== Երգ քսանմեկերորդ։ Մարտ գետի շուրջը ==
<poem style='margin:0ex 5ex'>
Իսկ երբ փախչող տըրոյացիք կարկաչահոս ու հորդառատ
Քսանթոս գետի հունը հասան, որին ծընեց Զևսը անմահ,
Աքիլլն այդտեղ նըրանց երկու մասի բաժնած՝ քըշեց կեսին
Դաշտի միջով դեպի քաղաք, որտեղից դեռ երեկ փախան
Աքայեցիք քաջ Հեկտորի մոլուցքներից՝ խուճապահար:
Փախչում էին նըրանք այդպես ցըրիվ եկած, տագնապալից,
Բայց տարածեց նըրանց առաջ Հերան մըշուշ մի թանձրամած,
Եվ մյուս կեսը սարսափահար գըցեց իրեն արծաթահոս
Խոր գետիմեջ մեծ ճողփյունով, ալիքները շառաչեցին,
{{տող|10}}Եվ ափերը որոտացին ահագնաձայն արձագանքով։
Ալիքներում այստեղ-այնտեղ ցըրված լողում էին նըրանք
Մորեխների նըման, որոնք դաշտում վառված կըրակներից
Ազատվելու համար դեպի գետն էին դիմում մեծ բազմությամբ,
Եվ երբ աճում է հուրն անսանձ՝ ջուրն են թափվում խելակորույս,—
Այդպես նըրանք թե մարդ, թե ձի հալածվելով Աքիլլեսից՝
Լըցվում էին հորձանահոս Քսանթոսի ջըրերի մեջ։
Իսկ Աքիլլեսն աստվածորեն, թողած տեգն իր գետի ափին,
Մոշիների թփին հենած, սուրը ձեռքին վազեց առաջ,
Սաստիկ սպանդ ու կոտորած որոճալով իր մտքի մեջ։
{{տող|20}}Հարվածում էր նա աջ ու ձախ, ու բարձրացավ հեծումն ահեղ
Սըրախողխող ընկածների, ու կարմըրեց գետն արյունով։
Եվ ինչպես մեծ մի Դելփինից մանըր ձըկներն փախըստական
Ապաստանում են նավերի գոգում խաղաղ և ապահով,
Որովհետև անմիջապես կուլ կըտա նա, ում որ բըռնի,
Այսպես նաև տըրոյացիք փախչում մըտնում էին գետի
Ալիքներում, ժայռերի տակ՝ պաշտպանվելու Աքիլլեսից։
Իսկ նա ձեռքերն ըսպանելուց արդեն հոգնած, գետի միջից
Ընտրեց մեկ-մեկ տասներկու ժիր տըրոյացի պատանիներ,
Բըռնեց ողջ-ողջ քավության զոհ և ի վըրեժ Պատրոկլեսի.
{{տող|30}}Գետի միջից քաշեց հանեց եղնորթների պես ահաբեկ
Եվ ձեռքները ետև կապած ճարտարագործ փոկերով պիրկ,
Որոնք ամուր կապված էին պարեգոտի վըրա նըրանց,
Հանձնեց նա իր ընկերներին, որ նավատորմը հասցընեն.
Իսկ նա նորից նետվեց առաջ ծարավ արյան և ըսպանդի:
Եվ հանդիպեց նա Պրիամի որդիներից մեկին այնտեղ,
Լիկայոնին, ա՛յն ժամանակ, երբ փախչում էր գետից ելած։
Աքիլլեսը մի ժամանակ նրան իր հոր այգեստանում
Բըռնել էր ու գերի տարել, հարձակվելով հանկարծակի
Ուշ գիշերով նըրա վըրա, երբ սայրասուր իր պըղընձով
{{տող|40}}Մոլաթուզի մորճ էր կըտրում, որ շըրջանակ շինի կառքին։
Աքիլլեսը անակընկալ նըրա վըրա հարձակվելով
Բըռնեց նըրան և նավերով տարավ դեպի բարեբընակ
Լեմնոս կըղզին և վաճառեց. Յասոնյանը գընեց նըրան.
Հետո նըրա հյուրը Էտիոն Իմբրոսացին փըրկանք տալով
Փըրկեց նըրան և ուղարկեց դըպ Արիսբե գեղեցկաշեն,
Որտեղից նա փախավ թաքուն, վերադարձավ հայրական տուն։
Նա Լեմնոսից տուն դառնալով, տասնմեկ օր ուրախ-զըվարթ
Իր սիրելյաց հետ անցկացրեց, տասներկուսին նըրան նորից
Աստված դյուցազն Աքիլլեսի ձեռքը մատնեց, որն այս անգամ
{{տող|50}}Լիկայոնին արդեն պիտի դեպի դըժոխք ուղարկեր շուտ:
Երբ արագոտն Աքիլլը քաջ տեսավ նըրան զենքերից մերկ,
Անսաղավարտ և անզըրահ, առանց սըրի և նիզակի
(Գըցեց բոլոր զենքերը նա, երբ քըրտնակոխ, գետից ելած
Խույս էր տալիս, և ծընկները ծալվում էին հոգնությունից)
Զարմանահար ու զայրացած այսպես խոսեց իր հոգու հետ
«Ո՛վ աստվածներ, մի մեծ հըրաշք եմ տեսնում ես իմ աչքերով,
Երևում է, որ այն բոլոր մեծահոգի տըրոյացիք,
Որոնց ես ինքս սպանեցի, պիտի ելնեն մութ անդունդից,
Ինչպես սա է ողջ մընացել, ժանտ օրհասից ազատվելով,
{{տող|60}}Որին ինքըս մի ժամանակ վաճառեցի Լեմնոսի մեջ։
Ծովն անհատակ, որն իր ծոցում կաշկանդում է շատ–շատերին,
Չըկարեցավ բըռնել նըրան, և նա նորից ելավ եկավ։
Բայց, օ՛ն, թող որ փորձի և արդ համը Պելյան իմ նիզակի,
Որ տեսնեմ ես և իմանամ, թե կըդառնա՞ այնտեղից էլ,
Թե՞ կըբռնի հողը նըրան, որ բըռնում է քաջին անգամ»:
Այսպես, կանգնած միտք էր անում, երբ Լիկայոնն առաջ եկավ
Կամենալով փարվել նըրա սըրունքներին՝ սարսափահար,
Որովհետև անասելի կերպով ուզում էր անպայման,
Որ ազատվեր դաժան մահից և օրհասից իր սևադեմ։
{{տող|70}}Եվ այն պահին, երբ արագոտն Աքիլլը իր երկայնաստվեր
Տեգն արձակեց նըրա վըրա, Լիկայոնը ծունկի եկավ
Որ դյուցազնի ոտքը ընկնի ու մարդկային արյան ծարավ
Տեգը ուսից սըլանալով՝ գընաց թափով խըրվեց գետին:
Լիկայոնը իր մեկ ձեռքով Աքիլլեսի ծունկին փարած
Եվ մյուսով ամուր բըռնած սարսափելի նիզակը մեծ,
Աղաչելով Աքիլլեսին՝ այս թևավոր խոսքերն ասաց.
«Ծընկներիդ եմ փարվել, ահա՛, գըթա վըրաս, ո՛վ Աքիլլես.
Ոտքըդ ընկած աղերսագին խընդրում եմ քեզ, դյուցասընունդ,
Հիշիր, որ նախ քեզ մոտ կերա Դեմետրեի պըտուղն ընտիր,
{{տող|80}}Այն օր, երբ դու մեր գեղեցիկ այգում հանկարծ ինձ բըռնեցիր,
Տարար հեռու ինձ իմ հորից, ընկերներից իմ հարազատ
Ու Լեմնոսում վաճառեցիր հարյուր եզան արժողությամբ։
Այժըմ երեք անգամ այդքան կըտամ ես քեզ իբրև փըրկանք:
Տասներկու օր հազիվ լինի, որ Իլիոն եմ վերադարձել,
Եվ ահա՛ բախտն անագորույն ինձ վերըստին քո ձեռք հանձնեց.
Երևի թե ատելի եմ եղել անբախտս Արամազդին,
Որ ինձ քո ձեռք մատնեց նորից. ինձ կարճակյաց ծընեց մայրըս՝
Լավոթոյեն, դուստրը Ալտես ալևորի, մըրցամարտիկ
Լելեգների թագավորի, որ տիրում էր բարձրավանդակ
{{տող|90}}Պետասոսին՝ առատաջուր Սատնիոսի ափունքներում:
Շատերի հետ սրա դըստերն էլ կին առավ Պրիամ արքան,
Որը ծնեց երկու որդի, ու սպանում ես երկուսիս էլ:
Հետևակաց գընդում եղբորս՝ աստվածատիպ Պոլիդորին
Զարկիր տեգովդ սըլաքաշեշտ ու փըռեցիր գետնատարած,
Այժմ էլ ի՛նձ ես պատուհասում, և քո ձեռքից ազատվելու
Ես հույս չունեմ, քանզի նորից աստված ինձ քո ձեռքը մատնեց։
Բայց քեզ այլ բան պետք է ասեմ, և այն սըրտովդ ընդունիր դու,
Ինձ մի՛ սպանիր, քանի որ ես համահայր չեմ Հեկտորի հետ,
Որն ըսպանեց բարեհամբույր ու քաջարի բարեկամիդ»։
{{տող|100}}Այսպես խոսեց պաղատագին շըքեղ որդին Պրիամոսի,
Բայց նըրանից այս անողոք պատասխանին արժանացավ.
«Ի՞նչ փըրկանքի մասին ես դու խոսում, անմիտ, մի՛ խընդրիր զուր,
Զի քանի դեռ Պատրոկլեսը չէր զըրկըվել իր արևից,
Տըրոյացոց խնայելը հաճելի էր սըրտիս համար,
Եվ նըրանցից ես շատերին ողջ բըռնելով վաճառեցի:
Սակայն հիմա ոչ ոք ձեզնից թող ինձանից գուփ չըհայցի
Եվ մանավանդ Պրիամոսի որդիներից ամբարտավան.
Մեռնե՛ք պիտի դուք բոլորդ էլ Տըրոյայի պատերի տակ
Անագորույն իմ նիզակով, ում է աստված ձեռքըս մատնի։
{{տող|110}}Սիրելիդ իմ, մեռիր և դո՛ւ, այդքան ինչո՞ւ ես պաղատում,
Մեռավ նաև Պատրոկլեսը, քեզանից շատ ավելի լավ։
Չե՞ս տեսնում դու, թե ինչ առույգ եմ, կորովի ու բարեկազմ,
Քաջ հոր որդի և մեծարո աստվածուհի մորից ծընված,
Բայց և այնպես մահն անողոք ինձ էլ պիտի հասնի շուտով,
Լինի այդ բանն առավոտյան, կեսօրին թե երեկոյան.
Երբ մի մարդ էլ բուռն Արեսի ձեռքով խըլի և իմ հոգին
Տեգով և կամ իր աղեղից թըռած նետով մի սայրասուր»:
Այսպես ասաց և թուլացան Լիկայոնի ծընկներն իսկույն,
Եվ թողնելով աշտեն՝ նըստեց թևերը թույլ տարածելով։
{{տող|120}}Եվ Աքիլլեսը քաշելով վաղակավորն հեսանասուր՝
Զարկեց նըրա պարանոցի մոտ անրակին, ու երկսայրի
Սուրը ամբողջ ներսը խըրվեց, և Լիկայոնն ընկավ տապաստ
Բերանքսիվայր, թըրջելով հողն իր սև արյամբ առատահոս:
Աքիլլեսը նըրան իսկույն ոտքից բըռնած գետը նետեց
Եվ խնդասիրտ խըրոխտալով՝ այս թևավոր խոսքերն ասաց,
«Պառկի՛ր այդտեղ՝ ձըկներին կեր, որոնք անվախ պիտի լիզեն
Վերքիդ արյունն ու հագենան, և մայրըդ քեզ մահիճ դըրած
Չի՛ ողբալու վրադ այլևս, այլ պիտ քըշի ու տանի քեզ
Սկամանդրոսն հորձանասույզ դեպ լայնարձակ ծոցը ծովի.
{{տող|130}}Եվ ձուկը լուրթ ալիքների տակից ընդոստ վեր ցատկելով
Պիտ ըշտապի Լիկայոնի քո ըսպիտակ ճարպն ուտելու:
0՜, սատկեցե՛ք բոլորդ այսպես, մինչև առնենք Իլիոնը սուրբ՝
Դուք առջևիցս փախըստական, ես ետևից կոտորելով:
Արծաթահոս և հորդառատ ձեր գետն էլ ձեզ չի օգնելու,
Որին վաղուց զոհաբերում եք անհամար զըվարակներ.
Ու կենդանի՝ ջուրն եք գըցում երիվարներ միասըմբակ։
Բոլո՜րդ այսպես՝ դաժան մահով պիտի կորչեք, մինչև որ դուք
Հատուցանեք Պատրոկլեսի մահվան վըրեժ և այն բոլոր
Աքայեցոց մահվան համար, որոնց արագ նավերի մոտ
{{տող|140}}Ըսպանեցիր, երբ ես քենով՝ բացակայում էի կըռվից»։
Այսպես ասաց, մինչ բարկությամբ լցվելով Գետն ինքն իրեն մեջ,
Միտք էր անում՝ ինչպե՞ս սանձի ցասումը քաջ Աքիլլեսի
Եվ հեռացնի այդ դըժընդակ կոտորածը տըրովներից:
Բայց Պելևսի որդին ահեղ երկայնաստվեր տեգը ձեռքին
Աստրոպեոսի վըրա վազեց դուրս կորզելով իր նիզակով
Պելասգոնի որդու հոգին, որին ծընեց Աքսիոսը հորդ`
Պերիֆեից, որ աղջիկն էր Ակեասմնի, և որի հետ
Զուգավորվել էր դիցական Աքսիոս գետն առատաջուր։
Աքիլլեսը վըրա վազեց, Աստրոպեն դուրս գալով գետից,
{{տող|150}}Ձեռքին երկու նիզակ բըռնած՝ Պելիսյանի առաջն ելավ.
Եվ Քսանթոսն ուժ ներշընչեց Աստրոպեոսին, հուժ սըրտմըտած
Այն քաջերի մահվան համար, որոնց Աքիլլն անգըթորեն
Կոտորում էր ու տալիս էր առատահոս գետի բերան:
Եվ երբ երկու ախոյաններն դեմ-հանդիման եկան իրար,
Առաջինը աստվածային Աքիլլը քաջ ինքը խոսեց.
«Այդ ո՞վ ես դու և ո՞րտեղից, այդպես հանդուգն ու համարձակ,
Վա՜յ այն հորը, որի որդին իմ հաղթ ուժին է հանդիպում»։
Պելեգոնի շքեղ որդին նրան այսպես պատասխանեց.
«Մեծանձըն դու Պելիսածին, ինչո՞ւ ես տոհմն իմ հարցընում.
{{տող|160}}Ես արգավանդ և խոտավետ Պեոնիայից եմ հեռավոր
Եվ բերել եմ ինձ հետ բազում երկայնատեգ քաջ պեոններ,
Եվ տասնմեկ օր է, ինչ ես Իլիոնում եմ իմ քաջերով։
Իսկ իմ զարմը սերել է սուրբ Աքսիոսից առատահոս,
Որ իր ջըրերն ամենագեղ՝ Երկրի վըրա է ծավալում,
Նա ծընեց քաջ Պելեգոնին նիզակավոր, ասում են, թե
Պելեգոնն էլ ի՛նձ է ծընել, բայց օն, կըռվենք, քաջ Աքիլլես»։
Այսպես ասաց ըսպառնալից, և բարձրացրեց Աքիլլը քաջ
Պելյան հացին, Աստրոպեոսն էլ՝ նիզակները իր կրկնակի,
Քանզի երկու ձեռքով էլ նա վարժ էր նիզակ նետելու մեջ։
{{տող|170}}Մեկով զարկեց Աքիլլեսի հաստ ասպարին, բայց չըճեղքեց
Վահանը հաղթ, աստվածատուր ոսկին նըրան արգելք եղավ,
Մյուսով զարկեց աջ արմունկին թեթևակի, մորթը քերծեց,
Ցայտեցնելով արյունը սև, ու մարդկային մըսից անհագ
Սըլաքն ուժգին անցավ գընաց և ապարդյուն խըրվեց գետին։
Երկըրորդը Աքիլլը իր սըրաթըռիչ Պելյան հացին
Աստրոպեոսի վըրա նետեց ըսպանելու մոլեգնությամբ,
Բայց վըրիպեց նըպատակից ու դիպավ բարձըր գետափին,
Եվ կիսով չափ ցըցված հողում՝ օրորվում էր հուժկու հացին:
Պելյանն այնժամ քաշեց ազդրից վաղակավորն իր վիթխարի
{{տող|180}}Ու հարձակվեց նըրա վըրա, իսկ նա նիզակն Աքիլլեսյան
Անկարող էր դարևանդից կորզել՝ ջանքին իր հակառակ:
Երեք անգամ ցընցեց հացին, աշխատելով դուրս հանել այն,
Երեք անգամն էլ չըզորեց,և չորրորդի վըրա միայն
Ուզեց ծըռել ու մեջտեղից կոտրել մըկունդն Էակիդյան,
Բայց Աքիլլեսն աճապարեց առնել սըրով նըրա հոգին։
Սուրը պորտից փորը խըրեց և աղիքներն դուրս թափեց ողջ.
Եվ խավարը ծածկեց նըրա աչքերը մինչ տընքում էր նա։
Աքիլլեսը չոքեց կըրծքին ու զինազերծ արավ նըրան,
Եվ հաղթողի հըպարտությամբ այսպես խոսեց խըրոխտապանծ.
{{տող|190}}«Պառկի՛ր այդպես, դըժվար է քեզ կըռիվ մըղել ամենազոր
Արամազդի քաջ որդոց հետ, թեկուզ լինես Գետի ծընունդ։
Ասում էիր, թե հորդահոս Գետից ես դու ծագում առել,
Իսկ ես հըզոր Զևսի զարմից լինելու մեծ պատիվն ունեմ։
Ծընունդ տըվեց ինձ բազմագունդ միրմիդոնաց քաջ թագավոր
Էակոսյան Պելևսը մեծ, իսկ Էակոսն էր Դիոսից.
Եվ որքան որ վեհ է Զևսը քան ծովամուտ Գետերը հորդ,
Այնքան և զարմն Արամազդյան վեր է ու վեհ Գետի զարմից:
Մոտ ես ահա դու մեծ Գետին, թե կարող է, թող օգնի քեզ,
Բայց Զրվանյան Արամազդի հետ մըրցակից չըկա կըռվում.
{{տող|200}}Չի կարող իսկ Աքելոյոս արքան նըրան հավասարվել,
Եվ ոչ էլ ուժն ահեղագույն անդընդախոր Օվկիանոսի,
Որից բոլոր գետերն են հորդ և աշխարհի ծովերն ամեն,
Աղբյուրները բոլոր-բոլոր, և ջըրհորները խորախոր,—
Սակայն սա էլ է սարսափում հըզոր Զևսի կայծակներից,
Որոտներից, երբ որ գոռա բարձըր երկնից և ամպրոպի»։
Այսպես ասաց, դարևանդից քաշեց հանեց նիզակն իր նա,
Թողեց այնտեղ ախոյանի մարմինը իր հոգուց թափուր՝
Ավազների վըրա փըռված,- ուր թըրջում էր ջուրը նըրան,
Եվ չորս բոլոր օձաձըկներն ու այլ ձըկներ եռուզեռով
{{տող|210}}Կըրծում էին ցրցըտելով երիկամներն ճարպակալած,—
Եվ խոյացավ Աքիլլն ինքը պեոնների վըրա հեծյալ,
Որ հորձանուտ Գետի ափից փախչում էին ահաբեկված,
Երբ որ տեսան ամենամեծ իրենց քաջին ահեղ մարտում
Պելիսյանի հրզոր բազկից դիաթավալ գետին փըռված։
Թերսիլոքին ըսպանեց նա, Աստիպլոսին և Միդոնին,
Մնեսոսին, Թրասիոսին, Էնիոսին, Ոփելեստին:
Եվ ուրիշ շատ պեոնների հոգին կառներ Աքիլլն այնտեղ,
Եթե չառներ սըրտմըտությամբ Սկամանդրոսը մարդու դեմք
Եվ իր խորքից մըռընչալով Պելիսածնի հետ չըխոսեր.
{{տող|220}}«Ուժեղ ես դու, ո՛վ Աքիլլես, ոճիրներըդ գերմարդկային,
Քանզի իրենք աստվածներն են քեզ զորավիգ. սակայն եթե
Զևսը հըզոր թույլ տըվեց քեզ բընաջընջել տըրոյացոց,
Գեթ ինձնից դուրս, դաշտում գործիր ոճիրներըդ սարսափելի:
Իմ ցանկալի ջըրերն արդեն ճըղփում են լի դիակներով,
Եվ ես այլևս անկարող եմ հոսել դեպ ծով աստվածային,
Արգելակված մեռելներով, իսկ դու անդուլ ջարդ ես տալիս
Վերջ տուր, ո՛վ քաջ, կոտորածիդ, զի սարսափը առել է ինձ»:
Եվ արագոտն Աքիլլն այսպես պատասխանեց հուզված գետին.
«Լինի, ինչպես դու ես ասում, դյուցասընունդ Սկամանդրե,
{{տող|230}}Բայց ես երբեք չեմ դադարի տըրոյացոց կոտորելուց,
Մինչև նըրանց ես չըփակեմ ոստանի մեջ ամեն կողմից.
Ու դուրս գալով Հեկտորի դեմ՝ ես չըփորձեմ և չիմանամ,
Թե նա՞ պիտի ըսպանի ինձ, թե ե՛ս նըրա հոգին քաղեմ»։
Այսպես ասաց և խոյացավ դեպի փախչող տըրոյացիք,
Այն ժամանակ հորձանահոս գետը դարձավ Ապոլլոնին.
«Ավա՜ղ, որդի՛դ Արամազդի, արծաթաղեղ ո՛վ Ապոլլոն,
Զևսի պատվերն անտես առար, չէ՞ որ նա քեզ հըրամայեց՝
Պաշտպան լինել տըրոյացոց և զորավիգ մինչև մըտնի
Արևն ի մայր, ու մութն իջնի դաշտի վըրա արգասաբեր»։
{{տող|240}}Այսպես ասաց Սկամանդրոսն, իսկ քաջատեգ Աքիլլն արագ
Դարևանդից ամբողջ թափով գետը ցատկեց աստվածորեն.
Պըղտորվեց Գետն ալիասաստ և ալիքներն ուռեցնելով
Աքիլլեսի ձեռքով մեռած տըրոյացոց դիերն ամեն
Քըշեց ու դուրս հանեց ցամաք, մըռընչալով ցուլի նըման,
Իսկ ողջերին փըրկեց նա իր աստվածային ջըրերի մեջ
Թաքցընելով նըրանց իր խոր ու հորձանուտ պըտույտներում։
Կուտակվեցին ահեղասաստ ալիքները Աքիլլի շուրջ
Եվ ասպարին զարնըվելով հըրում էին, քըշում նըրան.
Եվ որպեսզի չըգըլորվի, բըռնեց նա հաստ մի կընծենուց,
{{տող|250}}Որ դուրս գւսլով արմատախիլ՝ փուլ բերեց ողջ դարափն իր հետ
Եվ թանձրախիտ իր ճյուղերով ջըրի հոսանքն արգելակեց,
Ու մի կամուրջ կազմեց ինքնին տարածվելով գետի մեջտեղ։
Իսկ Աքիլլեսն ահաբեկված դուրս նետվելով ալիքներից,
Դաշտի միջով սուրաց առաջ արագավազ իր ոտքերով:
Բա աստվածը չըմեղմացավ, ալիքների վըրայով սև
Վըրա վազեց, որ կաշկանդի աստվածային Աքիլլեսին
Եվ ազատի տըրոյացոց սարսափելի կոտորածից:
Իսկ Պելիսյանը ոստյունով տեգընկեցի չափով ցատկեց
Սուր սըլացքով սևափետուր որսկան արծվի, որը բոլոր
{{տող|260}}Թըռչունների մեջ ամենեն ուժեղ է և սրաթըռիչ։
Սուրաց այդպես. պըղինձն ահեղ շառաչում էր լանջքի վրրա
Ցասկոտ գետից փախչում էր նա խուտորընթաց և առիշեղ,
Իսկ գետն հեղ մըռընչյունով հալածում էր ետն ընկած։
Ինչպես, երբ մարդ, որ կորիներ բաց անելով, աղբյուրների
Ջուրը դեպի իր տունկերը ու պարտեզներն է շուռ տալիս,
Բահը ձեռքին կոտորում է արգելքները ու դուրս թափում,
Եվ իր ճամփին մանրը քարեր գլորելով ընթացքի հետ
Ջուրը արագ խոխոջյունով զառիթափի ցած է հոսում,
Իրեն տանող առաջնորդից անգամ առաջ ընթանալով,—
{{տող|270}}Այսպես անվերջ ալիքները Աքիլլեսին էին հասնում,
Չընայած որ արագաշարժ էր Պելիսյանն ու քաջարշավ,
Որովհետև աստվածները մեծազոր են քան թե մարդիկ:
Ամեն անգամ, երբ արագոտն Աքիլլեսը ճիգ էր թափում
Դիմագրավել, որ իմանա, թե աստվածներն երկնաբընակ
Դավ են լարել բոլորն իր դեմ՝ հալածելու համար իրեն,
Նույնքան Զևսից բխող գետի կոհակը մեծ հուժկու թափով
Հարվածում էր նըրա ուսին, և նա տըրտում դուրս էր թըռչում
Ու դես դարափն էր վազ տալիս. իսկ սըրընթաց գետն հետամուտ
Հոգնեցնում էր նըրա ծընկներն ու ընթացքը շեղում անվերջ
{{տող|280}}Եվ տըղմախառն հողը նրա կըրունկների տակից գերփում;
Եվ Աքիլլեսն աչքերն ուղղած լայն երկընքին այսպես ասաց.
«Հայր Արամազդ, մի՞թե արդյոք աստվածներից մեկը չըկա,
Որ թըշվառիս վըրա գըթա և ազատի ինձ այս դետից,
Որից հետո պատրաստեմ ես տանել ինչ էլ որ պատահի:
Ոչ մի ուրիշ երկնաբընակ վընասակար չէ ինձ այնքան,
Ինչպես որ իմ մայրը, որ ինձ սուտ խոսքերով մոլորեցրեց.
Ասում էր նա, թե զինավառ տըրոյացոց պարըսպի տակ
Պիտ ընկնեի արագաթև սըլաքներով Ապոլլոնի։
Երանի՜ թե ինձ ըսպանած լիներ ինքը Հեկտորը քաջ,
{{տող|290}}Գեթ կըսպաներ քաջը քաջին և զենքերը կըկողոպտեր:
Այնինչ հիմա խըղճուկ մահով պիտի մեռնեմ անփառունակ
Այս մեծ գետի մեջ ջըրահեղձ, մի խոզարած տըղայի պես,
Որ հեղեղից անցկենալիս խեղդըվում է քամուց քըշված»։
Այսպես սսաց, և Պոսեյդոնն ու Աթենասը մարդկային
Կերպարանքով եկան իսկույն ու կանգնեցին նըրա առջև
Եվ բըռնելով նըրա ձեռքից՝ սըրտապընդիչ խոսքեր ասին։
Եվ առաջինն այսպես խոսեց Պոսեյդոնը երկրադղորդ
«Պելյանըդ քաջ, մի՛ խըռովիր և ոչընչից մի՛ վախենար,
Քանզի ահա՛ Զևսի կամքով աստվածներըս մենք երկուսով՝
{{տող|300}}Ես և Պալլաս Աթենասը` սատար ենք քեզ և զորավիգ:
Ճակատագրից չի սահմանված, որ դու պարտվես Գետի կողմից.
Պիտի տեսնես դու քո աչքով, որ նա շուտով կըհանդարտի։
Բայց ուզում ենք քեզ խելացի մի խորհուրդ տալ, եթե լըսես
Եվ մեզ անսաս. ձեռք մի քաշիր պատերազմից բոլորովին,
Մինչև բոլոր տըրոյացոց ահեղ սըրից քո մազապուրծ՝
Իլիոնի շըքեղապանծ պարիսպներից ներս չըփակես,
Որից հետո դու Հեկտորին ըսպանելով՝ հաղթանակած
Վերադարձիր դեպի նավերն. այս փառքն ենք մենք ուզում տալ քեզ»:
Այսպես ասին և գընացին միանալու անմահներին,
{{տող|310}}Իսկ Աքիլլեսն աստվածներից սըրտապընդված դաշտը գընաց.
Ողողված էր ծայրեիծայր դաշտը ջըրի հոսանքներով,
Ուր շատ շըքեղ զենքեր էին ջարդված առույգ կըտրիճների,
Եվ դիակներ էին ծըփում. ալիքները հասնում էին
Մինչև ծընկներն Աքիլլեսի, վազում էր նա հոսանքի դեմ
Աթենասից կորուվ առած, և չարգելեց Գետը նըրան։
Բայց Սկամանդրը զայրացած արյունառուշտ Աքիլլի դեմ
Չէր դադարում իր մոլուցքից, այլ ավելի ուռեցնելու
Ալիքներն իր մեծաշառաչ‘ ձայն էր տալիս Սիմոյիսին.
«Սիրելիդ իմ, մենք այդ մարդու ուժը պետքէ սանձահարենք,
{{տող|320}}Թե չէ շուտով նա կըքանդի Պրիամոսի քաղաքը պերճ,
Որովհետև տըրոյացիք նըրան անզոր են դիմադրել։
Հասի՛ր դու շուտ ինձ օգնության, հոսանքներըդ լըցրո՛ւ բոլոր
Աղբյուրներով և հա՛ն ոտքի վըտակները քո համորեն,
Կուտակի՛ր հաղթ կոհակներըդ և ահավոր բոմբյուններով
Քըշիր քարերն ու կոճղերը, որ կաշկանդենք այդ վայրագին,
Զի ուր որ է աստվածորեն հաղթություն է տանելու նա:
Բայց ասում եմ, չեն օգնելու նըրան ո՛չ գետն աստվածային,
Ոչ էլ ուժն ու զենքերը պերճ, որ սուզվելու են անհատակ
Խորքը ջըրի տըղմաթաթավ, և ես նըրան ամբողջովին
{{տող|330}}Թաղեմ պիտի ավազներում, նըրա չորս դին լըցնեմ խիճով
Եվ այնպիսի հաստ շաղախով պիտի նըրան ծեփեմ անհետ,
Որ աքայանք ոսկորները նըրա գըտնել չըկարենան։
Գերեզմանը նըրա պետք է լինի ջըրում, հողակույտի
Չարժանանա, որ աքայանք նըրա թաղման հանդեսն անեն»։
Ասաց, խուժեց Աքիլլեսի վըրա վայրագ մըռընչունով,
Փըրփրակուտակ ալիքներով, դիակներով արյունազանդ։
Եվ կոհակները կապուտակ՝ Արամազդից բըխած գետի
Ելնում էին լեռնակարկառ, որ կըլանեն Պելիսյանին։
Ճիչ արձակեց Հերան այնժամ, վախենալով քաջի համար,
{{տող|340}}Թե մի գուցե ալեկոծյալ գետը նըրան առնի տանի,
Եվ սիրելի որդուն դիմեց՝ Հեփեստոսին այս խոսքերով.
«Վեր կաց իսկույն, որդյակ իմ կաղ, զի այնպես ենք համարում մենք,
Որ Քսանթուն հորձանահոս քո դեմ է այս մըրցամարտում.
Փութա՛ քաջին դու օգնություն և ցույց տուր քո բոցերն անհուն:
Իսկ ես ինքըս ըշտապում եմ Զեփյուռի և Հարավի մոտ,
Որ շուտափույթ ծովից ահեղ մրրիկ հանեմ անհընարին,
Որ հըրդեհը բոցաբորբոք լափի, այրի տըրոյացոց
Կառափներն ու զենքերն ամեն. իսկ դու այրիր Քսանթոսի
Ափի ծառերն ու կըրակըդ, ուղղիր նըրա դեմ շեշտակի։
{{տող|350}}Եվ թող Գետը քեզ չարգելի քաղցըր խոսքով և կամ սաստով,
Մի՛ դադարիր հըրկիզելուց, մինչև որ ես քեզ ձայն չըտամ.
Այն ժամանակ միայն մարիր դու քո հուրը անշիջանուտ»։
Այսպես ասաց, ու Հեփեստոսն աստվածասաստ հուրն իր սըփռեց:
Կըրակն ամբողջ դաշտը բըռնած՝լափում, այրում էր բովանդակ
Դիակներն անթիվ և անհամար, որ Աքիլլեսն էր ըսպանել։
Ալիք–ալիք ջուրը քաշվեց, չորացավ դաշտն ամբողջովին,
Եվ ինչպես որ Հյուսիսակն է ցամաքեցնում աշնանային
Արտերը դեռ նոր ոռոգված՝ ի ցընծություն հողագործի,
Հեփեստն այդպես չորացրեց դաշտն ու դիակներն այրեց բոլոր,
{{տող|360}}Ապա դեպի Գետը դարձրեց նա իր բոցերն ամենակեզ:
Վառվում էին մոշիները, կընձիները և ուռիներն,
Ինչպես նաև ներգյունները, և կընյունը վաղաթառամ,
Որոնք վըճիտ գետի ափին բուսել էին առատորեն։
Օձաձկներն և այլ տեսակ ձըկներ, որոնք ջըրերի մեջ
Մինչ այդ խաղում էին աշխույժ, կայտռում ուրախ այս ու այնտեղ,
Տանջվում էին այժմ հըմուտ Հեփեստոսի ահեղ շընչից.
Եվ Գետն ամբողջ կըրակ առած՝ այսպես ասաց Հեփեստոսին.
«Չըկա՜ ոչ ոք աստվածներից, որ դեմ դընի քեզ, Հեփեստո՛ս,
Եվ ես անզոր եմ կըռվելու բոցերիդ հետ անշիջանուտ։
{{տող|370}}Դադարեցրու ոխըդ, և թող դյուցազն Աքիլլն այսօրևեթ
Քաղաքից իսկ քըշի հանի տըրոյացոց, եթե այդ է
Կամենում նա, իմ ի՞նչ գործն է նըրանց կըռվին միջամըտել»։
Ասաց Գետը հրրատոչոր. եռում էին ջըրերը ջինջ
Կըրակ կըտրած, ինչպես ուժեղ բոցի վըրա դըրված կաթսան,
Որտեղ հալվող ու ճենճերվող գիրապարար ճարպը խոզի
Դուրս է տալիս պըղպըջալով, երբ տակը չոր փայտեն դընում։
Այսպես վառվում էին նըրա ալիքները փըրփըրակուտակ,
Եռում էր ջուրն ու չէր հոսում, կանգ էր առել տագնապահար
Ու տանջվում էր հընարամիտ Հեփեստոսի զորությունից:
{{տող|380}}Եվ Գետն այնժամ աղերսագին ասաց Հերա աստվածուհուն.
«Հերա՛, ինչո՞ւ որդիդ թողած մյուս բոլոր աստվածներին,
Եկավ միայն ի՛նձ տանջելու, մի՞թե քեզ մոտ ես ավելի
Մեղավոր եմ, քան մյուս բոլոր պաշտպանները տըրոյացոց:
Կըհանդարտեմ ես, ո՛վ Հերա, եթե այդ ես հըրամայում,
Բայց թող Հեփեստն էլ դադարի. երդվում եմ ես մինչև անգամ
Չըհեռացնել տըրովներից չարաբաստիկ ժամը երբեք,
Թեկուզ Տրոյան հըրդեհակեզ վառվի իսպառ և մոխրանա
Աքայեցոց արիասիրտ որդիների թեժ կըրակով»։
Լըսելով այս խոսքերն Հերա աստվածուհին անմիջապես
{{տող|390}}Ձայն արձակեց իր սիրելի որդուն՝ հզոր Հեփեստոսին.
«Հանգըստացիր, Հեփեստ, որդյակ իմ գերափառ, բավական է
Մահկանացոց համար այդքան տանջել անմահ աստվածներին»։
Այսպես ասաց, ու Հեփեստոսն աստվածասաստ հուրն իր մարեց.
Ալիքները ետ քաշվեցին գեղեցկանիստ ափերից ներս.
Սկամանդրոսը հանդարտվեց, և Հեփեստոսն հանգըստացավ,
Հերան թեպետև զայրացած, բայց վերջ տրվեց նըրանց կըռվին:
Բայց մյուս կողմից անմահների մեջ սոսկալի կըռիվ ծագեց,
Երկպառակված դաժանորեն ընդհարվեցին իրարու հետ։
Մռնչաց Երկիրը լայնարձակ, շեփոր հընչեց Երկինքը մեծ,
{{տող|400}}Որի շռինդն հասավ մինչև Ոլիմպոսը՝ Արամազդին:
Ուրախացավ նա իր սըրտում և ծիծաղեց, երբ որ տեսավ
Աստվածներին երկպառակված, իրարու հետ ընդհարվելիս:
Նըրանք երկար չըմընացին մեկ-մյուսից հեռու կանգնած.
Առաջինը մարտն ըսկըսեց Արեսը բուռն ասպարախաղ
Եվ ճոճելով պըղընձաձույլ նիզակն իր նա, հույժ զայրացած`
Աթենասի վըրա վազեց նախատալից այս խոսքերով.
«Ինչո՞ւ դարձյալ դու, շընաճա՚նճ, վեճ ու կըռիվ ես բորբոքում
Աստվածների միջև այդպես ահեղասաստ հանդըգնությամբ։
Մոռացե՞լ ես, որ Տիդյանին գըրգըռեցիր ինձ խոցելու
{{տող|410}}Եվ առնելով ինքըդ մի տեգ փայլակնացայտ, բոլորի մոտ
Զարկեցիր ինձ և իմ չըքնաղ մարմինը դու բզկըտեցիր:
Հույս ունեմ, որ կըհատուցես չարիքներիդ համար հիմա»։
Ասաց, զարկեց աստվածուհու ահեղահրաշ կուռ ասպարին,
Որին հաղթել անկարող են նույնիսկ Զևսի շանթերն ահերը:
Զարկեց Արեսն արյունառուշտ երկարաբուն իր նիզակով,
Իսկ Սթենասն ընկըրկելով հըզոր ձեռքով առավ մի քար,—
Հըսկայական, գորշ ու դըժնե, ընկած դաշտում, դըրված այդտեղ
Վաղընջական մարդկանց կողմից իբր արտերի սահմանանիշ,—
Եվ Արեսի պարանոցին զարկեց ուղիղ և ուժն առավ։
{{տող|420}}Ընկավ Արեսն ու գըրավեց յոթ արտավար տարածություն,
Փոշեթաթավ եղան մազեր, ու շաչեցին զենքերն իր շուրջ:
Ժըպտաց Պալլասն ու թևավոր այս խոսքերը ուղղեց նըրան.
« Անմի՛տ, դեռևս չե՞ս հասկացել, թե քեզանից շատ ավելի
Հըզոր եմ ես, որ հանդըգնում ես չափվելու ուժովդ ինձ հետ։
Գընա՛ հիմա և այդպիսով քավիր քո մոր անեծքը դու,
Որ քեզ վըրա բարկանալով՝ չարիքներ է պատրաստում քեզ,
Նըրա համար, որ թողնելով աքայեցոց անօգնական,
Ելել ես դու ամբարտավան տըրոյացոց ես պաշտպանում»։
Այս ասելով նա շուռ տըվեց իր աչքերը արփիաբուխ.
{{տող|430}}Եվ Աստղիկը` դուստրը Զևսի բուռն Արեսի ձեռքից բըռնած
Տարավ նըրան, մինչ հևում էր, ուշքը հազիվ եկած վըրան։
Այդ որ տեսավ՝ լուսածըղի Հերան ցասկոտ ու տագնապած
Իսկույն ևեթ այս սըրաթև խոսքերն ուղղեց Աթենասին.
«Ավա՜ղ, դուստըր դու մեծահաղթ ասպարակիր Արամազդի,
Շընաճանճն այդ նորի՞ց դուրս է հանում ահեղ պատերազմից
Մարտախոշոշ բուն Արեսին, օ՛ն, ետևից հասիր շուտով»։
Այսպես ասաց, և Աթենասն հետապընդեց ուրախամիտ,
Եվ հասնելով նա Աստղիկին, ծանըր ձեռքը բըռունցք արած՝
Զարկեց կըրծքին, ու թուլացան նըրա ծընկներն ու սիրտն իսկույն:
{{տող|440}}Ու երկուսով ընկան այդտեղ բյուրաբեղուն երկրի վըրա,
Եվ Աթենասը պարծանքով այս սըրաթև խոսքերն ասաց.
«Եթե այսպես լինեին ողջ պաշտպանները տըրոյացոց
Երբ զինազգեստ արգիացոց ընդդեմ կըռվի ելնեն նըրանք,
Այնքան խիզախ և սըրտապինդ, ինչպես Աստղիկն այս թուլամորթ,
Որ Արեսին սատարելու համար բազկիս դիմացն ելավ,
Վաղուց ի վեր պատերազմը վերջը բերած կըլինեինք
Եվ Պրիամոս թագավորի քաղաքը շեն՝ վաղուց քանդած»։
Աթենասի խոսքի վրա ժըպտաց Հերաաստվածուհին.
Բայց Պոսեյդոնը դառնալով Ապոլլոնին՝ ասաց նըրան,
{{տող|450}}«Ինչո՞ւ ենք մենք հեռու կանգնել, երբ ուրիշներն ըսկըսեցին.
Ամոթ է մեզ, եթե առանց պատերազմի մեջ մըտնելու
Վերադառնանք Ոլիմպ՝ Զևսի ապարանքը պըղընձակերտ:
Դե՛ ըսկըսիր, որովհետև դու տարիքով փոքր ես ինձնից.
Ես քեզանից շուտ եմ ծընվել և ավելի շատ բան գիտեմ։
Մոռացե՞լ ես միթե, անխե՛լք, ու չե՞ս հիշում, թե ինչպիսի
Չարչարանքներ կըրեցինք մենք, ի՜նչ մեծ վըշտեր Իլիոնի շուրջ,
Աստվածներից երբ միայն մենք Արամազդի կողմից եկանք,
Որ ծառայենք մի ողջ տարի գոռոզամիտ Լավմեդոնին,
Սակարկեցինք, և տիրաբար որոտում էր նա մեզ վըրա։
{{տող|460}}Տըրոյացոց քաղաքի շուրջ և շինեցի պարիսպ մի լայն
Եվ հաստասպինդ, որ անառիկ լինի ուտանն ու անվըտանգ.
Իսկ դու՝ դանդաղ և կորեղջյուր եզներն էիր արածացնում
Բարձրավանդակ Իդա լեռան արոտառատ հովիտներում:
Եվ ցընծավետ ժամերը երբ հատուցումի օրը բերին,
Այն ժամանակ ամբարտավան Լավմեդոնը պայմանազանց՝
Մեզ մեր վարձից զըրկեց իսպառ ու ետ ճամփեց ըսպառնալով։
Քեզ ըսպառնաց՝ կապկապելով քո ձեռն ու ոտ, տանել հեռու
Եվ վաճառել իբրև գերի տարաբընակ կըղզիներում.
Ըսպառնում էր, թե երկուսիս ականջներն էլ նա կըկըտրի:
{{տող|470}}Եվ մենք թողինք ու ետ դարձանք քինախընդիր սըրտմըտությամբ,
Խիստ վըրդովված վարձի համար, որ խոստացավ և չըտըվեց:
Ա՞յդ է, որ քեզ դըրդում է արդ օգնելու այդ ժողովըրդին
Ու մեզ հետ չես միանում դու, որ ուխտադրուժ տըրոյացիք
Ջարդվեն իսպառ իրենց պարկեշտ հարսներով ու մանուկներով»։
Եվ հեռաձիգ Ապոլլոնը նըրան այսպես պատասխանեց.
«Երկրադըղորդ, կարող էիր խենթ կոչել ինձ, եթե քեզ հետ
Ընդհարվեի թշվառական մահկանացոց պատճառով ես,
Որոնք հըման տերևների աճում են մերթ առուգությամբ
Երկրի պըտուղը ուտելով ու մերթ հյուծվում, մեռնում իսպառ։
{{տող|480}}Պատերազմից հեռու քաշվենք, թող որ կըռվեն մահկանացուք»։
Այսպես ասաց Ապոլլոնը ու ետ քաշվեց վախենալով
Ձեռք բարձրացնել նըրա վրրա ու կըռվել իր հորեղբոր հետ։
Բայց թագուհին գազանների՝ Արտեմիսը անտառասուն
Հանդիմանեց իր եղբորը՝ Ապոլլոնին այս խոսքերով.
«Փախչո՞ւմ ես դու, ո՛վ հեռաձիգ, պատկառելով Պոսեյդոնից
Ու թողնելով, որ նա այսպես առանց կըռվի փառք վաստակի։
Անմի՛տ, ինչո՞ւ էլ իզուր տեղ աղեղ ես դու կըրում ուսիդ.
Էլ չըլըսեմ այսուհետև, որ հոխորտաս հորըդ տան մեջ,
Ինչպես հաճախ պարծեցել ես աստվածների կաճառում դու,
{{տող|490}}Թե կարող ես երկրադըղորդ Պոսեյդոնի դեմ մարտընչել»։
Այսպես ասաց, բայց Ապոլլոնն ամենևին ձայն չըհանեց,
Իսկ ամուսինն Արամազդի՝ աչեղ Հերան խիստ բարկացավ
Եվ այս սաստող, նախատալից խոսքերն ուղղեց Նետազբոսին,
«Իսկ ինչպե՞ս ես դու հանդըգնում ելնել իմ դեմ, շուն անամոթ,
Անկարող ես տոկալ դու ինձ, թեկուզ լինես աղեղնավոր:
Արամազդը քեզ միմիայն մահկանացու կանանց վըրա
Առյուծ դըրեց, որ մեռցընես քո աղեղով՝ ում կամենաս,
Քեզ համար հեշտ է լեռներում նետահարել գազանների՝
Եղնիկ, երե, քան թե քեզնից ուժեղների դեմ մարտընչել.
{{տող|500}}Սակայն եթե ուզում ես դու մըրցել ինձ հետ, առա՛ջ արի,
Որ հասկանաս, թե քեզանից ուժով որքան բարձըր եմ ես»։
Այսպես ասաց ու ձախ ձեռքով բըռնեց երկու ձեռքը նըրա
Դաստակներից, իսկ աջ ձեռքով խըլեց նըրա աղեղն ուսից
Եվ նըրանով խըփեց նըրա ականջներին ծիծաղելով։
Արտեմիսը հոլի նրան պըտըտվում էր ինքն իր վըրա
Ցըրիվ տալով իր շուրջ-բոլոր նետերն ամեն այս ու այնտեղ,
Եվ ի վերջո լալով՝ հազիվ նա Հերայի ձեռքից փախավ,
Հանց աղավնին, որ փախչում է շահեն հավքի ճիրաններից,
Ճողոպրում է և խորափոր ժայռի խորշում ապաստանում,
{{տող|510}}Որովհետև ճակատագրից չէր սահմանված որս լինելու:
Այդպես և նա փախավ լալով, նետ ու աղեղն այնտեղ թողած։
Իսկ պատվիրակ Արգոսասպանն այսպես ասաց Լադոնեին.
«Լետո՛վն, քեզ հետ չեմ կըռվի ես, որովհետև ամրոպային
Արամազդի կանանց հետ խիստ վըտանգավոր է մարտընչել:
Գընա հիմա և համարձակ՝ անմահների կաճառի մեջ
Հըպարտացիր, թե հաղթեցիր ինձ քո ահեղ հըզորությամբ»:
Այսպես ասաց, իսկ Լատոնեն հավաքեց իր աղեղն ու նետ,
Որոնք այստեղ-այնտեղ ցիր-ցան ընկած էին փոշիներում,
Հավաքելով նետերն այդպես՝ հետևեց նա իր աղջըկան։
{{տող|520}}Իսկ նա գընաց հասավ Ոլիմպ, պղնձյա պալատն Արամազդի.
Գընաց լալով, արտասվաթոր ու նըստեց հոր ծընկան վըրա.
Աստվածային շղարշը նուրբ թըրթըռում էր նըրա հագին։
Զըրվանյանը գըրկեց նըրան ու ժըպտալով հարցում արավ.
«Սիրուն դըստրիկ, աստվածներից ո՞վ քեզ այդպես հանդըգնաբար
Վիրավորեց, իբրև թե դու ինչ-որ չարիք արած լինես»։
Նըրան այսպես պատասխանեց գեղապըսակ աստվածուհին.
«Լուսածողի Հերան, հայր իմ, ամուսինըդ վիրավորեց,
Նա, որ կըռիվ է արծարծում անմահների մեջ շարունակ»։
Ոլիմպոսում սըրանք այսպես խոսում էին իրարու հետ,
{{տող|530}}Իսկ Ապոլլոնն արծաթաղեղ գընաց մըտավ Իլիոնը սուրբ
Հոգ տանելու պարիսպներին, որ մի գուցե դանայեցիք
Ճակատագրի կամքին ընդդեմ կործանեին քաղաքն այդ օր:
Իսկ մյուս բոլոր աստվածները վերադարձան դեպի Ոլիմպ,
Մի քանիսը քինախըռով, և մի քանիսը հաղթապանծ,
Եվ ամպաթուխ Արամազդի մոտ բազմեցին. իսկ Աքիլլեսն
Առհավասար կոտորում էր տըրոյացոց և ձիերին։
Ինչպես ծուխը, որ անսահման երկինքն ի վեր է բարձրանում
Երբ մի քաղաք է հըրդեհվում աստվածների բարկությունից
Ու պատճառում է շատերին ցավ ու կոսկիծ, Աքիլլն այդպես
{{տող|540}}Տըրոյացոց գըլխին այդ օր բերեց աղետ և պատուհաս:
Աստվածանվեր բուրգի վըրա, ուր կանգնած էր Պրիամ արքան,
Նայեց, տեսավ, որ տըրոյանք փախչում էին սարսափահար
Ահեղագործ Աքիլլեսի առջևից խառն ու խուճապով,
Գուժկան ձայնով ճիչ արձակեց և իջնելով աշտարակից՝
Հըրամայեց դարբասապահ քաջագոտի ծերուններին.
«Դարբասները ձեռքով բըռնած բաց պահեցեք, մինչև դաշտից
Խուճապահար քաղաք փախչող զինվորները մըտնեն ոստան,
Զի այդ անշուշտ Աքիլլն է, որ հալածում է նըրանց մոտից,
Ու կարծում եմ, որ հասել է աղետավոր մեր վերջն արդեն։
{{տող|550}}Իսկ երբ բոլոր փախչողները պարըսպից ներս մտած լինեն,
Դարբասները փակե՛ք նորից ու սեղմեցեք փեղկերն ամուր.
Վախենում եմ, որ այդ ժանտը խուժի քաղաք պարսպից ներս»:
Ասաց, բացին դարբասները, վերցընելով սողնակ ու նիգ,
Ու փըրկության լույս ծագեցին դեպի քաղաք փախչողներին։
Իսկ Ապոլլոնն այն ժամանակ առաջ վազեց անմիջապես
Փարատելու տըրոյացոց ըսպառնացող կորուստը մեծ։
Տըրոյացիք դեպի քաղաքն ու պարիսպներն երես արած՝
Փախչում էին դաշտի միջով փոշեթաթավ, ծարավակեզ։
Աքիլլեսն իր ահեղ տեգով հալածում էր նըրանց անդուլ
{{տող|560}}Ու տենչում էր փառք վաստակել վըրիժավառ մոլեգնությամբ:
Եվ կառնեին աքայեցիք բարձրադարբաս Իլիոնն այդօր,
Եթե Գուշակ Ապոլլոնը չըգըրգըռեր Ագենորին՝
Անտենորի արի որդուն- այր մեծաշուք և անպարսավ։
Հանդըգնություն ներշընչեց նա Ագենորին և կաղնուն հեց՝
Կանգնեց մոտը, իրեն թանձըր մառախուղի մեջ ծըրարած,
Որ նըրանից հեռու վանի անագորույն օրհասը սև:
Բայց Ագենորն հազիվ տեսած քաղաքավեր Աքիլլեսին,
Անշարժացավ կանգնած տեղում, սիրտը հուզման մեջ ալեկոծ
Եվ խոր հոգոց արձակելով այսպես խոսեց ինքն իրեն հետ.
{{տող|570}}«Վա՜յ ինձ,եթե ես էլ փախչեմ սարսափելի Աքիլլեսից
Մյուսների պես ահաբեկված, որոնք փախչում են խելահեղ.
Կըհասնի նա իմ ետևից ու վախկոտի՛ս էլ կըսպանի:
Իսկ եթե ես սրանց թողած, պարիսպներից հեռանալով
Պելիսյանից փախչեմ դեպի դաշտավայրը Տըրոյայի,
Եվ Իդայի հովիտն հասած՝ թըփուտների մեջ թաքնըվեմ,
Այսուհետև իրիկվան դեմ գետ մըտնելով կըլողանամ
Ու նոր ապա կարող եմ ես վերադառնալ դեպի Իլիոն:
Բայց ինչո՞ւ եմ ես այս մասին զուր մըտմըտում իմ սրտի մեջ.
Կարողէ նա ինձ նըկատել, որ փախչում ես դաշտի միջով,
{{տող|580}}Եվ իր թեթև սըրունքներով հետևս ընկած՝ գա ինձ բըռնի.
Այն Ժամանակ անտարակույս էլ ինձ մահից փըրկում չըկա.
Որովհետև նա իր ուժով գերազանցում է բոլորին։
Բայց եթե ես քաղաքի դեմ նըրա առաջ ելնեմ անվախ,
Նըրա մարմինն էլ կարող է վերք ըստանալ սուր պըղընձով,
Զի նա էլ է մահկանացու և ինձ նըման մի շունչ ունի.
Կամ Զըրվանյան Զևսը նըրան կըպըսակի անմահ փառքով»։
Այսպես ասաց քաջ Ագենորն ըսպասելով Աքիլլեսին,
Եվ հըզոր սիրտը կըրծքի տակ եփ էր գալիս կըռվի համար:
Ինչպես ինձը, որ թըփուտից դուրս թըռչելով հանկարծակի
{{տող|590}}Դեպի որսորդն է խոյանում առանց երբեք վախենալու
Պառականի հաչոցներից, ու որսորդն իսկ եթե կանխի,
Վիրավորի նըրան, բայց նա չի դադարում խիզախելուց,
Մինչև կըռվի մեջ չըմըտնի և կամ պարտված չընկնի անշունչ,—
Այսպես նաև հըռչակավոր Անտենորի արի որդին
Ըսպասում էր հանդըգնաբար Աքիլլեսի հետ չափվելու,
Եվ իր հուժկու, բոլորաձև ասպարը նա առաջ պարզած
Ու նիզակը դեպի վերև՝ աղաղակեց ահագնաձայն.
«Երևի թե հույս ունես դու քո սըրտի մեջ, ո՛վ Աքիլլես,
Քանդել այսօր իսկ քաջափառ տըրոյացոց քաղաքը մեծ։
{{տող|600}}Օ, ո՛չ, անգետ, շատ աղետներ կան քեզ համար պահված այնտեղ,
Զի քաղաքի ներսում անթիվ մարտիկներ կան քաջակորով,
Որոնք իրենց ծընողների, որդիների, կանանց համար
Կըպաշտպանեն Իլիոնը սուրբ, և որքան էլ քաջ լինես դու,
Սարսափելի պատերազմող՝ պիտի գըտնես մահըդ այնտեղ»։
Այսպես ասաց և արձակեց նիզակը նա ծանըր ձեռքով
Եվ անվըրեպ զարկեց նըրա ծընկան տակից հաստ ոլոքին.
Եվ նորակերտ սըռնապանը, որ անագից էր պատրաստված,
Հընչեց ուժգին, բայց պըղընձյա սըլաքն առանց այն շամփրելու
Դարձավ դեպ ետ. աստվածային պարգևն արգելք եղավ նըրան։
{{տող|610}}Պելյանն այդտեղ աստվածատիպ Ագենորի վըրա վազեց,
Բայց Ապոլլոնը խանգարեց, որ նա այդտեղ փառք վաստակի,
Խըլեց իսկույն Ագենորին, ծածկեց նըրան թանձըր մեգով
Եվ գուպարից դուրս հանելով տարավ հեռու, ապա դարձավ
Ու Պելյանին խաբեությամբ խուռն ամբոխից մի կողմ մըղեց։
Ապոլլոնը Ագենորի կերպարանքով առաջն ելավ
Եվ հալածեց Պելիսյանին արագաքայլ իր ոտքերով։
Գուշակն այսպես Պելիսածնին հալածելով դաշտի միջով՝
Պըտտեցնում էր հորձանահոս Սկամանդրի ափով նըրան
Մի քանի քայլ առաջ ընկած, Ապոլլոնը այս նենգությամբ
{{տող|620}}Խաբս էր տալիս Աքիլլեսին, որ հույս ուներ հասնել նըրան։
Մինչդեռ փախչող տըրոյացիք միահամուռ և գունդագունդ
Խուճապելով խուժում էին քաղաքը բաց դարբասներից։
Լըցվում էր մեծ քաղաքն ամբողջ կըռվից փախչող փաղանգներով,
Ու ոչ մեկը սիրտ չէր անում պարըսպից դուրս ըսպասելու՝
Իմանալու, թե ո՛վ էր ողջ և ո՛վ մեռած՝ պատերազմում,
Այլ բոլորը խառնախուճապ, որոնց ծընկներն ու սըրունքներն
Ուժ ունեին՝ խելակորույս քաղաքից ներս էին խուժում։
</poem>
== Երգ քսաներկուերորդ։ Հեկտորի մահը ==