քիչ առաջ քշեց դեպի նավի ետևի կողմը։ Եթե այս բանը նրան հաջողվեր, արյունոտ դաշույնի ամբողջ ինը կամ տասը վերշոկը կխրվեր իմ մարմնի մեջ։ Ես բռնեցի գլխավոր կայմը, որը բավականին հաստ էր և յուրաքանչյուր մկան լարած, սպասում էի։
Տեսնելով, որ ես պատրաստվում եմ ծլկելու, նա կանգ առավ։ Մի քանի վայրկյան այնպես էր ձևացնում, թե իսկույն կհարձակվի ինձ վրա կամ աջից, կամ ձախից։ Եվ ես հազիվ-հազ շրջվում էի երբեմն դեպի ձախ, երբեմն դեպի աջ։ Պայքարը նման էր այն խաղին, որ ես այնքան խաղացել էի տանը, Սև Բլրին մոտիկ ժայռերի մեջ։ Սակայն, իհարկե, խաղի ժամանակ երբեք սիրտս այդպես վայրի կերպով չէր տրոփում։ Այնուամենայնիվ, այդ խաղը հեշտ էր խաղալ երեխայի համար, քան մի ծեր ծովագնացի, որն ազդրին վերք ունի։ Ես քիչ համարձակ դարձա և մինչև անգամ սկսեցի մտածել, թե ինչով կվերջանա խաղը։ «Իհարկե,— մտածում էի,— ես կարող եմ երկար ժամանակ դիմանալ, բայց վաղ թե ուշ, այնուամենայնիվ նա ինձ վերջ կտա»։
Երբ մենք կանգնած էինք իրար դեմ ու դեմ, «Իսպանոլան» անսպասելի կերպով խրվեց ավաղի մեջ։ Զարկից նավն ուժեղ կերպով կողքի վրա ծռվեց։ Տախտակամածը կանգնեց քառասունհինգ աստիճան անկման վրա, ջրատար խողովակներից սկսեց ջուր հոսել, տախտակամածի վրա լայն ջրափոս գոյացավ։
Մենք երկուսս էլ մեր հավասարակշռությունը կորցրինք և համարյա գրկված գլորվեցինք ուղիղ դեպի ջրատար խողովակները։ Կարմիր թասակ դրած մեռելն էլ, տարածած ձեռքերով, ինչպես առաջ, գլորվեց այնտեղ։ Ես այնպես ուժեղ գլուխս խփեցի ավագ նավաստու ոտին, որ ատամներս կրճտացին։ Սակայն, չնայելով ջարդվածքին, ես առաջինը ոտի ելա, իսկ մեռելն ընկավ Հենդսի վրա։ Նավի հանկարծակի ծռվելը տախտակամածի վրա վազվզելն անկարելի դարձրեց։ Պետք է փրկվելու ուրիշ միջոց որոնել, առանց մի վայրկյան կորցնելու, որովհետև թշնամիս իսկույն կհարձակվեր ինձ վրա։ Կայմապարանները կախված էին գլխիս վրա։ Ես նրանցից բռնեցի, բարձրացա վերև և ոչ մի անգամ շունչ չառա, մինչև որ չնստեցի առագաստափայտի վրա։ Արագաշարժությունը փրկեց ինձ։ Ոտներիցս կես ֆուտ տարածության վրա դաշույնը փայլեց։ Անհաջողությունից վրդովված, Իզրայել Հենդսը, զարմանքից բերանը լայն բացած, նայում էր վերև, դեպի ինձ։
Ես մի քիչ շունչ առա։ ժամանակ չկորցնելով, ես նորից լցրի ատրճանակը, հետո էլ երկրորդ ատրճանակը։
Հենդսն անզոր չարությամբ դիտում էր ինձ։ Նա սկսեց հասկանալ, որ նրա դրությունը շատ վատացավ։ Մի քիչ մտածելուց հետո, նա դժվարությամբ բռնեց կայմապարանից և, դաշույնն ատամներով բռնած, դանդաղ դեպի վեր սողաց, խոր հառաչանքով իր ետևից քարշ տալով վիրավորված ոտը։ Եu Ժամանակ ունեցա կրկին լցնել երկու ատրճանակն էլ, մինչև որ նա անցավ մեր մեջ եղած տարածության մի երրորդ մասը։ Այն ժամանակ զույգ ձեռքերումս ատրճանակները բռնած, ես խոսեցի նրա հետ․
— Եթե էլի մի քայլ անեք, պարոն Հենդս, ես ձեր ուղեղը դուրս կթափեմ։ Մեռելները, ինչպես հայտնի է ձեզ, չեն կծում,— ասացի ես հեգնանքով։
Նա միանգամից կանգ առավ։ Նրա դեմքից երևում էր, որ ինչ-որ բան է մտածում։ Բայց մտածում էր այնքան ծանր ու այնքան դանդաղ, որ ես ուրախանալով իմ անվտանգության վրա, բարձր ձայնով ծիծաղեցի։ Վերջապես, մի քանի անգամ թուք կուլ տալուց հետո, նա խոսեց։ Նրա երեսին առաջվա նման, իրեն կորցնելու արտահայտություն կար։ Նա հանեց բերանից դանակը, որը խանգարում էր խոսել, բայց տեղից չշարժվեց։
— Ջիմ,— ասաց նա,— մենք երկուսս էլ ավելորդ բան շատ արինք, և դու, և ես։ Մենք պետք է զինադադարի պայման կապենք։ Եթե այն հարվածը չլիներ, ես քեզ վերջ կտայի։ Բայց ինձ երբեք չի հաջողվում, երբեք, ինչ արած, ես՝ ծերունի ծովագնացս, քեզ, Ջիմ, նավի փոքրավորիդ պետք է զիջեմ։
Նրա խոսքերին վստահելով, ես ուրախ ծիծաղեցի, ինչպես ցանկապատի վրա թռած աքաղաղ, երբ հանկարծ նա աջ ձեռքը թափ տվեց։ Ինչ-որ մի բան օդում նետի պես սուլեց։ Ես հարված և սաստիկ ցավ զգացի։ Ուսս մեխված էր կայմին։ Սարսափելի ցավից ու անսպասելիությունից, չգիտեմ, մտածելով արդյոք, թե անգիտակցաբար, ես երկու, շնիկն էլ քաշեցի։ Ատրճանակներս պայթեցին և ձեռքիցս ընկան։ Բայց մենակ նրանք չընկան, սարսափելի գոռոցով ավագ նավաստին բաց թողեց պարանները և գլխիվայր ընկավ ուղիղ ջրի մեջ։
== Գլուխ XXVII։ «Պիաստրներ» ==
Նավն այնքան սաստիկ թեքվել էր, որ կայմերն ուղղակի կախված էին ջրի վրա։ Ես նստած էի առագաստափայտին, ինչպես թառի վրա, և իմ տակին ծովախորշի ջուրն էր։ Հենդսը, բարձրացած լինելով ոչ այնքան բարձր, որքան ես, նավին ավելի մոտ էր և ընկավ ջուրը իմ և զբոսատեղու արանքից։ Միայն մի անգամ դուրս եկավ նա ջրի երեսը, արյունոտ փրփուրի մեջ և հավիտյանս խորասուզվեց ջրի մեջ։ Երբ ջուրը հանդարտվեց, ես տեսա նրան։ Նա ընկած էր մաքուր լուսավոր ավազի վրա, նավի ստվերում։ Երկու ձուկ լողում էին նրա մարմնի վրա։ Երբեմն ջրի տատանման շնորհիվ, թվում էր, որ նա շարժվում է և փորձում է վեր կենալ։ Ասենք, նա կրկնակի մեռել էր, և գնդակահարված էր և խեղդված։ Նա ձկների կերակուր դարձավ այնտեղ, որտեղ պատրաստվում էր սպանել ինձ։
Ես զգում էի սրտխառնոց, գլխապտույտ, երկյուղ։ Արյան տաք շիթերը հոսում էին իմ մեջքով և կրծքով։ Դաշույնը, որ իմ ուսը մեխել էր կայմին, շիկացած երկաթի նման այրում էր ինձ։ Բայց ցավը չէր սարսափեցնում ինձ, այդպիսի ցավ ես կարող էի տանել և առանց հառաչանքի։ Ինձ սարսափեցնում էր այն միտքը, որ ես կարող եմ դուրս պրծնել առագաստափայտից և ընկնել այս հանդարտ կանաչ ջրի մեջ, այնտեղ, ուր պառկած է մեռած ավագ նավաստին։
Ես երկու ձեռքով այնպես էի կպել առագաստափայտին, որ եղունգներս ցավում էին։ Աչքերս փակեցի, որ վտանգը չտեսնեմ։ Կամաց կամաց գլուխս թարմացավ, սիրտս սկսեց ավելի հանդարտ խփել և ինքնազսպումս վերադարձավ։
Ամենից առաջ ես փորձեցի դաշույնը հանել։ Սակայն, կամ նա չափազանց խորն էր ցցվել կայմի մեջ, կամ ջղերս էին չափազանց քայքայվել, բայց դաշույնը հանել ոչ մի կերպ չկարողացա։ Դողը պատեց ինձ։ Եվ որքան էլ տարօրինակ է, այդ դողն օգնեց ինձ։ Դաշույնը խրվել էր միայն կաշվիս մի փոքրիկ կտորի մեջ և երբ դողացի, կաշին պատռվեց։ Արյունն առաջվանից ավելի ուժեղ հոսեց, բայց դրա փոխարեն ես ազատվեցի։ Ասենք, իմ բաճկոնն ու շապիկը դեռ մեխված էին կայմին։
Ես առաջ նետվեցի և լրիվ ազատվեցի։ Տախտակամած վերադարձա աջ նավեզրի պարաններով։ Ոչ մի ուժ չէր ստիպի ինձ իջնել այն պարաններով, որոնցից քիչ առաջ պոկվեց Իզրայելը։
Ես իջա նավասենյակը և փորձեցի կապել վերքս։ Նա ինձ սաստիկ ցավ էր պատճառում։ Արյունը դեռ հոսում էր։ Սակայն վերքը խոր չէր, անվտանգ էր և ձեռքերս շարժելուն չէր խանգարում։ Այժմ նավը միայն ինձ էր պատկանում և ես սկսեցի մտածել, թե ինչպես ազատվեմ վևրջին ճանապարհորդից՝ մեռած Օ'Բրայենից։
Ես արդեն ասացի, որ նա գլորվել էր և հասել նավի եզրին։ Աարսափելի անճոռնի տիկնիկի նման, նա ընկած էր այնտեղ։ Մի ահագին տիկնիկ, այն հասակի, ինչ որ կենդանի մարդը, սակայն զրկված կյանքի բոլոր գույներից և հրապույրից։ Նրա հախից գալն ինձ համար դժվար չէր․ իմ ողբերգական արկածների Ժամանակ ես մեռելներին ընտելացել էի ու էլ նրանցից չէի վախենում։ Ես նրա գոտուց բռնեցի, բարձրացրի, ինչպես թեփի տոպրակ, և նավեզրից շպրտեցի։ Նա բարձր զրմփոցով ընկավ։ Կարմիր թասակը թռավ գլխից և լողաց ջրի երեսին։ Երբ որ դիակի ընկնելուց առաջացած պղտորությունն անցավ, ես պարզ տեսա նրանց երկուսին էլ՝ Օ'Բրայենին և Իզրայելին։ Նրանք պառկած էին կողք կողքի։ Ջուրը շարժվելով, օրորում էր նրանցt Օ'Բրայենը, չնայելով իր երիտասարդությանը, բոլորովին ճաղատ էր։ Նա պառկած էր, ճաղատ գլուխը դրած իրեն սպանողի ծնկանը։ Արագավազ ձկները սլանում էին նրանց երկուսի վրայով էլ։
Ես նավի վրա մենակ մնացի։ Հենց նոր սկսվեց տեղատվությունը։ Արեգակն արդեն այնքան ցածր էր, որ արևմտյան ափի եղևնիների ստվերները կտրում էին ծովախորշը և հասնում տախտակամածին։ Փչում էր երեկոյան մեղմ քամին, և թեև արևելքից ծովախորշը պահպանում էր երկգագաթանի բլուրը, ճոպաններն սկսեցին սուլել, իսկ առագաստները՝ տատանվել ու ծփալ։
Ես տեսա, որ նավին վտանգ է սպառնում։ Արագ փաթաթեցի եռանկյունի առագաստները և իջեցրի տախտակամածի վրա։ Սակայն միջնակայմի առագաստներն իջեցնելն ավելի դժվար էր։ Երբ նավը թեքվել էր, ճոպանն ընկել էր եզրի այն կողմը, և նրա ծայրը, երկու-երեք ֆուտ առագաստներով, մինչև անգամ ջրի տակն էր գնացել։ Սրանից դրությունն ավելի վտանգավոր էր դարձել։ Փորձանքը կարող էր գալ ամեն կողմից, և ես ոչ մի բանի չէի համարձակվում ձեռք տալ, որ իմ դրությունը չվատթարացնեմ։ Վերջապես դանակս հանեցի և առագաստի պարանները կտրեցի։ Գաֆելը միանգամից իջավ, և կախված առագաստը լողաց ջրի երեսին։ Ինչքան էլ չարչարվեցի, չկարողացա նիրալը քաշել։ Դա իմ ուժերից վեր էր։ Ի՞նչ արած։ Ստիպված էի «Իսպանոլան» բախտի քմահաճույքին թողնել։ Չէ՞ որ ես էլ բախտի քմահաճույքին էի թողնված։
Այդ Ժամանակ մթնշաղը պատեց ծովախորշը։ Արեգակի վերջին ճառագայթները, անցնելով անտառի բացատի միջով, շողում էին պայծառ, ինչպես թանկագին քարեր, կործանված նավի փառահեղ պատմուճանի վրա։ Եղանակը ցրտում էր։ Տեղատվության պատճառով ջուրը քաշվում էր դեպի ծովը և նավն ավելի էր պառկում կողքի վրա։
Ես գնացի նավի քիթը և նայեցի ներքև։ Քթի տակ ջուրը ծանծաղ էր, և ես համենայն դեպս, երկու ձեռքով բռնելով պարանը, զգուշությամբ անցա նավեզրից։ Ջուրը հազիվ մինչև գոտիս էր հասնում։ Ավազը խիտ է. ալիքների հետքերով ես դուրս եկա ափ, թողնելով, որ «Իսպանոլան» պառկի կողքի վրա և իր առագաստը ողողի ջրի մեջ։ Արևը մայր մտավ, և սոճիների մեջ քամին աղմկեց։
Եվ այդպես, իմ ծովային արկածները վերջացան։ Անկասկած, հաջողությամբ վերջացան։ Նավը բանդիտների ձեռքից խլված է, և մենք կարող ենք, թեկուզ հիմա, ճանապարհվել դեպի օվկիանոս։ Ես երազում էի շուտով վերադառնալ տուն, մեր ամրոցը և պարծենալ իմ քաջագործություններով։ Երևի ինձ մի քիչ կհանդիմանեն ինքնակամ հեռանալու համար, սակայն «Իսպանոլայի» զավթելը կհարթի ամեն ինչ և մինչև անգամ ինքը, նավապետ Սմոլետը ստիպված կլինի խոստովանել իմ քաջագործությունները։
Այսպես մտածելով, հիանալի տրամադրությամբ ճանապարհ ընկա դեպի ցցապատը, որի ետևում, ինչպես ենթադրում էի, բարեկամներս ինձ սպասում էին։ Ես լավ հիշում էի, որ արևելյան կողմում գտնվող ամենավերջին գետը, որ թափվում է նավապետ Կիդի ծովախորշը, սկսվում է երկգլխանի բլրի մոտից։ Եվ ես ծռվեցի դեպի ձախ, դեպի այդ բլուրը, ենթադրելով անցնել գետն ամենանեղ տեղից։ Անտառը բավականին ցանցառ էր։ Քայլելով սարալանջի վրայով, շուտով ծռվեցի դեպի բլրի ծայրը և ծանծաղուտով գետն անցա։
Այստեղ էր, որ պատահեցի Բեն Գանին։ Ես սկսեցի առաջ գնալ զգուշությամբ, աչալուրջ դիտելով չորս կողմս։ Բոլորովին մթնեց։ Անցնելով ճեղքվածքի միջով, որ գտնվում էր երկու բլրի կատարների արանքում, ես երկնքի վրա տեսա խարույկի տատանվող ցոլք։ Որոշեցի, որ երևի Բեն Գանը բոցավառ խարույկի վրա իր համար ընթրիք է պատրաստում, և հոգուս խորքում զարմացա նրա անզգուշության վրա։ Եթե այդ ցոլքը ես տեսնում եմ, կարող է տեսնել նաև Սիլվերն իր ճամբարից, որ գտնվում էր ճահճի վրա։
Գիշերն ավելի խավար էր դառնում։ Ես դժվարությամբ էի ճանապարհը գտնում։ Երկգլխանի բլուրը ետևից և հեռադիտակի կատարն աջից իմ միակ ուղենիշներն էին, սակայն նրանց գծագրություններն ավելի ու ավելի էին ցրտում մթության մեջ։ Նոսր աստղերը մռայլ առկայծում էին։ Մթության մեջ ես դիպչում էի թփերի և ընկնում ավազի փոսերի մեջ։
Հանկարծ քիչ լուսացավ։ Ես վերև նայեցի։ Գունատ ճաճանչը լուսավորում էր հեռադիտակի գագաթը։ Ներքևում, խիտ ծառերի միջից, ես տեսա մի ինչ-որ մեծ արծաթե բան և դժվարությամբ գլխի ընկա, որ լուսինը դուրս եկավ։
Գնալն ավելի հեշտացավ, և ես քայլերս արագացրի։ ժամանակ առ ժամանակ մինչև անգամ վազում էի՝ համբերությունս հատել էր․ ուզում էի շուտ հասնել ցցապատին։ Սակայն, մոտենալով այն պուրակին, որը շրջապատել էր մեր ամրոցը, ես հիշեցի զգուշության մասին և սկսեցի մի քիչ կամաց գնալ։ Տխուր վախճան կունենային իմ արկածները, եթե ինձ, իմ բարեկամները, թշնամու տեղ ընդունելով, գնդակահարեին։
Լուսինը լողում էր բա՜րձր ու բա՜րձր։ Անտառի բոլոր բացատները ողողված էին նրա լույսով։ Բայց ուղիղ իմ առջև, ժայռերի մեջ ես նկատեցի ինչ-որ ցոլք, որ լուսնի ցոլքին բոլորովին նման չէր։ Այդ ցոլքը տաք էր, կարմիր և ժամանակ առ ժամանակ կարծես մթնում էր։ Երևի դա խարույկ էր, որ մխում էր և ծածկվում մոխրով։
Այդ ի՞նչ է, սատանան տանի։
Վերջապես ես հասա բացատին։ Ցցապատի արևմտյան ծայրը լուսավորված էր լուսնի լույսով։ Մնացած ցցապատը և տունը գտնվում էին մթության մեջ, տեղ-տեղ երկար արծաթագույն շերտերով կտրտված։ Իսկ տան ետևը մի ահագին խարույկ էր վառվում։ Խարույկի ծիրանագույն շողերը ցայտուն կերպով տարբերվում էին լուսնի քնքուշ և գունատ ցոլքից։ Ոչ մի տեղ մարդ չկար։ Ո՛չ մի ձայն։ Միայն ճյուղերի մեջ թեթև քամին էր աղմկում։
Ես զարմացած կանգ առա, գուցե, մի քիչ էլ վախեցած։ Մենք երբեք մեծ խարույկ չէինք վառում։ Նավապետի հրամանով մենք միշտ վառելիքը խնայում էինք։ Եվ ես սկսեցի երկյուղ կրել, թե իմ բացակայության ժամանակ մի բան չի՞ պատահել արդյոք իմ բարեկամներին։
Ես հասա ցցապատի արևելյան ծայրին, ամբողջ ժամանակ անցնելով ստվերի միջով և ցցապատն անցա այն տեղից, ուր խավարն ավելի թանձր էր։
Որպեսզի տագնապ չբարձրացնեմ, ես չորեքթաթ և անձայն մագլցեցի դեպի տան անկյունը։ Եվ հանկարծ թեթևացած շունչ քաշեցի։ Ես խռմփոցը տանել չեմ կարող․ ես հաճախ տառապել եմ այն մարդկանցից, որոնք քնած ժամանակ խռմփում են։ Բայց այս անգամ իմ բարեկամների բարձր ու խաղաղ խռմփոցն ինձ համար երաժշտություն թվաց։ Այդ խռմփոցը հանգստացրեց ինձ, ինչպես ծովի վրա հանգստացնում է հերթապահի գիշերային հիանալի կանչը՝ «Ամեն ինչ կարգին է»։
Մի բան ինձ համար պարզ էր, նրանք քնած են առանց մի պահակի։ Եթե իմ փոխարեն նրանց մոտ մտներ Միլվերն իր ավազակախմբով, նրանցից ոչ մեկն արշալույսը չէր տեսնի։ Երևի, մտածում էի ես, այդ բոլորը նրանից է, որ նավապետը վիրավոր է։ Եվ նորից ես կշտամբեցի ինձ, որ այնպիսի վտանգի ժամանակ, երբ պահակ դնելու մարդ էլ չունեին, թողեցի բարեկամներիս։
Ես մոտեցա դռանը և ներս նայեցի։ Ներսն այնպես խավար էր, որ ոչինչ տեսնել չկարողացա։ Բացի խռմփոցից մի ինչ-որ տարօրինակ ձայն էլ էր լսվում, չգիտես թևերի թափահարո՞ւմ, թե թխկթխկոց։
Ձեռքերս առաջ պարզած, ես տուն մտա․ «Կպառկեմ իմ սովորական տեղում,— մտածեցի ես ժպտալով,― իսկ առավոտյան, նրանց զարմացած դեմքերին նայելով, կզվարճանամ»։
Ես դիպա մեկի ոտին։ Քնածը շրջվեց մյուս կողքի վրա, հառաչեց, բայց չզարթնեց։
Այդ ժամանակ մթության մեջ հանկարծ մի սուր ձայն լսվեց․ ««Պիաստրնե՛ր, պիաստրնե՛ր, պիաստրնե՛ր, պիաստըրնե՛ր, պիաստրնե՛ր» և այլն, առանց շունչ առնելու, առանց ձայնը փոխելու, ինչպես լարված Ժամացույց։
Դա նավապետ Ֆլինտն էր, Սիլվերի կանաչ թութակը։ Նա էր թևերը թափահարում և կտցով թխկթխկացնում, փորելով ծառի կեղևի մի կտոր։ Ահա թե ով էր պահպանում քնածներին պահակից լավ, ահա թե ով իր միապաղաղ, ձանձրացուցիչ կանչով հայտարարեց իմ գալստյան մասին։
Ես ժամանակ չունեի թաքնվելու։ Լսելով թութակի սուր ու զիլ ձայնը, քնածները զարթնեցին ու վեր թռան։ Ես լսեցի Սիլվերի ձայնը։ Նա հայհոյեց ու աղաղակեց։
— Ո՞վ է գալիս։
Ես սկսեցի վազել, բայց ընկա մեկի վրա։ Մեկին հրելուց հետո, մի ուրիշի ձեռքն ընկա։ Այդ մեկն ամուր բռնեց ինձ։
— Ապա մի կերոնը բեր, Դի՛կ,— ասաց Սիլվերը, երբ պարզվեց, որ ես էլ գնալ չեմ կարող։
Ավազակներից մեկը տնից դուրս եկավ և վերադարձավ վառվող խանձողը ձեռքին։
= ՎԵՑԵՐՈՐԴ ՄԱՍ։ ՆԱՎԱՊԵՏ ՍԻԼՎԵՐԸ =
== Գլուխ XXVIII: Թշնամիների ճամբարում ==
Խանձողի բոսորագույն լույսը լուսավորեց տան ներսը և հաստատեց իմ վատթարագույն երկյուղը։ Ծովահենները տիրել էին ամրոցը և մեր ամբողջ պաշարեղենը։ Ե՛վ կոնյակի տակառը, և՛ խոզի ապուխտը, և՛ պաքսիմատով լիքը տոպրակները գտնվում էին իրենց տեղերում։ Ես սարսափեցի, երբ տեսա, որ ոչ մի գերի չկա։ Երևի իմ բոլոր բարեկամները մեռել էին։ Վշտից սիրտս կծկվում էր։ Ինչո՞ւ ես էլ չմեռա նրանց հետ միասին։
Միայն վեց ծովահեն էր կենդանի մնացել, և նրանք բոլորն էլ այստեղ էին՝ իմ առջև։ Դրանցից հինգը, կարմիր, ուռած դեմքով, զարթնեցին քնից և արագ ելան ոտքի։ Վեցերորդը միայն տեղից բարձրացավ և հենվեց արմունկին։ Նա չափազանց գունատ էր։ Գլուխը փաթաթված էր արյունոտ փալասով։ Ուրեմն նա վիրավոր է և նոր է վիրավորվել։ Ես հիշեցի, որ գրոհի ժամանակ ծովահեններից մեկին վիրավորեցինք, որը հետո անհետացավ անտառում։ Երևի նա է։
Թութակը նստած էր Երկարահասակ Ջոնի ուսին և կտցով փետուրները մաքրում էր։ Ինքը՝ Սիլվերն, առաջվանից ավելի գունատ էր ու մռայլ։ Նա հագել էր շքեղ բաճկոնը, որը հագած եկավ մեզ մոտ բանակցելու։ Բայց այժմ այդ բաճկոնը կավոտ էր և պատառոտված։
― Էհե՜,― ասաց նա։― Սա Ջիմ Հոկինսն էր, սատանան տանի ինձ։ Հյո՞ւր ես եկել, հա՞։ Արի՛, արի՛։ Ես միշտ ուրախանում եմ, երբ հին բարեկամներ են գալիս ինձ մոտ։
Նա նստեց անգլիական օղու տակառի վրա և սկսեց իր ծխամորճը ծխախոտ լցնել։
— Մի կրակ բեր, Դիկ,― խնդրեց նա։
Եվ ծխելով, ասաց.
— Շնորհակալ եմ, բարեկամս։ Կարող ես խանձողը ցած դնել։ Իսկ դուք, պարոններ, պարծեցե՜ք, մի՛ ամաչեք։ Մենք բոլորս պարտավոր չենք պարոն Հոկինսի առջև զգաստ կանգնել։ Թող նա ների ձեզ, պատժի ինձ աստված։ Եվ այդպես, Ջիմ,— շարունակեց նա մեկնված,― դու այստեղ ես։ Ի՜նչ հաճելի անակնկալ բան է խեղճ ծերունի Ջոնի համար։ Ես առաջին իսկ հայացքից տեսա, որ դու ճարպիկ տղա ես, բայց այժմ տեսնում եմ, որ դու ուղղակի հերոս ես։
Իհարկե, ես ոչ մի բառով չպատասխանեցի։ Նրանք ինձ կանգնեցրին պատի մոտ և ես ուղիղ կանգնած, աշխատում էի որքան կարելի է հանդարտ նայել Սիլվերի երեսին։ Բայց ես հուսահատված էի։
Սիլվերն անվրդով մի քանի անգամ ձգվեց և կրկին խոսեց․
— Քանի որ դու մեզ մոտ հյուր ես եկել, Ջիմ,— ասաց նա,— ես քեզ բոլորը կպատմեմ ինչ որ մտքումս ունեմ։ Դու միշտ իմ սրտովն ես եղել, որովհետև ուսերիդ վրա գլուխ ունես։ Քեզ վրա նայելով, ես հիշում եմ այն ժամանակը, երբ ես այդպես երիտասարդ ու գեղեցիկ էի։ Ես միշտ ցանկացել եմ, որ դու միանաս մեզ, գանձից քո մասն ստանաս և մեռնես փարթամության մեջ, որպես հարուստ պարոն։ Եվ ահա, որդյակս, դու եկար, վերջապես։ Նավապետ Սմոլետը լավ ծովագնաց է, ես այդ միշտ հաստատել եմ, սակայն կարգապահության տեսակետից չափազանց պահանջկոտ է․ «Պարտականությունն ամենից առաջ», ասում է նա և միանգամայն ճիշտ է ասում։ Իսկ դու փախար նրանցից, քո նավապետից։ Մինչև անգամ բժիշկն էլ գոհ չէ քեզանից։ Նա «ապերախտ, անզգամ» անվանեց քեզ։ Մի խոսքով, դու ձերոնց մոտ էլ չես կարող վերադառնալ․ նրանք քեզ ընդունել չեն ցանկանում։ Եվ եթե չես ուզում երրորդ խումբ կազմակերպել, պետք է միանաս նավապետ Սիլվերին։
Ուրեմն գործն այնքան էլ վատ չէ։ Ուրեմն իմ բարեկամները կենդանի են։ Թեև ես պատրաստ էի հավատալ Սիլվերի ասածներին, որ նրանք իմ փախուստի պատճառով բարկացել են ինձ վրա, այնուամենայնիվ ես շատ ուրախացա։
— Ես էլ չեմ խոսում այն մասին, որ դու մեր իշխանության տակ ես,— շարունակեց Սիլվերը,— դու ինքդ այդ տեսնում ես։ Խելացի փաստերը ես սիրում եմ։ Ես սպառնալիքների մեջ երբեք ոչ մի օգուտ չեմ տեսել։ Եթե քեզ մեզ մոտ ծառայելը դուր է գալիս, կամավոր կերպով մտիր մեր շարքերը։ Իսկ եթե դուր չի գալիս, Ջիմ, պարզապես ասա՝ ո՛չ։ Տեսնո՞ւմ ես, ես քեզ հետ պարզ եմ խոսում, առանց որևէ խորամանկության։
— Դուք ուզում եք, որ ես պատասխանե՞մ,— հարցրեցի ես դողդոջուն ձայնով։
Նրա հեգնական շատախոսության մեջ ես զգում էի մահվան սպառնալիք։ Այտերս վառվում էին, սիրտս հուսահատորեն խփում էր կրծքումս։
— Ոչ ոք քեզ չի ստիպում, բարեկամս,— ասաց Սիլվերը։— Լավ մտածիր։ Մենք շտապելու բան չունենք։ Չէ՞ որ այնտեղ, որտեղ դու ներկա ես լինում, ձանձրալի չի լինում։
— Դե լավ,— ասացի ես, քիչ համարձակ,— քանի որ դուք ուզում եք, որ ես որոշեմ, թե ո՛ւմ կողմն եմ անցնում, պետք է բացատրեք ինձ, թե ինչ է կատարվում այստեղ, թե ինչու դուք այստեղ եք, թե ո՛ւր են իմ բարեկամները։
— Ի՞նչ է կատարվում,— մռայլ կրկնեց ծովահեններից մեկը։— Շատ բան կտայի իմանալու համար, թե ի՛նչ է կատարվում մեզ մոտ։
— Բերանդ կապիր, քանի որ քեզ չեն հարցնում,— բարկացած ընդհատեց նրան Սիլվերը, ապա նախկին քաղաքավարությամբ դիմեց ինձ։— Երեկ առավոտյան, պարոն Հոկինս,— ասաց նա,— բժիշկ Լիվսին եկավ մեզ մոտ սպիտակ դրոշակով։ «Դուք մնացիք ծանծաղուտի վրա,— ասաց նա․— նավը գնացել է»։ Երբ մենք ռոմ էինք խմում և երգեր երգում, նավը ձեռքից բաց թողինք։ Ես այդ չեմ ժխտում։ Մեզանից ոչ ոք նավը չէր հսկում։ Մենք վազեցինք ափը և, երդվում եմ որոտով, մեր հին նավն անհետացավ։ Մենք քիչ էր մնում թափվեինք տեղնուտեղը։ «Լա՛վ,— ասաց բժիշկը,— եկեք պայման կապենք»։ Մենք պայման կապեցինք՝ ես ու նա, և ահա մենք ստացանք ձեր պաշարեղենը, ձեր անգլիական օղին, ձեր ամրոցը, ձեր փայտը, որը դուք այնքան հեռատեսությամբ կտրատել էիք, բոլորը, այսպես ասած, ձեր նավակը, բոլորը։ Երենք էլ գնացին։ Իսկ թե որտեղ են նրանք այժմ, չգիտեմ։
Նա կրկին հանդարտորեն ձգվեց։
— Իսկ քեզ պայմանի մեջ չեն մտցրել,— շարունակեց նա։— Բժիշկն ուղղակի ասաց ինձ այդ մասին։ «Ձեզանից քանի՞ հոգի են մնացել»,— հարցրի ես։ «Չորս հոգի,— պատասխանեց նա,— չորս հոգի, որոնցից մեկը վիրավոր է։ Իսկ թե որտեղ է այն անիծված երեխան, չգիտեմ և գիտենալ էլ չեմ ցանկանում,— ասաց նա։— Նրան հիշելը մեզ համար զզվելի է»։ Ահա նրա սեփական խոսքերը։
— Ա՞յդ է բոլորը,— հարցրի ես։
— Բոլորը, ինչ որ դու պետք է գիտենաս, որդիս,— պատասխանեց Սիլվերը։
— Իսկ հիմա ե՞ս պիտի ընտրեմ։
— Այո՛, հիմա դու պիտի ընտրես,— ասաց Սիլվերը։
— Շա՛տ լավ,— ասացի ես։— Ես այնքան հիմար չեմ և արածս գիտեմ։ Ինչ ուզում եք արեք, ինձ համար միևնույն է։ Այն Ժամանակից, երբ հանդիպել եմ ձեզ, սովորել եմ նայել մահվան դեմքին։ Բայց նախ և առաջ ուզում եմ մի բանի մասին պատմել ձեզ,— շարունակեցի ես, ավելի ու ավելի հուզվելով։— Ձեր դրությունը շատ վատ է. նավը կորցրիք, գանձը կորցրիք, ձեր մարդկանց կորցրիք։ Ձեր բանը շատ վատ է։ Եվ, եթե ուզում եք իմանալ, թե ով է հանցավոր այդ ամենի համար, իմացեք, որ ես եմ, և ուրիշ ոչ ոք։ Այն գիշեր, երբ մենք մոտենում էինք կղզուն, ես նստած էի խնձորի տակառում և լսեցի այն բոլորը, ինչ որ ասացիք դուք՝ Ջոն, և դո՛ւ, Դիկ Ջոնսոն և ինչ ասաց Գենդսը, որն այժմ գտնվում է ծովի հատակում։ Եվ ինչ որ լսեցի, նույն ժամին հաղորդեցի նավապետ Սմոլետին։ Ես կտրեցի նավի խարսխի ճոպանը, ես սպանեցի այն մարդկանց, որոնց դուք թողել էիք նավի վրա, ես նավը թաքցրի, որ երբեք չեք գտնի։ Դուք եք հիմար դրության մեջ և ոչ թե ես, էլ ինչո՞ւ պետք է վախենամ ձեզանից։ Կարող եք ինձ սպանել կամ խնայել, ինչպես ձեր կամքն է։ Եթե խնայեք, ես անցյալը կմոռանամ և երբ ձեզ դատեն ծովահենության համար, կփորձեմ ազատել ձեզ հանգույցից։ Այժմ ընտրելու հերթը ձերն է։ Իմ մահը ձեզ ոչ մի օգուտ չի բերի։ Իսկ եթե կենդանի թողնեք, ես կաշխատեմ, որ ձեզ չկախեն։
Ես լռեցի։ Ես շնչասպառ էի լինում։ Ես ապշեցի, տեսնելով, որ ոչ ոք նույնիսկ տեղից չշարժվեց։ Բոլորն էլ ոչխարի նման նայում էին ինձ։ Պատասխանի չսպասելով, ես շարունակեցի.
— Ինձ թվում է, պարոն Սիլվեր, որ դուք այստեղ բոլորից լավ մարդն եք։ Իսկ եթե մեռնեմ, պատմեցեք բժշկին, որ անփառունակ մահով չմեռա։
— Նկատի կունենամ,— ասաց Սիլվերն այնպիսի տարօրինակ տոնով, որ ես չկարողացա հասկանալ ծաղրում է ինձ, թե իմ արիությունը նրան դուր եկավ։
— Մի՛ մոռացեք,— գոչեց Մորգան անունով, թուխ դեմքով մի նավաստի, որին ես տեսել էի Երկարահասակ Ջոնի պանդոկում՝ Բրիստոլի նավահանգստում,— մի՛ մոռացեք, որ այն ժամանակ նա ճանաչեց Սև Գամփռին։
— Այդ դեռ բոլորը չէ,— ավելացրեց Սիլվերը։— Սա, երդվում եմ որոտով, այն երեխան է, որը Բիլի Բոնսի սնդուկից քարտեզը հանեց։ Վերջապես Ջիմ Հոկինսը մեր ձեռքն ընկավ։
— Արյունը բաց թողնենք,— գոչեց Մորգանը և ուղղվեց։
Եվ դանակը դուրս քաշելով, ոտքի ելավ այնքան թեթև, որ կարծես քսան տարեկան լիներ։
— Տե՛ղդ,— գոչեց Սիլվերը։— Ո՞վ ես դու, Թոմ Մորգան։ Գուցե կարծում ես, որ դու այստեղ նավապե՞տ ես։ Երդվում եմ, որ ես կսովորեցնեմ քեզ լսել։ Միայն թե համարձակվիր ճանապարհս կտրել։ Վերջապես երեսուն տարվա մեջ ով որ կանգնել է իմ ճանապարհին, ընկել է կամ առագաստափայտի վրա, կամ ծովը՝ ձկներին նախաճաշ։ Այո՛։ Հիշիր, Թոմ Մորգան, դեռ չի եղել մի մարդ, որն ապրել է աշխարհում, երբ ինձ հետ հաշտ չի եղել։
Թոմը լռեց, սակայն մյուսները շարունակեցին մրթմրթալ։
— Թոմը ճշմարիտ է ասում,— ասաց մեկը։
— Ես հրամանատարներ շատ եմ ունեցել,— ավելացրեց մյուսը։— Եվ երդվում եմ կախաղանով, Ջոն Սիլվեր, ես չեմ թույլ տա, որ դու իմ քթից բռնած ման ածես։
— Ջենտլմեննե՛ր, ձեզանից ո՞վ է ուզում ինձ հետ գործ ունենալ,— ընդհատեց Սիլվերը։
Նա նստած էր տակառի վրա, և այժմ առաջ շարժվեց։ Նրա աջ ձեռքին գտնվում էր վառվող ծխամորճը։
— Դե՛, ի՞նչ եք ուզում։ Ուղղակի ասացեք։ Թե՞ համրացել եք։ Թող դուրս գա, ով ուզում է, ես սպասում եմ։ Ես այսքան տարի նրա համար չեմ ապրել երկրի վրա, որ որևէ հարբած հնդկահավ կտրի իմ ճանապարհը։ Դուք գիտեք մեր սովորությունները։ Դուք ձեզ համարում, եք հաջողության ջենտլմեններ։ Հապա ինչո՞ւ չեք դուրս գալիս, ես պատրաստ եմ։ Թող նա, ով սրտոտ է, դուրս քաշի իր սուրը, և ես, թեև հենակներով եմ, շատ շուտ կտեսնեմ, թե ինչ գույնի է նրա փորոտիքը, նախքան կհանգչի այս ծխամորճը։
Ոչ ոք չշարժվեց։ Ոչ ոք մի խոսքով անգամ չպատասխանեց։
— Ահա՛, այդպես եք բոլորդ միշտ,— շարունակեց նա, ծխամորճը բերանին դնելով։— Քաջ եք, խոսք չկա։ Կռվի մեջ այնքան էլ քաջ չեք։ Կամ թե ընդունակ չեք հասկանալու մարդկային հասարակ լեզուն․ չէ՞ որ ես այստեղ նավապետ եմ, ձեզանից ընտրված։ Ես ձեր նավապետն եմ, որովհետև ես մի ամբողջ ծովային մղոն խելոք եմ ձեր բոլորից։ Դուք չեք ուզում կռվել ինձ հետ, ինչպես վայել է հաջողության ջենտլմեններին։ Այն ժամանակ, երդվում եմ որոտով, որ դուք պետք է ինձ լսեք։ Այս տղան իմ սրտովն է։ Սրանից լավը ես երբեք չեմ տեսել։ Նա երկու անգամ ավելի է նման տղամարդու, քան այնպիսի առնետները, ինչպիսին դուք։ Դե՛, լսեցեք, ով ձեռք կտա նրան, ինձ հետ գործ կունենա։
Երկարատև լռություն տիրեց։
Ես ձգված կանգնած էի պատի մոտ։ Սիրտս դեռևս մուրճի նման խփում էր, սակայն կրծքիս մեջ հույս ծնվեց։ Սիլվերը ձեռքերը խաչած նստած էր, հենված պատին։ Նա ծծում էր ծխամորճը և հանգիստ էր, ինչպես եկեղեցում։ Միայն աչքերը շարժվում էին։ Նա գաղտագողի դիտում էր իր վայրագ խումբը։ Ծովահենները քաշվեցին մի հեռու անկյուն և սկսեցին շշուկով խոսել։ Երբեմն նրանք ետ էին նայում, և խանձողի կարմիր լույսն ընկնում էր նրանց հուզված դեմքին։ Սակայն նրանք ինձ չէին նայում, այլ Սիլվերին։
— Դուք, երևի, պատրաստվում եք ինչ-որ բա՞ն ասելու,— ասաց Սիլվերը և թքեց։— Ի՞նչ կա որ, ասացե՛ք, ես լսում եմ։
— Ներողություն եմ խնդրում, պարոն,— սկսեց ծովահեններից մեկը,— դուք հաճախ խախտում եք մեր սովորությունները։ Սակայն կա մի սովորություն, որը մինչև անգամ դուք խախտելու իրավունք չունեք։ Խումբը դժգոհ է, սակայն թույլ տվեք ասել, որ այս խումբն այնպիսի իրավունք ունի, որպիսին ունեն մյուսները։ Մենք իրավունք ունենք հավաքվելու և խոսելու իշխանության մասին։ Ներողություն եմ խնդրում, պարոն, որովհետև, այնուամենայնիվ, դուք մեր նավապետն եք։ Բայց ես ուզում եմ օգտվել իմ իրավունքներից և գնալ խորհրդի։
Զսպված կերպով Սիլվերին զինվորական պատիվ տալով, այդ բարձրահասակ, հիվանդոտ, դեղին աչքերով, երեսունհինգ տարեկան նավաստին հանդարտ գնաց դեպի ելքը և անհետացավ դռան ետևը։ Մյուսները դուրս եկան նրա ետևից։ Յուրաքանչյուրը Սիլվերին զինվորական պատիվ էր տալիս և իրեն արդարացնելու համար մի բան մրթմրթում։
— Համաձայն սովորության,— ասաց մեկը։
— Գնում ենք նավաստիական ժողովի,— ասաց Մորգանը։
Ես ու Աիլվերը մնացինք երկուսով վառվող խանձողի մոտ։
— Լսի՛ր, Ջիմ Հոկինս,— ասաց նա հազիվ լսելի հաստատուն շշուկով։— Դու միայն մի մազ հեռու ես մահից, և որ ամենավատն է, տանջանքից։ Նրանք ուզում են ինձ պաշտոնանկ անել։ Դու տեսար, տեսար, թե ինչպես ես քեզ պաշտպանեցի։ Սկզբում ես չէի ուզում քեզ պաշտպանել, բայց դու մի քանի խոսք ասացիր, և ես իմ պլանները փոխեցի։ Ես այն ժամանակ սարսափած էի իմ անհաջողություններից, կախաղանից, որ ինձ սպառնում է։ Լսելով քո խոսքերը, ինքս ինձ ասացի, հովանավորիր Հոկինսին, Ջոն, Հոկինսն էլ քեզ կհովանավորի։ Դու նրա վերջին խաղաթուղթն ես, Ջոն, իսկ նա, երդվում եմ որոտով, քո վերջին խաղաթուղթը։ Ծառայություն ծառայության փոխարեն, որոշեցի ես։ Դու քեզ համար վկա ես ազատում, երբ գործը դատարան հասնի, իսկ նա կազատի քո պարանոցը։
Ես աղոտ կերպով սկսեցի հասկանալ, թե բանն ինչ է։
— Դուք ուզում եք ասել, որ ձեր խաղը տանո՞ւլ եք տվել,— հարցրի ես։
— Այո՛, երդվում եմ սատանայով,— պատասխանեց նա։— Քանի որ նավը չկա, նշանակում է, մնում է միայն կախաղանը։ Ես համառ եմ, Ջիմ Հոկինս, սակայն երբ տեսա, որ ծովախորշում նավ չկա, ես հասկացա, որ մեր խաղը վերջացել է։ Իսկ նրանք թող խորհրդակցեն, նրանք բոլորն էլ անուղղելի վախկոտներ են։ Ես կաշխատեմ ազատել քո մորթը։ Բայց լսիր, Ջիմ, ծառայություն ծառայության փոխարեն. դու կազատես Երկարահասակ Ջոնին հանգույցից։
Ես ապշել էի։ Ի՞նչ ողորմելի ծղոտից է բռնում նա, խմբապետը։
— Ես կանեմ բոլորը, ինչ կարող եմ,— ասացի ես։
— Դե՛, ձեռք ձեռքի խփենք,— բացականչեց նա։— Դու էժան պրծար, ես էլ, երդվում եմ որոտով, փրկության հույս ստացա։
Նա կաղեկաղ շարժվեց դեպի խանձողը, որ վառվում էր փայտերի մոտ և նորից ծխեց իր ծխամորճը։
— Հասկացիր ինձ, Ջիմ,— շարունակեց նա վերադառնալով։— Դեռևս ուսերիս վրա գլուխ կա, և ես որոշել եմ կալվածատիրոջ կողմն անցնել։ Ես գիտեմ, որ դու նավը թաքցրել ես որևէ ապահով տեղ։ Թե ինչպես ես արել, ես չգիտեմ, սակայն ես համոզված եմ, որ, նավը ողջ ու անվնաս է։ Գենդսն ու Օ'Բրայենը հիմար դուրս եկան։ Նրանց վրա ես երբեք հույս չէի դնում։ Նկատիր, որ ես քեզ ոչինչ չեմ հարցնում և ուրիշներին էլ թույլ չեմ տալիս, որ հարցնեն։ Ես մեր խաղի կանոնները գիտեմ և հասկանում եմ, որ ես տանուլ եմ տվել։ Իսկ դու այնպես երիտասարդ ես, այնպես քաջ, որ եթե մենք իրար պահպանենք, շատ բանի կհասնենք։
Նա թիթեղյա գավաթի մեջ տակառից կոնյակ լցրեց։
— Չե՞ս ուզում խմել, բարեկամս,— հարցրեց նա։
Ես մերժեցի։
— Իսկ ես մի քիչ կխմեմ, Ջիմ,— ասաց նա։— Այնքան հոգս կա առջևս ո՜ր, հարկավոր է, որ խթանեմ ինձ։ Ի դեպ, հոգսերի մասին։ Ինչո՞ւ բժիշկն այս քարտեզն ինձ տվեց, սիրելի Ջիմ։
Իմ դեմքի վրա արտահայտվեց այնպիսի անկեղծ զարմանք, որ նա հասկացավ հետագա հարցերի անօգուտ լինելը։
— Այո՛, նա տվեց ինձ իր քարտեզը... Եվ այստեղ, անկասկած, մի բան կա։ Այստեղ, ինչ-որ մի բան է թաքնված, Ջիմ... լավ կամ վատ։
Նա նորից կոնյակ կուլ տվեց և իր մեծ գլուխը թափ տվեց այնպիսի մարդու նման, որն անխուսափելի փորձանքների է սպասում։
= Գլուխ XXIX։ Կրկին սև նշան =
Ծովահենների ժողովը երկար շարունակվեց, երբ նրանցից մեկը վերադարձավ ամրոց և հեգնական ձևով Սիլվերին զինվորական պատիվ տալով, թույլտվություն խնդրեց խանձողը վերցնել։ Սիլվերն իր համաձայնությունը տվեց և վերջինս հեռացավ, երկուսիս մթության մեջ թողնելով։
— Մրրիկը մոտենում է, Ջիմ,— ասաց Սիլվերը։
Նա սկսեց ինձ հետ բարեկամաբար վերաբերվել։
Ես մոտեցա մոտիկ հրակնատին և դեպի բակը նայեցի։ Խարույկը համարյա թե հանգչում էր։ Այլևս լույս չէր տալիս․ իզուր չէր, որ դավադիրներին խանձող պետք եկավ։ Նրանք շրջանաձև կանգնել էին բլրի լանջին, տան ու ցցապատի միջև։ Նրանցից մեկը բռնել էր խանձողը, մյուսը մեջտեղում ծունկ էր չոքել։ Նրա ձեռքին բաց դանակ կար, որի բերանը փայլփլում էր, մերթ լուսնի, մերթ ջահի լույսով լուսավորված։ Մնացածները մի քիչ կռացել էին, կարծես նայելով, թե ինչ է անում այն մեկը։ Վերջինիս ձեռքին մի գիրք հայտնվեց։ Եվ ես Ժամանակ չունեցա մտածելու, թե որտեղի՞ց է ավազակին անհամապատասխան այդ իրը, երբ նա վեր բարձրացավ, և բոլորը խմբով դեպի տունն ուղղվեցին։
— Նրանք այստեղ են գալիս,— ասացի ես։
Ես կանգնեցի առաջվա տեղում։ Չուզենալով ձգել իմ արժանապատվությունը, չէի ուզում, որ ծովահենները նկատեն, թե ես հետևում էի նրանց։
— Համեցեք խնդրեմ, բարեկամ, թող գան,— ուրախ ասաց Սիլվերը։— Դեռ ինձ մոտ նրանց հանդիպելու համար բան կա։
Դուռը բացվեց, և հինգ ծովահենները անվճռականորեն խմբվելով շեմքի մոտ, մեկին առաջ հրեցին։ Այլ պայմաններում ծիծաղելի կլիներ նայել, թե ինչպես դանդաղ և երկյուղով է մոտենում պատգամավորը, կանգ առնելով յուրաքանչյուր քայլում և ձգելով աջ, պինդ սեղմած ձեռքը։
— Մոտ եկ, բարեկամս,— ասաց Սիլվերը,— և մի վախենա, ես քեզ չեմ ուտի։ Տո՛ւր, դմբո՛, ինչ կա այստեղ։ Ես սովորությունները գիտեմ։ Ես պատգամավորին ձեռք չեմ տա։
Այս խոսքերից սիրտ առած, ավազակը քայլերն արագացրեց, Սիլվերի ձեռքի մեջ մի բան խցկեց և արագ ետ վազեց ընկերների մոտ։
Խոհարարը նայեց իր ափին։
— Սև նշա՜ն։ Այդպես էլ կարծում էի,— ասաց նա։— Որտեղի՞ց եք թուղթ գտել։ Այս ի՞նչ է։ Այ, դուք, թշվառներ։ Ավետարանի՞ց եք կտրել։ Դրա համար դուք կպատժվեք։ Իսկ ո՞ր հիմարն է ավետարանը կտրել։
— Տեսնո՞ւմ եք,– ասաց Մորգանը։— Ես ի՞նչ ասացի։ Դրանից ոչ մի լավ բան չի դուրս գա։
— Դե՛, այժմ դուք կախաղանից չեք պրծնի,— շարունակեց Սիլվերը։— Ումի՞ց եք վերցրել այդ ավետարանը։
— Դիկից ,— ասաց մեկը։
— Դիկի՞ց։ Դե՛, Դի՛կ, աղոթիր աստծուն,— ասաց Սիլվերը,— որովհետև քո երգը երգված է։ Ես ճիշտ եմ ասում։ Աստվաձ պատժի ինձ, որ քո բանը պրծած է։
Բայց այստեղ դեղին աչքանի երկարահասակ մարդը մեջ ընկավ․
— Բավական է դուրս տաք, Ջոն Սիլվեր,— ասաց նա։— Խումբը հավաքվելով ժողովի, ինչպես հրամայում է հաջողության ջենտլմենների սովորությունը, քեզ սև նշան ուղարկելու որոշում հանեց։ Շուռ տուր նշանը, ինչպես հրամայում է մեր սովորությունը և կարդա, թե ինչ է գրված։ Այն ժամանակ ուրիշ կերպ կխոսես։
— Շնորհակալ եմ, Ջոն,— ձայն տվեց Սիլվերը։— Դու գործնական մարդ ես և մեր սովորություններն անգիր գիտես։ Ի՞նչ է գրված։ Այ թե ի՜նչ։ «Պաշտոնանկ է արված»։ Ահա թե ի՜նչ։ Եվ ի՜նչ լավ ձեռագիր է։ Ինչպես գրքի մեջ գրած։ Այդ քո ձեռագի՞րն է, Ջորջ։ Դու խմբում աոաջին մարդն ես։ Ես երբեք չեմ զարմանա, եթե այժմ քեզ նավապետ ընտրեն։ Խնդրեմ խանձողը տաս, թե չէ ծխամորճս ոչ մի կերպ չի ծխվում։
— Դե՛, դե՛,— ասաց Ջորջը,— խմբի աչքին թոզ մի փչիր։ Որ քեզ լսենք, շատ բան կասես, այնուամենայնիվ, ցած եկ այդ տակառից։ Դու արդեն մեր նավապետը չես։ Ցած արի տակառից և մեր ընտրությունները մի խանգարիր։
— Իսկ ես կարծում էի, թե դու իսկապես սովորությունները գիտես,— արհամարհանքով առարկեց Սիլվերը։— Դա դեռ պետք է մի քիչ սպասես, որովհետև ես դեռևս ձեր նավապետն եմ։ Դուք պետք է առաջադրեք ձեր մեղադրանքները և լսեք իմ պատասխանը։ Իսկ մինչև այն ժամանակ ձեր սև նշանը մի պաքսիմատից ավելի արժեք չունի։ Տեսնենք, թե դրանից ինչ դարս կգա։
— Մի՛ վախենա, սովորությունները չենք խախտի պատասխանեց Ջորջը,— մենք ուզում ենք գործել ազնվորեն։ Ահա քեզ մեր մեղադրանքները։ Առաջինը՝ դու ամբողջ գործը տապալեցիր։ Դու չես համարձակվի առարկել սրա դեմ։ Երկրորդ դու թույլ տվիր մեր թշնամիները հեռանան, թեև նրանք այստեղ իսկական թակարդի մեջ էին։ Թե ինչու էին նրանք ուզում գնալ, չգիտեմ, բայց պարզ է, որ որևէ բանի համար ուզում էին գնալ։ Երրորդ՝ դու արգելեցիր մեզ հետևել նրանց։ Օ՜, մենք քեզ տեսնում ենք ամբողջովին, Ջոն Սիլվեր։ Դու երկակի խաղ ես խաղում։ Չորրորդ՝ դու հովանավորեցիք այս տղային։
— Ա՞յդ է բոլորը,— հանդարտորեն հարցրեց Սիլվերը։
— Միանգամայն բավական է,— պատասխանեց Ջորջը։– Մեզ, քո բերանբացության պատճառով, կկախեն արևի տակ չորանալու։
— Այժմ լսեցեք, թե ինչ կպատասխանեմ ձեր մեղադրանքներին։ Ես կպատասխանեմ կետ առ կետ։ Դուք ասամ եք, որ ես ամբողջ գործը տապալեցի։ Բայց չէ՞ որ դուք գիտեք, թե ես ինչ էի ուզում։ Եթե դուք ինձ լսեիք, մենք բոլորս այժմ ողջ ու անվնաս կգտնվեինք «Իսպանոլայի» վրա, իսկ ոսկին կլիներ նավի ամբարում, երդվում եմ որոտով։ Իսկ ո՞վ խանգարեց ինձ։ Ո՞վ էր շտապեցնում և հորդորում ինձ՝ իր օրինական նավապետին։ Ո՞վ ինձ կղզին եկած հենց առաջին օրը սև նշան ուղարկեց և այս սատանայական պարն սկսեց։ Հրաշալի պար է, ես պարում եմ ձեզ հետ միասին, այդ պարի մեջ կան նույն ոտնձգությունները, ինչ որ ունեն Լոնդոնի հանգույցների մեջ տարուբերվող պարողները։ Իսկ ո՞վ սկսեց այս բոլորը, Էնդերսոնը, և Հենդսը, և դո՛ւ, Ջորջ Մերրի։ Այդ խռովարարներից դու ես միայն կենդանի մնացել։ Եվ դու հանդգնություն ունես նավապե՞տ դառնալու։ Դո՛ւ, որ կործանեցիր համարյա մեր ողջ հրոսակախումբը։ Ո՛չ, դրանից բան չի դուրս գա։
Սիլվերը լռեց։ Ջորջի և մյուս ավազակների դեմքի արտահայտությունից ես իմացա, որ նրա խոսքերն իզուր չանցան։
— Սա առաջին կետը,— բացականչեց նա, քրտնած ճակատը սրբելով, որովհետև այնպես բորբոքված էր խոսում, որ պատերը դողում էին։— Երդվում եմ, որ ինձ համար նողկալի է ձեզ հետ խոսելը։ Դուք ո՛չ դատողություն ունեք և ո՛չ էլ հիշողություն։ Զարմանում եմ, թե ինչպես են ձեր մայրերը թողել, որ դուք ծով դուրս գաք։ Ծո՞վ։ Այդ դո՞ւք եք հաջողության ջենտլմենները։ Ավելի լավ է, որ դերձակ դառնայիք։
— Բավական է հայհոյես,— ասաց Մորգանը։— Պատասխանիր մնացած մեղադրանքներին։
— Ա՜, մյուսներին,— գոչեց Սիլվերը։— Մնացածներն էլ լավ են։ Դուք ասում եք, որ բանը պրծած է։ Երդվում եմ որոտով, դուք մինչև անգամ չեք կասկածում, ինչպես վատ է։ Մենք այնքան մոտ ենք կախաղանին, որ իմ պարանոցն արդեն փայտանում է հանգույցից։ Տեսնում եմ, թե ինչպես ենք տատանվում երկաթե շղթաների մեջ և մեզ վրա ագռավներն են պտտվում։ Մակընթացության ժամանակ ծովագնացները մեզ մատով ցույց են տալիս։ «Սա ո՞վ է», հարցնում է մեկը։ «Ջոն Սիլվերն է։ Ես նրան լավ եմ ճանաչում», պատասխանում է մյուսը։ Քամին ճոճում է կախվածներին և տարածում շղթաների զնգոցը։ Ահա թե ինչ է սպառնում մեզ, Ջորջ Մերիի, Հենդսի, Էնդերսոնի և մյուս ապուշների պատճառով։ Հետո, սատանան տանի, ձեզ հետաքրքրում է չորրորդ կետը՝ ահա այն տղան։ Նա պատանդ է, հասկանո՞ւմ եք։ Մի՞թե մենք պետք է ոչնչացնենք պատանդին։ Նա, գուցե, մեր վերջին հույսն է։ Սպանե՞նք այս տղային։ Ո՛չ, սիրելիներս, ես նրան չեմ սպանի։ Ասենք, ես դեռ երրորդ կետին չեմ պատասխանել։ Լավ, համեցե՛ք, կպատասխանեմ։ Գուցե դուք բանի տեղ չեք դնում բժշկի ամենօրյա այցելությանները, մի բժշկի, որ ավարտել է կոլեջը։ Քո ծակ գանգի համար, Ջոն, էլ բժիշկ պետք չէ՞։ Իսկ քեզ, Զորջ Մերրի, որ վեց ժամը մի անգամ ջերմախտը թափ է տալիս, որ աչքերդ կիտրոնի նման դեղին են, բժշկվել չե՞ս ուզում։ Գուցե դուք չգիտեք, որ այստեղ շուտով, օգնելու համար, երկրորդ նա՞վն է գալու, սակայն նավը շուտով կգա։ Ահա թե ձե՛զ երբ է պետք գալու պատանդը։ Հետո՝ երկրորդ կետը, դուք ինձ մեղադրում եք, որ ես պայման եմ կապել։ Բայց չէ՞ որ դուք ինքներդ ծնկաչոք աղերսում էիք, որ պայման կապեմ։ Դուք ծնկաչոք քարշ էինք գալիս, դուք փոքրոգություն էիք անում, դուք վախենում էիք սովից մեռնելուց։ Բայց այս բոլորը դատարկ բաներ են։ Տեսեք, թե ինչի համար ես պայման կապեցի։
Եվ նա հատակի վրա մի թերթ թուղթ գցեց։ Ես իսկույն ճանաչեցի։ Դա այն քարտեզն էր, դեղին թղթի վրա, երեք կարմիր խաչերով, որը մի ժամանակ ես գտա Բիլի Բոնսի սնդուկում։ Ես ոչ մի կերպ չկարողացա գլխի ընկնել, թե այդ քարտեզը բժիշկն ինչու է տվել Սիլվերին։
Այս քարտեզը ավազակներին ավելի խիստ ապշեցրեց, քան ինձ։ Մրանք ընկան քարտեզի վրա, ինչպես կատուները մկան վրա։ Նրանք հայհոյանքով, աղմուկով և մանկական ծիծաղով իրարից խլխլում էին քարտեզը։ Կարելի էր կարծել, որ արդեն ոչ թե միայն ոսկի էին ձեռնահարում մատներով, այլ ամբողջովին տանում էին նավով։
— Այո՛,– ասաց մեկը,— սա Ֆլինտի ստորագրությունն է, կարող եք չկասկածել։ Դ. Ֆ․ և ներքևում՝ ոլորագիծ։ Նա միշտ այդպես էր ստորագրում։
— Այդ բոլորը լավ, բայց մենք ինչպես կտանենք գանձը, եթե նավ չունենք։
Սիլվերը հանկարծ, պատին հենվելով, ոտքի ելավ։
— Նախազգուշացնում եմ քեզ վերջին անգամ, Ջորջ,— գոռաց նա։— Մի խոսք ևս, և ես կկռվեմ քեզ հետ։ Ինչպե՞ս։ Ես ինչ գիտեմ, ինչպես։ Այդ դու պետք է ինձ ասես, դու և մյուսները, որոնք նավը ձեռքից բաց թողին։ Բայց ոչ, ես քեզանից խելոք խոսք չեմ սպասում, քո խելքն ուտիճի խելք է։ Իսկ քաղաքավարի խոսել դու պարտավոր ես, կամ ես քեզ քաղաքավարություն կսովորեցնեմ։
— Ճիշտ է,— ասաց ծերունի Մորգանը։
— Բա ի՞նչ։ Իհարկե, ճիշտ է,— շարունակեց նավի խոհարարը։— Դու կորցրիր մեր նավը։ Ես ձեզ համար գանձ գտա։ Ո՞վ է մեզանից ավելի լավ։ Բայց երդվում եմ, որ այլևս չեմ ուզում ձեզ մոտ նավապետ լինել։ Ընտրեցեք, ում ուզում եք։ Ես ինչ որ արեցի, բավական է։
— Սիլվերին,— գռռացին բոլորը։— Ազդրը, հավիտյանս հավիտենից Ազդրին՝ նավապետ։
— Ահա թե ինչ երգեցիք դուք այժմ,— բացականչեց խոհարարը։— Ջորջ, սիրելի բարեկամս, դու պետք է ուրիշ առիթի սպասես։ Բախտավոր ես, որ ես անհիշաչար եմ։ Իմ սիրտն անոխակալ է։ Բա այս սև նշանն ի՞նչ անենք, բարեկամներ։ Այժմ կարծես թե էլ բանի պետք չէ։ Դիկն իր հոգին կորցրեց, ավետարանն իզուր տեղը փչացրեց։
— Գուցե պետք գա երդվելու համար,— հարցրեց Դիկը, որին, ըստ երևույթին, իր սրբապղծությունը չափազանց անհանգստացրել էր։
— Ավետարան կտրված երեսով,— սարսափեց Սիլվերը։— Ո՛չ մի կերպ։ Նրա մեջ երգարանից ավելի սրբություն չկա։
— Այնուամենայնիվ, ավելի լավ է պահել,— ասաց Դիկը։
— Իսկ այս, Ջիմ, վերցրու հիշատակի համար,— ասաց Սիլվերը, տալով սև նշանը։
Սև նշանը կրոնի չափ էր, մի երեսն սպիտակ, Դիկը կտրել էր ավետարանի ամենավերջին երեսը։ Մյուս երեսին տպված էր երկու տող ոտանավոր «հայտնությունից»։ Հետագայում ինձ հաջողվեց կարդալ երկու բառ, «շներ ու մարդասպաններ»։ Ոտանավոր տպված երեսը մրոտ էր, որն արդեն սկսել էր կեղտոտել իմ մատները։ Իսկ մաքուր երեսին անկյունաձև գրված էր․ «Պաշտոնանկ է արված»։ Այժմ այդ սև նշանն ընկած է իմ առջև։ Սակայն անկյունաձև մակագրությունից մնացել էին միայն կարծես եղունգով արված քերծվածքի հետքեր։
Այսպես վերջացան այդ գիշերվա դեպքերը։ Ռոմ խմելուց հետո մենք պառկեցինք քնելու։ Վրեժ լուծելու համար Սիլվերը Ջորջ Մերիին նշանակեց Ժամապահ, սպառնալով մահով, եթե որևէ մի բան լավ չի տեսնի։
Ես երկար ժամանակ աչքս կպցնել չէի կարողանում։ Մտածում էի այն մարդու մասին, որին սպանեցի, փրկելով իմ կյանքը։ Մտածում էի այն նշանավոր խաղի մասին, որ խաղում էր Սիլվերը։ մի ձեռքով պահելով ավազակների խումբը, մյուս ձեռքով բռնելով ամեն տեսակի կարելի ու անկարելի միջոցներ, որ փրկի իր աննշան կյանքը։ Նա հանդարտ քնած էր և խռմփում էր։ Բայց, այնուամենայնիվ, խղճալուց իմ սիրտը ճմլվում էր, երբ նայում էի նրան և մտածում, թե ինչպիսի փորձանքներով է շրջապատված նա և ինչ խայտառակ մահ է սպասում նրան։
== Գլուխ XXX։ Ազնիվ խոսքով ==
Ինձ արթնացրեց, ավելի ճիշտ, մեզ բոլորիս արթնացրեց, որովհետև վեր թռավ մինչև անգամ ժամապահը, որ ննջում էր դռան մոտ, մի պարզ, բարձր ձայն, որ լսվեց անտառի եզրից։
— Էյ, կայազոր, վեր կաց։ Բժիշկը գալիս է։
Իսկապես բժիշկն էր։ Նրա ձայնը լսելով, ես ուրախացա, բայց իմ ուրախությանը խառնված էին հուզմունք և ամոթանք։ Ես հիշեցի իմ դասալքությունը, այն դավաճանությունը, որ ես կատարեցի։ Եվ այդ բոլորն ի՞նչ բանի հասցրեց։ Նրան, որ ես գերի եմ ավազակների մոտ, որոնք ամեն րոպե կարող են ինձ կյանքից զրկել։ Ես ամաչում էի նայել բժշկի երեսին։ Բժիշկը, երևի, վեր էր կացել դեռ լույսը բացվելուց առաջ, որովհետև օրը նոր էր սկսվում։ Ես վազեցի հրակնատի մոտ և նայեցի։ Նա կանգնած էր ներքևում, մինչև ծնկները սողացող մառախուղի մեջ, ինչպես մի Ժամանակ կանգնած էր հենց այս ամբարի մոտ Սիլվերը։
— Բարև, բժիշկ։ Բարի լույս, պարոն,— բացականչեց Սիլվերը, սիրալիր ժպիտով։— Ինչ շուտ եք վեր կացել։ Վաղ զարթնող թռչունը շատ ուտելիք կգտնի, ինչպես ասում է առակը։ Ջորջ, սթափվիր, որդիս, և օգնիր բժիշկ Լիվսիին, որ նավը բարձրանա։ Ամեն ինչ կարգին է, բժիշկ։ Ձեր պացիենտները առաջվանից ավելի ուրախ և կայտառ են։
Այսպես նա զվարճախոսում էր, բլրի գագաթին կանգնած, հենակը կռնատակին, մի ձեռքով հենված պատին, միանգամայն առաջվա Ջոնը և՛ ձայնով, և՛ բռնելակերպով, և՛ ծիծաղով։
— Մեզ մոտ անակնկալ բան կա ձեզ համար, պարոն,— շարունակեց նա։— Մի փոքրիկ եկվոր, հա՜, հա՜։ Նոր կենվոր, այն էլ ինչպիսի կենվոր։ Արջամկան պես է քնած, աստված վկա։ Ամբողջ գիշերը քնած էր Ջոնի հետ կողք կողքի։
Այդ ժամանակ բժիշկ Լիվսին անցավ ցցապատից և մոտեցավ խոհարարին։ Եվ ես նկատեցի, թե ինչպես նրա ձայնը ղողաց, երբ հարցրեց.
— Մի՞թե Ջիմն է։
— Նա ինքը,– պատասխանեց Սիլվերը։
Բժիշկը հանկարծ կանգ առավ։ Կարծես թե տեղից շարժվելու հնարավորության չուներ։
— Լա՜վ,— ասաց նա վերջապես։— Առաջ գործ, հետո ուրախություն։ Կարծեմ առակն այսպես է։ Առաջ հիվանդներին նայենք։
Բժիշկը մտավ տուն և սառնությամբ ինձ գլխով անելով, զբաղվեց իր հիվանդներով։ Նա իրեն պահում էր հանդարտ ու հասարակ կերպով, թեև ես չէի կարող չգիտենալ, որ նրա կյանքն այս նենգ մարդկանց մեջ մազից է կախված։ Նա շաղակրատում էր բուժվողների հետ այնպես, որ կարծես թե հրավիրել են հիվանդի մոտ, անգլիական խաղաղ ընտանիքում։ Ինձ թվաց, որ նրա վերաբերմունքը ծովահենների վրա ուժեղ ազդեցություն էր թողնում։ Նրանք այնպես էին իրենց պահում, որ կարծես թե ոչինչ չի պատահել, կարծես թե նա առաջվա նման նավի բժիշկ է և իրենք առաջվա պես փութաջան և անձնվեր նավաստիներ են։
— Դու առողջանում ես, բարեկամս,— ասաց նա գլուխը փաթաթած մարդուն։— Քո տեղը, եթե ուրիշը լիներ, չէր ապրի։ Բայց քո գլուխը չուգունի կաթսայի պես պինդ է։ Իսկ ինչպե՞ս են քո գործերը, Ջորջ։ Դու ամբողջովին դեղին ես։ Քո փայծաղը կարգին չէ։ Դեղ ընդունե՞լ ես։ Ասացե՛ք, նա դեղ ընդունե՞լ է։
— Ինչպես չէ, պարոն, ինչպես չէ։ Ընդունել է, պարոն,— ձայն տվեց Մորգանը։
— Այն Ժամանակից, երբ ես բանդիտների կամ, ավելի ճիշտ, բանտի բժիշկ դարձա,— ասաց բժիշկ Լիվսին բարեսիրտ ժպիտով,— ես իմ պարտականությունն եմ համարում պահել ձեզ անվնաս, հանգույցի համար։
Ավազակներն իրար նայեցին, բայց լռությամբ կուլ տվին բժշկի կատակը։
— Դիկն իրեն վատ է զգում, պարոն,— ասաց մեկը։
— Վա՞տ,— ասաց բժիշկը։– Դե՛, մի այստեղ եկ տեսնեմ, Դիկ, լեզուդ ցույց տուր։ Օ՜, ես չեմ զարմանում, որ նա իրեն վատ է զգում։ Այդպիսի լեզվով կարելի է վախեցնել և ֆրանսիացիներին։ Նա էլ է սկսել ջերմել։
— Ահա թե ինչ է պատահում այն մարդու հետ, որը փչացնում է սուրբ գիրքը,— ասաց Մորգանը։
— Պատահում է նրա հետ, որ իշի նման հիմար է,— առարկեց բժիշկը։— Նրա հետ, ում խելքը պակաս է ու չի տարբերում թարմ օդը վարակված օդից, չոր գետինը թունավոր և գարշելի ճահճից։ Դուք բոլորդ էլ վարակվել եք ջերմով, բարեկամնե՛րս, և շատ ժամանակ կանցնի, մինչև որ ազատվեք։ Տեղավորվել ճահճի վրա՞։ Սիլվեր, դուք ինձ զարմացրիք, աստված վկա։ Դուք այնպիսի հիմար չեք, ինչպես մյուսները, սակայն ամենափոքր հասկացողություն անգամ չունեք, թե ինչպես պետք է պահպանել ձեր ստորադրյալների առողջությունը։— Շատ լավ, ասաց բժիշկը, նայելով իր պացիենտներին և մի քանի բժշկական խորհուրդներ տալով, որ նրանք լսեցին այնպիսի հեզությամբ, որ կարծես արյունարբու ավազակներ չլինեին, այլ բարեգործական դպրոցի սաներ։— Այսօր բավական է։ Իսկ հիմա, եթե թույլ կտաք, ես կուզենայի զրուցել այս պատանու հետ։— Եվ նա անփույթ կերպով ինձ գլխով արավ։
Ջորջ Մերին կանգնած էր դռան մոտ և, կնճռոտվելով, ինչ-որ դառը դեղ էր ընդունում։ Լսելով բժշկի խնդիրը, նա ամբողջովին կարմրեց, դարձավ դեպի նա և գոռաց․
— Ո՛չ մի կերպ։
Եվ վատ հայհոյանքներ տվավ։
Սիլվերը ձեռքը խփեց տակառին։
— Լռի՛ր,— մռնչաց նա և կատաղած առյուծի նման նայեց չորս կողմը։— Բժիշկ,— շարունակեց նա քաղաքավարի կերպով,— ես համոզված էի, որ դուք կցանկանաք խոսել Ջիմի հետ, որովհետև գիտեի, որ այս տղան ձեր սրտովն է։ Մենք բոլորս այնպես շնորհակալ ենք ձեզանից, մենք, ինչպես տեսնում եք, այնպես վստահում ենք ձեզ, մենք ձեր դեղերն օղու պես խմում ենք։ Ես իսկույն ամեն բան կանեմ։ Հոկինս, դու կարո՞ղ ես ինձ ջենտլմենի ազնիվ խոսք տալ, որովհետև, թեև քո ծնողներն աղքատ են, բայց դու ջենտլմեն ես, որ ոչ մի տեղ չես փախչի։
Ես հոժարությամբ նրան ազնիվ խոսք տվի։
— Այդ դեպքում, բժիշկ,― ասաց Սիլվերը,– դուք ցցապատից անցեք։ Երբ որ անցնեք, ես Ջիմին ներքև կբերեմ։ Դուք կլինեք ցցապատի մի կողմում, իսկ նա՝ մյուս կողմում և այդ հանգամանքը չի խանգարի ձեզ, որ սրտանց խոսեք։ Ցտեսություն, պարոն։ Բարևեցեք կալվածատիրոջը և նավապետ Սմոլետին։
Հենց որ բժիշկը դուրս եկավ, ծովահենների զայրույթը, որ պահում էին Սիլվերի երկյուղից, պայթեց։ Նրանք մեղադրում էին Սիլվերին, որ նա կրկնակի խաղ է խաղում, որ նա ուզում է իրեն պաշտպանել, իսկ մյուսներին մատնել։ Մի խոսքով, նրանք իմացան Սիլվերի մտադրությունը։ Ես չէի կարծում, որ նա այս անգամ կարող է դուրս պրծնել։ Բայց նա բոլորից երկու անգամ խելոք էր, և նրա երեկվա հաղթությունը մեծ իշխանություն էր տվել։ Նա նրանց հիմար անվանեց, հայտնեց, որ առանց իմ և բժշկի խոսակցության յոլա գնալ չի կարելի, ցույց էր տալիս նրանց քարտեզը և հարցնում․ մի՞թե նրանք ուզում են խախտել պայմանն այն օրը, երբ կարելի է սկսել գանձերի որոնումը։
— Ո՛չ, երդվում եմ որոտով,— գոռում էր նա։— Կգա ժամանակ, որ մենք էլ նրանց քիթը կքաշենք, բայց մինչև այն ժամանակը ես պետք է փաղաքշեմ այդ բժշկին, մինչև անգամ եթե ստիպված լինեմ նրա կոշիկները ռոմով մաքրել։
Նա հրամայեց խարույկ վառել, հենակը վերցրեց, ձեռքը դրեց ուսիս և կաղալով ցած իջավ, ծովահեններին շփոթության մեջ թողնելով։ Զգացվում էր, որ նրա փաստերը նրանց վրա այնքան էլ չազդեցին։
— Մի՛ շտապիր, բարեկամս, մի շտապիր,— ասաց նա ինձ։— Նրանք միանգամից կհարձակվեն մեզ վրա, եթե նկատեն, որ երկուսս էլ շտապում ենք։
Մենք դանդաղ իջանք ավազոտ զառիվայրով այնտեղ, որտեղ ցցապատի ետևին սպասում էր բժիշկը։ Սիլվերը կանգ առավ։
— Թող Ջիմը պատմի ձեզ, բժիշկ, թե ինչպես ես ազատեցի նրա կյանքը, թեև դրա համար քիչ մնաց, որ նավապետի կոչումից զրկվեմ,— ասաց նա։— Ա՜խ, բժիշկ, երբ մարդ իր նավակը վարում է դեպի կործանումը, երբ նա մահվան հետ գիր ու արծիվ է խաղում, նա ուզում է թեկուզ մի ամենափոքր բարի խոսք լսել։ Նկատի ունեցեք, որ խոսքս վերաբերում է ոչ միայն իմ, այլև այս տղայի կյանքին։ Պաղատում եմ ձեզ, բժիշկ, խղճացեք ինձ, գոնե հույսի մի ստվեր տվեք։
Այժմ, ընկերներից հեռանալով և մեջքը դեպի ամրոցը կանգնած լինելով, Սիլվերը միանգամից ուրիշ մարդ դարձավ։ Նրա թշերը ներս ընկան, ձայնը դողում էր։ Իսկական մեռել դարձավ։
— Մի՞թե դուք վախենում եք, Ջոն,— հարցրեց բժիշկ Լիվսին։
— Բժիշկ, ես վախկոտ չեմ։ Ո՛չ, ես մինչև անգամ այսքան էլ վախկոտ չեմ, և նա ցույց տվավ մատի ծայրը, սակայն, ճիշտն ասեմ, երբ մտածում եմ կախաղանի մասինք մարմինս դող է ընկնում։ Դուք բարի և ճշմարիտ մարդ եք։ Ձեզանից լավը կյանքում չեմ տեսել։ Դուք չմոռանաք իմ արած լավությունները, թեև իհարկե, չարությունն էլ չեք մոռանա։ Տեսնո՞ւմ եք, ես մի կողմ եմ քաշվում և ձեզ Ջիմի հետ մենակ եմ թողնում։ Սա էլ դուք կհաշվեք իբրև լավություն, այնպես չէ՞։
Նա մի կողմ քաշվեց, ճիշտ այնքան տարածություն, որ մեզ չլսի, նստեց կոճղի վրա և սկսեց շվշվացնել։ Նա այս ու այն կողմ էր դառնում, նայում էր երբեմն ինձ, երբեմն բժշկին, երբեմն անզսպելի ծովահեններին, որոնք ավազի վրա փռված, խարույկ էին վառում, երբեմն էլ տանից բերում էին խոզի միս և հաց նախաճաշի համար։
— Եվ այդպես, Ջիմ,— տխուր ասաց բժիշկը,— դու այստեղ ես։ Ինչ որ ցանես, այն կհնձես, տղաս։ Ես չեմ կարողանում քեզ հայհոյել։ Միայն մի բան կասեմ. եթե նավապետ Սմոլետն առողջ լիներ, դու չէիր համարձակվի փախչել մեզանից։ Դու անազնիվ վարվեցիր, դու գնացիր, երբ նա հիվանդ էր և քեզ չկարողացավ ուժով պահել։
Պետք է խոստովանեմ, որ այս խոսքերը լսելուց հետո ես լաց եղա։
— Բժիշկ,— աղաչեցի ես,— խնդրում եմ ինձ չհայհոյեք։ Ես ինքս ինձ շատ եմ հայհոյել։ Իմ կյանքը մազից է կախված։ Ես այժմ էլ մեռած կլինեի, եթե Սիլվերն ինձ չպաշտպաներ։ Մահից ես չեմ վախենում, բժիշկ, ես միայն տանջանքից եմ վախենում։ Եթե նրանք սկսեն ինձ տանջել․․․
— Ջիմ,— ընդհատեց բժիշկը, և նրա ձայնը քիչ փոխվեց։— Ջիմ, այդ ես չեմ կարող թույլ տալ։ Ցցապատն անցիր, փախչենք։
— Բժիշկ,— ասացի ես,― չէ՞ որ ես ազնիվ խոսք եմ տվել։
— Գիտե՛մ, գիտե՛մ,— բացականչեց նա։— Ի՞նչ արած, Ջիմ։ Այդ մեղքը ես ինձ վրա կվերցնեմ։ Չէ՞ որ ես չեմ կարող քեզ այստեղ անօգնական թողնել։ Թռի՛ր։ Մի ոստյուն, և դու ազատության մեջ կլինես։ Քարայծի նման կսլանանք։
— Ո՛չ,— պատասխանեցի ես։— Չէ՞ որ դուք բոլորդ էլ այդպես չէիք վարվի։ Ո՛չ դուք, ո՛չ կալվածատերը և ո՛չ նավապետը տված խոսքը չէիք դրժի։ Սիլվերն ինձ վստահում է։ Ես նրան ազնիվ խոսք եմ տվել։ Բայց, բժիշկ, դուք ինձ մինչև վերջ չլսեցիք։ Եթե նրանք սկսեն ինձ տանջել, ես չեմ դիմանա և կասեմ, թե որտեղ եմ թաքցրել նավը։ Իմ գործը լավ գնաց, բժիշկ, բախտն ինձ ժպտաց, և ես նրանց նավը տարա։ Այժմ նավը գտնվում է Հյուսիսային ծովախորշի հարավային ափին։ Մակընթացություն ժամանակ կարելի է այնտեղից դուրս բերել։
— Նա՞վը,— բացականչեց բժիշկը։
Եվ ես մի քանի խոսքով պատմեցի նրան ինչ որ պատահել էր։ Նա լուռ լսեց ինձ։
— Դա ճակատագիր է,— նկատեց նա, երբ վերջացրի։— Ամեն անգամ դու ազատում ես մեզ մահից։ Եվ մի՞թե դու կարծում ես, որ մենք կթողնենք, որ դու այստեղ դանակով մեռնես։ Այդ վատ պարգև կլինի այն բոլորի համար, որ դու մեզ համար արել ես, տղաս։ Դու հայտնաբերեցիր դավադրությունը։ Դու գտար Բեն Գանին։ Ավելի լավ բան քո ամբողջ կյանքում չես անի, եթե հարյուր տարի էլ ապրելու լինես։ Այդ Բեն Գանը օ՛յ, օ՛յ, օ՛յ։ Ի դեպ Բեն Գանի մասին․․․ Սիլվեր,–– գոչեց նա։— Սիլվեր, ես ուզում եմ ձեզ խորհուրդ տալ,— շարունակեց նա, երբ խոհարարը մոտեցավ,— մի՛ շտապեք որոնել գանձը։
— Ես, պարոն, ամբողջ ուժով պետք է աշխատեմ ձգձգել այդ գործը,— ասաց Սիլվերը։— Բայց երդվում եմ, որ միայն գանձի որոնումով կարող եմ փրկել իմ և այս դժբախտ տղայի կյանքը։
— Լա՛վ, Սիլվեր,— ասաց բժիշկը,— եթե այդպես է, որոնեցեք։ Բայց ես ձեզ մի խորհուրդ էլ կտամ. գանձին մոտենալիս աղմուկից խուսափեցեք։
— Պարոն,— ասաց Սիլվերը,— դուք ինձ ասացիք կամ շատ բան, կամ չափազանց քիչ։ Ի՞նչ եք ուզում։ Ինչո՞ւ թողիք ամրոցը։ Ինչո՞ւ տվիք ինձ քարտեզը։ Ես այդ չհասկացա և այժմ էլ չեմ հասկանում։ Ես կուրորեն կատարեցի այն բոլորը, ինչ որ դուք պահանջեցիք, թեև մի փոքրիկ հույս անգամ չտվիք։ Իսկ այժմ նոր գաղտնիքներ։ Եթե այդ գաղտնիքներն էլ բաց չանեք, էլ ինչպե՞ս կարող եմ ձեզ օգնել։
— Ո՛չ,— մտախոհ պատասխանեց բժիշկը,— ես իրավունք չունեմ այդպիսի գործերի մասին ձեղ տեղյակ պահել։ Դա իմ գաղտնիքը չէ, Սիլվեր։ Այլապես, երդվում եմ իմ կեղծամով, որ ես բոլորը կպատմեի ձեզ։ Եթե ես մի խոսք անգամ ասեմ, նավապետը խիստ կպատժի ինձ։ Այնուամենայնիվ, ես ձեզ մի փոքրիկ հույս կտամ, Սիլվեր, եթե ես ու դուք դուրս պրծնենք այս գայլի փոսից, ես կաշխատեմ ձեզ փրկել կախաղանից։
Սիլվերի դեմքը վայրկենապես փայլեց։
— Հարազատ մայրս էլ չէր կարող դրանից լավ մխիթարել ինձ,— բացականչեց նա։
— Սա առաջինը, ինչ որ ես կարող եմ ասել ձեզ,— ավելացրեց բժիշկը։— Եվ երկրորդ․ այս տղային պահեցեք ձեզ մոտ և, եթե հարկավոր լինի օգնել, կանչեցեք ինձ։ Ես կաշխատեմ ձեզ ազատել, և այն ժամանակ դուք կտեսնեք, որ իմ ասածները դատարկ խոսքեր չեն... Մնաս բարով, Ջիմ։
Ցցապատի միջից բժիշկ Լիվսին սեղմեց իմ ձեռքը, Սիլվերին գլխով արավ և արագ քայլերով ուղղվեց դեպի անտառը։
== Գլուխ XXXI։ Գանձերի որոնումը։ Նավապետ Ֆլինտի ցուցասլաքը ==
— Ջի՛մ,— ասաց Սիլվերը, երբ մենք մենակ մնացինք,– ես քո կյանքն ազատեցի, դու՝ իմը։ Եվ ես այդ երբեք չեմ մոռանա։ Չէ՞ որ ես տեսա, թե ինչպես բժիշկը համոզում էր քեզ փախչել։ Թեև աչքի մի ծայրով, բայց տեսա։ Ես քո պատասխանը չլսեցի, բայց տեսա, որ դու հրաժարվեցիր։ Այդ ես չե՛մ մոռանա, Ջիմ։ Այսօր առաջին անգամ, բերդի վրա անհաջող գրոհից հետո, իմ մեջ հույս փայլեց։ Եվ էլի քո պատճառով։ Գանձերի որոնումը, Ջիմ, մենք կսկսենք կուրորեն, և այդ ինձ դուր չի դալիս։ Բայց մենք ուժեղ կպաշտպանենք իրար և, ինչ էլ որ լինի, կփրկենք մեր պարանոցները։
Ծովահեններից մեկը, որ զբաղված էր խարույկի մոտ, ձայն տվեց, թե նախաճաշը պատրաստ է։ Մենք նստեցինք ավազի վրա, խարույկի մոտ և սկսեցինք տապակած, աղած միս ուտել։ Ավազակներն այնպիսի խարույկ էին վառել, որ կարելի էր եզ տապակել։ Շուտով խարույկն այնպես բոցավառվեց, որ նրան կարելի էր մոտենալ, այն էլ զգաշությամբ, միայն այն կողմից, որտեղից քամի էր փչում։ Այդպես էլ շռայլությամբ էին վերաբերվում ծովահենները դեպի մթերքը․ անչափ աղած միս էին ուտում, առնվազն երեք անգամ ավելի, քան հարկավոր էր։ Նրանցից մեկը, հիմարաբար ծիծաղելով, կրակի մեջ շպրտեց մնացած կտորները։ Կրակն ավելի պայծառ բոցավառվեց, կլանելով այդ արտասովոր վառելիքը։ Կյանքումս երբեք չէի տեսել այդպիսի մարդիկ, որոնք այդ աստիճան անհոգ վերաբերմունք ունենային դեպի վաղվա օրը։ Ամեն բան անում էին անփութությամբ, անմիտ կերպով ոչնչացնում էին մթերքը, Ժամապահ կանգնած ժամանակ քնում էին և այլն։ Առհասարակ, նրանք ընդունակ էին կարճատև բռնկումների, իսկ երկարատև ռազմական գործողությունների համար անընդունակ էին։
Մինչև անգամ Աիլվերը, որը իր թութակի հետ նստած էր մի կողմ, այդ վատնումի համար ոչ մի նկատողություն չարավ։ Այդ բանը շատ զարմացրեց ինձ, որովհետև ես գիտեի, թե ինչպիսի զգույշ և հեռատես մարդ է նա։
— Այո՛, բսւրեկամնե՛րս,— ասաց նա,— բախտավոր եք, որ Ազդր ունեք, որն ամեն ժամանակ մտածում է ձեր մասին։ Ես տեղեկացել եմ այն, ինչ որ ինձ հարկավոր է։ Նավը նրանց մոտ է։ Առայժմ չգիտեմ, թե որտեղ են թաքցրել։ Բայց երբ մենք գանձ կունենանք, կորոնենք ողջ կդզին և նորից նավը ձեռք կգցենք. համենայն դեպս մենք ուժեղ ենք նրանով, որ նավակներ ունենք։
Այդպես էր ճառում նա, տաք խոզի միսը բերանը լցնելով։ Նա նրանց հույս էր տալիս, նա վերականգնում էր իր խախտված հեղինակությունը և միաժամանակ, ինչպես ինձ թվաց, աշխուժացնում էր ինքն իրեն։
— Իսկ մեր պատանդը,– շարունակեց նա,— վերջին անգամ տեսակցություն ունեցավ այն մարդկանց հետ, որոնք նրա սրտի համար սիրելի են։ Նրա խոսակցությունից ես իմացա այն բոլորը, ինչ որ ինձ հարկավոր էր և դրա համար նրանից շատ շնորհակալ եմ։ Իսկ այժմ՝ վերջացավ։ Երբ կգնանք գանձը որոնելու, ես նրան պարանով կկապեմ և ետևիցս կտանեմ։ Նա մեզ համար ոսկուց թանկ է, և մենք նրան կենդանի կպահենք․ որևէ դեպքում պետք կգա։ Իսկ երբ մենք և՛ նավ կունենանք, և՛ գանձ, երբ մենք խմբով ուրախ ճանապարհ կընկնենք դեպի ծով, այն ժամանակ մենք կխոսենք պարոն Հոկինսի հետ ինչպես պետքն է, և նա կստանա իր բաժինը ըստ իր արժանիքի։
Զարմանալի չէ, որ նրանք չափազանց ուրախացան։ Ինչ վերաբերում է ինձ, ապա ես չափազանց հուսահատվեցի և վհատվեցի։ Եթե Սիլվերի պլանը, որի մասին հայտնեց, կատարվի, այդ կրկնակի դավաճանը ոչ մի րոպե չի տատանվի։ Նա խաղում է երկու ճակատում և, անկասկած, ազատությունը և ծովահենի հարստությունը կգերադասի հանգույցից ազատվելու այն թույլ հույսից, որ մենք կարող ենք առաջարկել նրան։
Իսկ եթե հանգամանքները կստիպեն Սիլվերին պահել բժշկին տված խոսքը, ինձ, միևնույն է, մահվան վտանգ է սպառնում։ Նրա ընկերների կասկածներն ամեն րոպե կարող են համոզմունք դառնալ։ Այն Ժամանակ ես էլ, նա էլ պետք է պաշտպանենք մեր կյանքը, նա՝ կաղ, ես՝ երեխա, հինգ հսկա նավաստիներից։
Այս երկու վտանգին ավելացրեք նաև այն գաղտնիքը, որով դեռևս ծածկված էին իմ բարեկամների արարքները։ Ինչո՞ւ նրանք հեռացան ամրոցից։ Ինչո՞ւ նրանք տվին քարտեզը։ Ի՞նչ են նշանակում այն խոսքերը, որ ասաց թժիշկը Սիլվերին, «Գանձը որոնելիս աղմուկից խուսափեցեք»։ Տարօրինակ չէ՞ր, որ նախաճաշն այնքան էլ համեղ չթվաց և ես ծանր սրտով քարշ էի գալիս ավազակների ետևից, երբ գնում էին գանձը որոնելու։
Մենք բավականին տարօրինակ տեսարան էինք ներկայացնում՝ բոլորն էլ նավաստու կեղտոտ բաճկոն հագած, բոլորը, բացի ինձանից, մինչև ատամները զինված։ Սիլվերը երկու հրացան էր քարշ տալիս, մեկը մեջքին, մյուսը՝ կրծքին։ Թուրը խրել էր գոտկի մեջ։ Իր լայնափեշ հագուստի յարաքանչյուր գրպանում մի-մի ատրճանակ էր դրել։ Այդ բոլորը լրացնելու համար նրա ուսին նստած էր նավապետ Ֆլինտը, որն առանց լռելու արտասանում էր զանազան ծովային անկապ խոսքեր։ Իմ գոտկատեղից էլ պարան էին կապել, և ես հլու-հնազանդ քարշ էի գալիս խոհարարի ետևից։ Պարանի ծայրը նա բռնում էր երբեմն ազատ ձեռքով, երբեմն ատամներով։ Ինձ տանում էին որպես վարժեցրած արջ։
Ամեն մեկը մի որևէ բան էր տանում․ ոմանք բահեր ու երկաթե նիգեր (ավազակները այդ իրերը «Իսպանոլայից» դուրս էին բերել ամենից առաջ), մյուսները՝ խոզի միս, պաքսիմատ և անգլիական օղի ճաշի համար։ Ես նկատեցի, որ բոլոր մթերքներն իսկապես վերցված էին մեր պահեստից և հասկացա, որ Սիլվերը երեկ երեկոյան ճշմարիտն ասաց։ Եթե նա բժշկի հետ որևէ պայման կապած չլիներ, նավը կորցրած ավազակներն ստիպված կլինեին կերակրվել սպանած թռչուններով և վրայից էլ ջուր խմել։ Ջուրը նրանք չէին սիրում, իսկ որս անել ծովահենները չեն կարողանում։ Եվ եթե նրանք մինչև անգամ ուտելիքի պաշար չէին պատրաստել, ապա վառոդի պատրաստություն բոլորովին չէին տեսել։ Այնուամենայնիվ, մենք ճանապարհ ընկանք, մինչև անգամ գլուխը ջարդված ծովահենը, որի համար ավելի օգտակար կլիներ մնալ անկողնում։ Իրար ետևից շարված մի կերպ քարշ եկանք մինչև ափը, որտեղ մեզ սպասում էին երկու նավակ։ Մինչև անգամ այդ նավակներն էլ վկայում էին ընդմիշտ հարբած ծովահենների հիմար անհոգության մասին․ երկուսն էլ ցեխի մեջ կորած էին, մեկի նստարանն էլ կոտրված էր։ Որոշվեց ճանապարհ ընկնել երկու նավակով, որ ոչ մեկը չկորչի։ Երկու մասի բաժանվելով, վերջապես մենք հեռացանք ափից։
Ճանապարհին քարտեզի մասին վեճ սկսվեց։ Կարմիր խաչը չափազանց մեծ էր և չէր կարող, իհարկե, տեղի ճիշտ ցուցիչ ծառայել։ Քարտեզի հակառակ կողմում եղած բացատրությունները համառոտ էին ու անորոշ։ Եթե ընթերցողը հիշում է, գրված էր այսպես․
''««Մեծ ծառ» հեռադիտակի ուսին, ուղղությունը դեպի Հ․ Հ․ Հ․ ― Ա․-ից։''<br />
''Կմախքի կղզին Ա. Հ. Ա. և Ա․ վրա։''<br />
''Տասը ֆուտ»։''
Եվ այդպես, նախ և առաջ պետք էր գտնել մեծ ծառը։ Ուղիղ մեր առջև, Խարսխի կայանը վերջափակվում էր երկու-երեք հարյուր ֆուտ բարձրություն ունեցող սարահարթով, որը հյուսիսում միանում էր Հեռադիտակի հարավայինլանջին, հարավում դառնում էր ժայռոտ բարձրություն, որը, կոչվում էր Բիզանկայմ։ Սարահարթում աճել էին երկար ու կարճ սոճիներ։ Թե որն էր այդ ծառերից նավապետ Ֆլինտը երկար անվանել, կարելի էր որոշել տեղում, կողմնացույցի միջոցով։
Այնուամենայնիվ, մենք դեռ ճանապարհի կեսն էլ չէինք անցել, իսկ յուրաքանչյուրն արդեն որևէ ծառ էր ընտրել։ Միայն Երկարահասակ Ջոնն ուսերը թոթվեց և խորհուրդ տվեց սպասել, մինչև որ տեղ հասնենք։
Սիլվերի ցուցմունքով, մենք ուժերս խնայում էինք և շատ էլ չէինք հենվում թիակների վրա ու երկար գնալուց հետո իջանք երկրորդ գետի գետաբերանին, այն գետի, որը հոսում է հեռադիտակի անտառոտ լանջով։ Այնտեղից, թեքվելով դեպի ձախ, մենք սկսեցինք մոտենալ սարահարթին։
Սկզբում մեր առաջխաղացումը շատ դժվար էր, փափուկ հողի և խիտ ճահճային բուսականության պատճառով։ Բայց կամաց-կամաց վերելքը դարձավ զառիթափ, հողը քարոտ, բուսականությունը բարձր և ցանցառ։ Մենք մոտենում էինք կղզու լավագույն մասին։ Խոտի փոխարեն գետինը ծածկված էր հոտավետ ծաղկափթիթ թփերով։ Մուսկատի ընկույզի կանաչ թփուտների մեջ, այստեղ ու այնտեղ բարձրանում էին բարձր սոճիների ծիրանագույն սյուներ, որոնք լայն ստվեր էին տալիս։ Մուսկատի հոտը խառնվում էր փշատերևների հոտի հետ։ Օդը թարմ էր ու շարժուն։ Արեգակը փայլում էր, բայց թեթև քամին թարմացնում էր մեր դեմքը։
Ավազակները գնում էին ցրված և ուրախ-ուրախ իրար ձայն տալիս։ Մեջտեղում, բոլորից չափազանց ետ մնացած, կամաց-կամաց գնում էր Սիլվերը, քարշ տալով ինձ իր ետևից։ Նրա համար դժվար էր բարձրանալ սարալանջի խճով ծածկված ճանապարհով։ Ես հաճախ բռնում էի նրան, երբ սայթաքում էր։
Այդպես գնացինք մենք կես մղոնի չափ և արդեն հասել էինք գագաթին, երբ հանկարծ ձախ կողմից գնացող մի ավազակ, սարսափից գոռաց։ Նա անընդհատ ճչում էր, և բոլորը վազելով մոտեցան նրան։
— Դուք կարծում եք, թե նա պատահաբար գանձի տեղը գտե՞լ է,– ասաց ծերունի Մորգանը, շտապ վազելով մեր մոտից։– Ո՛չ, ո՛չ, մենք դեռ այն ծառին չենք հասել։
Այո՛, նա գանձը չգտավ։ Բարձր սոճու տակ ընկած էր մի կմախք։ Բարձր խոտերը խիտ ցանցով շրջապատել էին նրան, տեղից շարժելով մանր ոսկորներից մի քանիսը։ Կմախքի վրա տեղ-տեղ մնացել էին փտած հագուստի մնացորդները։ Ես հավատացած եմ, որ չկար մեր մեջ մի մարդ, որի մարմնով սարսուռ չանցներ։
— Սա ծովային է եղել,— ասաց Ջորջ Մերին, որը մյուսներից ավելի համարձակ էր դիտում փտած լաթերը։— Նրա հագուստը ծովայինի է։
— Իհարկե ծովային է,— ասաց Սիլվերը։— Ենթադրում եմ, որ դու հույս ունեիր այստեղ եպիսկոպոս գտնել։ Այնուամենայնիվ, ինչո՞ւ այս ոսկորները այսպիսի տարօրինակ կերպով են ընկած։
Ճիշտ որ, կմախքն ընկած էր անբնական դիրքով։ Տարօրինակ պատահականությամբ (մեղավո՞ր են արդյոք նրան կտցող թռչունները, գուցե և դանդաղ աճող խոտերը, որ նրան չորս կողմից շրջապատել էին) նա պառկած էր ձգված, նետի պես ուղիղ. նրա ոտները մի կողմ էին դարձված, իսկ գլխի վրա բարձրացված ձեռքերը մյուս կողմը, ինչպես ցատկելու պատրաստ լողորդ։
— Էհե՜, ես սկսում եմ հասկանալ,— ասաց Սիլվերը։— Սա կողմնացույց է։ Այո՛, այո՛։ Ահա ցցված է, ինչպես ատամ։ Կմախքի կղզու գագաթը։ Կողմնացույցով ստուգեցեք, թե որ կողմն է ցույց տալիս մեռելը։
Ստուգեցին։ Իսկապես, մեռելը ցույց էր տալիս դեպի Կմախքի կղզին։ Կողմնացույցը ցույց է տալիս Ա—Հ—Ա և դեպի Ա ուղղությունը։
— Այդպես էլ կարծում էի,— բացականչեց խոհարարը։— Սա ցուցասլաք է։ Նշանակում է, այնտեղ Բևեռային աստղն է, իսկ ահա այնտեղ ուրախ դոլարները։ Երդվում եմ որոտով, Ֆլինտին հիշելիս իմ մարմնով սարսուռ է անցնում։ Սա նրա սիրելի սրամտություններից մեկն է։ Նա վեց ընկերների հետ մնաց այստեղ և բոլորին կտոր-կտոր արավ։ Իսկ հետո սպանվածներից մեկից իր համար կողմնացույց պատրաստեց։ Ոսկորները երկար են, մազերը դեղին։ Է՜, սա Ալարդայսն է, պատժի ինձ աստված։ Դու հիշո՞ւմ ես Ալարդայսին, Թոմ Մորգան։
— Ինչպե՞ս չէ,— ասաց Մորգանը,— իհարկե։ Նա ինձ պարտ է մնացել, բացի դրանից վերցրել է իմ դանակը, երբ գնում էր կղզին։
— Ուրեմն դանակն այստեղ պետք է լինի,— ասաց մյուս ավազակը։— Ֆլինտն այնպիսի մարդ չէր, որ նավաստիների գրպանները փնտրեր։ Թռչուններն էլ հո չէի՞ն կարող այդ դանակը տանել։
— Դու ճշմարիտ ես ասում, սատանան տանի քեզ,— բացականչեց Սիլվերը։
— Այնուամենայնիվ, այստեղ ոչինչ չկա,– ասաց Մերին, ուշադրությամբ շոշափելով գետինը։— Գոնե մի պղնձե դրամ մնացած լիներ կամ, օրինակ, ծխախոտի տուփ։ Այս բոլորն ինձ կասկածելի է թվում։
— Ճի՛շտ է, ճի՛շտ է,— համաձայնեց Սիլվերը։– Այստեղ ինչ-որ բան կա։ Այո՛, թանկագին ընկերներ։ եթե Ֆլինտը կենդանի լիներ, այս տեղերում մենք չէինք կարող զբոսնել։ Մենք վեց հոգի ենք, նրանք էլ վեց հոգի էին, իսկ այժմ նրանցից միայն ոսկորներ են մնացել։
— Ո՛չ, հանգիստ եղիր, նա մեռել է, ես իմ սեփական աչքերով նրան տեսա մեռած,— ձայն տվեց Մորգանը։— Վիլին տարավ ինձ նրա մեռած մարմնի մոտ։ Նա ընկած էր՝ աչքերի տակը կապտած։
— Իհարկե, նա մեռավ,— հաստատեց գլուխը փաթաթված ծովահենը։— Բայց եթե որևէ մեկը մեռնելուց հետո թափառում է աշխարհում, դա, իհարկե, Ֆլինտն է։ Եվ ինչպես դժվար մեռավ մարդը։
— Այո՛, վատ մեռավ,— նկատեց մի ուրիշը։— Երբեմն կատաղում էր, երբեմն ռոմ էր պահանջում, երբեմն սկսում էր երգել «Տասնհինգ մարդ մեռելի սնդուկի վրա»։ Բացի «Տասնհինգ մարդուց» ուրիշ ոչինչ չէր երգում։ Ես, ճշմարիտն ասեմ ձեզ, այդ օրվանից այդ երգը չեմ սիրում։ Սաստիկ տոթ էր։ Ֆլինտն ամբողջ ուժով երգում էր, և նրա երգը խառնվում էր հոգեվարքի խռխռոցների հետ։
– Հառա՛ջ, հառա՛ջ,— ասաց Սիլվերը,— բավական է շաղակրատեք։ Նա մեռել է և ուրվականի նման չի թափառում երկրում։ Իսկ եթե մինչև անգամ մտածի հեռանալ գերեզմանից, ապա չէ՞ որ ուրվականները երևում են գիշերները, իսկ այժմ, ինչպես տեսնում եք, ցերեկ է․․․ Մեռելի մասին խոսելու կարիք չկա, մեզ սպասում են դուբլոնները։
Մենք առաջ շարժվեցինք։ Ու թեև արեգակն ուժեղ լուսավորում էր, ծովահեններն այլևս այս ու այն կողմ չէին վազում և իրար ձայն չէին տալիս։ Նրանք գնում էին շարքով և իրար հետ խոսում էին կիսաձայն։ Այդպիսի սարսափ էր ազդել նրանց վրա մեռած ծովահենը։
== Գլուխ XXX։ Գանձի որոնումը։ Ձայն անտառում ==
Մասամբ այդ սարսափի թուլացնող ազդեցության տակ, մասամբ էլ նրա համար, որ Սիլվերը և հիվանդ ծովահենները հանգստանան, բարձրավանդակի կատարին ողջ խումբը դադար առավ։
Բարձրավանդակը քիչ թեքված էր դեպի արևմուտք, այդ պատճառով էլ այն տեղից, ուր մենք նստած էինք, երկու կողմից էլ տեսարան էր բացվել։ Առջևում, ծառերի կատարների ետևում, մենք տեսնում էինք Անտառոտ բլուրը, մակընթացության փրփուրով շրջապատված։ Ետևից երևում էր ոչ միայն նեղուցը և Կմախքի կղզին, այլև ցամաքալեզվի հարթության ետևում բաց ծովի ազատ տարածությունը։ Մեզ վրա ուղիղ բարձրանում էր հեռադիտակը՝ տեղ-տեղ նոսր սոճիներով և տեղ-տեղ բերանբաց խոր անդունդներով։
Անդորրությունը խախտվում էր միայն ափակոծության հեռավոր թնդյուններով և անհամար միջատների ժժոցով։ Մարդ չկա։ Ծովի վրա ոչ մի առագաստ։ Մենակության զգացմունքն ավելի ևս ուժեղանում էր շրջապատող տարածությունների լայնությամբ։
Հանգստի Ժամանակ Սիլվերը կողմնացույցով չափումներ էր անում։
— Այստեղ երեք «մեծ ծառ» կա,— ասաց նա,— և նրանք բոլորն էլ դասավորված են ուղիղ գծով Կմախքի կղզուց։ «Հեռադիտակի ուսը», ես կարծում եմ, ահա այս փոսն է։ Այժմ երեխան էլ գանձը կգտներ։ Իմ կարծիքով վատ չէր լինի, որ նախ մի բան ուտեինք։
— Ես չեմ ուզում,— մրթմրթաց Մորգանը։— Հենց որ հիշեցի Ֆլինտին, ախորժակս միանգամից կորավ։
— Այո՛, որդիս, բախտավոր ես, որ նա մեռավ,— ասաց Սիլվերը։
— Նրա դեմքն էլ սատանայի դեմքի նման էր,— բացականչեց երրորդ ծովահենը, ցնցվելով։— Ամբողջ մարմինը լրիվ կապույտ էր։
— Դա ռոմից էր,— ավելացրեց Մերին։— Կապո՜ւյտ։ Բա կապույտ չի՞ լինի։ Ռոմից կապտում են, այդ ճիշտ է։
Կմախքի տեսքը և Ֆլինտին հիշելն այնպես էին ազդել այդ մարդկանց վրա, որ նրանք աստիճանաբար ձայները իջեցրին և վերջապես հասան հազիվ լսելի շշնջյունի, որը համարյա անտառի անդորրությունը չէր խախտում։ Եվ հանկարծ մոտիկ պուրակից մեկի բարակ, շառաչող, զիլ ձայնը սկսեց լավ ծանոթ երգը․
Տասնհինգ մարդ մեռելի սնդուկի վրա,<br />
Յո-խո-խո և մի շիշ ռոմ։
Մահվան սարսափ պատեց ծովահեններին։ Բոլոր վեցի դեմքերն էլ միանգամից դարձան դեղին։ Մեկը ոտի կանգնեց, մյուսները ջղաձգաբար բռնեցին իրար։ Մորգանը պառկեց գետնին և օձի նման սողաց։
— Ֆլինտն է,— բացականչեց Մերին։
Երգն ընդհատվեց այնպես կտրուկ, ինչպես սկսվել էր, կարծես ձայնանիշի մեջտեղում երգչի բերանը միանգամից փակեցին։ Օրն արևոտ էր և պարզ, երգողի ձայնը դուրեկան էր ու զիլ, և ես իմ ուղեկիցների սարսափը հասկանալ չկարողացա։
— Հառա՛ջ,— ասաց Միլվերը, հազիվ շարժելով մոխրագույն շրթունքները։— Այս կերպ ոչինչ չի դուրս գա։ Իհարկե, այս բոլորը շատ զարմանալի է, և ես չգիտեմ, թե ով է այնտեղ կատակ անում, սակայն համոզված եմ, որ մեռել չէ, այլ կենդանի մարդ։
Խոսելու ժամանակ վերադարձավ նրա արիությունը և դեմքը քիչ առույգացավ։ Մյուսներն էլ, նրա խոսքերի ազդեցության տակ, կայտառացան և կարծես թե սթափվեցին։ Եվ հանկարծ հեռվից լսվեց նույն ձայնը։ Բայց այժմ նա չէր երգում, այլ գոռում էր, կարծես որևէ հեռու տեղից, և նրա գոռոցը հանդարտ, որպես անլսելի արձագանք, տարածվեց հեռադիտակի ծերպերի մեջ։
— Դարբի Մակ-Գրոու,– հառաչեց մեկը և նրա հառաչանքի միջից հեկեկանք էր լսվում։— Դարբի Մակ-Գրոու, Դարբի Մակ-Գրոու...
Այսպես նա կրկնում էր անվերջ։ Հետո նրա ձայնը քիչ բարձրացավ, և մի անլուր հայհոյանք աղաղակելով, ոռնաց.
— Դարբի՛, ռոմ տուր ինձ։
Ավազակները գետնին կպան և աչքները քիչ մնաց ճակատի վրա բարձրանան։ Ձայնը վաղուց էր մարել, բայց նրանք դեռևս կանգնած էին քար կտրած և լուռ նայում էին դեպի առաջ։
— Գործը պարզ է,— ասաց մեկը։— Պետք է փախչել։
— Այդ նրա վերջին խոսքերն էին,— հառաչեց Մորգանը։— Վերջին խոսքերը մահից առաջ։
Դիկը հանեց իր ավետարանը և սկսեց վշտահար աղոթել։ Նախքան ծով դուրս գալը և բանդիտ դառնալը, նա դաստիարակվել էր բարեպաշտ ընտանիքում։
Միայն Սիլվերն իրեն չկորցրեց։ Ես լսում էի, թե ինչպես նրա ատամները չխկչխկում էին երկյուղից, բայց նա ետ դառնալու մասին չէր էլ ուզում լսել։
— Այս կղզու վրա ոչ ոք, բացի մեզանից, մինչև անգամ Դարբիի մասին չի լսել,― փնթփնթաց նա իրեն կորցրած,— ոչ ոք, բացի մեզանից։
Հետո իրեն սանձահարեց և գոչեց․
— Լսեցե՛ք։ Ես եկել եմ այստեղ, որ գանձ հանեմ, և ո՛չ ոք, ո՛չ մարդ, ո՛չ սատանա, ինձ չի կարող կանգնեցնել։ Ես Ֆլինտից չէի վախենում, երբ նա կենդանի էր և, սատանան տանի, մեռած ժամանակ էլ չեմ վախենա։ Մեզանից քառորդ մղոն հեռավորության վրա յոթ հարյուր հազար ֆունտ ստեռլինգ կա։ Մի՞թե գոնե մեկ հաջողության ջենտլմեն ընդունակ է նավի ետևի կողմը շուռ տալ այնքան դրամի առջևից մի ինչ-որ կապտասփաթ հարբեցողի պատճառով, այն էլ սատկած։
Սակայն նրա խոսքերն ավազակների արիությունը չվերադարձրին։ Ընդհակառակը, ոչ հարգելի վերաբերմունքը դեպի ուրվականը նրանց խուճապային սարսափը ուժեղացրեց միայն։
– Լսի՛ր, Ջոն,– ասաց Մերին։– Ուրվականին մի վիրավորիր։
Մնացածներին երկյուղն այնպես էր պատել, որ ոչ մի բառ արտասանել չէին կարողանում։ Մինչև անդամ այս ու այն կողմ փախչելու համարձակություն չունեին։ Վախն ստիպել էր նրանց խմբվել Սիլվերի շուրջը, որովհետև նա բոլորից քաջ էր։ Նրան վերջապես հաջողվեց որոշ չափով ազատվել երկյուղից։
— Ձեր կարծիքով դա ուրվակա՞ն է։ Կարելի է, որ այդպես է,— ասաց նա։— Բայց մի բան է ինձ վրդովում։ Մենք բոլորս էլ պարզ կերպով արձագանք լսեցինք։ Բայց ասացեք, որևէ մեկը տեսե՞լ է, որ ուրվականն ստվեր ունենա։ Եթե ստվեր չի կարող լինել, նշանակում է արձագանք էլ չկա։ Այլապես դա անբնական հիմարություն կլինի։
Այդպիսի փաստերն ինձ թույլ թվացին։ Բայց դուք երբեք նախապես չեք կարող ասել, թե սնահավատ մարդկանց վրա ինչը կազդի։ Ի զարմանս իմ, Ջորջ Մերին ավելի շատ թեթևություն զգաց։
— Այդ ճիշտ է,ասաց նա։– Հա՜մա գլուխ կա ուսերիդ վրա, հա՜, Ջոն։ Ամեն ինչ կարգին է, թանկագին ընկերներ։ Դուք պարզապես սխալ ուղղություն եք վերցրել։ Իհարկե, ձայնը Ֆլինտի ձայնի պես էր։ Բայց, այնուամենայնիվ, ավելի ուրիշի ձայնի էր նման... Ավելի շուտ այդ ձայնը...
— Երդվում եմ սատանայով, որ դա Բեն Գանի ձայնն էր,— ընդհատեց Սիլվերը։
— Ճիշտ է,— բացականչեց Մորգանը, գետնից բարձրանալով և չոքելով,— դա Բեն Գանի ձայնն էր։
— Բայց մե՞ծ տարբերություն կա արդյոք,— հարցրեց Դիկը։— Բեն Գանն էլ է մեռել, Ֆլինտն էլ։
– Թքած Բեն Գանի վրա,— բացականչեց Մերին։– Կենդանի է, թե մեռած, միևնույն չէ՞։
Տարօրինակ էր տեսնել, թե ինչպես այդ մարդիկ արագ սթափվեցին, և թե ինչպես նրանց դեմքին կրկին խաղաց կարմրությունը։ Մի քանի րոպեից հետո նրանք շաղակրատում էին իրար հետ այնպես, որ կարծես թե ոչինչ չէր պատահել, միայն թե ականջ էին դնում, չի՞ լսվում արդյոք տարօրինակ ձայնը։ Բայց ամեն ինչ խաղաղ էր։ Եվ, գործիքներն ուսերին առած, նրանք առաջ շարժվեցին։ Առջևից գնում էր Մերին, ճեռքին բռնած Ջոնի կողմնացույցը, որպեսզի Կմախքի կղզու հետ մի գծի վրա լինեն։ Նա ճիշտ ասաց. Բեն Գանից, կենդանի լիներ նա, թե մեռած, ոչ ոք չէր վախենում։
Միայն Դիկն առաջվա պես ձեռքին բռնել էր ավետարանը և վախեցած այս ու այն կողմ էր նայում։ Բայց այլևս նրան ոչ ոք չէր կարեկցում։ Մինչև անգամ Սիլվերը ծաղրում էր նրա սնոտիապաշտությունը։
— Ես քեզ ասացի, որ ավետարանդ փչացրել ես։ Մի՞թե դու կարծում ես, որ ուրվականը կվախենա այն ավետարանից, որից մի էջ պոկված է։ Ինչպե՞ս չէ։ Գրպանդ բաց պահիր։— Եվ մի պահ կանգ առնելով, մատներով Դիկի քթի տակ չրթացրեց։
Բայց Դիկին արդեն խոսքերով չէր կարելի հանգստացնել։ Շուտով ինձ համար պարզվեց, որ նա վերջնականապես հիվանդ է։ Տոթից, հոգնածությունից ու երկյուղից նրա ջերմը, որ գուշակել էր բժիշկ Լիվսին, սկսեց արագ բարձրանալ։
Գագաթին քիչ ծառեր կային և գնալը բավականաչափ հեշտացավ։ Այժմ մենք իջնում էինք ներքև, որովհետև, ինչպես արդեն ասացի, սարահարթը մի քիչ դեպի արևելք էր թեքված։ Մեծ ու փոքր սոճիներն իրարից բաժանված էին լայն տարածությամբ։ Մինչև անգամ մուսկատի ընկուզենիների և լեռնավարդերի մեջ էլ հաճախ պատահում էին տոթից խանձված ընդարձակ բացատներ։ Գնալով դեպի հյուսիս-արևմուտք, մենք մոտենում էինք Հեռադիտակի ուսին։ Հեռադիտակի տակ երևում էր արևելյան լայն ծովախորշը, որտեղ մի քանի օր առաջ նավակն ինձ վեր-վեր էր գցում ու պտտում։
Առաջրն բարձր ծառը, որին մենք մոտեցանք կողմնացույցով ստուգելուց հետո, անհամապատասխան գտնվեց։ Նույնը պատահեց նաև երկրորդ ծառի հետ։ Երրորդը թփուտներից համարյա երկու հարյուր ֆուտ բարձր էր։ Սա բուսական աշխարհի հսկան էր, կարմիր բնով մի քանի գրկաչափ հաստությամբ։ Նրա ստվերի տակ մի ամբողջ դասակ կարող էր քայլել։ Այս սոճին անպայման հեռվից տեսանելի էր՝ և՛ ծովի արևելյան կողմից, և՛ արևմուտքից, և Ֆլինտն իզուր չէր, որ նշանակել էր իր քարտեզում որպես ծովագնացության նշան։
Սակայն իմ ուղեկիցներին հուզում էր ոչ թե սոճու լայն չափը․ նրանք լցված էին վառ գիտակցությամբ, որ նրա շվաքում թաղված է յոթ հարյուր հազար ֆունտ ստեռլինգ։ Փողի մասին մտածելիս նրանց երկյուղն անհետանում էր։ Աչքերը բոցավառվում էին, քայլերն արագանում, ամրանում։ Նրանք միմիայն մի բանի մասին էին մտածում՝ այն հարստության մասին, որ նրանց սպասում էր, անհոգ, փառավոր, շռայլ կյանքի մասին, որ պիտի բերեր հարստությունը։
Սիլվերը թռչկոտելով, կաղալով առաջ էր գնում։ Նրա քթածակերը լայնանում էին։ Նա խելագարի պես հայհոյում էր, երբ ճանճերը նստում էին նրա տաքացած, քրտնած երեսին։ Նա կատաղորեն քաշում էր պարանը, մահացու ատելությամբ նայելով ինձ վրա։ Նա այլևս չէր աշխատում իր մտածմունքը ծածկել։ Ես կարողանում էի այդ կարդալէ ինչպես գրքի մեջ։ Վերջապես հայտնվելով ցանկալի ոսկուց երկոլ քայլի վրա, նա ամեն բանի մասին մոռացավ^ և՞ իր խոստումների, և բժշկի նախազգուշությունների մասին։ նա> իհարկե, հույս ուներ վերցնել գանձը, հետո գիշերով գտնել «Ւսպ ան ո լան)), մեզ բոլորիս մորթել և ճանապարհ ընկնել։
Այս տագնապալի մտքերից ցնցված, ես դժվարությամբ էի հասնում ծովահեններին և հաճախ սայթաքում էի։ Այդ ժամանակ Սիլվերը ձգում էր պարանը, ինձ վրա արյունռուշտ հայացքներ նետելով... Դիկը ետևից պարում էր և աղոթքներ ու հայհոյանքներ մրթմրթում։ Նրա ջերմն ուժեղանում էր։ Իմ աչքի առաջ ակամա պատկերացավ այն ողբերգությունը, որ կատարվել էր այս տեղերում։ Իմ աչքի առաջ պատկերացավ կապտած դեմքով ավազակը, որը մեռավ Սավանում, երգելով և ռոմ պահանջելով։ Այստեղ նա իր ձեռքով վեց հոգու սպանեց։ Այս անդորր պուրակում մի ժամանակ հոգեվարքի աղաղակներ են տարածվել։ Ինձ թվում էր, որ լսում, եմ այն դժբախտների հառաչանքներն ու հեկեկանքները։
Թփուտներից դուրս եկանք։
― Իմ ետևից, բարեկամնե՛ր,— գոչեց Մերին։
Առջևից գնացողներն սկսեցին վազել։
Տասը յարդի չափ առաջ գնալով, նրանք հանկարծ կանգ առան և աղաղակեցին։ Սիլվերը, կատաղածի նման, սլանում էր։ Մի վայրկյանից հետո մենք էլ հանկարծ կանգ առանք։
Մեր առաջ մի մեծ փոս կար, որ փորված էր երևի, վաղուց, որովհետև եզրերն արդեն թափվել էին, իսկ հատակին խոտ էր բուսել։ Փոսի մեջ տեսանք մի բահի կոթ և մի քանի արկղի տախտակ։ Տախտակներից մեկի վրա շիկացած երկաթով փորված էր «Մորժ»՝ Ֆլինտին պատկանող նավի անունը։
Պարզ էր, որ որևէ մեկը մեզանից առաջ գտել ու հափշտակել էր գանձը՝ յոթ հարյուր հազար ֆունտ ստեռլինգն անհետացել էր։
== Գլուխ XXXIII։ Առաջնորդի անկումը ==
Կարծում եմ, աշխարհի ստեղծումից մինչև այսօր այս տեսակի մեծ հույսերի հանկարծակի խորտակում չի եղել։ Բոլոր վեցն էլ կանգնել էին կայծակնահար եղածի պես։ Առաջինը Սիլվերն սթափվեց։ Բոլոր հոգով նա ձգտում էր այդ փողերին։ Եվ ահա մի վայրկյանում ամեն ինչ խորտակվեց։ Այնուամենայնիվ, նա գլուխը չկորցրեց, իրեն տիրապետեց և կարողացավ փոխել իր ապագա գործողությունների պլանը, նախքան մյուսների հասկանալը, թե ինչ դժբախտություն է պատահել իրենց։
— Ջի՛մ,— շշնջաց նա,— վերցրո՛ւ և պատրաստ եղիր։
Եվ տվեց ինձ մի երկփողանի ատրճանակ։
Միաժամանակ նա սկսեց հանգիստ շարժվել դեպի հյուսիս, այնպես որ փոսը մնաց մեր երկուսի և ավազակների միջև։ Հետո Սիլվերը նայեց և ինձ գլխով արավ, կարծես ասում էր․ «դրությանը թեթև չէ», և ես նրա հետ միանգամայն համաձայն էի։ Այժմ նրա հայացքը նորից սիրալիր դարձավ։ Խոստովանում եմ, որ այդ երկերեսանիությունը վրդովեց ինձ։ Ես համբերել չկարողացա և շշնջացի.
— Այնպես որ դուք նորից դավաճանեցիք ձերոնց։
Բայց նա ինձ պատասխանելու ժամանակ չունեցավ։
Ավազակները, գոռգոռալով և հայհոյանքով, թռան փոսի մեջ և ձեռքերով փորփրեցին, տախտակներն այս ու այն կողմ շպրտելով։ Մորգանը մի ոսկե դրամ գտավ։ Նա դրամը վերցրեց և սկսեց բոլորին հայհոյել։ Դրամը երկու գինեյանոց էր։ Մի քանի վայրկյան դրամը ձեռքից ձեռք էր անցնում։
— Երկու գինեյ,— մռնչաց Մերին,— մեկնելով դրամը Սիլվերին։— Ա՞յս է քո յոթ հարյուր հազարը։ Դու, կարծեմ, պայմաններ կապելու սիրահար ես։ Ահա թե ինչ է դուրս գալիս քո պայմաններից, փայտե գլուխ։
— Փորեցե՛ք, տղե՛րք, փորեցե՛ք,— ասաց Սիլվերը սառն հեգնանքով,— գուցե, երկու-երեք գետընկույզ գտնեք, որոնք խոզերի սիրելի կերակուրն են կազմում։
— Երկու-երեք ընկո՜ւյզ,— կատաղությամբ գոռաց Մերին։— Ընկերնե՛ր, լսեցի՞ք, թե ինչ ասաց։ Ես ձեզ ասում եմ, որ նա վաղուց գիտեր։ Նայեցեք նրա երեսին։ Այնտեղ պարզ կերպով գրված է։
— Էխ, Մերի,— նկատեց Սիէվերը։— Դու, կարծեմ, մտադիր ես կրկին նավապետ դառնալ։ Դու, ինչպես տեսնում եմ, պնդերես տղա ես։
Այս անգամ բոլորն էլ Մերիին կողմնակից էին։ Ավազակները, կատաղությամբ նայելով մեզ վրա, սկսեցին փոսից դուրս գալ։ Ասենք, մեր բախտից։ նրանք գտնվում էին հակառակ կողմում։
Այդպես կանգնած էինք մենք, երկուսս հնգի դիմաց, և մեզ բաժանում էր փոսը։ Կողմերից ոչ մեկը սիրտ չէր անում առաջին զարկը տալ։ Սիլվերն անշարժ կանգնած էր։ Նա սառնարյուն կերպով ու հանգիստ հսկում էր թշնամիներին, իր հենակի վրա հենված։ Նա իսկապես համարձակ մարդ էր։
Վերջապես Մերին որոշեց իր կողմնակիցներին ճառով ոգևորել։
— Ընկերներ,— ասաց նա,— նայեցե՛ք, նրանք ընդամենը երկու հոգի են. մեկը՝ ծեր հաշմանդամ, որը մեզ բերել է այստեղ կործանելու, մյուսը՝ շան ձագ, որի սիրտը վաղուց եմ ուզում կտրատել։ Եվ այժմ․․․
Նա ձեռքերն ու ձայնը բարձրացրեց, պատրաստվելով իր խումբը հարձակման տանելու։ Եվ հանկարծ՝ տրա՜խկ, տրա՜խկ, տրա՜խկ, անտառում հրացաններ պայթեցին։ Մերին գլխիվայր ընկավ ուղիղ փոսի մեջ։ Ճակատը փաթաթած մարդը հոլի նման պտտվեց և ընկավ նրա կողքին։ Նա բավական ժամանակ ցնցվում էր, սակայն արդեն մեռած էր։ Մնացած երեք հոգին փախան։
Այդ վայրկյանին Երկարահասակ Ջոնն իր ատրճանակի երկու փողով էլ կրակեց դեպի Մերին, որը փորձում էր դուրս սողալ փոսից։ Մեռնելիս Մերին նայեց իրեն սպանողի երեսին։
― Զորջ,— ասաց Սիլվերը,— այժմ, ես կարծում եմ, մեր հաշիվները վերջացան։
Մուսկատի ընկույզի թփուտներում մենք տեսանք բժշկին, Գրեյին և Բեն Գանին։ Նրանց հրացանները ծխում էին։
― Հառա՜ջ,— գոչեց բժիշկը։— Շտապեցե՛ք, տղե՛րք։ Մենք պետք է նավակներից կտրենք նրանց։
Եվ մենք առաջ սլացանք, մինչև կուրծքներս թփուտի մեջ սուզելով։
Մեզանից ետ չմնալու համար, Սիլվերն ուժասպառ եղավ, նա այնպես էր աշխատում իր հենակով, որ կարծես թե կրծքի մկաններն այս րոպեիս պետք է մաս-մաս լինեն։ Բժշկի ասելով, առողջ մարդն էլ այդպիսի աշխատանքի չէր դիմանա։ Երբ հասանք զառիվայրին, նա մեզանից ամբողջ երեսուն յարդ ետ մնաց և բոլորովին ուժասպառ, եղավ։
― Բժիշկ,— կանչեց նա,–— նայեցեք, շտապելու կարիք չկա։
Իսկապես որ շտապելու կարիք չկար։ Մենք բացատը դուրս եկանք և տեսանք, որ կենդանի մնացած երեք ավազակները վազում են դեպի Բիզանկայմ ժայռը։ Այդպիսով, մենք արդեն գտնվում էինք փախստականների և նավակների միջև և կարող էինք հանգստանալ։ Երկարահասակ Ջոնը, երեսի քրտինքը սրբելով, կամաց մոտեցավ մեզ։
— Սրտանց շնորհակալ եմ ձեզանից, բժիշկ,— ասաց նա։— Դուք ժամանակին հասաք, և մեզ երկուսիս էլ ազատեցիք․․․ Ա՜, այդ դո՞ւ ես, Բեն Գան,— ավելացրեց նա։— Դու, ինչպես տեսնում եմ, կտրիճ երիտասարդ ես։
— Այո՛, ես Բեն Գանն եմ,— շփոթված պատասխանեց նախկին ծովահենը, Սիլվերի առջև օձաձուկի պես գալարվելով։— Ինչպե՞ս եք, պարոն Սիլվեր, կարծեմ վատ չեք,— հարցրեց նա երկար լռությունից հետո։— Կարծում եմ, վատ չեք։
— Բե՛ն, Բե՛ն,— փնթփնթաց Սիլվերը,— մի հլա մտածիր, թե ինչ օյին խաղացիր գլխիս։
Բժիշկը Գրեյին ուղարկեց, որ ավազակների ետևից վազելիս դեն գցած քլունգը բերի։ Մինչև մենք առանց շտապելու իջնում էինք զառիվայրից դեպի մեր նավակները, բժիշկը մի քանի խոսքով պատմեց, թե վերջին օրերում ի՛նչ է պատահել։ Սիլվերն ագահությամբ լսում էր յուրաքանչյուր խոսքը։ Կիսախելագար անապատական Բեն Գանը պատմվածքի գլխավոր հերոսն էր։
Բժշկի ասելով, կղզու վրա երկար, մենակ թափառումների ժամանակ, Բենը գտել է և՛ կմախքը, և՛ գանձը։ Նա է դատարկել կմախքի գրպանները և հողի տակից հանել գանձը, նրա բահի կոթն ենք տեսել մենք փոսի մեջ։ Նա իր ուսերի վրա դրած փոխադրել է ողջ ոսկին բարձր սոճու տակից երկգագաթ լեռան այրը, կղզու հյուսիսարևելյան մասում։ Այս ծանր աշխատանքը, որ երկար ժամանակ քայլել է պահանջում, վերջացրել էր «Իսպանոլայի» գալուց միայն երկու ամիս առաջ։
Այս բոլորը բժիշկն իմացել էր նրանից՝ նրա հետ ունեցած առաջին իսկ տեսակցության ժամանակ, մեր ամրոցի վրա գրոհելու օրը։ Հետևյայ առավոտ, տեսնելով, որ նավն անհետացել է, բժիշկը գնացել էր Սիլվերի մոտ, տվել էր քարտեզը, որն այժմ ոչ մի նշանակություն չուներ և ամրոցն իր բոլոր պաշարեղենով հանձնել էր նրան, որովհետև Բեն Գանի այրում բավականաչափ աղած այծի միս կար, որ պատրաստել էր Գանը իր ձեռքով։ Այս հանգամանքի շնորհիվ իմ բարեկամները հնարավորություն են ստացել վտանգի չենթարկվելով, ամրոցից փոխադրվել երկգլխանի սարը, մալարիայի ճահիճներից հեռու, և պահպանել գանձը։
— Իհարկե, ես նախատեսել էի, սիրելի Ջիմ,— ավելացրեց բժիշկը,— որ մեր գաղթը քեզ վատ ծառայություն կմատուցի, և այդ հանգամանքը շատ էր վշտացնում ինձ, բայց ես ամենից առաջ պետք է մտածեի այն մարդկանց մասին, որոնք իրենց պարտքը բարեխղճորեն կատարեցին։ Վերջապես դու ես մեղավոր, որ մեզ հետ չէիր գտնվում։
Բայց այն առավոտյան, երբ նա ինձ տեսավ գերի ծովահենների մոտ, հասկացավ, որ իմանալով գանձի անհետացման մասին, նրանք ինձնից վրեժ կլուծեն։ Այդ պատճառով նա թողեց կալվածատիրոջը, որ պահպանի նավապետին, վերցրեց իր հետ Գրեյին և Բեն Գանին և կղզու միջով ուղղվեց դեպի մեծ սոճին։ Ճանապարհին, տեսնելով, որ խումբն իրենից առաջ է անցել, նա Բեն Գանին ուղարկեց առաջ, որովհետև Բեն Գանը չափազանց արագաշարժ էր։ Նա իսկույն մտածեց օգտվել իր նախկին ընկերների սնոտիապաշտությունից և նրանց այնպես վախեցրեց, որ Գրեյն ու բժիշկը կարողացան թաքնվել սոճու մոտ, մինչև գանձ որոնողների գալը։
— Ի՜նչ լավ էր,— ասաց Սիլվերը,— որ Հոկինսն ինձ հետ էր։ Եթե նա ինձ հետ չլիներ, դուք, բժիշկ, ձեր ունքն էլ չէիք չարժի, եթե ինձ մաս-մաս անեին։
— Իհարկե,— պատասխանեց բժիշկ Լիվսին ծիծաղելով։
Այդ Ժամանակ մենք մոտեցանք նավակներին։ Նրանցից մեկը բժիշկն իսկույն քլունգով ջարդեց, որ ավազակների ձեռքը չընկնի, իսկ մյուսի մեջ բոլորս տեղավորվեցինք և կղզու շուրջը պտտվելով, գնացինք դեպի հյուսիսային ծովախորշը։
Մենք անցանք ութ կամ ինը մղոն։ Սիլվերը, չնայած իր չափազանց հոգնածության, մեզ հետ հավասար թիավարեց։ Մենք դուրս եկանք նեղուցից դեպի բաց ծով։ Ծովը խաղաղ էր։ Մենք անցանք կղզու հարավարևելյան կողմի դուրս ցցված մասը, որը չորս օր առաջ բոլորապատել էր «Իսպանոլան»։
Անցնելով երկգլխանի լեռան մոտով, մենք տեսանք Բեն Գանի այրի մութ մուտքը և նրա մոտ մի մարդ, որ հրացանի վրա հենված, կանգնած էր։ Դա կալվածատերն էր։ Մենք թաշկինակ թափահարեցինք և երեք անգամ «ուռա» գոչեցինք, ընդ որում Սիլվերը բոլորից բարձր էր գոռում։
Էլի երեք մղոն անցնելով, մենք մտանք Հյուսիսային ծովախորշը և տեսանք «Իսպանոլան»։ Նա առանց ղեկի ու առագաստների տարուբերվում էր ջրի վրա։ Մակընթացությունը նրան ծանծաղուտից հանել էր։ Եթե այդ օրը քամի լիներ, կամ եթե Հյուսիսային ծովախորշում այնպիսի ուժեղ հոսանք լիներ, ինչպես Հարավայինում, մենք կարող էինք միանգամայն զրկվել նավից։ Լավագույն դեպքում մենք նրա բեկորները կգտնեինք։ Սակայն, բարեբախտաբար, նավը ողջ էր, եթե կոտրված միջնակայմը չհաշվենք։ Մենք պահեստի խարիսխը ջրի մեջ գցեցինք։ Հետո նավակով ուղևորվեցինք դեպի Հարբած ծովախորշը՝ Բեն Գանի գանձատան պմենամոտ կետը։ Այնտեղ ցած իջանք և Գրեյին նավն ուղարկեցինք, որ գիշերվա ընթացքում հսկի։
Թեթև զառիվայրով այրը բարձրացանք։ Վերևում մեզ դիմավորեց կալվածատերը։ Նա ինձ հետ սիրալիր վերաբերվեց։ Իմ փախուստի մասին ոչ մի խոսք չասաց, չգովեց և չհայհոյեց։ Իսկ երբ Սիլվերը նրան քաղաքավարի կերպով զինվորական պատիվ տվեց, նա վրդովմունքից կարմրեց։
— Ջոն Սիլվեր,– ասաց նա,— դուք գարշելի անզգամ եք և խաբեբա։ Հրեշային խաբեբա։ Ինձ համոզեցիք չհետապնդել ձեզ, ես էլ խոստացա։ Սակայն մեռելները ջրաղացի քարի նման կախված են ձեր վզից։
— Սրտանց շնորհակալ եմ ձեզանից, պարոն,— պատասխանեց Երկարահասակ Ջոնը, կրկին պատիվ տալով։
— Մի՛ համարձակվեք ինձ շնորհակալություն հայտնել,— գոչեց կալվածատերը։— Ձեր պատճառով ես խախտում եմ իմ պարտքը։ Հեռացե՛ք ինձանից։
Մենք այր մտանք։ Այրն ընդարձակ էր և թարմ օդով լիքը։ Գետնի տակից մաքուր ջրի աղբյուր էր բխում և թափվում մի փոքրիկ լճի մեջ, որը պատած էր խիտ ձարխոտերով։ Հատակն ավազոտ էր։ Բոցավառվող կրակի առաջ պառկած էր նավապետ Սմոլետը, իսկ հեռու անկյունում աղոտ փայլում էր ոսկե դրամների և ձուլաձողերի մի հսկա դեզ։ Սա նավապետ Ֆլինտի գանձն էր, այն գանձը, որի համար մենք այնպիսի երկար, հոգնեցուցիչ ճանապարհ կտրեցինք, որի պատճառով «Իսպանոլա» նավի անձնակազմից տասնյոթ հոգի մեռան։ Իսկ քանի՜ մարդկային կյանք, որքա՜ն տանջանք ու արյուն արժեր այդ հարստությունը։ Քանի՜ փառավոր նավ էր կործանվել, որքա՜ն քաջ մարդիկ էին տանջվել, որքա՜ն ռմբակոծություն նավերից, որքա՜ն խայտառակություն, սուտ, անգթություններ։ Սակայն դեռևս կղզու վրա գտնվում էին երեք հոգի՝ Սիլվերը, ծեր Մորգանը և Բենը, որոնք մի ժամանակ մասնակցել էին այդ բոլոր սարսափելի չարագործություններին և այժմ ապարդյուն կերպով հույս ունեին իրենց բաժինն ստանալու այդ հարստությունից։
— Մտի՛ր, Ջիմ,— ասաց նավապետը։— Դու, քո կարծիքով, գուցե և վատ տղա չես, բայց խոսք եմ տալիս, որ այլևս երբեք քեզ ծովային ճանապարհորդության չեմ տանի, որովհետև դու սիրվածների ցեղից ես․ ամեն ինչ քո ուզածի պես ես անում... Ա՜, այդ դո՞ւ ես, Ջոն Սիլվեր։ Ի՞նչն է բերել քեզ մեզ մոտ։
— Վերադարձա, որ պարտականություններս կատարեմ,— պատասխանեց Սիլվերը։
— Ա՜,— ասաց նավապետը։
Եվ ուրիշ ոչ մի ձայն։
Ինչպե՜ս փառավոր ընթրեցի ես այդ երեկո, շրջապատված իմ բոլոր բարեկամներով։ Ի՜նչ համեղ թվաց ինձ Բենի աղած այծի միսը, որի վրայից խմում էինք «Իսպանոլայից» բերած հին գինին։ Երբեք դեռ մեզ նման ուրախ և երջանիկ մարդիկ չեն եղել։ Սիլվերը, նստել էր բոլորից ետև, լույսից հեռու, սակայն չափազանց շատ էր ուտում, թափով վեր էր թռչում, երբ հարկավոր էր մի բան բերել, և մեզ հետ միասին ծիծաղում էր, երբ կատակ էինք անում, մի խոսքով նորից սիրալիր, քաղաքավարի, պատրաստակամ խոհարար դարձավ, ինչպես մեր ճանապարհորդության ժամանակ։
== Գլուխ XXXIV։ Եվ վերջին ==
Հաջորդ առավոտյան վաղ մենք գործի անցանք։ Մինչև ափը մի մղոն տարածություն էր։ Պետք է այնտեղ տանեինք մեր բոլոր ոսկին և այնտեղից էլ՝ «Իսպանոլան»՝ ծանր աշխատանք մի այդպիսի փոքրաթիվ մարդկանց խմբի համար։ Այն երեք ավազակները, որոնք դեռևս թափառում էին կղզու վրա, մեզ քիչ էին անհանգստացնում։ Բավական էր բլրի գլխին մի ժամապահ դնել, և մենք կարող էինք անակնկալ հարձակումից չվախենալ։ Բացի դրանից էլ, մենք ենթադրում էինք, որ այդ մարդկանց սերը դեպի զինվորական գործադուլները երկար ժամանակով չքացել է։
Մենք անդադար աշխատում էինք։ Գրեյն ու Բենը ոսկին նավակով նավն էին տանում, իսկ մնացածները բերում էին ծովափը։ Ոսկին շատ ծանր մետաղ է. երկու ձույլ պարանով կապում էինք և գցում ուսին, մի մարդը երկու ձույլից ավելի չի կարող տանել։ Որովհետև ոսկի տանելն իմ ուժերից վեր էր, այդ պատճառով ինձ թողել էին այրում և կարդաղրել, որ փողերը լցնեմ պաքսիմատի տոպրակների մեջ։
Ինչպես Բիլի Բոնսի սնդուկում, այստեղ էլ զանազան տեսակի դրամներ կային, բայց, իհարկե, այստեղ ավելի շատ էր, քան այնտեղ։ Ես շատ էի սիրում այդ փողերը տեսակավորել։ Անգլիական, ֆրանսիական, իսպանական, պորթուգալական դրամներ, գինեյներ և լուիդորներ, դուբլոններ, մուադորներ և ցեխիններ, դրամներ վերջին հարյուր տարվա եվրոպական բոլոր թագավորական պատկերներով, տարօրինակ արևելյան դրամներ, որոնց վրա նկարված էր պարանի կապուկ, թե սարդի ոստայնի կտոր, կլոր դրամներ, քառանկյունի դրամներ, մեջտեղը ծակ դրամներ, որ կարելի լինի վզից կախել, այս կոլեկցիայում հավաքված էին դրամներ ամբողջ աշխարհից։ Այդ դրամներն աշնան տերևներից շատ էին։ Դրանց հետ զբաղվելուց մեջքս ու մատներս ցավում էին։ Օրն անցնում էր օրվա ետևից, բայց մեր աշխատանքի վերջը չէր երևում։ Ամեն երեկո հարստության ահագին կույտեր էինք ուղարկում նավ, բայց այդ կույտերից փոքր կույտեր չէին մնում այրում։ Եվ այդ ժամանակամիջոցում կենդանի մնացած ավազակների մասին ոչինչ չէինք լսել։
Վերջապես, եթե չեմ սխալվում, երրորդ գիշերը ես ու բժիշկը բլուր բարձրացանք և հանկարծ ներքևից, անթափանցելի խավարի միջից, քամին ինչ-որ աղաղակ, թե երգ բերավ։ Պարզ լսել հնարավոր չեղավ։
— Ավազակներն են,— ասաց բժիշկը։
— Բոլորն էլ հարբած են, պարոն,— ետևիցս լսեցի Սիլվերի ձայնը։
Սիլվերն օգտվում էր լրիվ ազատությամբ և, չնայած մեր սառնության, կրկին սկսեց մեզ հետ բարեկամաբար վարվել, ինչպես արտոնյալ և բարեկամասեր ծառա։ Նա կարծես թե չէր զգում ընդհանուր ատելությունը դեպի ինքը և աշխատում էր յուրաքանչյուրին ծառայության մատուցել, որպեսզի յուրաքանչյուրը նրանից շնորհակալ լինի։ Բայց մենք վարվում էինք նրա հետ, ինչպես շան հետ։ Միայն ես և Բեն Գանը մի քիչ ավելի լավ էինք վերաբերվում․ Բեն Գանը դեռևս քիչ վախենում էր իր առաջվա բնակարանապետից, իսկ ես շնորհակալ էի նրանից կյանքս ազատելու համար, թեև, իհարկե, չէի կարողանում մոռանալ, թե ինչպես նա պատրաստվում էր նորից մատնել ինձ։ Բժիշկը բավական կոպիտ պատասխանեց Սիլվերի նկատողությանը․
— Գուցե նրանք հիվանդ են ու զառանցում են։
— Ճիշտ է, պարոն,— ասաց Սիլվերը,— Բայց ինձ ու ձեզ համար միանգամայն մեկ է։
— Ինձ թվում է, որ հազիվ թե բողոքեք այն բանի դեմ, պարոն Սիլվեր, որ ես ձեզ համարեմ ազնիվ, մտերիմ մարդ,— հեգնաբար նկատեց բժիշկը,— և ես գիտեմ, որ իմ զգացմունքները ձեզ մի քիչ տարօրինակ կթվան։ Իսկ եթե իսկապես համոզված լինեի, որ նրանք հիվանդ են և զառանցանքի մեջ, ես, մինչև անգամ կյանքս վտանգի ենթարկելով, կճանապարհվեի նրանց մոտ, որ բժշկական օգնություն հասցնեմ։
— Ներեցե՛ք, պարոն, դուք մեծ սխալ արած կլինեք,— առարկեց Սիլվերը։— Կկորցնեք ձեր թանկագին կյանքը և ուրիշ ոչինչ։ Այժմ ես ձեր կողմնակիցն եմ հոգով ու մարմնով և չէի ուզենա, որ մեր խումբը զրկվեր այնպիսի մարդուց, ինչպիսին դուք եք։ Չէ՞ որ ես շատ բանով եմ ձեզ պարտական։ Իսկ այդ մարդիկ ոչ մի կերպ չէին կարող պահել իրենց ազնիվ խոսքը։ Բացի դրանից, նրանք երբեք ձեր ազնիվ խոսքին էլ չէին հավատա։
— Դրա փոխարեն դուք շատ լավ եք կարողանում պահել ձեր խոսքը,— ասաց բժիշկը։— Վերջերս այդ բանում կարելի էր համոզվել։
Երեք ծովահենների մասին այլևս համարյա թե ոչինչ չիմացանք։ Միայն մի անգամ հեռվից կրակոց լսեցինք. որոշեցինք, որ նրանք որսորդությամբ են զբաղվում։ Մեր մեջ խորհրդակցություն կայացավ և որոշվեց մեզ հետ չտանել, այլ թողնել կղզու վրա։ Բեն Գանը այս որոշումից չափազանց ուրախացավ։
Գրեյն էլ այդ որոշմանը հավանություն տվեց։ Մենք նրանց համար վառոդի ու գնդակի մեծ պաշար թողեցինք, մի կույտ աղած այծի միս, քիչ դեղորայք և այլ անհրաժեշտ իրեր, գործիքներ, հագուստեղեն, պահեստի առագաստ, և, բժշկի հատուկ ցանկությամբ, ծխախոտի բավական բաժին։
Այլևս կղզու մեջ անելիք չունենք։ Նավն արդեն բեռնավորված էր և՛ ոսկով, և՛ խմելու ջրով, և՛, համենայն դեպս, այծի աղած մսի մնացորդներով։ Վերջապես խարիսխը բարձրացրինք և հյուսիսային ծովախորշից դուրս եկանք։ Մեզ վրա ծածանվում էր այն դրոշակը, որի տակ մենք կռվում էինք, պաշտպանելով մեր ամրոցը ծովահեններից։
Այստեղ պարզվեց, որ ավազակներն ավելի ուշադիր էին մեզ հետևում, քան թե մենք առաջ կարծում էինք, որովհետև նեղուցով անցնելիս և կղզու հարավային ծայրին մոտենալիս նրանց երեքին էլ տեսանք։ Նրանք ավազի վրա ծունկ էին չոքել և աղերսանքով ձեռքերը դեպի մեզ պարզել։ Մեզ համար շատ դժվար էր նրանց անմարդաբնակ կղզում թողնելը, բայց ուրիշ ելք չկար։ Ո՞վ գիտե, նոր խռովություն չէի՞ն բարձրացնի, եթե վերցնեինք մեզ հետ։ Բացի այդ, անգթություն է հայրենիք տանել այդպիսի մարդկանց, որոնց կախաղան է սպառնում։ Բժիշկը ձայն տվեց նրանց և հայտնեց, որ նրանց համար ուտելիք և վառոդ ենք թողել և սկսեց մանրամասն բացատրել, թե ինչպես պետք է այդ պաշարեղենը գտնել։ Բայց նրանք մեր բոլորի անունները տալիս էին և աղաչում խղճալ իրենց և չթողնել, որ մենակության մեջ մեռնեն։
Վերջում, տեսնելով, որ նավը գնում է, նրանցից մեկը, չգիտեմ ո՞րը, վայրի աղաղակով ոտքի ելավ, վերցրեց իր հրացանը և կրակեց։ Գնդակը շառաչելով անցավ Սիլվերի գլխի վրայով և միջնակայմը ծակեց։
Մենք զգուշացանք և թաքնվեցինք։ Երբ կրկին նայեցի, ծովահեններն արդեն չկային։ Իսկ կեսօրին մոտիկ ողջ Գանձերի կղզին էլ անհետացավ հորիզոնի ետևում, որն ինձ աննկարագրելի ուրախություն պատճառեց։
Մենք այնքան քիչ էինք, որ պետք է մեր ուժերից վեր աշխատանք կատարեինք։ Նավապետը հրամաններ էր տալիս նավի ետևի կողմում, ներքնակի վրա պառկած։ Նա առողջանում էր, սակայն դեռևս հանգստություն էր պետք։ Մենք ուղղություն էինք վերցրել դեպի Իսպանական Ամերիկայի ամենամոտիկ նավահանգիստը, որպեսզի նոր նավաստիներ վարձենք. առանց նրանց դժվար էր ճանապարհորդել։ Քամին հաճախ իր ուղղությունը փոխում էր և մեր նավը ճանապարհից հանում, բացի դրանից, երկու անգամ սաստիկ փոթորիկ եղավ և շատ տանջվեցինք մինչև Ամերիկա հասանք։
Արեգակն արդեն մայր էր մտել, երբ վերջապես խարիսխ ձգեցինք մի գեղատեսիլ փակ նավահանգստում։ Մեզ շրջապատեցին նեգրերի, մուլատների և մեքսիկական հնդիկների նավակներ։ Այդ մարդիկ մեզ վաճառում էին մրգեր ու բանջարեղեն և պատրաստ էին ամեն րոպե ջուրը սուզվել նետած դրամները հանելու։ Բարեսիրտ դեմքերը, «գլխավորապես սև» հասարակածային համեղ մրգերը և, որ գլխավորն է, քաղաքում բռնկված կրակները, այս բոլորն այնքա՜ն հրաշալի էր, այնքա՜ն տարբեր մռայլ, արյունոտված Գանձերի կզուց։ Բժիշկն ու կալվածատերը որոշեցին գիշերն անցկացնել քաղաքում։ Նրանք ինձ էլ իրենց հետ տարան։ Ծովափին հանդիպեցինք անգլիական ռազմական նավի նավապետին և գնացինք նրա մոտ, նավ։ Այնտեղ շատ հաճելի կերպով անցկացրինք երեկոն և արդեն արշալույսը բացվում էր, երբ «Իսպանոլա» վերադարձանք։
Տախտակամածին միայն մի մարդ կար՝ Բեն Գանը և, հենց որ նավը բարձրացանք, նա սկսեց զղջալ և մեղադրել իրեն սարսափելի հանցանքի մեջ, ամենավայրի շարժումներ անելով։ Պարզվեց, որ Սիլվերը փախել է։ Բենը խոստովանեց, որ ինքն օգնել է նրան նավակ նստելիս, որովհետև համոզված էր, որ մեզ բոլորիս վտանգ է սպառնում, «քանի որ այդ միոտանի սատանան նավում է»։ Բայց նավի խոհարարը դատարկաձեռն չէր փախել։ Նա աննկատելի կերպով քանդել էր միջնորմը և գողացել մի տոպրակ դրամ — երեք թե չորս հարյուր գինեյ, որոնք, անկասկած, հետագա թափառումների ժամանակ նրան պետք կգան։
Մենք բոլորս ուրախ էինք, որ այդքան էժան պրծանք նրանից։
Չցանկանալով շատախոս լինել, կասեմ միայն, որ մի քանի նոր նավաստիներ վերցնելով, մենք հաջողությամբ Բրիստոլ ժամանեցինք։
«Իսպանոլան» վերադարձավ ճիշտ այն ժամանակ, երբ պարոն Բլենդլին արդեն սկսել էր մտածել օգնության համար երկրորդ նավն ուղարկել։ Նավի ողջ անձնակազմից միայն հինգ հոգի վերադարձան տուն։ «Խմի՛ր, և սատանան քեզ մինչև վերջ կհասցնի»՝ ահա մարգարեություն, որը լրիվ կատարվեց մնացածների վերաբերյալ։ Ասենք, «Իսպանոլան» ավելի երջանիկ գտնվեց այն նավից, որի մասին ծովահենները երգում էին.
Յոթանասունհինգն էլ չվերադարձան տուն.<br />
Նրանք խեղդվեցին ծովի հորձանքում։
Յուրաքանչյուրը մեզանից գանձից իր բաժինն ստացավ։ Ոմանք հարստությունը խելացի կերպով գործադրեցին, իսկ մյուսները, ընդհակառակը, հիմար կերպով, իրենց խառնվածքին համապատասխան։ Նավապետ Սմոլետը ծովային ծառայությանը թողեց։ Գրեյը ջանասիրությամբ սկսեց ուսումնասիրել ծովային գործը։ Այժմ նա ղեկապետ է և մի ուրիշ մարդու հետ միասին մի հիանալի և լավ սարքավորված նավ ունի։ Ինչ վերաբերում է Բեն Գանին, նա ստացավ իր հազար ֆունտը և բոլորը երեք շաբաթվա, կամ ավելի ճիշտ, տասնինն օրվա ընթացքում ծախսեց, որովհետև քսաներորդ օրը նա մեզ մոտ եկավ որպես մուրացիկ։ Կալվաձատերը Բենի հետ հենց այնպես վարվեց, ինչից Բենն այնքան վախենում էր․ իր պուրակում դռնապանի պաշտոն տվեց։ Նա մինչև այժմ կենդանի է, կռվում և բարեկամանում է գյուղական երեխաների հետ և կիրակի ու տոն օրերին շատ լավ երգում է եկեղեցական խմբում։
Սիլվերի մասին մենք այլևս ոչինչ չլսեցինք։ Զզվելի, միոտանի ծովագնացն ընդմիշտ հեռացավ իմ կյանքից։ Երևի նա գտել է այն սևամորթ կնոջը և իր հաճույքի համար, նավապետ Ֆլինտի հետ, որևէ տեղում ապրում է։ Գանձի մնացած մասը, ձույլ արծաթ և զենք, դեռևս այնտեղ են, որտեղ թաղել է հանգուցյալ Ֆլինտը։ Եվ, իմ կարծիքով, թող մնա այնտեղ։ Այժմ ինձ այդ անիծված կղզին գնալու համար ոչ մի բանով չես հրապուրի։
Մինչև այժմ էլ գիշերները երազում տեսնում եմ ափերին խփող ալեկոծություն, և ես անկողնուց վեր եմ թռչում, լսելով նավապետ Ֆլինտի խռպոտ ձայնը, որը գոչում է.
— Պիաստրնե՛ր, պիաստրնե՛ր, պիաստրնե՛ր։
-----
<references />