Changes

Խոր գիշեր էր: Ծանր քունը պատել էր Ֆրոդոյին։ Նա երազ էր տեսնում՝ իբրև թե ծագում է նորոլուսինը, և նրա աղոտ շողերի միջից հոբիթի առջև հառնում է բարձր ու մռայլ մի ժայռ, որի մեջ կամար կա փորված։ Հետո նրան ասես թռցնում են վեր, նա անցնում է պատի վրայով և... Հոբիթը հանկարծ հասկացավ, որ սավառնում է լեռների օղակով շրջապատված հարթավայրի վրայով: Հարթավայրի մեջտեղում մի հսկայական սև աշտարակ էր վեր խոյանում որի վրա կանգնած էր ինչ-որ մեկը։ Բարձրանյալով Բարձրանալով վեր՝ լուսինը հայտնվեց միայնակ կերպարանքի գլխավերևում՝ լուսավորելով քամուց մեղմորեն ծածանվող ձյան պես ճերմակ նրա մազերը։ Ներքևից լսվում էին չարացած վայրի ճիչեր , ու չարագույժ մռնչում էին գայլերը։ Հսկայական թևերի ստվերը մի ակնթարթ ծածկեց լուսինը: Աշտարակի գլխին կանգնած կերպարանքը ձեռքերը պարզեց երկինք, և նրա գավազանը կուրացուցիչ բռնկվեց։ Երկնքից քարի պես ընկավ հսկայական արծիվը և տարավ անծանոթին իր հետ: Հարթավայրը ցնցվեց չարացած կատաղի ճիչերից ու գայլերի ոռնոցից։ Հետո աղմուկ բարձրացավ, ասես ուժեղ քամի սկսվեց, և որոտացին սմբակները, բարձր, ավելի բարձր, ու ավելի բարձր... «Սև Հեծյալներն» են Հեծյալներն են»,— հասկացավ Ֆրոդոն ու արթնացավ սառը քրտինքով պատված: Արյունը քունքերում զարկում էր մուրճի պես։ «Մի՞թե ես, ― մտածեց նա, ― քաջություն կունենամ այս պատերից դուրս գալու»։ Նա ձգվեց անկողնում ու անշարժացավ՝ լարված ականջ դնելով գիշերային ձայներին, բայց շուրջն ամեն ինչ խաղաղ էր։ Վերջապես գունդուկծիկ եղավ ու խորասուզվեց քնի մեջ։

«Կխորտակվենք,— մտածեց Մերին,— կխորտակվենք ու կխեղդվենք: Վաղ թե ուշ ջուրը ճեղք կգտնի ու կհեղեղի տունը»: Հետո նրան թվաց, թե պառկած է ճահճի ցեխի մեջ. նա կտրուկ վեր թռավ, բոբիկ ոտքը դրեց չոր սառը հատակին, հասկացավ՝ որտեղ է գտնվում ու կրկին պառկեց: Եվ չհասկացավ՝ լսե՞ց, թե՞ հիշեց հանգստացնող մեղմիկ ձայնը. «Այս տան պատուհաններից ներս կարող է թափանցել միայն լուսնի և աստղերի լույսը»: Վարագույրը մինջանցուկ միջանցուկ քամուց թեթև ծածանվեց: Մերին խորը շունչ քաշեց և նորից քնեց:

Հոբիթներն աշխուժորեն վեր թռան՝ իրենց զգալով թարմ ու հանգստացած: Ֆրոդոն վազեց արևելյան պատուհանի մոտ՝ ու հայտնաբերեց, որ նայում է ցողից ամբողջովին մոխրագույն այգինայգուն: Նա ակնկալում էր տորֆապատ հող տեսնել՝ պատված սմբակների հետքերով, բայց այնտեղ միայն բակլայի ծաղկաշղթաներ էին և ուրիշ ոչինչ: Հեռվում, քողարկելով հորիզոնը, առավոտյան արշալույսի լուսապսակից լուսավորվել էին բլուրների գագաթները: Առավոտը պայծառ չէր․ երկնքում տարածված երկար ամպերն ասես թաց բրդի փնջեր լինեին՝ մի ծայրը կարմիր ներկի մեջ իջեցված, իսկ դրանց միջև բացվում էին սաթե-դեղին լույսով լցված խորխորատները: Երկինքն անձրև էր խոստանում, լույսն արագորեն բացվում էր, և բակլայի թաց կանաչ տերևների միջից կամաց-կամաց բոցավառվում էին կարմիր ծաղիկ-կրակները:

Հոբիթներն այնքան էլ չհավատացին Թոմի ասածին, բայց իսկույն վեր կացան ու սեղան նտեցին. իսկ ահա վեր կենալ չէին շտապում, մինչև ամբողջը չմաքրազարդեցին։ Այս անգամ նրանք մենակ էին. ճիշտ է,Թոմը տանն էր՝ խոհանոցից լսվում էր ամանեղենի զրնգոցը, աստիճաններից՝ նրա կոշիկների թրմփոցը, բաց պատուհաններից հանկարծ ներս էին թռչում երգի պատառիկներ։ Թոմբադիլի Բոմբադիլի ճաշասենյակը նայում էր արևմուտք՝ մշուշով պարուրված հովտին, և պատուհանը լայն բացված էր: Եղեգե տանիքից կաթում էր: Մինչ հոբիթները կավարտեին նախաճաշը, ամպերը միաձուլվեցին, դարձան մեկ ամբողջական ծածկոց, և երկնքից թափվեցին անձրևի կաթիլները։ Անտառի սև պատն անհետացավ թափվող անձրևի վարագույրի հետևում։

Հոբիթները լսում էին, և Անտառը նրանց բոլորովին այլ կերպ էր պատկերանում, քան առաջ, իսկ իրենք իրենց այնտեղ զգում էին պնդերես ու անկոչ օտարականներ։ Ստեպ-ստեպ, ուղղակիորեն կամ զարտուղի հիշատակվում էր Ծեր Ծփին՝ իշխող, հզոր ու չարադավ։ Եվ Ֆրոդոն իմացավ նրա մասին այն ամենը, ինչ ուզում էր իմանալ, իսկ գուցև ավելին, քան պետք էր, քանի որ դա ավելի շատ սարսափելի հեքիաթի էր նման, քան իրական պատմության: Թոմի խոսքերն օգնեցին հոբիթներին թափանցել ծառերի սիրտը և հասկանալ նրանց մտքերը՝ հաճախ մութ ու չար, լի ատելությամբ բոլոր այն արարածների նկատմամբ, ովքեր ազատ քայլում են հողի վրա ու ջարդում, կրծում, այրում ու այլ վնասներ պատճառում: Անտառն իզուր չէր Հավերժական կոչվում․ այն իրոք շատ ծեր էր և վերջին պատառիկն էր այն հինավուրց անտառների համատարած ծածկույթի, որի մասին հիշում էին միայն իմաստունները։ Այստեղ իրենց դարն էին ապրում ներկայիս ծառերի ապուպապերը, լեռների պես ծեր՝ նրանք դեռ հիշում էին այն ժամանակները, երբ ծառերը Միջերկրի միակ բնակիչներն ու տիրակալներն էին: Անհամար տարիները նրանց լցրել էին գոռոզությամբ. խոր արմատներ էին գցել և՛ իմաստությունը, և՛ չարությունը։ Բայց նրանց մեջ ամենից վտանգավորը Ծեր Ծփին էր՝ իր փտած միջուկով, բայց դեռևս վառ-կանաչ տերևներով ու դյուցազնական հզորությամբ: Դաժան էր ու խորամանկ էր ծեր Ծփին, նրան էին ենթարկվում նույնիսկ քամիները, իսկ նրա երգերն ու մտքերը թագավորում էին ամբողջ անտառում՝ գետի երկու ափերին էլ։ Ծեր Ծփին ահագնորեն մխրճվել էր բերրի հողի մեջ, քաշում էր նրա բոլոր հյութերը, տարածել էր մոխրագույն ձեռքերի պես իր արմատներն ամեն կողմ ու իրեն ենթարկել Անտառը՝ Պատնեշից մինչև Դամբանաբլուրներ․․․

Հոբիթները սարսափի մեջ էին։ Գերեզմանոցների ու Հոգեառների մասին մռայլ պատմությունները հասնում էին նույնիսկ Հոբիթստան։ Թեպետ նրանք այդպիսի բաներ իսկի Բայց դրանք հոբիթների սիրելի հեքիաթների դասից չէին , և նրանք խուսափում էին պատմել այդ խորհրդավոր ուրվականների մասին նույնիսկ խաղաղ բուխարու կողքին: Չորսն էլ ուզում լսել։ միանգամից հասկացան, որ այս հյուրընկալ ու հուսալի տունը գտնվում է հենց ահասարսուռ Գերեզմանոցի սահմանին։ Նրանք նույնիսկ դադարեցին լսելուց և նստած տեղերում մեկը մյուսին նայելով երկչոտ շարժվեցին։

Չորսն էլ միանգամից հիշեցին տան խաղաղ բուխարիկը․ ա՜յ Թոմինն էլ է այդպիսինԵրբ նրանց վախեցած լսողությունը նորից ամրացավ, միայն թե Թոմն արդեն բոլորովին ուրիշ ասք էր պատմում անհիշելի ու անհասկանալի ժամանակների մասին, երբ աշխարհն ավելի ամուրլայնարձակ էր, հուսալի։ Նրանք նույնիսկ դադարեցին լսելուց և Ծովի ալիքներն արևելքից արևմուտք էին գլորվում ուղիղ գծով ու հարվածում Միջերկրի արևմտյան ափերին: Թոմն ավելի ու ավելի էր հեռանում դեպի անցյալը, նրա երգն արդեն հնչում էր հնադարյան աստղերի տակ, որոնք լուսավորում էին միայն էլֆերի տիրակալներին, որովհետև էլ ոչ ոք չկար... Այստեղ նա լռեց ու գլուխը կախ գցեց, ասես ննջեց։ Հոբիթները նստած տեղերում մեկը մյուսին նայելով երկչոտ շարժվեցին։ էին կախարդվածի պես․ նրանց թվում էր, թե Թոմի խոսքերից դադարել է քամին, վերացել են ամպերը, օրն անվերադարձ հեռացել է, և մնացել է միայն երկինք՝ զարդարված վառ աստղերով:

Նրանց վախեցած լսողությունը բոլորովին ուրիշ ասք էր լսում անհիշելի ու անհասկանալի ժամանակների մասին, երբ աշխարհն ավելի լայնարձակ էր, և Ծովը խայտում էր արևմտյան ափերի մոտ, կարծես հենց կողքիդ, իսկ Թոմը ավելի ու ավելի էր հեռանում դեպի անցյալը, հնադարյան աստղերի տակ հնչում էր նրա մեղեդին՝ այն ժամանակ կային միայն էլֆերը և էլ ոչ ոք չկար։ Հանկարծ նա լռեց ու գլուխը կախ գցեց, ասես ննջեց։ Հոբիթները նստած էին կախարդվածի պես․ նրա խոսքերից քամին դադարեց․ ամպերը վերացան, ցերեկը հալվեց ու սպտակ աստղերի կրակոց իջավ մութ գիշերը։  Առավոտն անցե՞լ Ֆրոդոն չգիտեր՝ առավո՞տ է արդյոքհիմա, երեկո՞ն թե՞ երեկո է իջել, մե՞կ օր է անցել, թե շատ օրեր՝ դա Ֆրոդոն չէր հասկանում․ օրեր․ հոգնածությունն ու սովը կարծես տեղի էին տվել զարմանքի առջև։ Հսկայական սպիտակ աստղերը պատուհանից Պատուհանից ներս էին նայում․ անտագնապ նայում աստղերը, և տան վրա երկնային լռություն էր իջել։ Զարմանքը հանկարծ Վերջապես զարմանքը փոխվեց աղոտ անորոշ վախի, և Ֆրոդոն թոթովեց․

― Ե՞ս, ― հարցրեց Թոմը ուղղվելով, և նրա աչքերը կիսախավարում ավելի կապտեցին։ փայլեցին։ ― Չէ՞ որ ես արդեն ասել եմ․․․ Թոմը հին աշխարհից է, Թոմը, հողն ու երկինքը այստեղ եղել են հնուց։ Գետերից, անտառներից ու խոտերից առաջ, նախքան առաջին հորդառատ անձրևները, առաջին աղետներից ու երաշտներից, սարսափներից ու բռնություններից առաջ այստեղ եղել է Թոմ Բոմբադիլը՝ և միշտ է այստեղ եղել նա։ Ամեն ինչ կա Թոմի հիշողության մեջ․ Զարմանահրաշների հայտնությունըՆա առաջին կածանն այս անտառում բացել է Մեծ Ժողովրդի այստեղ գալուց շատ ավելի առաջ և տեսել է, Մահկանացուների հայտնությունըթե ինչպես է այստեղ բնակություն հաստատում փոքրիկ ժողովուրդը: Նա այստեղ է եղել թագավորներից ու նրանց դամբարաններից առաջ, պատերազմների, տնքոցները գերեզմանոցներում․․․ Ուրվական-հոգեառներից առաջ: Ի միջի այլոց այդ բոլորը երեկ էր՝ մահերն ու հոգեառները, Մթին մթին սարսափը և Սև Խավարը․․․ Իսկ այսօր խավարեց միայն այնտեղԱմեն ինչ կա Թոմի հիշողության մեջ․ նա տեսել է Առաջնածինների հայտնությունը, հեռվումՄահկանացուների հայտնությունը: Նա տեսել է աստղային սկզբնամութը, Մշուշապատից որը դեռ չէր պղծվել վախով, հիշում է այն կողմժամանակները, Հրամեջ լեռան գլխին։ երբ Սև Տիրակալը արտաքին խավարից դեռ աշխարհ չէր եկել:

Կարծես սև ալիքը շրմփաց պատուհաններինԱնհասկանալի ստվեր ցոլաց պատուհանից այն կողմ, և հոբիթները ցնցվեցին, վախեցած շրջվեցին, բայց դռան : Դռան շեմին արդեն կանգնած էր Ոսկեհատիկը, Ոսկեհատիկը՝ պայծառ մոմը բարձրացրած ու ձեռքին, և մյուս ձեռքով պաշտպանում էր այն միջանցիկ քամուց ծածկվելով: Լույսն անցնում էր մաշկի միջով, և նրա ձեռքը փայլփլում էր սադափե խեցու նման։

― Ուրախանա՜լ, ուտե՛լ, խմե՛լ, ― ուրախ ձայնարկեց Թոմը, ― պատմությունը կոկորդը Երկար պատմությունները չորացնում է։ են կոկորդը։ Թոմն առավոտից խոսում էր, իսկ ճստիկները լսում էին։ Հոգնել եք, չէ՞ ․․․ Ուրեմն, հիմա ընթրելու ենք․․․ Նա աշխուժորեն թռավ բուխարիկի մոտ, մոմ վերցրեց, վառեց Ոսկեհատիկի ձեռքի մոմից, պարեց սեղանի շուրջը, վայրկենապես անհետացավ դռնից, վեյրկենապես վերադարձավ ուտելիքով բեռնված մի հսկայական սկուտեղ ձեռքին ու սկսեց Ոսկեհատիկի հետ մասին սեղան գցել։ Հոբիթները նստել ու վեհերոտ հիանում էին՝ այնքան զարմանահրաշ գեղեցիկ էր Ոսկեհատիկը և այնքան ծիծաղելի էր թռչկոտում Թոմը։ Ու թվում էր, թե նրանք միասին պարում են՝ մեկը մյուսի հետ սեղանի մոտ, դռնից դուրս և հետ։ Շուտով մեծ սեղանը լցվեց մոմերով և ուտելիքներով։ Դեղնասպիտակ փայլով ճառագայթում էին կանթեղները։ Թոմը խոնարհվեց հյուրերի առջև։

― Ընթրելու ժամն էՆա աշխուժորեն թռավ բուխարիկի մոտ, ― ասաց Ոսկեհատիկըմոմ վերցրեց, և հոբիթները նկատեցինվառեց Ոսկեհատիկի ձեռքի մոմից, որ նա արծաթավուն նուրբ շոր է հագելպարեց սեղանի շուրջը, սպիտակ գոտիովվայրկենապես անհետացավ դռնից, իսկ Թոմը՝ բաց կապույտվեյրկենապես վերադարձավ ուտելիքով բեռնված մի հսկայական սկուտեղ ձեռքին ու սկսեց Ոսկեհատիկի հետ միասին սեղան գցել։ Հոբիթները նստել ու վեհերոտ հիանում էին՝ այնքան զարմանահրաշ գեղեցիկ էր Ոսկեհատիկը և այնքան ծիծաղելի էր թռչկոտում Թոմը։ Եվ այնուամենայնիվ թվում էր, միայն գուլպաներն թե նրանք միասին պարում են՝ այնքան ճարպկորեն էին նրանք շարժվում սեղանի մոտ, դռնից դուրս և հետ։ Շուտով մեծ սեղանը լցվեց մոմերով և ուտելիքներով։ Դեղնասպիտակ փայլով ճառագայթում էին կանաչ։ կանթեղները։ Թոմը խոնարհվեց հյուրերի առջև։

Ընթրիքը երեկվանից ավելի առատ էր։ Հոբիթները Թոմի պատմություններով տարված― Ընթիքը պատրաստ է է, ուտելու մասին նույնիսկ մոռացել էին, և այժմ լրացնում էին պակասը, ասես մի շաբաթ սոված էին եղել։ Նրանք իրենց ուշադրությունը չէին շեղում երգելով ու խոսակցությամբ․ ախր շատ համեղ բաներ էին հյուրասիրում։ Ուտելիքի ու խմիչքի լիություն էր։ Կուշտ կերան, խմեցին, և նրանց ձայները ուրախ ծիծաղով զրնգացին։ ― ժպտաց Ոսկեհատիկը:

Իսկ Ոսկեհատիկը երգում էր ու երգում նրանց համար՝ ուրախ ու մեղմիկ․ նրանք լսեցինՄիայն այժմ հոբիթները նկատեցին, թե ինչպես են խոխոջում գետերն ու ծփում լճակները՝ մեծ ու լուսավոր, տեսան դրանց մեջ երկնքի պատկերն ու աստղերի ցոլքը։ Հետո որ նա հյուրերին բարի գիշեր մաղթեց ուարծաթավուն նուրբ շոր է հագել, թողնելով բուխարու մոտսպիտակ գոտի կապել, իսկ ոտնմամանները փայլում են աստղիկների պես: Թոմը բաց կապույտ հանդերձներ էր հագել, գնաց։ Իսկ Թոմն ասես նիրհից սթափվեց ու սկսեց հարցուփորձ անել։ միայն գուլպաներն էին կանաչ։

Զարմանալի էր․ նա հոբիթների Ընթրիքը երեկվանից ավելի առատ էր։ Հոբիթները Թոմի պատմություններով տարված, ուտելու մասին ամեն ինչ գիտեր և նույնիսկ հիշում էր նրանց նախնիներինմոռացել էին, գիտերբայց այժմ, թե երբ ամեն ինչ սեղանին դրված էր կատարվել Հոբիթստանում Սկզբնական ժամանակներից սկսած, որոնց մասին ներկայիս հոբիթներին ոչինչ չի հասել։ Շուտով նրանք դադարեցին զարմանալուց․․․ միայն այնպես ագահաբար էին նայում, ասես մի շաբաթ սոված էին եղել: Կենտրոնանալով գործի վրա, նրանք երկար ժամանակով մոռացան երգերի մասին ու նույնիսկ չէին խոսում․ ախր շատ տարօրինակ էրհամեղ բաներ էին հյուրասիրում։ Կուշտ կերան, որ Թոմը մյուսներից հաճախ հիշում էր Անգեղինխմեցին, իսկ իրենք․․․և շուտով սեղանի շուրջ զրնգացին նրանց ուրախ ձայներն ու ծիծաղը։

― Անգեղի ձեռքերը հողը լավ են զգումԸնթրիքից հետո Ոսկեհատիկը երգեց ու երգեց նրանց համար՝ երգեր, նա լավ աշխատող է որոնք սկսում էին բարձր լեռներում և, ուրախ քչքչալով, հետզհետե մարում լռության անդորրում: Նրանց աչքերի առջև հառնում էին անծայր լճեր ու շատ զգույշ։ Նա երկու ոտքով ամուր կանգնած է հողիներբեք չտեսնված անսահման ջրեր, թեպետ երերուն քայլվածք ունիորոնց մակերևույթին կարելի էր տեսնել երկնքի պատկերն ու անհատակ խորքերում առկայծող աստղերի ցոլքը։ Վերջապես, բայց դե ոչ մի անգամ չի սայթաքելինչպես երեկ, ― Թոմին այսպես հասկացան հոբիթները։ նա հյուրերին բարի գիշեր մաղթեց և, թողնելով բուխարու մոտ, հեռացավ։ Իսկ Թոմն ասես նիրհից սթափվեց ու սկսեց հարցուփորձ անել։

Զարմանալի էր․ նա հոբիթների և Հոբիթստանի մասին գիտեր ամեն ինչ և նույնիսկ հիշում էր նրանց նախնիներին, գիտեր, թե ինչ էր կատարվել Հոբիթստանում այն հեռավոր ժամանակներում, որոնց մասին ներկայիս հոբիթներին ոչինչ չի հասել։ Հոբիթները դադարել էին զարմանալ․․․ Եվ այնուամենայնիվ շատ տարօրինակ էր, որ Թոմը երևի էլֆերի հետ էլ է ծանոթություն պահպանում․ արդյոք Գարա՞լդն է պատմել Ֆրոդոյի ոչ միայն ճանաչեց Անգեղին, այլև խոսում էր նրա մասին վերջին տեղեկությունները։ մեծ հարգանքով:

Նա այնքան շատ գիտեր― Անգեղի ձեռքերը հողը լավ են զգում, ու այնպես խորամանկորեն — ասում էր հարցնումնա, որ Ֆրոդոն, ինքն էլ չնկատելով, պատմեց նրան Բիլբոյի մասին, իր հույսերի — նա հատուկ հոբիթ է ու շատ իմաստուն։ Երկու ոտքով ամուր կանգնած է հողին ու ահի մասին, պատմեց ավելի քան, քան պատմել էր Գանդալֆին։ Իսկ Թոմը միայն լուռ գլխով էր անումթեպետ երերուն քայլվածք ունի, բայց երբ նա լսեց Սև Հեծյալների մասին, աչքերը խորամանակ փայլեցին։ ոչ մի անգամ չի սայթաքել:

― Ցույց տուր ինձ ձեր ՍքանչելինԿասկած չկար, ― կարգադրեց որ Թոմը էլֆերի հետ էլ է ծանոթություն պահպանում․ ըստ երևույթին նա, զրույցն ընդհատելով։ Եվ Ֆրոդոն ինքն էլ իր վրա զարմանալով, հանկարծ հանգիստ հանեց Մատանին ու մեկնեց Թոմին։ Գարալդից էր իմացել Ֆրոդոյի մասին վերջին տեղեկությունները։

Այս ասես տափակեցՆա այնքան շատ գիտեր, հետո հալվեց նրա ձեռքի թուխ ափի մեջ։ ու այնպես խորամանկորեն էր հարցնում, որ Ֆրոդոն, ինքն էլ չնկատելով, պատմեց նրան Բիլբոյի մասին, իր հույսերի ու ահի մասին, պատմեց ավելին, քան պատմել էր Գենդալֆին։ Թոմը ծիծաղելով նայեց Մատանու միջից։ միայն լուռ գլխով էր անում, բայց, երբ լսեց Սև Հեծյալների մասին, աչքերը սառը փայլեցին։

Հոբիթների առջև տարօրինակ տեսարան բացվեց― Ցույց տուր ինձ ձեր Սքանչելին, տագնապալի ու ծիծաղելի․ վճիտ կապույտ աչքը ոսկե շրջանակի մեջ։ Թոմը Մատանին հագավ ճկույթին ու մոտեցրեց մոմին։ Դե մոտեցրեց― հանկարծ պահանջեց նա՝ զրույցն ընդհատելով։ Եվ Ֆրոդոն, մոտեցրեցինքն էլ իր վրա զարմանալով, բայց հանկարծ նրանք ապշած ա՜խ արեցին։ Այդ ինչպե՞ս է, որ Թոմը անտեսանելի չդարձավ։ Իսկ Թոմը ծիծաղեց հանգիստ հանեց Մատանին ու Մատանին նետեց դեպի առաստաղ․ այն չարագույժ սուլոցով անհետացավ։ մեկնեց Թոմին։

Հայտնվելով Թոմի թուխ ձեռքի ափի մեջ՝ Մատանին ասես աճեց ու մեծացավ։ Թոմը ծիծաղելով նայեց Մատանու միջից։ Հոբիթների առջև տարօրինակ տեսարան բացվեց, տագնապալի ու ծիծաղելի՝ վճիտ կապույտ աչքը ոսկե շրջանակի մեջ։ Հետո Թոմը Մատանին հագավ ճկույթին ու մոտեցրեց մոմին։ Սկզբում ոչ մի տարօրինակ բան, բայց հանկարծ նրանք ապշած ա՜խ արեցին։ Այդ ինչպե՞ս է, որ Բոմբադիլն անտեսանելի չդարձավ։ Իսկ Բոմբադիլը ծիծաղեց ու Մատանին նետեց դեպի առաստաղ: Այն չարագույժ սուլոցով անհետացավ։ Ֆրոդոն իրեն կորցրած ճչաց՝ իսկ Թոմը սեղանի մյուս կողմից ժպտալով կռացավ դեպի նա և հանձնեց ինչ-որ տեղից հայտնված վերադարձրեց Մատանին։ Ֆրոդոն խիստ ու կասկածով կասկածանքով զննեց Մատանին, ասես այն տվել էր աճպարարի։

Մատանին առաջվա պես ծանր էր։ Ֆրոդոն միշտ զարմանում էր, թե ինչպես է այն գրպանը ցած քաշում։ Բայց նրա Եվ այնուամենայնիվ ինչ-որ ուժ նրան դրդում էր ստուգել, կարգին է արդյոք ամեն ինչ: Նրա համար վիրավորական էր, որ Թոմի համար Մատանին ոչինչ չարժեր, Գանդալֆը Գենդալֆը հո իզուր չէր այն սարսափելի կարևոր բան համարում։ Նա մի քիչ սպասեց և, երբ Թոմը պատմում էր, թե ինչ խորամանակն են փորսուղները, կամացուկ Մատանին հագավ մատին։

Մերին ինչ-որ բանի բան ասելու համար շրջվեց նրա կողմը և հազիվ զսպեց վախի բացականչությունը՝ որտե՞ղ, ինչպե՞ս։ Ֆրոդոն ուրախացավ․ ամեն ինչ կարգին է, Մատանին նույնն է, թե չէ Մերին այդպես զարմացած աչքերը չէր չռի իր աթոռին։ Նա վեր թռավ կացավ ու անաղմուկ հասավ դռանը։ գնաց դեպի դուռը։

― Հե՜յ, Ֆրո՛դո, ― կանչեց ԹոմըԹոմը՝ հայացքով ուղեկցելով նրան։ Ակնհայտ էր, փայլեցնելով ջինջ, հանգիստ, ամենատես աչքերը։ որ նա տեսնում է հոբիթին: ― Չարաճճիություն մի արա․․․ Դրա՜ն Սրա՜ն տեսեք, գունաթափվել է, իսկը ցեց․․․ է․․․ Հապա մի վերադարձի՛ր․․․ Ու հանիր այդ խաղալիքդ, առանց դրան ավելի լավն ես։ Սուս նստեք, ճստիկներ։ Մենք դեռ չենք վերջացրել մեր զրույցը։ Վաղը դուք ճանապարհ եք ընկնում։ Թոմը ձեզ կբացատրի, թե ինչպես արագ հասնեք Ուղի։ Ուշադիր լսեք, որ հետո չմոլորվեք։

Թոմը վաղվա համար արևոտ օր գուշակեց և ասաց, որ հարկավոր է առավոտ շուտ դուրս գալ, որովհետև այստեղի եղանակը նույնիսկ Թոմը ինքը չի կարող ամբողջ օրվա համար կանխատեսել։ Այն ավելի հաճախ ու քմահաճորեն է փոփոխվում, քան Ոսկեհատիկի շորերը։

Նրա խորհրդով հոբիթները որոշեցին գնալ դեպի հյուսիս, Լեռնաշխարհի Գերեզմանոցի արևմտյան եզրով, շրջանցելով Գերեզմանոցները։ Եթե հաջողություն լինիորտեղ բլուրները ցածր էին։ Այսպիսով, մեկ օրում կարելի է հասնել հոբիթները կարող էին հույս ունենալ, որ երեկոյան կհասնեն Արևմտյան Մեծ Ուղուն։ Թոմը նրանց պատվիրեց ոչ մի բանից չվախենալ և ոչ մի տեղ չխցկվել։ , բայց զգուշացրեց, որ հանկարծ ճանապարհին չշեղվեն։

― Մնացեք Կանաչ խոտի վրայովվրա, Լեռնաշխարհի եզրովքարերից, Թացաձորից հեռու, Թացաձորից, որտեղ մեգ է, և Խաբսաքարերից և նողկալի Հոգեառների հողերիցհեռու մնացեք սառը Հոգեառներից, ― Թոմը դա մի քանի անգամ կրկնեց ու կարգադրեց որքան կարելի է ուղղությունը դեպի արևմուտք պահել։ Հետո նրանք բոլորն անգիր սովորեցին կանչի երգը՝ մեկ էլ տեսար փորձանքի մեջ ընկան ու պետք եկավ։ չթափառեք նրանց ստորգետնյա այրերում, եթե դուք մեծագույն հերոսներ չեք, որոնք ծանոթ չէ վախը:

Մեր հնչուն երգԹո՛մ, դե՛Բո՛մ, թռի՛ր դու Բոմբադիլ Թոմի մոտԲոմբադի՛լ, Թո՛մ Բոմբադիլո, Գտի՛ր նրան՝ որտեղ էլՏանը լինես, որ ճամփին էլ նա լինիթե դրսում և թե անտառում, Գտի՛ր նրանԲլրի վրա, բեր մեզ մոտ՝ հեռուներից անծանոթբլրի տակ, արահետներումԴժբախության մեջ ենք մենքՃահճուտում, արի՛եղեգնուտում, օգնի՛րՆվիրական լճակումԼսիր մեզ ու հասի՛ր, Բոմբադի՜լ։ օգնությու՛ն ենք խնդրում:

Նրանք այնքան երգեցին այդ երգը Թոմի հետ միասին, մինչև վերջինս գոհ մնաց արդյունքից, ծիծաղելով թփթփացրեց յուրաքանչյուրի ուսին և, մոմերը բարձր պահած, տարավ նրանց ննջարան։