== Երգ քսաներեքերորդ։ Պատրոկլեսի թաղումը. Խաղեր ==
<poem style='margin:0ex 5ex'>
{{տող|1}}Մինչդեռ այսպես ողբում էին տըրոյացիք քաղաքի մեջ,
Աքայեցիք ետ դառնալով Հելլեսպոնտի ափերն հասան
Ու հապըշտապ ցըրիվ գալով՝ ամեն մարդ իր նավը գընաց:
Բայց Աքիլլը թույլ չըտըվեց միրմիդներին ցըրիվ գալու,
Եվ կանգնելով իր քաջերի միջև՝ այսպես ասաց նըրանց.
«Արագաձի միրմիդոններ, բարեկամնե՛րս հավատարիմ,
Մի՛ արձակեք ձեր կառքերից նըժույգներին սալասըմբակ,
Այլ մենք այսպես, մեր ձիերով ու կառքերով՝ Պատրոկլեսի
Մոտ գընալով- ողբանք նըրան ու տանք պատիվ մահացյալին։
{{տող|10}}Իսկ երբ ողբով ու հեծությամբ հագենան մեր սըրտերն, այնժամ
Երիվարներն արձակելով՝ բոլորս մեկտեղ ընթրիք կանենք»։
Ասաց և ողբն իր ըսկըսեց, ու ձայնակցեց գունդը նըրան։
Դիակի շուրջ երեք անգամ պըտըտցըրին նըժույգներին,
Եվ Թետիսը սըրտաճըմլիկ լաց ու կոծի դըրդեց նըրանց:
Թըրջվեց ավազն արտասուքով, թըրջվեցին և զենք ու զըրահ:
Այսպես լալիս էին նըրանք կարոտն իրենց մեռած քաջի.
Եվ նըրանց մեջ բազմահառաչ ողբ ըսկըսեց Աքիլլը նախ՝
Մարդախոշոշ իր ձեռքերը ընկերոջ սառ կըրծքին դըրած։
«Ուրախացիր, Պատրոկլ իմ քաջ, դըժոխքում էլ մի՛ տըխրի դու,
{{տող|20}}Կատարում եմ բոլորն ահա, ինչ որ ես քեզ խոստացել եմ:
Հեկտորի դին բերի, որ տամ հոշոտելու մեր շըներին,
Եվ տասներկու տըրոյացի գեղատեսիլ պատանիներ
Խարույկիդ մոտ խողխողելու ի վըրեժ քեզ, ի՛մ սիրելիս»։
Ասաց, արարք մի անարժան որոճալով Հեկտորի դեմ:
Բերանքսիվայր գըցեց նըրան Մենիտյանի դագաղի մոտ,
Փոշիներում. իսկ մյուսները զենքերն իրենց մերկանալով՝
Արձակեցին մեծախըրխինջ նըժույգներին սալասըմբակ
Եվ խիտ առ խիտ նըստոտեցին Աքիլլեսի նավերի շուրջ.
Իսկ Աքիլլը նըրանց համար սուգի սեղան բացեց առատ:
{{տող|30}}Մեծամարմին ճերմակ ցուլեր թավալվեցին երկաթի տակ,
Հոտից բերված գառներ բազում, այծեր պարարտ ու պապաչուն,
Եվ ճարպալից խոզեր մարմնեղ՝ ձյունասպիտակ Ժանիքներով,
Եփվում էին խորովվելով Հեփեստոսյան բոցի վըրա:
Մենիտյանի դիակի շուրջ արյունն առվի պես էր հոսում։
Բայց արքաներն աքայեցոց առած քաջոտն Աքիլլեսին,
Տանում էին Ագամեմնոն թագավորի մոտ, հազիվ-հազ
Համոզելով նըրան՝ ցասկոտ՝ իր մըտերմի մահվան վըրա:
Երբ Ատրիդի վըրանն հասան՝ պատվիրեցին անմիջապես
Քաջախոսնակ քարոզներին, որ կըրակի վըրա դընեն
{{տող|40}}Ամենամեծ եռոտանին և հորդորեն Պելիսյանին
Լըվացվելու, մաքըրվելու համար փոշուց և արյունից:
Իսկ նա մերժեց հաստատապես ու մինչև իսկ երդում արավ.
«Երդվում եմ ես Արամազդով՝ վեհագույնովն աստվածների,
Որ գըլուխըս ջուր չի տեսնի, մինչև որ ես Պատրոկլեսին
Չայրեմ հըրով ամենասուրբ ու չըկանգնեմ շիրիմ նըրան,
Եվ չըկըտրեմ մազերըս ես. ուրիշ ոչ մի ցավ այսքան խոր
Չի խոցելու սիրտըս երբեք, քանի դեռ ես կենդանի եմ:
Սակայն հիմա հըպատակվենք մենք տաղտկալի կերակուրին,
Իսկ առավոտ, լույսը բացված, ո՛վ թագավոր Ագամեմնոն,
{{տող|50}}Հըրամայիր դու քո մարդկանց, որ անտառից փայտ փոխադրեն
Ու պատրաստեն ինչ որ պետք է մահացյալի թաղման համար,
Խավարի գիրկը գընալու, որպեսզի հուրն այրի նըրան,
Անհետացնի իմ աչքերից, և զորքը իր գործին անցնի»։
Այսպես ասաց, և բոլորը հավանություն տըվին նըրան.
Ապա ընթրիք պատրաստելով կերան մեկտեղ ու խըմեցին,
Մինչ հագեցան նըրանց սըրտերը ընդհանուր կերուխումից:
Իսկ երբ քաղցի և ծարավի նըրանց փափագը լիացավ,
Ոտքի ելան ու գընացին վըրանների մեջ քընելու:
Միայն Աքիլլն արտասվալից՝ բազմաշառաչ ծովի ափին
{{տող|60}}Պառկած տըխուր հառաչում էր շըրջապատված միրմիդներով,
Ուր մըշտածուփ ծովն էր անվերջ ծեծում իր ափն ալիք-ալիք:
Նինջն իր թեթև թևերն այնտեղ Պելիսյանի վըրա փըռեց
Փարատելով նըրա սըրտից բոլոր վըշտերը ծանրագին,
Քանզի սաստիկ հոգնած էին անդամները նըրա բոլոր
Մըրըրկաշունչ Իլիոնի շուրջ քաջ Հեկտորին հալածելուց:
Այդտեղ ահա, հոգին անբախտ Պատրոկլեսի ներկայացավ
Աքիլլեսին՝ ամեն բանով իրեն նըման, գույն ու գեղով,
Եվ աչքերով, և հասակով, ձայնով, — ամեն ինչով նըման,
Եվ վերից-վար նույն իր շըքեղ հանդերձները հագած բոլոր
{{տող|70}}Եվ Պելյանի գրլխավերև կանգնած՝ այսպես ասաց նըրան.
«Նընջում ես դու, ո՛վ Աքիլլես, արդեն իսպառ ինձ մոռացած.
Սիրում էիր կենդանությանս, իսկ երբ մեռա ինձ լըքեցի՞ր։
Թաղիր ինձ շուտ, որ դըժոխքի դըռնից մըտնել կարողանամ,
Մեռելների ուրվականներն ինձ հեռու են քըշում դըռնից,
Ու չեն թողնում անցնեմ գետից մեռելների հետ խառնըված,
Եվ շըրջում եմ թափառական՝ լայնադարբաս դըժոխքի շուրջ:
Ձեռքըդ տուր ինձ՝ կարոտյալիս. ես դըժոխքից ետ չեմ դառնա
Եթե դուք ինձ, սիրելիդ իմ, կրակի վրա պատվեք մի հեղ։
Քեզ հետ այլևս, ինչպես առաջ, ընկերներից հեռու նըստած
{{տող|80}}Սիրով խորհուրդ չենք անելու. դըժնյա օրհասն ինձ կուլ տըվեց,
Օրհասը, որ ծընված օրես վիճակված էր ինձ ի վերուստ։
Եվ քե՛զ համար, աստվածատիպ ո՛վ Աքիլլես, պահված է աստ
Ընկնել, ավաղ, քաջամարտիկ տըրոյացոց պարըսպի տակ։
Մի այլ խընդիր էլ ունեմ քեզ, թե կամենաս դու կատարել.
Ոսկորներըս, ո՛վ Աքիլլես, քոնոնցից մի՛ հեռու դընի,
Այլ ամփոփիր ի միասին, ինչպես մեկտեղ ենք մեծացել
Ձեր հարկի տակ, երբ դեռ մանուկ՝ ձեզ մոտ բերեց Մենիտիոսն ինձ
Ոպոյիսից՝ մի ցավալի ըսպանության համար, որ ես
Ի գործ դըրի Ամփիդամի որդու վըրա ակամայից,
{{տող|90}}Ինչ-որ փոքրիկ ուլի համար իրարու հետ վեճի մըտած։
Այն ժամանակ Պելևս ասպետն առավ ինձ իր ապարանքում
Եվ խընամեց որդու նըման, ինձ քեզ ընկեր անվանելով։
Այսպես նաև թող որ նույն տեղն ամփոփի մեր ոսկերոտին
Ոսկի սափորն այն գեղեցիկ, որ քեզ տրվեց մայրըդ արգո»։
Մոտենալով նըրան իսկույն Աքիլլն այսպես պատասխանեց.
«Ասա՛, ընկեր իմ սիրելի, ինչո՞ւ համար եկար այստեղ.
Եվ մի առ մի, ամուր-ամուր պատվիրում ես այդ բոլորն ինձ։
Ուրախությամբ կըկատարեմ բոլորն, ինչ որ ասում ես դու,
Բայց ավելի մոտեցիր ինձ, որ գըրկըվենք մի ակընթարթ
{{տող|100}}Եվ ըսփոփվենք իրար գըրկում աղեկըտուր արտասվելով»։
Ասաց, պարզեց ձեռքերը նա, բայց գիրկը իր թափուր մընաց,
Քանզի հոգին ծըխի նըման գընաց մըտավ խորքը երկրի:
Զարթնեց Աքիլլն ու ծափ տալով այս ցավագին խոսքերն ասաց.
«Ո՛վ աստվածներ, դըժոխքումն էլ ուրեմըն կա, երևում է,
Մարդու ոգի և ուրվական, թեկուզ մարմինն անթաղ լինի.
Քանզի անբախտ Պատրոկլեսի հոգին այս ողջ գիշերն ի բուն
Եկավ կանգնեց գըլխիս վերև արտասվագին և սըգավոր
Ամեն ինչով իրեն նըման ու տըվեց ինձ պատվիրաններ»:
Այսպես ասաց և բոլորի մեջ արծարծեց ողբի եռանդ։
{{տող|110}}Եվ վարդամատն Առավոտը գըտավ նըրանց ողբ անելիս
Այդ ցավալի դիակի շուրջ. Ագամեմնոն արանց արքան
Առավոտ վաղ հանեց բոլոր վըրաններից զինվորներին,
Որ փայտ բերեն ջորիներով, և նըրանց պետ նըշանակեց
Մերիոնեսին արիասիրտ՝ Իդոմենի քաջ ծառային։
Եվ գընացին փայտատներով ու պընդոլոր պարաններով,
Ջորիներին առաջն արած, ու կըտրեցին երկար ճամփա.
Ելան դեպ վեր, իջան դեպ վար, երբեմըն աջ, երբեմըն ձախ,
Ու հասնելով բյուրակընյա Իդա լեռը անտառապատ,
Ըսկըսեցին հեսանասուր պըղինձներով աշխուժորեն
{{տող|120}}Կըտրել հըսկա կաղնի ծառեր ու շառաչմամբ գըցել գետին:
Ապա կարճ-կարճ կըտրատելով փայտը բարձին ջորիներին
Ու բըռնեցին դարձի ճամփան աքայեցիք ըշտապ–ըշտապ
Թավուտներից դեպ դաշտավայր շուտ հասնելու տենչով վառված:
Զինվորներից յուրաքանչյուրն իր հետ մի մեծ կոճղ էր բերում
Իդոմենի ժիր ըսպասյակ Մերիոնեսի հըրամանով:
Ու թափեցին ծովեզերքում, ուր Աքիլլեսն էր որոշել
Կանգնել շիրիմ մի բարձրաբերձ՝ Պատրոկլեսի և իր համար:
Երբ ամեն կողմ առատորեն լըցվեց փայտի մեծ կույտերով,
Զինվորները բոլորն այնտեղ նըստոտեցին շուրջանակի,
{{տող|130}}Եվ Աքիլլեսն հըրամայեց քաջամարտիկ միրմիդոնաց
Զինավառվել անմիջապես ու կառքերը լըծել բոլոր։
Եվ անհապաղ ելան նըրանք, հագան իրենց զըրահ ու զենն
Ու նըստեցին կառքերն իրենց թե՛ կառավար և թե՛ ռազմիկ։
Ձիավորներն առաջ անցան, ետևից ամպն հետևակաց,
Որոնց միջից ընկերները տանում էին Պատրոկլեսին,
Ծածկելով դին իրենց գըլխից կըտրած գըցած գիսակներով:
Իսկ Աքիլլեսը ետևից գըլուխն էր բըռնել տըրտմաթաթավ
Զի ընկերոջն իր անբասիր՝ դըժոխքի տուն էր ուղարկում։
Եվ երբ նըրանք Աքիլլեսի նըշանակած տեղը հասան,
{{տող|140}}Պատրոկլեսին դըրին գետին ու դիզեցին փայտը շեղջ–շեղջ:
Այնժամ դյուցազն Աքիլլեսի միտքը ուրիշ մի բան ընկավ.
Փայտակույտից հեռու կանգնած կըտրեց իր շեկ մազերը նա,
Որ թողնում էր երկարելու Սպերքիոս գետին ի ձոն,
Եվ աչքերը ծովին հառած՝ այսպես խոսեց հառաչելով.
«Սպերիքե՛, Պելևս հայրըս ի զուր սըրտանց ուխտ արավ քեզ,
Որ ես կըռվից երբ ողջ-առողջ դառնամ սիրուն իմ հայրենիք,
Գանգուրներըս քե՛զ նըվիրեմ, մատուցելով զոհ սըրբազան,
Մորթեմ հիսուն պարարտ խոյեր աղբյուրներիդ ակունքի մոտ,
Որտեղ ունես դու մի սուրբ դաշտ ու մի բագին անուշաբույր:
{{տող|150}}Այսպես ուխտեց ծերը, սակայն թողիր իղձը դու անկատար:
Եվ արդ, քանզի չեմ դառնալու ես հայրենիքն իմ սիրասուն,
Գիսակներըս տալիս եմ ես Պատրոկլեսին առնի տանի»:
Այսպես ասաց ու մազերը իր սիրելու ձեռքում դըրեց
Եվ ամենքի սիրտը լըցրեց աղեկըտուր լաց ու կոծով։
Անտարակույս կըողբային նըրանք մինչև արևամուտ,
Եթե Աքիլլն Ագամեմնին մոտենալով չասեր նըրան.
«Ո՛վ Ատրիդես, զի աքայանք քեզ ավելի շուտ են լըսում,
Ասա՛ նըրանց, որ բավական համարեն լաց ու կոծն այսքան,
Եվ խարույկից հեռանալով, հըրամայիր զորքի համար
{{տող|160}}Առատ ընթրիք պատրաստելու, իսկ մենք մոտիկ սըրտակիցներս
Մահացյալի մասին հոգանք, պետերն էլ թող մընան այստեղ»։
Եվ անսալով Աքիլլեսին, Ագամեմնոն արանց արքան
Հըրամայեց զորքին իսկույն ցըրվել դեպի նավերն իրենց:
Եվ մընացին այնտեղ միայն հուղարկավոր մարդիկ, որոնք
Պատրաստեցին խարույկ՝ հարյուր ոտնաչափ լայն տարածությամբ
Եվ խարույկի վըրա դըրին մահացյալին՝ խոցված սըրտով։
Փայտակուտի առջև ապա փողոտեցին իրար ետև
Պարարտ խաշներ և ծանրաքայլ ու կորեղջյուր ցուլեր բազում,
Եվ առնելով մեծահոգի Աքիլլեսը ճարպը նըրանց՝
{{տող|170}}Ոտքից գըլուխ ամբողջովին ծեփեց մարմինը Պատրոկլի
Ու շուրջ–բոլոր շարեց մորթված միսը մեծ-մեծ կըտորներով,
Եվ զետեղեց դիակի շուրջ յուղ ու մեղրի շատ սըրվակներ,
Փայտակույտի վըրա նետեց հըսկա ուժով հանկարծակի
Ահիպարան չորս նըժույգներ, հառաչելով հոգու խորքից:
Արքան ուներ ինը հատ շուն իր սեղանից կերակըրված.
Փողոտելով նա երկուսին՝ փայտակույտի վըրա նետեց։
Եվ մըտադրած ոճիրը ժանտ ի գործ դըրավ, սուր պըղընձով
Խողխողելով տըրոյացի տասներկու քաջ պարմաններին
Նետեց այնտեղ, որ խարույկի բոցը ահեղ լափի նըրանց,
{{տող|180}}Եվ սիրելի իր ընկերոջն այսպես ասաց հուժկու ձայնով.
«Ուրախացի՛ր, ով Պատրոկլե, դու դըժոխքի տան մեջ անգամ.
Կատարում եմ ահա ինչ որ քեզ խոստացա ես նախապես.
Տըրոյացի տասներկու քաջ պատանիներ նըշանավոր
Այրըվում են քեզ հետ ահա ամենակուլ բոցերի մեջ.
Իսկ Հեկտորին ոչ թե հըրին, այլ շըներին տամ պիտի կեր»։
Այսպե՛ս սպառնաց, բայց շըները մարմնին մոտիկ չէին գալիս,
Զի Աստղիկը՝ դուստրը Զևսի հեռու էր միշտ վանում նըրանց
Գիշեր-ցերեկ և օծում էր վարդի յուղով Հեկտորի դին,
Որ Աքիլլեսն այն քարշ տալիս՝ վերք չըբացվի մարմնի վըրա:
{{տող|190}}Իսկ Ապոլլոնը պարուրեց դիակն ամպով մի կապուտակ,
Որ երկընքից մինչև գետինն իջած ծածկում էր այնքան տեղ,
Որքան մարմինն էր գըրավում, որ բոցավառ արևը բարկ
Չըչորացնի թարմ անդամներն ու մըկանները Հեկտորի։
Բայց փայտակույտը Պատրոկլի դիակի տակ չէր բըռընկվում։
Այն ժամանակ Աքիլլը ժիր ուրիշ միջոց մի մըտածեց.
Փայտակույտից հեռանալով խընդրեց երկու քամիներին՝
Բորեասին ու Զեփյուռին, ուխտեց ընտիր-ընտիր զոհեր,
Եվ ոսկեղեն իր բաժակով ճոխ նըվերներ հեղելով նա
Աղաչում էր նըրանց, որ գան ու բորբոքեն հուժկու շընչով
{{տող|200}}Խարույկի հուրն ու դիակներն այրեն ուժգին բոցերի մեջ։
Արագաթև Իրիսն այնժամ ի լուր նըրա աղերսանքին,
Փութաց իսկույն, որ մեծաշունչ քամիներին պատգամ տանի։
Զեփյուռի տանը հավաքված ուրախանում էին նըրանք.
Ու կանգ առավ կըճյա շեմքի վըրա Իրիսն անմիջապես:
Ոտքի ելան բոլոր հողմերն իսկույն, հենց որ տեսան նըրան,
Եվ ամեն մեկը նըրանցից նըրան իր մոտ էր հրավիրում,
Բայց Իրիսը չուզեց նըստել ու հողմերին այսպես ասաց.
«Ես ժամանակ չունեմ այստեղ նըստելու ձեր խրախճանքին,
Պետքէ գընամ դեպ հոսանքներն Օվկիանոսի, եթովպացոց
{{տող|210}}Երկիրն հեռու, որտեղ զոհեր են մատուցում աստվածներին.
Գընում եմ, որ նըվերներին հաղորդակից լինեմ և ե՛ս։
Բայց Աքիլլեսն աղաչում է, խոստանալով ընտիր զոհեր,
Որ դուք, Զեփյո՛ւռ և Բորեա՛ս, գընաք իսկույն ու բորբոքեք
Խարույկը այն, որի վըրա Պատրոկլեսի դին է դըրված,
Որի համար ողբում են ողջ աքայեցիք միահամուռ»։
Ասաց Իրիսն ու հեռացավ, ելան հողմերն ահեղագոչ
Եվ քըշելով ամպերն իրենց առջևից մեծ դըղըրդյունով
Թռան դեպ ծով, ուր բարձրացան ալիքների հըսկա լեռներ
Ու հապըշտապ ժամանելու նըրանք Իլիոն՝ հուժկու շնչով
{{տող|220}}Փայտակույտի վրա ընկան, ու ճարճատեց կըրակն ահեղ:
Փըչում էին գիշերն ի բուն, արծարծելով կըրակը բորբ.
Եվ Աքիլլեսն ամբողջ գիշեր կրկնատաշտակ իր բաժակով
Ոսկյա կըժից գինին առնում ու հեղում էր գետնի վըրա.
Թըրջում էր հողն ու ձայն տալիս Պատրոկլեսի թըշվառ հոգուն։
Ինչպես հայրն է դառնակըսկիծ սուգ անում իր նորափեսա
Միակ որդու ոսկորները խարույկի մեջ այրըվելիս, —
Այդպես ողբում էր դառնապես Աքիլլեսը խելակորույս
Եվ անդադար հառաչելով պըտըտվում էր խարույկի շուրջ։
Իսկ լուսաբեր Արուսյակը, երբ որ ելավ երկրի վըրա,
{{տող|230}}Որից հետո ծովի վըրա քըրքմահանդերձ Այգն է ծագում,
Բոցը մարեց Պատրոկլի տակ, ու խարույկի հուրը հանգավ:
Թողին հողմերն ու տուն դարձան, սըլանալով Թրակյան ծովից
Հուզված էր ծովն ալեծածան ու մըռընչում էր հողմակոծ։
Աքիլլեսը հոգնած էր խիստ և խարույկից հեռանալով,
Գընաց պառկեց,և քունն անուշ իջավ վըրան անմիջապես։
Մյուսներն այնժամ Ատրիդեսի շուրջը եկան հավաքվեցին,
Որոնց ոտքի ձայնից զարթնեց Աքիլլեսն ու այսպես ասաց.
«Ագամեմնոն, և դուք բոլոր իշխաններըդ աքայեցոց,
Նախ և առաջ սև գինիով մարեք խարույկն ամբողջապես,
{{տող|240}}Որքան տեղ որ կըրակի մեծ զորությունը տեղ է բըռնել,
Որից հետո հավաքեցեք Մենիտյանի ոսկերոտին
Եվ խընամքով առանձնացրեք. նըրանք շատ հեշտ են ճանաչվում,
Զի խարույկի մեջտեղն էր նա, իսկ մյուսները, խառնիխուռն,
Երիվարներն ու պատանիք կրակի եզրերն էին վառվում։
Եվ աճյունը զետեղելով մի ոսկեղեն սափորի մեջ
Ծեփեցեք այն երկտակ ճարպով, մինչև ինքս էլ կիջնեմ դըժոխք։
Չեմ ուզում որ այնքան էլ մեծ դամբան շինվի նըրա համար,
Այլ լոկ համեստ մի հողաթումբ, իսկ հետո դուք աքայանքըդ,
Որ պիտ ապրեք ինձանից ետ, նավերի մոտ կըկառուցեք
{{տող|250}}Մեծատարած ու բարձրաբերձ մի դամբարան` մեզ երկուսիս»:
Այսպես ասաց, և անսացին նըրանք դյուցազն Աքիլլեսին։
Նախ մարեցին սև գինիով նըրանց խարույկն ամբողջապես,
Որքան տեղ որ բոցն էր բըռնել, աճյունը իջավ, նըստեց.
Ապա լալով հավաքեցին հեզաբարո Պատրոկլեսի
Ոսկորները սափորի մեջ, ծածկեցին այն երկտակ ճարպով
Եվ խորանի խորք դընելով՝ նուրբ կըտավով ըսքողեցին։
Խարույկի շուրջը գըծեցին բոլորաձև մի գերեզման,
Խոր փորեցին ու պեղելով հողը փըխրուն՝ կուտակեցին
Եվ կանգնելով մեծ հողաթումբ, թողին նըրանք ու հեռացան։
{{տող|260}}Իսկ Աքիլլը ժոլովրդին շըրջանաձև նըստեցնելով,
Նավից հանեց մըրցանակներ՝ եռոտանի, փայլուն սաներ,
Երիվարներ ու ջորիներ, ու կառափներ հաղթ եզների,
Բազմապիսի փայլուն իրեր ու գեղիրան սիրուն կանայք:
Նախ և առաջ նա գեղեցիկ մըրցանակներ նըշանակեց
Կառքով արագ թըռչողներին,— ձեռագործի հըմուտ մի կին
Եվ կանթավոր մի մեծ կաթսա՝ քըսաներկու կապիճանոց։
Սա առաջնին. իսկ երկրորդի համար դըրեց նա մի զամբիկ
Վեց տարեկան, դեռևս անվարժ, որ հըղի էր ջորու սաղմով:
Եվ երրորդին՝ չորս կապիճնոց մի սան, կըրակ դեռ չըտեսած
{{տող|270}}Արծաթափայլ ու պաղպաջուն և չորրորդի համար ապա
Դըրեց երկու տաղանդ ոսկի. հինգերորդին՝ մի դաշխուրան:
Ապա ոտքիելած Աքիլլն՝ այսպես ասաց արգիացոց.
«Ո՛վ Ատրիդես և դուք բոլոր պըղընձազգեստ աքայեցիք,
Այս պարգևներն ըսպասում են այստեղ կառքով մըրցողներին:
Եթե հանդեսն այս աքայանք սարքեին ա՛յլ մարդու համար,
Ես առաջին պարգևն անշուշտ առած՝ վըրան կըտանեի:
Գիտեք, որ իմ երիվարներն աննըման են արիությամբ.
Զի սերում են անմահներից, Պոսեյդոնը տըվեց նըրանց
Պելևս հորըս իբրև պարգև, իսկ Պելևսն էլ ինձ պարգևեց։
{{տող|280}}Բայց ես մըրցման չեմ մըտնելու, ձիերս պետք է հանգըստանան:
Օ՜, կորցըրին մի այնպիսի փառապըսակ վարիչ նըրանք,
Որը հաճախ յուղն հոսանուտ վար էր թափում նըրանց բաշից,
Լըվանալով մաքուր ջըրով. կանգնած հիմա արտասվաթոր
Նըրա սուգն են անում նըրանք, բաշով գետինը ավլելով:
Իսկ դուք մյուս քաջ աքայեցիքդ, ով որ վըստահ է ձեզանից
Իր ձիերի և ամրակազմ կառքի վըրա, թող գա հանդես»։
Ասաց Պելյանն, ու շատերը աշխուժորեն առաջ եկան։
Առաջինը հանդես եկավ Եվմելոսը՝ մարդկանց արքան,
Որ քաջ որդին էր Ադմետի և գերապանծ կառահըմուտ։
{{տող|290}}Նըրանից ետ ելավ Տիդյան Դիոմեդեսն հըսկայազոր,
Տրովյան ձիերը լըծելով, որ Էնիասից էր ավարել,
Իսկ Էնիասին ինքն Ապոլլոնը ազատեց ահեղ ժամին։
Ապա ելավ խարտյաշ Ատրիդ Մենելավը դյուցազնազարմ,
Լըծեց կառքին արագաթռիչ երկու աշխույժ նըժույգներին՝
Ագամեմնի Ճայիկը սև և իր Ճեպուկը սեփական։
Եքեպոլոսն ընծայեց այն Ագամեմնոն թագավորին
Այն պայմանով, որ նըրա հետ ինքը հողմոտ Իլիոն չըգա,
Այլ մընա տանն ու վայելի ճոխ պարգևներն Արամազդի,
Բընակվում էր հանգըստավետ Սիկիոնի մեջ արձականիստ։
{{տող|300}}Լըծեց Ճայիկն այդ սըրընթաց, որը պատրաստ էր արշավի:
Անտիլոքոսն ապա կազմեց նըժույգներն իր գեղեցկաբաշ,
Շըքեղ որդին Նելյան Նեստոր մեծահոգի թագավորի,
Կառքին լըծած Պիլոսածին սըրաթըռիչ երիվարներ։
Հայրը մոտիկ գալով որդուն՝ այս խըրատիչ խոսքերն ասաց.
«Քեզ, Անտիլոք, Արամազդը և Պոսեյդոնը դեռ մանկութ
Սերտ սիրելով՝ սովորեցրին ձի վարելու ամեն արվեստն,
Ուստի, որդիս, երկար-բարակ խըրատների կարիք չունես,
Դու քաջ գիտես նըշանի շուրջ դառնալ արագ, բայց ձիերըդ
Արշավի մեջ դանդաղ են շատ, վախենում եմ, թե վընասվես։
{{տող|310}}Սուր են ձիերը մյուսների, սակայն նըրանք չունեն քեզ չափ
Խելք ու շընորհք, ոչ էլ քեզ պես հըմուտ են ձի վարելու մեջ։
Ուստի, որդիս, արա այնպես, որ չըմընաս անմըրցանակ։
Հյուսնը խելքով, քան թե ուժով պետք է որ իր գործը տեսնի.
Նավավարն էլ իմաստությամբ ու խելքով է ղեկավարում
Իր սըրընթաց նավը մըթին մըրըրկածուփ ծովի վըրա.
Կառավարն էլ կառավարին անցնում է իր իմաստությամբ:
Իսկ ով որ իր կառքին միայն ու ձիերին վըստահանա,
Կըպըտըտվի ասպարեզում խելակորույս այստեղ–այնտեղ
Ու չի կարող հաղթահարել իր ձիերին արշավելիս։
{{տող|320}}Իսկ խելացի կառավարը թեկուզ վատթար նըժույգներով,
Աչքը հառած նըպատակին, մոտից կանցնի և գիտե թե
Նա ե՞րբ պետք է որ թուլացնի արջառենի փոկերը պիրկ,
Բայց նըրանց միշտ ամուր բըռնած՝ առաջն է նա մըտիկ անում։
Նըշանակետն ահա ցույց տամ, որ քո աչքից չըվըրիպի.
Մի գըրկաչափ չոր փայտ այնտեղ, գետնի վըրա խըփված է, տես,
Կաղնի է նա և կամ սոճի, որ չի փըտում անձրևներից,
Եվ երկու կողմ, աջից-ձախից կան ըսպիտակ երկու քարեր
Ճամփի բերան, և նըրա շուրջ ասպարեզը հարթ է բոլոր
Թերևըս դա գերեզման է մի հինավուրց մահկանացվի
{{տող|330}}Եվ կամ թե քար սահմանանիշ՝ հին մարդկանցից այդտեղ դըրված
Որը Աքիլլն արշավանքի դըրեց իբրև նըշանակետ:
Դու այդ քարի մոտից քերիր, վարելով քո ձիերն ու կառք,
Եվ պընդակապ աթոռիցըդ փոքր-ինչ դեպի ձախը ծըռվիր,
Ըսպառնաձայն մըտրակելով աջակողմյան երիվարին
Եվ թուլացրու բավականին երասաններն այդ նըժույգի։
Իսկ ձախ կողմի ձին նըշանի մոտից թող որ անցնի այնպես,
Որ կարծել տա, թե անիվը նըպատակին պիտի քըսվի:
Բայց այդ պահին ըզգուշացիր, որ չըլինի քարին դիպչես,
Շուռ տաս, փըշրես կառքըդ և քո նըժույգները վիրավորես,
{{տող|340}}Ուրախություն առթես այլոց և մընասինքըդ ամոթահար:
Ուրեմն եղիր ըզգուշավոր, և խելացի եղիր, որդիս,
Զի եթե դու նըպատակին շըփվես ընդհուպ և անց կենաս,
Ոչ ոք պիտի չըկարենա այլևս հասնել քեզ, կա անցնել,
Նույնիսկ եթե քո ետևից Ադրեսդի վեհ որդին Արիոնն
Իր ձին վարի սըրաթըռիչ, որը ծընունդ էր աստըծու,
Եվ կամ այստեղ սընված ընտիր նըժույգները լավմեդոնյան»։
Այսպես ասաց Նելյան Նեստորն ու դարձավ իր տեղը նըստեց,
Այս կարևոր խորհուրդները տալով որդուն՝ Անտիլոքին:
Հինգերորդը Մերիոնեսն իր ձիերը կարգավորեց
{{տող|350}}Կառք նըստելով. և գըցեցին բոլորն իրենց վիճակները.
Եվ շարժում էր Աքիլլն ինքը վիճակներն այդ՝ սաղավարտում։
Եվ առաջինը Նեստորյան Անտիլոքի վիճակն ելավ,
Նըրանից ետ ելավ վիճակը Եվմելոս թագավորի.
Հետո ելավ Մենելավոս Ատրիդինը կորովատեգ.
Նրանից ետ արշավելու վիճակն ընկավ Մերիոնեսին
Եվ վերջինը արիագույն Դիոմեդի վիճակն ելավ:
Եվ կանգնեցին նըրանք կարգով, ու ցույց տըվեց Աքիլլն այնժամ,
Նըշանակետն հեռու դաշտում, և նըրա մոտ իբրև վըկա
Նա նըստեցրեց աստվածատիպ Փինիքսին՝ հոր կապարճակրին,
{{տող|360}}Որ հետևի արշավանքին ու ճըշմարիտն ասի արդար:
Այնժամ նըրանք բոլորն իրենց մըտրակները բարձրացնելով
Մըտրակեցին նըժույգներին, հորդորելով ուժգընաձայն:
Ձիերն իսկույն տեղից պոկված արշավեցին սըրաթըռիչ,
Փոշին նըրանց լանջքի տակից բարձրանում էր ամպի նըման,
Ու բաշերը հողմի շընչով ծըփում էին ու ծածանվում:
Կառքերը մերթ սողում էին բարեբեղուն գետնի վըրա,
Ու մերթ կարծես թըռչում օդով. կառավարներն ամուր նըստած
Վառվում էին հաղթանակի տենչով բորբոք, սըրտատըրոփ,
Հորդորելով նըժույգներին, որոնք թըռչում էին փոշում:
{{տող|370}}Իսկ երբ արդեն ձիերն իրենց վերջին ընթացքն էին առնում,
Շուռ գալով դեպ ծովն ըսպիտակ, այդտեղ արդեն կըրկնապատկվեց
Արիությունն, ու լափում էր տարածությունն ամեն նըժույգ։
Անդ Փերեսյան ձիերն արագ անցան բոլոր նըժույգներից,
Նըրանցից ետ ցոլում էին Դիոմեդյան գեղազատներն
Տըրոյայից, ոչ թե հեռու, այլ շատ մոտիկ, կառքին ընդհուպ,
Որ թըվում էր ամեն վայրկյան պիտ ելնեին կառքի վըրա,
Որոնց շունչը տաքացնում էր թիկունքը լայն՝ Եվմելոսի.
Գըլուխները նըրա վըրա բըռնած սուրում էին նըրանք,
Որոնք գուցե և անցնեին, կամ թողնեին երկբայելի
{{տող|380}}Հաղթությունը, եթե Տիդյան Դիոմեդի վըրա, Գուշակ
Ապոլլոնը ոխ չունենար, որ մըտրակը գըցեց ձեռքից։
Նա զայրացավ և աչքերից Դիոմեդի արցունք հոսեց,
Երբ տեսավ, որ զամբիկները թըռչում էին արշավասույր,
Մինչ իրենները անմըտրակ դանդաղեցրին ընթացքն իրենց:
Բայց նենգությունն Ապոլլոնի Դիոմեդես Տիդյանի դեմ
Չըվըրիպեց Աթենասի սուր աչքերից, որ շուտ հասավ,
Տըվեց մըտրակը Տիդյանին և ձիերին ուժ ներշընչեց,
Եվ Ադմետի որդու ետևն ընկած ցասկոտ աստվածուհին
Կոտրեց լուծը նըժույգների ու ճայիկները խըրտնեցին,
{{տող|390}}Արշավեցին ճամփից ելած, քեղին անլուծ ընկավ գետին,
Եվ Եվմելոսն անվի մոտից նըստարանից վայր գըլորվեց.
Արմունկները, քիթն ու բերանը քերծվեցին արյունոտված,
Ճեղքվեց ճակատն հոնքերի մոտ, և լըցվեցին արտասուքով
Նըրա աչքերն ու կոկորդում նըվաղեց ձայնը զորավոր։
Իսկ Դիոմեդը թեքելով իր նըժույգներն առաջ անցավ
Մյուս բոլորից, զի Պալլասը տրվեց կորով նըժույգներին
Ու նըրան՝ փառք, որից հետո Մենելավոսն էր սըլանում։
Բայց Անտիլոքն այսպես հորդոր տըվեց իր հոր նըժույգներին.
«Դո՛ւք էլ թըռեք, երիվարնե՛րս, արագացրե՛ք ընթացքը ձեր,
{{տող|400}}Չեմ պահանջում ես ձեզանից, որ դուք մըրցման մըտնեք խիզախ
Քաջ Տիդյանի ձիերի հետ, որոնց տըվեց Պալլասը ուժ
Եվ պարգևեց դյուցազունին հաղթանակի փառք ու պարծանք։
Բայց շուտ հասեք Ատրիդյանի նըժույգներին, ետ մի մընաք,
Որպեսզի ձեզ չամաչեցնի նըրա Սևուկ զամբիկը ժիր,
Եվ նա ինչո՞ւ զամբիկ տեղով պիտի ձեզնից առաջ անցնի:
Ասում եմ ձեզ ահավասիկ, և ասածըս կըկատարվի,
Այլևըս ձեզ հոգ չի տանի ազգաց հովիվ Նեստորը ծեր,
Այլ սայրասուր պըղընձով ձեզ նա կըսպանի, եթե երբեք
Անփույթ լինեք ու մըրցման մեջ տանեք պարգև նըվաստագույն:
{{տող|410}}O՛ն ուրեմն, Մենելավի նըժույգներին հասեք իսկույն,
Իսկ ես պիտի ի գործ դընեմ մի խորամանկ խաղ ու հընարք՝
Սըպըրդելու մի նեղ տեղից, և կարծում եմ՝ չեմ վըրիպի»:
Այսպես ասաց, և իշխանի սաստից ձիերն ակնածելով՝
Փոքըր մի պահ սուր սըլացան, և Անտիլոքն արիասիրտ
Շուտով տեսավ, որ նեղանում էր ճանապարհը գոգավոր:
Ձըմեռային անձրևն այնտեղ լըճանալով ճամփան քանդել,
Փոս էր գըցել բավական տեղ, Մենելավոսը այնտեղից
Սըլանում էր, վախենալով մյուս կառքերին զարնըվելուց։
Անտիլոքն էլ այդ ուղղությամբ ընթանալով, փոսի եզրից
{{տող|420}}Փոքր-ինչ շեղվեց և քըշում էր նըժույգները սալասըմբակ։
Մենելավոս արքան սոսկաց ու ձայն տրվեց Անտիլոքին.
«Անտիլոքե՛, ո՞ւր ես քըշում կառքըդ այդպես խելակորույս,
Նըժույգներիդ սանձը քաշիր, տեսնում ես, որ նեղ է ճամփան.
Ըսպասիր որ քիչ լայնանա, այն ժամանակ առաջ կանցնես,
Գուցե կառքներս ընդհարվելով՝ վընաս հասնի երկուսիս էլ»։
Այսպես ասաց. Անտիլոքը չըլըսելու տալով նըրան,
Էլ ավելի շատ տաքացավ ու մըտրակեց իր ձիերին։
Եվ որքան տեղ, որ կըտրում է գունդը հուժկու ձեռքից նետված,
Երբ մի կըտրիճ՝ երիտասարդ իր տարիքի ուժն է փորձում,-
{{տող|430}}Ձիերն այդքան առաջ անցան, ու ճայիկներն ետ մընացին,
Մենելավոսն ինքը դիտմամբ քաշեց նըրանց սանձերը ձիգ,
Որ մի գուցե սալասըմբակ նըժույգները ճանապարհին
Ընդհարվելով իրար հանկարծ շուռ տան կառքերն, ու մինչ իրենք
Դեպ հաղթանակն են սըլանում՝ ցած գըլորվեն փոշեթավալ:
Եվ կըշտամբեց նըրան խարտյաշ Մենելավոսն ահեղ ձայնով.
«Անտիլոքե՛, չըկա քեզնից ավելի չար, անօրեն մարդ.
Չըքվի՛ր, ճիշտ չէ, որ աքայանքս խոհեմ էինք համարում քեզ.
Բայց այդպիսով, առանց երդման դու մըրցանակ չես տանելու»։
Այս ասելով՝ ահեղաձայն խըրախուսեց իր ձիերին.
{{տող|440}}«Ինչո՞ւ եք ետ մընում, ձիերս, ինչո՞ւ համար եք վըհատվում.
Նըրանց ծընկները ձերինից ավելի շուտ պիտի հոգնեն,
Քանզի վաղուց ուժից ընկած՝ երկուսով էլ ծեր են արդեն»։
Այսպես ասաց, և արքայի սաստից նըրանք պատկառելով՝
Սըրաթըռիչ առաջ անցան ու շատ շուտով հասան նըրանց։
Աքայեցիք մըրցարանում նըստած՝ հանդեսն էին դիտում,
Մինչ կառքերը թըռչում էին դաշտից փոշի բարձրացնելով։
Նախ նըկատեց Իդոմենեսն արշավասույր նըժույգներին,
Որովհետև նըստած էր նա հրապարակում բարձըր մի տեղ
Եվ լըսելով կառավարի ձայնը հեռվից՝ նա ճանաչեց
{{տող|450}}Ու նըշմարեց առաջընթաց երիվարին երևելի։
Ոտքից գըլուխ ամբողջովին աշխետ էր նա, բայց ճակատին
Բոլորաձև, լուսնանըման մի ըսպիտակ նիշ ուներ նա:
Ոտքի ելավ Իդոմենեսն ու աքայանց այսպես ասաց.
«Ո՛վ սիրելի առաջնորդներ և իշխաններ արգիացոց,
Միմիայն ե՞ս, թե դո՛ւք էլ եք տեսնում արդյոք նըժույգներին։
Թըվում է ինձ, թե առաջից ուրիշ ձիեր են այդ սուրում,
Կառավա՞րն էլ ուրիշ մարդ է, բայց Եվմելի զամբիկներին
Ինչ-որ մի բան ետ է պահում, առաջ աչքի էին ընկնում։
Ես տեսա, որ նըշանակետն առաջինը նըրանք անցան,
{{տող|460}}Սակայն հիմա և ոչ մի տեղ ես չեմ կարող տեսնել նըրանց,
Որքան էլ որ պըտտեցնում եմ աչքըս դաշտում տըրոյական:
Կառավարի ձեռքից գուցե անձը ընկավ, կամ կետի շուրջ
Չըկարեցավ ամուր բըռնել և այն անցնել հաջող կերպով,
Եվ կամ գուցե ընկավ այնտեղ, ու շուռ եկավ կառքը նըրա,
Խըրտընեցին ձիերն անզուսպ ու դուրս եկան ճանապարհից:
Դո՛ւք էլ ելեք և նայեցեք, գուցե ես լավ չեմ որոշում,
Բայց թըվում է, թե հաղթողը էտոլացի զարմիկ է մի-
Դիոմեդը՝ քաջ Տիդեսի որդին իշխանն արգիացոց»:
Եվ Ոյիլյան Այաքսն այսպես պատասխանեց կոպիտ կերպով,
{{տող|470}}«Իդոմենե՛ս, ի՞նչ ես այդպես անժամանակ դու բարբաջում,
Որովհետև ահավասիկ բարձր աքայանց զամբիկներն են
Որ դեպի մեզ են սըլանում լայնատարած դաշտի միջով:
Աքայանց մեջ դու փոքըր չես քո տարիքով, ծեր ես արդեն
Եվ քո գըլխից աչքերըդ լավ չեն նըշմարում, բայց շարունակ
Շաղփաղփում ես, վայել չէ քեզ զըրախոսել բոլորովին,
Որովհետև այստեղ քեզնից ավելի լավ տեսնողներ կան։
Նույն զամբիկներն են արշավում, որ ըսկըզբից առաջ էին,
Եվ կառավարն էլ Ադմետյան Եվմելն ինքն է առաջընթաց»:
Կըրետացոց պետը ցասմամբ նըրան այսպես պատասխանեց.
{{տող|480}}«Ո՛վ Ոյիլյան Այաքըս դու, չարալեզու և կըռվարար,
Ըստորագո՛ւյնդ աքայանց մեջ, ապերասան մըտքի՛ տեր մարդ,
Արի գըրավ դընենք այստեղ եռոտանի կամ թե մի սան,
Եվ դատավոր թող լինի մեզ Ագամեմնոնն արդարամիտ,
Թե ո՞ր ձիերն են նախարշավ, որ հասկանաս տույժ կըրելով»։
Այսպես ասաց, և Ոյիլյան Այաքսն արագ ոտքի ելավ,
Բարկությունից մըռմըռալով, որ պատասխան տա խըստասիրտ:
Եվ նըրանց ոխն անտարակույս հեռու կերթար, եթե իսկույն
Աքիլլեսը վեր չըկենար և չըսաստեր նըրանց այսպես.
«Իդոմենե՛ս, Այա՛քս, այլևս վերջ տըվեք ձեր խիստ խոսքերին,
{{տող|490}}Ձեզ վայել չէ ժողովըրդի առաջ այդպես բանակըռվել:
Ինքներդ պիտի բարկանայիք, թե ուրիշներն այդ անեին:
Հանգիստ նըստած, բարեկամներս, նըժույգներին նայեցեք դուք,
Որոնք շուտով այստեղ, մեզ մոտ պիտի հասնեն հաղթանակած՝
Մըրցանակներ ըստանալու, այն ժամանակ պիտի տեսնեք,
Թե նըրանցից ո՛րը առաջ կըժամանի, ո՛րը հետո»։
Խոսքը հազիվ էր վերջացրել, երբ երևաց Տիդյանն ահա՛
Մըտրակելով ուսերն անդուլ իր ժիրաժիր նըժույգների,
Որոնք լափում էին ճամփան օդապարիկ մի թըռիչքով։
Ու դիզվում էր կառավարի վըրա փոշին ճանապարհի:
{{տող|500}}Ոսկեսար կառքն անագազարդ գըլորվում էր արագորեն,
Եվ անիվներն հազիվ էին հետքեր թողնում իրենց ետև,
Այնքան արագ էին թըռչում երիվարներն արշավասույր:
Դիոմեդեսն հասավ իսկույն ու շըրջանի մեջ կանգ առավ.
Քըրտինքն հոսում էր ձիերի պարանոցից ու լայն կըրծքից.
Դիոմեդեսն անմիջապես փայլուն կառքից ցատկեց գետին
Եվ մըտրակը հենեց լըծան. Սթենելոսն այն ժամանակ
Մըրցանակներն առավ փութով՝ մի կին և մի եռոտանի
Ընկերներին տըվեց տանեն, ինքն ըզբաղվեց նըժույգներով։
Նըրանից ետ կառարշավում էր Անտիլոքն երիտասարդ,
{{տող|510}}Դավով և ո՛չ արագությամբ անց կենալով Մենելավին,
Բայց Մենելավն ընդհուպ նըրա ետևից էր կառարշավում։
Որքան միջոց, որ լինում է կառքի միջև և ձիերի,
Երբ որ տերը կառքում նըստած սըլանում է դաշտի միջով,
Ձիու պոչի մազերի ծայրն քըսվում է գիլ եկող անիվին,
Այնպես մոտից է վազում ձին, որ միջոցը չընչին է շատ, -
Այդքանով էր ետ Մենելավն ըսքանչելի Անտիլոքից,
Մինչդեռ առաջ գընդակաչափ կար անջըրպետ նըրանց միջև:
Բայց նա արագ հասավ նըրան, զի բորբոքվում էր գընալով
Աշխուժությունն Ատրիդեսյան գիսակագեղ Սևուկ ճակի:
{{տող|520}}Եթե փոքր-ինչ ևս երկարեր նըրանց վազքի տարածությունն,
Այն ժամանակ Մենելավոսն անտարակույս կանցներ նըրան
Եվ հաղթությունն էլ վիճելի չէր մընալու նըրանց միջև։
Իսկ Մերիոնեսն՝ արիասիրտ ըսպասավորն Իդոմենի
Տեգընկեցի չափով ետ էր մընացել քաջ Մենելավից,
Զի գեղաբաշ նըժույգները դանդաղաշարժ էին նըրա,
Եվ ինքն անվարժ էր, անհըմուտ կառարշավի արվեստի մեջ։
Իսկ Ադմետի որդին հասավ ամենից վերջ, քարշ տալով իր
Կառքը չըքնաղ և առջևից երիվարները վարելով ։
Աքիլլեսը այդ տեսնելով՝ նըրա համար ցավեց սաստիկ
{{տող|530}}Եվ կանգնելով աքայանց մեջ այս թևավոր խոսքերնասաց.
«Առաջին քաջն ամենից վերջ է վարում իր ձիերն աշխույժ,
Բայց տանք երկրորդ մըրցանակը, որին անշուշտ արժան է նա.
Իսկ առաջինն առնի տանի Դիոմեդես Տիդյանը թող»։
Այսպես ասաց, և բոլորը հավան եղան նըրա վըճռին:
Եվ կըտային նըրան ճայիկն աքայեցոց հավանությամբ,
Եթե որդին վեհ Նեստորի՝ Անտիլոքը վիրավորված,
Վեր կենալով՝ Պելիսյանի դեմ այդպիսի դատ չըբանար.
«Եթե այդպես վարվես, Աքիլլ, վըրադ ես շատ պիտ բարկանամ:
Այդպես պատճառ բըռնելով դու, թե Եվմելի արագավազ
{{տող|540}}Ձիերն ու կառքն հարվածվեցին, բայց քաջ է նա, կառամարտիկ,
Մըրցանակըս պետքէ խըլե՞ս. անմահներին աղերսեր թող,
Այն ժամանակ անշուշտ այդպես բոլորից ետ չէր մընա նա:
Իսկ թե նըրան խըղճում ես դու, սիրելի է նա քեզ այդքան՝
Վըրանիդ մեջ ունես անբավ ոսկի, պըղինձ, խաշներ ունես,
Աղախիններ ունես բազում և նըժույգներ սալասըմբակ.
Տո՛ւր նըրանցից նըրան հետո, պարգև՝ թեկուզ իմից էլ մեծ,
Կամ ուզում ես՝ թեկուզ հիմա, որ քեզ գովեն աքայեցիք:
Ես զամբիկըս չեմ տա նըրան, աքայեցոց որդիներից
Ով ուզում է հանդես գա թող, բազուկներով մըրցի ինձ հետ»:
{{տող|550}}Այսպես ասաց. Աքիլլը ժիր ժըպտաց նըրա խոսքի վըրա,
Ուրախացավ, սիրում էր նա երիտասարդ Անտիլոքին,
Եվ դառնալով նըրան սիրով՝ այս թևավոր խոսքերն ասաց,
«Անտիլոքե՛, քանի որ դու պահանջում ես, որ Եվմելին
Պարգև տամ ես իմ վըրանից՝ ցանկությունըդ կըկատարեմ։
Կըտամ նըրան զըրահը, որ ավարեցի Աստրոպեից,
Որը վերջում շըրջապատված է անագով ճերմակափայլ.
Եվ կարծում եմ նըրա համար մի թանկարժեք պարգև է դա»:
Ասաց Պելյանն ու ընկերոջն՝ Ավտոմեդին հըրամայեց
Գընալ բերել իր վըրանից. և նա իսկույն վազեց բերեց
{{տող|560}}Տըվեց ձեռքը Եվմելոսի, որն ընդունեց ուրախությամբ։
Ոտքի ելավ ցաված սըրտով Մենելավը խարտիշահեր՝
Անտիլոքի դեմ սըրտմըտած. և պատվիրակն Ատրիդեսյան
Դըրեց նըրա ձեռքում մականն արքայական ու պատվիրեց,
Որ լուռ կենան արգիացիք, և դյուցատիպ մարդը ասաց.
«Այդ ի՞նչ արիր, Անտիլոքե՛, դու որ ուշիմ էիր միշտ էլ
Ըստվերեցիր իմ փառքը դու, նըժույգներին իմ նենգեցիր,
Մըղելով քո վատթարագույն ձիերն առաջ իմիններից:
Եվ արդ, ո՛վ դուք արգիացոց առաջնորդներ խորհըրդական,
Մեր երկուսի միջև եղեք դատավորներ անկողմնակալ։
{{տող|570}}Թող իմ մասին չասի ոչ մի պըղընձազգեստ աքայեցի,
Թե Մենելավն հանիրավի փառազըրկեց Անտիլոքին
Եվ ճայիկը առավ գընաց, մինչ իր ձիերն էին հոռի,
Սակայն ինքը զենքի ուժով ու բըռնությամբ գերահըզոր։
Լըսեք, ես ինքս եմ դատելու ու չեմ կարծում, թե մեկը իմ
Դատաստանից դըժգոհ մընա, դատըս արդար է լինելու:
Արդ, Նեստորի որդի՛դ շըքեղ, Անտիլոքե, այստեղ արի
Եվ ձիերիդ ու քո կառքի առջև կանգնած, ըստ օրինի,
Ձեռքըդ բըռնած ճապուկ մըտրակդ, որով դեռ նոր վարում էիր,
Եվ դիպչելով նըժույգներիդ, երդվիր արքա Պոսեյդոնով,
{{տող|580}}Թե նենգությամբ ու դավով չէր, որ խոչընդոտ եղար կառքիս»։
Եվ Անտիլոքն ուշիմ՝ այսպես պատասխանեց Մենելավին.
«Զըսպիր զայրույթըդ, Մենելավ, զի քեզանից կըրտսեր եմ ես,
Դու ինձանից թե՛ տարիքով, թե՛ վեհությամբ մեծ ես, Ատրի՛դ,
Ու լավ գիտես պատանեկան թերություններն ու սըխալներն.
Պատանու միտքն աշխույժ ու ժիր, դատաստանը՝ կարճ կըլինի:
Հանգըստացրու սիրտըդ ուստի, իսկ զամբիկը, որ ըստացա,
Քե՛զ կըտամ ես, ու թե ուզես՝ ուրիշն էլ իմ ունեցածից.
Կըտամ, քան թե կընկնեմ աչքիցդ ես հավիտյան, դյուցասընունդ,
Եվ մեղավոր կըլինեմ մեծ աստվածների առաջ ընդմիշտ»։
{{տող|590}}Այսպես ասացերիտասար դորդին մեծանձըն Նեստորի
Ու ձին հանձնեց Մենելավին, և Ատրիդի սիրտը ցընծաց,
Զըվարթացավ, ինչպես երբ ցողն է հասկերի վըրա իջնում,
Եվ արտերը սըրսըփալով ծածանվում են, ծըփում վետ-վետ:
Այդպես և քո, Մենելավո՛ս, սիրտը ծըփաց, զըվարթացավ:
Եվ նա այնժամ այս թևավոր խոսքերն ասաց Անտիլոքին,
«Բարկացած եմ թեև, բայց քեզ պետք է զիջեմ ինքըս հիմա,
Զի դու երբեք, Անտիլոքե, խենթ ու խելառ մարդ չես եղել,
Պատանությունդ է հանցավոր, որ դու այսօր սըխալվեցիր:
Ըզգուշացիր այսուհետև խորամանկել մեծերի հետ,
{{տող|600}}Ուրիշ ոչ մի դանայեցի չէր մեղմացնի ինձ այդպես հեշտ,
Բայց քանի որ շատ տանջվեցիր այս կըռվի մեջ դու ինձ համար,
Ինչպես հայրըդ ու եղբայրըդ, ուստի աղերսըդ լըսելով,
Զամբիկը քեզ պիտի զիջեմ, թեև ինձ է պատկանում այն,
Որպեսզի ողջ աքայեցիք լավ հասկանան, ինչպես և դու,
Որ ես երբեք մեծամիտ չեմ ու չեմ եղել ժանտ ու անսիրտ»:
Ասաց, տրվեց Անտիլոքի ընկերոջը՝ Նոյեմոնին
Զամբիկը, որ առնի տանի, իսկ ինքն առավ սանը փայլուն:
Իսկ Մերիոնեսն իբրև պարգև՝ ոսկու երկու տաղանդն առավ,
Զի չորրորդն էր տեղ հասել նա, հինգերորդին մընաց պարգև
{{տող|610}}Դաշխուրանը կըրկնատաշտակ. Աքիլլեսը վերցըրեց այն,
Առաջ եկավ ու Նեստորին տալով՝ այսպես ասաց նըրան.
« Այս էլ դո՛ւ առ, ո՛վ ծերունի, ու պահիր այն իբր հիշատակ
Պատրոկլեսի թաղման առթիվ, որին էլ չես տեսնելու դու
Աքայանց մեջ. տալիս եմ քեզ այնպե՛ս, զի չես մասնակցելու
Ոչ բըռունցքով և ոչ տեգով, ոչ էլ ոտքով մըրցամարտի,
Զի ծերությունը ծանրակիր տառապեցնում է քեզ արդեն»:
Ասաց, հանձնեց դաշխուրանը. ծերն ընդունեց ուրախությամբ
Եվ ուղեց այս սըրաթըռիչ խոսքերը վեհ Աքիլլեսին.
«Ճըշմարիտ ես ասում, որդյակ, և խելացի խոսեցիր դու.
{{տող|620}}Տըկարացել են անդամներըս. ո՛չ ոտքերըս, սիրելիդ իմ, ո՛չ էլ ձեռքերս
Էլ չեն շարժում աշխուժորեն թեթև, արագ, ինչպես առաջ:
Եթե լինե՜ր երիտասարդ տարիների ուժըս վըրաս,
Ինչպես դեռևս այն ժամանակ, երբ Եպիացիք թաղում էին
Ամարինկես թագավորին Բուպրասի մեջ, ու սարքեցին
Աքայորդիք մըրցություններ ի պատիվ մեծ թագավորի:
Չըկար այնտեղ ինձ մըրցակից և ոչ մի մարդ, ոչ եպյանց մեջ
Ոչ պիլացոց մեջ մինչև իսկ, և ոչ վեհանձն էտոլացոց:
Բըռնամարտում ես հաղթեցի այնտեղ կըտրիճ Կլիտոմեդին.
Պլևրոնյան Անկեոսը գոտեմարտի ելավ իմ դեմ,
{{տող|630}}Նըրան էլ ես գետնով տըվի, վազքով անցա Իփիկլեսին,
Քաջ էր թեև, Պոլիդորին և Փիլեսին անցա տեգով։
Միայն ձիով հաղթեցին ինձ Ակտորյաններն արշավի մեջ,
Այն էլ թըվով հաղթող եղան, նախանձելով հաղթանակիս,
Զի մեծամեծ մըրցանակներ էին դըրված այդ հանդեսում։
Երկու հոգով էին նըրանք, եղբայրներից մեկը ամուր
Սանձն էր բըռնել նըժույգների, մըտրակում էր մյուսն անդադար։
Այդպես էի մի ժամանակ, ջահելները թող որ հիմա
Առաջ անցնեն մըրցության մեջ, ծերությանըս պետք է անսամ.
Ես, որ փայլում էի առաջ դյուցազների մեջ փառապանծ։
{{տող|640}}Շարունակիր հիմա հանդեսն ի պատիվ քո ընկերակցի։
Քո ինձ տըված այս մըրցանակն ընդունում եմ ուրախ սըրտով,
Որովհետև չես մոռանում քո ծերունի բարեկամին
Եվ կարող ես արժանապես մեծարել ինձ աքայանց մեջ։
Աստվածները թո՛ղ փոխարենն առատ շնորհներ պարգևեն քեզ»։
Այսպես ասաց, և Աքիլլեսն այդ գովեստները լըսելով՝
Ելավ գընաց դեպ աքայանց հրապարակն ակըմբահույլ,
Դըրեց այնտեղ դըժվարագույն կըռփամարտի մըրցանակներ:
Բերել տըվավ, կապեց մեջտեղ վեց տարեկան մի էգ ջորի,
Հուժկու ուժով, դեռ անսովոր բեռան, անսանձ ու խըստերախ,
{{տող|650}}Իսկ հաղթվողի համար դըրեց փայլուն բաժակ մի կըրկնատաշտ,
Եվ կանգնելով բազմության մեջ այսպես ասաց արգիացոց.
«Ատրեորդի՛ք, և դուք բոլոր պըղընձազգեստ աքայեցիք,
Այստեղ եղած ուժեղներից երկու մարդ եմ հրավիրում,
Որ հանդես գան բըռընցքամարտ գուպարածով, և Ապոլլոնն
Ում էլ որ տա հաղթությունը աքայեցոց արդար վըճռով,
Աշխատասեր ջորին այս թող առնի տանի վըրանը իր,
Իսկ կըրկնատաշտ բաժակը թող պարտվողը ինքն ըստանա»։
Այսպես ասաց, և բազմության միջից ելավ հըսկա մի մարդ,
Կըռփամարտի հըմուտ ու վարժ քաջ Եպեոսը Պանոպյան
{{տող|660}}Եվ բըռնելով աշխատասեր ջորու վըզից՝ բացականչեց.
«Առա՛ջ թող գա, ով որ պիտի տանի բաժակը կըրկնատաշտ.
Իսկ այս ջորին, ասում եմ ես, անկարող է խըլել ոչ ոք
Ինձ հաղթելով բըռնամարտում, զի ամենից զորեղն եմ ես.
Հերիք չէ՞ որ պատերազմում աննըշան եմ,- դե ինչ արած,
Երբ չի կարող մահկանացուն ամեն բանում հըմուտ լինել:
Բայց ասում եմ բոլորիդ մոտ, և ասածըս կըկատարեմ,
Կըջախջախեմ ախոյանիս, ոսկորները կոփըշըրտեմ։
Ուստի պատրաստ թող ըսպասեն նըրան մոտիկ բոլոր մարդիկ,
Որ վերցընեն բըռունցքներովըս ջախջախված իրենց մարդուն»:
{{տող|670}}Այնպես ասաց, և բոլորը խոր լըռություն պահպանեցին:
Եպեոսի դեմ ելավ միայն Եվրիալոսն աստվածատիպ,
Որ էր որդին Տալայոնյան Միկեստես մեծ թագավորի:
Եղել էր նա մի ժամանակ Թեբե՝ թաղմանն Իդիպոսի
Եվ հաղթող էր հանդիսացել այնտեղ բոլոր կադմեացոց:
Նըրան մոտիկ կանգնած էր քաջ Դիոմեդեսն արիատեգ,
Հորդորում էր ջերմ խոսքերով ու հաղթություն մաղթում քաջին,
Տրվեց նըրան գոտի, ապա վայրի ցուլից քաշված մի փոկ:
Այսպես կազմ ու պատրաստ նըրանք երկուսով էլ մեջտեղ եկան
Եվ մեկ-մյուսի դեմ բարձրացրած թևերն իրենց մըկանակուռ
{{տող|680}}Գըրոհեցին իրար վըրա, ծանըր ձեռքերն իրար խառնած։
Նըրանց ծանըր ծընոտներից փըրթավ կոփյուն մի սոսկալի,
Քըրտինքը հորդ ցած էր հոսում նըրանց բոլոր անդամներից.
Աստվածային Եպիոսն հանկարծ վըրա վազեց ամբողջ ուժով
Եվ իջեցրեց իր վիթխարի կըռուփն այտին ախոյանի:
Եվրիալոսը հըսկայի այդ հարվածին չըդիմացավ,
Դողդողացին պերճ անդամներն, ու փուլ եկավ հասակով մեկ։
Ինչպես ձուկը, որ Բորեասի շընչով հուզված ծովից ելած
Թըրթըռում է մամռոտ ափին ու ծածկըվում է ալիքով,-
Եվրիալոսն ընկավ այդպես բըռընցքահար, բայց մեծասիրտ
{{տող|690}}Եպիոսը հուժկու ձեռքով բըռնեց նըրան ու բարձրացրեց,
Եվ ընկերներն անմիջապես առան տարան վիրավորին։
Ոտքերն ընդքարշ էին գընում, գըլուխն ընկնում այս ու այն կողմ
Ու թըքում էր թանձըր արյուն, տարան ու ցած դըրին նըրան
Ապա իրենք ետ դառնալով՝ առան բաժակը կըրկնատաշտ:
Պելյանն այնժամ աղետավոր ըմբշամարտի համար դըրեց
Նոր՝ մեծարժեք մըրցանակներ ու ցույց տըվեց դանայեցոց.
Հաղթող քաջի համար մի մեծ ու հըրափորձ եռոտանի
Սահմանեց նա, որին մարդիկ գին կըտրեցին տասներկու եզ:
Իսկ հաղթվողի համար բերեց ու կանգնեցրեց ատյանի մեջ
{{տող|700}}Մի կին հըմուտ ձեռագործի ու բազմարվեստ՝ չորս եզ արժող,
Եվ կանգնելով նըրանց առջև՝ այսպես ասաց աքայեցոց.
«Օ՛ն, ձեզանից ով ուզում է, ելնի թող արդ ըմբշամարտի»։
Այսպես ասաց, ու դուրս եկավ Տելամոնյան Այաքսը մեծ,
Ելավ նույնպես հընարամիտ Ոդիսևսը բազմահանճար.
Եվ գոտիները պընդելով՝ երկուսով էլ մըտան կըրկես,
Ու գըրկեցին իրար հուժկու, մըկանակուռ բազուկներով,
Հանց գերաններ, որոնցով տան հաստպատերն է կապում իրար
Հյուսնը հըմուտ, որ դիմանան քամիների բուռըն թափին։
Այդ ջըլապինդ բազուկների պըրկումների տակ զորավոր
{{տող|710}}Ճըռընչացին մեջք ու թիկունք, հոսեց քըրտինքն առատորեն,
Ու դուրս եկան նըրանց ուսին և կողքերին արյունով լի
Ու կապուտկած շատ ուռուցքներ. երկուսով էլ ձըգտում էին
Հաղթել իրար և տիրանալ եռոտանուն այն թանկարժեք:
Բայց չէր կարող ոչ Ոդիսևսը գետնով տալ հաղթ Այաքսին,
Ոչ էլ Այաքսը Ոդիսին, որ դիմադրում էր ողջ ուժով։
Իսկ երբ արդեն խիստ ձանձրացրին հանդիսատես աքայեցոց,
Այսպես ասաց Ոդիսևսին Տելամոնյան Այաքսը մեծ.
«Դյուցասընունդ Լայերտածին, բազմահընար ո՛վ Ոդիսևս,
Բարձրացրու ինձ, և կամ՝ ես քեզ, և վըճիռը թողնենք Զևսին»։
{{տող|720}}Ասաց, վերցրեց, բայց Ոդիսը չըմոռացավ խորամանկել,
Եվ ոլոքի կարթին զարկեց ետևից իր գարշապարով,
Մեջքի վըրա գետնեց նըրան և ինքն ընկավ նըրա կըրծքին։
Նայում էին ապուշ կըտրած հանդիսատես արգիացիք։
Ապա փորձեց Ոդիսն ինքն էլ բարձրացընել վեր Այաքսին:
Գետնից հազիվ կըտրեց նըրան, բայց բարձրացնել չըկարեցավ,
Նըրա ծընկները ծալվեցին, և երկուսով իրարու մոտ
Ընկան այնտեղ թավալգըլոր՝ փոշիների մեջ թաթախված:
Երրորդ անգամ, վեր կենալով, նըրանք մըրցման կըմըտնեին,
Եթե ոտքի չելներ Աքիլլն ու չարգելեր՝ այս ասելով,
{{տող|730}}«Վերջ տըվեք ձեր ըմբշամարտին և իրարու մի՛ խոշտանգեք,
Երկուսովդ էլ հաղթողներ եք և ձեր ուժով դուք հավասար,
Ուստի երկուսդ էլ հավասար պարգև առեք և գընացեք,
Որ ուրիշներն էլ կարենան մըրցման մըտնել իրարու հետ»։
Այսպես ասաց, և հընազանդ նըրա խոսքին, նըրանք իսկույն
Թոթափվելով փոշուց՝ հագան պարեգոտներն իրենց կըրկին:
Իսկ Աքիլլեսն այլ պարգևներ դըրեց մեջտեղ վազքի համար.
Նախ՝ արծաթե ճարտարագործթակույկ մի վեց կապիճանոց
Այնքան չըքնաղ, որի նըմանն երկրի վըրա չէր գըտնըվի,
Որովհետև շինել էին այն բազմարվեստ սիդոնացիք:
{{տող|740}}Փյունիկեցիք թակույկը այդ փոխադրելով մութ ծովերով
Բերել էին հեռու-հեռվից և նըվիրել այն Թոասին,
Իսկ Եվենոսը Յասոնյան տըվել էր քաջ Պատրոկլին այն,
Որպես փըրկանք Լիկայոնի՝ Պրիամոսի որդու համար:
Եվ Աքիլլեսն այդ թակույկը, ի պատիվ իր բարեկամի,
Դըրեց մեջտեղ, որպես պարգև վազքում հաղթող առաջինին.
Երկըրորդի համար դըրեց մեծամարմին մի գեր արջառ
Եվ վերջինի համար դըրեց նա կես տաղանդ մաքուր ոսկի,
Ապա արագ վեր կենալով՝ այսպես ասաց արգիացոց.
«Հիմա էլ թո՛ղ ով ուզում է դուրս գա վազքի այս մըրցումին»:
{{տող|750}}Ասաց, ելավ անմիջապես Ոյիլյան քաջ Այաքսը ժիր,
Ոդիսևսը, ելավ ապա, և Անտիլոքը Նեստորյան,
Որ ամենեն թեթևոտն էր երիտասարդ մարտիկներից,—
Ու շարվեցին իրարու կողք՝ կազմ ու պատրաստ արշավելու:
Աքիլլը ցույց տըվեց նըրանց նըշանակետն հեռվում դըրված։
Ու պոկվելով տեղից մեկեն՝ ամբողջ թափով թըռան առաջ
Երեք քաջերն արագավազ. սըլանում էր Այաքսը ժիր,
Ու ետևից Լայերտի քաջ որդին՝ Ոդիսն էր արշավում՝
Այնքան մոտից, հանց գեղիրան կընոջ կըրծքին բեճն է մոտիկ,
Որը քաշում է վարժ ձեռքով, երբ որ անցնի թելն առեչքից, —
{{տող|760}}Ոդիսևսը այդպես մոտից սըլանում էր կըրընկակոխ
Փոշին դեռ վեր չըբարձրացած, և հասնում էր շունչը նըրա‘
Ոյիլյանի գըլխին,- այդպես սըրընթացիկ սուրում էր նա:
Աքայեցիք միահամուռ գովում էին Ոդիսևսի
Հաղթանակի ձըգտումը բուռն ու հորդորում էին նըրան.
Եվ երբ մոտ էր նըշանակետն, ու հասնելու վըրա էին,
Ոդիսն աղոթք արավ սըրտանց կապուտաչյա Աթենասին.
«Լըսիր դու ինձ, աստվածուհի, տուր ոտքերիս ուժ ու կորով»:
Ասպես ասաց աղոթելով, աստվածուհին լըսեց նըրան
Ու պարգևեց թեթևություն Ոդիսևսի անդամներին։
{{տող|770}}Եվ մինչ Այաքսը սըրընթաց մոտ էր արդեն մըրցանակին,
Սահեց հանկարծ ու սայթաքեց(Աթենասը հըրեց նըրան),
Ընկավ այնտեղ, ուր կորեղջյուր արջառները մեծաբառաչ
(Որոնց քաջոտն Աքիլլեսը Պատրոկլեսի պատվին մորթեց),
Թըրքել էին, և քակորով լըցվեց նըրա քիթն ու բերան:
Ոդիսևսը համբերատար՝ առաջ անցավ իր մըրցակցից,
Առավ թակույկն, իսկ Ոյիլյանն առավ վայրի արջառը գեր
Եվ բըռնելով վայրի եզան եղջյուրներից՝ կանգնեց մեջտեղ
Եվ թըքելով բերնից թըրիքն՝ այսպես ասաց արգիացոց.
«Աթենասն էր, որ սահեցրեց ոտքըս, խաժակ աստվածուհին,
{{տող|780}}Որը մոր պես վաղուց ի վեր հոգ է տանում Ոդիսևսին»։
Այսպես ասաց, ու բոլորը քաղցըր–քաղցըր ծիծաղեցին,
Իսկ Նեստորի որդին առավ վերջին պարգևն ու ժըպտալով,
Արգիացոց միջև կանգնած՝ այս սըրաթև խոսքերն ասաց,
«Բարեկամներ, գիտեք արդեն, և հիմա էլ աչքով տեսաք,
Որ աստվածներն հավերժ անմահ՝ պատվում են միշտ տարեց մարդկանց։
Ոյիլևսի որդին ինձնից շատ էլ մեծ չէ իր տարիքով,
Մինչ մյուսը հին սերընդից է- Ոդիսևսը, որի մասին
Ասում են ծեր է ջըլապինդ, և չի կարող ոչ ոք նըրան
Անցնել վազքի մըրցության մեջ բացի քաջոտն Աքիլլեսից»:
{{տող|790}}Գովեց այսպես Աքիլլեսին շըքեղ որդին ծեր Նեստորի,
Եվ Աքիլլեսն Անտիլոքին դառնալով այս խոսքերն ասաց.
«Անտիլոքոս՛, գովեստըդ ինձ չեմ թողնի ես անհատուցում.
Մըրցանակիդ վըրա պիտի ավելացնեմ և կես տաղանդ»։-
Այս ասելով հանձնեց պարգևն, ու պատանին ուրախացավ։
Սպս Պելյանն այդտեղ դըրեց երկայնաստվեր նիզակ մի մեծ,
Դըրեց ասպար և սաղավարտ, որ Պատրոկլեսն էր կողոպտել
Սարպեդոնից, ու կանգնելով՝ այսպես ասաց արգիացոց.
«Այժըմ թող գան երկու հոգի ամենաքաջ կըտրիճներից,
Որոնք զինված վերից ի վար, առած պըղինձը մարմնահերձ,
{{տող|800}}Հանդիսատես այն բազմության առաջ իրենց ուժը փորձեն։
Ով առաջինը հասնիիր ախոյանի չըքնաղ մարմնին,
Անդամները խոցի նըրան, արյուն հանի բոսորաբուխ՝
Կըպարգևեմ նըրան այս թուրն արծաթագամ, թըրակիական,
Որ խըլեցի Աստրոպեից, ապա բաժնեն թող իրար մեջ
Սարպեդոնի զենքերն այս պերճ, իբրև հարուստ ժառանգություն,
Եվ ես նըրանց վըրանիս տակ պիտի տամ ճոխ մի ճաշկերույթ»:
Ասաց Աքիլլն, ու վեր կացավ Տելամոնյան Այաքսը մեծ
Եվ նըրա հետ առաջ եկավ Դիոմեդես Տիդյանը քաջ:
Եվ երկուսով երբ զինվեցին ժողովըրդի աչքից հեռու
{{տող|810}}Եվ ասպարեզ մըտան մըրցման, իրար վըրա նիզակելով
Խեթ նայվածքներ ահեղասաստ, սարսափն առավ աքայեցոց։
Իսկ երբ եկան հասան իրար ու կանգնեցին դեմ-հանդիման,
Երեք անգամ ուժգին թափով հարձակվեցին իրար վըրա:
Զարկեց Այաքսը Տիդյանի բոլորաձև կուռ ասպարին,
Բայց չըհասավ նըրա մարմնին, ներքուստ՝ զըրահը պահպանեց։
Իսկ Դիոմեդը Այաքսի հաստ ասպարի վերին կողմից
Նիզակի սուր սայրով անդուլ նըրա վըզին էր հետամուտ:
Եվ Այաքսի համար սաստիկ վախենալով աքայեցիք,
Գոռում էին, որ վերջ դընեն արյունալից գոտեմարտին
{{տող|820}}Եվ որ երկուսն էլ արժանի են հավասար մըրցանակի։
Այնժամ Աքիլլը Տիդյանին տըվեց մեծ թուրն արծաթագամ
Իր պատյանի հետ միասին ու բարեկազմ գոտով հանդերձ։
Դըրեց Պելյանը երկաթի մի գունդ մեջտեղ՝ շանթ ինքնաձույլ,
Որ նետում էր մի ժամանակ Էտիոնն իր հըսկա ուժով.
Բայց Էտիոնին ըսպանելով Աքիլլեսը քաղաքավեր
Բերել էր գունդն այդ նավերով՝ մյուս գանձերի հետ միասին:
Արդ, կանգնելով աքայանց մեջ, այսպես ասաց Աքիլլը քաջ.
«Ո՞վ է ուզում ցույց տալ իրեն և այս խիզախ մըրցության մեջ
Որքան հեռու էլ տարածվեն անդ ու արտերն իր բարեբեր,
{{տող|830}}Հինգը կըլոր տարի նըրան բավական է երկաթն այս ձույլ,
Եվ էլ քաղաք չեն գընալու՝ երկաթ գընեն պետքի համար
Նըրա հովիվն ու հողագործն այդքան երկար ժամանակով»։
Այսպես ասաց, ու վեր կացավ Պոլիպեդեսն արիասիրտ,
Ելան նաև աստվածատիպ Լեոնտեսը բոցակորով,
Տելամոնյան Այաքսը և Եպիոսը դյուցազնազարմ,
Ու կանգնեցին կարգով. առավ գունդն Եպիոսն աստվածային,
Պըտտեցնելով նետեց, բոլոր աքայեցիք ծիծաղեցին։
Երկըրորդը Լեոնտեսը նետեց՝ բողբոջն արիսական,
Երրորդ հերթին գունդը նետեց Տելամոնյան Այաքսը մեծ,
{{տող|840}}Նետեց նա իր զորեղ ձեռքով և անցկացրեց երկուսին էլ։
Իսկ երբ առավ երկաթը ձույլ՝ Պոլիպեդեսը կորովի,
Որքան տեղ որ կարող է մարդ հեռու գըցել ցուպն հովվական,
Որ թըռչում է պըտույտ գալով՝ երինջների նախրի վըրա,-
Գունդը այդքան հեռու ընկավ, և ամբոխը ծափահարեց։
Հոծ բազմությունը ճեղքելով՝ ընկերները Պոլիպեդի
Թագավորի պարգևն առան ու տարան դեպ նավերը սև։
Բերել տըվեց Աքիլլն ապա, դըրեց մեջտեղ երկաթ մըթին
Աղեղնաձիգ մարդկանց համար, տասը փայտատ և տաս կացին,
Սևացըռուկ մի նավի կայմ տընկեց հեռու, ավազի մեջ
{{տող|850}}Բարակ թելով կապեց նըրան ոտքից երկչոտ մի աղավնի,
Ու հըրամայեց թըռչնի վըրա ուղղել իրենց նետերը սուր.
«Ով որ,— ասաց, — դիպցընի նետն այդ դողդոջուն աղավնյակին,
Թող վերցընի փայտատներն այս բոլոր և իր վրանը տանի.
Իսկ ով թըռչնից վըրիպելով իր սուր նետով դիպչի լարին,
Թո՛ղ այդպիսին, որպես պարտվող այս կացիններն առնի տանի»։
Այսպես ասաց, ու վեր կացավ Տևկրոս արքան կորովասիրտ,
Մերիոնեսն ելավ ապա, քաջ զինակիցն Իդոմենի
Եվ գըցեցին սաղավարտում երկու վիճակ ու շարժեցին։
Նախ Տևկրոսի վիճակն ելավ, և արձակեց իր նետը նա,
{{տող|860}}Բայց նա չուխտեց աղեղնավոր աստված որդուն՝ Ապոլլոնին
Մեծապայծառ զոհ մատուցել անդրանկածին իր գառներից,
Ուստի վրիպեց, որովհետև Ապոլլոնը արգելք եղավ,
Եվ թըռչունի ոտքին մոտիկ առասանին դիպցըրեց նա,
Թելը կըտրեց, և աղավնին թըռավ ազատ դեպի երկինք,
Լարը կայմից մընաց կախված, ու ծափ տըվին աքայեցիք։
Մերիոնեսն այնժամ արագ խըլեց աղեղը Տևկրոսից
(Իսկ նետնարդեն ձեռքում ուներ) և երբ դեպի գիրկն էր քաշում,
Աղոթք արավ կորովաձիգ Ապոլլոնին ու խոստացավ
Մեծապայծառ զոհ մատուցել անդրանկածին իր գառներից,
{{տող|870}}Եվ թըրթըռուն աղավնյակին նայելով վեր, ամպերի մեջ,
Նըշան առավ ու թըռչելիս՝ թըռչնին թևից վիրավորեց:
Նետը եկավ և Մերիոնի ոտքերի մոտ ընկավ գետին։
Թըռչունն իջավ, սևացրռուկ լաստափայտի կայմին նըստեց՝
Վիզը ծըռված ու փետրառատ թևերը թույլ կախված ի վար.
Հոգին թըռավ փոքրիկ մարմնից և նա անշունչ ընկավ հեռու։
Եվ բազմությունն հանդիսատես նայում էր լուռ, ըսքանչահար:
Փայտատները բոլորն առավ Մերիոնեսն իբրև հաղթող,
Իսկ ուրագներն առավ տարավ իր վըրանը Տևկրոս արքան:
Բայց Պելյանը մեջտեղ դըրեց երկայնաստվեր նիզակ մի հաղթ
{{տող|880}}Եվ դեռ կըրակ չըտեսած սան ծաղկանըկար՝ մի եզան գին։
Ու վեր կացան իրենց տեղից երկու զորեղ տեգընկեցներ՝
ՆախԱտրիդես Ագամեմնոն իշխանապետը վեր կացավ,
Ապա ելավ Մերիոնը քաջ՝ զինակիցը Իդոմենի
Բայց Աքիլլեսն աստվածային այսպես խոսեց նըրանց միջև.
«Ագամեմնո՛ն, գիտենք, որ դու գերազանցում ես բոլորին
Քո քաջությամբ, ուժով և քո թափով նիզակ նետելու մեջ.
Ուստի ա՛ռ այս պարգևը դու և տար դեպի քո նավը սև,
Իսկ այս աշտեն երկայնաստվեր թող ըստանա Մերիոնը քաջ,
Ես ինքս այդպես եմ կամենում, եթե հոգով հավանես դու»:
{{տող|890}}Այսպես ասաց, և Ատրիդես արքան նըրան չընդդիմացավ:
Աքիլլեսը աշտեն տըվեց Մերիոնեսին, իսկ Ատրիդեսն
Իր սանն հանձնեց Տալթիբիոսին, որ վըրանը տանի շուտով:
</poem>
== Երգ Քսանչորսերորդ։ Փրկանք Հեկտորի ==