Changes

–Որ — Որ ես կորացած, ինչպես ծառը ձյան ծանրության տակ, նստած եմ Մեդուսելդում իմ գահի՞ն: Այո, այդպես էր, երբ դու լքեցիր քաղաքըԷդորասը, բայց արևմտյան քամին թափ տվեց ծառի վրայի ձյունը: Այս ռազմիկին թարմ նժույգ տվե՛ք: Առա՜ջ, գնում ենք Էրքենբրանդին օգնությա՛ն:

–Առաջնորդիր — Առաջնորդիր զորքիդ Հելմյան Իջվածք, Թեոդե՛ն,– — վերադառնալով գոչեց նա: –Չմոտենաս — Չմոտենաս գետանցումին և երկար չմնաս հարթավայրում: Ես պետք է կարճ ժամանակով լքեմ քեզ: Լուսաչը հուսախաբ չի անի, ինձ շտապ գործեր են սպասում: –Նա — Նա շրջվեց դեպի Արագորնն ու էոմերը: –Պահպանե՛ք — Պահպանե՛ք թագավորին: կհանդիպենք Հորնբուրգի դարպասների մոտ: Հաջողությու՜ն:

Նա ինչ-որ բան շշնջաց Լուսաչի ականջին, և նժույգը սլացավ , ինչպես աղեղից բաց թողնված նետը. առկայծեց արծաթե ցոլքը, փչեց քամին, և նա անհետացավ տեսողությունից: Թագավորի նժույգը՝ Սպիտակաբաշը, ծառս եղավ և խռպոտ խրխնջաց, պատրաստ հետևելու Լուսաչին, բայց ո՞վ կարող էր է հասնել Լուսաչի հետևից, բացի արագաթև թռչունից:

–Եվ — Եվ ինչպե՞ս դա հասկանալ,– Գայմային — Համային հարցրեց թագավորի թիկնապահներից մեկը:

–Գենդալֆ — Գենդալֆ Մոխրագույնը ինչ-որ տեղ է շտապում,– — պատասխանեց ԳայմանՀաման: –Նա — Նա միշտ էլ անսպասելի է հայտնվում և անսպասելի էլ անհետանում:

–Օձի Լեզուն — Օձալեզուն անմիջապես կբացատրեր նրա անհետացման պատճառը, եթե այստեղ լիներ,– — ասաց թիկնապահը:

–Չեմ — Չեմ կասկածում,– — արձագանքեց ԳայմանՀաման,– — բայց ես , ավելի լավ է , սպասեմ Գենդալֆի վերադարձին:

–Սպասիր— Սպասիր, սպասիր, գուցե և վերադառնա,– ասաց — փնթփնթաց թիկնապահը:

Լքելով գետանցում տանող ճանապարհը, զորքը շրջվեց և արշավեց դեպի հարավ: Սկսվեց գիշերը, բայց սակայն ռոհանցիները կանգ չառան: Լեռները մոտենում էին: Թրայհիրնի եռաժանին թաղվել էր խավարի մեջ, և միայն երկինքն էր աղոտ լուսավորված նրա գագաթների հետևում: Առջևում՝ Վեսթֆոլդյան Հովտի մյուս ծայրում, լայնարձակ կանաչ մարգագետինը խորանալով լեռների մեջ վերջանում էր նեղ կիրճով: Տեղի բնակիչները այդ կիրճն անվանում էին Հելմյան Իջվածք՝ ի պատիվ հնագույն դյուցազնի, որը մի ժամանակ այդտեղ թշնամիներից ապաստան էր գտել: Նեղ, խորը կիրճը բարձրանում էր վեր՝ խրվելով Թրայհիրնի լանջը և վերջանում հզոր, քարքարոտ ժայռերի պատով, որի ծերպերում բույն էին դրել ագռավները: Կիրճի բերանին՝ բերանին, Հելմյան դարպասների դիմաց, վեր էր խոյանում մի ժայռ, որը քարե հնագույն պարսպով միանում էր լեռնաշղթայի հյուսիսային զառիվայր լանջին: Ժայռի գլխին հզոր աշտարակ էր կառուցված՝ շրջապատված անառիկ պատերով: Պատմում էին, որ այդ բերդը հին ժամանակներում առասպելական հսկաների օգնությամբ կառուցել են անդրծովյան դյուցազունները: Ամրոցը կոչվում էր Հորնբուրգ(եղջերափող+ամրոց), քանզի բավական էր կիրճում փչեր եղջերափողը, և արձագանքը հարյուրապատիկ անգամ թնդում էր կիրճով մեկ ու թվում էր, թե հիմա լեռնային քարանձավներից դուրս կսլանա հնագույն ժամանակներից մոռացված զորքը... Կիրճի մուտքը փակում էր դեպի հարավ ձգվող և լեռնաշղթայի հարավային լանջին միացող քարե պարիսպը: Պարսպի միջով քարե խողովակ էր գցված, որի միջով դեպի հովիտ էր հոսում Հելմյան գետակը և , բաժանելով կանաչ մարգագետինը երկու մասի, վազում էր դեպի Հելմյան հողապատնեշը, իսկ այնտեղից իջնում էր ներքև՝ դեպի Վեստֆոլդյան Վեսթֆոլդյան հովիտը: Հենց այդ կիրճում էլ թաքնվել էին Վեսթֆոլդի՝ ռոհանի սահմանամերձ գավառի , տիրակալ Էրքենբրանդի, վերջին ռազմիկները: Երբ փոթորկաբեր ամպերը սկսեցին մոտենալ, այդ իմաստուն ռազմիկը թարմացրեց ամրոցի պատերը, և Հորնբուրգը կրկին հզոր ու անառիկ բերդ դարձավ:

Ռոհանցիները դեռ չէին հասել կիրճի բերանին, երբ նրանց ականջներին հասան ինչ-որ ճչոցներ, որոնց հաջորդեց եղջերափողի ձայնը: Հետախույզները տագնապ էին բարձրացրել: Մթության մեջ լսվեց նետերի սուլոցը: Հետախուզներից մեկը , հասնելով զորքին , կանգնեցրեց ձիուն և զեկուցեց թագավորին, որ տափաստանում թափառում են գայլերին հեծած օրքերը, իսկ օրքերի և վայրի լեռնեցիների հսկայական զորքը անցել է գետանցումը և , ըստ երևույթին , շարժվում է դեպի Հելմյան Իջվածք:

–Նահանջի — Նահանջի ժամանակ մեր ռազմիկներից շատերն են այնտեղ զոհվել,– — ասաց նա: –Մենք — Մենք տեսանք նրանց դիակները: Բացի այդ հարթավայրում ցրված բազմաթիվ ջոկատներ կան, որոնց ոչ ոք չի առաջնորդում: Էրքենբրանդից դեռևս նորություն չկա: Ամենայն հավանականությամբ նա զոհվել է, իսկ եթե ոչ, ապա Հորնբուրգի դարպասներին էլ դժվար հասնի:

–Իսկ — Իսկ Գենդալֆին չե՞ք տեսել,– — հարցրեց Թեոդենը:

–Տեսել — Տեսել ենք , տիրակալ: Շատերն են տեսել վիթխարի նժույգին հեծած մրրիկի պես այս ու այն կողմ սլացող ալեհեր ծերունուն: Ոմանք նրան Սարումանի տեղն են դրել: Նա սլացել է դեպի Իզենգարդ: Ասում են դրանից մեկ օր առաջ Օձի Լեզվին Օձալեզվին էլ են տեսել՝ օրքերի ուղեկցությամբ հյուսիս արշավելուց:

–Օձի Լեզվի — Օձալեզվի բախտը չի բերի, եթե Գենդալֆը հասնի նրան,– — քմծիծաղեց Թեոդենը: –Եվ — Եվ այսպես, իմ երկու խորհրդականներն էլ ինձ լքեցին, և և՛ հինը, և և՛ նորը: Բայց Սակայն մեր հետագա անելիքը պարզից էլ պարզ է. անկախ նրանից վերադարձել է Էրքենբրանդը թե ոչ, պետք է գնալ Հելմյան ամրոց, ինչպես խորհուրդ էր տալիս Գենդալֆը: Թշնամու ուժերի քանակը հայտնի՞ է:

–Այո— Այո, անթիվ -անհամար են,– — հոգոց հանեց հետախույզը: –Իհարկե — Իհարկե, երբ նահանջում ես, աչքիդ թշնամու մեկ զինվորը երկուսն է թվումերևում, բայց ես խոսել եմ քաջարի ու անվախ մարդկանց հետ, և նրանք ասում են, որ թշնամու ուժերը մի քանի անգամ գերազանցում են մերոնց:

–Դե — Դե ուրեմն շտապենք,— ասաց Էոմերը: –Եթե — Եթե մեր և Հորնբուրգի միջև թշնամական հրոսակախմբներ կան, ապա հարկավոր է արագ ճեղքել -անցնել նրանց միջով: Հելմյան Իջվածքում քարանձավներ կան, որտեղ կարող են հազարավոր ռազմիկներ թաքնվել, իսկ այդ քարանձավներից քարանձավներից՝ կարելի է գաղտնի անցումներով նահանջել լեռներ:

–Գաղտնի — Գաղտնի անցումներին չի կարելի վստահել,– — առարկեց թագավորը,– — Սարումանը վաղուցվանից հետևում է այս հողերին: Բայց բերդում երկար դիմանալ հնարավոր է: Առա՛ջ:

Այժմ Արագորնը, Լեգոլասը և Էոմերը գնում էին զորքի առջևից: Ճանապարհը մթության միջով տանում էր դեպի վեր, և որքան խավարը թանձրանում էր, այնքան դանդաղ էր ընթանում զորքը: Ճանապարհին օրքերի մանր ջոկատներ էին հանդիպում, բայց , ռոհանցիներին տեսնելով , անմիջապես փախուստի էին դիմում՝ խուսափելով բախումից:

–Վախենում — Վախենում եմ լուրը, որ թագավորն ինքն է առաջնորդում զորքին, շուտով կհասնի Սարումանին, կամ նրան, ով առաջնորդում է նրա հրոսակներին,– — նկատեց Էոմերը:

Թիկունքում որոտը աստիճանաբար բարձրանում էր: Քամին հեռվից ինչ-որ անհասկանալի, խռպոտ երգեցողության ձայներ էր բերում: Կիրճով բավականին վեր բարձրանալով բարձրանալով՝ հեծյալները կանգ առան և շրջվեցին հետ: Ներքևում առկայծում էին անթիվ-անհամար ջահերի մանր կրակները: Ջահերի մի մասը անկանոն ցրված էր հարթավայրով մեկ, ասես հարթավայրը հանկարծակի պատված լիներ կարմիր ծաղիկներով, իսկ մյուս մասը ոլորապտույտ գալարներով սողում էր դեպի վեր: Երբեմն մշուշում այստեղ-այնտեղ ինչ-որ բան էր բռնկվում:

–Մեծ — Մեծ զորք է մեզ կրնկակոխ հետևում,– — ասաց Արագորնը:

–Նրանք — Նրանք կրակ են իրենց հետ բերում և այրում են այն ամենը, ինչ հանդիպում է ճանապարհին,– — գոչեց Թեոդենը,– խոտի : — Խոտի դեզերը, խրճիթները, ծառերը... Հարուստ հովիտ էր, և շատ մարդիկ էին ապրում այստեղ: Ավա՜ղ իմ ժողովրդին:

–Ա՜խ — Ա՜խ, եթե հիմա ցերեկ լիներ,– — բացականչեց Արագորնը,– — մենք լեռներից հեղեղի պես կգահավիժեինք նրանց վրա: Ինձ վշտացնում է այն փաստը, որ մենք փախչում ենք:

–Քիչ — Քիչ է մնացել փախչելուփախչելուն,– — նկատեց Էոմերը,– — Հելմյան հողապատնեշն արդեն մոտ է: Այնտեղ կիրճով մեկ տարածվող հին խրամուղի կա կա՝ շրջապատված հուսալի պատնեշով: Իսկ այնտեղից մինչև Հորնբուրգի դարպասները դարպասը մեկ լիգից ավելի չի լինի: Հասնենք հողապատնեշին, հողապատնեշին՝ կշրջվենք և մարտի մեջ կմտնենքկբռնվենք:

–Ոչ— Ոչ,– — ասաց Թեոդենը: –Մենք — Մենք չենք կարող պաշտպանել հողապատնեշը, հողապատնեշը՝ զորքը փոքր է: Այն ձգվում է կիրճով մեկ, իսկ անցումը բավականին լայն է:

–Դե— Դե, եթե գործերն այդքան վատ են, են՝ այնտեղ միայն վերջապահ ջոկատ կթողնենք,– — առաջարկեց Էոմերը:

