Ոդիսական

հեղինակ՝ Հոմերոս թարգմանիչ՝ Համազասպ Համբարձումյան (հին հունարենից)

Անավարտ Այս ստեղծագործությունը դեռ ամբողջովին տեղադրված չէ Գրապահարանում

Երգ առաջին։ Աստվածների ժողովը, Աթենասը քաջալերում է Տելեմաքոսին

1Պատմի՛ր, մուսա, այն բազմափորձ քաջի մասին, որ սրբազան
Իլիոն քաղաքը կործանեց և թափառեց ապա երկար
Շատ քաղաքներ, տեսավ մարդկանց վարքն ու բարքը, փորձեց նրանց։
Նա ծովերում բյուրաբազում աղետ ու վիշտ հոգով կրեց,
Ճգնեց փրկել կյանքն իր, հոգալ վերադարձը ընկերների,
Բայց չփրկեց ընկերներին, թեպետ փափագն այդ միշտ ուներ.
Քանզի նրանք իրենք իրենց մատնեցին ժանտ կործանումի,
Երբ լափերին անմտաբար եզներն Արև-Հիպերիոնի.
Ուստի նրանց վերադարձը անբիծ Հելիոսը խափանեց։
10Օ՛ն, դիցուհի՛դ, դստրիկ Զևսի, այդ ամենը պատմիր և ինձ։
Փրկված ծովից և մարտերից՝ իրենց տան մեջ էին արդեն
Բոլոր քաջերն։ Միայն նրան, որ կարոտ էր վերադարձի
Եվ իր կնոջ, դեռ պահում էր քարանձավում իր խորափոր
Գերամեծար այն Կալիպսոն՝ վեհ դիցուհին աստվածազոր,
Ու փափագում էր տենչագին, որ լինի նա ամուսինն իր։
Սակայն հասավ այն տարին, երբ սատվածների հոժար կամքով
Պիտ կատարվեր վերադարձն իր դեպ Իթակե, դեպի իր տուն,
Ուր սիրելի մարդկանց մեջ էլ զերծ չմնաց նա տանջանքից։
Այնժամ բոլոր աստվածները դարձան նրան խիստ կարեկից,
20Բացի միայն Պոսիդոնից. Ոդիսեսի դեմ դիցակերպ
Սա, ոխակալ, մեծ քեն ուներ, մինչև նա ետ կդառնար տուն.
Բայց Պոսիդոնը հեռացել էր դեպ հեռավոր եթովպացիք,
Որ ապրում են երկրի ծայրին, միշտ բաժանված երկու մասի.
Մի մասը՝ մոտ արևմուտքին, մյուս մասն այնտեղ, ուր արեգակն է միշտ ծագում։
Գնացել էր, որ ընդունի հարյուրեզնյա ու գառների շքեղ զոհեր։
Եվ հրճվում էր անդ նա բազմած խրախճանքի։ Մինչ այլ անմահ աստվածները
Եկել խմբվել էին արդեն ապարանքում Օլիմպատեր Զևս աստծու։
Այնժամ նրանց իր խոսքն ուղղեց սատվածների և մարդկանց հայրն,
Իր հոգու մեջ վառ հիշելով Էգիսթոսին փառապսակ,
30Որին սպանեց Ագամեմնոն քաջի որդի Օրեստեսը գերահռչակ։
Նրա մասին մտածելով Զևսը խոսեց և այս ասաց աստվածներին.
