Եթե մենք, ինչպես Ջոնստոնն է ասում (էջ 223), «այս նոր նահանգների հետ, որտեղից ամեն տարի ցորենի այնպիսի խոշոր առբերումներ են կատարվում դեպի Բուֆֆալո, եթե մենք սովորենք այդ նահանգների հետ շաղկապել բնական մեծ պտղաբերության ու հարուստ հողի անհուն տարածությունների պատկերացումը», ապա այս կախված է ամենից առաջ տնտեսական պայմաններից։ Միչիգանի նման մի երկրի ամբողջ բնակչությունը, օրինակ, սկզբում զբաղվում էր բացառապես գյուղատնտեսությամբ, և հատկապես սրա մասսայական սպառման արդյունքների արտադրությամբ, որոնք միայն կարող էր փոխանակել արդյունաբերական ապրանքների ու արևադարձային արդյունքների հետ։ Ուստի նրա ամբողջ ավելցուկ արդյունքը հանդես է գալիս հացահատկի ձևով։ Այս պարագան հենց այն գլխից տարբերում է արդի համաշխարհային շուկայի պատվանդանի վրա հիմնված գաղութային պետությունները նախկին ու հատկապես անտիկ աշխարհի գաղութային պետություններից։ Արդի գաղութները համաշխարհային շուկայի միջոցով պատրաստի ստանում են այնպիսի արդյունքներ, որ ուրիշ հանգամանքներում հենց իրենք պետք է արտադրեին — հագուստեղեն, գործիքներ և այլն։ Լոկ այսպիսի պատվանդանի վրա հենվելով է, որ Միացյալ Նահանգների Հարավային նահանգները կարողացան բամբակն իրենց գլխավոր արդյունքը դարձնել։ Համաշխարհային շուկայում գոյություն ունեցող աշխատանքի բաժանման շնորհիվ է, որ նրանք ձեռք են բերել այս հնարավորությունը։ Ուստի եթե նրանց երիտասարդությունն ու նրանց բնակչության համեմատաբար փոքր թիվը նկատի ունենալով թվում է, թե նրանք շատ մեծաքանակ ավելցուկ արդյունք են արտադրում, ապա սրա պատճառը ոչ նրանց հողի պտղաբերությունն է, ոչ էլ նրանց աշխատանքի արգասավորությունը, այլ նրանց աշխատանքի և ուրեմն նրանց ավելցուկ արդյունքի միակողմանի ձևը, որի մեջ ներկայանում է այս աշխատանքը։
Բայց, այնուհետև, համեմատաբար ավելի պակաս պտղաբեր վարելահողը, որը սակայն նոր է մշակվում և որին դեռ ոչ մի մշակույթ չի դիպել, քիչ թե շատ նպաստավոր կլիմայական պայմաններում գոնե վերին շերտերի մեջ կուտակված է ունենում դյուրալույծ բուսասննդանյութեր այնքան մեծ քանակությամբ, որ նա երկար ժամանակ բերք է տալիս առանց պարարտացման ու այն էլ՝ բոլորովին մակերեսային մշակման ենթարկվելով։ Արևմտյան պրերիաներում սրան ավելանում է այն, որ նրանց մշակումը բոլորովին աննշան ծախք է պահանջում, քանի որ բնությունն է նրանց մշակելի դարձրել<ref>{Այսպիսի պրերիաների կամ թե տափաստանային վայրերի արագորեն աճող մշակումն է հենց, որ վերջերքս երեխայական կատակի է վերածել Մալթուսի այն մեծահռչակ դրույթը, թե «բնակչությունը ճնշում է գոյության միջոցների վրա», և սրա հակառակ առաջ է բերել հողատերերի տրտունջներն այն մասին, որ երկրագործությունն ու սրա հետ էլ Գերմանիան կկործանվեն, եթե բռնի կերպով չվերացվեն բնակչությանը ճնչող սննդամիջոցները։ Բայց այս տափաստանների, պրերիաների, պամպասների, լիանոսների և այլոց մշակումը նոր է միայն սկսվում. հետևաբար՝ եվրոպական գյուղատնտեսության վրա սրա ունենալիք հեղաշրջող ներգործությունը դեռ շատ ավելի ուժգին կերպով զգալի կդաոնա, քան մինչև հիմա։— Ֆ. Է.}։<br>* Ամերիկական բուշելը = 36,346 լիտրի։— '''Խմբ.'''։<br>** Այս առաջին և երկրորդ դեպքերին վերաբերյալ երկու նախադասությունները տալիս ենք համաձայն «Կապիտալի» վերջին ռուս. հրատարակության. տես Մարքս և Էնգելս, Երկեր, ռուս. հրատ., հատ. XIX, մասն II, էջ 246։— '''Խմբ.'''։<br>*** Բնագրում՝ երկու, անգամ. 180-ից իջնելով 90%-ի։ Ուղղումը մտցնում ենք ռուս. հրատ. համաձայն։ Տես Մարքս և Էնգելս, Երկեր, ռուս. հրատ., հատ. XlX, մասն II, էջ 252։ Հետագա էջերում էլ նկատի են առնված ռուս. հրատարակության մեջ մտցրած համապատասխան ուղղումները։ — '''Խմբ.'''։<br>**** Այս նախադասության թարգմանությունը տալիս ենք ըստ այն ձևավորման է որ գտնում ենք ռուս. հրատ. մեջ (տես Մարքս և Էնգելս, Երկեր, հատ. XIX, մասն II, 255, էջ 255)։— '''Խմբ.'''։</ref>։ Այս տեսակի ավելի պակաս պտղաբեր մարզերում ավելցուկն առաջ է գալիս ոչ թե հողի բարձր պտղաբերության հետևանքով, ուրեմն ոչ թե ամեն մի ակրի բարձր բերքի հետևանքով, այլ ակրերի այն մեծ քանակի հետևանքով, որը կարող է մակերեսորեն մշակվել, որովհետև ինքը այս հողը իր մշակողի վրա կամ ոչինչ չի նստում, կամ թե, ավելի հին երկրների հետ համեմատած, չափազանց էժան է նստում։ Օրինակ, որտեղ գոյություն ունի կիսրարական վարձակալություն, ինչպես Նյու-Յորքի, Միչիգանի, Կանադայի և այլոց որոշ մասերում։ Մի ընտանիք մակերեսորեն մշակում է, ասենք, 100 ակր, և չնայած որ ամեն մի ակրի արդյունքը մեծ չէ, 100 ակրի արդյունքը նշանակալից ավելցուկ է թողնում ծախելու համար։ Սրան դեռ ավելանում է գրեթե ձրի անասնապահությունը բնական արոտավայրերում, առանց արհեստական մարգագետինների։ Այստեղ վճռականը հողի ո՛չ թե որակն է, այլ նրա քանակը։ Այս մակերևութային մշակման հնարավորությունը շատ թե քիչ արագությամբ իհարկե սպառվում է,— սպառվում է այնքան ավելի դանդաղ կերպով, որքան ավելի պտղաբեր է նոր հողը, և այնքան ավելի արագ, որքան ավելի մեծ է նրա արդյունքի արտահանությունը։ «Եվ այնուամենայնիվ այսպիսի հողը անդրանիկ գերազանց բերքեր է տալիս, նույնիսկ ցորենի բերքեր, ով որ կքաշի հողի անդրանիկ սերը, նա կարող կլինի ցորենի հարուստ ավելցուկ ուղարկել շուկաները» (ն. տ. էջ 224)։ Ավելի հին կուլտուրա ունեցող երկրներում սեփականության հարաբերությունները, անմշակ հողի գնի որոշումը մշակված հողի գնով և այլն, անհնարին են դարձնում այսպիսի էքստենսիվ տնտեսությունը։
Որ ըստ այսմ ոչ այս հողը պետք է շատ պտղաբեր լինի, ինչպես Ռիկարդոն է պատկերացնում այս, ու ոչ էլ միմիայն հողի նույնահավասար պտղաբերություն ունեցող տեսակները պետք է մշակվեն, տեսնում ենք հետևյալից. Միչիգան նահանգում 1848 թվին ցորեն է ցանված եղել 465 900 ակր, և արտադրվել է 4 739 300 բուշել կամ միջին հաշվով ամեն մի ակրին 10<math>^1/_5</math> բուշել* [''Տես 9 ծան. հետո'']. սերմացուն հանելուց հետո այս անում է ամեն մի ակրին 9 բուշելից էլ պակաս։ Նահանգի 29 շրջանից 2-ը միջին հաշվով ամեն մի ակրին արտադրում էին 7 բուշել, 3-ը՝ 8, 2-ը՝ 9, 7-ը՝ 10, 6-ը՝ 11, 3-ը՝ 12, 4-ը 13 բուշել, և միմիայն մեկը՝ 16, ու մի ուրիշը՝ 18 բուշել (ն. տ., էջ 226)։
Արտադրության անփոփոխ գներ ենթադրելու դեպքում կարող են անփոփոխ, աճող կամ թե նվազող արտադրողականությամբ կապիտալի լրացուցիչ ներդրումներ արվել ավելի լավ հողերում, այսինքն B-ից սկսած բոլոր դեպի վեր եղածներում։ Բուն իսկ A-ում այս բանը մեր ենթադրության համաձայն հնարավոր կլիներ միմիայն կա՛մ անփոփոխ արտադրողականության դեպքում, երբ հողն առաջվա նման ոչ մի ռենտա չի բերում, կամ էլ երբ արտադրողականությունը բարձրանում է. այս պարագայում A հողի մեջ ներդրված կապիտալի մի մասը ռենտա կբերեր, մյուսը չէր բերի։ Բայց A-ի համար այս անհնարին կլիներ նվազող արտադրողական ուժ ենթադրելիս, որովհետև այս դեպքում արտադրության գինը հաստատուն չէր մնա, այլ կբարձրանար։ Բայց այս բոլոր հանգամանքներում, այսինքն արդյոք կապիտալի լրացուցիչ ներդրումների բերած գերարդյունքը համամասնական է այդ ներդրումների մեծությանը, այս համամասնությունից բարձր է, թե ցածր,— հետևաբար արդյոք կապիտալի գերշահույթի նորման կապիտալի աճման դեպքում հաստատուն է մնում, բարձրանում է, թե՞ ընկնում,— աճում է ամեն մի ակրի գերարդյունքն ու սրան համապատասխանող գերշահույթը, ուրեմն աճում է նաև ռենտան, հացահատիկով ռենտան ու փողով ռենտան։ Գերշահույթի, կամ ռենտայի սոսկ մասսայի աճումն, ըստ ակրի հաշված, այսինքն՝ աճող մասսան մի անփոփոխ միավորի, հետևաբար այստեղ որևէ որոշ հողաքանակի, ակրի կամ թե հեկտարի վրա հաշված, արտահայտվում է այստեղ իբրև աճող համամասնություն։ Ուստի ռենտան, ըստ ակրի հաշված, այս պարագաներում աճում է՝ պարզապես հողում ներդրված կապիտալի մեծանալու հետևանքով։ Եվ ընդ սմին այս տեղի է ունենում արտադրության անփոփոխ գների պայմաններում, և այս պատճառով նշանակություն չունի, թե արդյոք լրացուցիչ կապիտալի արտադրողականությունն անփոփո՞խ է, նվազո՞ղ, թե՞ բարձրացող։ Վերջին հանգամանքները կերպափոխում են այն չափերը, որով աճում է ռենտան ամեն մի ակրից, բայց չեն փոխում բուն իսկ այս աճման իրողությունը։ Այս մի երևույթ է, որը հատուկ է II դիֆերենցիալ ռենտային և որը սրան տարբերում է I դիֆերենցիալ ռենտայից։ Եթե կապիտալի ավելադիր ներդրումներն արվեին համապատասխան որակ ունեցող նոր ավելադիր հողերում տարածապես կողք-կողքի՝ միևնույն հողում ժամանակապես իրար ետևից արվելու փոխարեն, ապա կաճեր ռենտայի ընդհանուր մասսան, կաճեր նաև, ինչպես առաջ ենք ցույց տվել, մշակված ամբողջ տարածության միջին ռենտան, բայց ոչ թե ամեն մի ակրից ստացվող ռենտայի բարձրությունը։ Անփոփոխ հետևանքի դեպքում, որչափով որ ամբողջ արտադրության և գերարդյունքի մասսան ու արժեքն են քննության առնվում, կապիտալի համակենտրոնացումն ավելի սահմանափակ հողատարածության վրա բարձրացնում է ամեն մի ակրի ռենտայի մակարդակն այն ժամանակ, երբ միևնույն հանգամանքներում կապիտալի ցրումն ավելի խոշոր տարածությունների վրա՝ այս ներգործությունն առաջ չի բերում։ Բայց որքան ավելի է զարգանում արտադրության կապիտալիստական եղանակը, այնքան էլ ավելի շատ է լինում կապիտալի համակենտրոնացումը միևնույն հողային տարածության վրա, հետևաբար՝ այնքան ավելի վեր է բարձրանում ռենտան, ըստ ակրի հաշված։ Ուստի երկու երկրում, որտեղ արտադրության գները լինեին նույնը, հողի զանազան տեսակների տարբերությունները՝ միատեսակ, և կապիտալի միևնույն մասսան ներդրվեր, բայց մեկում առավելապես հողի սահմանափակ տարածության մեջ արվող հաղորդական ներդրումների ձևով, իսկ մյուսում գլխավորաբար ավելի լայն տարածության մեջ արվող համակարդված ներդրումների ձևով, ապա ամեն մի ակրի ռենտան ու սրա հետ էլ հողի գինն առաջին երկրում ավելի բարձր կլիներ, և երկրորդում՝ ավելի ցածր, թեև ռենտայի մասսան երկու երկրում էլ միևնույնը կլիներ։ Այսպիսով ուրեմն, ռենտայի բարձրության տարբերությունն այստեղ կարելի կլիներ բացատրել ոչ թե հողի տեսակների բնական պտղաբերության տարբերությամբ կամ կիրառված աշխատանքի քանակով, այլ բացառապես կապիտալի ներդրումների տարբեր եղանակով։
Երբ մենք այստեղ խոսում ենք հավելյալ արդյունքի մասին, ապա սրա տակ միշտ պիտի հասկանալ արդյունքի այն համապատասխան մասը, որում ներկայանում է հավելյալ շահույթը։ Հավելյալ արդյունք կամ թե գերարդյունք ասելով, մենք ընդհանրապես հասկանում ենք արդյունքի այն. մասը, որում ներկայանում է ամբողջ հավելյալ արժեքը, իսկ առանձին դեպքերում՝ արդյունքի այն մասը, որում ներկայանում է միջին շահույթը։ Այն մասնահատուկ նշանակությունը, որ այս բառն ստանում է ռենտա բերող կապիտալի նկատմամբ, ինչպես առաջ ցույց ենք տվել, թյուրիմացությունների առիթ է տալիս։ ===ՔԱՌԱՍՈՒՆԵՐԿՈՒԵՐՈՐԴ ԳԼՈՒԽ։ ԴԻՖԵՐԵՆՑԻԱԼ ՌԵՆՏԱ II։ ԵՐԿՐՈՐԴ ԴԵՊՔ. ԱՐՏԱԴՐՈՒԹՅԱՆ ԸՆԿՆՈՂ ԳԻՆ=== Արտադրության գինը կարող է ընկնել, եթե կապիտալի ավելադիր ներդրումները տեղի են ունենում արտադրողականության անփոփոխ, ընկնող կամ թե բարձրացող նորմայի հետ զուգորդված։ ====I. ԿԱՊԻՏԱԼԻ ԼՐԱՑՈՒՑԻՉ ՆԵՐԴՐՈՒՄՆԵՐԻ ԱՆՓՈՓՈԽ ԱՐՏԱԴՐՈՂԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ԴԵՊՔՈՒՄ.==== Այստեղ ենթադրվում է ուրեմն, որ տարբեր հողատեսակներում սրանց համապատասխան որակի համեմատ, արդյունքի քանակությունն աճում է միևնույն չափով, որով աճում է նրանցում ներդրված կապիտալը։ Հողատեսակների անփոփոխ տարբերությունների դեպքում այստեղ ենթադրվում է գերշահույթի աճում, որը համամասնական է ծախսած կապիտալի աճման նկատմամբ։ Հետևաբար, այս դեպքը բացառում է A հողում արվող կապիտալի ամեն մի գերներդրման ազդեցություն դիֆերենցիալ ռենտայի վրա։ Այս A հողի վրա գերշահույթի նորման = 0-ի, հետևաբար նա մնում է =0-ի, որովհետև ենթադրվում է, թե լրացուցիչ կապիտալի արտադրողական ուժը և ուրեմն գերշահույթի նորման հաստատուն են մնում։ Բայց արտադրության կարգավորիչ գինն այս ենթադրությունների դեպքում միմիայն ընկնել կարող է, որովհետև A-ի արտադրության գնի փոխարեն կարգավորիչ է դառնում մոտակա B ավելի լավ հողինը կամ թե A-ից ընդհանրապես ավելի լավ որևէ հողինը. ուրեմն, կապիտալը կհանվի A-ից, կամ թե A-ից ու B-ից էլ, եթե C հողի արտադրության գինը կարգավորիչ դառնա, հետևաբար ավելի ստորին բոլոր հողերը դուրս կընկնեն ցորենաբեր հողատեսակների մրցումից։ Սրա պայմանը տվյալ ենթադրությունների դեպքում այն է, որ կապիտալի ավելադիր ներդրումներից ստացվող լրացուցիչ արդյունքը բավարարի կարիքը, հետևաբար ավելի ստորին A և այլ հողերի արտադրանքն ավելորդ դառնա առաջարկն ապահովելու համար։ Այսպես ուրեմն, վերցնենք, օրինակ, II աղյուսակը, սակայն այնպես որ 20 քվարտերի փոխարեն 18-ով բավարարվի կարիքը։ Տվյալ դեպքում A-ն դուրս կընկներ. B-ն ու սրա հետ էլ ամեն մի ակրի 30 շիլլինգանոց արտադրության գինը կդառնար կարգավորիչ։ Այն ժամանակ դիֆերենցիալ ռենտան այս ձևեն է ընդունում. <TABLE border = 0> <TR> <TD align=center colspan=12 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>IV աղյուսակ</TD> </TR> <TR> <TD align=center rowspan=2 style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Հողի<br>տեսակը</TD> <TD align=center rowspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Ակրեր</TD> <TD align=center rowspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Կապիտալ<br>£</TD> <TD align=center rowspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Շահութ<br>£</TD> <TD align=center rowspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Արտադրության<br>գին £</TD> <TD align=center rowspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Արդյունք<br>քվարտեր</TD> <TD align=center rowspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Վաճառքի<br>գին £</TD> <TD align=center rowspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Ստացույթ<br>£</TD> <TD align=center colspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Ռենտա</TD> <TD align=center rowspan=2 colspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Գերշահույթի<br>նորմա</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>հացատիկով<br>քվարտեր</TD> <TD align=center width="24px" style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>փողով<br>£</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>B</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>5</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>6</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>4</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1½</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>0</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>0</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>0</TD> <TD align=right>0</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>C</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>5</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>6</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>6</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1½</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>9</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>2</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>3</TD> <TD align=right>60</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>%</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>D</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>5</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>6</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>8</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1½</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>12</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>4</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>6</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>120</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>%</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Ամբողջը</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>3</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>15</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>3</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>18</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>18</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>—</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>27</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>6</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>9</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>—</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> </TR></TABLE> Այսպիսով, ամբողջ ռենտան, II աղյուսակի հետ համեմատած՝ 30 £-ից կընկներ 9-ի, իսկ հացահատիկով՝ 12 քվարտերից կիջներ 6-ի, այն ինչ ամբողջ արտադրությունը կկրճատվեր միմիայն 2 քվարտերով՝ 20-ից իջնելով 18-ի։ Գերշահույթի նորման, կապիտալի վրա հաշված, կընկներ երեք անգամ, 180-ից իջնելով 60%-ի*** [''Տես 9 ծան. հետո'']։ Հետևաբար, արտադրության գնի անկմանն այստեղ համապատասխանում է ռենտայի նվազումը, հաշված թե հացահատիկով ու թե փողով։ I աղյուսակի հետ համեմատած՝ միմիայն փողով ռենտայի նվազումն է տեղի ունենում. հացահատիկով ռենտան երկու դեպքում էլ 6 քվարտեր է. միայն թե սա մի դեպքում = 18 £-ի, մյուսում = 9 £-ի։ C հողի համար հացահատիկով ռենտան I աղյուսակի համեմատությամբ միևնույնն է մնացել։ Այն հանգամանքի շնորհիվ, որ միակերպ ներգործող ավելադիր կապիտալի միջոցով առաջ բերված ավելադիր արտադրությունը շուկայից դուրս է նետել A-ի արդյունքը և սրանով A հողը որպես արտադրության մրցող գործակալ մեջտեղից հանվել է,— դրա շնորհիվ մի նոր I դիֆերենցիալ ռենտա է գոյացել, որի մեջ ավելի լավ B հողը խաղում է միևնույն դերը, որ առաջ ավելի վատ A հողն էր խաղում։ Արանով մի կողմից վերանում է B-ի ռենտան. մյուս կողմից՝ ենթադրության համաձայն B-ի, C-ի ու D-ի միջև եղած տարբերություններն ավելադիր կապիտալի ներդրման հետևանքով ամենևին չեն փոխվել։ Ուստի արդյունքի այն մասը, որ ռենտայի է փոխարկվում, նվազում է։ Եթե վերևում նշված հետևանքը — պահանջարկի բավարարումն A-ի բացառման պարագայում — նրանով ստացվեր, որ C-ում կամ թե D-ում կամ երկուսի մեջ էլ ավելի քան կրկնակի կապիտալ ներդրված լիներ, ապա գործն ուրիշ կերպարանք կընդուներ։ Օրինակ, եթե կապիտալի երրորդ ներդրում արվում է C-ում.— <TABLE border = 0> <TR> <TD align=center colspan=16 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>IVa աղյուսակ</TD> </TR> <TR> <TD align=center rowspan=2 style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Հողի<br>տեսակը</TD> <TD align=center rowspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Ակրեր</TD> <TD align=center rowspan=2 colspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Կապիտալ<br>£</TD> <TD align=center rowspan=2 colspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Շահութ<br>£</TD> <TD align=center rowspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Արտադրության<br>գին £</TD> <TD align=center rowspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Արդյունք<br>քվարտեր</TD> <TD align=center rowspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Քվարտերի<br>վաճառքի<br>գին £</TD> <TD align=center rowspan=2 colspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Ստացույթ<br>£</TD> <TD align=center colspan=3 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Ռենտա</TD> <TD align=center rowspan=2 colspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Գերշահույթի<br>նորմա</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>հացատիկով<br>քվարտեր</TD> <TD align=center colspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>փողով<br>£</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>B</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=right>5</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right>1</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>6</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>4</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1½</TD> <TD align=right>6</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>0</TD> <TD align=right>0</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right>0</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>C</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=right>7</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>½</TD> <TD align=right>1</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>½</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>9</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>9</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1½</TD> <TD align=right>13</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>½</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>3</TD> <TD align=right>4</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>½</TD> <TD