Changes

Ճեղքերը ճանապարհն ավելի ու ավելի հաճախ էին կտրում, և նրանք անասելի դանդաղ էին առաջ շարժվում: Թվում էր, վայրեջքը անցումը վերջ չի ունենալու: Հոգնածությունից նրանց ոտքերը ծալվում էին, բայց հանգստանալ ոչ ոք չէր ցանկանում: Ֆրոդոն նորից տագնապի մեջ էր: Սկզբում, շոշափուկներից ազատվելուց և զվարթեղ ջրի զվարթեղի մի կումից հետո կարծես թե խաղաղվել էր, իսկ հիմա նորից էր վախով համակվում: Թեպետ լիովին բուժվել էր Զավերտի Թխպամածի մոտ Սև Հեծյալի հասցրած վերքից, բայց վիրավորվելն անհետևանք չէր անցել: Նա սկսել էր աշխարհն ավելի հստակ ընկալել. նրան հաճախ էր բացվում այն, ինչն ուրիշները սովորաբար չէին նկատում: Նա ուղեկիցներից լավ էր տեսնում մթության մեջ, նրանցից ավելի վստահորեն էր կանխատեսում վտանգը, նրանցից առաջ էր զգում անհաջողությունը: ՀրաշագործըԲայց հրաշագործին, իհարկեթերևս, Ֆրոդոյից հեռատես դեռ զիջում էր: Բայց հիմա Ֆրոդոն՝ Մատանու ՊահապանըԲացի այդ, շոշափելիորեն Ֆրոդոն զգում էր, որ իրենց շրջապատում են թշնամիները. ժամանակ առ ժամանակ Մատանին կախված էր նրա վզից և լցվում էր է ահեղ, սառը ծանրությամբ՝ ծանրությամբ ու կքում իրեն գետնին: Նա վստահ էր, որ անտեսանելի թշնամիների մեծ ջոկատը թշնամիները դարանակալում էր նրանց են իրենց ինչ-որ տեղ առջևում, իսկ մեկը գաղտնի գալիս էր է իրենց հետևից: Սակայն Ֆրոդոն տագնապ չբարձրացրեց, քանզի իր փորձված ուղեկիցներին ավելի էր վստահում, քան ինքն իրեն: Նա Խայթի կոթը ամուր սեղմում սեղմած մի կերպ քարշ էր Խայթի կոթը՝ տալիս ոտքերը՝ աշխատելով հետ չմնալ Ջիմլիից և Գենդալֆից: Հետաքրքիր է, հրաշագործը գիտե՞ արդյոք թշնամիների մասին...

Պահապաններն իրար Պահապանները միմյանց հետ համարյա չէին խոսում, իսկ թե նույնիսկ մի երկու բառ էլ փոխանակում էին, ապա ձայներն իջեցնում էին շշուկի: Լռությունը միայն խզվում էր քայլերի խշշոցից, իսկ երբ Գենդալֆը ճանապարհն էր ընտրում, և ճամփորդներն ստիպված կանգնում էին տեղում, համր միջանցքի սև լռության մեջ հնչում էր ջրի մեղմ քչքչոցը: Բայց ինչ-որ ժամանակից սկսած Ֆրոդոն կարծես լսում էր, թե՞ դա նրան թվում էր, հազիվ որսալի մի աղմուկձայն, որը նման չէր քարանձավային առվի քչքչոցին: Այդ աղմուկը ձայնը բոբիկ ոտքերի զգույշ քստքստոց էր հիշեցնում, որը ո՛չ հեռանում էր, ո՛չ մոտենում, և Ֆրոդոն չէր կարող հաստատ ասել, որ լսողությունն իրեն չի խաբում: Քստքստոցն Բայց երբ Ջոկատը կանգ էր առնում, քսքտոցն ընդհատվում էր, սակայն թեև՝ ոչ միանգամից , և լսվում էր ավելի երկար, քան կլսվեր արձագանքը, երբ կանգ էին առնում Պահապաններն իրենք:

Կեսգիշերին մոտ ճամփորդները մտան երեք սև կիսակամար ունեցող դահլիճ, որից հետո երեք միջանցք էր սկսվում, և այստեղ Գենդալֆը լրջորեն մտատանջության մեջ ընկավ: Բոլոր միջանցքներն իրար կից ու զուգահեռ էին, և ընդհանրապես տանում էին դեպի արևելք, բայց ձախը՝ իջնում էր, աջը՝ բարձրանում, իսկ մեջտեղինը հորիզոնական ձգվում էր դեպի հեռուն ու մյուսներից ավելի նեղ էր ու ցածր:

— Ոչ, այս տեղը ես չեմ հիշում, բոլորովին չեմ հիշում,— խոստովանեց հրաշագործը: Նա լուսարձակող գավազանը բարձրացրեց վեր՝ հույս ունենալով կամարների վրա նշաններ հայտնաբերել, որոնք կօգնեին ընտրություն անելու: Պատերին ոչ մի մակագրություն չկար: — Ըստ երևույթին, Հիմա ես շատ հոգնած եմ,— ասաց նա,— որ կարողանամ որոշել, թե հիմա ուր ենք գնալու: ԴեԵվ, իմ կարծիքով, ձեզ էլ հանգստանալը չէր խանգարի: Հարկավոր է որոշումը հետաձգել առավոտվան: Չնայած առավոտյան այստեղ ավելի լուսավոր չի լինի: Եվ այնուամենայնիվ առավոտվա գործն աջ է գնում:

Հսկայական սրահի հյուսիսային պատի մեջ ճամփորդները քարե դուռ նկատեցին: Գենդալֆը մոտեցավ դռանը— Խեղճ Բիլ, մի քիչ կողքի կանգնած ձեռքով թեթև սեղմեց այն. կամացուկ ճռռոցով դուռը բացվեց— հառաչեց Սեմը,— տեսնես ու՞ր է հիմա: Միայն թե ոչ գայլի ստամոքսում:

Սրահի ձախ պատի մեջ ճամփորդները քարե դուռ նկատեցին: Գենդալֆը մոտեցավ դռանը, կամացուկ հրեց՝ և այն բացեց: — Հե՛տ դարձեք,— գոռաց հրաշագործը, երբ Մերին ու Փինը Փինն ուրախ բացականչություններով արագ ներս անցան՝ որոշելով, որ այստեղ ավելի լավ կհանգստանան, քան անդուր սրահի քարե հատակին: — Հետ դարձեք...

— Տեսնու՞մ եք,— հարցրեց նա ներս մտած ճամփորդներին՝ գավազանով ցույց տալով կլոր անցքը, որը սևին էր տալիս անձավի կենտրոնում: Անցքի մոտ ընկած էին ժանգոտած շղթաներ և քարե կափարիչի կտորներկտորները:

— Եթե Գենդալֆը ձեր փեշը չքաշեր,— հանդիմանալից ասաց Արագորնը Մերիին ու Փինին նայելովհոբիթներին,— չլմփալու էիք, աղավնյակներս, ներքև, ու գուցե մինչև հիմա էլ հատակին հասած չլինեիք: Ի երջանկություն մեզ, փորձված ուղեկից ունենք՝ կարիք չկա անհարկի առաջ ընկնել:

Ջրհորն ասես Ջրհորը, չգիտես ինչու, ձգում էր Փինին: Մինչ Պահապաններն իրենց վերմակները փռում էին սև անցքից որքան կարելի է հեռու, Փինը սողաց ջրհորի եզրը ուև, վախը զսպելով, նայեց ներքև: Նրա դեմքին խոնավ զով փչեց: Այնքան էլ չհասկանալով, թե ինչ է ուզում, նա մի քար շոշափեց, նետեց ցած, շունչը պահեց ու ականջ դրեց լռությանը: Սակայն մինչև քարն ընկնելը չկարողացավ շունչը պահել՝ այնքան երկար էր քարն այն ընկնում ջրհորը: Նա մի քանի անգամ շունչ քաշեց և, վերջապես, լսեց հեռավոր ճողփյունը, որ որը բազմապատիկ արձագանքեց:

— Դա Այդ ի՞նչ էր,— իսկույն զգուշացավ Գենդալֆը: Փինը ստիպված եղավ ամեն ինչ խոստովանել: Հրաշագործը հանգստացավ, բայց Փինին հանդիմանեց: — Մենք խելապակաս հոբիթների զբոսանքի չենք դուրս եկել,— բարկացած խոժոռվելով ասաց Փինին: — Հաջորդ անգամ երբ ձանձրանաս, ավելի լավ է ինքդ թռչես ջրհորի մեջ, որ Ջոկատն ազատես ջահել անականջից: Իսկ այժմ քեզ հավաքիր ու սուս նստիր:

— Մենք խելապակաս հոբիթների զբոսանքի չենք դուրս եկել,— բարկացած խոժոռվելով ասաց նա: — Հաջորդ անգամ երբ ձանձրանաս, ավելի լավ է ինքդ թռչես ջրհորի մեջ, որ մեզ ազատես թե՛ քեզանից, թե փորձանքներից: Իսկ այժմ քեզ հավաքիր ու սուս նստիր: Գենդալֆն ականջ դրեց, ամեն ինչ լուռ էր: Եվ հանկարծ ջրհորի մութ խորքից դուրս թռավ արձագանքից ուժեղացած մի տկտկոց. տըկ-տըկ-տըկ, տըկ-տըկ-տըկ: Չափազանց կասկածելի ու տարօրինակ մի տկտկոց՝ ձայն էր՝ ասես մեկը ազդանշան էր տալիս: Սակայն շուտով տկտկոցը լռեց, ու պահականոցը սուզվեց մութ լռության մեջ: Գենդալֆի գավազանը հազիվ էր լուսավորում:

— ԵրևակայիրԱյո, դու ճիշտ եսմուրճի ձայն էր,— համաձայնեց հաստատեց Գենդալֆը: — Եվ ոչ մի լավ բան դա չի խոստանում մեզ: Հուսով եմ, որ Փինի Փերեգրինի քարն այստեղ ոչ մի գործ կապ չունի. և այնուամենայնիվ նրա հիմար արարքը կարող է ահավոր փորձանք բերել մեր գլխին: Երբեք նման բաներ չանեք... Իսկ հիմա բոլորը, բացի Փինից, թող քնեն: Փինը որպես մեղքի քավություն՝ ժամապահ է նշանակվում: Բարի գիշեր:

Դժբախտ Փինը, առանց մի խոսք ասելու, գնաց դռան մոտ ու այնտեղ սսկվեց: Պահականոցը թաղվեց մթության մեջ՝ Գենդալֆի գավազանը վերջնականապես հանգավ: Փինը Փինն աչքերը ջրհորից չէր կտրում՝ նրան թվում էր, որ անցքից անպայման հրեշ է դուրս սողալու: Նա շատ էր ուզում ջրհորի բերանը փակել, ինչով ուզում է լինի, թեկուզ վերմակով, սակայն սիրտ չէր անում մոտենալ, հետո ինչ, որ Գենդալֆը քնած է...

Իսկ իրականում Գենդալֆը քնած չէր. նա ցավագին վերհիշում էր իր նախորդ ճանապարհորդությունը՝ փորձելով որոշել ուր պետք է գնան իրենք, քանի որ Մորիայում նույնիսկ ամենաչնչին սխալը կարող է էր վերջանալ Ջոկատի կործանումով: Մեկ ժամ անց հրաշագործը վեր կացավ ու մոտեցավ Փինին:

— Դե լավ, գնա հանգստացիր,— փնթփնթալով ասաց նա: — Միևնույնն է, ինձ քնել չի հաջողվի: Ես այստեղ կմտածեմ և միաժամանակ կհսկեմ: Վաղը մեզ դժվար օր է սպասվում:

Դռան մոտ նստելով՝ հրաշագործը քրթմնջաց. — Ես գիտեմ ինչու է այսպես դժվար ինձ համար մտածելը,— դռան մոտ նստելով, քրթմնջաց հրաշագործը: — Ամբողջ հարցը նրանում է, որ ես վաղուց չեմ ծխել: Դե, իհարկե, վերջին Վերջին ծխամորճը ծխել եմ Բոսոր Դարպասի գրոհի նախորյակին:

Առավոտյան Պահապաններին արթնացրեց Գենդալֆը. նա այդպես էլ ամբողջ գիշեր նստել էր դռան մոտմոտ՝ թողնելով, դրա փոխարեն՝ որ ուղեկիցները հիանալի քնել էինհանգիստ քնեն: — Ես որոշել եմ ուր ենք գնալու,— ասաց հրաշագործը: — Մեջտեղի միջանցքը չափազանց նեղ է, դարպաս տանող ճանապարհը պետք է որ լայն լինի: Ձախ միջանցքում շոգ է ու օդն այնտեղ ծանր է՝ այն տանում է ներքև, դեպի մորիական հանքեր: Իսկ մեզ հարկավոր է բարձրանալ վերև, և մենք կգնանք աջ միջանցքով:

— Ես որոշել եմ ուր ենք գնալու,— ասաց հրաշագործըՈւթ ժամ Պահապանները բարձրանում էին՝ միայն երկու կարճատև դադար տալով: — Մեջտեղի միջանցքը չափազանց նեղ էՆրանք տագնապալի ոչինչ չէին լսում և տեսնում էին միայն գավազանի կրակը, դարպաս տանող ճանապարհը պետք է որ լայն լինիորն ուղեցույց աստղի նման առաջնորդում էր նրանց: Ձախ միջանցքը շոգ է Ոլորուն միջանցքն անշեղորեն բարձրանում էր ու տոթ՝ սա տանում է ներքևլայնանում. մթության մեջ առաստաղը համարյա չէր երևում, դեպի իսկ հատակը ծածկում էին սալաքարերը: Ճամփորդներն, ըստ երևույթին, դուրս էին եկել ճանապարհ, որն առաջ մորիական հանքերթագավորության գլխավոր ուղին էր համարվում: Իսկ մեզ հարկավոր է բարձրանալ վերևԱյստեղ ոչ փոսեր կային, ոչ դավաճան ճեղքեր, և մենք կգնանք աջ միջանցքովնրանք ավելի արագ էին շարժվում, քան երեկ, մանավանդ որ միջանցքը ոչ մի անգամ չճյուղավորվեց:

Ութ ժամ Պահապանները բարձրանում Ուղիղ գծով, Գենդալֆի կարծիքով, նրանք անցել էինտասնհինգ, միայն երկու կարճատև դադար տալով: Նրանք տագնապալի ոչինչ չէին լսում իսկ գուցե և տեսնում էին միայն գավազանի կրակըտասնյոթ լիգ, որն ուղեցույց աստղի նման անշեղ հանում էր նրանց Սև Անդունդից: Միջանցքի պատերն աստիճանաբար հեռացան իրարից, մթության մեջ առաստաղը համարյա չէր երևում, իսկ հատակը ծածկում բայց քայլել էին սալաքարերըմոտավորապես քսան-երեսուն լիգ: Ճամփորդները դուրս եկան մեծ ճանապարհ, որտեղ ոչ փոսեր կային, ոչ դավաճան ճեղքերՄիջանցքը բարձրանում էր վերև, և նրանք ավելի արագ էին շարժվումՖրոդոյի տրամադրությունն էլ աստիճանաբար բացվում էր, քան երեկսակայն նա վերջնականապես չէր հանգստացել. ժամանակ առ ժամանակ դեռ լսում էր կամ կարծում էր, մանավանդ որ միջանցքը ոչ մի անգամ չճյուղավորվեցթե լսում է բոբիկ ոտքերի քստքստոցը:

Ուղիղ գծովԵրբ հոբիթների ուժերը սպառվել էին, Գենդալֆի կարծիքով, նրանք անցել ու բոլորն արդեն սկսել էին տասնհինգգիշերելու տեղի մասին մտմտալ, իսկ գուցե և տասնյոթ լիգ, բայց ստիպված էին քայլել մոտավորապես ևս քսան-երեսուն լիգմիջանցքի պատերը հանկարծ անհետացան: Միջանցքը թեք բարձրանում էր վերՋոկատը հայտնվեց սև դատարկության մեջ: Հետևից, և Ֆրոդոյի տրամադրությունն էլ աստիճանաբար բարձրանում միջանցքից, տաք օդ էրփչում, սակայն նա դեռ ընկճված իսկ առջևում զով անհայտություն էր և ժամանակ առ ժամանակ լսում էր կամ կարծում էր, որ լսում է բոբիկ ոտքերի քստքստոցը: Ճամփորդներն անհանգստացած շրջապատեցին Գենդալֆին:

Պահապանները համառորեն առաջ էին շարժվում, մինչև հոբիթների ուժերն սպառվեցին. բոլորն արդեն սկսեցին գիշերելու տեղի մասին մտմտալ, երբ հանկարծ հայտնվեցին սև դատարկության մեջ: Նրանք չնկատեցինՀրաշագործը, կարծես թե ինչպես դուրս եկան միջանցքից և ընկան մի հսկայական զով քարանձավ: Ճամփորդները հուզված շրջապատեցին Գենդալֆին. նրանց մեջքին տաք զով էր փչում, իսկ քարանձավի օդը զարմանալի թարմ գոհ էր:

