Խոսելուս եղանակից նա հասկացավ, թե ինչսլիսի զգացումներով եմ համակված, որովհետև նա ինձնից շատ ավելի փորձված էր։ Նրան կուսանոց էին ուղարկում հակառակ իր կամքի, անշուշտ, դեպի հաճույքն ունեցած նրա հակումը սանձահարելու նկատառումով, մի հակում, որն արդեն երևան էր եկել և որը հետագայում դարձավ իմ և նրա թշվառությունների պատճառը։ Ես ծառացա նրա ծնողների մտադրության դեմ և դա վիճարկեցի այն բոլոր ապացույցներով, որ ինձ ներշնչեցին նոր փթթող սերս ու դպրոցական պերճախոսությունս։ Նա չարտահայտեց ոչ խստաբարոյություն, ոչ էլ արհամարհանք։ Մի վայրկյան լռելուց հետո ասաց, որ ինքն էլ կանխատեսում է իր ապագա դժբախտ կյանքը, բայց երևի այդպես է վիճակված ի վերուստ, քանի որ ոչ մի միջոց չկա դրանից խույս տալու։ Նրա հայացքի քնքշությունը, սույն խոսքերն արտասանելու թախծոտ գրավչությունը կամ ավելի շուտ մի ճակատագրական ուժ, որն ինձ դեպի իմ կործանումն էր մղում, թույլ չտվին, որ մի րոպե անգամ տատանվեմ իմ պատասխանի մեջ։ Սկսեցի նրան համոզել, որ եթե ապավինի իմ պատվին և այն անսահման քնքշությանը, որն արդեն ներշնչել է ինձ, ես կզոհաբերեմ իմ ամբողջ կյանքը՝ նրան իր ծնողների բռնակալությունից ազատելու և երջանկացնելու համար։
Հետագայում այդ մասին մտածելիս ես միշտ զարմացել եմ, թե այն ժամանակ որտեղի՛ց էր ինձ այնքան կորովն ու արտահայտվելու դյուրությունը։ Սակայն սերը երբեք աստվածություն չէին համարի, եթե նա հաճախ հրաշքներ չգործեր։ Ես ուրիշ շատ կրակոտ և համոզիչ խոսքեր ասացի նրան։
Գեղանի անծանոթուհիս լավ գիտեր, որ իմ հասակում մարդ չի խաբում. նա խոստովանեց, որ, հիրավի, եթե ես կարողանամ որևէ միջոց գտնել նրան ազատելու, նա իրեն պարտավորված պիտի համարի իմ հանդեպ՝ կյանքից առավել թանկագին մի բանով։ Ես կրկնեցի, որ պատրաստ եմ դիմելու ամեն մի քայլի։ Սակայն չունենալով բավականին փորձառություն, որպեսզի անհապաղ միջոցներ գտնեմ նրան աջակցելու, ես բավականացա այս ընդհանուր հավաստիացումով, որից ոչ մի օգուտ չկար ո՛չ ինձ և ո՛չ էլ նրան։ Մինչ այդ, նրա ծեր սպասավորը մոտեցավ մեզ, և ես մտածեցի, թե բոլոր իմ հույսերը պիտի խորտակվեն, եթե նրա հնարամտությունը չօգներ մտքիս անկարությանը։ Ես ապշած մնացի, երբ ծերունու մոտենալու միջոցին նա ինձ անվանեց հորեղբոր որդի և, առանց շփոթության նշույլ անգամ gnւյg աալու, ասաց, որ շատ ուրախ է ինձ Ամիյենում հանդիպելու համար, և որ այդ առթիվ նա վաղվան է թողնում կուսանոց մտնելը, որպեսզի իրեն չզրկի ինձ հետ ընթրելու հաճույքից։ Ես լավ հասկացա այս խորամանկության իմաստը։ Նրան առաջարկեցի իջևանել մի հյուրանոցում, որի տերը Ամիյեն փոխադրվելուց առաջ երկար ժամանակ հորս կառապանն էր եղել, իսկ այժմ միանգամայն հավատարիմ էր ինձ։
Ես ինքս ուղեկցեցի նրան հյուրանոց։ Ծեր սպասավորն ասես փնթփնթում էր քթի տակ, իսկ իմ բարեկամ Տիբերժը ոչինչ չհասկանալով այս անցուդարձից, առանց մի խոսք արտասանելուք հետևում էր ինձ։ Նա մեր խոսակցությունը չէր լսում, շարունակում էր ման գալ բակում, երբ ես սիրաբանում էի իմ գեղեցիկ տիրուհու հետ։
Վախենալով Տիբերժի խոհեմությունից, ես ուզեցի ազատվել նրա ներկայությունից և խնդրեցի, որ կատարի իմ մի հանձնարարությունը։ Այսպիսով, երբ մենք հասանք հյուրանոց, ես բախտ ունեցա առանձին՝ երես առ երես խոսակցելու սրտիս թագուհու հետ։
Շատ շուտ համոզվեցի, որ ես այնքան էլ երեխա չէի, որքան կարծում էի։ Իմ սիրտը բացվեց բյուր քաղցրատենչ զգացումների հանդեպ, որոնց մասին մինչև այդ գաղափար անգամ չունեի։ Իմ երակներով մի անուշ ջերմության հոսանք անցավ։ Ես գտնվում էի մի հոգեզմայլ վիճակում, որը միառժամանակ ինձ զրկեց խոսելու կարողությունից և որը արտացոլվում էր միմիայն աչքերիս մեջ։
Օրիորդ Մանոն Լեսկոն,— նա ինձ ասաց, որ այսպես են կոչում իրեն,— մեծապես գոհ մնաց իր հմայքի ներգործությունից։ Ես նկատեցի, որ նա ինձնից պակաս հուզված չէ։ Մանոնը խոստովանեց, որ ես իրեն դուր եմ գալիս, և ինքը շատ ուրախ է, որ ինձ է պարտական իր փրկությունը։ Նա ցանկացավ իմանալ, թե ով եմ ես և, ստանալով իմ պատասխանը, ավելի ուրախացավ, որովհետև, լինելով հասարակ ընտանիքից, առավել ևս հրճվեց, որ տիրացել է ինձ պես սիրեկանի սրտին։ Մենք սկսեցինք խորհել միմյանց պատկանելու միջոցների մասին։
Երկար խորհրդածությունից հետո մենք այլ հնար չգտանք, քան փախուստը։ Անհրաժեշտ էր մի կերպ թմրեցնել նրան ուղեկցող սպասավորի զգոնությունը, որը թեպետ սոսկ ծառա էր, բայց անվտանգ էր ոչ ամենևին։ Որոշեցինք, որ ես այգ գիշեր պատրաստ կպահեմ մի փոստատար կառք և վաղ առավոտյան, մինչև նրա ուղեկցի արթնանալը, կվերադառնամ պանդոկ, որտեղից մենք գաղտնի կփախչենք և ուղղակի կգնանք Փարիզ, ուր անմիջապես կամուսնանանք։ Մոտս ընդամենը հիսուն էկյու ունեի՝ իմ մանր խնայողությունների արդյունքը. իսկ Մանոնը՝ մոտավորապես երկու անգամ ավելի։ Սակայն որպես անփորձ պատանիներ, մենք կարծում էինք, թե այդ գումարն անսպառ կլինի․ Բացի դրանից, մենք քիչ հույս չէինք դնում մեր այլ ձեռնարկությունների հաջողության վրա։
Մինչ այդ ինձ համար աննախընթաց բավականությամբ ընթրելուց հետո՝ ես հեռացա մեր ծրագիրն իրագործելու համար։ Իմ անելիքը հեշտանում էր շնորհիվ այն բանի, որ հետևյալ օրը ես մտադիր էի տուն վերադառնալ և դրա համար արդեն պատրաստել էի իմ համեստ ճամպրուկը։ Ուստի, առանց դժվարության, այն փոխադրել տվի պանդոկ և պատվիրեցի, որ կառքը պատրաստ լինի առավոտյան ժամը հինգին, քաղաքի դռները բացվելու ժամին։ Սակայն մնում էր միայն մի խոչընդոտ, որի մասին չէի մտածել և որը քիչ մնաց խորտակեր իմ ամբողջ ծրագիրը։
Տիբերժը թեպետ երեք տարով էր միայն ինձնից մեծ, բայց հասունացած ողջամտության և խստաբարո վարքի տեր մի պատանի էր։ Նա ինձ սիրում էր արտասովոր քնքշությամբ։ Այնքան գեղեցիկ աղջկա տեսքը, ինչպիսին Մանոնն էր, նրան ուղեկցելու իմ բուռն ցանկությունր և իրենից ազատվելու իմ ջանքերը նրա մեջ կասկած էին հարուցել իմ սիրո մասին։ Նա չէր համարձակվել վերադառնալ պանդոկ, ուր ինձ թողել էր, երկյուղելով, թե դրանով կվիրավորի․ սակայն վճռել էր իմ բնակարանում սպասել, որտեղ և վերադարձիս նրան գտա, չնայած որ արդեն երեկոյան ժամը տասն էր։ Նրա ներկայությունն ինձ վշտացրեց։ Եվ ինքը այդ նկատեց իսկույն։
— Ես հավատացած եմ,— անկեղծորեն ասաց նա,— որ դուք մտադիր եք ինչ-որ բան անել, որն ուզում եք ինձնից թաքցնել․ այդ ես տեսնում եմ ձեր դեմքից։
Ես բավականին խիստ պատասխանեցի, որ պարտավոր չեմ իմ յուրաքանչյուր դիտավորության մասին հաշիվ տալ նրան։
— Անշուշտ,— վրա բերեց նա,— բայց դուք միշտ ինձ վերաբերվել եք իբրև բարեկամի, իսկ դա պայմանավորված է որոշ վստահությամբ և անկեղծությամբ։
Նա այնքան համառ և երկար խնդրեց հայտնել իմ գաղտնիքը, որ ես միշտ մտերիմ լինելով նրան, այս անգամ էլ վստահեցի պատմելու իմ բուռն հրապուրանքի մասին։ Իմ խոստովանությունը նա ընդունեց այնպիսի բացահայտ դժգոհությամբ, որ ես սարսռեցի։ Ես զղջացի, մանավանդ որ հայտնեցի նրան իմ փախուստի ծրագիրը։ Նա ասաց, որ տածելով դեպի ինձ ամենասերտ բարեկամություն, չի կարող հակառակ չլինել իմ մտադրություններին. որ ուզում է նախ մատնանշել այն ամենը, ինչ կարող է ինձ կասեցնել. սակայն, եթե այս ամենից հետո ես դարձյալ չհրաժարվեմ իմ չարաբաստիկ որոշումից, ապա նա այդ մասին պիտի նախազգուշացնի այն անձանց, որոնք անվրեպ կարող են հիմնովին խափանել իմ դիտավորությունը։ Այնուհետև նա մի լուրջ ճառ ասաց, որը տևեց քառորդ ժամից ավելի և վերջացրեց սպառնալիքով, թե ինձ կմատնի, եթե խոսք չտամ ավելի խելոք ու զգույշ լինել։
Վհատությունն ինձ պատեց, որ այսպես անտեղի մատնեցի ինձ։ Սակայն սերը, որ վերջին երկուերեք ժամվա ընթացքում ծայր աստիճան լուսավորել էր իմ միտքը, օգնեց ինձ գլխի ընկնելու, որ նրան դեռ չեմ հայտնել, թե իմ ծրագիրը պիտի գործադրեմ հետևյալ աոավոտ, և ես որոշեցի խորամանկությամբ մոլորեցնել նրան։
— Տիբերժ,— ասացի նրան,— մինչև այսօր ես ձեզ համարում էի իմ բարեկամը և իմ խոստովանությամբ ուզեցի փորձել ձեզ։ Ճիշտ է, որ ես սիրում եմ, չեմ խաբել ձեզ, սակայն ինչ վերաբերում է իմ փախուստին, դա այնպիսի մի քայլ չէ, որին կարելի լինի դիմել թեթևամտությամբ։ Վաղը՝ առավոտյան ժամը իննին եկեք ինձ մոտ, ես ձեզ կծանոթացնեմ, եթե հնարավոր լինի, իմ սիրուհու հետ, և դուք ինքներդ կդատեք, թե արդյոք նա արժանի է իմ որոշմանը։
Նա հեռացավ ինձնից իր մտերմության մասին հազար ու մի հավաստիացումներ անելով։ Այդ ամբողջ գիշերը ես անցկացրի կարգի բերելով իմ գործերը և առավոտյան, հենց որ լույսը բացվեց, գնացի պանդոկ, ուր Մանոնն արդեն սպասամ էր ինձ։ Նա կանգնած էր դեպի փողոց նայող լուսամուտի առաջ և ինձ տեսնելուն պես ինքն անձամբ բացեց դուռը։
Մենք դուրս եկանք առանց աղմուկի։ Նրա վերցրածը միայն սպիտակեղենն էր, որը ինքս էի բռնել։ Կառքը պատրաստ էր մեկնելու, և մենք իսկույն հեռացանք քազաքից։
Հետագայում ես ձեզ կպատմեմ, թե ինչ էր արել Տիբերժը, երբ իմացել էր, որ ես խաբել եմ իրեն։ Նրա հոգատար վերաբերմունքը դեպի ինձ դրանից չնվազեց։ Դուք կտեսնեք, թե նա ինչ ծայրահեղության հասցրեց այն, և ինչքան եմ ես արցունք թափել, երբ մտածել եմ, թե որն է եղել նրա հատուցումը։
Մենք այնպես արագ էինք ընթանում, որ մինչև մութն ընկնելը հասանք Սեն-Դընի։ Ձի նստած՝ ես սուրում էի կառքի կողքից, այնպես որ միայն երիվարները վախելու ժամանակ կարող էինք միմյանց հետ զրուցել։ Բայց, երբ տեսանք, որ մոտենում ենք Փարիզին, այսինքն՝ գրեթե ապահով դրության մեջ ենք գտնվում, կանգ առանք մի բան ուտելու, որովհետև Ամիյենից մեկնելուց հետո ոչինչ չէինք կերել։ Որքան էլ ես բուռն էի սիրահարված նրան, այնուամենայնիվ Մանոնը կարողացավ համոզել ինձ, որ ինքը ևս սիրում է ինձ ոչ պակաս ուժգնությամբ։ Մենք ծայր աստիճան անզուսպ էինք մեր փաղաքշանքների մեջ և համբերություն չունեինք սպասեմլու, որ առանձին լինենք։ Փոստատարները և պանդոկապետները հիացմունքով էին դիտում մեզ, և ես նկատեցի, որ նրանք զարմացած էին, տեսնելով մեր տարիքի երկու պատանիների, որոնք այնպես մոլեգին սիրում են միմյանց։
Սեն-Դընիում մենք մոռացանք մեր ամուսնանալու դիտավորությունր և, խախտելով եկեղեցու իրավունքները, ամուսիններ դարձանք, առանց մինչև իսկ մտածելու այդ մասին։ Կասկած չկա, որ ես, ի բնե օժտված լինելով քնքուշ և կայուն բնավորությամբ, իմ ողջ կյանքում երջանիկ կլինեի, եթե Մանոնն ինձ հավատարիմ մնար։ Որքան ավելի էի ճանաչում նրան, այնքան առավել նոր և հրապուրիչ հատկություններ էի գտնում նրա մեջ։ Նրա խելքը, սիրտը, քնքշությունն ու գեղեցկությունն այնպիսի մի հաստատուն և հիասքանչ շղթա էին կազմում, որ ես իմ ամբողջ երջանկությունը կզոհաբերեի՝ հավիտյան նրա գերին լինելու համար։ Օ՜, սարսափելի դու դարձ։ Այն, ինչ այժմ իմ հուսահատության պատճառն է, կարող էր իմ երջանկության առարկան լինել։ Ես ինձ համարում եմ ամենաանբախտ մարդը, շնորհիվ հենց իմ սիրո կայունության, որից ես պետք է սպասեի ամենաքաղցր վիճակը և ամենակատարյալ բարիքները։
Փարիզում մենք մի կահավորված բնակարան վարձեցինք Վ․․․ փողոցում, դժբախտաբար, հայտնի կապալառու պարոն դը Բ․-ի տան մոտ։ Անցավ երեք շաբաթ, որոնց ընթացքում ես այնքան էի տարված իմ կրքով, որ շատ քիչ էի մտածում իմ ընտանիքի և այն վշտի մասին, որ հայրս կրած կլիներ բացակայությանս հետևանքով։ Սակայն, որովհետև վարմունքիս մեջ անկարգության հետք անգամ չկար, և Մանոնը նույնպես իրեն շատ համեստ էր պահում, այսպես անդորր ընթացող մեր կյանքը իմ մեջ աստիճանաբար հարուցեց պարտականության գիտակցությունը։ Ես որոշեցի հաշտվել հորս հետ, եթե դա հնարավոր է։ Իմ սիրուհին այնպես չքնաղ էր, որ ես բնավ չէի կասկածում, թե նա հաճելի կլինի հորս, եթե միայն կարողանայի միջոցներ գտնել ծնողիս ապացուցելու նրա ողջամտությունն ու պարկեշտությունը։ Մի խոսքով, ես հույս ունեի նրանից ստանալ Մանոնի հետ ամուսնանալու թույլտվությունը, որովհետև առանց նրա համաձայնության դա իրագործելն ինձ հուսահատություն պետք է պատճառեր։ Իմ մտադրությունը ես հայտնեցի Մանոնին և հասկացրի նրան, որ բացի սիրո պարտականության դրդապատճառներից, պետք է այստեղ նկատի առնել նաև անհրաժեշտությունը, որովհետև մեր միջոցները չափազանց համեստ են, և ես սկսել եմ հրաժարվել այն մտքից, որ դրանք անսպառ են։
Մանոնն իմ այս առաջարկությունն ընդունեց սառնությամբ։ Սակայն ինձ թվում էր, թե նրա հարուցած դժվարությունները ծագում էին իր իսկ սիրալիր քնքշությունից և ինձ կորցնելու վախից, եթե հայրս՝ իմանալով հանդերձ մեր ապաստարանի տեղը, չտա իր հավանությունը մեր մտադրությունն իրագործելու համար։ Ես բնավ չկասկածեցի այն վտանգը, որն արդեն պետք է ինձ հարվածեր։ Անհրաժեշտության մասին տված իմ պատճառաբանությանը նա պատասխանեց, որ մեր միջոցները տակավին կբավականացնեն մի քանի շաբաթ ևս ապրելու, և թե այնուհետև նա հույս ունի, որ կօգնեն իրեն սիրող գավառացի մի քանի ազգականներ, որոնց ուզում է դիմել նամակով։ Նա իր մերժումը քաղցրացրեց այնպիսի քնքուշ և տարփալի գգվանքներով, որ ես, շնչելով սոսկ նրանով և բնավ չտարակուսելով նրա սրտաբուխ անկեղծությանը, ուրախությամբ համաձայնեցի նրա բոլոր առարկումներին և որոշումներին։
Ես նրան էի հանձնել մեր դրամապանակի տնօրինությունը և առօրյա ծախսերը վճարելու հոգսը։ Քիչ ժամանակ անց նկատեցի, որ մեր սեղանը հետզհետե ճոխանում է, և որ Մանոնն իր համար մի քանի թանկագին հագուստներ է ձեռք բերել։ Գիտենալով, որ մեր դրամից հազիվ տասներկու-տասնհինգ պիստոլ կարող է մնացած լինել, ես նրան հայտնեցի իմ զարմանքը՝ մեր կարողության ակնհայտ աճի առթիվ։ Ժպիտը երեսին՝ նա խնդրեց ինձ չանհանգստանալ։
— Քեզ չխոստացա՞,— ասաց նա,— որ ձեռք կբերեմ պետք եղած միջոցները։
Ես նրան սիրում էի պատանեկան կատարյալ պարզությամբ, ուստի և դյուրությամբ տագնապահար չեղա։
Մի անգամ, կեսօրից հետո, ես դուրս էի եկել տնից, նախազգուշացնելով Մանոնին, թե կվերադառնամ սովորականից ուշ։ Վերադարձիս ինձ զարմացրեց այն հանգամանքը, որ դռան մոտ երկու-երեք րոպե ինձ սպասել տվին։ Մեզ սսպասարկում էր մի դեռատ ի աղջիկ, որը մոտավորապես մեր տարիքն ուներ։ Երբ նա դուռը բացեց, ես հարցրի, թե ինչու էր նա ինձ այդքան երկար սպասել տալիս։ Շփոթված՝ նա պատասխանեց, թե չի լսել, որ դուռը բախել են։ Ես դուռը ծեծել էի միայն մի անգամ, ուստի և նկատեցի։
— Եթե չեք լսել, ապա ինչո՞ւ բացեցիք։
Իմ հարցն այն աստիճան շփոթեցրեց նրան, որ նա, անընդունակ մի բան հնարելու, սկսեց լաց լինել և ինձ վստահեցնել, որ ինքը ոչ մի բանում մեղավոր չէ, այլ տիկինն է նրան արգելել դուռը բանալու, քանի դեռ պարոն դը Բ․-ն չի հեռացել մյուս սանդուղքով, որը դեպի տիկնոջ առանձնասենյակն է տանում։
Իմ հուզումն այնքան մեծ էր, որ ես ուժ չունեցա բնակարան մտնելու։ Ես որոշեցի դուրս գալ պատրվակելով ինչ-որ մի գործ և հրամայեցի աղջկան տիկնոջը հայտնել, որ մի րոպե հետո կվերադառնամ, սակայն արգելեցի խոստովանել, թե ինձ հետ խոսել է պարոն դր Բ․֊ի մասին։
Այնպիսի մի սուր վիշտ համակեց ինձ, որ երբ իջնում էի սանդուղքի աստիճաններով, արտասուքները հոսում էին իմ աչքերից, առանց իմանալու տակավին, թե ինչ զգացումներից են դրանք հորդել։
Ես մտա առաջին պատահած սրճարանը, նստեցի սեղանի մոտ և, գլուխս առած ափերիս մեջ, սկսեցի խորհել, թե ինչ է կատարվում իմ սրտում։ Ես չէի համարձակվում մտաբերել այն, ինչ հենց նոր լսել էի։ Ես ուզում էի դա մի պատրանք համարել և մի քանի անգամ պատրաստվեցի տուն վերադառնալ, առանց ցույց տալու Մանոնին, թե որեէ բան նկատել եմ։ Այն աստիճան անհնարին էր թվում, թե Մանոնը դավաճանած կլինի ինձ, որ վախենում էի իմ կասկածով վիրավորել նրան։ Ես նրան պաշտում էի, դա անտարակուսելի էր․ ես նրանից շատ ավելի սիրո ապացույցներ էի ստացել, քան ինքս էի տվել։ Արդ, ինչպե՞ս կարող էի մեղադրել նրան, որ նա ինձնից նվազ անկեղծ է և նվազ կայուն՝ իր սիրո մեջ։ Նա ի՞նչ շարժառիթ ուներ ինձ խաբելու։ Դեռ երեք ժամ սրանից առաջ նա ամենաքնքուշ փայփայանքներով էր պատել ինձ և զմայլանքով ընդունել իմ փոխադարձ գուրգուրանքը․ իմ սեփական սիրտը նրա սրտից ավելի լավ չէի ճանաչում։ «Ո՛չ, ո՛չ,— ասացի ինքս ինձ,— անհնար է, որ Մանոնն ինձ դավաճանած լինի։ Նա լավ գիտե, որ ես նրանով եմ ապրում, նա բնավ չի կասկածում, որ ես պաշտում եմ իրեն․ իսկ դա ատելու շարժառիթ չի կարող ծառայել»։
Այնուամենայնիվ, պարոն դը Բ․֊ի այցը և գողունի փախուստը պղտորել էին մտքերս։ Ես հիշեցի նաև Մանոնի մանր-մունր գնումները, որոնք իմ կարծիքով գերազանցում էին մեր կարողությունը։ Սա կարծես վկայում էր նոր սիրեկանի առատաձեռնությունը։ Եվ ի՞նչ էր նշանակում նրա վստահությունը դեպի այն դրամական միջոցները, որոնք անհայտ էին ինձ։ Այս բոլոր առեղծվածներին ես չկարողացա տալ այն բավարար լուծումը, որպիսին տենչում էր իմ սիրտը։ Մյուս կողմից, Փարիզ փոխադրվելուց հետո ոչ մի րոպե նրան չէի հեռացրել իմ աչքից։ Զբոսնելիս, զվարճանալիս, զբաղվելիս մենք միշտ միասին ենք եղել։ Աստվա՜ծ իմ, մի րոպեի անջատումը մեզ անչափ վիշտ կարող էր պատճառել։ Մեզ անհրաժեշտ էր անդադար կրկնել, որ սիրում ենք միմյանց. առանց այս խոստովանության մենք վշտից կմեռնեինք։ Ուստի ես մի րոպե անգամ չէի կարող երևակայել, որ Մանոնն ինձնից բացի, ուրիշ մեկով տարված լինի։
Ի վերջո, ինձ թվաց, որ գտել եմ այս գաղտնիքի լուծումը։ «Պարոն դը Բ․-ն,— ասացի ինքս ինձ,— մեծ գործերով է զբաղվում և լայն կապեր ունի. երևի Մանոնի ծնողները նրա միջոցով Մանոնին որոշ գումար են փոխադրել։ Միգուցե նա արդեն նրանից դրամ է ստացել․ այսօր էլ այդ պարոնը, երևի, եկել էր կրկին մի բան հանձնելու։ Անշուշտ, Մանոնը դիտմամբ է ինձնից թաքցրել այդ, որպեսզի հանկարծակիի բերի ինձ հաճելի անակնկալությամբ։ Եվ, թերևս, նա այդ մասին կպատմեր ինձ, եթե ես, սովորականի պես, մտած լինեի տուն, փոխանակ գալու այստեղ և վշտի մեջ թաղվելու։ Համենայն դեպս, նա ոչինչ չի թաքցնի ինձնից, եթե ինքս այդ մասին սկսեմ հարցնել»։
Ես այն աստիճան հափշտակվեցի այդ մտքով, որ դա խիստ մեղմացրեց վիշտս։ Անմիջապես տուն վերադարձա և սովորական քնքշությամբ գրկեցի Մանոնին։ Նա քաղցրությամբ ընդունեց ինձ, սկզբում մտածեցի նրան հաղորդել իմ կռահումները, որոնք այժմ միանգամայն ստույգ էին թվում ինձ, սակայն այդ չարեցի, հուսալով, թե միգուցե նա կկանխի ինձ, պատմելով այն բոլորը, ինչ պատահել է։
Ընթրիքը մատուցեցին։ Ես սեղան նստեցի շատ ուրախ տրամադրված, սակայն իմ և Մանոնի միջև դրված մոմի լույսի տակ ինձ թվաց, թե թախիծ եմ տեսնում թանկագին սիրուհուս երեսին և աչքերի մեջ։ Նրա թախիծը համակեց և ինձ։ Ես նկատեցի, որ սովորականից տարբեր է ինձ վրա ուղղված նրա հայացքը։ Ես չէի կարողանում հասկանալ, թե ինչ է արտահայտում դա՝ սեր թե՞ կարեկցանք, թեև այդ ինձ թվում էր իբրև շոյող և քնքշանվաղ մի զգացում։ Այնուամենայնիվ, ես նույն ուշադրությամբ նայում էի նրան. թերևս նրա համար նույնպես հեշտ չէր դատել իմ սրտի վիճակի մասին, տեսնելով իմ հայացքը։ Մենք անկարող էինք ոչ խոսել և ոչ էլ ուտել։ Վերջապես արտասուքները հոսեցին նրա հիասքանչ աչքերից, կեղծ ու նենգ արտասուքներ։
— Ա՜խ, աստված իմ,— բացականչեցի ես,— դու լալիս ես, անգին Մանոն․ դու վշտացած ես մինչ արտասվելու չափ և ինձ մի խոսք անգամ չես ասում քո ցավերի մասին։
Նա ինձ պատասխանեց միայն մի քանի հառաչանքներով, որոնք է՛լ ավելի սաստկացրին իմ անհանգստությունը։ Դողալով ոտքի կանգնեցի։ Իմ սիրո ամբողջ կորովով թախանձեցի նրան հայտնել ինձ իր արտասուքների պատճառը։ Դրանք սրբելիս ինքս էլ արտասվեցի։ Ես ավելի շուտ մեռած էի, քան կենդանի։ Բարբարոսն անդամ կզգացվեր իմ այդ վիշտն ու ահը տեսնելիս։
Այն միջոցին, երբ ես ամբողջապես զբաղված էի նրանով, լսեցի սանդուղքով բարձրացող մի քանի մարդկանց ոտնաձայն։ Դուռը թեթև բախեցին։ Մանոնը շտապ համբուրեց ինձ և, իմ գրկից դուրս պրծնելով, արագ իր սենյակը մտավ և իսկույն փակեց դուռը։ Ես կարծեցի, թե նա ուզում է եկող կողմնակի մարդկանցից թաքնվել փոքր-ինչ անփույթ հագնված լինելու պատճառով։ Ինքս գնացի բացելու։
Հազիվ էի դուռը բացել, երբ երեք մարդ ինձ բռնեցին․ իսկույն ճանաչեցի, որ դրանք իմ հոր սպասավորներն են։ Նրանք ինձ վրա բռնություն գործ չդրեցին, սակայն մինչ երկուսը բռնել էին իմ ձեռքերը, երրորդը խուզարկեց գրպաններս և այնտեղից հանեց մի փոքրիկ դանակ, որը իմ մոտ եղած միակ զենքն էր։ Նրանք ներողություն խնդրեցին, որ հարկադրված են ինձ հետ անքաղաքավարի վերաբերվելու և բացատրեցին, որ, հարկավ, այդ անում են հորս կարդադրությամբ։ Հետո ավելացրին, որ ներքևում կառքի մեջ ինձ սպասում է իմ մեծ եղբայրը։ Ես այնքան էի հուզված, որ առանց դիմադրության և առարկության թույլ տվի ինձ տանեն նրա մոտ։ Եղբայրս, իրոք, սպասում էր դրսում։ Ինձ նրա հետ կառք նստեցրին, և կառապանը, նախօրոք ստացած հրամանի համաձայն, ձիերը սրընթաց քշեց մինչև Սեն֊Դընի։ Եղբայրս քնքշանքով համբուրեց ինձ, սակայն մի խոսք անգամ չարտասանեց, այնպես որ ես միանգամայն ազատ կարող էի խորհել իմ դժբախտ վիճակի մասին։
Սկզբում ամեն ինչ ինձ ծայր աստիճան մթին ու անհասկանալի թվաց, և ես անկարող եղա որևէ ենթադրություն անել։ Դաժանաբար դավաճանել էին ինձ։ Սակայն ո՞վ։ Ամենից առաջ մտքովս անցավ Տիբերժը։ «Դավաճան,— ասացի ես,— բանդ բուրդ է, եթե կասկածներս արդարանան»։ Ես մտածեցի, որ նա չգիտե մեր բնակավայրի տեղը, ուստի և նրանից չէին կարող իմանալ, թե մենք Փարիզում ենք։ Մանոնին մեղադրել, սակայն իմ սիրտը չէր հանդգնում այդպիսի մեղադրանք անելու։ Թեև նրա արտասովոր տխրությունը, որից ասես նա ընկճված էր, նրա արտասուքները, սենյակ քաշվելուց առաջ ինձ տված քնքուշ համբույրը առեղծվածային էին թվում ինձ, սակայն ես պատրաստ էի այդ բոլորը բացատրել մեր երկուսի մոտալուտ դժբախտության նախազգացումով․ մինչ ես հուսաբեկ մորմոքում էի չարաբաստիկ պատահականությունից, որն ինձ անջատել էր Մանոնից, բայց տակավին դյուրահավատությամբ երևակայում էի, թե նա ավելի շատ է կարոտ կարեկցության, քան ես։
Իմ մտորումներր ինձ բերին այն համոզման, որ Փարիզի փողոցներում ինձ տեսել են ինչ-որ ծանոթ մարդիկ և հաղորդել հորս։ Այս միտքն ինձ սփոփեց։ Ես հույս ունեի պրծնել սոսկ կշտամբանքներով կամ այլ թեթև պատժով, որ պետք է կրեի հանուն հայրական հեղինակության։
Որոշեցի ամեն ինչ տանել համբերությամբ և խոստանալ այն, ինչ ինձնից կպահանջեն, որպեսզի, երբ առիթը ներկայանա, առանց դժվարության, արագ վերադառնամ Փարիզ՝ իմ կյանքն ու երջանկությունը սիրելի Մանոնին նվիրաբերելու։
Մենք շատ շուտ հասանք Սեն-Դընի։ Զարմացած իմ լռությունից, եղբայրս կարծել էր, թե դա հետևանք է վախի։ Նա սկսեց ինձ մխիթարել, հավատացնելով, թե կարող եմ չվախենալ հորս խստասրտությունից, միայն անհրաժեշտ է, որ ես սակավ առ սակավ գիտակցեմ իմ որդիական պարտականությունները և ջանամ արժանի լինել հորս՝ դեպի ինձ տածած սիրուն։ Եղբայրս կարգադրեց, որ գիշերն անցկացնենք Սեն-Դընիում և զգուշության համար երեք սպասավորներին էլ հրամայեց քնել իմ սենյակում։
Ես սուր ցավ զգացի, երբ նորից ինձ գտա հենց այն պանդոկում, ուր իջևանել էինք Մանոնի հետ Ամիյենից Փարիզ գնալիս։ Պանդոկապետը և սպասավորներն ինձ ճանաչեցին և միևնույն ժամանակ գուշակեցին իմ արկածախնդրության ճիշտ պատմությունը։ Ես լսեցի, թե ինչպես սպասավորներից մեկն ասում էր տիրոջը․ «Ա՜խ, սա այն գեղեցիկ պարոնն է, որ վեց շաբաթ սրանից առաջ այստեղից անցնում էր մի սիրունիկ օրիորդի հետ։ Որքա՜ն նա սիրում էր նրան։ Որքա՜ն հրաշագեղ էր այն աղջիկը։ Խե՜ղճ երեխաներ, ինչպես էին նրանք գուրգուրում միմյանց։ Աստված վկա, շատ ցավալի է, որ նրանց անջատել են»։ Ես այնպես ձևացրի, թե ոչինչ չեմ լսում և աշխատեցի հնարավորին չափ քիչ երևալ մարդկանց աչքին։
Սեն֊Դընիում եղբորս սպասում էր երկտեղանի մի կառեթ, մենք մեկնեցինք վաղ առավոտյան և մյուս օրը երեկոյան դեմ հասանք տուն։ Եղբայրս ինձնից առաջ տեսակցեց հորս հետ, երևի նրան հօգուտ ինձ տրամադրելու համար, պատմելով, թե ինչպիսի հեզությամբ ու առանց դիմադրության ես թույլ եմ տվել, որ ինձ տուն տանեն։ Հայրս ինձ ընդունեց նվազ խստությամբ, քան ես սպասում էի։ Նա բավականացավ սովորական հանդիմանանքով իմ պարտազանցության և առանց իր թույլտվության տնից բացակայած լինելու համար։ Իսկ իմ սիրուհու մասին ասաց, որ ինձ հետ պատահածն արժանի հատուցումն է եղել այն բանի համար, որ ես անզգուշորեն հրապուրվել եմ անծանոթ աղջկանով․ նա ավելացրեց, թե առաջ ավելի լավ կարծիք ուներ իմ խոհեմության մասին, սակայն հույսով է, որ այս փոքրիկ արկածից հետո ես ավելի կխելոքանամ։ Նրա խոսքերին ես տվի իմ դիտավորություններին համապատասխանող նշանակություն։ Ես շնորհակալություն հայտնեցի հորս՝ ինձ ներելու բարեսրտության համար և խոստացա ապագայում ավելի հեզ ու վայելուչ վարք ունենալ։ Սրտիս խորքում ես ցնծում էի, որովհետև իրերի ընթացքից բնավ չէի կասկածում, որ նույն գիշերն ևեթ լուսաբացից առաջ հնարավորություն պիտի ունենամ տնից անհետանալու։
Սեղանը պատրաստ էր, և մենք նստեցինք ընթրիքի։ Սկսեցին ինձ ծաղրել՝ Ամիյենում տարած հաղթությանս և իմ հավատարիմ սիրուհու հետ փախչելուս համար։ Ես սիրալիր ներողամտությամբ ընդունեցի հարվածները․ նույնիսկ անչափ գոհ էի, որ ինձ թույլտվություն է ընձեռվում զրուցելու միտքս անդադար զբաղեցնող առարկայի մասին։ Սակայն հորս շրթներից թռած մի քանի խոսքեր ստիպեցին ինձ մի անգամայն լարել ուշադրությունս։ Նա խոսեց նենգության և պարոն դը Բ․-ի շահախնդիր ծառայության մասին։ Ես շշմեցի, երբ հորիցս լսեցի այս խոսքերը և խոնարհաբար խնդրեցի ավելի պարզ բացատրել, թե նա ինչ է ուզում ասել։ Դառնալով դեպի եղբայրս, նա հարցրեց, մի՞թե ինձ չի պատմել ողջ եղելությունը։ Եղբայրս պատասխանեց, որ ես ճանապարհին այն աստիճան հանգիստ եմ պահել ինձ, որ նա մտածել է, թե բնավ կարիք չկա դիմելու այդ միջոցին՝ ինձ իմ անմտությունից բուժելու համար։ Նկատեցի, որ հայրս երկընտրանքի մեջ է․ պե՞տք է արդյոք ամեն ինչ պարզել, թե ոչ։ Սակայն ես այնպես թախանձագին խնդրեցի նրան, որ նա բավարարեց իմ հետաքրքրությունը կամ, ավելի շուտ, անգթորեն ինձ ոչնչացրեց ամենասարսափելի մի պատմությամբ։
Նախ՝ նա հարցրեց մի՞թե ես միշտ միամտորեն հավատացել եմ, թե սիրուհիս հավատարիմ է ինձ։ Ես ամենայն համարձակությամբ պատասխանեցի, որ դրանում այն աստիճան վստահ եմ, որ ոչ մի բան չի կարող ամենաթեթև կասկածն անգամ հարուցել իմ մեջ։
— Հա՜, հա՜, հա՜, սքանչելի է,— բացականչեg հայրս անզուսպ քրքիջով,— որքան միամիտ ես ու դյուրահավատ։ Զվարճալի ես քո զգացումներով։ Չափազանց ցավալի է, իմ խեղճ ասպետ, որ կոչված ես Մալտայի կարգը մտնելու, քանի որ բավական հակում ես ցույց տալիս համբերատար ու հարմարվող ամուսին լինելու։— Եվ այսպիսի անգութ խոսքերով նա դեռ երկար ծաղրեց իմ հիմարությունն ու դյուրահավատությունը, ինչպես ինքն էր ասում։
Վերջապես, տեսնելով, որ ես համառում եմ լռությաՆ մեջ, նա շարունակեց ինձ բացատրել, որ իմ Ամիյենից մեկնելուց հետո անցած ժամանակի հաշվի համաձայն, Մանոնն ինձ սիրած պիտի լինի մոտավորապես տասներկու օր։
— Որովհետև,— ավելացրեց նա,— գիտեմ, որ Ամիյենից դու մեկնեցիր անցյալ ամսի 28-ին. այսօր ամսի 29֊ն է․ պարոն դը Բ․֊ի նամակը ես ստացել եմ տասնմեկ օր առաջ. ենթադրում եմ, որ նրան ութ օր էր պետք, որպեսզի կարողանար ծանոթանալ քո սիրուհու հետ։ Այսպես, ուրեմն, եթե ութը և տասնմեկը հանենք երեսունմեկից,— մի ամսի 28֊ից մինչև մյուս ամսի 29-ը տևած ժամանակը,— կմնա տասներկու կամ մոտավորապես այդքան։— Այս խոսքերից հետո քրքիջի պոռթկումները էլ ավելի սաստկացան։
Այս բոլորը լսելիս սիրտս ճմլվում էր, և ես վախենում էի, թե այլևս ի վիճակի չեմ լինի դիմանալու մինչև սույն տխուր կատակերգության վերջը։
— Իմացիր ուրեմն,— շարունակեց հայրս,— եթե ինքդ չգիտես, որ պարոն դր Բ․-ն նվաճել է քո իշխանուհու սիրտը։ Իհարկե, նա ծաղրում է ինձ, երբ ուզում է համոզել, որ կամեցել է քեզնից հափշտակել սիրուհուդ ինձ ծառայություն հատուցելու անշահախնդիր ցանկությունից միայն դրդված։ Այդպիսի մի մարդուց, որը նույնիսկ անծանոթ է ինձ, չպետք է սպասել այդքան վեհ զգացումներ։ Նա քո սիրուհուց իմացել է, որ դու իմ որդին ես, և որպեսզի ազատվի քո անցանկալի ներկայությունից, ինձ գրել է բնակավայրիդ հասցեն և քո անկարգ կյանքի մասին, միաժամանակ հասկացնելով, որ անհրաժեշտ է խիստ միջոցներ գործադրել քեզ այնտեղից բռնի հեռացնելու համար։ Նա ինձ առաջարկում էր իր աջակցությունը՝ քեզ ձերբակալելու միջոցները դյուրացնելու համար և միայն նրա և քո սիրուհու ցուցմունքների շնորհիվ եղբորդ հաջողվեց քեզ հանկարծակիի բերել և տուն վերադարձնել։ Դու կարող ես այժմ շնորհավորել քեզ տարածդ հաղթանակի տևականության առթիվ։ Դու ընդունակ ես մեծ արագությամբ հաղթություն տանելու, ասպետս։ Սակայն չես կարող քո նվաճումները պահպանել։
Ես չկարողացա ավելի երկար տանել հորս ճառախոսությունը, որի յուրաքանչյուր խոսքը խոցում էր սիրտս։ Սեղանից վեր կացա և հազիվ չորս քայլ էի արել սենյակից դուրս գալու համար, երբ ուշաթափ ու անզգա ընկա հատակին։ Շնորհիվ ցույց տված արագ օգնության, ես շուտով ուշքի եկա։ Բացեցի աչքերս, որ արցունքի հեղեղներ թափեմ, բերանս՝ որ վշտագին ու սրտառուչ տրտունջներ ասեմ։ Հայրս, որ միշտ կաթոգին սիրել էր ինձ, ամենայն քնքշանքով աշխատում էր մխիթարել։ Ես լսում էի նրան, սակայն չէի հասկանում արտասանած խոսքերը։ Ես ծունկ չոքեցի նրա առջև և, ձեռքերս վեր բարձրացրած, աղերսեցի թույլատրել գնալ Փարիզ պարոն դը Բ․-ին սրախողխող անելու։
— Ոչ,ասում էի ես,— նա չի նվաճել Մանոնի սիրտը, նա բռնություն է գործ դրել նրա վրա, հրապուրել է նրան որևէ կախարդանքով կամ թույնով, թերևս կոպտությամբ բռնաբարել է նրան։ Մանոնն ինձ է սիրում։ Մի՞թե ես չգիտեմ այդ։ Պարոն դը Բ․-ն դաշույնը ձեռին սպառնացել է նրան, որպեսզի հարկադրի ինձ լքելու։ Նա ամեն մի միջոցի դիմած կլինի՝ ինձնից հափշտակելու իմ աննման սիրուհուն։ Ախ, աստվա՜ծ իմ, աստվա՜ծ իմ, մի՞թե կարելի է, որ Մանոնն ինձ դավաճանած լինի և սիրելուց դադարած։
Ես անընդհատ կրկնում էի, թե ուզում եմ շուտափույթ վերադառնալ Փարիզ, և նույնիսկ ամեն անգամ այդ ասելիս տեղիցս վեր էի կենում։ Հայրս համոզվեց, որ այդպես մոլեգնած ես ոչ մի միջոցի առաջ կանգ չեմ առնի։ Տան վերնահարկում նա ինձ մի սենյակ հատկացրեց և մոտս թողեց երկու սպասավորների, որպեսզի աչալուրջ հսկեն։ Այլևս ինձ չէի տիրապետում։ Ես պատրաստ էի հազար կյանք զոհաբերելու, միայն թե քառորդ ժամով Փարիզում գտնվեմ։ Հասկացա, որ այդքան բացահայտ իմ դիտավորությունը հայտնելուց հետո ինձ հեշտությամբ թույլ չեն տա սենյակից դուրս զալու։ Ես աչքով չափեցի լուսամուտների րարձրությունը և, երբ տեսա, որ այս կերպ ոչ մի հնար չկա փախչելու, մեղմությամբ խոսեցի իմ պահակների հետ։ Հազար երդումներով նրանց խոստացա հետագայում առատաձեռն վարձատրել, եթե արգելք չլինեն իմ փախուստին։ Աղաչեցի, հորդորեցի, սպառնացի, սակայն իմ այս փորձն էլ անօգուտ անցավ։ Սրանից հետո ես կտրեցի ամեն հույս։ Որոշեցի մեռնել և ինձ անկողին նետեցի՝ միայն մահիցս հետո այն թողնելու մտադրությամբ։ Այս դրության մեջ անցկացրի գիշերը և հետևյալ օրը։ Մյուս առավոտ ինձ բերած կերակրից հրաժարվեցի։
Կեսօրից հետո հայրս եկավ ինձ տեսնելու։ Նա բարեսրտությամբ աշխատեց ամենաքաղցր մխիթարական խոսքերով մեղմացնել իմ տառապանքները։ Նա այնպես վճռականորեն հրամայեց մի բան ուտել, որ ես հնազանդվեցի՝ հարգանքից դրդված։ Մի քանի օր ես սնունդ էի ընդունում միայն հորս ներկայությամբ և նրան հնազանդվելու համար։ Նա անդադար շարունակում էր պատճառաբանություններ առաջ բերել, որոնք ի վիճակի լինեին վերադարձնել իմ առողջ դատողությունը և արհամարհանք ներշնչել ինձ դեպի անհավատարիմ Մանոնը։ Ճիշտ է, ես այլևս Մանոնին չէի հարգում. ինչպե՞ս կարող էի հարգել բոլոր արարածներից ամենաթեթևամտին, ամենանենգին։ Սակայն նրա պատկերը, հմայուն դիմագծերը, որոնք կրում էի սրտիս խորքում, նախկինի պես հարատևում էին այնտեղ։ «Թող ես մեռնեմ,— ասում էի ինքս ինձ,— դա նույնիսկ անհրաժեշտ է այսքան ամոթից և տառապանքներից հետո․ ես կարող եմ հազար մահ տանել, բայց չպիտի կարողանամ մոռանալ ապերախտ Մանոնին»։
Հայրս զարմացած էր, տեսնելով, որ ես տոչորվում եմ խորտակված սիրով։ Նա գիտեր իմ սկզբունքները պատվի խնդրում և չկասկածելով, որ Մանոնի դավաճանությունը պիտի ստիպի ինձ արհամարհել նրան, նա կարծեց, թե իմ սիրո հարատևությունը առաջ է գալիս ոչ թե այն մասնավոր կրքից, որ ես տածում եմ դեպի Մանոնը, այլ ընդհանրապես դեպի կանայք ունեցած իմ հակումից։ Նա այն աստիճան հաստատուն կառչեց այս մտքին, որ դրդված դեպի ինձ տածած քնքուշ զգացումից, մի անգամ մոտս եկավ այդ կարծիքն ինձ հաղորդելու։
— Ասպետս,— ասաց նա,— մինչև հիմա ես փափագում էի, որ դու կրես Մալտայի խաչը, սակայն տեսնում եմ, որ դու ուրիշ հակումներ ունես։ Դու սիրում ես գեղեցիկ կանայք, ես պատրաստ եմ գտնել մեկը, որը դուր գա քեզ։ Ասա անկեղծորեն, ինչ ես մտածում այս մասին։
Ես նրան պատասխանեցի, որ այլևս ոչ մի տարբերություն չեմ տեսնում կանանց միջև, և ինձ հետ պատահած դժբախտությունից հետո նրանց բոլորովին հավասարապես արհամարհում եմ։
— Ես քեզ համար կգտնեմ մեկը,— ժպտերես շարունակեց հայրս,— որ Մանոնին նման լինի, բայց լինի նաև ավելի հավատարիմ։
— Ախ, եթե դուք սիրում եք ինձ և բարիք եք կամենում,— ասացի ես նրան,— ապա վերադարձրեք ինձ իմ Մանոնին, միայն նրան։ Հավատացնում եմ ձեզ, սիրելի հայր, որ նա ինձ չի դավաճանել, նա անընդունակ է այդքան անգութ ու դաժան ստորության։ Մեզ բոլորիս՝ ձեզ, ինձ, Մանոնին, խաբում է նենգամիտ պարոն դը Բ․-ն։ Եթե միայն դուք գիտենայիք, թե որքան քնքուշ ու անկեղծ է Մանոնը, եթե դուք նրան ճանաչեք, ինքներդ կսիրեք նրան։
— Դու դեռ երեխա ես,— առարկեց հայրս։— Ինչպես կարող ես այդ աստիճան կուրացած լինել այն ամենից հետո, ինչ ես պատմեցի նրա մասին։ Հենց նա ինքն է քեզ հանձնել քո եղբորը։ Դու պետք է մոռանաս նրան, մոռանաս նրա անունն անգամ, և ջանաս, եթե ողջախոհ ես, օգտվել քո հանդեպ ունեցած իմ ներողամտությունից։
Ինձ համար միանգամայն ակներև էր, որ հայրս իրավացի է։ Սոսկ անգիտակցական մի զգացում էր ինձ դրդում պաշտպանել դավաճան սիրուհուս։
— Ավա՜ղ,— բացականչեցի ես, վայրկենական լռությունից հետո,— միանգամայն անտարակույս է, որ ես ամենաստոր դավաճանության դժբախտ զոհն եմ։ Այո,— շարունակեցի ես, զայրույթից հորդառատ արցունքներ թափելով,— տեսնում եմ, որ տակավին երեխա եմ։ Նրանց համար բնավ դժվար չէր խաբել իմ դյուրահավատությունը։ Սակայն ես այժմ գիտեմ, թե ինչ պետք է անեմ, որպեսզի նրանցից առնեմ իմ վրեժը։
Հայրս կամեցավ իմանալ իմ մտադրությունը։
— Կգնամ Փարիզ,— ասացի ես,— կհրդեհեմ դը Բ․֊ի տունը և նրան նենգ Մանոնի հետ միասին կայրեմ ողջ-ողջ։
Իմ բարկության պոռթկումը ծիծաղ պատճառեց հորս և միայն առիթ եղավ, որ ինձ սենյակում առավել խստությամբ հսկեն։
Այնտեղ արգելափակված մնացի վեց ամիս, առաջին ամսում մտադրություններս մեծ փոփոխություններ չկրեցին։ Իմ բոլոր զգացումները սոսկ ատելության ու սիրո, հույսի ու վհատության մի անընդհատ շղթա էին կազմում, նայած թե ես մտքումս ինչպես էի պատկերացնում Մանոնին։ Մերթ ես նրան պատկերացնում էի որպես բոլոր աղջիկներից ամենահմայիչը և այրվում էի նրան տեսնելու ցանկությունից, մերթ՝ իբրև ստոր ու նենգ մի սիրուհի և երդվում էի գտնել նրան՝ միայն պատժելու նպատակով։
Ինձ գրքեր տվին, որոնք փոքր-ինչ նպաստեցին հոգուս անդորրությանը։ Ես նորից կարդացի իմ սիրած բոլոր հեղինակների երկերը, ծանոթացա նոր հեղինակների հետ, նորից անսահման սեր զգացի դեպի ուսումը։ Դուք կտեսնեք, թե այս պարագան ինչպես օգնեց ինձ հետագայում։ Սերը ճաշակած, ես պարզ ըմբռնեցի Հորացիոսի և Վիրգիլիոսի ստեղծագործությունների բազմաթիվ հատվածներ, որոնք մինչ այդ ինձ համար անհասկանալի էին։
Ես սիրային մեկնաբանություն շարադրեցի «Էնեականի» չորրորդ գլխի մասին։ Որոշել եմ հրատարակել և հույս ունեմ, որ ընթերցողները գոհունակությամբ կընդունեն այն։
— Ավա՜ղ, ասուում էի ես այդ շարադղրելիս,— հավատարիմ Դիդոնին իմ սրտի նման սիրտ էր պետք։
Մի անգամ իմ արգելարանում ինձ այցելելու եկավ Տիբերժը։ Ես զարմացա, տեսնելով այն ցնծությունը, որով նա գրկախառնվեց ինձ հետ։ Մինչ այդ՝ դեպի ինձ տածած նրա սիրո մասին ես ուրիշ ապացույցներ չունեի, որոնք դրդեին ինձ այն ընդունել ոչ իբրև հասարակ դպրոցական մտերմություն, հնչպիսին հաստատվում է մոտավորապես միևնույն տարիքի պատանիների միջև։ Նա այն աստիճան փոխված և առնացած էր անցած հինգ կամ վեց ամսվա ընթացքում, որ նրա դեմքն ու խոսելու եղանակն ինձ հարգանք ներշնչեցին, նա ինձ հետ խոսեց ավելի շուտ որպես իմաստուն խորհրրդատու, քան դպրոցական բարեկամ։ Ցավ հայտնեց իմ մոլորության առթիվ. շնորհավորեց իմ ամոքումը, որը բարեհաջող էր համարում։ Վերջապես նա ինձ հորդորեց օգուտ քաղել իմ պատանեկան մոլությունից, աչքերս բանալով հաճույքների ունայնության առաջ։ Ես զարմանքով էի նայում նրան։ Տիբերժն այդ նկատեց։
— Սիրելի ասպետս,— դարձավ նա ինձ,— ձեզ այնպիսի բան չեմ ասում, որ կատարելապես ճշմարիտ չլինի և որի ստուգության մեջ ինքս համոզված չլինեմ լուրջ ինքնաքննությամբ։ Ես ձեզանից նվազ հակում չեմ ունեցել դեպի զգայասիրությունը, սակայն երկինքը ինձ շնորհել է միևնույն ժամանակ և առաքինության սեր։ Ես դիմեցի իմ բանականությանը, որպեսզի համեմատեմ թե՛ մեկի և թե՛ մյուսի տված օգուտը։ Ես առանց հապաղելու ճանաչեցի նրանց տարբերությունը։ Երկինքը միացրեց իր օգնությունն իմ խորհրդածություններին։ Դեպի աշխարհն իմ մեջ ծագեց մի արհամարհանք, որը գերազանց է ամեն բանից։ Ասեմ ձեզ, թե ինչն է ինձ ստիպում մնալ այստեղ,— ավելացրեց նա,— և ինչն է ինձ արգելք հանդիսանում նվիրելու ինձ մենակյաց կյանքին։ Միմիայն դեպի ձեզ տածած քնքուշ բարեկամությունս։ Ես ճանաչում եմ ձեր սրտի և մտքի վսեմ հատկությունները։ Չկա այնպիսի բարություն, որը դուք ընդունակ չլինեք կատարելու։ Հաճույքի թույնը ձեզ մոլորեցրել է ուղիղ ճանապարհից․ ինչպիսի՜ կորուստ առաքինության համար։ Ամիյենից ձեր փախուստն այնքա՜ն վիշտ պատճառեց ինձ, որ այդ օրից ի վեր մի ուրախ րոպե չեմ ունեցել։ Այդ մասին դուք կարող եք դատել իմ ձեռնարկած քայլերից։