Ճիշտ է, ես ժամանակ խնդրեցի մտածելու համար, սակայն Օսկարն արդեն որոշում էր ընդունել ոչ միայն թողնել քարհատ Քորնեֆի մոտի իր գրանիտագործի աշխատանքը, այլև մուսա Ուլլայի հետ բնորդի աշխատանքը և դառնալ ջազային խմբի հարվածային գործիքներ նվագող։
===Կոկոսե գորգի վրա===
Օսկարը այդպես արարեց Կլեփի համար անկողնուց վեր կենալու պատճառը։ Եվ չնայած վերջինս լիակատար խանդավառությամբ դուրս թռավ իր ոչ թարմ սավանների միջից, նույնիսկ առնչվեց ջրի հետ՝ մի խոսքով, դարձավ այն մարդը, որն ասում է․ «Հոպ֊լա֊լա» և «Մեզ համար ոչինչ փուչ չէ»՝ այսօր, երբ անկողնային հիվանդին Օսկար են անվանում, ես համարձակվում եմ հաստատել՝ Կլեփը ուզում է վերադարձնել պարտքերը, ուզում է ինձ նողկանք ներշնչել հատուկ բժշկական հաստատության երկաթյա մահճակալի հանդեպ՝ այն պատճառով, որ ես նրան նողկանք ներշնչեցի նրա մակարոնի խոհանոցի, մահճակալի հանդեպ։ Շաբաթական մեկ անգամ ես պետք է հաշտվեմ նրա այցելությունների հետ, պարտավոր եմ լսել նրա ջազային լավատեսական երկարաշունչ մենախոսությունները, նրա երաժշտակոմունիստական հռչակագրերը, քանզի նա, ով անկողնային հիվանդի կարգավիճակում եղել է միապետության հավատարիմ կողմնակիցը և հոգով եփվել, կպել է բրիտանական թագավորական տանը, հենց որ ես նրանից խլեցի մահճակալը և պարկապզուկով Եկատերինային, դարձավ ԳԿԿ֊ի ակտիվ անդամ, ինչից չի բուժվել մինչ օրս, ինչպես իր յուրատեսակ արգելված հոբբիից, որին տրվում է, երբ գարեջուր է խմում, երշիկ է խժռում և վաճառասեղանի մոտ շշով խմիչքները զննող անմեղ տղամարդկանց բացատրում է ջազ֊բենդի ծանրաբեռնված աշխատանքի և խորհրդային կոլխոզի միջև երջանիկ համընկնումները։
Վախեցած երազկոտի համար այսօր քիչ հնարավորություններ գոյություն ունեն։ Ճզմված մահճակալից օտարված Կլեփը կարող էր մտնել կուսակցության մեջ՝ նույնիսկ արգելված, ինչը մեծացնում էր գայթակղությունը, իսկ երկրորդ կրոնը, մեկը նրանցից, որը նրան պատկերանում էր ընտրության համար, կոչվում էր ջազ։ Դե և երրրորդ, նա՝ կնքված բողոքականը, կարող էր փոխել հավատը և դառնալ կաթոլիկ։
Մի բանը Կլեփից խլել հնարավոր չէ՝ նա իր համար բաց էր թողել դեպի բոլոր դավանանքները տանող բոլոր ճանապարհները։ Զգուշությունը, մութ ու փայլուն մարմինը, նրա հումորը, որն ծնվում էր ծափահարություններով, նրան հուշում էին այն բաղադրատոմսը, որի գյուղացիական ձևով, խորամանկ կանոնների համաձայն Մարքսի տեսությունը պետք է լավ խառնել ջազի առասպելի հետ։ Եվ եթե ինչ֊որ ժամանակ նրա ձեռքի տակ ընկներ ձախ հայացքների տեր «բանվորական արվարձանների կաթոլիկ վանական» տիպի մի վանական և, դրան ավելացրած, վանականի տնօրինման տակ գտնվի դիքսիլենդների մի ամբողջ հնչյունակազմությունը, այդ նույն օրվանից մեր մարքսիստը, որի ջազը փոխարինում է մաստակին, կիրակի օրերին կսկսի հաղորդվել Սուրբ Գաղտնիքներին և իր մարմնի՝ վերը նկարագրված հոտը կխառնի նորգոթիկական տաճարի գոլորշիացումներին։
Եթե այժմ ինձ հետ կատարվում է այն նույն բանը ինչ կատարվել է նրա հետ, դրա պատճառը իմ անկողինն է, որից այդ տղան ուզում է ինձ դուրս հանել իր խոստումների կենդանի ջերմությքմբ։ Նա մի դիմումը մյուսի ետևից է ուղարկում, նա աշխատում է իմ փաստաբանի հետ ձեռք ձեռքի տված, նա պնդում է գործի վերանայման վրա, նա Օսկարի համար արդարացման դատավճիռ է ցանկանում, նա Օսկարի համար ցանկանում է ազատություն՝ պետք չէ մեր Օսկարին տանջել հատուկ հաստատությունում, և այս ամենը միայն այն պատճառով, որ Կլեփն ուզում է ինձ զրկել իմ մահճակալից։
Բայցևայնպես ես ամենևին չեմ ափսոսում, որ Ցայդլերի մոտ սենյակ վարձակալելով՝ պառկած ընկերոջս վերածեցի կանգնած ընկերոջ և ոչ թե ուղղակի կանգնածի, այլ երբեմն վազողի ու դոփողի։ Եթե շեղվենք այն հոգնեցուցիչ ժամերից, որոնք ես, մտքերիս ծանրությունից ճնշված, նվիրում եմ քույր Դորոթեային, ինձ համար անամպ անձնական կյանք էր սկսվել։
― Հելլո, Կլեփ, ― խփում էի նրա ուսին։ ― Եկ ջազ֊բենդ կազմակերպենք։
Եվ նա քնքշորեն շոյեց իմ կուզը, որը գրեթե նույնչափ շատ սիրեց, որչափ իր փորը։
― Մենք Օսկարի հետ ջազ֊բենդ ենք կազմակերպում, ― տեղեկացրեց Կլեփը քաղաքին ու աշխարհին։ Եթե մեզ էլի ինչ֊որ բան է պակասում, ապա դա լավ կիթառահարն է, որը նաև կարող է բանջոյից գլուխ հանել։
Եվ իսկապես էլ թմբուկի ու ֆլեյտայի համար ևս մեկ գործիք է պահանջվում, որը վարում է մեղեդին։ Կոնտրաբասը անենևին էլ վատ չէր լինի, նույնիսկ տեսողական առումով, սակայն պիտանի կոնտրաբասահար գտնելը նույնիսկ դեռ այն ժամանակ չափից դուրս դժվար էր, այդ իսկ պատճառով մենք սկսեցինք եռանդուն փնտրել մեզ պակասող կիթառահարին։ Ինչպես արդեն պատմել եմ սկզբում, մենք հաճախ կինո էինք գնում, շաբաթական երկու անգամ լուսանկարվում էինք և պատրաստի լուսանկարի հետ ամեն տեսակի հիմարություններ էինք կատարում գարեջրի ու սոխով արյունոտ երշիկի ուղեկցությամբ։ Այն ժամանակ Կլեփը ծանոթացավ Իլզայի հետ, թեթևամտության պատճառով նրան նվիրեց իր լուսանկարը և գոնե միայն այդ մեկ պատճառով պարտավոր էր նրա հետ ամուսնանալ, միայն կիթառահարի մենք այդպես էլ չգտանք։
Չնայած հին քաղաքը իր ուռուցիկ ապակիներով, պանրի վրայի մանանեխով, գարեջրի հոտով ու այլ հարավհռենյան հնարաբանություններով ինձ շատ թե քիչ լավ ծանոթ էր Գեղարվեստների ակադեմիայի շնորհիվ, որտեղ ես բնորդ էի աշխատում՝ Դյուսելդորֆը ես իրապես ճանաչեցի միայն Կլեփի կողքին։ Մենք կիթառահար էինք փնտրում Լամբերտի եկեղեցու մոտակայքում, բոլոր գարեջրատներում և, հատկապես, Ռատինգերշտրասեի վրա,, «Միաեղջույրում», որովհետև այնտեղ պարերի ժամանակ Բոբբին էր նվագում, նա երբեմն մեզ թույլ էր տալիս ելույթ ունենալ ֆլեյտայով ու թմբուկով, գովում էր իմ թիթեղը չնայած ինքն էլ գերազանց հարվածային էր, միայն թե նրա աջ ձեռքի մի մատը պակասում էր։
Եվ, չնայած մենք «Միաեղջույրում» կիթառահարի չհանդիպեցինք, ես որոշ չափով փորձ ձեռք բերեցի և, բացի դա, ռազմաճակատային թատրոնի ժամանակներից էլի որոշ հմտություն էի պահպանել և տեսանելի ապագայում կարող էի ոչ վատ հարվածային դառնալ, եթե քույր Դորոթեան ժամանակ առ ժամանակ իմ ելույթները չձախողեր։
Իմ մտքերի առնվազն կեսը անփոփոխ լինում էր նրա հետ։ Դրա հետ դեռ կարելի էր ինչ֊որ կերպ հաշտվել, մնացող մյուս կեսը սկզբից մինչև վերջ իմ թմբուկի կողքին էր։ Իրականում ստացվում էր այնպես, որ մտքերը, սկսվելով թմբուկից, ավարտվում էին կարմիր խաչով բրոշի մոտ։ Կլեփը, որն իմ թերությունները կարողանում էր վարպետորեն քողարկել իր ֆլեյտայով, ամեն անգամ սաստիկ վշտանում էր, երբ Օսկարը կիսով չափ հեռանում էր իր մտքերի մեջ։
― Միգուցե, դու ուտել ես ուզում։ Քեզ համար արյունոտ երշիկ պատվիրեմ։
Այս աշխարհի բոլոր տառապանքների ետևում Կլեփը գազանային սովածություն էր տեսնում և այդ իսկ պատճառով էլ վստահ էր, որ դրանցից յուրաքանչյուրը կարելի է բժշկել արյունոտ երշիկի մի լավ չափաբաժնով։ Այդ ժամանակներում Օսկարը չափից դուրս քանակով կտրտված սոխով թարմ արյունոտ երշիկ էր կլանում և այդ ամենի վրայից գարեջուր էր խմում, որպեսզի իր ընկեր Կլեփը կարծեր, թե իբր Օսկարի տառապանքը սով, այլ ոչ թե քույր Դորոթեա է կոչվում։
Մեծ մասամբ մենք Յուլիխերշտրասե փողոցի Ցայդլերի բնակարանը վաղ էինք լքում և նախաճաշում էինք Հին քաղաքում։ Իսկ Ակադեմիան ես այցի էի գնում միայն երբ մեզ կինոյի համար փող էր հարկավոր։ Այդ ընթացքում մուսա Ուլլան հասցրեց ոչ այն է երրորդ, ոչ այն է չորրորդ անգամ նշանվել նկարիչ Լանքեսի հետ և, հետևաբար, անմատչելի էր, քանզի Լանքեսը սկսեց ստանալ իր առաջին մեծ արդյունաբերական պատվերները։ Սակայն առանց Ուլլայի կեցվածք ընդունելը Օսկարին ոչ մի հաճույք չէր պատճառում՝ նրան կրկին այլանդակում էին, ամենասարսափելի ձևով սևացնում էին, և այդ իսկ պատճառով ես ինձ ամբողջապես նվիրեցի իմ Կլեփ ընկերոջը, քանզի փոքրիկ Կուրտի հետ, Մարիայի մոտ, ես հանգիստ չէի գտնում, ամեն երեկո այնտեղ էր գտնվում Շտենցել անունով նրա ամուսնացած շեֆն ու երկրպագուն։
Երբ մի անգամ վաղ աշնանը մենք երկուսս դուրս եկանք մեր սենյակներից, որպեսզի մոտավորապես անթափանցիկ ապակու դռան հարթության վրա հանդիպենք միջանցքում ու այնուհետև գործիքներով դուրս գանք տնից, Ցայդլերը, փոքր֊ինչ բացելով իր հյուրասենյակի, ասել է թե՝ ննջարանի դուռը, մեզ ձայն տվեց։ Նա մեզ վրա հրեց նեղ, սակայն հաստ գորգի փաթույթը և պահանջեց, որպեսզի մենք օգնենք տեղավորել, իսկ հետո նաև ամրացնել գորգը։ Պարզվեց, որ դա ութ մետր քսան սանտիմետր երկարությամբ կոկոսե ուղեգորգ է։ Սակայն, քանի որ Ցայդլերի միջանցքը ընդամենը յոթ մետր քառասունհինգ սանտիմետր երկարություն ուներ, մենք՝ Կլեփն ու ես, ստիպված էինք կտրել ավելորդ յոթանասունհինգ սանտիմետրը։ Մենք դա անում էինք նստած, որովհետև պարզվեց, որ կտրելը չափից դուրս ծանր աշխատանք է։ Իսկ արդյունքում ուղեգորգը պահանջվածից երկու սանտիմետրով կարճ ստացվեց։ Սակայն քանի որ նրա լայնությունը ճշտորեն համապատասխանում էր միջանցքի լայնությանը, Ցայդլերը խնդրեց մեզ, քանզի իր համար իբր դժվար է կռանալը, միացյալ ուժերով գորգը մեխել հատակին։ Հենց Օսկարի մեջ ծագեց մեխելով այն մի քիչ ձգելու միտքը։ Եվ այդ ձևով մեզ հաջողվեց գրեթե ամբողջությամբ լրացնել պակասող երկու սանտիմետրեը։ Ո՛չ Օսկարը, ո՛չ Կլեփը իրենց մատներին չհարվածեցին, չնայած որ մի քանի մեխ ծռեցին, սակայն դա կախված էր Ցայդլերի պահուստային, այսինքն դեռ ռեֆորմներից առաջավա մեխերի որակից։ Երբ կոկոսե ուղեղորգը, կարելի է ասել, կիսաամուր ձևով ամրացված էր հատակի տախտակներին, մենք նրա վրա խաչաձև դրեցինք մեր մուրճերը և աշխատանքի ընթացքին հետևող Ոզնուն նայեցինք ոչ անպատկառորեն, սակայն սպասողաբար։ Նա իսկապես անհետացավ իր սենյակում, ինչից հետո վերադարձավ իր լիկյորագավաթային պահուստից երեք գավաթների և կրկնակի զտված օղու շշի հետ։ Մենք խմեցինք ուղեգորգի ամրության կենացը, ինչից հետո արտահայտեցինք այն միտքը, և կրկին ոչ թե անպատկառորեն, այլ ավելի շուտ սպասողաբար, որ կոկոսե մանրաթելերը ուժեղացնում են ծարավը։ Հնարավոր է, Ոզնու գավաթները ուրախ էին, որ նրանց մեջ մի քանի անգամ շարունակ օղի լցրեցին՝ նախքան հերթական ընտանեկան պայթյունը իրենց կվերածի բեկորների։ Երբ Կլեփը դիտավորյալ ձեռքից վայր գցեց գավաթը ուղեգորգի վրա, գավաթը ո՛չ կոտրվեց և ո՛չ ձայն հանեց։ Մենք բոլորս փառաբանեցինք կոկոսե ուղեգորգին։ Իսկ ահա, երբ ֆրաու Ցայդլերը, որը սենյակից հետևում էր մեր աշխատանքին մեզանից հետո գովեց ուղեգորգը, որովհետև այն օգնում է, որպեսզի հատակին ընկած գավաթները անվնաս մնան, Ոզնին սարսափելի զայրացավ։ Քաշեց ուղեգորգի դեռ չմեխված մասից, երեք դատարկ գավաթները քաշեց իր կողմը, իր բեռի հետ անհետացավ հյուրասենյակում, նույնն է թե ննջարանում, մենք լսեցինք, թե ինչպես զրնգաց պահարանը, այնտեղից ավելի շատ գավաթներ հանեց, որովհետև երեքը նրան քիչ էր՝ և դրանից անմիջապես հետո Օսկարը ծանր երաժշտություն լսեց․ նրա մտավոր տեսողության առջև հայտնվեց ցայդլերյան սենյակի հոլանդական վառարնը, դրա դիմաց ընկած էին ութ կոտրված գավաթներ։ Իսկ Ցայդլերը կռացավ, հատակից բարձրացրեց թիակն ու ավելը և արդեն Ցայդլերի դերում թիակի վրա ավլեց բեկորները, որոնք արտադրել էր որպես Ոզնի։ Իսկ մինչ նա կնոջ թիկունքում ծնգծնգացնում և զնգզնգացնում էր, անձամբ ֆրաու Ցայդլերը մնաց դռների մեջ կանգնած, հետաքրքրվում էր մեր աշխատանքով՝ նամանավանդ, որ մենք երկուսս, երբ Ոզնին սկսեց մոլեգնել, կրկին ձեռքներս վերցրինք մեր մուրճերը։ Սակայն նա այդպես էլ չվերադարձավ, բայց շիշը թողեց մեզ մոտ։ Սկզբում մենք ֆրաու Ցայդլերից անհարմար էինք