[[Պատկեր:Moria.jpg|300px|thumb|right]]
Միայն երեկոյան կողմ, ամպամած աղջամուղջին, հոգնած ճամփորդները կանգ առան հանգստի: Բարազինբարի բոսոր զանգվածը ցուրտ էր արտաշնչում ներքև՝ ներքև. սառը քամի քամին թափանցում էր փչումմինչև ոսկորները: Գենդալֆն իր տափաշիշը փոխանցեց բոլորին, և Պահապանները զվարթեղ ըմպեցին: Ընթրիքից հետո խորհուրդ գումարեցին:
— Այս գիշեր կհանգստանանք,— հայտարարեց Գենդալֆը,: — որովհետև լեռնանցքի Լեռնանցքի գրոհը մեզանից յուրաքնչյուրի վրա թանկ նստեց...
— Իսկ հետ ու՞ր կգնանք,— հարցրեց Ֆրոդոն:
Երբ Գենդալֆը հիշեցրեց վերադառնալու մասին, Փինի դեմքը պայծառացավ, իսկ Մերին ու Սեմը ուրախությունից վեր թռան: Բայց Բորոմիրն ու Արագորնը անտարբեր մնացին, իսկ Ջիմլին ու Լեգոլասը սպասողական լռեցին: Ֆրոդոն հասկացավ, որ բոլոր ճամփորդներն ուզում են, որ առաջինն ինքն արտահայտվի:
— Վերադառնալ,— անվճռական սկսեց Ֆրոդոն, հետո հաղթահարեց անվճռականությունն ու ավելացրեց. — ... մենք կարող ենք, իմ կարծիքով, միայն հաղթանակով: Կամ խայտառակությամբ՝ ընդունելով սեփական պարտությունը: Ես առաջարկում եմ հաղթահարելով արգելքները, առաջ գնալ:
— Ես էլ եմ այդպես մտածում,— պաշտպանեց նրան Գենդալֆը: — Վերադառնալ, նշանակում է ընդունել սեփական պարտությունը, որն անխուսափելիորեն կդառնա Միջերկրի բոլոր ազատ ժողովուրդների կործանումը: Համիշխանության Մատանին կմնա Ռիվենդելում, քանի որ ուրիշ ապաստարան չես գտնիչենք հասցնի գտնել: Թշնամին ժամանակի ընթացքում կիմանա այդ մասին, իր ամբողջ զորքը կշարժի Էլրոնդի դեմ, և վաղ թե ուշ Ռիվենդելը կընկնի, իսկ Թշնամին կդառնա Ամենազոր տիրակալը տիրակալ և Խավարի Վարագույրը կիջնի Միջերկրի վրա: Սև Մատանեկիրներն ահազդու հակառակորդներ են, բայց երբ նրանց տերը Մատանին ձեռք բերի, նրանք ուղղակի անպարտելի կդառնան:
— Ես էլ ասում եմՈւրեմն, պետք հարկավոր է առաջ շարժվել,— ծանր հառաչելով կրկնեց ասաց Ֆրոդոն: Դու ուրիշ ճանապարհ գիտե՞ս լեռների միջով...:
— Գիտեմ, բարեկամս,— պատասխանեց Գենդալֆը: — Բայց դա բավական ծանր ճանապարհ է: Արագորնը դրա մասին նույնիսկ լսել չէր ուզում, քանի դեռ հույս ուներ անցնել լեռնանցքով:
— Եթե դա լեռնանցքից վատն է, ապա իսկապես էլ բավական ծանր ճանապարհ է,— Արագորնին նայելով, բացականչեց Մերին: — Բայց այնուամենայնիվ գոնե մի քիչ պատմիր դրա մասին, որ իմանանք ամենավատթարը:
— Ճանապարհը, որի մասին խոսում եմ, անցնում է Մորիայի քարանձավներով,— ասաց Գենդալֆը:
Ջիմլին հուզված նայեց հրաշագործին, բայց նույնիսկ նրան պատեց սարսափը՝ իսկ մյուսները սարսափահար գլուխները կախեցին: Լայնարձակ Մորիայի կործանիչ քարանձավների մասին բավական շատ սարսափազդու լեգենդներ են հյուսելառասպելներ էին շրջում նույնիսկ Հոբիթստանում:
— Ոչ ոք չգիտե,— նկատեց Արագորնը,— պահպանվե՞լ է արդյոք անցուղին Մորիայի միջով:
— Դրա փոխարեն բոլորը գիտեն,— ավելացրեց Բորոմիրը,— որ Մորիան կոչվում է Սև Անդունդ: Ախր էլ ինչու իջնենք Մորիա... Ինչու գրոհենք անառիկ լեռնանցքներըլեռնանցքը... Եկեք գնանք հարավ ու դուրս գանք ռոհանյան դաշտավայրՌոհանյան Լեռնանցք, որտեղով անցել եմ Իմլադրիս գնալու ճանապարհին. ռոհանցիները գոնդորցիների վաղեմի դաշնակիցներն են, նրանք կօգնեն մեզ հասնել մինչև Անդուին: Կարելի է նաև Իզեն գետով իջնել, որպեսզի Մորդորի մոտ դուրս գանք հարավից՝ ծովափից:
— Խավարի Վարագույրը տարածվում է,— ասաց Գենդալֆը,— և հիմա ռոհանցիների փոխարեն երաշխավորել չի կարելի: Չէ՞ որ նրանց մոտ դու վաղուց ես եղել: Իսկ գլխավորը. ռոհանյան գլխավորը՝ Ռոհանյան հարթավայրի ճանապարհին Սարումանի տիրույթները ոչ մի կերպ չես չենք կարղ շրջանցել: Կգա ժամանակը, և ես հաշիվներս կմաքրեմ նրա հետ: Դե իսկ առայժմ Մատանու Պահապանին հարկավոր չէ մոտենալ Իզենգարդին. Սարումանին այրում է համիշխանության իշխանության տենչը, և նա կփորձի տիրել Մատանուն: Այնպես որ , քանի դեռ մենք ուղեկցում ենք Մատանու Պահապանին, Ռոհանը մեզ համար փակ է: Ինչ մնում է մյուս, ավելի երկար ճանապարհին Իզեն գետով, ապա մենք զարտուղի ճանապարհներով գնալու ժամանակ չունենք: Առաջինը՝ մենք կարող ենք մի ամբոջ տարի կորցնել, երկրորդ՝ թեև մեր ուղին անցնում է ամայի ու անբնակ վայրերով, դա չի նշանակում, որ այնտեղ մեզ չեն գտնի: Այդ հողերում իրար են հանդիպում մեր երկու թշնամիների հայացքները: Հյուսիս՝ Ազատքի տիրակալի մոտ գնալիս, դու Թշնամու համար սոսկ պատահական ճամփորդ էիր, որի վրա նա ուշադրություն չդարձրեց: Իսկ հիմա դու Մատանու Պահապանների Ջոկատի ռազմիկ ես և քեզ սպառնում է նույն վտանգը, ինչ և Մատանու գլխավոր Պահապանին՝ Ֆրոդոյին: Խորտակիչ վտանգ, որովհետև եթե մեզ հայտնաբերեն... Ի դեպ, վախենում եմ, որ մեզ արդեն հայտնաբերել են Բոսոր Դարպասի մոտերքում: Անհրաժեշտ է թաքնվել լրտեսներից, որպեսզի Թշնամին նորից մեզ աչքից կորցնի: Մենք պետք է ոչ թե շրջանցենք լեռները, ոչ թե գրոհենք լեռնանցքը, այլ թաքնվենք լեռների ընդերքում, Մորիայի քարանձավներում՝ ահա թե որն է ամենաճիշտ քայլը: Թշնամին մեզանից այդ չի ակնկալում:
Այժմ հեռավոր շրջանցող ուղու մասին: Առաջինը՝ այն չափազանց երկար կլինի՝ մենք կծախսենք առնվազն մեկ տարի: Երկրորդը՝ արևմտյան գետերի հովիտներին անպայման հետևելիս կլինեն Սարումանը և Սաուրոնը— Ի՞նչ իմանաս, իսկ այդ չբնակեցված հարթավայրերում թաքստարան չենք գտնի, քանի որ այնտեղ էլֆեր չկան— առարկեց Բորոմիրը: Հյուսիս՝ Ազատքի տիրակալի մոտ գնալիս, դու Թշնամու համար սոսկ պատահական ճամփորդ էիր, որի վրա — Իսկ եթե հանկարծ նա ուշադրություն չդարձրեց: Իսկ հիմա դու Մատանու Պահապանների Ջոկատի ռազմիկ ես և քեզ սպառնում հետևում է նույն վտանգըբոլոր ճանապարհների՞ն, ինչ և Մատանու գլխավոր Պահապանին՝ Ֆրոդոյին: Խորտակիչ վտանգնույնիսկ նրանց, որովհետև եթե որտեղ չի մտածում մեզ հայտնաբերեն... Ի դեպ, վախենում եմ, որ մեզ արդեն հայտնաբերել են Բոսոր Դարպասի մոտերքումհանդիպել: Անհրաժեշտ է թաքնվել լրտեսներիցԵթե նա կռահի, որպեսզի Թշնամին նորից մեզ աչքից կորցնի. ոչ թե շրջանցել լեռներըմենք որտեղ ենք, ոչ թե գրոհել լեռնանցքներըապա այդ թակարդից այլևս դուրս չենք գա: Ասում են, այլ թաքնվել լեռների ընդերքում, Մորիայի քարանձավներում՝ ահա թե որն Մորիան նման է ամենաբանականը: Սև Ամրոցի ստորերկրյա զնդաններին և Թշնամին մեզանից այդ չի սպասումայնտեղ տեր ու տնօրինություն է անում, ինչպես սեփական ամրոցում:
— Ի՞նչ իմանասԱմեն լուրի մի հավատա,— Գենդալֆին առարկեց Բորոմիրըասաց Գենդալֆը: — Բայց մյուս կողմիցՄորիայում բոլորովին էլ Թշնամին չէ տեր ու տնօրենը: Ձեզանից միայն ես եմ Սև Տիրակալի ստորերկրյա զնդաններում եղել, եթե նա կռահիայն էլ Դուլ Գուլդուրում, թե մենք որտեղ ենքորը համեմատած Մորդորի հետ՝ ուղղակի ոչինչ է: Մորիան Սև ամրոցին բոլորովին նման չէ, ապա այդ թակարդից այլևս և ես ձեզ չէի կանչի այնտեղ, եթե հույս չունենայի, որ դուրս չենք գակբերեմ այնտեղից: Ասում Ճիշտ է, այնտեղ կարող ենօրքեր հանդիպել, Թշնամին Մորիայում տեր ու տնօրինություն է անումսակայն, ինչպես սեփական Սև Դղյակումես կարծում եմ, այդ չի պատահի. օրքերի հորդաները ջախջախված են Հինգ Զորաց Ճակատամարտում, Մենավոր Լեռան մոտ: Չէ՞ Վերջերս լեռնային արծիվներն ինձ հաղորդեցին, որ Մորիան անվանում օրքերը նորից հոսում են Սև Անդունդդեպի Մշուշապատ... Բայց հուսով եմ, որ Մորիա դեռ չեն թափանցել: Դրա փոխարեն հնարավոր է, որ մենք այնտեղ հանդիպենք Բալինին, իր փոքրաթիվ, բայց խիզախ ջոկատով, և այն ժամանակ օրքերից վախենալու բան չունենք: Ինչ էլ լինի՝ ճանապարհը Մորիայի միջով միակն է, այլ ճանապարհ չունենք:
— Ամեն լուրի մի հավատաԵս քեզ հետ կգամ, Գենդալֆ,— ասաց Գենդալֆըբացականչեց Ջիմլին: — Մորիայում բոլորովին էլ Թշնամին Հին ավանդույթներն ինձ չեն վախեցնում:Կարևոր չէ տեր ու տնօրենը: Ճիշտ , թե ինչ է, այնտեղ կարող են օրքեր հանդիպել, սակայնինձ սպասում, ես կարծում ուզում եմ, այդ չի պատահի. օրքերի հորդաները ջախջախված են Հինգ Զորաց Ճակատամարտում, Մենավոր Լեռան մոտտեսնել Դուրինի պալատները: Վերջերս լեռնային արծիվներն ինձ հաղորդեցին, որ օրքերը նորից հոսում են դեպի Մշուշապատ... Բայց հուսով եմ, որ Մորիա դեռ չեն թափանցել: Դրա փոխարեն հնարավոր սկզբում պետք էփնտրել դարպասը, որ մենք այնտեղ հանդիպենք Բալինին, իր փոքրաթիվ, բայց խիզախ ջոկատով, և այն ժամանակ օրքերից վախենալու բան չունենք: Ինչ էլ լինի՝ ճանապարհը Մորիայի միջով միակն որը շատ վաղուց փակված է, այլ ճանապարհ չունենք:
