== Նախաբան ==
=== I ==='''1'''
Լենինականի հին թաղերից մեկում՝ Ձորի Բողազում, որն ամենայն իրավամբ դեռ կարող էր կրել Գյումրի անունը, իր փոքրիկ տան մեջ մեռնում էր աղբյուրների հռչակավոր վարպետ ուստա Մկրտիչը։
=== '''2 ==='''
Խաղաղ ու բաց֊կապույտ` բացվեց առավոտն ուստա Մկրտչի սենյակում։ Առավոտվա պես հանդարտ և անշշուկ՝ Գալուստն արթնացավ, կարծես քնի մեջ նա երկար ժամանակ ունկնդրել էր լռությանը։
=== '''3 ==='''
Հոսում էր նվիրական Ախուրյանն իր հավիտենական խաղաղությամբ։։ Ոչ խորն էր այն՝ մարդակուլ խորությամբ, ոչ լայն էր՝ անանցանելի լայնությամբ և ոչ սրընթաց՝ գահավեժ արագությամբ։ Այն չէր աղմկում և դուրս չէր գալիս իր ափերից։ Լուռ, ծանր ու մտասույզ, ձգվել էր նվիրական Շիրակի դաշտով դրա վճիտ ջուրը։ Այն առաջ էր շարժվում դանդաղ ու հանդիսավոր՝ իր հեռավոր ակունքը խրած հին հազարամյակների մեջ և ձգվելով դեպի նոր հազարամյակներ։
== Գլուխ առաջին ==
=== '''1 ==='''
Քաղաքի բնակիչների նախահայրերը տասնյակ տարիներ առաջ եկել էին Փոքր Ասիայի քաղաքներից և իրենց հետ բերել էին յուրաքանչյուրն իր ծննդավայրի պատկերը,— հայերը՝ Կարինի, հույները՝ Իզմիրի և թուրքերը՝ Պոլսի։ Յուրաքանչյուրն իր թաղամասը կառուցել էր այդ պատկերի համաձայն։
=== '''2 ==='''
Բոստանների մեջտեղով անցնող ճանապարհով դեպի թուրքական թաղամաս էր գնում չադրայով փաթաթված մի թրքուհի։ Արևոտ, շոգ կեսօր էր, և կինն ըստ երևույթին հոգնել էր։ Չադրայի նուրբ ծածկոցի տակ նրա գեղեցիկ մարմնաձևերը փխրվում և նորից էին գոյանում խոնջացած շարժումներով և միաժամանակ՝ անհանգստությամբ։ Բայց երբեմն թվում էր, թե ճանապարհն ու շոգը չեն նրան տանջողը, այլ մի ուրիշ, ներքին պատճառ։ Անհավանական էր թվում, որ նրա գեղեցիկ և ամուր սրունքները հոգնած լինեին, թեկուզև նա եկած լիներ քաղաքի մյուս ծայրից։ Նաև անհավանական էր թվում, որ նրա ջահել, առույգ կազմվածքը նվաղեր այդ ավելի շուտ հաճելի, քան թե այրող արևից։ Իսկ այն, որ նա խմել էր ուզում և շարունակ շուրջն էր նայում՝ աղբյուր գտնելու, նույնպես ապացուցում էր նրա ոչ թե մարմնական, այլ հոգեկան տապը, որովհետև նա փնտրում էր չափազանց տենդահար, չափազանց հուսահատ։
=== '''3 ==='''
Թուրքական թաղամասի մի խաղաղ անկյունում, որտեղ երեք կողմից երեք խուլ պատեր շրջապատել էին մի փոքրիկ հրապարակ, իսկ չորրորդ կողմից փողոցն էր անցնում, սաղարթախիտ մի քանի ծառերի տակ կանգնած էր թաղամասի աղբյուրը։ Դա սևաքար մի փոքրիկ շինություն էր՝ ութանկյուն և գմբեթածածկ։ Ութ պատերից մեկի վրա աղբյուրի խողովակն էր իր պայծառ ջրով, իսկ խողովակի վերևում, մի կարմիր քարի վրա, հայկական, հունական և արաբական տառերով փորագրված էր ուստա Մկրտչի անունը։ Մյուս յոթ պատերի վրա արաբական տառերով փորագրված էին յոթ իմաստություններ։
=== '''4 ==='''
Հաբիբայի շենքը թուրքական թաղամասում ոչնչով նման չէր Գյումրու այլ շինություններին։ Այն ոչ թե սև քարից էր, այլ կարմիր աղյուսից և ուներ բոլորովին այլ կառուցվածք։ Դրա անպատուհան և խուլ պատի վրա մշտապես փակ էր փոքրիկ, ամուր դարպասը։ Այնպես էր թվում, թե այն երբևէ չէր կարող բացվել։ Թվում էր, որ եթե բացվեր էլ, դրա ետևում ոչ թե մուտք էր լինելու, այլ նույնպիսի խուլ պատ։
=== '''5 ==='''
Երիտասարդն իրեն զգաց լիակատար մթության մեջ։ Դարպասը, որով նա ներս էր մտել, արդեն խուլ փակված էր, և դրա շատ նեղ մի քանի ճեղքերից սպրդել էին միայն արևային բարակ երիզներ, ինչպես նուրբ ոսկեթելեր՝ մթության մեջ կախված, առանց լուսավորելու որևէ բան։
=== '''6 ==='''
Հատակն ամբողջ ծածկված էր գորգերով։ Երեք պատերը, մինչև իրենց բարձրության կեսը, նույնպես ծածկված էին գորգերով։ Իսկ գորգերից մինչն առաստաղ՝ նուրբ մանրանկարներ էին, որոնք տեղ֊տեղ ընդհատվում էին սրածայր կամարաձև որմնախորշերով։ Պարտեզի որմնախորշերի նման, այդտեղ ևս, շարված էին սափորներ, բայց ավելի փոքր, և ոչ միայն բրոնզից, այլև գունազարդ կավից, ճենապակուց, արծաթից։
=== '''7 ==='''
Քաղաքի հեռուներից հասան եկեղեցիների զանգերի ձայները։ Կինը ցնցվեց․
=== '''8 ==='''
Քաղաքի փողոցներում վերջալույս էր։