զգում, երբ հերթով շշի բերանը մոտեցնում էինք մեր շուրթերին։ Սակայն նա բարեհամբյուր ձևով մեզ գլխով էր անում, ինչը այնուամենայնիվ, ամենևին էլ ևս մի կում առաջարկելու մտքին չէր հանգեցնում նրան։ Բայց մենք աշխատում էինք մաքուր և այդպես, մեխը մեխի ետևից, ամրացրեցինք ողջ ուղեգորգը։ Երբ Օսկարը մեխերը խփում էր քույր Դորոթեայի դռան դիմաց, անթափանցիկ ապակին յուրաքանչյուր հարվածից ղրնգում էր։ Դա ցավագին ձևով անհանգստացնում էր Օսկարին, և մի ինչ֊որ առավել ցավագին պահի նա նույնիսկ մուրճը դրեց մի կողմ։ Սակայն հենց որ քույր Դորոթեայի անթափանցիկ ապակիներով դուռը մնաց ետևում, Օսկարն ու իր մուրճը իրենց շատ ավելի լավ զգացին։ Ինչպես աշխարհում ավարտվում է ամեն բան, այդպես ավարտին մոտեցավ նաև կոկոսե ուղեգորգի ամրացումը։ Մի ծայրից մինչև մյուսը վազում էին լայն գլխիկներով մեխերը, նրանք մինչև վզիկները հեռացել էին հատակի տախտակների մեջ և դժվարությամբ էին գլխիկները պահում կոկոսե մանրաթելերի ջրապտույտի վերևում։ Մենք մեզանից գոհ՝ ետ ու առաջ էինք քայլում միջանցքում, հաճույք էինք ստանում ուղեգորգի երկարությամբ, գովաբանում էինք մեր աշխատանքը, ակնարկում էինք, թե ինչ աստիճան դժվար է սոված փորին, առանց նախաճաշելու կոկոսե ուղեգորգ փռելը և, ի վերջո, մեր ակնարկներով հասանք նրան, որ ֆրաու Ցայդլերը համարձակվեց ոտքը դնել նոր, ես նույնիսկ կասեի կուսական ուղեգորգի վրա, դրա վրայով հասավ մինչև խոհանոց, մեզ սուրճ լցրեց և թավայի մեջ մի քանի ձու կոտրեց։ Մենք ուտում էինք իմ սենյակում, Ցայդլերուհին հեռացավ, նրա աշխատանքի՝ Մանեսմանի մոտ գնալու ժամն էր, մենք սենյակի դուռը չփակեցինք, ծամում էինք ու մի փոքր հոգնած ուսումնասիրում մեր աշխատանքի պտուղները՝ մեզ ընդառաջ վազող ուղեգորգը։
Ինչ իմաստ ուներ էժանագին ուղեգորգի մասին այդքան բառեր ասել՝ չնայած փողային ռեֆորմից առաջ այն, անկասկած, որպես փոխանակման առարկա, որոշակի արժեք ուներ։ Օսկարը լսում է այդ լիովին օրինական հարցը և առաջ ընկնելով տալիս է դրական պատասխանը․ հաջորդ գիշեր ես այդ ուղեգորգի վրա առաջին անգամ հանդիպեցի քույր Դորոթեային։
Ուշ կեսգիշերին մոտ, ես գարեջրով ու երշիկով լցված վերադարձա տուն։ Կլեփին լքեցի հին քաղաքում։ Նա շարունակում էր կիթառահարի որոնումները։ Չնայած ես գտա ցայդլերյան բնակարանի դռների բանալու անցքը, ոտքս դնելով ուղեգորգի վրա՝ գտա նաև ողջ միջանցքը, իսկ դրա մեջ անթափանցիկ, ապակեպատ դռան կողքով դեպի իմ սենյակ տանող ճանապարհը, այնտեղ գտա իմ մահճակաը, սակայն, նախ մի կողմ նետելով հագուստս, դրանից հետո ես էլ ոչ մի տեղ չէի կարողանում գտնել իմ գիշերային հագուստը, լվանալու նպատակով այն տվել էի Մարիային, դրա փոխարեն գտա յոթանասունհինգ սանտիմետր երկարությամբ երիզը, որը կտրել էինք մեծ գորգից, որպեսզի այն կարճացնենք։ Դա գցեցի իմ մահճակալի դիմաց հատակի գորգի փոխարեն։ Անկողնու մեջ ինձ համար տեղ գտա, սակայն նույնիսկ անկողնու մեջ չգտա իմ հագուստը։
Կարիք չկա ձեզ վերապատմել, թե ինչի մասին է մտածում Օսկարը կամ ինչ էր անխորհուրդ պտտում իր գլխի մեջ, որովհետև չէր կարողանում քնել։ Այսօր, ինչպես ինձ թվում է, ես գտել եմ այն ժամանակվա անքնության պատճառը։ Նախքան պառկելը, ես ոտաբոբիկ կանգնեցի մահճակալիս մոտ գցած նոր գորգի վրա, որը կտրված էր մեծ կոկոսե ուղեգորգից։ Կոկոսե մանրաթելերը կպչում էին իմ կրունկներին, նրանք մաշկիս միջով ներթափանցում էին իմ արյան մեջ, և նույնիսկ երբ ես արդեն վաղուց պառկել էի, ճիշտ նույն կերպ շարունակում էի կանգնած մնալ կոկոսային մանրաթելի վրա, այդ իսկ պատճառով էլ քունս չէր տանում, քանզի չկա առավել գրգռող, քունը վախեցնող, մտքերը խթանող բան, քան կոկոսե ուղեգորգի վրա ոտաբոբիկ կանգնելը։ Կեսգիշերից հետո Օսկարը երկար ժամանակ կանգնեց ու պառկեց միաժամանակ գորգի վրա ու մահճակալին՝ մոտավորապես մինչև ժամը երեքը, սակայն այդ ժամանակ ես միջանցքում լսեցի մի դռան ձայն, և ևս մեկ։ Կա֊չկա Կլեփն է տուն վերադառնում, ճիշտ է, առանց կիթառահարի, սակայն ծայրեծայր արյունոտ երշիկով լցված, մտածեցի ես, չնայած հասկանում էի, որ դա ամենևին էլ Կլեփը չէ, որը սկզբում բացեց մի դուռը, իսկ հետո երկրորդը։ Ես մտածեցի նաև, որ, քանի որ դու անիմաստ ընկել ես անկողնու վրա և քո կրունկների վրա զգում ես կոկոսե մանրաթելերը, թերևս, ավելի լավ է դուրս գայիր քո անկողնու միջից և երկու ոտքերով կանգնեիր, ոչ թե մտովի, այլ իրականում, կոկսի գորգի վրա։ Օսկարն այդպես էլ արեց։ Եվ այն իր հետևանքներն ունեցավ։ Հենց որ ես երկու ոտքով կանգնեցի գորգի վրա, այդ յոթանասունհինգ սանտիմետրանոց կտորը կրունկներիս միջով ինձ հիշեցրեց իր ծագման մասին։ Կամ այն պատճառով, որ ես ափսոսացել էի կտրված կտորը, կամ էլ այն պատճառով, որ լսեցի միջանցքի դռների ձայնն ու մտածեցի, թե իբր Կլեփն է վերադարձել, չնայած ինքս իմ մեջ հասկանում էի, որ Կլեփն այստեղ կապ չունի, հենց որ Օսկարը կռացավ, երկու ծայրերից բռնեց կոկոսե մահճակալագորգը, քանի որ անկողին պառկելիս այդպես էլ չգտա իմ գիշերազգեստը, ցցեց ոտքերը, որպեսզի այլևս գորգի վրա չկանգնի, այլ կանգնի հատակին։ Ոտքերի արանքով քաշեց դեպի վեր, յոթանասունհինգ սանտիմետրը պահեց իր մեկ մետր քսանմեկ սանտիմետր հասակով մերկ մարմնի դիմաց, մի խոսքով, արհեստավարժորեն ծածկեց իր մերկությունը, դրա փոխարեն ամրակոսկրերից մինչև ծնկները հայտնվեց կոկոսյան մանրաթելերի ազդեցության տակ։ Եվ այդ զգացումը ավելի ուժեղ դարձավ, երբ Օսկարն իր մանրաթելային հագուստով մութ սենյակից դուրս եկավ մութ միջանցք ու ոտքը դրեց կոկոսե մեծ ուղեգորգի վրա։
Պե՞տք է, արդյոք, զարմանալ, որ ուղեգորգի ճանկռոտման ներքո ես մի քանի շտապողական քայրեր կատարեցի, որպեսզի ազատվեմ դրա ազդեցությունից, որպեսզի փրկվեմ ու սլացա այնտեղ, որտեղ հատակին ոչ մի կոկոսե մանրաթել չկար, սլացա դեպի գուգարան։
Չնայած որ զուգարանում մութ էր, ինչպես միջանցքում և Օսկարի սենյակում, այնտեղ ինչ֊որ մեկը նստած էր։ Ինձ այդ մասին տեղեկացրեց կանացի կարճ ճիչը։ Բացի այդ, իմ կոկոսե կաշին դեմ առավ նստած մարդու ծնկներին։ Իսկ քանի որ զուգարանը ինքնակամ լքելու նվազագույն ցանկություն իսկ չդրսևորեցի, քանզի իմ թիկունքում վտանգավոր ձևով փռված էր կոկոսե ուղեգորգը, այնտեղ նստած անձը ցանկացավ ինձ դուրս հանել։
― Ո՞վ եք դուք, ի՞նչ է ձեզ այստեղ պետք, դուրս եկեք, ― հնչեց ձայնը, որը ոչ մի կերպ չէր կարող պատկանել ֆրաու Ցայդլերին։ Եվ հետո սրտաճմլիկ․
― Ո՞վ եք դուք։
― Իսկ դուք, քույր Դորոթեա, կռահեք, ― թույլ տվեցի ես ինձ կատակել, որպեսզի մեղմացնեմ մեր հանդիպման անհարմարությունը։ Սակայն քույր Դորոթեան չէր ցանկանում կռահել, այլ ոտքի կանգնեց, մթության մեջ ձեռքերը մեկնեց ինձ, ձգտում էր զուգարանից ինձ դուրս հրել դեպի միջանցք, սակայն ձեռքերը չափից դուրս վեր բարձրացրեց, բռնելով իմ գլխավերևի դատարկությունը, ձեռքերը իջեցրեց ավելի ներքև, սակայն բռնեց ոչ թե ինձ, այլ իմ մանրաթելե գոգնոցը, իմ կոկոսե կաշին, կրկին գոռաց, ինչու են կանայք անմիջապես անպայման գոռում, ակնհայտորեն ինձ ինչ֊որ մեկի հետ շփոթեց, սկսեց դողալ, ու շշնջաց․ «Օ, Աստված իմ, սա սատանա է», ինչը իմ մեջ առաջ բերեց կարճատև, սակայն ամենևին էլ ոչ չարախինդ ծիծաղ։ Մինչդեռ նա դա ընկալեց որպես սատանայական քմծիծաղ, իսկ ինձ դուր եկավ «սատանա» բառը, և երբ նա հերթական անգամ, սակայն արդեն բավականին խղճալի հարցրեց․ «Դուք ով եք»․ Օսկարը պատասխանատվությամբ ասաց․
― Ես սատանա եմ, որը եկել է քույր Դորոթեայի մոտ։
Նա դրան ի պատասխան․
― Բայց ինչո՞ւ, ախր, ինչո՞ւ։
Ես՝ դանդաղորեն մտնելով դերի մեջ և ստիպելով, որ իմ մեջ նստած սատանան աշխատի որպես հուշարար, ասացի․
― Որովհետև սատանան սիրում է քույր Դորոթեային։
― Ոչ, ոչ, ես չեմ ուզում, ― դեռ էլի հասցրեց գոռալ նա՝ փորձելով դուրս պրծնել, կրկին դիպավ իմ կոկոսյա հագուստի սատանայական մանրաթելերին՝ նրա հագին ոչ այլ ինչ էր, քան շատ բարակ գիշերային վերնաշապիկ, և տասը մատիկներն էլ խճճվել էին գայթակղիչ ջունգլիների մեջ՝ նրան դարձնելով թույլ ու դյուրամատչելի։ Հասկանալի է, որ հատկապես թեթևակի թուլությունը քույր Դորոթեային ստիպեց խոնարհվել առաջ։ Կոկոսե կաշվով, որը ես իմ մարմնի վրա քիչ վեր էի բարձրացրել, ինձ հաջողվեց բռնել ուժասպառ խոնարհվողին, ինչից հետո ես կարողացա բավականաչափ ժամանակ պահել նրան, որպեսզի ընդունեի սատանայական որոշումը, թույլ տվեցի, որպեսզի նա, փոքր֊ինչ տեղի տալով, խոնարհվի ծնկների վրա, սակայն հետևեցի, որպեսզի նրա ծնկները իջնեն ոչ թե զուգարանի սառը սալիկների, այլ միջանցքի իմ ուղեգորգի վրա, այնուհետև թողեցի, որպեսզի նա սահի ուղեգորգի վրա, գլխով դեպի արևմուտք, այսինքն՝ դեպի Կլեփի սենյակի կողմը ու թիկունքի վրա ողջ հասակով մեկ փռվի։ Իսկ քանի որ նրա թիկունքը առնվազն մեկ մետր վաթսուն սանտիմետր տարածության վրա շփվում էր կոկոսե ուղեգորգի հետ, ես նրան վերևից ծածկեցի նույն այդպիսի մանրաթելային նյութով, միայն թե վերևից իմ տնօրինության տակ կար ընդամենը յոթանասունհինգ սանտիմետր․ ես իմ գորգը կպցրեցի ուղիղ նրա կզակին, սակայն դրանից մյուս ծայրը չափից դուրս ներքև էր ծածկում նրա ազդրը, այսինքն՝ պետք է մոտ տասը սանտիմետրով տեղաշարժել դեպի վեր, փակելով նրա բերանը, սակայն, այնուամենայնիվ, քույր Դորոթեայի քիթը մնում էր ազատ, այնպես որ նա առանց դժվարության կարող էր շնչել, նա նաև ֆսֆսում էր, ընդ որում, բավականին ակտիվ, երբ Օսկարն իր հերթին պառկեց, պառկեց իր նախկին մահճակալամերձ գորգի վրա ու սկսեց այդ բազմամանրաթելային հյուսվածքը ճոճել։ Ընդ որում, քույր Դորոթեայի մարմնի հետ շփում չփնտրելով և, որպես սկիզբ, թույլ տալով որպեսզի կոկոսի մանրաթելերը ներազդեն նրա վրա, նա նույնիսկ սկսեց խոսել քույր Դորոթեայի հետ, որը դեռևս թեթևակի թուլություն էր զգում, թոթովում էր․ «Օ, Աստված իմ, օ, Աստված իմ», և մերթ ընդ մերթ Օսկարին հարցնում էր, թե ինչպես է նրա անունը և ով է նա, ցնցվում էր կոկոսի ուղեգորգի և մահճակալամերձ գորգի միջև, երբ ես ինձ անվանեցի սատանա և իսկը սատանայի նման ֆշշացրեցի և նույնիսկ վճռորոշ բառերի օգնությամբ հայտնեցի, որ ապրում եմ դժոխքում, իսկ ինքս այդ ընթացքում սողում էի գորգի վրա, ստիպելով, որ այն անընդհատ շարժվի, քանզի կոկոսե մանրաթելերը քույր Դորոթեայի մեջ առաջացնում էին այն զգացմունքները, որոնք շատ տարիներ առաջ իմ սիրեցյալ Մարիային ներշնչում էր այն հանրահայտ թշշացող փոշին։ Միայն մեկ տարբերությամբ՝ փոշին ամբողջությամբ ու ամբողջապես և միանգամայն հաջող ձևով ինձ դրդում էր գործողության, այն դեպքում, երբ կոկոսե գորգի վրա ես խայտառակ պարտություն էի կրում։ Ինձ չհաջողվեց խարիսխ գցել։ Այն, ինչը թշշացող փոշու ժամանակներում և դրանից հետո բազմակի անգամ ներկայանում էր ամուր ու նպատակասլաց, այժմ, կոկոսե մանրաթելի նշանի ներքո, թախծոտ կախել էր իր գլուխը մնալով անտարբեր ու խղճուկ, իր առջև չէր տեսնում ոչ մի նպատակակետ, չէր արձագանքում ո՛չ կոչերին, ո՛չ իմ կողմից արված պերճախոս֊ ինտելեկտուալ համոզմունքներին, ո՛չ քույր Դորոթեայի հոգոցներին, որը շշնջում էր, տնքում, ծվծվում։
― Արի սատանա, դե արի։
Դեռ ես էի ստիպված նրան սփոփել ու հանգստացնել։
― Հիմա սատանան կգա, ուր որ է նա կհասնի, ― փնփնթում էի ես դիտավորյալ սատանայական ձայնով, իսկ ինքս, ինքս չէի ընդհատում երկխոսությունը սատանայի հետ, որն իմ կնունքի ժամանակվանից ապրում էր իմ մեջ և ապրում է մինչ օրս, ես բղավեցի նրա վրա․ «Փնթի գործ մի արա, սատանա»։ Ես աղոթում էի․ «Փրկիր ինձ խայտառակությունից»։ Ես շողոքորթում էի․ «Փրկիր ինձ խայտառակությունից»։ Ես շողոքորթում էի․ «Չէ՞ որ դու ամենևին այդպիսին չես, դե գոնե Մարիային հիշիր, կամ, ավելի լավ է Գրեֆի արյուն կամ կատակները, որոնցով զբաղվում էինք փոքրիկ ու նրբագեղ Ռոզվիտա Ռագունայի հետ զվարճախինդ Փարիզ քաղաքում»։ Իսկ նա, փնթփնթալով ու կրկնողություններից չվախենալով, պատասխանատու ձևով հայտարարում էր․ «Իսկ ես ցանկություն չունեմ, Օսկար»։ Սակայն երբ սատանան ցանկություն չունի, հաղթանակ է տանում առաքինությունը։ Վերջ ի վերջո ինչ֊որ ժամանակ սատանան ևս կարող է ցանկություն ունենալ։
Եվ այսպես, նա իր աջակցությունը ինձ մերժեց, իրեն էլի մի քանի նմանատիպ մտքեր թույլ տվեց։ Ես, աստիճանաբար կորցնելով ուժերս, բզկտում ու շփում էի խեղճ քույր Դորոթեայի մաշկը և վերջում՝ նրա կրքոտ «Դե վերջապես, արի, սատանա»֊ին պատասխանեցի հուսահատ ու անիմաստ, քանզի ոչնչով չհիմնավորված, մի անչափ երկար բառով, մտադրվեցի չլիցքավորված ատրճանակով խփել «նպատակակետին»։ Նա, հավանաբար, ուզում էր իր սատանային օժանդակել, զույգ ձեռքերը դուրս հանեց կոկսե գորգի տակից, ցանկացավ ինձ գրկել և նույնիսկ գրկեց, իր ձեռքերի տակ զգաց իմ կուզը, իմ մարդկային ջերմությունը, այլ ոչ թե կոկոսային խորդուբորդ կաշին, չհայտնաբերելով սատանային, որին կոչ էր անում․ «Դե վերջապես արի, սատանա», այլ դրա փոխարեն հազալով կոկորդը մաքրեց և կրկնեց նախկին հարցը, չնայած այժմ արդեն այլ շեշտադրությամբ։
― Աստծո սիրուն, դուք ո՞վ եք և ի՞նչ եք ուզում։
Ես ստիպված էի հանձնվել, խոստովանել, որ ըստ փաստաթղթերի, ինձ Օսկար Մացերատ են անվանում, որ ես նրա հարևանն եմ, որ ես նրան՝ քույր Դորոթեային սիրում եմ քնքշորեն ու կրքոտ։
Եթե որևիցե մեկը չարախնդալով կմտածի, թե իբր քույր Դորոթեան անեծքներ տալով ինձ բռունցի հարվածներով ետ շպրտեց ուղեգորգի վրա, նրան Օսկարը տխուր, սակայն ոչ առանց բավարարվածության կտեղեկացնի, որ քույր Դորոթեան ընդամենը դանդաղ, կարելի է ասել, մտազբաղ ու անվճռականորեն, ձեռքերը ետ քաշեց իմ կուզի վրայից, և դա անսահման տխուր շոյանքի էր նմանվում։ Իսկ նրա անմիջապես սկսված արտասուքն ու հեծկլտոցը իմ լսողությունը նույնպես ընկալեց որպես լիովին զսպված։ Ես չնկատելով բաց թողեցի այն ակնթարթը, երբ նա, դուրս գալով իմ գորգի տակից, հեռացավ ինձանից, թույլ տվեց, որ ես հեռանամ, և ուղեգորգը խլացրեց նույնիսկ միջանցքով նրա քայլելու ձայնը։ Ես լսեցի նաև, թե ինչպես բացեց դուռը, ինչպես կողպեքի մեջ պտտվեց բանալին, և դրանից հետո քույր Դորոթեայի դռան անթափանցիկ ապակու բոլոր վեց փոքրիկ քառակուսիները ներսի կողմից լցվեցին լույսով ու կյանքով։
Օսկարը պառկել էր ծածկվելով գորգով, որը դեռևս պահպանել էր սատանայական խաղի որոշ ջերմությունը։ Իմ աչքերը սևեռվել էին լուսավորված քառակուսիների վրա։ Երբեմն ներսի կողմից ապակու վրայով ստվեր էր սահում։ Այժմ նա մոտենում է զգեստապահարանին, ասացի ես ինձ, այժմ՝ կոմոդին։ Օսկարը զուր շնային փորձ ձեռնարկեց։ Ես իմ գորգի հետ ուղեգորգի վրայով սողալով մոտեցա նրա դռանը, ճանկռոտեցի դուռը, մի փոքր բարձրացա, փնտրող, աղոթող, ձեռքս անցկացրեցի երկու ներքևի քառակուսիների վրայով, սակայն քույր Դորոթեան դուռը չբացեց, նա անհոգնում քայլում էր պահարանի մոտից դեպի հայելիով կոմոդը։
Ես հասկանում էի և ես չէի ուզում ինձ դրանում խոստովանել․ քույր Դորոթեան հավաքում էր իրերը, փախչում էր, փախչում էր ինձանից։ Ես ստիպված էի թողնել նույնիսկ այն երկչոտ հույսը, որ հեռանալիս նա էլեկտրական լույսի տակ ցույց կտա իր դեմքը։ Սկզբում անթափանցիկ ապակու այն կողմում մթնեց, այնուհետև ես լսեցի բանալու պտույտը, դուռը բացվեց, կոշիկներ՝ ուղեգորգի վրա, ես ձգվեցի նրա կողմը, թափով դիպա ճամպրուկին, այնուհետև գուլպայով ոտքին, սակայն այդ պահին նա, այն կոպիտ ճամբորդական կոշիկներից մեկով, որոնք ես տեսել էի նրա պահարանում, հարվածեց իմ կրծքին, ետ շպրտեց ուղեգորգի վրա և, մինչ Օսկարը կրկին շտկվեց ու թոթովեց «քույր Դորոթեա», ելքի դուռն արդեն փակվել էր․ կինը հեռացել էր ինձանից։
Դուք և բոլոր նրանք, ով կհասկանա իմ տանջանքը, թերևս այժմ կասեք․ այս խայտառակ պատմությունից հետո ի՞նչ ես մնացել միջանցքում կանգնած, Օսկար, գնա մտիր անկողին։ Այժմ ժամը չորսն է։ Դու մերկ պառկած ես կոկոսի ուղեգորգի վրա, աղքատիկ ծակծկող գորգով մի կերպ ծածկված, քո ձեռքերի ափերը ու ծնկները պլոկված են, քո սրտից արյուն է կաթում, քո անդամը մրմռում է, քո խայտառակությունն աղաղակում է դեպի երկինք։ Դու արթնացրիր պարոն Ցայդլերին։ Նա արթնացրեց իր կնոջը։ Հիմա նրանք կգան, նրանք լայն կբացեն իրենց հյուրասենյակի, նույնն է թե ննջասենյակի դուռը և կտեսնեն ինձ։ Գնա անկողին, Օսկար, շուտով հինգը կհնչի։
Ճիշտ նույն խորհուրդները ուղեգորգի վրա պառկած՝ ես ինքս էի տալիս ինձ։ Ես մրսել էի ու շարունակում էի պառկած մնալ։ Ես մտովի փորձում էի վերադարձնել քույր Դորոթեայի մարմինը, սակայն կոկոսե մանրաթելերից բացի ուրիշ ոչինչ չզգացի։ Մանրաթելերը նույնիսկ իմ ատամների արանքում էին, հետո Օսկարի վրա լույսի շերտ ընկավ, ցայդլերյան սենյակի դուռը փոքր֊ինչ բացվեց, ոզնու նմանությամբ կտրվածքով Ցայդլերի գլուխը, իսկ նրա վերևում՝ մետաղական վարսափաթաթուկներով գլուխ՝ Ցայդլերուհու գլուխը։ Նրանք աչքերը չռած նայում էին, նա հազում էր, կինը հռհռում, նա ձայն տվեց ինձ, ես չպատասխանեցի, կինը շարունակում էր հռհռալ, նա կնոջը կարգադրեց լռել, կինը ցանկացավ իմանալ, թե ինչ է պատահել ինձ հետ, նա ասաց, որ այդպես չի կարելի, կինը ասաց, որ իրենք պարկեշտ ընտանիք են, նա սպառնաց ինձ վտարել տնից, իսկ ես շարունակում էի լռել, որովհետև սույն բաժակը դեռ չէր լցվել։ Այդ ժամանակ Ցայդլերը լայն բացեց դուռը և միացրեց միջանցքի լույսը։ Նրանք մոտեցան ինձ և նրանք ունեին չար, սաստիկ չար աչքեր, և այս անգամ նա չէր ցանկանում զայրույթը թափել գավաթների վրա, նա կանգնել եր իմ գլխավերևում, և Օսկարը սպասում էր Ցայդլերյան զայրույթին, սակայն Ցայդլերը այդպես էլ չկարողացավ այն թափել, քանի որ աստիճանավանդակի կողմից աղմուկ լսվեց, քանի որ վրիպոզ ձեռքը սկսեց փնտրել բանալու անցքը և ի վերջո գտավ, որովհետև ներս մտավ Կլեփը և ինչ֊որ մեկին բերեց իր հետ, և այդ ինչ֊որ մեկը նույնչափ հարբած էր, ինչպես որ անձամբ Կլեփը․ նա բերեց Շոլլեին, վերջ ի վերջո ճարած կիթառահարին։
Երկուսով հանգստացրեցին Ցայդլերին ու նրա կնոջը, կռացան Օսկարի վրա, հարցեր չտալով՝ ինձ բարձրացրեցին, և սատանայական գորգի հետ մեկտեղ տարան իմ սենյակ, Կլեփը ինձ շփեց կարմրելու աստիճան։ Կիթառահարը բերեց իմ հագուստը։ Երկուսով ինձ հագցրեցին ու չորացրին իմ արտասուքները։ Հեծկլտոց։ Պատուհանից դուրս եկավ լուսաբացը։ Ճնճղուկները։ Կլեփը ինձ վրա կախեց թմբուկը և ցույց տվեց իր փոքրիկ փայտյա ֆլեյտան։ Ճնճղուկներ։ Ընկերներս ինձ շրջապատեցին, շրջապատեցին երկու կողմից, հեծկլտացող կամազուրկ Օսկարին տարան բնակարանից դուրս, Յուլիխերշտրասեից դուրս, դեպի ճնճղուկները, նրան դուրս բերեցին կոկոսյան մանրաթելերի ազդեցության տակից, տարան առավոտյան փողոցների միջով, շեղությամբ Պալատական այգու միջով, դեպի աստղադիտարանը և մինչև գետի ափը, որը Հռենոս է անվանվում, գորշ, դեպի Հոլանդիա ձգվող, նավեր տանող, որոնց վրա փողփողում էր լվացված սպիտակեղենը։
Այդ մառախլապատ առավոտվա վեցից մինչև տասը մենք մնացինք նստած Հռենոս գետի աջ ափին, մենք՝ ֆլեյտահար Կլեփը, կիթառահար Շոլլեն ու թմբկահար Օսկարը, երաժշտություն էինք ստեղծում, կրկին էինք այն նվագում, խմում էինք նույն շշից, մեր աչքերը թարթելով՝ նայում էինք մյուս ափի բարդիներին, երաժշտությամբ ուղեկցում էինք նավերին, որոնք ածխի բեռով Դյուսբուրգից ծանր բարձրանում էին հոսանքին հակառակ, նվագում էինք արագ ու կայտառ կամ դանդաղ ու տխուր Միսիսիպի֊բլյուզը և անվանում էինք փնտրում հենց նոր հիմնված ջազ֊բենդի համար։