— Վերջապես,— ուրախացած բացականչեց Գենդալֆըասաց նա: — Ինչպես երևում է, մենք արդեն հասել ենք բնակելի քարանձավներին: Ուրեմն, ես ճիշտ ճանապարհ եմ ընտրել: Եթե հիշողությունս ինձ չի դավաճանում, հիմա Արևելյան Դարպասից բավական վերև ենք և այստեղ: Դատելով օդից, խորքի հարկաշարքերից հեռու, կարելի սրահը շատ մեծ է, ինձ թվում է, լույսի տակ հետ նայել. ստիպված ենք ռիսկի դիմել և այն լուսավորել:

Գենդալֆը բարձրացրեց մոգական գավազանը, և քարանձավը լուսավորվեց լույսի այն կուրացուցիչ բռնկումովբռնկվեց: Սև մութը մի ակնթարթ նահանջեց, և ճամփորդները տեսան մի հսկայական դահլիճ՝ բարձր, գմբեթաձև առաստաղով, ողորկ, հայելանման սև պատերով ու երեք ելքով՝ առջևում և չորս սլաքաձև կամարով, որոնցից այն կողմ ենթադրվում էր չորս միջանցք՝ դեպի արևմուտք (որտեղից դուրս էին եկել ճամփորդները), դեպի արևելք, հարավ և հյուսիսերկու կողմերում: Ուրիշ ոչինչ չհասցրին տեսնել. կայծակի պես բռնկված գավազանը հանգավ:

— Այո, մենք հասանք հասել ենք բնակելի հարկաշարքերին,— գավազանը հանգցնելով, խոսեց ասաց հրաշագործը: — Կացարանները լուսավորելու համար ուղղաբերձ պատերում թզուկները պատուհան-հորեր են փորվածփորել, բայց հիմա գիշեր է, և մենք դրանք չենք տեսնում: Այսօր առաջ գնալ չարժի. բոլորս էլ հոգնած ենք, իսկ խեղճ հոբիթներն ուղղակի ոտքի վրա կանգնել չեն կարողանում: Եթե ես ճիշտ եմ, ապա վաղն առավոտյան ստիպված չենք լինի մթության մեջ արթնանալ: Իսկ այժմ՝ քնել: Վաղվա համար պետք է ուժ հավաքենք: Առայժմ մեզ անշեղորեն ուղեկցում է հաջողությունը, իսկ բայց Արևելյան Դարպասը դեռ հովտում է, ներքևում: Ուրախանալու համար դեռ վաղ է:

Պահապանները գնացին դեպի արևմտյան կամարը, վերադարձան միջանցքի մոտ՝ որովհետև այնտեղից տաք էր գալիս, իսկ քարանձավում պաղ միջանցիկ քամիներ էին խաղում և, և վերմակների մեջ փաթաթվելով, կուչ եկան պատերի տակ: Շուրջն անսահման ու դատարկ մթություն էր. բոլորը ճնշված էին Մորիայի քարե դահլիճների մեծությունից և ճյուղավորվող աստիճանների ու անցումների անվերջությունից: Տարօրինակ տեսիլքներ էին հայտնվում հոբիթներին. նրանց թվում էր, որ թե իրենք անդառնալիորեն մոլորվել են սև միջանցքների լաբիրինթոսում և փորձելով դուրս գալ, հայտնվել են թշնամի խավարի անծայրածիր ծովում: Մորիայի մասին ամենասարսափելի լեգենդներն առասպելներն այնքան ահասարսուռ չէին, որքան իրականությունը: Բայց չէ՞ որ նրանց ոչ մի վատ բան չէր պատահել, և Գենդալֆը գտնում էր, որ իրենց բախտը բերել է...

— Ո՜նց թե չեն ապրել,— վիրավորվեց թզուկը: — Այստեղ Սա Մորիական մեծ թագավորությունն էրէ կամ քաղաքը, ինչպես կուզես՝ անվանիր: Ամեն տեղ վառ աստղեր էին փայլումՄի ժամանակ այստեղ պայծառ էր ու շքեղ, և Մորիան փառաբանված էր ողջ Միջերկրում՝ այդ մասին ասված է մեր ավանդություններում:

Դեռ զարթոնք չկար աշխարհիս աշխարհի վրա,