align=right>60</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>%</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>D</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>5</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>6</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>8</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1½</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>12</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>4</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>6</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>120</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>%</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Ամբողջը</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>3</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>17</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>½</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>3</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>½</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>21</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>21</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>—</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>31</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>½</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>7</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>10</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>½</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>—</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> </TR></TABLE> Այստեղ C-ից ստացված արդյունքը, IV աղյուսակի համեմատությամբ, 6 քվարտերից բարձրացել է 9-ի գերարդյունքը՝ 2 քվարտերից 3-ի, փողով ռենտան՝ 3 £-ից 4½ £-ի։ II աղյուսակի համեմատությամբ, որտեղ փողով ռենտան 12 £ էր, և I աղյուսակի հանդեպ, որտեղ նա 6 £ էր, փողով ռենտան, ընդհակառակն, ընկել է։ Ռենտայի ամբողջ գումարը հացահատիկով, որ = էր 7 քվարտերի, ընկել է II աղյուսակի համեմատությամբ (12 քվարտեր), բարձրացել է I աղյուսակի հանդեպ (6 քվարտեր փողով արտահայտված (10½ £)՝ ընկել է երկուսի համեմատությամբ էլ (18 £ ու 36 £)։ Եթե կապիտալի 2½ £-անոց երրորդ ներդրումը B հողում արված լիներ, ապա սա թեև արտադրանքի մասսան կփոխեր, բայց ռենտան անփոփոխ կթողներ, որովհետև ենթադրվում է, թե կապիտալի հաջորդական ներդրումները հողի միևնույն տեսակում ոչ մի տարբերություն առաջ չեն բերում, իսկ B հողը ռենտա չի տալիս։ Ընդհակառակը, եթե ենթադրենք, որ կապիտալի երրորդ ներդրումը D-ում է տեղի ունեցել, ապա կստանանք <TABLE border = 0> <TR> <TD align=center colspan=14 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>IVb աղյուսակ</TD> </TR> <TR> <TD align=center rowspan=2 style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Հողի<br>տեսակը</TD> <TD align=center rowspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Ակրեր</TD> <TD align=center rowspan=2 colspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Կապիտալ<br>£</TD> <TD align=center rowspan=2 colspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Շահութ<br>£</TD> <TD align=center rowspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Արտադրության<br>գին £</TD> <TD align=center rowspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Արդյունք<br>քվարտեր</TD> <TD align=center rowspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Վաճառքի<br>գին £</TD> <TD align=center rowspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Ստացույթ<br>£</TD> <TD align=center colspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Ռենտա</TD> <TD align=center rowspan=2 colspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Գերշահույթի<br>նորմա</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>քվարտեր</TD> <TD align=center width="25px" style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>£</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>B</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=right>5</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right>1</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>6</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>4</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1½</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>6</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>0</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>0</TD> <TD align=right>0</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>C</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=right>5</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right>1</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>6</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>6</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1½</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>9</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>2</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>3</TD> <TD align=right>60</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>%</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>D</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>7</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>½</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>½</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>9</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>12</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1½</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>18</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>6</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>9</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>120</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>%</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Ամբողջը</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>3</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>17</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>½</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>3</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>½</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>21</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>22</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>—</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>33</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>8</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>12</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>—</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> </TR></TABLE> Այստեղ ամբողջ արդյունքը, 22 քվարտեր, I աղյուսակի մեջ եղածի կրկնապատիկից ավելի է, չնայած որ կանխավճարված կապիտալը միմիայն 17½ £ է 10£-ի հանդեպ, ուրեմն կրկնակի մեծ չէ։ Այնուհետև, ամբողջ արդյունքը 2 քվարտերով ավելի շատ է, քան II աղյուսակինը, թեև վերջինիս մեջ կանխավճարված կապիտալն ավելի մեծ է, այն է՝ 20 £։ I աղյուսակի համեմատությամբ D հողից ստացվող հացահատիկով ռենտան 3 քվարտերից բարձրացել է 6-ի, այնինչ փողով ռենտան՝ 9 £ լինելով՝ նույնն է մնացել։ II աղյուսակի հանդեպ D-ի հացահատիկով ռենտան միևնույն 6 քվարտերն է մնացել, բայց փողով ռենտան 18 £-ից ընկել է 9 £-ի։ Եթե համեմատենք ռենտայի ընդհանուր գումարները, կգտնենք, որ IVb-ի հացահատիկով ռենտան, = 8 քվարտերի, ավելի մեծ է, քան I աղյուսակի ռենտան, որ = 6 քվարտերի, ու IVc աղյուսակի ռենտան, որ = 7 քվարտերի, բայց, ընդհակառակը, ավելի փոքր է, քան II աղյուսակի ռենտան, որ = 12 քվարտերի։ IVb աղյուսակի փողով ռենտան, = 12 £-ի, ավելի մեծ է IVa-յինից, որ = 10½ £-ի, ու ավելի փոքր է I աղյուսակինից, որ = 18 £-ի, ինչպես և II-ինից, որ = 36 £-ի։ Որպեսզի B-ից ստացվող ռենտայի վերանալու դեպքում IVb աղյուսակի պայմաններում ռենտայի ամբողջ գումարը հավասար լինի I աղյուսակի ռենտայի գումարին, մենք դեռ պետք է 6 £-ի գերարդյունք ստանանք, ուրեմն 4 քվարտեր l½-ական £-ով, որը արտադրության նոր գինն է։ Այն ժամանակ մենք դարձյալ ստանում ենք ռենտայի 18 £-անոց ընդհանուր գումար, ինչպես I աղյուսակում։ Սրա համար պահանջվող լրացուցիչ կապիտալի մեծությունը տարբեր կլինի, նայած թե այն մենք C-ո՞ւմ ենք ներդրում, թե D-ում, թե՞ բաշխում ենք երկուսի միջև։ C հողում 5 £ կապիտալը տալիս է 2 քվարտեր գերարդյունքը հետևաբար 10 £ ավելադիր կապիտալը կտա 4 քվարտեր ավելադիր գերարդյունք։ D հողի վրա 5 £ ավելադիր ծախսումը բավական կլիներ 4 քվարտեր ավելադիր հացահատիկային ռենտա արտադրելու համար՝ այստեղ հիմք ծառայող այն ենթադրության պարագայում, թե կապիտալի ավելադիր ծախսումների արտադրողականությունը միևնույնն է մնում։ Այսպիսով ստացվում են հետևյալ կառուցվածքի աղյուսակներ. <TABLE border = 0> <TR> <TD align=center colspan=14 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>IVc աղյուսակ</TD> </TR> <TR> <TD align=center rowspan=2 style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Հողի<br>տեսակը</TD> <TD align=center rowspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Ակրեր</TD> <TD align=center rowspan=2 colspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Կապիտալ<br>£</TD> <TD align=center rowspan=2 colspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Շահութ<br>£</TD> <TD align=center rowspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Արտադրության<br>գին £</TD> <TD align=center rowspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Արդյունք<br>քվարտեր</TD> <TD align=center rowspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Վաճառքի<br>գին £</TD> <TD align=center rowspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Ստացույթ<br>£</TD> <TD align=center colspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Ռենտա</TD> <TD align=center rowspan=2 colspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Գերշահույթի<br>նորմա</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>քվարտեր</TD> <TD align=center width="25px" style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>£</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>B</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=right>5</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right>1</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>6</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>4</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1½</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>6</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>0</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>0</TD> <TD align=right>0</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>C</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=right>15</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right>3</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>18</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>18</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1½</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>27</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>6</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>9</TD> <TD align=right>60</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>%</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>D</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>7</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>½</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>½</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>9</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>12</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1½</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>18</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>6</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>9</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>120</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>%</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Ամբողջը</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>3</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>27</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>½</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>5</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>½</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>33</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>34</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>—</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>51</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>12</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>18</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>—</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> </TR></TABLE> <TABLE border = 0> <TR> <TD align=center colspan=14 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>IVd աղյուսակ</TD> </TR> <TR> <TD align=center rowspan=2 style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Հողի<br>տեսակը</TD> <TD align=center rowspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Ակրեր</TD> <TD align=center rowspan=2 colspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Կապիտալ<br>£</TD> <TD align=center rowspan=2 colspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Շահութ<br>£</TD> <TD align=center rowspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Արտադրության<br>գին £</TD> <TD align=center rowspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Արդյունք<br>քվարտեր</TD> <TD align=center rowspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Վաճառքի<br>գին £</TD> <TD align=center rowspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Ստացույթ<br>£</TD> <TD align=center colspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Ռենտա</TD> <TD align=center rowspan=2 colspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Գերշահույթի<br>նորմա</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>քվարտեր</TD> <TD align=center width="25px" style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>£</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>B</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=right>5</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right>1</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>6</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>4</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1½</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>6</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>0</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>0</TD> <TD align=right>0</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>C</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=right>5</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right>1</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>6</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>6</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1½</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>9</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>2</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>3</TD> <TD align=right>60</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>%</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>D</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>12</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>½</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>2</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>½</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>15</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>20</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1½</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>30</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>10</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>15</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>120</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>%</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Ամբողջը</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>3</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>22</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>½</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>4</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>½</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>27</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>30</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>—</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>45</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>12</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>18</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>—</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> </TR></TABLE> Ամբողջ փողային ռենտայի գումարը ճիշտ կեսը կկազմեր այս գումարի, որ տրված է II աղյուսակում, որտեղ լրացուցիչ կապիտալները ներդրվել են արտադրության անփոփոխ գների պարագայում։ Ամենակարևորը վերևի աղյուսակները I աղյուսակի հետ համեմատելն է։ Մենք տեսնում ենք, որ արտադրության գնի կիսով չափ ընկնելու, այսինքն քվարտերին 60 շիլլինգից 30 շիլլինգի իջնելու դեպքում ռենտայի փողով արտահայտած ամբողջ գումարը միևնույնն է մնացել, = 18 £-ի, և սրա համապատասխան էլ հացահատիկով ռենտան կրկնապատկվել է, այն է՝ 6 քվարտերից բարձրացել է 12-ի։ B-ից ստացվող ռենտան վերացել է. C-ից ստացվող փողային ռենտան կիսով չափ բարձրացել է IVc-ում, բայց IVd-ում կիսով չափ ընկել է, D-ից ստացվող ռենտան միևնույնն է մնացել, = 9 £-ի IVc-ում, իսկ IVd-ում 9 £-ից բարձրացել է 15 £-ի։ Արտադրանքը 10 քվարտերից բարձրացել է IVc-ում 34-ի ու IVd-ում 30 քվարտերի. շահույթը 2 £-ից բարձրացել է IVc-ում 5½-ի ու IVd-ում՝ 4½-ի։ Կապիտալի ամբողջ ներդրումը բարձրացել է մի դեպքում 10 £-ից 27½ £-ի, մյուս դեպքում՝ 10-ից 22½ £-ի, ուրեմն երկու դեպքումն էլ կրկնապատիկից ավելի։ Ռենտայի նորման՝ կանխավճարված կապիտալի նկատմամբ հաշված ռենտան, IV-ից մինչև IVd աղյուսակներում հողի բոլոր տեսակների համար ամենուրեք միևնույնն է. իրերի այս դրությունը բխում է արդեն այն ենթադրությունից, որ ամեն մի հողատեսակի մեջ արվող կապիտալի երկու հաջորդական ներդրման արտադրողականության նորման անփոփոխ է համարվում։ Սակայն I աղյուսակի համեմատությամբ բոլոր հողատեսակների միջինի համար, ինչպես և նրանցից ամեն մի առանձինի համար ռենտայի նորման ընկել է։ Նա I-ում միջին հաշվով = 180%-ի, IVc-ում = <math>\frac{18}{27½} \ × \ 100 \ = \ 65^5/_11</math>% ու IVd-ում = <math>\frac{18}{22½}</math> × 100 = 80%։ Ամեն մի ակրի միջին փողային ռենտան բարձրացել է։ Առաջ I աղյուսակում նա բոլոր 4 ակրերի համար միջին հաշվով ակրին, 4½ £ էր, իսկ հիմա IVc-ում ու IVd-ում 3 ակրի համար ակրին 6 £ է։ Ռենտա բերող հողերում նա առաջ միջին հաշվով 6 £ էր ակրին, իսկ հիմա 9 £ է։ Այսպիսով ռենտայի փողային արժեքն ըստ ակրի բարձրացել է և հիմա առաջվա համեմատությամբ կրկնակի ավելի արդյունք է ներկայացնում հացահատիկով. բայց 12 քվարտեր հացահատիկով ռենտան այժմ 33 կամ 30 քվարտեր ամբողջ արդյունքի կեսից էլ պակաս է, այնինչ I աղյուսակում 6 քվարտերն անում է 10 քվարտերանոց ամբողջ արդյունքի <math>^3/_5</math>-ը։ Հետևաբար, թեև ռենտան, իբրև ամբողջ արդյունքի մի համապատասխան մաս քննած, ընկել է, ինչպես և ընկել է, եթե ծախսված կապիտալի նկատմամբ հաշվենք, բայց և այնպես նրա փողային արժեքը, ըստ ակրի հաշված, բարձրացել է, իսկ արդյունքով հաշված նրա արժեքը բարձրացել է դեռ ավելի մեծ չափով։ Եթե մենք վերցնենք D հողը IVd աղյուսակում, ապա արտադրության ամբողջ գինը, ծախսած կապիտալին համեմատ [die ausgeiegten Prodllktionskosten], այստեղ = է 15 £-ի, որից ծախսված կապիտալը = 12½ £-ի**** [''Տես 9 ծան. հետո'']։ Փողային ռենտան = 15 £-ի։ I աղյուսակում միևնույն D հողում արտադրության գինը = էր 3 £-ի, ծախսված կապիտալը = 2½ £-ի, փողային ռենտան = 9£-ի, այնպես որ այս վերջինս արտադրության գնի եռապատիկն է ու ծախսված կապիտալի համարյա քառապատիկը։ IVd աղյուսակում D-ի 15 £-անոց փողային ռենտան ճիշտ հավասար է արտադրության գնին և միմիայն <math>^1/_5</math>-ով է գերազանցում ծախսված կապիտալից։ Այնուամենայնիվ ամեն մի ակրի փողային ռենտան <math>^2/_3</math>-ով ավելի մեծ է, 9 £-ի փոխարեն հավասար է 15 £-ի։ I աղյուսակում 3 քվարտերանոց հացահատիկային ռենտան = 4 քվարտերանոց ամբողջ արդյունքի ¾-ին. IVd-ում D հողի մի ակրի հացահատիկային ռենտան՝ 10 քվարտեր լինելով՝ նրա ամբողջ արդյունքի (20 քվարտերի) կեսն է։ Այս ցույց է տալիս, թե ինչպես ամեն մի ակրից ստացվող ռենտայի փողային արժեքն ու հացահատիկային արժեքը կարող է բարձրանալ, չնայած որ նա ամբողջ բերքի համեմատաբար ավելի փոքր մասն է կազմում և կանխավճարված կապիտալի համեմատությամբ ընկել է։ I-ում ամբողջ արդյունքի արժեքը = 30 £-ի, ռենտան = 18 £-ի, ուրեմն նրա կեսից ավելի։ IVd-ում ամբողջ արդյունքի արժեքը = 45 £-ի, որից ռենտան 18 £, այսինքն կեսից պակաս։ Արդ, թև ինչու չնայած որ գինն ընկնելով հասել է ամեն մի քվարտերին 1½ £-ի, ուրեմն իջել է 50%-ով, ու չնայած որ մրցող հողը քչանալով 4 ակրից հասել է 