Երբ վերջապես զորքը հասավ հողապատնեշինՀողապատնեշին, երկնքում ոչ աստղեր կային, ոչ էլ լուսինն էր լուսավորում: Լայն անցումով դեպի հովիտ էր հոսում գետակը, իսկ նրա երկայնքով ձգվում էր Հորնբուրգ տանող ճանապարհը: Խրամուղու մթին իջվածքի հետևում հանկարծակի երևաց արգելապատնեշի Արգելապատնեշի հսկայական սև ստվերը, որի մյուս կողմից լսվեց ժամապահի կանչը:

–Դիմավորե՛ք — Դիմավորե՛ք Թագավոր Թեոդենին և նրա զորքին,– — պատասխանեց Էոմերը: –Ձեզ — Ձեզ հետ խոսում է Էոմերը, Էոմերը՝ Էոմունդի որդին:

–Հիանա՜լի նորություն է— Հիանա՜լի նորություններ են,– — ուրախացավ ժամապահը,– — նման բան մենք նույնիսկ հուսալ չէինք համարձակվում: Շտապե՛ք, թշնամին մոտենում է:

Զորքն անցավ հողապատնեշը և կանգ առավ գետակի կողքին՝ հարթ լանջի վրա: Ի ուրախություն բոլորի, պարզվեց, որ Էրքենբրանդը դարպասները պաշտպանելու համար բավականաչափ ռազմիկներ է թողել կիրճում, և բացի այդ , հարթավայրում ցրված հեծյալներից շատերը հասցրել են նահաջել բերդ:

–Հորնբուրգում — Հորնբուրգում, թերևս , հազարից ավելի զենքին տիրապետող հետյոտն ռազմիկներ կգտնվեն,– — զեկուցեց հողապատնեշը Հողապատնեշը պահպանող ջոկատի հրամանատար ծեր Գամլինգը: –Բայց — Բայց մեծամասնությունը՝ ինչպես ես, արդեն շատ ձմեռներ են տեսել, իսկ մյուսների՝ ինչպես օրինակ իմ թոռան, շրթունքների վրայի կաթը դեռ չի չորացել: Ի՞նչ է պատահել Էրքենբրանդին: Երեկ մեզ լուրեր հասան, որ նա Վեսթֆոլդի լավագույն հեծյալների ջոկատի հետ նահանջում է Հելմյան Իջվածք, բայց նա այդպես էլ չհայտնվեց:

–Վախենում — Վախենում եմ նա այլևս չի հայտնվի,– — գլուխն օրօրեց Էոմերը: –Հետախույզները — Հետախույզները նրան չեն տեսել, իսկ թշնամու զորքը լցրել է ամբողջ հովիտը:

–Այնուամենայնիվ — Այնուամենայնիվ ես հույս ունեմ, որ Էրքենբրանդին կհաջողվի փրկվել,– — ասաց Թեոդենը: –Նա — Նա իսկական հերոս է: Նրա մեջ նորից վերածնվել է Հելմ Երկաթյա Ձեռքը... Բայց մենք չենք կարող նրան այստեղ սպասել, հարկավոր է ամրապնդվել բերդում: Դուք սննդի բավականաչափ պաշարներ ունե՞ք: Մենք պաշարման չենք նախապատրաստվել, նախապատրաստվել՝ մտածելով որ մարտի ենք գնում:

–Վեսթֆոլդի — Վեսթֆոլդի բնակչության երեք քարորդը՝ ծերերը, կանայք և երեխաները, ապաստան են գտել կիրճի քարանձավներում,– — պատասխանեց Գամլինգը: –Բայց — Բայց, միևնույնն է , պաշարները երկար ժամանակ կբավականացնեն. նրանք այստեղ են բերել իրենց անասուններին և նույնիսկ նրանց կերը:

–Բավականին — Բավականին խելամիտ են,– — հավանություն տվեց Էոմերը: –Թշնամիները — Թշնամիները այրում և ոչնչացնում են իրենց ճանապարհին ամեն ինչ:

–Հելմյան Ամրոցը — Հելմյան ամրոցը թալանելը շատ ավելի դժվար է, և դա նրանց վրա բավականին թանկ կնստի,– — հառաչեց Գամլինգը:

Զորքը շարժվեց առաջ: Բոլորը Բոլորն իջան ձիերից, երկար շղթայով ձիերի սանձերից բռնած անցան գետը և Հորնբուրգի դարպասներով մտան ամրոց: Ներսում նրանց դիմավորեցին համընդհանուր ուրախությամբ և նոր հույսով: Հիմա արդեն Հորնբուրգը բավականաչափ պաշտպաններ ուներ: