}}
:Ալիեւը առյուծի սիրտ չէր կերել, որ առանց Վաշինգտոնի ու Մոսկվայի համաձայնությունը առնելու բացահայտեր չորս տարի խիստ գաղտնի պահած բանակցությունների բուն էությունը Զանգեզուրի փոխանակությունը Ղարաբաղի հետ:հետ։
Ընդ որում, դա գաղտնիքն էր ոչ միայն Հայաստանի ու Ադրբեջանի, այլեւ երեք այլ պետությունների համար։ Երրորդը Ֆրանսիան, դնենք մի կողմ, Ամերիկայի եւ Ռուսաստանի նման պետությունների դիվանագիտական գաղտնիքը բացահայտել չի համարձակվի անգամ Հայաստանի իքի֊բիր իշխանությունը, ինչ մնաց թե այդպիսի բան իրեն թույլ տար Ալիեւի նման պետական գործիչը։ Այնպես որ, Ալիեւը բացահայտեց Մեղրու գործարքը արտոնություն ստանալով միայն։ Մեծ քաղաքականության մեջ այլ տարբերակ պարզապես բացառվում է։ Իսկ արտոնություն ստացավ, որովհետեւ դա արդեն գաղտնիք չէր։ Իսկ դադարեց գաղտնիք լինել, քանի որ տարածքների փոխանակման տարբերակի վրա վերջնականապես խաչ քաշվեց, ըստ երեւույթին, Մոսկվայում Պուտին֊Բուշ հանդիպմանը։ Եւ պատահական չէր, որ Ալիեւի բացահայտումը հետեւեց Բուշի եւ Պուտինի հանդիպմանը։
:Ընդ որումԻսկ երկու նախագահները Հարավային Կովկասի հարցում համաձայնության եկան, դա գաղտնիքն էր ոչ միայն Հայաստանի ու Ադրբեջանիոր տարածաշրջանում ՙհրաժարվում են շահերի հակադրումից՚, այլեւ երեք այլ որ ՙերաշխավորում են Հարավային Կովկասի պետությունների համար: Երրորդը Ֆրանսիանպետական սուվերենությունը՚, դնենք մի կողմ, Ամերիկայի որ ՙէներգակիրների արդյունահանման գործում երկու երկրները համագործակցում են տարածաշրջանում եւ Ռուսաստանի նման պետությունների դիվանագիտական գաղտնիքը բացահայտել չի համարձակվի անգամ Հայաստանի իքի-բիր իշխանությունը, ինչ մնաց թե այդպիսի բան իրեն թույլ տար Ալիեւի նման պետական գործիչը: Այնպես որ, Ալիեւը բացահայտեց Մեղրու գործարքը արտոնություն ստանալով միայն: Մեծ քաղաքականության մեջ այլ տարբերակ պարզապես բացառվում է: Իսկ արտոնություն ստացավ, որովհետեւ դա արդեն գաղտնիք չէր: Իսկ դադարեց գաղտնիք լինել, քանի որ տարածքների փոխանակման տարբերակի վրա վերջնականապես խաչ քաշվեց, ըստ երեւույթին, Մոսկվայում Պուտին-Բուշ հանդիպմանը: Եւ պատահական չէր, որ Ալիեւի բացահայտումը հետեւեց Բուշի ռեգիոններում (կարդա ապագայում նաեւ Իրաքում) եւ Պուտինի հանդիպմանը: պնդում են էներգակիրների տեղափոխման ՙտարողայնության անհրաժեշտությունը՚։