3-ի, փողային ռենտայի ամբողջ գումարը միևնույնն է մնում, իսկ հացահատիկային ռենտան կրկնապատկվում է, մինչդեռ. ըստ ակրի հաշված հացահատիկային ռենտան և փողային ռենտան բարձրանում են,— սրա պատճառն այն է, որ ավելի շատ քվարտեր գերարդյունք է արտադրվում։ Հացահատիկի գինը 50%-ով ընկնում է, գերարդյունքը 100%-ով աճում։ Բայց այս հետևանքն առաջ բերելու համար ամբողջ արտադրությունը պետք է մեր պայմանների համաձայն եռապատիկ աճի, իսկ կապիտալի ավելի լավ հողամասերում արված ծախսումը պետք է ավելի քան կրկնապատկվի։ Թե վերջինս ինչ հարաբերությամբ պետք է աճի, այս ամենից առաջ կախված է նրանից, թե կապիտալի լրացուցիչ ծախսումներն ինչպես են բաշխվում ավելի լավ ու ամենալավ հողատեսակների միջև, ըստ որում միշտ ենթադրվում է, որ կապիտալի արտադրողականությունն ամեն մի հողատեսակում աճում է նրա մեծությանը համամասնորեն։ Եթե արտադրության գնի անկումն ավելի պակաս լիներ, ապա լրացուցիչ կապիտալ ավելի քիչ կպահանջվեր՝ միևնույն փողային ռենտան արտադրելու համար։ Եթե հացի այն առաջարկը, որն անհրաժեշտ է A-ն մշակումից դուրս վանելու համար,— իսկ այս կախված է ոչ միայն A-ի ամեն մի ակրից ստացվող արդյունքի քանակից, այլև այն համամասնական բաժնից, որ A-ն ունենում է մշակված ամբողջ տարածության մեջ,— ուրեմն եթե ավելի մեծ լիներ սրա համար անհրաժեշտ առաջարկն ու հետևաբար A-ից ավելի լավ հողի վրա ծախսվող լրացուցիչ կապիտալի ավելի մեծ մասսա պահանջվեր, ապա այլ հավասար պայմաններում փողային ռենտան ու հացահատիկային ռենտան է՛լ ավելի կաճեին, չնայած որ սրանք երկուսն էլ B հողից չքացած կլինեին։ Եթե այն կապիտալը, որ դադարում է գործադրվել A հողում, = լիներ 5 £-ի, ապա այս դեպքում համեմատելի երկու աղյուսակը կլինեին II-ն ու IVd-ն։ Ամբողջ արդյունքը կաճեր 30-ից մինչև 30 քվարտերի։ Փողային ռենտան երկու անգամ կնվազեր, 36 £-ի փոխարեն կկազմեր 18 £. հացահատիկային ռենտան միևնույնը կմնար = 12 քվարտերի։ Եթե մի կապիտալով, որ = 27½ £-ի, հնարավոր լիներ D-ում արտադրել 44 քվարտեր ընղհանուր արդյունք = 66 £-ի,— D-ի համար ենթադրված հին դրույքի համապատասխան, որ էր՝ 2½ £ կապիտալին 4 քվարտեր,— ապա ռենտայի ամբողջ գումարը դարձյալ կհասներ II աղյուսակում նշած բարձրությանը, և աղյուսակը հետևյալ տեսքը կընդուներ. <TABLE border = 0> <TR> <TD align=center style='border-top:solid windowtext 1.0pt;border-left:solid windowtext 1.0pt;border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Հողի<br>տեսակը</TD> <TD align=center colspan=2 style='border-top:solid windowtext 1.0pt;border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Կապիտալ<br>£</TD> <TD align=center style='border-top:solid windowtext 1.0pt;border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Արդյունք<br>քվարտեր</TD> <TD align=center style='border-top:solid windowtext 1.0pt;border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Հացահատիկային<br>ռենտա<br>քվարտեր</TD> <TD align=center style='border-top:solid windowtext 1.0pt;border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Փողային<br>ռենտա £</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>B</TD> <TD align=right>5</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>4</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>0</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>0</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>C</TD> <TD align=right>5</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>6</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>2</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>3</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>D</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>27</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>½</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>44</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>22</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>33</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Ամբողջը</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>37</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>½</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>54</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>24</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>36</TD> </TR></TABLE> Ամբողջ արտադրանքը կկազմեր 54 քվարտեր II աղյուսակի 20 քվարտերի դիմաց, իսկ փողային ռենտան միևնույնը կմնար = 36 £-ի։ Ամբողջ կապիտալը սակայն կլիներ 37½ £, մինչդեռ II աղյուսակում = էր 20-ի, կանխավճարված ամբողջ կապիտալը համարյա կկրկնապատկվեր, այնինչ՝ արտադրանքը համարյա եռապատկված կլիներ. հացահատիկային ռենտան կկրկնապատկվեր, փողային ռենտան միևնույնը կմնար։ Հետևաբար, եթե լրացուցիչ փողային կապիտալի ներդրման հետևանքով, անփոփոխ արտադրողականության պայմաններում, գինն ընկնում է ռենտա բերող հողի ավելի լավ տեսակներում, ուրեմն բոլոր A-ից վեր եղածներում, ապա ամբողջ կապիտալը միտումն է դրսևորում աճելու ոչ միևնույն հարաբերությամբ, որով աճում են արտադրանքն ու հացահատիկային ռենտան, այնպես որ փողային ռենտայի այն պակասուրդը, որ ծագում է ընկնող գների հետևանքով, կրկին կարող է հավասարակշռվել հացահատիկային ռենտայի աճման շնորհիվ։ Միևնույն օրենքն արտահայտվում է նաև նրանում, որ կանխավճարված կապիտալը պետք է ավելի մեծ լինի այն հարաբերությամբ, որով նա ավելի շատ կիրառվում է C-ում, քան D-ում, այսինքն քիչ ռենտա բերող հողում ավելի, քան շատ ռենտա բերող հողում։ Այս պարզապես նշանակում է հետևյալը. որպեսզի փողային ռենտան նույնը մնա կամ թե բարձրանա, պետք է մի որոշ լրացուցիչ քանակով գերարդյունք արտադրվի, իսկ սրա համար այնքան ավելի քիչ կապիտալ է պահանջվում, որքան ավելի մեծ է գերարդյունք տվող հողերի պտղաբերությունը։ Եթե B-ի ու C-ի, C-ի ու D-ի միջև եղած տարբերությունն է՛լ ավելի մեծ լիներ, ապա է՛լ ավելի քիչ լրացուցիչ կապիտալ կպահանջվեր։ Որոշ համամասնությունը կախված է 1) այն հարաբերությունից, որով ընկնում է գինը, ուրեմն B-ի, հիմա ռենտա չբերող հողի, ու A-ի, առաջ ռենտա չբերող հողի միջև եղած տարբերությունից, 2) B-ից վեր ավելի լավ հողատեսակների միջև եղած տարբերությունների հարաբերությունից, 3) նոր ներդրված լրացուցիչ կապիտալի մասսայից ու 4) նրա բաշխվելու եղանակից տարբեր որակ ունեցող հողերի միջև։ Իրոք մենք տեսնում ենք, որ օրենքն ուրիշ բան չի արտահայտում, քան այն, որ արդեն առաջին դեպքի նկատմամբ շարադրված է. այսինքն՝ այն, որ եթե արտադրության գինը տրված է, ինչ էլ որ լինի նրա մեծությունը, կապիտալի լրացուցիչ ծախսման հետևանքով ռենտան կարող է բարձրանալ։ Որովհետև A-ի դուրս վանվելու հետևանքով հիմա B-ի հետ, իբրև այժմ ամենավատ հողի հետ, ու ամեն մի քվարտերին 1½ £ գնի հետ, որպես արտադրության նոր գնի հետ, ծագում է մի նոր I դիֆերենցիալ ռենտա։ Այս վերաբերում է IV աղյուսակներին ճիշտ այնպես, ինչպես և II աղյուսակին։ Այս միևնույն օրենքն է, միայն թե A-ի փոխարեն B հողն ու արտադրության 3 £-անոց գնի փոխարեն 1½ £-անոց արտադրության գինն է ելակետ վերցվում։ Այստեղ կարևորություն է ներկայացնում հետևյալը, որչափով որ այսքան ու այսքան լրացուցիչ կապիտալ էր անհրաժեշտ՝ կապիտալը A հողից դուրս մղելու և առաջարկն առանց նրա մասնակցության ապահովելու համար, ապա դուրս է գալիս, որ սրան կարող է ուղեկից լինել ամեն մի ակրի անփոփոխ, բարձրացող կամ ընկնող ռենտան եթե ոչ բոլոր հողերում, գոնե մի քանիսում և մշակված բոլոր հողերի միջինի համար։ Մենք տեսանք, որ հացահատիկային ռենտան ու փողային ռենտան համաչափ մեծություններ չեն։ Մինչդեռ ավանդաբար հացահատիկային ռենտան տնտեսագիտության մեջ ընդհանրապես դեռ դեր է խաղում։ Կարելի կլիներ ճիշտ նույնպիսի հաջողությամբ ապացուցել, որ, օրինակ, գործարանատերը 5 £-անոց իր շահույթով կարող է շատ ավելի գնել իր իսկ սեփական մանվածքից, քան առաջ 10 £-անոց շահույթով։ Բայց այս համենայն դեպս ցույց է տալիս, որ պարոնայք հողասեփականատերերը, եթե սրանք մանուֆակտուրաների, շաքարագործարանների ու օղեգործարանների տերեր կամ թե փայատերեր են միաժամանակ, փողային ռենտայի անկման դեպքում կարող են դեռ շատ նշանավոր չափով շահել իբրև այդ գործարանների համար իրենց սեփական հումքերն արտադրողներ3535<ref>Վերևի IVa-ից մինչև IVd աղյուսակները նրանց մեջ թափանցած մի հաշվեսխալի հետևանքով պետք էր ուղղել։ Այս հաշվեսխալը թեև չի փոփոխում աղյուսակներից բխող թեորիական դրույթները, բայց մեկ-մեկ հասցնում է ամեն մի ակրի արտադրության միանգամայն հրեշավոր թվական հարաբերությունների։ Հենց սրանք էլ ըստ էության նշանակություն չունեն։ Բոլոր քարտեզներում տեղի ռելյեֆը և պրոֆիլը ցույց տվող ու ուղղաձիգ գծերի համար շատ ավելի մեծ մասշտաբ են վերցնում, քան հորիզոնականների համար։ Սակայն ում հողային խիղճը խոցվում է սրանից, նա միշտ էլ ազատ իրավունք ունի ակրերի թիվը բազմապատկելու իրեն հաճո ամեն մի թվով։ Կարելի է նաև I աղյուսակում ամեն մի ակրի 1, 2, 3, 4 քվարտերի փոխարեն 10, 12, 14, 16 բուշել գնել (8 բուշելը = 1 քվարտեր), միայն թե այս դեպքում մյուս աղյուսակների՝ հիշյալից բխեցրած թվերը պիտի հավանականության սահմաններում մնան. դուրս կգա, որ հետևանքը, ռենտայի բարձրացման հարաբերությունը կապիտալի բարձրացման նկատմամբ, բոլորովին միևնույնին է հանգում։ Այս արված է անմիջաբար հաջորդող գլխում խմբագրի կողմից կցված աղյուսակների մեջ։— Ֆ. Է.</ref>։ ====II. ԼՐԱՑՈՒՑԻՉ ԿԱՊԻՏԱԼՆԵՐԻ ԱՐՏԱԴՐՈՂԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ԸՆԿՆՈՂ ՆՈՐՄԱՅԻ ԴԵՊՔՈՒՄ==== Սա ոչ մի նոր բան առաջ չի բերում այնչափով, որչափով որ այստեղ էլ, ինչպես և նոր միայն քննարկած դեպքում, արտադրության գինը միմիայն ընկնել կարող է, եթե A-ից ավելի լավ հողատեսակներում արվող լրացուցիչ կապիտալային ներդրումների հետևանքով A-ի արդյունքն ավելորդ է դառնում և ուրեմն կապիտալը դուրս կհանվի A-ի, կամ թե A-ն կգործածվի ուրիշ արդյունքի արտադրման համար։ Այս դեպքն առաջ արդեն պարզաբանվել է սպառիչ կերպով։ Մենք ցույց ենք տվել, որ այս դեպքում ամեն մի ակրի հացահատիկային ռենտան ու փողային ռենտան կարող են աճել, նվազել կամ թե միևնույնը մնալ։ Համեմատության հարմարության համար մենք նախ վերարտադրում ենք <TABLE border = 0> <TR> <TD align=center colspan=11 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>I աղյուսակը</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Հողի<br>տեսակը</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Ակրեր</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Կապիտալ<br>£</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Շահութ<br>£</TD> <TD align=center colspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Ամեն մի<br>քվարտերի<br>արտադրության<br>գինը</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Արդյունք<br>քվարտեր</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Հացահատիկային<br>ռենտա<br>քվարտեր</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Փողային<br>ռենտա £</TD> <TD align=center colspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Գերշահույթի<br>նորմա</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>A</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>2½</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>½</TD> <TD align=right>3</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>0</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>0</TD> <TD align=right>0</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>B</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>2½</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>½</TD> <TD align=right>1</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>½</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>2</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>3</TD> <TD align=right>120</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>%</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>С</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>2½</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>½</TD> <TD align=right>1</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>3</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>2</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>6</TD> <TD align=right>240</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>%</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>D</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>2½</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>½</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>¾</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>4</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>3</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>9</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>360</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>%</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Ամբողջը</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>4</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>10</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>—</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>—</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>10</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>6</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>18</TD> <TD align=center colspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>180 %<br>միջինը</TD> </TR></TABLE> Հիմա եթե ընդունենք, թե 16 քվարտեր բերքը [III աղյուսակում], որ կարող են մատակարարել B-ն, C-ն, D-ն արտադրողականության նվազող նորմայի պայմաններում, բավական է նրա համար, որ դուրս վտարվի մշակվող հողերի շարքից, ապա III աղյուսակը կփոխարկվի հետևյալ V աղյուսակին. <TABLE border = 0> <TR> <TD align=center colspan=15 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>V աղյուսակ</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Հողի<br>տեսակը</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Ակրեր</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Կապիտալի<br>ներդրում £</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Շահութ<br>£</TD> <TD align=center colspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Արդյունք<br>քվարտեր</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Վաճառքի<br>գին £</TD> <TD align=center colspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Ստացույթ<br>£</TD> <TD align=center colspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Հացահատիկային<br>ռենտա քվարտ.</TD> <TD align=center colspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Փողային<br>ռենտա £</TD> <TD align=center colspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Գերշահույթի<br>նորմա</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>B</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>2½+2½</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD>2+1½</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>=3½</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1<math>^5/_7</math></TD> <TD align=right>6</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right>0</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right>0</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right>0</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>C</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>2½+2½</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD>3+2</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>=5</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1<math>^5/_7</math></TD> <TD align=right>8</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'><math>^4/_7</math></TD> <TD align=right>1</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>½</TD> <TD align=right>2</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'><math>^4/_7</math></TD> <TD align=right>51</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'><math>^4/_7</math>%</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>D</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>2½+2½</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>4+3½</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>=7½</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1<math>^5/_7</math></TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>12</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'><math>^6/_7</math></TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>4</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>6</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'><math>^6/_7</math></TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>137</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'><math>^1/_7</math>%</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Ամբողջը</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>3</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>15</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>—</TD> <TD align=center colspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>16</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>—</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>27</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'><math>^3/_7</math></TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>5</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>½</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>9</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'><math>^3/_7</math></TD> <TD align=center colspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>94<math>^2/_7%</math><br>միջինը</TD> </TR></TABLE> Այստեղ լրացուցիչ կապիտալների արտադրողականության նվազող նորմայի պայմաններում ու տարբեր հողատեսակներում տարբեր նվազման, հետ զուգորդվելով՝ արտադրության կարգավորիչ գինր 3 £-ից ընկել է 1<math>^5/_7</math> £-ի։ Կապիտալի ներդրումը կիսով չափ բարձրացել է՝ 10 £-ից 15 £-ի։ Փողային ռենտան ընկել է համարյա կիսով չափ՝ 18 £-ից 9<math>^3/_7</math> £-ի, բայց հացահատիկային ռենտան իջել է <math>^1/_{12}</math>-ով միայն, 6 քվարտերից 5½-ի։ Ամբողջ արդյունքը 10-ից բարձրացել է 16-ի կամ 160%-ով։ Հացահատիկային ռենտան կազմում է ամբողջ արդյունքի <math>^1/_3</math>-ից մի քիչ ավելին։ Կանխավճարված կապիտալը փողային ռենտային հարաբերում է այնպես, ինչպես 15 : 9<math>^3/_7</math>, այնինչ առաջ այդ հարաբերությունը 10 : 18 էր։ ====III. ԼՐԱՑՈՒՑԻՉ ԿԱՊԻՏԱԼՆԵՐԻ ԱՐՏԱԴՐՈՂԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱՐՁՐԱՑՈՂ ՆՈՐՄԱՅԻ ԴԵՊՔՈՒՄ.==== Սա ներկա գլխի սկզբին հիշածս I փոփոխակից, որտեղ արտադրության գինն ընկնում է արտադրողականության անփոփոխ նորմայի պայմաններում, ուրիշ nչնչով չի տարբերվում, քան նրանով, որ եթե մի որոշ ավելադիր արդյունք է անհրաժեշտ՝ A հողը դուրս նետելու համար, ապա տվյալ դեպքում այս փոփոխումն ավելի արագ է կատարվում։ Կապիտալի ավելադիր ներդրումները ինչպես ընկնող, այնպես էլ բարձրացող արտադրողականության ժամանակ կարող են անհավասար կերպով ներգործել, նայած թե նրանք ինչպես են բաշխվել հողի տարբեր տեսակների վրա։ Այն չափով, որով այս տարբեր ներգործությունը ջնջում կամ թե սաստկացնում է տարբերությունները, ավելի լավ հողատեսակների բերած դիֆերենցիալ ռենտան ու սրա հետ էլ ռենտայի ամբողջ գումարը կընկնի կամ թե կբարձրանա, ինչպես որ այս արդեն տեղի ուներ I դիֆերենցիալ ռենտայի դեպքում։ Մնացածում ամեն ինչ կախված է հողի այն տարածության ու այն կապիտալի մեծությունից, որոնք դուրս են նետված A-ի հետ, և կապիտալի այն հարաբերական կանխավճարումից, որը բարձրացող արտադրողականության ժամանակ անհրաժեշտ է՝ մատակարարելու համար այն լրացուցիչ արդյունքը, որը պետք է ծածկի պահանջարկը։ Միակ կետը, որն այստեղ արժե հետազոտել և որը մեգ ընդհանրապես վերադարձնում է ուսումնասիրելու այն, թե այս դիֆերենցիալ շահույթն ինչպես է դիֆերենցիալ ռենտայի փոխարկվում, այս է. Առաջին դեպքում, երբ արտադրության գինը միևնույնն է մնում, A հողում ներդրված լրացուցիչ կապիտալը չի ներգործում դիֆերենցիալ ռենտայի, իբրև այսպիսու վրա, որովհետև A հողն առաջվա պես ոչ մի ռենտա չի բերում, նրա արդյունքի գինը նույնն է մնում և շարունակում է շուկան կարգավորել։ Երկրորդ դեպքում, I փոփոխակ, որտեղ արտադրության գինն արտադրողականության անփոփոխ նորմայի պայմաններում ընկնում է, A հողն անհրաժեշտորեն դուրս է նետվում, և այս ավելի մեծ չափով վերաբերում է II փոփոխակին (արտադրության ընկնող գին արտադրողականության նվազող նորմայի դեպքում), որովհետև այլապես A հողում ներդրվող լրացուցիչ կապիտալը պետք է արտադրության գինը բարձրացներ։ Բայց այստեղ, երկրորդ դեպքի III փոփոխակում, երբ արտադրության գինն ընկնում է այն պատճառով, որ լրացուցիչ կապիտալի արտադրողականությունը բարձրանում է, այս ավելադիր կապիտալը որոշ հանգամանքներում կարող է ներդրվել ինչպես A հողում, այնպես էլ ավելի բարձր որակի հողերում։ Ենթադրենք, որ 2½ £-անոց մի լրացուցիչ կապիտալ ներդրվելով A-ում՝ 1 քվարտերի փոխարեն 1<math>^1/_5</math> քվարտեր է արտադրում։ <TABLE border = 0> <TR> <TD align=center colspan=13 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>VI աղյուսակ</TD> </TR> <TR> <TD align=center rowspan=2 style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Հողի<br>տեսակը</TD> <TD align=center rowspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Ակրեր</TD> <TD align=center rowspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Կապիտալ<br>£</TD> <TD align=center rowspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Շահութ<br>£</TD> <TD align=center rowspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Արտադրության<br>գին £</TD> <TD align=center rowspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Արդյունք<br>քվարտեր</TD> <TD align=center rowspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Վաճառքի<br>գին £</TD> <TD align=center rowspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Ստացույթ<br>£</TD> <TD align=center colspan=3 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Ռենտա</TD> <TD align=center rowspan=2 colspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Գերշահույթի<br>նորմա</TD> </TR> <TR> <TD align=center colspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>քվարտեր</TD> <TD align=center width="25px" style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>£</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>A</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>2½+2½=5</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>6</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1+1<math>^1/_5</math>=2<math>^1/_5</math></TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>2<math>^8/_{11}</math></TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>6</TD> <TD align=right>0</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>0</TD> <TD align=right>0</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>B</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>2½+2½=5</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>6</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>2+2<math>^2/_5</math>=4<math>^2/_5</math></TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>2<math>^8/_{11}</math></TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>12</TD> <TD align=right>2</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'><math>^1/_5</math></TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>6</TD> <TD align=right>120</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>%</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>С</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>2½+2½=5</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>6</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>3+3<math>^3/_5</math>=6<math>^3/_5</math></TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>2<math>^8/_{11}</math></TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>18</TD> <TD align=right>4</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'><math>^2/_5</math></TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>12</TD> <TD align=right>240</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>%</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>D</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>2½+2½=5</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>6</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>4+4<math>^4/_5</math>=8<math>^4/_5</math></TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>2<math>^8/_{11}</math></TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>24</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>6</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'><math>^3/_5</math></TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>18</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>360</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>%</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>4</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>20</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>4</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>24</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>22</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>—</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>60</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>13</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'><math>^1/_5</math></TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>36</TD> <TD colspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>240 %<br>միջինը</TD> </TR></TABLE> Այս աղյուսակը, բացի I հիմնական աղյուսակի հետ բաղդատելուց, պետք է համեմատել նաև II աղյուսակի հետ, որտեղ կապիտալի կրկնապատիկ ներդրումը շաղկապված է անփոփոխ արտադրողականու.թյան հետ, որը համամասնական է կապիտալի ներդրման նկատմամբ։ Ենթադրության համաձայն՝ արտադրության կարգավորիչ գինն ընկնում է։ Եթե նա մնար հաստատուն, այսինքն՝ = 3 £-ի, ապա ամենավատ A հողը, որ առաջ միմիայն 2½ £ կապիտալ ներդրելու դեպքում ոչ մի ռենտա չէր բերում, հիմա ռենտա կտար, թեև ոչ մի ավելի վատ հող չէր ներքաշվի մշակման մեջ. և A հողը ռենտա կտար հենց այն պատճառով, որ նրա արտադրողականությունը կբարձրանար, բայց կբարձրանար կապիտալի մեկ մասի համար միայն, և ոչ թե սկզբնականի համար։ Առաջին 3 £ արտադրության գինը բերում է 1 քվարտեր. երկրորդ 3 £՝ 1<math>^1/_5</math> քվարտեր, բայց քվարտերանոց ամբողջ արդյունքը հիմա ծախվում է իր միջին գնով։ Որովհետև արտադրողականության նորման աճում է կապիտալի լրացուցիչ ներդրման հետ, ուստի այս դեպքը մի բարելավումն է պարփակում իր մեջ։ Այս բարելավումը կարող է այն նշանակել, որ ընդհանրապես ավելի շատ կապիտալ է գործածվում ակրի մեջ (ավելի շատ պարարտանյութ, ավելի մեծաքանակ մեքենական աշխատանք և այլն), կամ էլ այն, որ ընդհանուր առմամբ լոկ այս լրացուցիչ կապիտալով է հնարավոր դառնում կապիտալի որակապես տարբեր, ավելի արտադրողական մի ներդրում գլուխ բերել։ Երկու դեպքում էլ ամեն մի ակրին 5 £ կապիտալ ծախսելով ստացվել է 2<math>^1/_5</math> քվարտեր արդյունք, մինչդեռ կեսի չափ, 2½ £ կապիտալի ներդրումով ստացվում էր միմիայն 1 քվարտեր արդյունք։ Մի կողմ թողած վաղանցուկ շուկայական հարաբերությունները, գտնում ենք, որ A հողի արդյունքը կարող էր նոր միջին գնի փոխարեն արտադրության ավելի բարձր գնով ծախվել լոկ այն ժամանակ, երբ A հողատեսակի մի նշանավոր տարածություն շարունակեր մշակվել ամեն մի ակրում միմիայն 2½ £ կապիտալ ներդրելով։ Բայց հենց որ ամեն մի ակրին 5 £ կապիտալ ծախսելու նոր հարաբերությունն ու սրա հետ էլ բարելավված տնտեսությունն ընդհանրական դառնան, պետք է արտադրության կարգավորիչ գինն իջնելով հասներ 2<math>^8_{11}</math> £-ի։ Կապիտալի երկու մասերի միջև եղած տարբերությունը կվերանար, և այս դեպքում A-ի մի ակրը, որ կմշակվեր 2½ £-ով միայն, իրականում մշակված կլիներ աննորմալ կերպով, արտադրության նոր պայմաններին անհամապատասխան եղանակով։ Սա չէր լինի այլևս տարբերություն միևնույն ակրում ներդրված կապիտալի տարբեր մասերի բերքերի միջև, այլ կապիտալի ամեն մի ակրում արվող բավարար ու անբավարար ընդհանուր ներդրումների միջև։ Այստեղից տեսնում ենք՝ '''առաջին''', որ մեծ թվով ֆերմերների ձեռին (սրանք պետք է մեծ թիվ կազմեն, որովհետև փոքր թվով ֆերմերներն ստիպված կլինեն իրենց արտադրության գնից ցած վաճառելու) եղած անբավարար կապիտալը ճիշտ այնպես է ներգործում, ինչպես հողի տարբեր տեսակների դասավորումը վայրընթաց հաջորդականությամբ։ Վատ հողում կատարվող մշակման վատ եղանակը բարձրացնում է ավելի լավ հողից ստացվող ռենտան. նա նույնիսկ կարող է հավասարապես վատ հատկություն ունեցող ու ավելի լավ մշակվող հողից ռենտա գոյացնել, որ այս հողն այլ պայմաններում չի տալիս։ Այստեղից երևում է, '''երկրորդ''', թև ինչպես դիֆերենցիալ ռենտան, որչափով որ սա միևնույն տարածության մեջ արվող կապիտալի հաջորդական ներդրումներից է ծագում, իրականում վերածվում է մի միջին մեծության, որում այլևս չի կարելի ճանաչել ու իրարից անջատել կապիտալի տարբեր ներդրումների ներգործությունները, և այսպիսով ուրեմն սրանք ամենավատ հողում ռենտա չեն գոյացնում, այլ՝ 1) A-ի, ասենք, մի ակրի ամբողջ բերքի միջին գինը դարձնում են կարգավորիչ նոր գին, և 2) ներկայանում են իբրև ամեն մի ակրի կապիտալի այն ամբողջ քանակի փոփոխություն, որն անհրաժեշտ է հողի մշակման նոր պայմաններում և որի մեջ անզանազանելի կերպով իրար հետ ձուլվել են ինչպես կապիտալի հաջորդական առանձին ներդրումները, այնպես էլ սրանց համապատասխան ներգործությունները։ Նույնը տեղի ունի ավելի լավ հողատեսակների առանձին դիֆերենցիալ ռենտաների վերաբերմամբ։ Նրանք յուրաքանչյուր դեպքում որոշվում են համապատասխան հողատեսակի միջին արդյունքի տարբերությամբ՝ համեմատած ամենավատ հողի արդյունքի հետ, որն ստացվում է կապիտալի աճած ու հիմա նորմալ դարձած ներդրման դեպքում։ Առանց կապիտալի ներդրման ոչ մի հող որևէ արդյունք չի տալիս։ Ուրեմն նույնիսկ հասարակ դիֆերենցիալ ռենտայի, I դիֆերենցիալ ռենտայի դեպքում, երբ, ինչպես հայտնի է, արտադրության գինը կարգավորող A հողի 1 ակրն այսքան ու այսքան արդյունք է տալիս այսինչ ու այսինչ գնով և B, C, D ավելի լավ հողատեսակներն այսքան դիֆերենցիալ արդյունք ու հետևաբար տվյալ կարգավորիչ գնի պայմաններում այսքան ու այսքան փողային ռենտա են տալիս, ապա այստեղ միշտ ենթադրվում է, որ որոշ կապիտալ է ծախսված, որը արտադրության տվյալ պայմաններում նորմալ կապիտալ է համարվում։ Ճիշտ ինչպես որ արդյունաբերության մեջ ձեռնարկությունների յուրաքանչյուր ճյուղում կապիտալի որոշ մինիմում է պահանջվում, որպեսզի ապրանքներն արտադրվեն իրենց արտադրության գնի համաձայն։ Եթե այս մինիմումը փոխվում է կապիտալի հաջորդական ներդրումների հետևանքով, որը բարելավումների հետ է շաղկապված, ապա այս փոփոխությունն աստիճանաբար է կատարվում։ Քանի դեռ, օրինակ, A-ի ակրերի մի հայտնի թիվ տնտեսությունը վարելու համար չի ստացել այս լրացուցիչ կապիտալը, A-ի ավելի լավ մշակված ակրերում ռենտա կստացվի արտադրության հաստատուն մնացած գնի շնորհիվ, իսկ B, C, D ավելի լավ հողատեսակների ռենտան կբարձրանա։ Սակայն հենց որ արտադրության նոր եղանակը գործադրվի այնպիսի լայն ծավալով, որ նա արդեն նորմալ դառնա, արտադրության գինը կընկնի. ավելի լավ հողերի ռենտան դարձյալ կընկնի, իսկ A հողի այն մասը, որը հիմա արդեն միջին դարձած կապիտալ չունի իր մշակման համար, արդյունքները կծախի արտադրության իր անհատական գնից ցած, ուրեմն և չի կարող միջին շահույթ ստանալ։ Արտադրության ընկնող գնի դեպքում նույնը կատարվում է լրացուցիչ կապիտալի նույնիսկ նվազող արտադրողականության ժամանակ, հենց որ անհրաժեշտ ամբողջ արդյունքն ավելի լավ հողատեսակներն են մատակարարում կապիտալի աճած ներդրման հետևանքով, և ուրեմն արտադրության մեջ գործող կապիտալը դուրս է հանվում, օրինակ, A-ից, հետևաբար այս որոշ արդյունքի, օրինակ, ցորենի արտադրության մեջ A-ն այլևս չի մասնակցում մրցմանը։ Կապիտալի այն քանակը, որ հիմա միջին հաշվով գործադրվում է կարգավորիչ դարձած, նոր, ավելի լավ B հողում, այժմ կապիտալի նորմալ քանակ է հաշվվում, և երբ խոսվում է հողամասերի տարբեր պտղաբերության մասին, ապա ենթադրվում է, որ կապիտալի այս նորմալ նոր քանակն է կիրառվում ամեն մի ակրում։ Մյուս կողմից պարզ է, որ ներդրվող կապիտալի այս միջին քանակը, որն, օրինակ, Անգլիայում ամեն մի ակրին 8 £ էր 1848 թվից առաջ ու 12 £՝ 1848 թվից հետո, վարձակալման պայմանագրեր կնքելիս մասշտաբ է կազմում։ Այն վարձակալի համար, որն ավելի է ծախսում, պայմանագրի տևողության ընթացքում գերշահույթը ռենտայի չի փոխարկվում։ Թե արդյոք այս բանը տեղի կունենա պայմանաժամկետն անցնելուց հետո, կախված կլինի վարձակալների մրցումից, որոնք ի վիճակի կլինեն նույն արտակարգ կանխավճարումն անելու։ Ընդ սմին խոսքն այստեղ հողի այն հարատև բարելավումների մասին չէ, որոնք կապիտալի անփոփոխ կամ թե նույնիսկ նվազող ծախսման դեպքում շարունակում են ավելացած արդյունք ապահովել։ Հողի այդ բարելավումները թեև կապիտալի արգասիք են, բայց ներգործում են ճիշտ այնպես, ինչպես հողի բնական տարբեր լավորակությունները։ Այսպիսով, մենք տեսնում ենք, թե ինչպես II դիֆերենցիալ ռենտայի ժամանակ ուշադրության է առնվում մի մոմենտ, որը դիֆերենցիալ ռենտայի իբրև այսպիսու ժամանակ երևան չի գալիս, որովհետև սա կարող է շարունակել գոյություն ունենալ ամեն մի ակրի նորմալ կապիտալաներդրման յուրաքանչյուր փոփոխությունից անկախ։ Այս մոմենտը մի կողմից՝ տարբեր կապիտալաներդրումների հետևանքների ջնջումն է կարգավորիչ A հողում, որի արդյունքը հիմա հանդես է գալիս պարզապես իբրև ամեն մի ակրից ստացվող նորմալ միջին արդյունք։ Մյուս կողմից՝ նա ամեն մի ակրում ներդրվող կապիտալի նորմալ մինիմումի կամ թե միջին մեծության փոփոխումն է, ընդ որում այս փոփոխությունը որպես հողի հատկություն է ներկայանում։ Վերջապես, նա այն եղանակի տարբերությունն է, որով գերշահույթը ռենտայի ձևի է փոխարկվում։ Այնուհետև, VI աղյուսակը I ու II աղյուսակների հետ համեմատած ցույց է տալիս, որ հացահատիկային ռենտան I-ի համեմատությամբ աճել է կրկնապատիկից ավելի, II-ի համեմատությամբ՝ 1<math>^1/_5</math> քվարտերով, մինչդեռ փողային ռենտան I-ի համեմատությամբ կրկնապատկվել է, II-ի համեմատությամբ չի փոփոխվել։ Նա նշանավոր չափով կաճեր, եթե (այլ հավասար պայմաններում) լրացուցիչ կապիտալի ավելի մեծ մասը բաժին ընկներ ավելի լավ հողատեսակներին, կամ էլ, մյուս կողմից, լրացուցիչ կապիտալի ներգործությունն A հողում ավելի փոքր լիներ, հետևաբար A-ի քվարտերի կարգավորիչ միջին գինն ավելի բարձր լիներ։ Եթե կապիտալի լրացուցիչ ծախսման շնորհիվ պտղաբերության բարձրացումը տարբեր լիներ տարբեր հողատեսակներում, ապա այս առաջ կբերեր նրանց դիֆերենցիալ ռենտաների փոփոխություն։ Համենայն դեպս ապացուցված է, որ արտադրության գնի անկման դեպքում, անկման, որը կապիտալի լրացուցիչ ներդրման արտադրողականության բարձրացող նորմայի հետևանք է,— ուրեմն՝ երբ այս արտադրողականությունն ավելի մեծ հարաբերությամբ է աճում, քան կանխավճարված կապիտալը,— ամեն մի ակրից ստացվող ռենտան, օրինակ, կապիտալի կրկնապատիկ ծախսման դեպքում, կարող է ո՛չ միայն կրկնապատկվել, այլև ավելի քան կրկնապատկվել։ Բայց նա կարող է նաև ընկնել, եթե A հողի ավելի արագ, աճող արտադրողականության հետևանքով արտադրության գինը շատ ավելի ցած ընկներ։ Եթե ընդունենք, որ կապիտալի ավելադիր ծախսումներն, օրինակ, B-ում ու C-ում արտադրողականությունը բարձրացրել են ոչ նույն հարաբերությամբ, ինչ որ A-ում, այնպես որ B-ի ու C-ի համամասնական տարբերությունները նվազել են, իսկ արդյունքի քանակության աճումը չի հավասարակշռում իջնող գնից առաջացած կորուստները, ապա II աղյուսակի համեմատությամբ ռենտան D-ում կբարձրանար, B-ում ու C-ում՝ կընկներ։ <TABLE border = 0> <TR> <TD align=center colspan=17 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>VIa աղյուսակ</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Հող</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Ակրեր</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Կապիտալ<br>£</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Շահութ<br>£</TD> <TD align=center colspan=6 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Ամեն մի ակրի<br>արդյունք<br>քվարտեր</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Վաճառքի<br>գին £</TD> <TD align=center colspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Ստացույթ<br>£</TD> <TD align=center colspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Ռենտան<br>հացահատիկով<br>քվարտեր</TD> <TD align=center colspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Ռենտան<br>փողով £</TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>A</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>2½+2½=5</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=right>1 +</TD> <TD align=right>3</TD> <TD></TD> <TD>=</TD> <TD align=right>4</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1½</TD> <TD align=right>6</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right>0</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right>0</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>B</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>2½+2½=5</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=right>2 +</TD> <TD align=right>2</TD> <TD>½</TD> <TD>=</TD> <TD align=right>4</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>½</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1½</TD> <TD align=right>6</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>¾</TD> <TD align=right>½</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right>¾</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>C</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=right style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>2½+2½=5</TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=right>3 +</TD> <TD align=right>5</TD> <TD></TD> <TD>=</TD> <TD align=right>8</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=center style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1½</TD> <TD align=right>12</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right>4</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right>6</TD> <TD style='border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>D</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>2½+2½=5</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>4 +</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>12</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>=</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>16</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>1½</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>24</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>12</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>18</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'></TD> </TR> <TR> <TD align=center style='border-left:solid windowtext 1.0pt;border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>Ամբողջը</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>4</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>20</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>—</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'></TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>32</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>½</TD> <TD align=center style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>—</TD> <TD align=center colspan=2 style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>—</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>16</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>½</TD> <TD align=right style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;'>24</TD> <TD style='border-bottom:solid windowtext 1.0pt;border-right:solid windowtext 1.0pt;'>¾</TD> </TR></TABLE> Վերջապես, փողային ռենտան կբարձրանար այն դեպքում, եթե ավելի լավ հողամասերում պտղաբերության միևնույն համամասնական բարձրացման ժամանակ ավելի շատ ավելադիր կապիտալ ծախսվեր, քան A-ում, կամ եթե ավելի լավ հողամասերում արված կապիտալի ավելադիր ծախսումները բարձրացնեին արտադրողականության նորման։ Երկու դեպքում էլ տարբերությունները կաճեին։ Փողային ռենտան ընկնում է, եթե կապիտալի լրացուցիչ ծախսման հետևանքով առաջացող բարելավումը, նվազեցնելով տարբերություններն ամբողջովին կամ թե մասամբ, ավելի ներգործում է A-ի վրա, քան B-ի ու C-ի վրա։ Փողային ռենտան այնքան ավելի է ընկնում, որքան ավելի .քիչ է արտադրողականության բարձրացումը ամենալավ հողերում։ Թե արդյոք հացահատիկային ռենտան կբարձրանա՞, կընկնի՞, թե՞ կայուն կմնա, այս կախված է այն բանից, թե որքան մեծ է ներգործող ազդեցության տարբերությունը։ Փողային ռենտան, ինչպես և հացահատիկային ռենտան, բարձրանում է կամ այն դեպքում, երբ տարբեր հողատեսակներում լրացուցիչ պտղաբերության անփոփոխ համամասնական տարբերության ժամանակ ավելի շատ կապիտալ է միակցվում ռենտա բերող հողերին, քան ռենտա չբերող A հողին և ավելի շատ կապիտալ է ծախսվում ավելի բարձր ռենտա տվող հողի վրա, քան ավելի ցած ռենտա տվողի վրա, կամ էլ այն դեպքում, եթե միահավասար լրացուցիչ կապիտալ ծախսելու դեպքում պտղաբերությունն ավելի լավ ու ամենալավ հողերում ավելի է աճում, քան A-ում, այսինքն ռենտան բարձրանում է այն հարաբերությամբ, որով պտղաբերության այս բարձրացումն ավելի ուժեղ է ավելի լավորակ հողատեսակներում, քան ավելի ցածրորակներում։ Բայց բոլոր պարագաներում ռենտան բարձրանում է հարաբերաբար, եթե աճած արտադրողական ուժը կապիտալի լրացուցիչ ծախսման հետևանք է և ոչ թե լոկ կապիտալի անփոփոխ ներդրման ժամանակ ավելացած պտղաբերության հետևանք։ Սա բացարձակ տեսակետ է և ցույց է տալիս, որ այստեղ, ինչպես և բոլոր նախկին դեպքերում, ռենտան ու ըստ ակրի բարձրացած ռենտան (ինչպես ամբողջ մշակված տարածությունից ստացվող I դիֆերենցիալ ռենտայի ժամանակ՝ ռենտայի միջին գումարի բարձրությունը) հողի վրա կապիտալի շատացած ծախսման հետևանք է, ըստ