— Ես քեզ հետ կգամՀիանալի է, Գենդալֆսիրելի Ջիմլի,— բացականչեց Ջիմլինթեթև ժպիտով պատասխանեց Գենդալֆը: — Հին ավանդույթներն ինձ չեն վախեցնումՇնորհակալ եմ աջակցության համար: Բայց սկզբում պետք է փնտրել Ես կգտնեմ դարպասըև կկարողանամ բաց անել: Դե իսկ արդեն թզուկի հետ մենք հաստատ չենք մոլորվի: Բացի այդ, որը շատ վաղուց կողպ էառաջին անգամ չեմ գնում Մորիա: Մի անգամ էլ եմ եղել այնտեղ, երբ որոնում էի կորած Թրեինին և, ինչպես տեսնում ես, կենդանի եմ դուրս եկել այնտեղից:
— Հիանալի է ասված, իմ սիրելի Ջիմլի,— թեթև ժպիտով պատասխանեց Գենդալֆը: — Ես կգտնեմ դարպասը և կկարողանամ բաց անել: Դե իսկ արդեն թզուկի հետ մենք հաստատ չենք մոլորվի: Ես մենակ եմ իջել Մորիա, երբ որոնում էի կորած Թրեինին և, ինչպես տեսնում ես, կենդանի եմ դուրս եկել այնտեղից: Ես այն ժամանակ Մորիան միջանցիկ անցումով անցա, Արագորն,— ավելացրեց հրաշագործը Պանդուխտին նայելով: — Ես էլ մի անգամ իջա Մորիաանցել Մորիայով,— ասաց Արագորնը,— Սևագետքի կողմից: Եվ նույնպես հաջողացրի կենդանի դուրս գալ: բայց երկրորդ անգամ խցկվել չեմ ուզում, չափազանց դառն էր իմ վիճակն այնտեղ:
— Ես առաջին անգամ էլ չեմ ուզում,— մրթմրթաց Փինը:
— Ես,— պատրաստակամությամբ բացականչեց Ջիմլին:
— Ե՛ս էլ,— մռայլ ասաց Արագորնը: — Դու լեռնանցքը գրոհելուց չհրաժարվեցիր, չնայած զգուշացրել էիր ինձ, որ կարող ենք կործանվել, և մենք քիչ էր մնում ցրտահարվեինք, բայց դու նախատինքի խոսք անգամ ինձ չասացիր: Ես կգամ քեզ հետ Մորիա, Գենդալֆ: Բայց հիշիր, ոչ թե մեզկամ Մատանուն, այլ հատկապես քեզ է Մորիայում մահացու վտանգ սպառնում:
— Իսկ եսԵս դեմ եմ,— խոժոռ հայտարարեց Բորոմիրը,— բայց կհամաձայնեմ մտնել այդ Սև Անդունդ միայն բոլոր Պահապանների հետ միասին, եթե բոլորը որոշեն մտել: Երկու կոլոտիկ չեն ուզում մտնել այնտեղ: Մերին, գլխավոր Պահապան Ֆրոդոն և էլֆ Լեգոլասը դեռ ոչինչ չեն ասել:
— Ես Մորիային դեմ եմ,— ասաց էլֆը:
Բոլորը նայեցին Ֆրոդոյին և Մերիին: Երկու հոբիթը երկար ժամանակ լուռ էին: Լռությունը խզեց Ֆրոդոն:
— Ես վախենում եմ իջնել Մորիա,— ասաց նա: — Բայց և Գենդալֆի խորհուրդը չեմ ուզում մերժել: Բերեք Եկեք որոշումը հետաձգենք մինչև առավոտ: Հիմա մութ է ու տխուր: Եվ սարսափելի: Լսեցեք, ինչպես է ոռնում քամին...
Ճամփորդները թաքնվեցին փշարմավի ճյուղերի տակ: Նրանք խոսակցությունն ընդհատեցին ու ականջ դրեցին: Քամին սուլում էր մերկ ճյուղերի մեջ և խշխշացնում հավամրգու չորացած ցողունները: բայց այդ խուլ, սուլոցախառն խշխշոցին միաձուլվում էր մի թախծոտ, բեկբեկուն ոռնոց, ասես քամին ոռնում էր լեռնային կիրճում:
Արագորնը երկար ականջ դնելու հարկ չունեցավ:
— Քամի՞ն է,— տեղից վեր թռչելով բացականչեց նա: — Քամին գայլի ձայնով չի ոռնում... Այդ գայլդարձյակներն են Վարգե՛րը, վարգերը նորից անցել Մշուշապատով Մշուշապատից այս կողմ...
— Երևում է, որսն սկսվել Ամեն ինչ իմ ասածով էստացվում,— ասաց Գենդալֆը: — Որսն սկսված է: Ուրեմն արժե՞ արդյոք որոշումը հետաձգել վաղվան: Եթե մենք նույնիսկ ապրենք ողջ մնանք մինչև լուսաբաց, ապա, միևնույնն է, Ռոհան հասնել չենք կարողանա:
— Իսկ այդ Մորիան հեռու՞ է,— հարցրեց Բորոմիրը:
— Ուզու՞մ ես իմանալ,— հարցին հարցով պատասխանեց Գենդալֆը,— արդյոք հեռու է այստեղից Արևմտյան Դարպա՞սը... Իմ կարծիքով, մոտ մի տասը լիգ... արծվի Արծվի համար: Իսկ վերգետնյա ամենակարճ արահետներով կլինի մոտավորապես տասնութ-քսան լիգ:
— Հարկավոր է թաքնվել Մորիայում,— ասաց Բորոմիրը: — Օրքից կվախենաս, իսկ գայլից չես փրկվի:
— Դա այդպես Այդպես է որ կա,— համաձայնեց Արագորնը՝ ստուգելով, արդյոք թուրը հեշտությա՞մբ է դուրս գալիս պատյանից: — Բայց մյուս կողմից, որտեղ օրքը, այնտեղ էլ գայլը՝ կիրճերում գայլդարձյակներ են, իսկ քարանձավներում օրքերի հորդաներ ենգայլը:
— Ես Էլրոնդին չլսեցի,— շշնջաց Փինը Սեմին,— և՝ իզուր: Դե ինձանից ի՞նչ Պահապան: Այդ ոռնոցից ներսս քարանում է: Կյանքումս երբեք այդպես չեմ վախեցել, իսկի էլ չես ասի, որ Բանդոբրաս Եզան Մռունչը իմ նախնին է:
— Իսկ ես,— ի պատասխան շշնջաց նրան Սեմը,— Պանդուխտը որ վեր թռավ, սիրտս փորս ընկավ, ու մինչև հիմա էլ էնտեղ թփրտում է: Դե, բան չկա, մեկ էլ տեսար դուրս պրծանք: Արագորնն ու Բորոմիրը շատ բան տեսած մարդիկ են, Ջիմլին ճարպիկ թզուկ է, դե Լեգոլասն էլ հանաք-մանաք էլֆերից չէ, իսկ ծերուկ Գենդալֆը, նրա մասին էլ խոսք չկա, ասա հրաշագործ ու թող: Չէ, ինձ որ մնա, գայլերը մեզ չեն ուտելու:
