Changes

— Ախր դա նա զարմանալի կենդանի է: Մի երկու ամիս ավելի ապրեինք այստեղ, սա կխոսեր արդեն,— հայտարարեց հավատացնում էր Սեմը: — Դե Եվ առանց խոսքի էլ նա ինձ բացատրեց (բացատրեց՝ ու ո՛չ վատ, քան Փերեգրինը Փերեգրին Տուկն Ազատքի տիրակալին), որ եթե իրեն չբանտարկեն, նա, մեկ է, կվազի մեր հետևից:

Բուխարու դահլիճում էլֆերին հրաժեշտ տալով, Պահապանները դուրս եկան արևելյան պատշգամբ և այժմ սպասում էին ուշացած Գենդալֆին: Արևելքից լողում էր պաղ աղջամուղջը: Բաց դռներից լույս էր հորդում դուրս, բուխարու կրակի տաք ցոլքերը դղյակի պատուհանների ապակիները կրակից տան պատուհանները ոսկեգույն էին ներկելներկվել: Բիլբոն մրսում էր, թիկնոցի մեջ փաթաթված կանգնել էր Ֆրոդոյի կողքին ու տխուր լռում էր: Արագորնը գլուխը կախ նստած էր աստիճանների վրա, . միայն Էլրոնդն էր կռահում, թե ինչ մտքեր են պաշարել Խլուտի անվախ թափառականինև ինչ արժե նրա համար Ռիվենդելից հեռանալը: Սեմը, Բիլի ճակատը քորելով, նայում էր դատարկ մթությանը, այնտեղ, որտեղ զառիթափի քարե ալիքների տակ խուլ մռնչում էր մոլեգին Բրուինենը:

Սեմն ուղղեց պարկը և սկսեց հիշել, թե ամե՞ն ինչ է վերցրել արդյոք. կաթսայիկներ, որ դադարների ժամանակ ուտելիք պատրաստի (իմաստունները հո այդ մասին չե՞ն մտածելու), աղի տուփիկ, ծխամորճի խոտ (է՛հէհ, հոգեպահուստը քիչ մեկ է, ամբողջ ճանապարհի համար չի բավականացնի), աբեթ ու կայծքար, մի քանի զույգ բրդե գուլպա (ճանապարհին գլխավորը ոտքերի տաք լինելն է) և զանազան այլ մանր-մունր բաներ, որ Ֆրոդոն մոռացել է, բայց տեղը տեղին հավաքել է հոգատար Սեմը, որպեսզի երբ դրանք հանկարծ պետք գան, հանդիսավոր հպարտությամբ հանձնի տիրոջը(ո՜նց թե մոռացել եք, հապա Սեմն ինչի՞ համար է): Դեհ, թվում է, ոչինչ չի մոռացել...

Շուտով պատշգամբում հայտնվեց Գենդալֆը. նրան ուղեկցում էր Ազատքի Ռիվենդելի տիրակալը:

— Այսօր, ոչ բարձր ասաց Էլրոնդը,— Մատանու Պահապանը ճանապարհ է ընկնում դեպի Ճակատագրի ԼեռըԼեռ: Լսեցեք իմ վերջին մաղթանքը: Նա մենակ է պատասխանատու Մատանու ճակատագրի համար և, կամավոր մտնելով այդ բեռի տակ, չպետք է Մատանին դեն նետի ճանապարհին կամ հանձնի Թշնամու սպասավորներին: Նա կարող Կարող է այն ժամանակավորապես վստահել միայն Իմաստունների Խորհրդից մի Իմաստունի Խորհրդի կամ ուրիշ ՊահապանիՋոկատի մեկ այլ անդամի, միայն նրանց՝ այն էլ սոսկ ծայրահեղ անհրաժեշտության դեպքում: Սակայն Պահապանները Մատանու Պահապանի ուղեկիցներն իրեց սեփական կամքով են գնում նրա հետ, և երդմամբ չեն կապված իրար հետ: Ձեզանից յուրաքանչյուրը կարող է կանգ առնել, վերադառնալ կամ ուրիշ ճանապարհ ընտրել՝ դա ձեր իրավունքն է, քանի որ ոչ ոք ի վիճակի չէ կանխապես նախապես կռահելու, թե ինչ փորձություններ են սպասում ճանապարհին և իրենք ուժ կլինի՞ արդյոք մինչև վերջ հասնելու ուժ կունենա՞նգնալու: ՀիշեցեքՀիշեք, որքան մոտենաք Մորդորին, այնքան դժվար կլինի նահանջել, այդ պատճառով...

Ճամփորդները կամրջակով անցան Բրուինենը, այստեղ, ակունքի մոտ գետը նեղ էր, և սկսեցին բարձրանալ հարավից երկմասված հովիտը (որտեղ հնուց ապրում Ռիվենդելի տիրակալի հպատակներից շատերն էին էլֆերը) եզրափակող լեռնալանջըեկել բարի ճանապարհ մաղթելու Պահապաններին: Բարձրանալով դեպի բլրապատ հովիտըՄթության միջից լսվում էին նրանց ճանապարհ դնող էլֆերի մեղմիկ ձայները, նրանք հրաժեշտի հայացք գցեցին ուրախ կրակներով փայլփլող Ռիվենդելին՝ Ծովից դեպի արևելք ընկած Վերջին Հանգրվանին և խորացան գիշերային քամոտ խավարի մեջ:Պահապաններն Ուղիով հասան մինչև գետանցում և կտրուկ շրջվեցին հարավ: Նրանց առջև փռվեց ձորերով կտրտվածու ոչ ոք չէր ծիծաղում, հավամրգու թփերով ծածկված քարքարոտ հարթավայրը, որը արևելքից էզերված չէր երգում՝ բավական տխուր էր Մշուշապատ Լեռնաշղթայով. եթե նրանք կտրեին-անցնեին լեռնաշղթան, իսկ հետո իջնեին Անդուինի հովիտը, ապա ավելի արագ կհասնեին հարավային հողերին, քանզի Մեծ Գետի հովիտը փառաբանված էր իր բերքառատությամբ և հարմար ճանապարհներով: Բայց հենց այդ պատճառով էլ Սաուրոնի լրտեսները անտարակույս հսկելիս կլինեին գետամերձ ճամփաները, իսկ Անդուինից Մշուշապատ Լեռնաշղթայով անջատված արևմտյան հարթավայրով դեպի հարավ շարժվելով, ճամփորդները հույս ունեին աննկատ մնալհրաժեշտը:

Ջոկատի առջևից գնում էր Գենդալֆ ՄոխրագույնըՃամփորդները կամրջակով անցան Բրուինենը, նրանից աջ՝ Արագորնըայստեղ, որը հիանալի գիտեր արևմտյան հարթավայրերը, այնպես որ մութը նրա համար խանգարող հանգամանք չէր, նրա հետևից քայլում էին մնացած ճամփորդները, իսկ երթը եզրափակում ակունքի մոտ գետը նեղ էր էլֆ Լեգոլասը, որը, ինչպես և Չարքանտառի բոլոր էլֆերը, գիշերով տեսնում էր ոչ պակաս, քան ցերեկըսկսեցին բարձրանալ երկմասված հովիտը եզրափակող լեռնալանջը: Սկզբում ուղղակի ձանձրալի էրԲարձրանալով լանջի գլուխը, նրանք հրաժեշտի հայացք գցեցին ուրախ կրակներով փայլփլող Ռիվենդելին՝ Ծովից արևելք գտնվող Վերջին Հանգրվանին և Ֆրոդոյի հիշողության խորացան գիշերային քամոտ խավարի մեջ գրեթե ոչինչ չմնաց, բացի արևելյան սառնաշունչ քամուց: Այդ խոնավ, մինչև ոսկորները թափանցող քամին անփոփոխ փչում էր Մշուշապատ Լեռների թիկունքից, այնպես որ Ֆրոդոն, չնայած տաք հագուստին, շարունակ իրեն սառած էր զգում՝ և՛ գիշերը, ճամփին, և՛ ցերեկը, հանգստի ժամանակ: Առավոտները, երբ անթափանցելի խավարը փոխվում էր մոխրագույն, անարև աղջամուղջի, ճամփորդները դադարի տեղ էին գտնում և մտնում փշարմավի փշոտ ճյուղերի տակ: Այդ գետնամած թփուտները, որպես կղզյակներ, սևին էին տալիս հարթավայրում, կամ թաքնվում էին որևէ ձորում: Երեկոյան, հերթական պահակի ձայնից արթնանալով, նրանք թմրած ուտում էին սառը ընթրիքը և քնատ, դողդողալով ճանապարհ ընկնում:

Հոբիթներն այդպիսի ճանապարհորդությունների սովոր չէին, և երբ լուսաբացը մոտենում Գետանցման մոտ Պահապանները դուրս եկան ճանապարհից: Որոշված էր, հոգնածությունից նրանց ոտքերը ծալվում էին. թվում էր, թե իրենք չեն շարժվում առաջ, այլ գիշերից գիշեր քայլում էին տեղումհարավ գնալ արահետներով ու անճանապարհ վայրերով: Տաղտուկ, Նրանց առջև փռվեց ձորերով կտրտված , հավամրգու թփերով ծածկված քարքարոտ հարթավայրը փշարմավի ծակծկող թփերի կղզյակներով ձգվում , որը արևելքից էզերված էր հարյուրավոր լիգերՄշուշապատ Լեռնաշղթայով: Սակայն լեռներն Եթե նրանք կտրեին-անցնեին լեռնաշղթան, իսկ հետո իջնեին Անդուինի հովիտը, ապա ավելի ու ավելի էին մոտենում: Մառախլապատ Լեռնաշղթան թեքվում էր դեպի արևմուտքարագ կհասնեին հարավային հողերին, և այժմ նրանք գնում էին սարահարթով, որը հատվում քանզի Մեծ Գետի հովիտը փառաբանված էր մթին կիրճերով իր բերքառատությամբ և բարձր ժայռերի զառիկող պատերովհարմար ճանապարհներով: Ոլոր-մոլորԲայց հենց այդ պատճառով էլ Սաուրոնի լրտեսները անտարակույս հսկելիս կլինեին գետամերձ ճամփաները, վաղուց լքված արահետները հաճախ Պահապաններին փակուղի էին տանում՝ մերթ վարար, փրփրաշատ վտակի վրա կախված քարափ, մերթ իսկ Անդուինից Մշուշապատ Լեռնաշղթայով անջատված արևմտյան հարթավայրով դեպի չորհարավ շարժվելով, բայց լայն ու խոր ծերպ, մերթ գահավեժ վայրեջք դեպի անհատակ ճահճուտճամփորդները հույս ունեին աննկատ մնալ:

Տասնչորսերորդ գիշերը եղանակը փոխվեց: Արևելյան քամին կարճ ժամանակով դադարեցՋոկատի առջևից գնում էր Գենդալֆ Մոխրագույնը, նրանից աջ՝ Արագորնը, որը հիանալի գիտեր արևմտյան հարթավայրերը, այնպես որ մութը նրա համար խանգարող հանգամանք չէր. նրա հետևից քայլում էին մնացած ճամփորդները, իսկ հետո անփոփոխ փչում երթը եզրափակում էր հյուսիսիցէլֆ Լեգոլասը, որը, ինչպես և Չարքանտառի բոլոր էլֆերը, գիշերով տեսնում էր ոչ պակաս, քան ցերեկը: Թանձր ամպերը լուսադեմին ցրվեցինՍկզբում ուղղակի ձանձրալի էր, թափանցիկ օդը սառն ու չոր դարձավև Ֆրոդոյի հիշողության մեջ գրեթե ոչինչ չմնաց, իսկ Մշուշապատ Լեռների հետևից դուրս եկավ արևը՝ հսկայականբացի արևելյան սառնաշունչ քամուց: Մշուշապատի սառը շնչառությունը թափանցում էր մինչև ոսկորները, ձմեռայինայնպես որ Ֆրոդոն, աղոտ ու պաղչնայած տաք հագուստին, շարունակ իրեն սառած էր զգում՝ և՛ գիշերը, ճամփին, և՛ ցերեկը, հանգստի ժամանակ: Ճամփորդները մոտեցան հզոր կաղնիներով պատված բլրաշարին. թվում Առավոտները, երբ անթափանցելի խավարը փոխվում էրմոխրագույն, անարև աղջամուղջի, ճամփորդները դադարի տեղ էին գտնում և մտնում շրջակա լանջերին աճած փշարմավի փշոտ ճյուղերի տակ: Երեկոյան, հերթական պահակի ձայնից արթնանալով, նրանք թմրած ուտում էին սառը ընթրիքը և քնատ, թե կաղնիների սև բները հնում կերտել են գրանիտիցդողդողալով ճանապարհ ընկնում:

ՀարավումՀոբիթներն այդպիսի ճանապարհորդությունների սովոր չէին, Ջոկատի ճանապարհը փակելովև երբ լուսաբացը մոտենում էր, բարձրանում հոգնածությունից նրանց ոտքերը ծալվում էին. խեղճերին թվում էր վիթխարի լեռնաշղթան հավերժական ձյան արծաթափայլ երեք գագաթներով, թե իրենք չեն շարժվում առաջ, այլ գիշերից գիշեր քայլում են տեղում: Անցնող օրերը ջրի կաթիլների պես մեկը մյուսին նման էին: Տաղտուկ, ձորերով կտրտված հարթավայրը փշարմավի ծակծկող թփերի կղզյակներով ձգվում էր շատ լիգեր, և կարծես թե վերջ չուներ: Սակայն լեռները գնալով մոտենում էին: Մառախլապատ Լեռնաշղթան աստիճանաբար թեքվում էր դեպի արևմուտք ու մեծանում: Շուտով սկսեցին գնալ սարահարթով՝ ակոսված մթին կիրճերով, որոնց հատակին աղմկում էին վտակները: Ոլոր-մոլոր, վաղուց լքված արահետները հաճախ Պահապաններին փակուղի էին տանում՝ վերջանալով մե՛րթ վարար, փրփրաշատ վտակի վրա կախված քարափի գլխին, մե՛րթ գահավեժ վայրեջք կատարելով դեպի անհատակ ճահճուտ:

Ֆրոդոն ուշադիր զննում Տասնչորսերորդ գիշերը եղանակը փոխվեց: Արևելյան քամին կարճ ժամանակով դադարեց, իսկ հետո անփոփոխ փչում էր լեռներըհյուսիսից: Անլսելի նրան մոտեցավ Գենդալֆը ևԹանձր ամպերը լուսադեմին ցրվեցին, ձեռքը ճակատին հովար անելովթափանցիկ օդը սառն ու չոր դարձավ, նայեց հեռավոր ձյունապատ լեռնաշղթայինիսկ Մշուշապատ Լեռների հետևից դուրս եկավ ձմեռային դալուկ ու պաղ արևը: Ճամփորդները կանգ առան հզոր կաղնիներով պսակված բլրաշարի տակ: Թվում էր, թե այդ հինավուրց հսկաների մոխրագույն բները կերտված են նույն նյութից, ինչից՝ լեռները:

— Այստեղից սկսվում են Օստրանի կամԱռջևում, ինչպես մարդիկ են ասում Հոլլինի հողերըՋոկատի ճանապարհը փակելով,— ձեռքն իջեցնելով ասաց նա Ֆրոդոյինբարձրանում էր վիթխարի լեռնաշղթան՝ հավերժական ձյան արծաթափայլ երեք գագաթներով: — Օստրանում և՛ կլիման է ավելի լավԴրանցինց ամենամոտն ու ամենաբարձրը ժանիք էր հիշեցնում. քարքարոտ լերկ լանջը դեռևս ստվերի մեջ էր, և՛ հողերն են ավելի բերրիբայց այնտեղ, քան հյուսիսային հարթավայրերումորտեղ ընկել էին արևի ճառագայթները, բայց հիմա մենք ստիպված կլինենք կրկնապատկել զգուշությունը. այստեղ անպայման լրտեսներ կլինենքարերը բոսորագույն էին ներկվել:

— Մի իսկական արևոտ օրվա համար համաձայն եմ նույնիսկ քառապատկել զգուշությունը... — կնգուղը հետ գցելով, բացականչեց Ֆրոդոնուշադիր զննում էր լեռները: Անլսելի նրան մոտեցավ Գենդալֆը և, ձեռքը ճակատին հովար անելով, նայեց հեռուն:

— Առջևում լեռներ Այստեղից սկսվում ենԷրեգիոնի կամ ինչպես մարդիկ են ասում՝ Փշարմավի երկրի հողերը,— ձեռքն իջեցնելով ասաց Փինընա: — Երևի գիշերը թեքվել ենք արևելքՄի ժամանակ այստեղ էլֆեր էին ապրում: Էրեգիոնի և՛ կլիման է ավելի լավ, և՛ հողերն են ավելի բերրի, բայց հիմա մենք ստիպված կլինենք կրկնապատկել զգուշությունը. այստեղ անպայման լրտեսներ կլինեն:

— Այդպիսի բան չի եղելԿլինեն,— առարկեց Գենդալֆը: — Արևոտ եղանակին ուղղակի ավելի հեռուն է երևում, ահա թե ինչու ես լեռները տեսնում: Մշուշապատ Լեռնաշղթան Օստրանի սահմանների մոտ սահուն թեքվում է հարավ-արևմուտք: Դուոչ, ինչ բայց իսկական արևածագ դիմավորելը հրաշալի է, ոչ մի անգամ քարտեզ չէ՞ս նայել Ազատքի տիրակալի մոտ հյուընկալվելու ժամանակ... — կնգուղը հետ գցելով՝ բացականչեց Ֆրոդոն:

— Ո՜նց չեմ նայելԻսկ ինչու՞ լեռները հանկարծ հայտնվեցին առջևում,— նեղացավ հարցրեց Փինը: — Նայել եմ, նույնիսկ կարելի է ասել՝ ուսումնասիրել եմ: Բայց տեսողական վատ հիշողություն ունեմ: Իսկ մեր Ֆրոդոն հաստատ բոլորը հիշում էԵրևի գիշերը թեքվել ենք արևե՞լք:

— Մեզ ոչ մի քարտեզ հարկավոր չէԱյդպիսի բան չի եղել,— ասաց հոբիթներին մոտեցած Ջիմլին: Նա հուզված նայում էր հեռավոր լեռներինառարկեց Գենդալֆը: — Չէ՞ որ դա իմ նախնիների տիրույթներն են: Ահա առասպելներով պսակված գագաթները՝ ձյունապատ Զիրաքը, Բարազը և Շաթհուրը: Ես դրանք տեսել եմ միայն մեկ անգամ, այն էլ հեռվից, բայց ինձ լավ ծանոթ են: Դրանց բազում առասպելներ են նվիրված, իսկ մեր վարպետները մետաղի և քարի վրա դրանք շատ են պատկերել, այդ լեռները: Որովհետև դրանց ընդերքում, հսկայական անձավներում Արևոտ եղանակին ուղղակի ավելի հեռուն է գտնվում թզուկների հինավուրց թագավորությունը՝ Քազադ-Դումը կամ էլֆերեն՝ Մորիան, իսկ համընդհամուր լեզվով՝ Սև Անդունդըերևում: Քիչ հեռու բարձրանում Մշուշապատ Լեռնաշղթան Էրեգիոնի սահմանների մոտ սահուն թեքվում է Բարազինբարը, էլֆերեն Քարադհրասը՝ Բոսոր Կոտոշը, իսկ դրա հետևում, դեպի աջ կան ևս երկու գագաթ՝ Զիրաքհարավ-Զիգիլը, էլֆերեն Քելեբդիլը՝ արծաթագույն և Բունդուշաթհուրը, էլֆերեն Ֆանուիդոլ՝ Խավարըարևմուտք: Այստեղ անառիկ Մշուշապատ Լեռնաշղթան գոգավորվում է նեղ լեռնանցքովԴու, որտեղով կարելի ինչ է անցնել հովիտ, որը հայտնի է Միջերկրի բոլոր թզուկներին: Այդ հովիտը ոչ մի քանի անուն ունի. Թզուկների լեզվով՝ Ազանուլբիզար, էլֆերեն՝ Նանդուրիոն, դե իսկ համընդհանուր լեզվով՝ Սևագետքանգամ քարտեզ չէ՞ս նայել Ռիվենդելի տիրակալի մոտ հյուընկալվելու ժամանակ:

— Ո՜նց չեմ նայել,— նեղացավ Փինը: — Մեկ-երկու անգամ եմ: Բայց տեսողական վատ հիշողություն ունեմ: Իսկ մեր Ֆրոդոն հաստատ բոլորը հիշում է: — Մեզ ոչ մի քարտեզ հարկավոր չէ,— ասաց հոբիթներին մոտեցած Ջիմլին: Նա հուզված նայում էր հեռավոր լեռներին: — Չէ՞ որ դրանք իմ նախնիների տիրույթներն են: Ահա այնտեղ առասպելներով պսակված երեք գագաթներն են՝ ձյունապատ Զիրաքը, Բարազը և Շաթհուրը: Ես դրանք տեսել եմ միայն մեկ անգամ, այն էլ հեռվից, բայց ինձ լավ ծանոթ են դրանց անունները: Դրանց բազում առասպելներ են նվիրված, իսկ մեր վարպետները մետաղի և քարի վրա դրանք շատ են պատկերել, այդ լեռները: Որովհետև դրանց ընդերքում է գտնվում թզուկների հինավուրց թագավորությունը՝ Քազադ-Դումը կամ էլֆերեն՝ Մորիան: Այժմ այն անվանում են Սև Անդունդ: Ամենաբարձրը Բարազինբարն է՝ Բոսոր Կոտոշը՝ Ահեղ Քարադհրասը, իսկ դրա հետևի երկու գագաթները Արծաթասայրն ու Ամպագագաթն են՝ Քելեբդիլ Ճերմակն ու Ֆանուիդոլ Մոխրագույնը, որոնց մենք անվանում ենք Զիրաք-Զիգիլ և Բունդուշաթհուր: Այստեղից Մշուշապատ Լեռնաշղթան ճյուղավորվում է, և լեռների արանքում խորը, անարև հովիտ է ձևավորվում, որը հայտնի է Միջերկրի բոլոր թզուկներին: Այդ հովիտը մի քանի անուն ունի. Թզուկների լեզվով՝ Ազանուլբիզար, էլֆերեն՝ Նանդուրիոն, դե իսկ համընդհանուր լեզվով՝ Սևագետք: — Մեզ հարկավոր է դուրս գալ Ազանուլբիզար,— հայտարարեց Գենդալֆը, երբ թզուկը լռեց: — Բոսորագույն Դարպասով, այդպես են անվանում նրա արևմտյան լանջը, բարձրանալով Եթե մենք հաղթահարենք լեռնանցքը, մենք Սևագետքի ափով որը կոչվում է Բոսոր Կոտոշի Դարպաս, ապա մյուս կողմում Դիմրիլի աստիճաններով կիջնենք Սևագետքի հովիտ: Այնտեղ դուք կտեսնեք Հայելու լիճը և նրանից սկիզբ առնող գետակը՝ Արծաթափայլը:

— Եթե ունես էլ, ապա միայն թռուցիկ, բարեկամս,— թզուկին նայելով, խոսեց նայելով՝ ասաց Գենդալֆը: — Քանի որ մեր ճանապարհն անցնում մենք պետք է Հայելու լճի կողքով, շտապենք Արծաթափայլով ներքև, դեպի Գաղտնի Թավուտի միջով Թավուտները, իսկ այնտեղից՝ դեպի Մեծ Գետը և հետո... — Նա լռեց:

— Եվ հետ հետո ի՞նչ,— հարցրեց նրան Մերին:

— Եվ հետո՝ շարունակությունը,— պատասխանեց Գենդալֆը,— ճանապարհորդության վերջում... Շատ հեռու գալիքը չգուշակենք: Մեզ հաջողվեց հասնել ՕստրանԷրեգիոն, բայց դա միայն առաջին քայլն է հաղթանակի ճանապարհին: Մենք այստեղ մեկ օր կանգ կառնենք: Օստրանը Էրեգիոնը փառաբանված է իր կենարար կլիմայով, իսկ ուժ հավաքելը մեզ չի խանգարի: Այն երկիրը, ու որտեղ երբևէ ապրել են էլֆերը, արտակարգ կենարար է մնում, չարությամբ այն թունավորելը հեշտ չէ:

— Ճիշտ է,— Գենդալֆին պաշպանեց հաստատեց Լեգոլասը: — Բայց մեզ, մեզ՝ անտառի պապենական բնակիչներիս համար, Օստրանի Էրեգիոնի էլֆերը տարօրինակ ժողովուրդ էին, և արդեն այստեղ նրանց հետքերը չեմ զգում. ծառերն : Ծառերն ու խոտերը նրանց չեն հիշում, մեռյալ լռություն են պահպանում: ... Չնայած... — Լեգոլասը վայրկենապես քարացավ: — Այո, քարերը դեռ հիշում են նրանց մասին: Լսու՞մ եք... Քարերի նրանց բողոքը, լսու՞մ եք... «Նրանք մեզ տաշեցին, հավետ պահպանեցին, մեզ շունչ տվեցին ու առմիշտ գնացին»: Նրանք առհավետ գնացին,— ասաց Լեգոլասըգնացել են այստեղից: — Վաղուց գտել Նրանք գնացել են Հավերժ ՆավահանգիստըՆավահանգիստ շատ տարիներ առաջ:

Փշարմավի թփերով ծածկված հովտում Պահապանները փոքրիկ խարույկ վառեցին, և այս անգամ նախաճաշ-ընթրիքն այնքան էլ աղքատիկ, տաղտկալի ու անհամ չթվաց: Նրանք չէին շտապում պառկել, որովհետև ամբողջ օրը հանգստանալու էին և մի երկար գիշեր անվրդով քնելու էին, իսկ հետո մի խաղաղ ցերեկ էին վայելելու: Միայն Արագորնն իրեն իր տեղը չէր գտնում: Ուտելուց հետո նա բարձրացավ բլրի գագաթը, գագաթն ու երկար նայեց հեռավոր լեռների կողմը ու շատ զգուշությամբ , ասես ինչ-որ բանի էր ականջ դրեցդնում: Հետո , իջնելով հովիտ, վարանումով նայեց ճամփորդներին, ճամփորդներին՝ ասես զարմանալով նրանց ուրախության ու անհոգության վրա:

— Ի՞նչ է պատահել, Պանդուխտ,— հարցրեց նրան Մերին,— մի՞թե ինչ-որ բանի պակաս պակա՞ս ես զգում: Գուցե արևելյան քամու՞ն ես կարոտել:

— Առայժմ դեռ ոչ,— քմծիծաղեց Արագորնը: — Բայց ինչ-որ բան ինձ իսկապես չի գոհացնում: Ես Օստրանում Փշարմավի երկրում եղել եմ և՛ ամռանը, և՛ ձմռանը: Այստեղ որսորդներ չկան, որովհետև բնակիչներ չկան: Դրա համար էլ այստեղ միշտ շատ թռչուններ և զանազան մանր գազանիկներ են եղել: Իսկ հիմա այս ամբողջ երկիրն ամայացել է: Ես զգում եմ, որ շուրջը՝ շատ մեծ տարածության վրա ոչ մի կենդանի արարած չկա: Եվ շատ կուզենայի հասկանալ, թե ինչու:

— Դա իրոք որ այնքան էլ հասկանալի չէ,— համաձայնեց Գենդալֆը: — Բայց հետո ավելացրեց: — Իսկ գուցե մենք խրտնեցրե՞լ ենք կենդանիներինտեսնելով հոբիթներին՝ և այն էլ չորս հոբիթի, խրտնե՞լ են ու զարմանքից չե՞ն կարողանում ուշքի գալ: Էլ չեմ ասում մեր մասին: Թե՞ ինչ-որ այլ բան կա այստեղ թաքնված:

— Մենք հո նրանց չե՞նք որսումԿուզենայի հավատալ, որ՝ ոչ,— առարկեց ասաց Արագորնը: — Եվ ես Ես միշտ Օստրանում Էրեգիոնում ինձ հանգիստ եմ զգացել, իսկ հիմա ինչ-որ տագնապ եմ ապրում:

— Ուրեմն մեզ հարկավոր է զգոն լինել,— իսկույն լրջանալով, լրջանալով՝ նկատեց Գենդալֆը: — Եթե քեզ հետ ճամփորդում է հետքագետը, այն էլ ոչ թե պարզապես հետքագետը, այլ Արագորնն ինքը, ուրեմն պետք է հավատալ նրա զգացողությանը: Կամաց, բարեկամներ,— ասաց հոբիթներին: — Եվ հենց հիմա ժամապահներ նշանակենքկնշանակենք:

Այդ օրն առաջին Առաջին ժամապահը Սեմն էր: Բոլորը հանգիստ քնեցին, բայց Արագորնը, ըստ երևույթին, միտք չուներ քնելու: Հենց որ ճամփորդների խոսակցությունները դադարեցին, ծանր, տագնապալի լռություն իջավ, որը նույնիսկ Սեմը զգաց: Պարզ լսվում էր քնածների շնչառությունը, իսկ երբ պոնին ոտքը շարժեց, զարմանալի բարձր թխկոց լսվեց: Բավական էր Սեմը մի քիչ շարժվեր և լսում էր սեփական հոդերի ճտճոցը: Երկնքում ոչ մի հատիկ ամպ չկար. արևը դանդաղ լողում էր դեպի վեր. մեռյալ լռությունը խորանում էր ու կայունանում: Հետո հարավում, անամպ երկնքում ինչ-որ մութ կետ հայտնվեց, փոքրիկ սև ամպի նման: Քամի չկար, բայց կետը մոտենում էր:

— Դա ի՞նչ է, կարծես թե ամպի նման չէ,— շշունջով Արագորնին ասաց Սեմը: Արագորնն առանց պատասխանելու նայում էր երկնքին. կետը մոտենում էր, արագ մեծանում և շուտով առանձին մասերի բաժանվեց:

Թռչունները թռչում էին ցածր, ու ոչ թե ուղիղ առաջ, այլ լայն զիգզագներ գծելովպտույտներ էին գծում, ասես ինչ-որ բան էին փնտրում գետնին:

— Պառկի՛ր և լռի՛ր,— շշնջաց Արագորնը՝ Սեմին թփի տակ քաշելով, որովհետև մի :  Մի քանի հարյուր թռչուն հանկարծ առանձնացան հիմնական երամից ու սրընթաց թռան ուղիղ դեպի այն հովիտըայնտեղ, ուր որտեղ ճամփորդները տեղավորվել էին հանգստանալու: Թռչունները Թռչուններն ագռավների էին նման, բայց լրիվ սև էին ու շատ խոշոր: Երբ սուրում էին հովտի ճամբարի վրայով, նրանց ստվերը վայրկենապես ծածկեց արևը և լռությունը ճեղքեց բարձրահունչ կռկռոցը, որն իսկույն էլ խլացավ թևերի բախյունից:

— Արևմտյան հարթավայրերումՀարթավայրում թափառում են սև ագռավների երամները,— մռայլ ասաց նա,— թափառում են սև ագռավների երամները, և դրանցից մեկը հենց նոր անցավ մեր գլխավերևով: Օստրանում Էրեգիոնում սև ագռավներ չեն ապրում, դրանց բները բներն Անտերունչ հարթավայրում են, Դունլենդում: Չգիտեմ, ինչի համար բարեհաճեցին այստեղ, հնարավոր է, որ միայն սնունդ որոնելու, բայց, իմ կարծիքով, Թշնամին է նրանց այստեղ ուղարկել՝ լրտեսելու նպատակով: Իսկ երկնքում, էլ ավելի բարձրում, գիշակերներ են թռչում, դրանք արդեն հաստատ Սաուրոնին են ծառայում: Ինձ թվում է, պետք է հեռանանք այստեղից, իսկույնևեթ՝ Օստրանին Էրեգիոնին հետևում են:

— Վախենում եմ մեզ համար նույնիսկ շոգ կլինիԳիտենք էդ ձեր տաքը, ո՛չ միայն տաք— Ֆրոդոյի ականջին փնթփնթաց Սեմը: — Էհ թող լինի, միայն թե հասնենք Ճակատագրի Լեռանն ու հետ դառնանք տուն: Իսկ ու՞ր է էդ լեռը, չի՞ երևում դեռ: Ես որ ես եմ, մտածել եմմտածում էի, թե Բոսոր Կոտոշը Ճակատագրի Լեռն է որ կա, մինչև Ջիմլին իր լեզվով տվեց անունը՝ Բարիզա... Բիրազի... Թշնամու լեզուն անգամ չի պտտվի ասի... Կարճ ասած, մենք դեռ չենք չե՞նք հասել: — Սեմը աշխարհագրական քարտեզներին չէր հավատում և այս կողմերում բոլոր տարածությունները նրան այնքան վիթխարի էին թվում, որ խճճվել էր:

Ցերեկը Պահապանները թաքնվում էին լեռնագոգում: Մի քանի անգամ նրանք տեսան ագռավներին, բայց վերջիններս կարծես թե նրանց Սեմին տարածքային քարտեզները ոչինչ չէին նկատում ասում և երեկոյան չքվեցին: Մի քիչ սպասելովայս կողմերում բոլոր տարածությունները նրան այնքան վիթխարի էին թվում, Պահապաններն ընթրեցին, ճամբարը հավաքեցին ու շարժվեցին հարավ, այնտեղ, ուր մայր մտնող արևի ճառագայթների տակ բոսոր կայծկլտում որ խճճվել էր Բարազինբարի գագաթը: Աղջամուղջն արդեն պարուրում էր սարահարթը, և մթնող երկնակամարում մեկը մյուսի հետևից վառվում էին գիշերային աստղերը:

Արագորնը նրանց դուրս բերեց լեռնային արահետՊահապանները մինչև երեկո թաքնված մնացին: Ավելի ճիշտՄի քանի անգամ նրանք տեսան ագռավներին, դա ոչ բայց վերջիններս կարծես թե արահետ էր, այլ Օստրանը լեռնանցքի հետ կապող հինավուրց, վաղուց լքված ուղիննրանց չէին նկատում և մութն ընկնելուն պես չքվեցին: Սարերի թիկունքից դուրս լողաց լիալուսինըՄի քիչ սպասելով՝ Պահապաններն ընթրեցին, և նրա երկնագույն արծաթափայլ լույսի տակ երկու կողմերի վրա գտնվող ժայռերը սև ստվերներ էին գցում գետնին: Ֆրոդոն ավելի ուշադիր նայեց ժայռերին ճամբարը հավաքեցին ու տեսավշարժվեցին դեպի հարավ-արևելք, որ դրանք ոչ թե ժայռեր ենայնտեղ, այլ քարից վարպետորեն կերտված ֆիգուրներ, որոնց արդեն քայքայել ուր մայր մտած արևի ճառագայթներից դեռ աղոտ կայծկլտում էր անողոք ժամանակըԲարազինբարի գագաթը: Ջոկատն ամբողջ գիշեր շարժվում Աղջամուղջն արդեն պարուրում էր դեպի հարավ: Լուսադեմինսարահարթը, վաղորդյան մոխրագույն մթնշաղում Ֆրոդոն հանկարծ նայեց երկինք ու նկատեց, ավելի ճիշտ միայն աղոտ զգաց, որ իրենց վերևով անձայն ստվեր անցավ՝ երկնակամարից ընդամենը մի ակնթարթ ջնջելով աստղերի ուրախ կայծերըև մթնող երկնակամարում մեկը մյուսի հետևից վառվում էին գիշերային աստղերը:

Արագորնը նրանց դուրս բերեց լեռնային արահետ: Ավելի ճիշտ, դա ոչ թե արահետ էր, այլ Էրեգիոնը լեռնանցքի հետ կապող հինավուրց, վաղուց լքված ուղին: Լեռների թիկունքից դուրս լողաց լիալուսինը և արծաթափայլ լույս սփռեց ճանապարհին. երկու կողմերի վրա գտնվող քարերը սև ստվերներ տարածեցին: Ֆրոդոն ավելի ուշադիր նայեց քարերին ու նրան թվաց, թե դրանք ոչ միայն ուղղակի քարեր են, այլ՝ քարից վարպետորեն կերտված ֆիգուրներ, որոնց արդեն քայքայել էր անողոք ժամանակը:  Ջոկատն ամբողջ գիշեր շարժվում էր դեպի հարավ-արևելք: Լուսադեմին, վաղորդյան մոխրագույն մթնշաղում Ֆրոդոն հանկարծ նայեց երկինք ու նկատեց, ավելի ճիշտ միայն աղոտ զգաց, որ իրենց վերևով անձայն ստվեր անցավ՝ երկնակամարից ընդամենը մի ակնթարթ ջնջելով աստղերի ուրախ կայծերը: — Դու հիմա երկնքում ոչինչ չնկատեցի՞ր,— հազիվ լսելի հարցրեց նա Արագորնի հետ միասին Ջոկատի առջևից քայլող Գենդալֆին:

Գիշերն այլևս ոչինչ չպատահեց: Լուսաբացը հստակ էր ու արևոտ, բայց՝ սառը: Քամին նորից արևելքից փչեցէր փչում:

Եվս երկու գիշեր Ջոկատը քայլեց դեպի Մշուշապատ. ոլոր-մոլոր ճանապարհը մեկ մագլցում շրջանցում էր վեր, մերթ գլորվում լեռնագոգ, բայց նկատելի էր, բլուրներն որ աստիճանաբար բարձրանում է ավելի ու ավելի վեր, և երբ վերջացավ երկրորդ գիշերը, Ջոկատն ընդհուպ մոտեցավ Բարազինբարին, կամ, ինչպես էլֆերն են ասում՝ Քարադհրասին, ձյունածածկ կատարով ու արնակարմիր քարքարոտ լանջերով հսկայական գագաթին, որի վրա ո՛չ անտառներ կային, ո՛չ մարգագետիններ:

— Ձմեռը հասնում է մեր հետևից: Հյուսիսում լեռները համարյա մինչև ստորոտները ծածկված են ձյունով: Վաղը չէ մյուս օրը Այսօր մենք կբարձրանանք կսկսենք բարձրանալ դեպի Բոսոր Դարպասը, և այնտեղ հնարավոր է, որ մեզ նկատեն լրտեսները, բայց ամենավտանգավոր ու խարդախ թշնամին, թերևս, եղանակն է լինելու: Ուրեմն դու ինչ ճանապարհ կընտրեիրԻսկ հիմա ի՞նչ կասես ընտրածդ ճանապարհի մասին, Արագորն:

Ֆրոդոն սարսափահար որսալով այս խոսքերը, հասկացավ, որ վաղուց սկսված խոսակցության վեճի շարունակությունն է լսում:

— Ես կարծում եմ, դու ինձանից լավ գիտես, որ մութ աշխարհ տանող բոլոր ճանապարհներն էլ վտանգավոր են,— պատասխանեց Արագորնը: — Բայց մենք պետք է հաղթահարենք այդ ճանապարհը, նշանակում է՝ պետք է անցնենք լեռները, որ հասնենք մինչև Անդուին: Հարավում Իսկ հարավում Մշուշապատն անցնել հնարավոր չէ՝ մինչև դուրս չգաս Ռոհանի հարթավայրՌոհանյան Լեռնանցք: Դու ինքդ պատմեցիր Սարումանի դավաճանության մասին: Մենք չգիտենք, արդյոք Ռոհանը չի՞ պարտվել: Ոչ, ռոհանցիների մոտ Ռոհան գնալ չի կարելի, դրա համար ստիպված ենք լինելու գրոհել լեռնանցքըԲոսոր Կոտոշի Դարպասը:

— Մոռացել եսԲայց կա ևս մեկ ճանապարհ,— նկատեց Գենդալֆը,— որ կա ևս մեկ ճանապարհ, չփորձված ու մութ, բայցսակայն, իմ կարծիքով, անցանելի. այն ճանապարհը, որի : Դրա մասին արդեն խոսել ենք:

— Եվ այլևս այդ մասին խոսել չեմ ուզումխոսել,— կտրեց Արագորնը: Բայց, լռելուց հետո, ավելացրեց. — Եվ Ու չեմ խոսի... , մինչև վերջնականապես չհամոզվեմ, որ մյուս ճանապարհները բացարձակապես անանցանելի են:

— Մենք հենց այսօր պետք է որոշենք, թե ուր ենք գնում,— հիշեցրեց Գենդալֆն ԱրագորնինԳենդալֆը:

— Լավ, համաձայն եմԺամանակ դեռ կա,— ասաց Արագորնը: — Բեր այդ բոլորը մեկ անգամ էլ քննենք, երբ Երբ դուրս գալու ժամանակը գա, մեկ այդ հարցը մեկ անգամ էլ կքննենք:

Երեկոյան, մինչ նրանց ուղեկիցներն ընթրում էին, Արագորնն ու Գենդալֆը մի կողմ քաշվեցին և սկսեցին շշուկով զրուցել, խորհրդակցել ինչ-որ բանի մասին՝ զրուցել՝ երբեմն-երբեմն Բոսոր Կոտոշի զանգվածին նայելով: Նրա Լեռան լանջերը լերկ էին ու մռայլ, իսկ գագաթները գագաթը կորչում էին էր ամպերի մեջ: Շատ անբարեհամբույր տեսք ուներ լեռնանցքը... Սակայն Ֆրոդոն հետևում էր Արագորնին ու Գենդալֆին՝ փորձելով կռահել, թե նրանցից որ մեկը մյուսին կհամոզի և, երբ Արագորնն ու Գենդալֆը վերադառնալով հայտարարեցին, որ այս գիշեր հարկավոր է հաղթահարել այնլեռնանցքը, Ֆրոդոն հոբիթն ուրախացավ: Իհարկե նա չգիտեր, թե ինչ «չփորձված չփորձված ու մութ» մութ ճանապարհի մասին էր առավոտյան ասում խոսում Գենդալֆը Արագորնին, բայց, չգիտես ինչու, նախապես դրանից վախենում էր:

— Կարող է պատահել, որ Բոսոր Դարպասը հսկում են Թշնամու լրտեսները,— ասաց Գենդալֆը: — Եղանակն էլ ինձ լուրջ տագնապ է ներշնչում: Մենք լեռնանցքում կարող ենք փոթորկի մեջ ընկնել: Ստիպված ենք շատ արագ քայլել: Նույնիսկ այդ դեպքում էլ տեղ կհասնենք երկու գիշերվա ընթացքում: Այսօր երեկոյան մութը շուտ կընկնի, դրա համար էլ ճամբարը հավաքելու ժամանակն է, հազիվհազ հասցնենք...

— Թույլ տվեք ես էլ որոշ բան ավելացնեմ,— ասաց սովորաբար լռակյաց Բորոմիրը: — Ես մեծացել եմ Սպիտակ Լեռներից ոչ հեռու և մեկ անգամ չէ, որ եղել եմ մեծ բարձրություններում: Բարձր լեռներում ամառն էլ է ցուրտ, իսկ հիմա Վերևում մեզ այնտեղ ճքճքան սառնամանք է սպասում: Առանց խարույկի լեռնանցքի մոտ ցրտից կմեռնենք, . չէ՞ որ մենք, որքան ես հասկացա, այնտեղ օր պիտի անցկացնենք: Ուրեմն, քանի ներքևում ենք, ավելի շատ չոր խռիվ հավաքենք, որ ամեն մեկս իր հետ մի կապ ցախ վերցնի:

Սկզբում Ջոկատն արագ էր առաջ ընթանում, բայց մի քանի լիգ հետո լանջը զառիկող դարձավ, իսկ ավերված ուղին վերածվեց ժայռերի սուր կտորներով ծածկված արահետի: Երկինքն ամբողջությամբ ծածկվեց ամպերով, և ճամփորդները պարուրվեցին սև խավարով: Դեմքերն այրում էր սառցի պես կտրող պաղ քամին: Կեսգիշերին հազիվ նկատելի զիգզագաձև արահետը ճամփորդներին դուրս բերեց մի նեղ քիվի վրա. նրանցից աջ, քամու պտույտից զգացվում էր խոր անդունդի դատարկությունը, իսկ ձախից խոյանում էր զառիկող պատը: Նրանք դեռ ճանապարհի քառորդն էլ չէին հաղթահարել:

Շուտով Ֆրոդոն դեմքին զգաց նոսր փաթիլների սառը ծակոցները, իսկ հետո խիտ փաթիլների տարափ սկսվեց: Հանկարծակի թխակապույտ-սպիտակ գույն ստացած մթությունը դարձավ նաև անթափանցելի՝ Արագորնի և Գենդալֆի կռացած կերպարանքները, որոնց Ֆրոդոն , եթե ձեռքը մեկներ՝ կհասներ , կորան պղտոր մառախուղի մեջ:

Հոբիթստանում ձյան ուժեղ տեղումներ լինում են հազվադեպ, թերևս հյուսիսային սահմանի մոտ, և եթե մի քիչ էլ ձյուն է գալիս, հոբիթները մանուկների պես ուրախանում են: Կենդանի հոբիթներից ոչ ոք (բացի Բիլբոյից) չէր հիշում 1311 թվականի հազվագյուտ դաժան ձմեռը չի տեսել, երբ ձյան տակ թաղված Հոբիթստանի վրա հարձակվեցին սպիտակ գայլերի ոհմակները, որոնք այնտեղ էին անցել Բրենդիդուիմ սառած գետի վրայով:

— Հենց սրանից էլ ես վախենում էի,— ասաց նա: — Ճիշտ էԻ՞նչ կասես, ավելի քիչ, քան մնացած բաներից: Հյուսիսցիները ձնահողմերին սովոր են: Բայց հարավային լեռներում ձնահողմերը հազվադեպ երևույթ են, այն էլ շատ բարձր տեղերում: Բայց մենք դեռ չենք հասցրել այդքան բարձրանալԱրագորն:

— Կասեմ, որ ես էլ էի վախենում: Ճիշտ է, ավելի քիչ, քան մնացած բաներից: Հյուսիսցիները ձնահողմերին սովոր են: Բայց հարավային լեռներում ձնահողմերը հազվադեպ երևույթ են, այն էլ շատ բարձր տեղերում: Բայց մենք դեռ չենք հասցրել այդքան բարձրանալ: — Ուրեմն, կարող է պատահել սա Թշնամու արա՞ծն է,— հարցրեց նրանց մոտեցած Բորոմիրը: — Մեզ մոտ խոսակցություններ են գնում, որ Սև լեռներում նա թե Թշնամին նույնիսկ եղանակն է տնօրինումև սև քամիներ է ցրում աշխարհով մեկ, որոնք ծնվում են Մորդորի Մթամած լեռներում: Ճիշտ է, այդ լեռները նրան են պատկանում, իսկ Մշուշապատ Լեռները Մորդորից հեռու են: Բայց Թշնամու հզորությունը գնալով աճում է:

— Ավելի երկար չի էլ լինում,— փնթփնթաց Գենդալֆը:

Մինչ նրանք կանգնած էին, քամին հանդարտվեց, իսկ մի քանի րոպե հետո ձյունն էլ դադարեց: Այդ ժամանակ նրանք Նրանք նորից առաջ շարժվեցին: Սակայն , սակայն լռությունը խաբուսիկ դուրս եկավ: Կես քայլ մղոն էլ չէին հասցրել անելքայլել, երբ նրանց դեմքին փչեց ծակող քամին, հետո և ձնահողմը նորից հողմը սկսվեց, ձյունը : Ձյունը թափվում էր հսկայական փաթիլներով, և շուտով մի կատաղի բուք գալարվեց: Այժմ արդեն հզոր Բորոմիրն էլ էր դժվարությամբ քայլում: Հոբիթները քարշ էին գալիս երթի վերջից, ու բոլորի համար պարզ էր, որ եթե բուքը շարունակվի, նրանք քայլել երկար չեն կարողանագնա: Ֆրոդոն հազիվ էր ոտքերը փոխում: Սեմն ախուվախ անելով, ոտերը քարշ էր տալիս նրանց Ֆրոդոյի հետևից: Փինն ու Մերին լուռ շարժվում էինՓինը կամաց հետ էր մնում: Ջիմլին էլ էր ուժասպառվել, թեպետ թզուկները հռչակված են իրենց դիմացկունությամբ:

Հանկարծ Ջոկատը տեղում քարացավ, կարծես ճանապարհորդները պայմանավորվել էին կանգ առնել, թեև ոչ ոք ոչ մի բառ չէր ասել: Շուրջը տարօրինակ ձայներ էին հնչում: Հնարավոր է, որ այդ քամին էր ոռնում, բայց նրա թնդուն բազմաձայն վայնասունի մեջ պարզ լսվում էին չար սպառնալիքներ, մոլեգին քրքիջ ու խռպոտ կաղկանձ... Ոչ, քամին չէր կարող այդպես կաղկանձել: Հանկարծ վերևից մի քար գլորվեց, հետո ևս մեկը, հետո էլի... Ճամփորդները սեղմվեցին զառիկող պատին, քարերը դրխկոցով ընկնում էին քիվին, թռչկոտում ու ընկնում սև անդունդը, ժամանակ առ ժամանակ ուժեղ դղրդյուն էր լսվում և վերևից գահավիժում էին հսկայական ժայռաբեկորներ:

— Հարկավոր է վերադառնալ,— ասաց Բորոմիրը: — Ես շատ եմ ընկել լեռնային բքի մեջ և գիտեմՈվ կուզի, թե կիրճերում ինչպես է ոռնում քամին... Բայց թող սա քամի անվանի, բայց այժմ մենք բոլորովին էլ քամու ձայն չենք լսում... Դա Սա արդեն թշնամական ուժերի ձայներն ձայներ են... ու քարերն էլ այստեղ պատահաբար չսկսեցին թափվել:

— Կարծում եմ, ոռնոցը քամունն է,— նկատեց Արագորնը,— բայց Բորոմիրն իրավացի է. շարունակել իսկապես չի կարելի: Իմաստունների Խորհուրդը թշնամիներ Աշխարհում շատ ունիչար ուժեր կան, չնայած որոնք լուսավոր ուժերին չեն խնայում, թեև նրանցից ոչ բոլորն են Սաուրոնի դաշնակիցները: Նրանք իրենց սեփական նպատակներն ունեն, և նրանցից շատերը բնակություն են հաստատել Միջերկրում շատ ավելի առաջ, քան Սև Տիրակալը:

— Էլֆերը Քարադհրասը Քարադհրասն Արնածարավ են անվանել Թշնամու հայտնվելուց դեռ շատ առաջ,— մրթմրթաց Ջիմլին:

— Տեղում սպասել Կամ պետք է տեղում սպասենք եղանակի փոխվելուն կամ վերադառնալվերադառնանք,— պատասխանեց Գենդալֆը: — Առաջ գնալն անիմաստ է ու վտանգավոր: Քիչ բարձր, եթե ճիշտ եմ հիշում, արահետը դուրս է գալիս բաց լանջ: այնտեղ քամուց ու քարերից կամ... որևէ նոր հարձակումից չես թաքնվի:

— Վերադառնալն էլ է անիմաստ,— ավելացրեց Արագորնը: — Սարի ստորոտից մինչև այս պատը ոչ մի Ավելի լավ թաքստոց չկաքան այս քիվն է, մինչև լեռան ստորոտ հասնելը չենք գտնի:

Պահապանները կանգնած էին պատին սեղմված: Հարավային լանջը խրված քիվը զառիկող վեր բարձրանալով, ձգվում էր հարավ-արևելքից հյուսիս-արևմուտք և առջևում կտրուկ շուռ մի քիչ առաջ էր գալիս հարավթեքվում, այնպես որ պատը ճամփորդներին պաշտպանում էր հյուսիս-արևելյան հյուսիսային սուր քամուց, բայց խելագար փոթորկվող սպիտակավուն բուքը (ձյունն ավելի ու ավելի առատ էր թափվում) մտրակում էր նրանց վերևից ու ներքևից:

Նրանք Ճամփորդները տաքանալու համար միմյանց էին հպվել ուսերով, իսկ Բիլ պոնին կանգնած տխուր կանգնել էր հոբիթների առջև՝ պատնեշելով նրանց ձյան մրրիկից, բայց նրա շուրջն արդեն ձնաթումբ էր կուտակվել, ու եթե : Եթե հոբիթների բարձրահասակ ուղեկիցները չլինեին, շատ արագ ձյունը նրանց գլխովին կծածկեր:

Բուրավետ, քիչ տտիպ հեղուկի կումը ոչ միայն տաքացրեց փայտացած Ֆրոդոյին, այլև վանեց նրան պատած վախը: Մնացած Պահապանները նույնպես աշխուժացան: Սակայն առաջվա պես մոլեգնում էր քամին, իսկ բորանը կարծես թե նույնիսկ ավելի էր ուժեղացել:

— Արդյոք խարույկ չվառե՞նք,— հարցրեց Բորոմիրը: — Երևում էԻմ կարծիքով, մենք արդեն քո ասած երկնտրանքի առաջ ենք կանգնած՝ կամ կործանվել, կամ խարույկի մոտ տաքանալ: Այս ձնակույտերի մեջ դժվար թե մեզ նկատեն, բայց դա արդեն կարևոր չէ:

— Ինչ կա որ, կարելի է,— պատասխանեց Գենդալֆը: — Եթե Սաուրոնի լրտեսներից այստեղ լրտեսներ կան, որոնք ընդունակ են դիմակայել այսպիսի բորանին, ուրեմն , միևնույնն է , մեզ արդեն նկատել են:

Պահապանները և փայտ ունեին և կպչան (կպչան՝ նրանք կատարել էին Բորոմիրի խորհուրդը), . բայց ո՛չ էլֆը, ո՛չ թզուկը, որ դրա վարպետն էին, չկարողացան այնպիսի կայծ առաջացնել, որ վառեր խոնավացած ցախը: Գենդալֆն Գենդալֆը, թեև մեծ դժկամությամբ, ստիպված եղավ գործի անցնել: Նա իր գավազանը դրեց ցախի կույտի վրա և հրամայեց. '''նուր «նուր են ադրիատ ամմին'ամմին»'': Կանաչ-կապույտ կրակի խուրձը վառ լուսավորեց փոթորկալի մութը, ցախը բռնվեց ու արագ վառվեց: Այժմ կատաղի քամին միայն ավելի էր ուժեղացնում խարույկը:

— Եթե լեռնանցքը հսկում են լրտեսներըինչ-որ մեկը մեզ հետևում է, ապա ինձ նրանք հաստատ տեսել եննրա համար այլևս գաղտնիք չէ, որ ես էլ եմ մասնակցում արշավին,— մռայլ հպարտությամբ նկատեց հրաշագործը: — Ես նրանց ազդանշան տվեցիՍա նույնն է, թե երկնքում ամպերով գրես. «Գենդալֆն այստեղ է»և, այնպես հասկանալի, որ ոչ ոք չի սխալվի:

Ֆրոդոն հոգնած նայում էր խարույկին: Սև մթության միջից ձյան փաթիլներ էին դուրս ճախրում, փայլատակում էին արծաթե աստղիկների պես ու իսկույն էլ կրակի վրա հանգչում, իսկ շուրջն անդադար սուլում էր քամին, ու կուտակվում էին մառախուղի անթափանց քուլաները: Ֆրոդոն քնկոտ փակեց աչքերըև սկսեց նիրհել, օրորվեցհետո թափ տվեց իրեն, անջատեց իրար կպած ծանր կոպերն բացեց աչքերն ու հանկարծ նկատեց, որ քամին հանդարտվել է ու ոսկեփայլ ածուխների վրա պտտվում են միայն մի քանի փաթիլ: Նա գլուխը բարձրացրեց ու տեսավ, որ արևելքում սև երկինքը թեթևակի շառագունել է:

Գորշ ամպերի միջից թափանցող արշալույսը տանջահար ճամփորդների առջև բացեց ձյան սավանով ծածկված համր լեռները: Ներքևում երևում էին բարձր ձյունաթմբերի սապատները և դրանց տակ ենթադրվում էր ոլորապտույտ արահետի գոյությունը, բայց իսկ վերևում ճամփորդներին նոր փոթորիկ սպառնացող ծանր ամպերը հոծ վարագույրով ծածկել էին լեռնանցքի թումբը:

— Գնադալֆը Գենդալֆը կոլոտիկների համար իր գավազանով ճանապարհ բաց կանի,— ասաց Լեգոլասը: Բորանը էլֆին բոլորովին չէր անհանգստացնում, և նա ամբողջ ջոկատում միակն էր, որ մինչև առավոտ էլ լավ տրամադրության մեջ էր:

— Կամ Լեգոլասը կթռչի երկինք,— արձագանքեց Գենդալֆը,— կցրի ամպերը, որպեսզի արևը ձյունը հալեցնի Ջոկատի համար: Իմ գավազանը վառարան չէ,— ավելացրեց նա,— իսկ ես չեմ կարող ձյունը փոշիացնել հնարավոր չէհալեցնել:

— Խելոքը չի կարողացելԵրբ գլուխը հանձնվում է, ուժեղը հաղթահարել գալիս էմարմնի հերթը,— միջամտեց Բորոմիրը: — Մեզ մոտ այդպես են ասում: Երբ բուքն սկսվեց,— շարունակեց գոնդորցին,— մենք շրջանցել շրջանցում էինք ա՜յ այն ժայռը,— նա ցույց տվեց մի ժայռաբեկոր, որը ճամփորդներից ծածկում էր արահետը: — Այստեղից մինչև այնտեղ կես լիգ է, ոչ ավելի: Եվ ահա, եթե մեզնից ամենաուժեղը իր վրա վերցնի այդ դժվարությունըԹող ուժեղներն առաջ գնան ու ճանապարհ բացեն, իսկ այնտեղից բոլորս հեշտությամբ կիջնենք:

— Հարկավոր է փորձել,— ասաց Արագորնը: — Գոնե երկուսս մի կերպ կանցնենք կես լիգըԱրի երկուսով առաջ ընկնենք:

Արագորնը ջոկատում ամենահաղթանդամն ամենաբարձրահասակն էր, բայց թիկնեղ Բորոմիրն ավելի ամուր էր երևում: Նրանք շարժվեցին՝ Բորոմիրն առջևիցառաջ ընկավ, Արագորնը՝ նրա հետևից: Գնալը բավական դժվար էր: Տեղ-տեղ ձյունը նրա Բորոմիրի ուսերին էր հասնում. նա ձեռքերով ճանապարհ էր բացում, և նա խրվում թվում էր ձյան , թե լողում է ճերմակ ալիքների մեջ ինչպես խոփ կամ շատ հոգնած լողորդ:

Լեգոլասը ժպտալով նայեց մարդկանցնայում էր նրանց, հետո շրջվեց դեպի հրաշագործն ու բացականչեց.

Իսկ հետո վարժ քայլեց ձյան վրայով, և Ֆրոդոն նկատեց (ասես առաջին անգամ, չնայած այդ մասին առաջ էլ գիտեր), որ էլֆը ծանր ոտնամաններ չուներ, ինչպիսիք հագցրել էին Պահապաններին Իմլադրիսում, իսկ : Լեգոլասի թեթև էլֆական կոշիկները համարյա հետք չէին թողնում ձյան վրա: — Ցտեսություն,— ուրախ գոռաց Գենդալֆին: — Ես կաշխատեմ ձեզ համար արև բերել:

— Ցտեսություն,— ուրախ գոռաց Գենդալֆին: — Ես կաշխատեմ ձեզ համար արև բերել... — Նա քայլերն արագացրեց ևսլացավ առաջ, ասես պարելովոտքերի տակ ոչ թե ձյուն էր, այլ տրորված ավազ, առաջ անցավ դանդաղ մաքառող մարդկանցից. , նրանց ձեռքով արեց, զրնգուն ծիծաղեց ու աչքից ծածկվեց արահետի շրջադարձի հետևում:

Մարդիկ դանդաղ առաջ էին շարժվում, Պահապանները լուռ նայում էին նրանց Բորոմիրի ու Արագորնի հետևից, մինչև նրանք էլ անհետացան շրջադարձի հետևում: Բարձունքի մոտ Բարձունքում քուլայաձև ամպերը խտանում էին, . ներքև էին լողում լողացին հատուկենտ փաթիլներ:

Անցավ երևի մոտավորապես մեկ ժամ, թեև հոբիթներին թվաց, թե ավելի շատ, և ահա արահետի վրա երևաց էլֆը: Հետո Պահապանները տեսան դանդաղ, դժվարությամբ սարը բարձրացող մարդկանցերևացին ձայն հետ մաքառող Բորոմիրն ու Արագորնը:

— Ահա և ես,— մոտենալով՝ բացականչեց Լեգոլասը: — Ինձ չհաջողվեց արևին գայթակղել և այստեղ բերել,— հոբիթներին աչքով անելով, ասաց Լեգոլասընա: — Նա Երանություն է սփռում հարավային հողերին և նրան, ինչպես հասկացա, նրան բոլորովին չի անհանգստացնում այս սարի վրա գտնվող մի քանի ամպիկը: Դրա փոխարեն լավ լուրեր եմ բերել նրանց, ովքեր դժվար են քայլում: Բորոմիրի ասած ժայռի հետևում քամին բավական մեծ ձնակույտ է լցրել, և մեր ռազմիկները՝ ուժեղների ցեղից, պատրաստվում էին խորտակվել հուժկու ռազմիկները քիչ էր մնում խորտակվեին այդ պատնեշի առջև, որովհետև արահետն էլ կիրճով է անցնում, իսկ կիրճի ելքը փակված է ձնաթմբով: Դե Նրանք արդեն պատրաստվում էին նահանջել, բայց ես ստիպված եղա բացատրել վերադարձա ու բացատրեցի մեր ուժեղներին, որ նրանք վհատվել են տասը քայլից ոչ լայն ձնե ամրոցի առջև և որ դրա հետևում մեր արահետի վրա մինչև հոբիթների կոճերը հասնող բարձրությամբ ձյուն է նստած:

— Բարեբախտաբար, Քո Բարազինբարը հավանաբար մոռացել է, որ Պահապանների Ջոկատին հարում են նաև մարդիկ,— թզուկին ընդհատեց մոտեցող գոնդորցին: — Առանց պարծենկոտության կասեմ, որ ոչ թույլ մարդիկ... Մենք հաղթահարեցինք ձնակույտը, ձնաթմբի մեջ ձնակույտերը և նեղ կածան բացեցինք՝ նրանց համար, ովքեր էլֆերի պես թևածել չգիտեն:

Ձյան մեջ տրորված արահետին նայելով, նայելով՝ Փինը հիանում էր մարդկանց ուժով: Նույնիսկ հիմա, հոբիթին շալակած, Բորոմիրը ձեռքերով մեծացնում էր անցումը, որպեսզի մյուսների համար հեշտ լինի: Շուտով նրանք հասան վիթխարի ձնաթմբին, որ որը մարդու հասակից երկու անգամ բարձր էր և անջրպետում էր նեղ կիրճըճանապարհը: Ձնաթմբի գագաթը սուր էր ու պինդ, ու ձնաթումբն էլ մի ամբողջական զանգված էր թվում՝ մեջտեղից նեղ կածանով հատվածթվում, բայց միջով արդեն անցում կար բացված: Ձնաթմբի հետևում մյուս կողմում Մերին, Փինը և Լեգոլասը մնացին մյուսներին սպասելու, իսկ մարդիկ նորից գնացին վերև:

Բայց լեռը, թվում էր, ինքն էլ էր հանգստացել, ասես բավարարված էր եկվորների նահանջով. սկսվող քարավիժումը դադարեց, իսկ լեռնանցքը պատած ամպերը ցրվեցին: Ձյան շերտը ոտքերի տակ գնալով բարակում էր, և շուտով զառիվեր լանջով իջնող ճամփորդները դուրս եկան նույն այն հարթակը, որտեղ երեկ նրանց վրա թափվեցին առաջին փաթիլները:

— Նորից Թռչուններըթռչունները,— ասաց Արագորնը, որ նույնպես տեսել էր սև կետերըԱրագորնը՝ ներքև ցույց տալով:

Ճամփորդները սայթաքելով սկսեցին իջնել՝ նրանց իջնել: Նրանց հետևից փչում էր սառնաշունչ քամին: Պարզվեց, որ Բոսոր Դարպասը փակ էԱյս ճակատամարտում Քարադհրասը հաղթանակած դուրս եկավ: