</table>
1915 թ․ մետաքսի արդյունաբերության նկատմամբ մեր ներկայացրած այս տվյալներից, որ տալիս է գործարանների տեսուչը Շուշու գավառի մասին, պարզ երեւում է, որ մետաքսի արդյունաբերությունը Լեռնային Ղարաբաղում դեռեւս խոշոր տեղ է գրավում։ Նա ներկայացնում է 22 մետաքսի թել մանող գործարան, որից 6֊ն ունեին նաեւ մետաքսի թել ոլորելու ձեռնարկություններ։
Գործարաններում աշխատող բոլոր բանվորների քանակը հասնում էր 1341 հոգու, որոնցից 1177 հոգի կանայք են, իսկ 164 հոգի՝ տղամարդ։ Կանանց աշխատանքը այս գործարաններում պարզապես գերակշռում է, որովհետեւ նրանց աշխատանքը գործարանատերերի կողմից անհամեմատ ավելի ցածր է գնահատվում։ Բոլորովին աննշան էր անչափահաս եւ դեռահաս կանանց աշխատանքի վարձատրությունը, ուրեմն եւ բանվորուհիների թիվը այդ հասակում բավական մեծ քանակ է կազմում։ Գործարաններում աշխատող անչափահաս (12֊ից մինչեւ 15 տարեկանից պակաս հասակ ունեցող) աղջիկների թիվը հավասար էր 119 հոգու, իսկ դեռահաս (15—17 տարեկան) բանվորուհիների թիվը՝ 295 հոգու։
Բոլոր գործարանները, բացառությամբ մեկի (ցուցակում 18) օգտվում են մեկական շոգեկաթսայով։
Լեռնային Ղարաբաղի 22 գործարաններում աշխատող բանվորների տարեկան աշխատավարձը հասնում էր 112, 268 ռուբլու (չհաշված կոպեկները)։ Շուշու գավառի գործարաններն իրենց արտադրանքը բացառապես արտահանում են Մոսկվա, Մարսել, Վարշավա կամ արտասահմանյան այլ քաղաքներ, սպառվում էր նաեւ Շուշիում։ Արտասահման ուղարկվող արտադրանքը մեծ մասամբ անցնում էր Եվլախով։
1915 թվականին վերաբերող մեջ բերած տվյալները մնացին Շուշու անցյալ փառքի եւ գալիքի անկման կենդանի վկայություններ։ Վրա էին հասնում Շուշու վերջնական անկման տարիները։
1918—20 թվականներին իմպերիալիստական պետությունների եւ Ադրբեջանի ազգայնական կուսակցությունների դրդումով ու անմիջական մասնակցությամբ արյունալի կոտորածներ են սկսվում Լեռնային Ղարաբաղի առանձին շրջաններում, որոնք վերջանում են 1920 թ․ մարտի 22֊ին Շուշի քաղաքի հայկական մասի լիակատար ավերումով ու հրդեհումով։ Դրան հետեւում է այն, որ քաղաքը դատարկվում է իր բնակչությունից։ Նախ քաղաքից փախչում է հայ բնակչությունը, ապա սկսում են հեռանալ նաեւ ադրբեջանցիները։
Շուշին դադարում է լինել Ղարաբաղի խոշոր առեւտրական եւ արհեստավորական կենտրոնը, նա շուտով կորցնում է նաեւ Ղարաբաղի վարչական կենտրոն լինելու իր իրավունքը։ Նրա տեղը գրավում է Ստեփանակերտը, որը շնորհիվ իր մի շարք առավելությունների, 1923 թվականից դառնում է Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզի վարչական կենտրոնը։
<references />