Ճամփորդներն ուզում էին գիշերել լեռնագոգում, բայց գայլդարձյակներից Ճամփորդներy վարգերից պաշտպանվելու նպատակով բարձրացան հարևան բլուրըմի ոչ մեծ բլրի գլուխը, որտեղ երեք թե չորս ծուռումուռ կաղնի էին կանգնած՝ խոշոր, մոխրագույն գլաքարից քարերից շարված պարսպով շրջապատված: Տեղ-տեղ քարե պարիսպը քանդված էր, և Պահապանները գիտակցելով, որ գիշերային խավարում գայլդարձյակների վարգերի ոհմակն իրենց կգտնի, հապճեպորեն մի ոչ մեծ խարույկ վառեցին:
Ճամփորդները նստել էին նստեցին խարույկի շուրջն ուշուրջը: Նրանք, բացի երկու ժամապահներիցովքեր ժամապահ չէին, ննջում էինսկսեցին ննջել, բայց դա ոչ թե քուն էր, այլ տագնապալի մոռացում: Բիլ պոնին վախից դողում էր, ու քրտինքը վրայից թափվում էր, ասես հենց նոր մի քսան լիգ վազել էր: Ոռնոցն այժմ լսվում էր բոլոր կողմերից, իսկ շուրջը գիշերային սև խավարում չարագույժ փայլում էին զույգ-զույգ կրակներ: Պարսպի Պատի քանդված մասում Պահապանները հանկարծ մի մեծ գայլդարձյակ տեսան՝ նա գայլ տեսան: Գազանը արձանացավ բացվածքում և խռպոտ կաղկանձեց, ասես հարձակման ազդանշան էր տալիս:
Առկայծող մոգական գավազանը բարձրացրած, Գենդալֆը քայլեց գազանին ընդառաջ:
— Է՜յ ՀԷ՜յ դու, Սաուրոնի քնձռոտ շուն,— դիտավորյալ ցածրաձայն խոսեց գոչեց նա: — Քո առջև Գենդալֆն է: Կորիր այստեղից, եթե կաշիդ թանկ է քեզ համար:
Խուլ մռնչյունով գազանը թռավ առաջ. երգեցիկ : Երգեցիկ սուլեց արձակված նետը, և կարճ մի կաղկանձով գազանը փլվեց գետնին. նրա կոկորդից դուրս էր ցցվել նետը: Լեգոլասն իսկույն կապարճից հանեց երկրորդ նետը: Բայց չարագույժ կրակների օղակը քայքայվեց: Գենդալֆն ու Արագորնը մոտեցան պարսպին՝ պատին՝ բլրի լանջին արդեն գայլդարձյակներ վարգեր չկային. առաջնորդին կորցրած ոհմակը նահանջել էր: Ճամփորդների շուրջը լռին մթություն էր:
Կեսգիշերն անցել էր, լուսաբացը մոտենում էր. արևմուտքում, համարյա գետնին կպած, մերթ մե՛րթ ծվեն-ծվեն ամպերի մեջ սուզվելով հանգչում, մերթ մե՛րթ դժգույն փայլում էր լուսինը: Այդ թույլ, ջղաձիգ բռնկումները բռնկումներն անզոր գունատվում էին վաղորդյան մթնշաղումաղջամուղջում: Հանկարծ բարձր, բազմաձայն ոռնոցը ոռնոցն ընդհատեց Ֆրոդոյի անհանգիստ քունը. բլուրն անձայն շրջապատած գայլդարձյակները վարգերը բոլոր կողմերից գրոհի նետվեցին:
— Ցա՛խ լցրեք խարույկը,— գոռաց Գենդալֆը հոբիթներին: — Սրերը մեկացնե՛լ: Կանգնե՛լ մեջք մեջքի տված: