Բոլորը լռեցին, ու հոբիթները մեկը մյուսի հետևից քուն մտան:
====Գլուխ տասնմեկ․ Շեղբը Հարձակում խավարում====
[[Պատկեր:A Knife in the Dark.jpg|300px|thumb|right]]
— Համով խնձոր էր,— հառաչելով նկատեց Սեմը:
Գյուղը վերջացավ: Նրանց ուղեկցող երեխաներն ու պարապ-սարապները շուտով ձանձրացան ու հետ մնացին՝ որոշելով Հարավային Դարպասից դուրս չգալ: Դե, իսկ ճամփորդները, դարպասը թողնելով հետևում, երկու-երեք լիգ գնացին Ուղիով ու ոչ մի կողմ չթեքվեցին: Սկզբում Ուղին գալարվեց աջ՝ շրջանցելով լեռան ստորոտը հետո արագ վազեց ներքև, անտառի ուղղությամբ: Ձախ կողմում լանջերին սևին էին տալիս Հիմնի հոբիթների բները. հյուսիսում խորունկ հովտից ծուխ էր բարձրանում՝ ըստ երևույթին այնտեղ Կոմբն էր. Արչետը թաքնված էր անտառակի հետևում: Երբ Լեռնամոտի գորշ լեռը մնաց հետևում , նրանք թեքվեցին ձախ ու գնացին նեղ, հազիվ նկատելի կածանով:
— Այստեղ էլ մենք կծածկվենք կողմնակի աչքերից,— ասաց Պանդուխտը:
— Իհարկե, Կաղամախը հետևելու է, թե մենք որտեղ ճանապարհից թեքվեցինք,— ասաց նա,— սակայն մեր հետևից չի գա, պարզապես ոմանց կհուշի: Նա այստեղի բոլոր կածանները լավ գիտի, թեպետ ինձանից ո՛չ լավ: Իսկ նրանց, ում կհայտնի, հաստատ հեռու չեն այստեղից:
Թե Կա՛մ Պանդուխտն իրոք իր գործի գիտակն էր նրանց այդպես առաջնորդում, թե կամ էլի ինչ-որ այլ պատճառով, բայց նրանց հետապնդող չկարամբողջ օրվա ընթացքում ճամփորդները ոչ ոքի չտեսան և ոչ մի կասկածելի ձայն չլսեցին: Ճամփորդներին Նրանց նկատում էին միայն թռչունները, աղվեսները, մեկ էլ կայտառ սկյուռիկները: Հաջորդ օրը խումբն ուղղություն վերցրեց դեպի արևելք: Շուրջն առաջվա պես խաղաղ էր ու լուռ: Նրանք գիշերեցին անտառում, իսկ և առավոտյան սուսուփուս շարունակեցին ճանապարհը: Անտառից Երրորդ օրը Չետի անտառը վերջացավ: Հոբիթները դուրս եկան միայն երրորդ օրըընդարձակ ամայի հարթավայր, դուրս եկան ու իսկույն թաքնվեցինև հաճելի զբոսանքն ավարտվեց: Լեռնամոտի ագարակներից անցել էինհողերը մնացին հետևում, այժմ սկսվում էին սկսվեցին Մոծակի Ճահճուտները:
Ոտքերի տակ ճլփում էր, ոտնահետքերի մեջ պղտոր ջուր էր լցվում: Սեզերի ու եղեգների միջից փոքրիկ թռչնակներ էին թռչում: Սկզբում հոբիթները գնում էին աշխույժ ու վստահ, հետո սկսեցին ցատկոտել հողակոշտից հողակոշտ. գնալը դժվարացավ և վտանգավոր դարձավ: Այստեղ Ճահճուտում խրվել-մնալը դժվարություն չէր ներկայացնում, մշտական արահետ չկար, այստեղ նույնիսկ հետքագետները ճանապարհը չգիտեին՝ ով ոնց կարողանար: Նրանց Ճամփորդների վրա էին թափվել մժեղները, բզզում էին գլխավերևում, մտնում մազերի, տաբատների մեջ և կպչում, կծում, խայթում:
— Է՜. , էսպես հո ինձ կուտեն,— չդիմացավ Փինը: — Սա արդեն ոչ թե Մոծակների Ճահճուտ է, այլ մոծակների բուծարան:
— Իսկ որ հոբիթները հոբիթներ մոտերքում չկան, այս զզվելիները էս զզվելիներն ու՞մ արյունն են խմում,— հետաքրքրվեց Սեմը, Սեմը՝ կատաղորեն իր վզին շփշփացնելով:
Այդ խուլ վայրում նրանք հազվագյուտ գարշելի օր եղավանցկացրին: Գիշերատեղն էլ սառն էր, խոնավ, անհարմար. այդ , իսկ բզզան արյունախումները թույլ չէին տալիս աչք կպցնել: Եղեգների Դրան գումարած՝ եղեգների ու սեզերի մեջ վխտում էին ճռճռացնող արարածները, ինչ-որ ճռճռացող արարածներ՝ ըստ երևույթին ծղրիդի վատ ազգակիցները: Ամբողջ գիշեր ականջները ականջ էին սղոցում էր. «Արյու՜ուն... Արրյու՜ուն»: Մինչև առավոտ հոբիթներն ուղղակի խելագարվեցին:
Դրանից Հաջորդ՝ չորորդ օրը փոփոխություն չբերեց, իսկ գիշերը նախորդից մի քիչ ավելի լավ էր չորորդ օրը. քիչ ավելի թեթև չորորդ գիշերը: «Արյունախնդիրները», ինչպես նրանց անվանեց Սեմը, չէին ճռճռում, բայց մոծակների անկուշտ վնգացող ամպերը ամպերն առաջվա պես ալիքվում էին ճամփորդների գլխավերևում:
Երբ Ֆրոդոն անասելի հոգնածուժասպառ պառկած էր, համարյա քնելու հույս չունենալով պառկեց, հանկարծ բայց աչքերը ոչ մի կերպ չէին փակվում: Հանկարծ նա արևելքում լույսի հեռավոր ցոլք հրացոլք նկատեց. , որը բռնկվում էր ու հանգչում: Իսկ Լուսաբացի հետ դա ոչ մի կապ չէր կարող ունենալ՝ մինչև լուսաբաց առավոտ դեռ մի քանի ժամ կար:
— Այդ ի՞նչ բռնկումներ են,— հարցրեց նա Պանդուխտին, որը կանգնել ու նայում էր դեպի խոնավ մթությունըմթությանը:
— Չափազանց հեռու է, անհասկանալի է,— պատասխանեց նավերջինս: — Շատ տարօրինակ Կայծակի էնման, կարծես բլրի գլխին կայծակ միայն թե դեպի վերև է խփում, բլրից՝ երկինք, ահա թե ինչն է տարօրինակ:
Ֆրոդոն պառկեց, բայց դեռ երկար տեսնում էր վառ բռնկումներն ու Պանդուխտի մութ կերպարանքը: Վերջապես ծանր քունը հաղթեց նրան:
Հինգերորդ օրը նրանք հետևում թողեցին խրուտ ճահիճներն ու շամբուտները: Սկսվեց հազիվ նկատելի, բայց երկար ու տառապալից վերելքը: Արևելքից սկսվում էին զառիկող լերկ Արևելքում, հեռվում, ձգվեցին Հողմակործ բլուրները: Աջ կողմում ամենաբարձրն Ամենաբարձրն ու քարքարոտը մյուսներից վեր էր խոյանում աջ կողմում և տափակ գագաթ ուներ:
— Դա Զավերտն Թխպամածն է,— ասաց Պանդուխտը: — Հին ճանապարհը՝ ճանապարհը, որը մենք այն շրջանցեցինք աջիցթողեցինք աջ կողմում, ձգվում շրջանցում է լեռան լեռը հարավից, գրեթե ստորոտով: Վաղը կեսօրին կհասնենք Մենք պետք է այնտեղլինենք վաղը կեսօրին, իսկ հետո գագաթը կբարձրանանքեթե ուղիղ գնանք: Այո, գագաթից խուսափել չենք կարողԵվ լավ կլինի այդպես էլ անենք:
— Ինչի՞ մասին ես խոսում,— հարցրեց Ֆրոդոն:
— Այն մասին, որ մեր ճանապարհը բացահայտված է, ոչինչ անել չես կարող... Հայտնի հայտնի չէ, թե մեզ ինչ է սպասվում այնտեղ: Սարից, սակայն, լավ Թխպամածը հենց Ուղու մոտ է երևում Ուղին:
— Չէ Բայց չէ՞ որ հույս ունեիր այնտեղ Գենդալֆին գտնելու:
— Հույս ունեի, բայց հիմա հույսը փոքր է: Եթե նա նույնիսկ գնա այս ճանապարհով, ապա կարող է պատահել, որ շրջանցի Լեռնամոտը և մեր մասին չի իմանաչիմանա: Հազիվ Ամեն դեպքում հազիվ թե այնտեղ հասնենք նույն միևնույն ժամանակ, իսկ եթե չհասնենք, իրար կկորցնենք՝ ոչ մենք կարող ենք նրան սպասել, ոչ նա՝ սպասելը վտանգավոր է և՛ մեզհամար, և՛ նրա: Եթե հեծյալները անտառում Հեծյալները չկարողացան ամայի հարթավայրում մեզ չբռնեցինբռնացնել, ուրեմն նրանք էլ անպայման կգնան դեպի Զավերտ՝ այնտեղից Թխպամած՝ սարի գլխից ամեն-ամեն ինչ երևում է: Եվ հիմա Ի դեպ, այստեղ էլ մենք կանգնած ենքպաշտպանված չենք զանազան գազաններից ու թռչուններից, իսկ որոնք կարող են այնտեղից մեզ տեսնում նկատել: Իսկ թռչունները տարբեր են զանազան գազաններ ու թռչուններ...լինում: Եվ բացի նրանցից, կան նաև այլ լրտեսներ, շատ ավելի վտանգավոր:
Հոբիթները տագնապալի նայեցին հեռավոր բլուրներին, իսկ : Սեմը հայացքն ուղղեց դժգույն երկնքին, ասես այնտեղ սպասում էր այնտեղ սրատես արծիվներ կամ անգղներ տեսնել գորշ արծիվ կամ դժնդակ անգղ:
— Դե դու էլ հո հույս չե՜ս տալիս, Պանդուխտ,— գլուխն օրորելով մռթմռթաց փնթփնթաց նա:
— Ուրե՞մնՈւրեմն, ի՞նչ անենք,— հարցրեց Ֆրոդոն:
— Ուրեմն , այսպեսկանենք,— մտածկոտ ու կարծես դժկամորեն ոչ վստահ խոսեց Պանդուխտը: — Հիմա կգնանք անտառով ուղիղ Հողմակործ ծառերի Լեռնաստորոտը և կմոտենանք Զավերտինդեպի բլուրները, բայց միանգամից չենք մոտենա Թխպամածին: Այնտեղ, հյուսիսից մի արահետ կակա՝ հյուսիսից է մոտենում Թխպամածին և կօգնի որոշ ժամանակ թաքնվել ուշադիր աչքերից: Ինչ լինելու է՝ կլինիԻսկ հետո կտեսնենք:
Նրանք Մինչև սառն ու խոնավ երեկոյի սկսվելը նրանք գնում էին ու գնում, իրիկնային սառնությունը պարուրում էր խոնավությամբ: Ոտքերի տակ սակայն, մի քիչ չորացավ. հետևում , խոտերը նոսրացան: Հետևում՝ ճահիճների գլխին թանձրանում էր մառախուղը: Արևի կարմիր սկավառակից բաժանվելով Միալար տնքում ու հեծեծում էին անտեսանելի թռչունները: Ապա Վերջապես արևի կարմիր սկավառակը դանդաղորեն թաքնվեց հորիզոնի հետևում, և մեռելային լռություն իջավ: Հոբիթները թախիծով հիշեցին մեղմ, անխռով մայրամուտները, որ դիտում էին Պարկուտի կլոր պատուհաններից:
Մթնշաղին ճանապարհը հատեց բլուրներից ցած վազող ու ճահիճներում կորչող մի առվակ: Ճամփորդները գնացին առվի երկայնքով և, երբ բոլորովին մթնեց, դադար առան ջրի մոտ, լաստենիների մացառուտում: Մութ երկնքում, առջևում, ուրվագծվում էին բլուրների դժգույն, ծառազուրկ լանջերը: Այդ գիշեր նրանք հերթով հերթապահեցին, իսկ Պանդուխտն առհասարակ չքնեց: Լուսինը զգալիորեն մեծացել էր, և գիշերվա առաջին կեսը բլուրներն ու հովիտը լուսավորված էին մոխրագույն, սառը լույսով: Առավոտյան վեր կացան արևի առաջին ճառագայթներից: օդը սառն էր, երկինքը՝ բաց կապույտ: հոբիթները Հոբիթներն զգում էին, որ , չնայած կիսաքուն գիշերին , հանգստացել են, . նրանք արդեն վարժվել էին երկար քայլելուն և սուղ օրապահիկին: Հոբիթստանում ուղղակի չէին հավատա, որ կարելի է համարյա առանց ուտելու ապրել: Իսկ Փինն ասաց, որ, միևնույնն է, Ֆրոդոն համարյա երկու անգամ գիրացել է:
— Ի՜նչ գիրանալու մասին է խոսքը,— հառաչեց Ֆրոդոն, գոտու մեջ նոր անցք բացելով,— ինձանից առհասարակ բան չի մնացել: Այսպես որ գնա, մեկ էլ տեսար ուրվական դարձա:
— Պետք չէ այդպիսի բաներ խոսել,— անսպասելիորեն կոպիտ նրանց խոսքը կտրեց Պանդուխտը:
Երեկոյան կողմ նրանք մոտեցան ԼեռնաստորոտինՀողմակործ Բլուրները մոտենում էին: Քարքարոտ լեռնալանջերը բարձրանում Դրանք տարածվում էին նրանց վերևում, առջևում անհավասար շարքով՝ տեղ-տեղ երևում գրեթե հավասարվելով գետնին և ճանապարհ բացելով դեպի արևելք: Երբեմն թվում էր, թե գագաթների երկայնքով խոտածածկ կիսաքանդ պատեր են ձգվում, որոնց բացվածք-ընդմիջումների հետևում քարե ավերակներ էին մթին հովիտներերևում: Գիշերեցին Լեռնաստորոտի արևմտյան կողմումԵրեկոյան կողմ նրանք մոտեցան բլուրների ստորոտին, իսկ առավոտյան Պանդուխտը գտավ հարկավոր արահետըորտեղ և ճամբար խփեցին: Այն Սկսվում էր հոկտեմբերի հինգի գիշերը. համարյա վեց օր էր անցել Լեռնամոտից դուրս գալուց հետո: Առավոտյան, Չետի անտառից դուրս գալուց հետո առաջին անգամ, Ճամփորդները արահետի հանդիպեցին, որը բարձրանում էր բլուրների արևմտյան լանջով լանջերով և շատ խորամանկ ձևով. շարունակ խորամանկորեն գալարվում, ասես փորձում էր թաքցնել ճամփորդներին հետաքրքրասեր աչքերից: Այն մե՛կ սուզվում էր զանազան ձորեր, մե՛կ թաքնվում գահավանդի տակ, մե՛կ գալարվում ժայռերի միջով կամ ձգվում քարերի ծածկույթի տակով, որոնք ճամփորդներին էլ իսկ երբ դուրս էր գալիս բաց տարածք՝ երկու կողմերում անպայման մեծ քարաբեկորներ էին հայտնվում, որոնք թաքցնում էին ճամփորդներին բարձր, հուսալի պատերի նման:
— հետաքրքիր Հետաքրքիր է, ո՞վ է բացել այս արահետըև ինչու՞,— հարցրեց Մերին, երբ նրանք խորացան հերթական այդպիսի քարե անցուղու մեջ: Քարերն այստեղ կլոր էին: — Սա Սրանք ինձ այնքան էլ դուր չի չեն գալիս. Թացաձորն է Գերեզմանոցն են հիշեցնում: Զավերտում Թխպամածում գերեզմանոցներ կա՞ն:
— Չկան,— պատասխանեց Պանդուխտը: — Դունադանցիները Հողմակործ ծառերի Լեռնաստորոտում Դունադաններն այստեղ չեն ապրել, այլ միայն պաշտպանվել են Անգմարի կախարդների հարձակումներիցհյուսիսային թագավորության վերջին տարիներին: Դրա համար էլ գցել են այս գաղտնի արահետը: Ինչ-, որ կարողանան աննկատելի հասնել գագաթի ամրություններին: Մի ժամանակ Զավերտի վրա ժամանակ Թխպամածի գագաթին բարձրանում էր Ամոն Սուլ, Ընդհանուրի լեզվով՝ Քամուսար կոչվող դիտաշտարակը: Թշնամիներն այն այրեցին ու հիմնահատակ ավերեցին այն, մնացել է միայն քարաշեն մի անկանոն շրջան, ասես պսակ լինի հինավուրց լեռան գագաթին: Մինչդեռ աշտարակը բարձր էր ու վես. ասում են, Վերջին դաշինքի Դաշինքի օրերին այնտեղ կանգնել էր է Էլենդիլն ինքը՝ ինքը և նայել արևմուտք՝ սպասելով Գիլ-Գալադին:
Հոբիթները խեթ լայն բացված աչքերով նայում էին Պանդուխտին: Ըստ երևույթին, նրան հայտնի էին ոչ միայն գաղտնի ճանապարհները, այլև հին-հին եղելություններ:
— Իսկ Գիլ-Գալադն ո՞վ է,— հարցրեց Մերին,— բայց Պանդուխտը չպատասխանեց. նա մտածմունքի մեջ էր:
Բայց Պանդուխտը չպատասխանեց. նա մտածմունքի մեջ էր: Պատասխանեց մի ցածր ձայն.
<poem>
Գիլ- Գալադ արքան, լուսավոր արքան,
Ու վերջին արքան բոլոր էլֆերի.
Ուզում էր ցրել մութը դարավորսառնաշունչ,Որ աշխարհ հասնեն շողերը վերինկախվել էր աշխարհի գլխին:
Խավարում փայլեց փայլում էր վահանը նրա,Ու սև սրերը ջարդվեցին ջարդվում էին անվերջ,
Նրա հաղթ թուրը կայծակ էր, կրակ,
Շողում, շանթում էր սև ժայռերի մեջ:
— Իսկ շարունակությու՞նը,— հարցրեց Մերին:
— Շարունակությունն արդեն չեմ հիշում,— խոստովանեց Սեմը: — Ես լսել եմ պարոն Բիլբոյից, երվ երբ դեռ փոքր տղա էի. նա գիտեր, որ էլֆերի համար գժվում եմ և նրանց մասին ամեն ինչ ինձ պատմում էր: Նա ինձ գրագիտություն էլ է սովորեցրել, իսկ ինչքա՜ն է իր հորինած ոտանավորներից արտասանել՝ թիվ ու համար չկա:
— Դա ինքը չի հորինել,— ասաց Պանդուխտը: — Դա «Գիլ-Գալադի մահը» հին երգի սկիզբն է, միայն : Երևի Բիլբոն էլֆերենից թարգմանել է համընդհանուր լեզվի: Ես այդ մասին չգիտեի:
— Էնտեղ դեռ շատ կար, երգը երկար էր ու անընդհատ Մորդորի մասին,— ասաց Սեմը: — Հիշում եմ, վախից շարունակությունը միտս չպահեցի: Ի՞նչ գիտենայի էն ժամանակ, որ ինձ բաժին կընկնի գնալ էնտեղ:
— Դե, առայժմ դեռ ո՛չ ՄորդորՄորդո՞ր,— ասաց ճչաց Փինը: — Չէ՛ մի, է՛դ էր պակաս:
— Կամաց,— նրա թևքը քաշեց Պանդուխտը,— այդ բառի հետ զգույշ եղեք:
Զավերտի գագաթին, ինչպես գուշակում էր Պանդուխտը, նրանք խիտ խոտով ծածակված ծածկված հինավուրց ավերակներ տեսան: Բայց տափակ կատարի կենտրոնում քարերի մեջ կրակի թարմ հետքեր կային: Իսկ շուրջը մռայլ ու չարագույժ լռություն էր:
— Ահա քեզ, խնդրե՛մ,— ասաց Մերին: — Արժեր շտապել այստեղ՝ ոչ քեզ ծառ ու թուփ, ոչ առվակ, ոչ թաքստոց: Իհարկե, Գենդալֆն էլ չկա՝ և, իհարկե, ի՞նչ պետք է աներ այստեղ: