― Ա՜, իսկապես․․․ Հուզիչ պատմություն։ Փախստական֊տղա։ Շատ լավ։ Գնացեք բնակբաժին, իսկ այստեղ ես կաշխատեմ։ Զորահանդեսն սկսվում է․․․
==Երկնագույն գողը==
Ստարսոցապի 2֊րդ տան տնտեսվարը ամաչկոտ գողի մեկն էր։ Նրա ողջ էությունը բողոքում էր գողությունների դեմ, բայց ինքը չգողանալ չէր կարող։ Նա գողանում էր և ամաչում դրա համար։ Գողանում էր շարունակ, շարունակ էլ ամաչում էր, ուստի և նրա լավ սափրած այտերը միշտ այրվում էին շփոթվածության, ամոթխածության, քաշվելու և անհարմար զգալու կարմրությունից։ Տնտեսվարին կոչում էին Ալեքսանդր Յակովլևիչ, իսկ նրա կնոջը՝ Ալեքսանդրա Յակովլևնա։ Նա կնոջը կանչում էր Սաշխեն, կինը նրան՝ Ալխեն։ Աշխարհը դեռ չէր տեսել այնպիսի երկնագույն գողի, ինչպիսին Ալեքսանդր Յակովլևիչն էր։
Նա ոչ միայն տնտեսվար էր, այլև ընդհանրապես վարիչ։ Նախկինին հանել էին աշխատանքից՝ սանուհիների հետ կոպիտ վարվելու համար և նշանակել էին սիմֆոնիկ նվագախմբի կապելմեյստեր։ Ալխենը ոչ մի բանով չէր հիշեցնում իր անդաստիարակ պետին։ Աշխատանքային օրվա խտացման կարգով նա իր վրա վերցրեց տան կառավարչությունը և անասելի քաղաքավարությամբ էր պահում իրեն թոշակառուհիների հանդեպ, կարևոր բարենորոգումներ և նորամուծություններ անցկացնելով տան մեջ։
Օստապ Բենդերը քաշեց Վորոբյանինովի առանձնատան կաղնե հաստ դուռը և հայտնվեց նախասրահում։ Այստեղ խանձված խաշիլի հոտ էր փչում։ Վերի շենքերից հեռավոր «ուռա»֊ի նմանվող աններդաշնակ ձայներ էին լսվում։ Ոչ ոք չկար և ոչ ոք չէր երևում։ Դեպի վերև երկու մարշով կաղնե սանդուղք էր տանում՝ երբեմնի լաքած աստիճաններով։ Այժմ նրա մեջ ցցված էին միայն օղակներ, իսկ պնձյա ձողիկները, որոնցով մի ժամաակ գորգը սեղմում էին աստիճաններին, չկային։
«Կոմանչների պարագլուխը այնուամենայնիվ ապրել է գռեհիկ ճոխության մեջ», ― վերև բարձրանալիս անցավ Օստապի մտքով։
Հենց առաջին՝ լուսավոր և ընդարձակ սենյակում շրջան կազմած նստել էին տասնհնգի չափ սպիտակամազ պառավներ՝ ամենաէժանագին քաթանե մկնագույն հագուստներով։ Վզերը լարվածորեն երկարացնելով և նայելով կենտրոնում կանգնած ծաղկափթիթ տղամարդուն, պառավները երգում էին։
<poem>
Հեռվից լսվում է բոժոժների ձայն,
Տրոյկայի վազքն է դա ավանով․․․
Իսկ հեռվում սփռված է լայն
Կայծկլտող ձյունը սպիտակ սավանով․․․
</poem>
Նույն քաթանից կարված գորշ տոլստովկայով և շալվարով երգչախմբի ղեկավարը երկու ձեռքով չափ էր տալիս և, պտույտներ գործելով բղավում․
― Դիսկանտնե՛ր, կամաց։ Կոկուշկի՛նա, մեղմ։
Նա տեսավ Օստապին, բայց իր ձեռքերի շարժումը զսպել չկարողանալով, անբարյացակամորեն նայեց ներս մտնողին և շարունակեց դիրիժյորությունը։ Երգչախումբը լարված թնդացրեց, ասես բարձի միջից․
<poem>
Տա֊տա֊տա, տա֊տա֊տա, տա֊տա֊տա,
Տո֊րո֊րոմ, տու֊րու֊րու֊րում, տու֊րու֊րում․․․
</poem>
― Ասացե՛ք, որտե՞ղ կարելի է տեսնել ընկեր տնտեսվարին, ― արտասանեց Օստապը, ներխուժելով հենց առաջին պաուզայի մեջ։
― Իսկ ի՞նչ կա ընկեր։
Օստապը ձեռքը մեկնեց դիրիժյորին և մտերմաբար հարցրեց․
― Ժողովուրդների երգե՞ր։ Շա՜տ հետաքրքիր է։ Ես հրշեջ պահպանության տեսուչ եմ։
Տնտեսվարը ամաչեց։
― Հա, հա, ― ասաց նա ամհարմար զգալով, ― շատ տեղին եք եկել։ Ես նույնիսկ պատրաստվում էի զեկուցագիր գրել։
― Անհանգստանալու հարկ չկա, ― մեծահոգաբար հայտարարեց Օստապը, ― ես ինքս կգրեմ զեկուցագիրը։ Դե, եկեք շենքը նայենք։
Ալխենը ձեռքի մի շարժումով ցրեց խումբը, և պառավները մանր, ուրախ քայլերով հեռացան։
― Համեցեք իմ ետևից, ― հրավիրեց տնտեսվարը։
Նախքան առաջ անցնելը, Օստապը աչքերը հառեց առաջին սենյակի կահույքին։ Սենյակում կային սեղան, երկաթյա ոտքերով երկու պարտեզի նստարան (նրանցից մեկի մեջքին փորագրված էր «Կոլյա» անունը) և մի կարմրագորշ ֆիսհարմոնիա։
― Այս սենյակում հո պրիմուս չե՞ն վառում։ Ժամանակավոր վառարաններ և նման բաներ։
― Ոչ, ոչ։ Այստեղ մեզ մոտ պարապում են խմբակները՝ երգի, դրամատիկական, նկարչական և երաժշտական․․․
Հասնելով «երաժշտական» բառին, Ալեքսանդր Յակովլևիչը կարմրեց։ Սկզբում բոցավառվեց կզակը, ապա ճակատն ու այտերը։ Ալխենը շատ էր ամաչում։ Նա վաղուց արդեն ծախել էր փողային կապելլաայի գործիքները։ Պառավների թույլ թոքերը, միևնույն է, նրանցից միայն լակոտների վնգվնգոց էին հանում։ Ծիծաղելի էր այդպես անճարակ վիճակում տեսնել մետաղի այդ կույտը։ Ալխենը չէր կարող չգողանալ կապելլան։ Եվ հիմա նա սաստիկ ամաչում էր։
Պատին, պատուհանից պատուհան, կախված էր լոզունգ՝ մկնագույն քաթանի վրա սպիտակ տառերով գրված․
«Փողային նվագախումբը կոլեկտիվ ստեղծագործության ուղին է»։
― Շատ լավ է, ― ասաց Օստապը, ― խմբակային պարապմունքների սենյակը հրդեհի տեսակետից ոչ մի վտանգ չի ներկայացնում։ Անցնենք առաջ։
Վորոբյանինովի առանձնատան ճակատային սենյակները արագ քայլքով անցնելիս, Օստապը ոչ մի տեղ անգլիական ծաղկավոր չթով պաստառած, ճկած ոտքերով կաղնե աթոռ չտեսավ։ Մարմարյա հարթ պատերին փակցված էին Ստարսոցապի N2 տան հրամանները։ Օստապը կարդում էր դրանք և մերթ ընդ մերթ եռանդուն հարցնում․ «Ծխնելույզները կանոնավոր մաքրվո՞ւմ են։ Վառարանները կարգի՞ն վիճակումն են»։ Եվ սպառիչ պատասխաններ ստանալուց հետո առաջ էր շարժվում։
Հրշեջ պաշտպանության տեսուչը տան մեջ փութեռանդորեն փնտրում էր թեկուզ մի անկյուն, որը հրդեհի տեսակետից վտանգ ներկայացներ, բայց այդ տեսակետից ամեն ինչ բարեհաջող էր։ Այստեղ որոնումներն անհաջող էին։ Օստապը մտավ ննջարանները։ Պառավները նրա հայտնվելուն պես վեր էին կենում ու խոնարհ գլուխ տալիս։ Այստեղ դրված էին մահիճներ՝ վրաները շան մորթու պես խավոտ վերմակներ փռած, որոնց մի կողմում գործարանային եղանակով գործված էր «Ոտքեր» բառը։ Մահճակալների տակ դրված էին սնդուկներ, որոնք գործի զինվորական դրվածքի սիրահար Ալեքսանդր Յակովլևիչի նախաձեռնությամբ ուղիղ մեկ երրորդով դուրս էին քաշված։
N2 տանը ամեն բան աչքի էր ընկնում իր արտակարգ համեստությամբ․ և՛ կահավորումը, որ բաղկացած էր Ալեքսանդրյան, այժմ Պրոլետարական շաբաթօրյակների անվան, բուլվաից բերած նստարաններից, և՛ շուկայի նավթի լամպերը, և՛ հենց վախեցնող «Ոտքեր» խոսքով վերմակները։ Բայց տանը մի բան արված էր պինդ ու շքեղորեն․ դրանք դռների զսպանակներն էին։
Դռան սարքերը Ալեքսանդր Յակովլևիչի մոլությունն էին։ Մեծ ջանքեր գործադրելով, նա բոլոր դռները հանդերձեց ամենատարբեր սիստեմների և ձևերի զսպանակներով։ Այստեղ կային երկաթձողի նմանվող ամենահասարակ զսպանակներ։ Կային պղնձե գլանաձև պոմպերով փողային զսպանակներ։ Բլոկների վրա կային սարքեր, որոնցից մանրագնդակի ծանրակշիռ պարկեր էին կախված։ Կային նաև այնպիսի բարդ կոնստրուկցիայի զսպանակներ, որ սոցապի փականագործը զարմանքից միայն գլուխն էր օրորում։ Բոլոր գլանները, զսպանակները և հակակշիռները հզոր ուժ ունեին։ Դռներն այնպես սրընթաց էին շրխկում, ինչպես մկան թակարդի դուռը։ Մեխանիզմների աշխատանքից ողջ տունը ցնցվում էր։ Պառավները տխուր ծվծվոցով ազատվում էին իրենց վրա հարձակվող դռներից, բայց միշտ չէր հաջողվում փախչել։ Դռները հասնում էին փախստականուհիների ետևից և հրում նրանց մեջքին, իսկ վերևից խուլ կռկռոցով արդեն ինջնում էր հակակշիռը, հրետագնդի պես անցնելով քունքի կողքով։
Երբ Բենդերն ու տնտեսվարը անցնում էին տան միջով, դռները ահավոր հարվածներով սալյուտում էին նրանց։
Այս ամրոցային հայակապության ետևում ոչինչ չկար թաքցրած՝ աթոռը չկար։ Հրդեհի վտանգ գտնելու նկատառումներով տեսուչն ընկավ խոհանոց։ Այնտեղ սպիտակեղենի մեծ կաթսայի մեջ խաշիլ էր եփվում, որի հոտը մեծ կոմբինատորը առել էր դեռ նախասրահում։ Օստապը քիթը ոլորեց և ասաց․
― Այդ ինչ է, մեքենայի յուղո՞վ եք եփում։
― Աստված վկա, մաքուր կարագով, ― ասաց Ալխենը, արտասվելու աստիճանի կարմրելով։ Ֆերմայից ենք գնում։
Նա սաստիկ ամաչում էր։
― Ասենք դա հրդեհի վտանգ չի ներկայացնում, ― նկատեց Օստապը։
Աթոռը խոհանոցում չէր։ Կար միայն մի տաբուրետ, որի վրա նստել էր գոգնոցով և քաթանե թասակով խոհարարը։
― Ինչո՞ւ ձեր բոլորի հանդերձանքը մոխրագույն է, նույնիսկ մարմաշե վարագույրն այնպիսին է, որ նրանով միայն կարելի է պատուհան մաքրել։
Ամաչկոտ Ալխենը գլուխն ավելի կախեց։
― Վարկեր բաց են թողնում անբավարար քանակությամբ։
Նա ինքն իրենից զզվում էր։
Օստապը կասկածանքով նայեց նրան և ասաց․
― Դա չի վերաբերում հրշեջ պահպանությանը, որը ես այժմ ներկայացնում եմ։
Ալխենը վախեցավ։
― Հրդեհի դեմ, ― հայտարարեց նա, ― մենք բոլոր միջոցները ձեռք ենք առել։ Կա նույնիսկ փրփուրամուղ֊կրակմարիչ «Էկլեր»։
Տեսուչը, որն անցնելիս աչքի էր անցկացնում նկուղները, անհավես մոտեցավ կրակմարիչին։ Թիթեղյա կարմիր կոնը թեև տան մեջ միակ առարկան էր, որ առնչություն ուներ հրշեջ պահպանության հետ, առանձնապես ջղայնացրեց տեսուչին։
― Սև շուկայո՞ւմ եք գնել։
Եվ, չսպասելով ասես շանթահար եղած Ակեքսանդր Յակովլևիչի պատասխանին, «Էկլերը» հանեց ժանգոտած մեխից, առանց նախազգուշացնելու ջարդեց կապսուլը և կոնը արագ շուռ տվեց գլխիվայր։ Բայց սպասելիք փրփուրաշիթի փոխարեն կոնը իրենից դուրս նետեց բարակ մի ֆֆշոց, որը հիշեցնում էր «Փառք ի բարձրունս» հինավուրց մեղեդին։
― Իհարկե, սև շուկայում, ― պնդեց Օստապն իր նախնական կարծիքը և երգել շարունակող կրակմարիչը կախեց իր նախկին տեղը։
Ֆշշոցի նվագակցությամբ նրանք առաջ անցան։
«Որտե՞ղ կարող է լինել, ― մտածում էր Օստապը։ ― Այս բանն սկսում է ինձ դուր չգալ»։ Եվ նա որոշեց չլքել քաթանե ապարանքը, մինչև ամեն բան չիմանա։
Մինչդեռ տեսուչն ու տնտեսվարը մագլցում էին չարդախները, մտնում հակահրդեհային պահպանության ծխնելույզների դասավորության մանրուքների մեջ, Ստարսոցապի N2 տունը ապրում էր իր առօրյա կյանքով։
Ճաշը պատրաստ էր։ Խանձրահամ խաշիլի հոտը զգալիորեն ուժեղացավ և հաղթահարեց տան եղած բոլոր մյուս թթու հոտերը։ Միջանցքում խշխշոց լսվեց։ Պառավները, երկու ձեռքով առջևում պահած խաշիլով լի պնակներ, զգուշորեն դուրս էին գալիս խոհանոցից և նստում ճաշելու ընդհանուր սեղանի շուրջը, ջանալով չնայել ճաշարանում կախ տված լոզունգներին, որոնք անձամբ հեղինակել էր Ալեքսնդրա Յակովլևան։ Լոզունգները այսպիսին էին․
:::<b>«Սնունդը առողջության աղբյուրն է»</b>
:::<b>«Մի ձուն իր մեջ այնքան ճարպ է պարունակում, որքան կես ֆունտ միսը»։</b>
:::<b>«Կերակուրը լավ ծամելով, դու օգնում ես հասարակությանը»։ և</b>
:::<b>«Միսը վնասակար է»։</b>
Բոլոր այդ սրբազան խոսքերը պառավների մեջ հիշողություններ էին արթնացնում դեռ մինչև հեղափոխությունը անհետացած ատամների մասին, մոտավորապես նույն օրերին կորած ձվի մասին, մսի մասին, որը ճարպերի իմաստով զիջում է ձվերին, գուցե և հասարակության մասին, որին, կերակուրը լավ ծամելով, օգնելու հնարավորությունից զրկվել էին։
Պառավներից բացի, սեղանի շուրջը նստել էին Իսիդոր Յակովլևիչը, Կիրիլ Յակովլևիչը, Օլեգ Յակովլևիչը և Պաշա Էմիլևիչը։ Այդ երիտասարդները ոչ տարիքով, ոչ սեռով չէին ներդաշնակում սոցիալական ապահովության խնդիրների հետ, բայց թե չորս Յակովլևիչները Ալխենի պատանի եղբայրներն էին, իսկ Պաշա Էմիլևիչը Ալեքսանդրա Յակովլևնայի հեռավոր ազգականը։ Երիտասարդները, որոնցից ամենամեծը 32 տարեկան Պաշա Էմիլևիչն էր, սոցապի տանն իրենց ապրելը որևէ կերպ աննորմալ չէին համարում։ Նրանք այդ տանը ապրում էին պառավների իրավունքով, նրանք ևս ունեին պետական անկողիններ՝ վերմակներով, որոնց վրա գրված էր «Ոտքեր», պառավների պես նրանք էլ հագել էին մկնագույն քաթանե հագուստ, բայց ջահելության և ուժի շնորհիվ նրանք սանուհիներից լավ էին սնվում։ Նրանք տան մեջ գողանում էին այն ամենը, ինչ չէր հասցնում գողանալ Ալխենը։ Պաշա Էմիլևիչը մի նստելում կարող էր խժռել երկու կիլո մանր ձուկ, մի բան, որ նա մի անգամ արավ, ամբողջ տունը առանց ճաշի թողնելով։
Պառավները դեռ իրենց խաշիլի համը կարգին չէին տեսել, երբ Յակովլևիչները էմիլևիչի հետ իրենց բաժինները կուլ տալով և զկռտալով վեր կացան սեղանից և գնացին խոհանոց որևէ դյուրամարս բան գտնելու։
Ճաշը շարունակվում էր։ Պառավները ղժղժալ սկսեցին․
― Հիմա կուշտ կխժռեն, կսկսեն երգեր գոռգոռալ։
― Իսկ Պաշա Էմիլևիչն այսօր առավոտ կարմիր անկյան աթոռը ծախեց։ Դուրս տարավ ետևի դռնից ու տվեց գնորդին։
― Կտեսնեք, էսօր հարբած տուն կգա․․․
Այդ րոպեին սանուհիները խոսակցությունը ընդհատվեց ահեղադղորդ մի խնչոցով, որը խլացրեց նույնիսկ կրակմարիչի դեռ շարունակվող երգը, և կովի ձայնը սկսեց․
― ․․․ արարություն․․․
Պառավները, կռանալով և չնայելով անկյունում, լվացված պարկետի վրա դրած բարձրախոսին, շարունակում էին ուտել, հուսալով, որ իրենց կողքով կանցնի այդ դառը բաժակը։ Բայց բարձրախոսը աշխույժ շարունակեց․
― Եվոկռռախխխ․․․ վիդուսոո․․․ արժեքավոր գյուտարարություն։ Մուրմանսկի երկաթուղու ուղեգծի վարպետ ընկեր Սոկուցկին, ― Սամարա, Օրյոլ, Կլեոպատրա, Ուստինյա, Ցարիցին, Կլեմենտի, Իֆիգենյա, ― Սոկուցկի․․․
Փողը խռխռոցով օդ ներս քաշեց և հարբուխային ձայնով վերսկեց հաղորդումը․
․․․ Հնարել է լուսային ազդանշանում ձյունամաքրիչ մեքենաների վրա։ Գյուտը արժանացել է Դոռիզուլի հավանությանը, ― Դարյա, Օնեգա, Ռայմոնդ․․․
Պառավները մոխրագույն բադերի պես օրոր֊շորոր գնացին իրենց սենյակները։ Փողը, սեփական հզորությունից վեր֊վեր թռչելով, շարունակում էր մոլեգնել դատարկ սենյակում․
․․․ ―Իսկ հիմա լսեցեք Նովգորոդյան չաստուշկաներ․․․
Հեռու֊հեռու, երկրագնդի բուն կենտրոնում, ինչ֊որ մեկը զարկեց բալալայկայի լարերին, և սևահող Բատիստինին երգեց․
<poem>
Փայտոջիլները պատի վրա,
Արևի տակ նստեցին։
Հենց որ տեսան ֆինտեսչին,
Ձեռաց ընկան սատկեցին․․․
</poem>
Երկրագնդի կենտրոնում այդ չաստուշկաները բուռն գործունեություն առաջացրին։ Փողի մեջ սարսափելի շառաչ լսվեց։ Դրանք կամ որոտընդոստ ծափահարություն էին, կամ աշխատել սկսեցին ստորերկրյա հրաբուխները։
Մինչ այդ հրշեջ պահպանության մռայլադեմ տեսուչը ետ֊ետ գնալով իջնում էր չարդախի սանդուղքով և նորից հայտնվելով խոհանոցում, տեսավ հինգ քաղաքացիների, որոնք ուղղակի ձեռքերով փորում էին տակառի թթու կաղամբը և խժռում։ Ուտում էին լուռ ու մունջ։ Միայն Պաշա Էմիլևիչը գուրմանավարի օրորում էր գլուխը և, բեղերի միջից հանելով կաղամբի ջրիմուռները, դժվարությամբ ասում էր․
― Էսպիսի կաղամբը մեղք բան է առանց օղու ուտել։
― Պառավների նոր խո՞ւմբ է, ― հարցրեց Օստապը։
― Դրանք որբեր են, ― պատասխանեց Ալխենը, ուսով դուրս հրելով տեսչին խոհանոցից և տակևանց բռունցք թափ տալով որբերին։
― Պովոլժյեից բերված երեխանե՞ր։
Ալխենը շվարեց։
― Ցարական ռեժիմի ծանր ժառանգությո՞ւն։
Ալխենը ձեռքերը տարածեց․ իբր՝ ոչինչ անել չես կարող, քանի որ այդպիսի ժառանգություն է մնացել։
― Կոմպլեքս մեթոդով երկու սեռերի համատեղ դաստիարակությո՞ւն։
Ամոթխած Ալեքսանդր Յակովլևիչը տեղնուտեղը, առանց հապաղելու, հրշեջ տեսչին հրավիրեց ճաշել՝ աստծու տվածով․
Այդ օրն աստված Ալեքսանդր Յակովլևիչի ճաշին ուղարկել էր մի շիշ զուբրովկա֊օղի, տանու սունկ, սելյոդկայից ֆորշմակ, ուկրաինական մսով բորշ՝ առաջին տեսակի, բրնձով հավ և չորացրած խնձորի կոմպոտ։
― Սաշխեն, ― ասաց Ալեքսանդր Յակովլևիչը, ― ծանոթացիր գուբպաժարի ընկերոջ հետ։
Օստապը արտիստիկ կերպով խոնարհ գլուխ տվեց տանտիրուհուն և այնպիսի երկար ու երկիմաստ մի կոմպլիմենտ ասաց նրան, որ չկարողացավ նույնիսկ մինչև վերջը հասցնել։ Սաշխենը, բարձրահասակ այդ դաման, որի սիրունատեսությունը փոքր֊ինչ այլանդակվել էր նիկոլաևյան կիսաբակենբարդներով, կամացուկ ծիծաղեց և տղամարդկանց հետ խմեց։
― Խմում եմ ձեր կոմունալ տնտեսության կենացը, ― բացականչեց Օստապը։
Ճաշն անցավ ուրախ, և միայն կոմպոտ ուտելիս Օստապը հիշեց իր այցելության նպատակի մասին։
― Ինչի՞ց է, հարցրեց նա, ― որ ձեր կեֆիրային հաստատությունը այսպիսի խղճուկ ինվենտար ունի։
― Ո՜նց թե, ― իրար անցավ Ալխենը, ― բա ֆիսհարմո՞նիան։
― Գիտեմ, գիտեմ, վոկս գումանում։ Բայց բացարձակապես չկա մի ճաշակով բան, որ վրան նստես։ Այգու անպետք նստարաններ են միայն։
― Կարմիր անկյունում մի աթոռ կա, ― նեղացավ Ալխենը, ― անգլիական աթոռ։ Ասում են, դեռ հին կահավորումից է մնացել։
― Իսկ ես, ի դեպ, չեմ տեսել ձեր կարմիր անկյունը։ Ի՞նչ վիճակումն է նա՝ հրշեջ պահպանության իմաստով։ Հո մեզ չի՞ խաբի։ Ստիպված եմ նայել։
― Հաճեցեք խնդրեմ։
Կարմիր անկյունում պրիմուս չէին վառում, ժամանակավոր վառարաններ չկային, ծխնելույզները սարքին էին և կանոնավոր կերպով մաքրվում էին, բայց ի մեծ զարմանս Ալխենի՝ աթոռը չկար։ Դեսուդեն ընկան աթոռը գտնելու։ Նայեցին մահճակալի և նստարանի տակ, տեղից չգիտես ինչու շարժեցին ֆիսհարմոնիան, հարց ու փորձ արին պառավներին, որոնք վախվխելով նայում էին Պաշա Էմիլևիչին, բայց և այնպես աթոռը չգտան։ Պաշա Էմիլևիչը մեծ եռանդ դրսևորեց աթոռը որոնելիս։ Բոլորն արդեն հանգստացել էին, իսկ Պաշա Էմիլևիչը դեռ շարունակում էր թափառել սենյակներում, նայում էր ջրամանների տակ, դեսուդեն էր շարժում թեյի թիթեղյա գավաթները և փնթփնթում․
― Ո՞ւր կարող է կորել։ Այսօր կար, ես ինքս իմ սեփական աչքերով եմ տեսել։ Ծիծաղելի է նույնիսկ։
― Տխուր է, աղջիկներ, ― սառը ձայնով ասաց Օստապը։
― Սա պարզապես ծիծաղելի է, ― լրբաբար կրկնում էր Պաշա Էմիլևիչը։
Բայց այդ պահին շարունակ երգող «Էկլեր» փրփուրամուղ֊կրակմարիչը վերցրեց ամենաբարձր ֆան, որին ընդունակ է միայն ռեսպուբլիկայի ժողովրդական արտիստուհի Նեժդանովան, մի վայրկյան լռեց և ճիչ աղմուկով բաց թողեց փրփուրի առաջին ցայտը, որը ողողեց առաստաղը և խոհարարի գլխից թռցրեց քաթանե թասակը։ Առաջին ցայտից հետո փրփուրամուղ֊կրակմարիչը բաց թողեց երկրորդ մկնագույն ցայտը, որը գետին տապալեց անչափահաս Իսիդոր Յակովլևիչին։ Դրանից հետո «Էկլերը» սկսեց անխափան աշխատել։
Պատահարի վայրը նետվեցին Պաշա Էմիլևիչը, Ալխենը և անվնաս մնացած մյուս Յակովլևիչները։
― Մաքո՛ւր աշխատանք, ― ասաց Օստապը։ ― Ախմա՛խ հնարանք։
Օստապի հետ մենակ՝ առանց պետերի մնացած պառավներն անմիջպես սկսեցին հայտնել իրենց դժգոհությունները․
― Աղբեր֊տղերքին տեղավորել է տանը։ Լափում են։
― Խոճկորներին կաթով է կերակրում, իսկ մեզ խաշիլ է դեմ անում։
― Ինչ կար֊չկար, տանից դուրս տարավ։
― Հանգիստ, աղջկերք, ― ասաց Օստապը, ետ քաշվելով, ― դրա համար ձեզ մոտ կգան աշխատանքի տեսչությունից։ Սենտան ինձ չի լիազորել։
Պառավները չէին լսում։
― Իսկ էն Պաշա Մելենտևիչը աթոռն էսօր տարավ ու ծախեց։ Ինքս տեսա։
― Ո՞ւմ, ― բղավեց Օստապը։
― Ծախեց՝ ու վերջ։ Ուզում էր իմ վերմակը ծախել։
Միջանցքում կատաղի պայքար էր գնում կրակմարիչի դեմ։ Մարդկային հանճարը վերջապես հաղթեց, և փրփրամուղը, Պաշա Էմիլևիչի երկաթյա ոտքերով ճխլտված, բաց թողեց վերջին ճլորած ցայտը և ընդմիշտ լռեց։
Պառավներին ուղարկեցին հատակը լվալու։ Հրշեջ պահպանության տեսուչը գլուխը կախեց և, ոտքերը թեթևակի օրորելով, մոտեցավ Պաշա Էմիլևիչին։
― Իմ ծանոթներից մեկը, ― ասաց Օստապը ծանրակշիռ կերպով, ― նույնպես պետական կահույք էր ծախել։ Հիմա նա վանական է գրվել ու նստած է կալանատանը։
― Ձեր այդ անհիմն մեղադրանքները տարօրինակ են թվում ինձ, ― նկատեց Պաշա Էմիլևիչը, որից շատ թունդ փրփուրի հոտ էր գալիս։
― Ո՞ւմն ես ծախել աթոռը, ― հարցրեց Օստապը զրնգուն շշնջոցով։
Այստեղ գերբնական հոտառության տեր Պաշա Էմիլևիչը հասկացավ, որ հիմա իրեն ծեծելու են և կարող է պատահել նույնիսկ ոտքերով։
― Առնող֊ծախողին, ― պատասխանեց նա։
― Հասցե՞ն։
― Ես նրան առաջին անգամ էի տեսնում։
― Առաջին անգա՞մ։
― Աստված վկա։
― Քիթումռութդ մի լա՜վ կջարդեի, ― բաղձանքով ասաց Օստապը, ― միայն թե Զրադաշտը թույլ չի տալիս։ Դե, կորի՛ր գրողի ծոցը։
Պաշա Էմիլևիչը քծնողաբար ժպտաց և սկսեց ետ֊ետ գնալ։
― Էյ, դո՛ւ, աբորտի զոհ, ― բարձրաձայն ասաց Օստապը, ― պարաններդ արձակիր ու մի քաշվիր։ Առնող֊ծախողը թխահե՞ր էր, թե շիկահեր։
Պաշա Էմիլևիչը մանրամասն բացատրել սկսեց։ Օստապն ուշադիր լսեց նրան և ինտերվյուն վերջացրեց այս խոսքերով։
― Այդ, հարկավ, հրշեջ պահպանությանը չի վերաբերում։
Միջանցքում հեռացող Բենդերին մոտեցավ ամոթխած Ալխենը և տվեց նրան մի չերվոնեց։
― Քրեական օրենսգրքի հարյուրտասնչորսերորդ հոդվածն է սա, ― ասաց Օստապը, ― պաշտոնական անձին կաշառք տալ՝ ծառայության պարտականությունները կատարելիս։
Բայց փողը վերցրեց և, հրաժեշտ չտալով Ալեքսանդր Յակովլևիչին, քայլերն ուղղեց դեպի ելքը։ Հզոր սարքով հանդեձված դուռը զոռով բացվեց և մեկուկես տոննանոց մի հարված հասցրեց Օստապի հետույքին։
― Հարվածը տեղի ունեցավ, ― ասաց Օստապը, քորելով վնասված տեղը, ― նիստը շարունակվում է։
==Ծանոթագրություններ==
<references/>