:Իսկ երկու նախագահները Հարավային Կովկասի հարցում համաձայնության եկանՄեր մասով սրանից հետեւում է, որ տարածաշրջանում ՙհրաժարվում են շահերի հակադրումից՚Արեւմուտքը վերջնականապես ձեռ է քաշում Նախիջեւանը Ադրբեջանին միացնելու մտադրությունից դրանից բխող ՆԱՏՕ֊ական ուղղակի ելքից դեպի Կասպից ծով (դրա կարիքը հիմա չկա Ուզբեկստանում հաստատվելուց հետո, որ ՙերաշխավորում են Հարավային Կովկասի պետությունների պետական սուվերենությունը՚իսկ Թուրքիա֊Կենտրոնական Ասիա կապը իրականանում է վրացական երկաթուղու միջոցով), իսկ Ռուսաստանը միանում է Բաքու֊Ջեյհան նավթամուղի նախագծին։ Եւ ընդհանրապես, Արազդայան երկաթուղին հրատապ էր, քանի դեռ առիթ չկար, որ ՙէներգակիրների արդյունահանման գործում երկու երկրները համագործակցում են տարածաշրջանում եւ այլ ռեգիոններում (կարդա ապագայում նաեւ Իրաքում) Ամերիկան անցներ Իրանի եւ պնդում են էներգակիրների տեղափոխման ՙտարողայնության անհրաժեշտությունը՚: Կասպից ծովի թիկունքը։
:Մեր մասով սրանից հետեւում էԵս նույնիսկ կասկած ունեմ, որ Արեւմուտքը վերջնականապես ձեռ Հոբլի ծրագիրը էն գլխից կեղծ ապակողմնորոշող ծրագիր է քաշում Նախիջեւանը Ադրբեջանին միացնելու մտադրությունից դրանից բխող ՆԱՏՕ-ական ուղղակի ելքից դեպի Կասպից ծով (դրա կարիքը հիմա չկա Ուզբեկստանում հաստատվելուց եղել Արեւմուտքի համար։ Ինչեւէ, սեպտեմբերի 11֊ից հետոայդ երկաթուղին ինչ֊որ նշանակություն ունի միայն Հայաստանի եւ Նախիջեւանի Ինքնավար Հանրապետության համար։ Իսկ Ադրբեջանի համար էական նշանակություն ոչ ունեցել է, իսկ Թուրքիա-Կենտրոնական Ասիա կապը իրականանում ոչ էլ կունենա, որպեսզի դրա համար տարածքի կամ կարգավիճակի զիջման գնա։ Ադրբեջանին Մեղրու հողն է վրացական երկաթուղու միջոցով)պետք, իսկ Ռուսաստանը միանում ոչ թե երկաթգծով անցնել֊դառնալը, ինչպես իրենց ապուշի տեղ դրած փորձում են մեզ հավատացնել ոմանք։ Մեղրու երկաթգծի համարժեքը ոչ թե Լաչինի միջանցքն է Բաքու-Ջեյհան նավթամուղի նախագծին: Եւ ընդհանրապեսնրանց համար, Արազդայան այլ Ղազախ֊Իջեւան երկաթուղին հրատապ էր, քանի դեռ առիթ չկարորոնք կբացվեն զուգահեռաբար, որ Ամերիկան անցներ Իրանի եւ Կասպից ծովի թիկունքը: երբ կնքվի խաղաղությունը։
:Ես նույնիսկ կասկած ունեմ, Ալիեւը մի հարցում է ստում… որ Հոբլի ծրագիրը էն գլխից կեղծ ապակողմնորոշող ծրագիր Քոչարյանը հրաժարվել է եղել Արեւմուտքի համար: ԻնչեւէՄեղրին տալուց։ Այդ բանը արգելել են Ռուսաստանն ու Իրանը։ Իսկ Զանգեզուրի վրայով, սեպտեմբերի 11-ից հետո այդ երկաթուղին ինչ-որ նշանակություն ունի միայն Հայաստանի Նախիջեւանով Թուրքիայի սահմանը դուրս գալն ու երկիրը միաժամանակ Ռուսաստանից եւ Նախիջեւանի Ինքնավար Հանրապետության համար: Իսկ Իրանից վնասազերծելը եղել է Ադրբեջանի համար էական նշանակություն ոչ ունեցել էողջ 20֊րդ դարի ՙտեսլականը՚, ոչ էլ կունենա, որպեսզի դրա համար տարածքի կամ կարգավիճակի զիջման գնա: Ադրբեջանին Մեղրու հողն է պետք, ոչ թե երկաթգծով անցնել-դառնալը, ինչպես իրենց ապուշի տեղ դրած փորձում են մեզ հավատացնել ոմանք: Մեղրու երկաթգծի համարժեքը ոչ թե Լաչինի միջանցքն է նրանց համարինչին, այլ Ղազախ-Իջեւան երկաթուղինիհարկե, որոնք կբացվեն զուգահեռաբարԱլիեւը չէր հավատում, երբ կնքվի խաղաղությունը: որովհետեւ երեկվա թուլեն չէր քաղաքականության մեջ։
:Ալիեւը մի հարցում է ստում... որ Քոչարյանը հրաժարվել է Մեղրին տալուց: Այդ բանը արգելել են Ռուսաստանն Բայց եռանախագահողների իրար փոխող դաստաների ՙմուղամբազությանը՚ դամ էր պահում փորձառու քաղաքական գործչի տոկունությամբ հանկարծ ու Իրանը: Իսկ Զանգեզուրի վրայովմեկ տոկոս հնարավորություն ծագեր, Նախիջեւանով Թուրքիայի սահմանը դուրս գալն ու երկիրը միաժամանակ Ռուսաստանից եւ Իրանից վնասազերծելը եղել է իրականանար ադրբեջանցիների այդ ֆանտաստիկ մուրազը։ Այդպիսի բախտորոշ հնարավորություն որեւէ ազգի, որեւէ պետության կյանքում 500 տարին մեկ բաժին ընկնում կամ չի ընկնում։ Ղարաբաղի տարածքը Ադրբեջանի ողջ 20-րդ դարի ՙտեսլականը՚, ինչին, իհարկե, Ալիեւը չէր հավատում, որովհետեւ երեկվա թուլեն չէր քաղաքականության մեջ:համար քոռ կոպեկի արժեք չունի Մեղրու թեկուզ եւ 10 կիլոմետր լայնքով շերտի դիմաց։
:Բայց եռանախագահողների իրար փոխող դաստաների ՙմուղամբազությանը՚ դամ Դրանով ոչ թե Ղարաբաղի հարցն էր պահում փորձառու քաղաքական գործչի տոկունությամբ հանկարծ լուծվում, այլ Ադրբեջանի մեծ ապագայի։ Միաժամանակ լուծվում էր Իրանի ՙհարցը՚։ Նաեւ մեկընդմիշտ իրարից մեկուսանում էին Ադրբեջանի երկու անբարիշտ հարեւանները Իրանն ու մեկ տոկոս հնարավորություն ծագերՀայաստանը։ Այնպես որ, եւ իրականանար ադրբեջանցիների այդ ֆանտաստիկ մուրազը: Այդպիսի բախտորոշ հնարավորություն որեւէ ազգի, որեւէ պետության կյանքում 500 տարին մեկ բաժին ընկնում կամ չի ընկնում: Ղարաբաղի տարածքը Ադրբեջանի համար քոռ կոպեկի արժեք չունի Մեղրու թեկուզ ընդդիմությունը ձեւեր է թափում, թե դժգոհ է Ալիեւի բանակցություններից։ Կամ հայերիս են հիմարի տեղ դրել եւ 10 կիլոմետր լայնքով շերտի դիմաց: , կարծես թե, մոտ են համոզելուն, թե իրենց դժգոհությունը նրանից է, որ շատ տարածք տալով քիչն են ստանում։ Յանըմ թե Հայրենիքի հողն էլ պիտի փոխանակվի բադրիջանի մարգի նման… քառակուսի մետրով, բաշ նա բաշ։ Թե այդպես են թաքցնում իրենց հրճվանքը։ Բայց տարածաշրջանը մեծ պատերազմի մեջ ներքաշելու գնով անգամ Իրանը կկանխեր իր հյուսիսային սահմանին կախված ահռելի այդ վտանգը։
:Դրանով ոչ թե Ղարաբաղի հարցն էր լուծվում, այլ Ադրբեջանի մեծ ապագայի: Միաժամանակ լուծվում էր Իրանի ՙհարցը՚: Նաեւ մեկընդմիշտ իրարից մեկուսանում Այդ բանը լավ էին Ադրբեջանի երկու անբարիշտ հարեւանները Իրանն ու Հայաստանը: Այնպես որ, Ադրբեջանի ընդդիմությունը ձեւեր է թափումհասկանում Ամերիկայում, թե դժգոհ է Ալիեւի բանակցություններից: Կամ հայերիս են հիմարի տեղ դրել եւերբ ֆրանսիացիները հարց չորոշողի թեթեւամիտ անպատասխանատվությամբ Ալիեւին եւ Քոչարյանին առան թռան Քի Վեսթ, կարծես թեամերիկյան կողմը առաջին հայացքից երկրորդական կարգի մի դիտողություն արեց Իրանին գործին մասնակից դարձնելու մասին, մոտ են համոզելունորը, փաստորեն, ամերիկյան կողմի գլխավոր հարցն էր ուղղված հայ֊ֆրանս֊ադրբեջանական վոյաժի մասնակիցներին․ ՙԻսկ Իրանի կարծիքը հարցրել եք, որ խաղեր եք տալիս նրա սահմաններին՚։ Իսկ ամենագլխավոր հարցը այն մասին, թե իրենց դժգոհությունը նրանից Ռուսաստանը երաշխիք տալիս է, որ շատ տարածք տալով քիչն են ստանում: Յանըմ թե Հայրենիքի հողն էլ պիտի փոխանակվի բադրիջանի մարգի նման... քառակուսի մետրովԻրանի կանխատեսելի գործողություններին ի պատասխան, բաշ նա բաշ: Թե այդպես են թաքցնում իրենց հրճվանքը: Բայց տարածաշրջանը մեծ Թուրքիայի կողմից ռազմական գործողություններ սկսելու անխուսափելիության դեպքում Ռուսաստանը չի ներքաշվի պատերազմի մեջ ներքաշելու գնով անգամ Իրանը կկանխեր իր հյուսիսային սահմանին կախված ահռելի այդ վտանգը: ,֊այս հարցը տալու անհրաժեշտություն էլ չկար։ Իզուր է Ռուսաստանի ռազմական հետախուզության նախկին պետը այնպես ՙկպել՚ եռանախագահողների ներկայացուցիչներին, որ Ռուսաստանի բուն ներկայացուցչի անունն ենք մոռանում։
:Այդ բանը լավ էին հասկանում ԱմերիկայումԸստ էության, եւ երբ ֆրանսիացիները հարց չորոշողի թեթեւամիտ անպատասխանատվությամբ Ալիեւին եւ Քոչարյանին առան թռան Մեղրու հարցը (ՙՓարիզի սկզբունքներ՚) փակվել էր արդեն Քի ՎեսթՎեսթում, ամերիկյան կողմը առաջին հայացքից երկրորդական կարգի բայց վերջնականապես ջրվեց մայիսին Մոսկվայում։ Իսկ հիմա Քոչարյանին մնում է մի դիտողություն արեց Իրանին գործին մասնակից դարձնելու մասին, որը, փաստորեն, ամերիկյան կողմի գլխավոր հարցն էր ուղղված հայ-ֆրանս-ադրբեջանական վոյաժի մասնակիցներին. ՙԻսկ Իրանի կարծիքը հարցրել եք, որ խաղեր եք տալիս բան պահել իշխանությունը։ Պահի ինչ անի։ Իսկ չպահի ինչ անի։ ՙ27՚֊ի գործը հիմա վերստին դառնում է նրա սահմաններին՚: Իսկ ամենագլխավոր համար խիստ վտանգավոր։ Եթե Մեղրու հարցը այն մասինմնացած լիներ օրակարգում (այսինքն գործելու պլան ունենար), նա կանցներ թե Ռուսաստանը երաշխիք տալիս էՙ27՚֊ի, որ Իրանի կանխատեսելի գործողություններին ի պատասխան, Թուրքիայի կողմից ռազմական գործողություններ սկսելու անխուսափելիության դեպքում Ռուսաստանը չի ներքաշվի պատերազմի մեջ,-այս հարցը տալու անհրաժեշտություն էլ չկար: Իզուր է Ռուսաստանի ռազմական հետախուզության նախկին պետը այնպես ՙկպել՚ եռանախագահողների ներկայացուցիչներինթե նորանոր արյան լճերով, որ Ռուսաստանի բուն ներկայացուցչի անունն ենք մոռանում:բայց հիմա պիտի գործի առանց ներքին համոզմունքի։
:Ըստ էության, Մեղրու հարցը (ՙՓարիզի սկզբունքներ՚) փակվել էր արդեն Քի ՎեսթումԴա նրան պակաս վտանգավոր չի դարձնում, բայց վերջնականապես ջրվեց մայիսին Մոսկվայում: Իսկ հիմա Քոչարյանին մնում դարձնում է թույլ, իսկ անհավասարակշիռ դարձավ Ամերիկայից վերադառնալով։ Միտինգները չէ, որ դարձրել են նրան անհավասարակշիռ, ու, հետեւաբար, շատախոս, այլ Հայաստանի մի բան պահել իշխանությունը: Պահի ինչ անի: մասը Ղարաբաղի հետ փոխանակելու ծրագրի վերջնական տապալումից հետո վրա հասած անելանելիությունը։ Իսկ չպահի ինչ անի: ՙ27՚-ի գործը սոսկ իշխանությունը պահելու խնդիրը Ստեփանակերտի հրետանակոծության տակ ապրած մարդու գլխի համար բարդ խնդիր է։ Եւ որքան էլ հակամարդասիրական հնչի ասածս (վերջին հաշվով, հիվանդանոցում չենք), իսկը պահն է, որ ընդդիմությունը դադար չտա նրան եւ անընդհատ դրդի քայլերի (նա հիմա վերստին դառնում իմաստալից քայլ չունի)։ Սա փոքր֊ինչ վտանգավոր է , բայց ավելի վտանգավորը այն է, երբ նրա ՙֆազը՚ ինքնիրեն է գցում, ընդդիմախոսների եւ ժողովրդի համար խիստ տարաժամ եւ անսպասելի։ Վզից կախված ՙ27՚֊ը նրան, այո, դարձնում է վտանգավոր: Եթե Մեղրու հարցը մնացած լիներ օրակարգում (այսինքն գործելու պլան ունենար), բայց անելիք չունենալը դարձնում է նույնքան խոցելի։ Չորս տարի առաջ նա կանցներ թե ՙ27՚-իիշխանության տիրացավ իր անելիքը իմանալով, թե նորանոր արյան լճերովհստակ նպատակ ունենալով Ղարաբաղը փոխանակել Զանգեզուրի մի մասի հետ։ Որ մասի֊ահա այս մասին է եղել չորս տարվա բանակցությունը։ Նա, բայց հիմա պիտի գործի առանց ներքին համոզմունքի: անշուշտ, չէր կարող կասկածներ չունենալ, որ հնարավոր է նաեւ, որ փոխանակումը չստացվի։
:Դա Բայց այստեղ նրան պակաս վտանգավոր զորավիգ եղավ հայոց ավանդական ավանտյուրիզմը իր կուսակցական, հայրենակցական, հասարակական ինստիտուտներով։ Այդպիսի թիկունք ունենալով կարելի էր նաեւ փորձել կստացվի֊կստացվի, չի դարձնում, բայց դարձնում է թույլստացվի… Բայց եթե ստացվեր, իսկ անհավասարակշիռ դարձավ Ամերիկայից վերադառնալով: Միտինգները չէ, որ դարձրել են նրան անհավասարակշիռ, ու, հետեւաբար, շատախոս, այլ Հայաստանի մի մասը դա Ղարաբաղի հետ փոխանակելու ծրագրի վերջնական տապալումից հետո վրա հասած անելանելիությունը: Իսկ սոսկ իշխանությունը պահելու խնդիրը Ստեփանակերտի հրետանակոծության տակ ապրած մարդու գլխի համար բարդ խնդիր է: Եւ որքան էլ հակամարդասիրական հնչի ասածս (վերջին հաշվովոչ Հայաստանի, հիվանդանոցում չենքոչ հայության), իսկը պահն է, իսկապես լուծում էր։ Իսկ որ ընդդիմությունը դադար չտա նրան եւ անընդհատ դրդի քայլերի (նա հիմա իմաստալից քայլ չունի): Սա փոքր-ինչ վտանգավոր չստացվեց… Հիմա ով էմեղադրում Դաշնակցությանը 15 թվականի ցեղասպանության համար։ Հրեն, բայց ավելի վտանգավորը այն էթուրքերը կան, երբ նրա ՙֆազը՚ ինքնիրեն է գցումմեղադրում ենք, ընդդիմախոսների եւ ժողովրդի համար տարաժամ եւ անսպասելի: Վզից կախված ՙ27՚-ը նրանէլի։ Տարիներ հետո կմեղադրենք Ադրբեջանին, այոոր սկսեց Սումգայիթով։ Եթե Սումգայիթը չլիներ, դարձնում է վտանգավորայդքան չէինք հերսոտի, բայց անելիք չունենալը դարձնում է նույնքան խոցելի: Չորս տարի առաջ նա իշխանության տիրացավ իր անելիքը իմանալովայդքան չհերսոտեինք պատերազմ չէր սկսվի։ Պատերազմ չլիներ… Մի խոսքով, եթե Սումգայիթի գենոցիդը չլիներ, հստակ նպատակ ունենալով Ղարաբաղը փոխանակել Զանգեզուրի մի մասի հետ: Որ մասի-ահա այս մասին է եղել չորս տարվա բանակցությունը: Նաչէինք կորցնի։ Սումգայիթին նախորդած բաները, անշուշտիհարկե, չէր կարող կասկածներ չունենալ, որ հնարավոր է նաեւ, որ փոխանակումը չստացվի: մոռացության կտանք։ Ընդմիշտ։
:Բայց այստեղ նրան զորավիգ եղավ հայոց ավանդական ավանտյուրիզմը իր կուսակցականՔոչարյանը բազմաթիվ արատներ ու պակասություններ ունի, հայրենակցականբայց զգուշավոր է, հասարակական ինստիտուտներով: Այդպիսի թիկունք ունենալով կարելի էր նաեւ փորձել կստացվի-կստացվի, չի ստացվի... Բայց եթե ստացվեր, չէ որ դա Ղարաբաղի համար եւ նա իշխանություն չէր զավթի չունենալով տարածքների փոխանակման ծրագիրը ու որոշակի խոստումներ Ալիեւի եւ անհասցե֊անդեմ Եվրոպայի կողմից։ (ոչ Հայաստանի, ոչ հայության) իսկապես լուծում էր: Իսկ որ չստացվեց... Հիմա ով Քիսինջերը ասում է մեղադրում Դաշնակցությանը 15 թվականի ցեղասպանության համար: Հրեն, թուրքերը կան, մեղադրում ենք, էլի: Տարիներ հետո կմեղադրենք ԱդրբեջանինՙՈր ասում եք Եվրոպա… Եթե ես ուզում եմ մի բանի շուրջ պայմանավորվել Եվրոպայի հետ, որ սկսեց Սումգայիթով: Եթե Սումգայիթը չլիներ, այդքան չէինք հերսոտի, այդքան չհերսոտեինք պատերազմ չէր սկսվի: Պատերազմ չլիներ... Մի խոսքով, եթե Սումգայիթի գենոցիդը չլիներ, Ղարաբաղը չէինք կորցնի: Սումգայիթին նախորդած բաները, իհարկե, մոռացության կտանք: Ընդմիշտ:համարով զանգեմ՚)։
:Քոչարյանը բազմաթիվ արատներ այդ ծրագիրը իրագործելու վճռականությամբ էլ ՙհաղթող՚ դուրս եկավ Վազգեն Սարգսյանի ու պակասություններ ունիԴեմիրճյանի հետ պայքարում, ովքեր, բայց զգուշավոր հասկանալի է, որ ունենալ չէին կարող այդպիսի ծրագիր, իսկ այլ ծրագիր չունեին, բացի սպասումը։ Սպասումը, որ բթացնում է վտանգի զգացողությունը։ Այդպիսի սպասողական, Ղարաբաղի հարցում երկմտանքի վիճակում էր հայտնվել Տեր֊Պետրոսյանը դեռ 96 թվականի աշնանը (ոչ ընտրությունների պատճառով, գրողը տանի, ոչ ընտրությունների պատճառով) եւ նա իշխանություն չէր զավթի չունենալով տարածքների փոխանակման ծրագիրը հետագա մեկ տարվա մտածմունքների մեջ էլ իշխանությունը ակամա հանձնում էր Վազգենին ու որոշակի խոստումներ Ալիեւի եւ անհասցե-անդեմ Եվրոպայի կողմից: (Քիսինջերը ասում է ՙՈր ասում եք Եվրոպա... Եթե ես ուզում եմ ղարաբաղցիներին, ովքեր ոչ մի բանի շուրջ պայմանավորվել Եվրոպայի հետկասկած չունեին․ Վազգենը չէր կասկածում, որ համարով զանգեմ՚զիջումներ պետք չեն, ղարաբաղցիք հոգու խորքում փայփայում էին Մեղրու իրենց համար անկասկածելի տարբերակը։ Եւ երբ Տեր֊Պետրոսյանը վերջապես որոշում ընդունեց եւ գրեց ՙՊատերազմ թե խաղաղություն՚ հոդվածը (հրաժարականից ամիսներ առաջ): , այդ պահին, փաստորեն, արդեն իշխանություն չուներ։
:Քոչարյանը այդ ծրագիրը իրագործելու վճռականությամբ էլ ՙհաղթող՚ դուրս եկավ Վազգեն Սարգսյանի ու Դեմիրճյանի հետ պայքարում, ովքեր, հասկանալի է, որ ունենալ չէին կարող այդպիսի ծրագիր, իսկ այլ ծրագիր չունեին, բացի սպասումը: Սպասումը, որ բթացնում է վտանգի զգացողությունը: Այդպիսի սպասողական, Ղարաբաղի հարցում երկմտանքի վիճակում էր հայտնվել Տեր-Պետրոսյանը դեռ 96 թվականի աշնանը (ոչ ընտրությունների պատճառով, գրողը տանի, ոչ ընտրությունների պատճառով) եւ հետագա մեկ տարվա մտածմունքների մեջ էլ իշխանությունը ակամա հանձնում էր Վազգենին ու ղարաբաղցիներին, ովքեր ոչ մի կասկած չունեին. Վազգենը չէր կասկածում, որ զիջումներ պետք չեն, ղարաբաղցիք հոգու խորքում փայփայում էին Մեղրու իրենց համար անկասկածելի տարբերակը: Եւ երբ Տեր-Պետրոսյանը վերջապես որոշում ընդունեց եւ գրեց ՙՊատերազմ թե խաղաղություն՚ հոդվածը (հրաժարականից ամիսներ առաջ), այդ պահին, փաստորեն, արդեն իշխանություն չուներ: :Ի տարբերություն Տեր-ՊետրոսյանիՏեր֊Պետրոսյանի, որի ծրագիրը կասեցվեց հիմնականում ներհայկական շարժառիթներով, Քոչարյանի ծրագիրն ու քաղաքականությունը տապալվեցին (ինչպես եւ պետք էր սպասել) արտաքին քաղաքական օբյեկտիվ զարգացումների թելադրանքով: թելադրանքով։ Արտաքին, որը չնչին երկրների համար միշտ էլ որոշիչ գործոն է: է։ Բարեբախտությունն այն է, որ ապրում ենք 21-րդ 21֊րդ դարում, երբ կոնֆլիկտային շրջանների իրադարձություններին լուրջ երկրների դիվանագիտական արձագանքը հեռուստատեսության եւ ՙտոմոգավկների՚ շնորհիվ գործում է անմիջապես: անմիջապես։ Եւ ի տարբերություն 19-րդ 19֊րդ դարավերջի ու 20-ի 20֊ի սկզբի, երբ ՙանգլիական նավերը չկարողացան բարձրանալ հայկական լեռները՚ եւ մեզ մենակ թողեցին մեր հիմարության հետ, այս դարում այդպես չստացվեց, եւ Զանգեզուրը, մեր կամքին ու մեր խելքին հակառակ, մնաց Հայաստանի կազմում:կազմում։