«Ավա՜ղ, մարդիկ մահկանացու աստվածներին ամբաստանում են անտեղի
Եվ պնդում են, թե մեզնից Է ծագում չարիք։ Մինչդեռ ընդդեմ ճակատագրի
Իրենք են միշտ անմտաբար իրենց մատնում աղետների,
Ինչպես արեց Էգիսթոսը։ Բախտին ընդդեմ ամուսնացավ Ատրիդեսի
Օրինական կողակցի հետ և նրան էլ տուն դառնալիս նա սպանեց,
Թեպետ գիտեր նա անխուսափ իր կորուստը, մինչ մեր կողմից դեպ նա այնժամ
Ուղարկված էր Արգոսասպանը սրատես՝ բարյացակամ բանբերն՝ Հերմես,
40Որ չսպանի Ատրիդեսին և կնոջ հետ չամուսնանա,
Թե ոչ՝ հանուն Ատրիդեսի՝ Օրեստեսից դաժան պատիժ նա կստանա,
Երբ սա մի օր հասակ առնի և իր երկրի կարոտն զգա ու տուն դառնա։
Այդպես նրան Հերմեսն ասաց։ Բայց Էգիսթի սիրտն այդ խոսքով չհամոզվեց
Եվ փոխարենն, ահավասիկ, հատուցեց նա ժանտ վրեժով»։
Պատասխանեց իսկույն նրան Աթենասը՝ պայծառաչյա աստվածուհին.
«Ով դու մեր հայր Կրոնոսյան, իշխանավոր դու գերագույն,
Արժանի էր միանգամայն նա այդ պատժին ու ժանտ մահվան.
Թող որ այդպես միշտ կործանվի չարագործը, ով այդպիսի գործ կատարի։
Սիրտս սակայն խորտակվում է Ոդիսևսի համար դժբախտ ու իմաստուն,
50Որ տանջվում է վաղուց ի վեր, հեռու սիրած իր մարդկանցից,
Ծովապարփակ կղզու վրա, որը կենտրոնն է ծովերի,
Կղզու վրա անտառախիտ, ուր ապրում է ապարանքում իր դիցուհին՝
Դուստրը կախարդ և դավադիր Ատըլասի, որը գիտի
Խորունկ խորքերը ծովերի և պահում է իր ուսերին
Երկինքն, երկիրը բաժանող սյուներն հուժկու և վիթխարի.
Ահավասիկ, դուստրը դրա կաշկանդել է այն վշտաբեկ տարաբախտին
Եվ իր խոսքով սիրատենչիկ ու փաղաքուշ ճգնում է նա
Նրան բերել գայթակղության, որ հայրենի իր Իթակեն նա մոռանա։
Մինչ Ոդիսևսն, որ կարոտ է տեսնել գոնե քուլա-քուլա վեր բարձրացող
60Ծուխն հարազատ իր ափերի, մահ է ուզում միայն սրտանց։
Մի՞թե քո մեջ, Օլիմպացի, գեթ չի հուզվում սիրտդ սիրող, կամ Ոդիսևսն
Քեզ չի՞ տվել միթե հաճույք պերճ զոհերով նավերի մոտ արգիական,
Անդ, Տրոյայում լայնատարած։ Կամ ինչո՞ւ ես դու զայրացած, Զև՜ս երկնատեր»։
Նրան իսկույն պատասխանեց և խոսք ասաց աստվածահայր Զևսն ամպացիր.
«Ի՞նչ խոսք էր այդ, ո՜վ իմ զավակ, որ դուրս թռավ քո բերանից,
Եվ կամ ինչպե՞ս կարող եմ ես մոռացման տալ Ոդիսևսին աստվածակերպ,
Որն իր խելքով գերագույնն է մարդկության մեջ և որն անբավ
Զոհ է բերել անծայրածիր երկնքի տեր սատվածներին։
Բայց Պոսիդոնն երկրասասան զայրագնաբար հալածում է նրան սաստիկ
70Հանուն հզոր մեծ Կիկլոպի, որին նա ժանտ կուրացրել է մի ժամանակ,
Ի սեր հարգո, աստվածակերպ, Պոլիփեմի, որը բոլոր կիկլոպներից
Կորովագույնն է, հիրավի։ Նրան ծնեց հավերժահարսը՝ Թոոսան,
Խոր անձավում, Պոսիդոնի հետ տռփանքով իր միացած,
Դուստրը հավերժ ալեկոծվող ծովերի տեր Փորկիսի։
Ահավասիկ՝ Ոդիսևսին Պոսիդոնը երկրատատան, թեպետ նրան
Անկարող է նա սպանել, վանում է միշտ իր հայրենի էրկրից հեռու։
Ուստի եկե՜ք մենք բոլորս վերադարձը նրա քննենք,
Ինչպե՞ս պիտի նա տուն դառնա։ Մինչ Պոսիդոնը իր զայրույթը կը թողնի.
Քանզի չէ՞ որ անկարող է նա միայնակ, դեմ-հանդիման,
80Դուրս գալ, մարտել բոլոր անմահ աստվածների ցանկության դես»։
Նրան իսկույն պատասխանեց Աթենասը՝ աստվածուհին պայծառաչյա.
«Կրոնոսյան, ո՜վ դու մեր հայր, իշխանավորդ գերագույն.
Եթե իրոք հաճելի է գերերջանիկ աստվածներին,
Որ Ոդիսևսն ամենագետ վերադառնա իր սիրելի հայրենի տուն,
Ապա իսկույն պիտ առաքենք մենք բանբերին արագավազ՝
Բարյացակամ ժիր Հերմեսին, դեպի կղզին այն՝ Օգիգիե, որ նա այնտեղ
Գեղագանգուր աստվածուհուն հայտարարի մեր վճիռը ու կամքն անշեղ՝
Բազմահամբեր Ոդիսևսի դարձի մասին, թե պետք է նա վերադառնա։
Իսկ ես էլ արդ կը սլանամ դեպ Իթակե, որպեսզի անդ նրա որդուն
90Ոգեշնչեմ խիզախությամբ և մեծապես քաջալերեմ,
Որ Ժողովի իսկույն կանչի նա արգիյանց երկայնամազ
Եվ դուրս վանի ապարանքից իր հայրական խոսնայրներին, որ անխտիր
Կոտորում են մանր անասուն ու շատ եզներ դանդաղաքայլ ու կորեղջյուր։
Ապա նրան դեպի Սպարտա ես կառաքեմ, դեպի Պիլոսն ավազածիր,
Որ նա այնտեղ սիրելի հոր դարձի մասին տեղեկանա, բան իմանա
Եվ որպեսզի մարդկանց առաջ վսեմական փառք վաստակի»։

* * *

Ասաց այդպես, ապա իսկույն իր ոտքերին հագավ անեղծ, գեղգեղափայլ,
Ոսկյա մույկերն, որոնք նրան թռցնում էին հողմանման արագությամբ
Լայն ծովերի և անսահման երկրի վրա։ Վերցրեց հետո իր հաստաբեստ
100Նիզակն հզոր, ծանրածանր ու ամրապինդ, որը ուներ
Պղնձե սայր, որով գնդերը մեծազոր հերոսների
Ջախջախում էր նա, դստրիկը անպարտելի մեծ աստըծո։
Այդպես զինված՝ նա սրընթաց թռավ գլխից Օլիմպական բարձունքների
Եվ շուտ հասավ անդ, Իթակե, այնտեղ, ընթեր Ոդիսևպան
Մեծ դարբասի, նա կանգ առավ՝ ձեռքին բռնած իր նիզակը պղնձաձույլ,
Նմանվելով եկվոր հյուրին՝ տափոսացի իշխանազոր քաջ Մենտեսին։
Անդ նա տեսավ խոսնայրներին անբարտավան, որոնք այնժամ դռների մոտ,
Իրենց մորթած գեր եզների կաշիների վրա նստած՝
Վեգ խաղալով՝ փնտրում էին սիրտը շոյող զվարճալի մի բերկրություն։
110Շուրջը անդող շարժվում էին սպասարկու ծառայողներ ու բանբերներ.
Ոմանք հապճեպ խառնում էին սարկարանում ջուրն ու գինին անապական,
Ոմանք էլ անդ նուրբ, ծակոտկեն սպունգներով մաքրում էին սեղանները,
Մաքրում արագ և մոտ քաշում, իսկ ոմանք էլ բրդում էին միսը առատ։
Ամենից շուտ նրան տեսավ Տելեմտքոսն աստվածասերպ,
Որը, բազմած խոսնայրների միջև այնժամ, սրտակոտոր ու տխրամած
Միտք էր անում ազնվամեծար իր հոր մասին, թե ե՞րբ արդյոք նա պիտի գա
Եվ տեր դառնա փառք ու պատվին, իշխանատեր իր սեփական այս օջախին։
Այդ մտքի մեջ, սեղեխների շարքում նստած, նա նկատեց Աթենասին,
Շուտ վեր կացավ, արագ քայլեց դեպի դուռը և իր հոգում խոր տրտնջաց,
120Որ եկվոր հյուրը դռան մոտ զուր սպասեց այդքան երկար։
Մուոենալով՝ նա աջ ձեռքը նրա սեղմեց, վերցրեց տեգը պղնձակուռ
Եվ, դառնալով իսկույն նրան, խոսքերն ասաց այս թևավոր.
«Ողջո՜ւյն, եկվոր, մեր հարկի տակ մենք կընդունենք քեզ սիրալիր,
Իսկ երբ ուտեստը վայելես, նոր կը պատմես, ինչ պետք է քեզ»։
Ասաց այդպես, առաջ անցավ, և հետևեց նրան Պալլաս Աթենասը։
Արդ, երբ նրանք այդպես մտան դահլիճի մեջ այն բարձրաշեն,
Տեգը դրեց նա մի ողորկ դարակի մեջ, մեծ սյունի մոտ,
Որտեղ կային բազմահամբեր Ոդիսևսի նաև բազում տեգ-նիզակներ։
Ապա խնդրեց նրան նստել բազկաթոռին գեղեցկակերտ,
130Որի վրա նախ նա փռեց պերճ, նկարեն, վառ մի ծածկոց,
Դրեց նան ոտքերի տակ, իբր հենարան, մի աթոռակ։
Իսկ իր համար հետո բերեց գեղաքանդակ մի բազկաթոռ
Եվ այն դրեց խոսնայրներից մի փոքր հեոու, որ աղմուկից
Հյուրն անհանգիստ անդ չը լինի անբարտավան այդ մարդկանց մեջ,
Ու որպեսզի հնար լինի հարցմունք անել իր հոր մասին հալածական։
Աղախինը, գեղեցկսսիայլ ու ոսկեղեն մի գավի մեջ
Լվացվելու ջուր բերելով՝ այն արծաթյա կոնքը լցրեց,
Եվ այնուհետ քաշեց, դրեց նրանց առջև նա տաշածո մի կոկ սեղան։
Մառանապետ կինն հարգելի՝ պատրաստի, ճոխ պաշարներից
140Սիրահոժար բերեց, դրեց հաց, կերակուր բազմապիսի.
Իսկ մատռվակն հապճեպ շարեց նրանց առաջ և՛ ափսեներ, և՛ սկուտեղ՝
Լի մսեղեն ուտեստներով ու ոսկեղեն պերճ բաժակներ։
Բանբերն հաճախ մոտենում էր, որ հոգատար գինին լցնի նրանց համար։
Ու ներս մտան այդ ժամանակ խոսնայրները անբարտավան, որոնք իսկույն
Շարք ու կարգով նստոտեցին աթոռներին, բազմոցներին.
Բանբերները ջուր բերեցին, որով նրանք պիտի ձեռքեր լվանային,
Զամբյուղներով առատորեն հաց բերեցին ստրկուհիք,
Իսկ պատանիք սպասարկող բաժակները լցրին գինով բերնեբերան,
Ապա նրանք ձեռք մեկնեցին այդպես պատրաստ ուտեստներին։
150Եվ երբ արդեն կերուխումով նրանց փափագը հագեցավ,
Խոսնայրների սրտում այնժամ ծագեց մի նոր վառ ցանկություն,
Երգ ու պարի մի ցանկություն, որ հաճույքն է, զարդարանքը խնջույքների։
Բանբերն իսկույն բերեց կիթառը գեղաշուք և այն հանձնեց Փեմիոսին,
Որն ակամա պիտի երգեր. կամքով նպերտ խոսնայրների.
Եվ նա զարկեց նուրբ լարերին, հնչեց երգը իր քաղցրաձայն։
Տելեմաքը, իր գլուխը պայծառաչյա Աթենասի կողմը թեքած,
Որ այդ ոչ ոք չնկատի, նրան դիմեց այս խոսքն ասաց.
«Չը նեղանա՜ս, հյուր սիրելի, եթե ես քեզ մի խոսք ասեմ.
Միակ հոգսը սրանց համար երգն է, իրավ, և կիթառն այդ։
160Հե՜շտ գործ է դա, քանզի միայն այժմ ուրիշի գույքն են վատնում անօրեն,
Գույքն այն քաջի, որի ճերմակ ոսկորները թերևս ծյուրում են արդեն
Երկրի վրա, անձրևի տակ կամ ծովի մեջ ալիքներից տարուբերվում։
Մինչդեռ սրանք, եթե աչքով գեթ տեսնեին դարձը նրա դեպ Իթակե,
Ավելի շուտ կը ցանկային ճարպիկ ու ժիր ոտք ունենալ փախուստ տալու,
Քան թե լինել ունևոր և հարուստ ոսկով ու հագուստով։
Սակայն հիմա էլ նա չկա, կործանված է բախտի կամքով.
Եվ սփոփանք մեզ չի տրված, թեկուզ հայտնվի երկրաբնակ որևէ մարդ
Ու մեզ ասի, թե նա կը գա։ Ավա՜ղ, կորավ օրը նրա վերադարձի։
Բայց դու ասա և ճշմարիտն ինձ դու պատմիր, ո՞վ ես արդյոք,
170Ո՞ր ցեղից ես կաս որտե՞ղ են ծնողներդ, քաղաքը քո։
Ի՞նչ նավ էր այն, որի վրա այստեղ եկար և կամ ինչպե՞ս քեզ նավաստիք
Ափ հանեցին դեպ Իթակե, ինչպե՞ս էին կոչվում նրանք։
Քանզի բնավ ես չեմ կարծում, որ հետիոտն եկած լինես դու այստեղ։
Այդ ամենը ճիշտ ինձ ասա, որ ճշմարիտն իմանամ.
Սա առաջի'ն գալուստն է քո, թե հյուրն ես դու իմ հայրական.
Չէ՞ որ մեր տանն միշտ եղել են և բազմաթիվ ուրիշ մարդիկ,
Քանզի հայրս սրտանց կապված էր շատ ու շատ այլ մարդկանց հետ»։
Եվ Աթենասն՝ աստվածուհին պայծառաչյա, պատասխանեց և խոսքն ասաց.
«Ահավասիկ, ես կը պատմեմ ճշմարտաբար քեզ ամեն բան.
180Ամենագետ Անքիսվոսի զավակն եմ ես, և Մենտես է անունը իմ։
Իշխողն եմ ես տափոսացի թիավարող նավորդների։
Ես այժմ ահա նավիս վրա ընկերներիս հետ միասին այստեղ եկա՝
Մութ ծովերում սլանալով դեպ երկիրներն օտարազգի ու հեռավոր։
Փայլուն երկաթ եմ տանում ես և գնում եմ դեպ Տեմեսե,
Որ անդ գնեմ պղինձ, արույր։ Նավս կանգնած է շատ հեռու այս քաղաքից,
Դաշտի կողքին, նավակայան Հռիթրոնում անտառապատ Նեյոնի մոտ։
Մենք վաղեմի ու պապական ծանոթներ ենք և բարեկամ.
Եթե կուզես, դու այդ մասին հարցրու ազնիվ, ծեր Լաերտին,
Որն, ասում են, գյուղում է այժմ ու չի գալիս քաղաքն այլևս
190Եվ կրում է այնտեղ նա իր տառապանքը ծեր օրերի։
Անդ նա ապրում է զառամյալ իր աղախնի հետ միասին,
Որը նրան կեր և խմիչք է պատրաստում, երբ խոնջանքից մարմինը իր
Թուլանում է խաղողի ճոխ, բազմապտուղ այգիներում աշխատելիս։
Այժմ ես այստեղ եկա, քանզի ինձ ասացին, որ քո հայրը տանն է արդեն.
Թերևս նրա վերադարձը խափանում են աստվածները։
Ոդիսևսը երկրի վրա չի մահացել, կենդանի է նա տակավին.
Բայց երևի լայն ծովերում դեռ մնում է նա արգելված,
Ծովապարփակ կղզու վրա, կաշկանդել են թերևս այնտեղ նրան մարդիկ
Խիստ վայրենի ու անողորմ և պահում են անդ իր կամքին հակառակ։
200Բայց կարող եմ քեզ գուշակել, ինչպես սրտիս ներշնչում են անմահները,
Այն, որ, կարծեմ, կը կատարվի, թեպետ իրոք գուշակ չեմ ես,
Եվ, ճիշտն ասած, հավահմա գործերին ես անտեղյակ եմ.
Այլևս երկար նա չի մնա իր սիրելի հայրենիքից այսպես հեոու,
Նույնիսկ եթե նրան երկաթ շղթաներով պինդ կաշկանդեն.
Բազմահնար է, կգտնի նա միջոցը վերադարձի.
Սակայն հիմա դու ինձ ասա, պատմիր միայն ճշմարտացի.
Մի՞թե դու ես, ինչպես որ կաս, ճիշտ զավակը Ոդիսևսի,
Եվ չափազանց նման ես դու նրան գլխով և նայվածքովդ գեղագայն։
Չէ՞ որ առաջ հաճախակի հանդիպել ենք մենք իրարու,
210Նախքան մեկնեց նա դեպ Տրոյա, ուր լայնանիստ նավերի մեջ
Արշավեցին նաև հզոր ու լավագույն բազում քաջերը արգիյանց։
Այն օրվանից Ոդիսևսին չեմ տեսել ես, ոչ էլ նա ինձ»։
Նրան իսկույն պատասխանեց և խոսքն ասաց Տելեմաքոսը խորիմաց.
«Ես քեզ կասեմ, հյուրդ բարի, գործն իսկությամբ ու բացահայտ
Մորըս խոսքով՝ ճիշտ որ զավակն եմ ես նրա, բայց չը գիտեմ ես ինքըս այդ,
Քանզի ոչ ոք լավ չը գիտի ծագումն՝ հորից իր իսկական։
Ա՜խ, երանի ես լինեի զավակն ուրիշ, երջանկավետ, մի այլ մարդու,
Որը հասներ խոր ծերության՝ իր սեփական գույքի վրա դեռ իշխելիս։
Պետք է ասեմ, երբ հարցնում ես. խոսք կա արդեն, որ այն մարդու որդին եմ ես,
220Որն, հիրավի, մահկանացու մարդկանց շարքում դժբախտսւգույնն էր ամենքից»։
Իսկույն նրան պատասխանեց Աթենասը՝ աստվածուհին պայծառաչյա.
«Աստվածները շնորհել են քեզ ոչ պակաս փառավոր ցեղ և լավ սերունդ.
Եվ քեզ որպես հենց այդպիսին ծնել է պերճ Պենելոպեն։
Սակայն հիմա դու այս ասա ու պատմիր ինձ ճշմարտացի.
Ի՞նչ խնջույք է սա իսկապես կամ ի՞նչ ժխոր, խառնաժողով է այժմ այստեղ.
Կարո՞տ ես դու միթե սրան, հարսանի՞ք է, թե խրախճանք.
Երևում է, վճարովի խնջույք չէ սա։ Սրանք, կարծեմ, ուրիշի տանն
Ամբարտավան, անիրավ գործ են կատարում։ Եթե ներս գա վսեմ մի մարդ,
Պիտ վրդովվի, երբ նկատի այսօրինակ խայտառակ բան»։
230Եվ Տելեմաքը բանիմաց պատասխանեց ու խոսք ասաց.
«Հյուրամեծար իմ եկվորդ, երբ դու այդպես հարց ես տալիս, որ իմանաս,
Ահա ես քեզ ճիշտ կը պատմեմ, վիճակված էր տանն այս լինել մի ժամանակ,
Երբ քաջն էր դեռ իր հարկի տակ, հարուստ ու լի և փառունակ։
Սակայն այլ կերպ սահմանեցին աղետն ու վիշտը հորինող աստվածները.
Նրանք նրա կորուստն այնպես ստեղծեցին, ինչպես ոչ ոք մարդկության մեջ
Դեռ չի տեսել։ Ես այսքա՜ն վիշտ չէի զգա, եթե միայն նա մահանար,
Կամ սպանվեր Տրոյայի մոտ իր ռազմական ընկերների հետ միասին,
Կամ վախճանվեր կռվից հետո՝ միշտ սիրելի մարդկանց կողքին իր հարկի տակ.
Նրան, անշուշտ, աքեացիք կը կանգնեին արժանավոր դամբան-բլուր,
240Եվ կը թողներ նա իր որդուն լավ ապագա, մեծագույն փառք։
Մինչդեռ հիմա նրան, ավա՜ղ, անփառունակ ժանտ հարպիաները փախցըրին,
Եվ նա կորավ այսպես անհայտ ու անիմաց՝ թողնելով ինձ ջայլանք ու լաց։
Բայց ոչ միայն նրա համար է, որ այսպես հեծեծում եմ ես դառնադառն.
Այժմ իմ գլխին աստվածները թափում են այլ կրակ ու ցավ, հոգսեր ու վիշտ.
Ահա սրանք, որոնք բոլորն իշխաններ են մեծամեծար
Դուլիքիոնում և Սամեում, կղզիներում անտառախիտ Զակինթոսի,
Սրանք բոլորն, որ իշխում են Իթակեում այս ժայռապատ,
Բոլորն ահա փեսացուն են դարձել իմ մոր և քանդում են տունն այս հիմա։
Մայրս սակայն ոչ ժխտում է ամուսնությունն այդ ատելի,
250Ոչ էլ մի կերպ վերջ է տալիս այս վիճակին։ Մինչ, լափելով գույքն իմ, սրանք
Ավերում են տունն իմ այսպես, թերևս և ինձ շուտով պիտի մատնեն մահվան»։
Այնժամ Պալլաս Աթենասը ցասկոտ սրտով պատասխանեց և խոսք ասաց.
«Ճիշտ է, ավա՜ղ, և չափազանց զգալի է, որ բացակա է Ոդիսևսն,
Որն անամոթ խոսնայրներին իր ձեռքն հզոր ցույց պիտի տար։
Ա՜խ, եթե նա ետ գար հիմա և հաղթ կանգներ դռների մեջ իր օջախի
Գլխին շքեղ սաղավարտն իր, ձեռքին վահան և զուլգ նիզակ,
Այնպես, ինչպես տեսա մի օր ես առաջին անգամ նրան՝
Մեր հարկի տակ, լի բերկրանքով, երբ թնդում էր խնջույքը վառ.
Այն ժամանակ Էփիրեում Մերմերիդես Իլոսին էր նա այցելել.
260Ոդիսևսը գնացել էր իր ճեպընթաց նավի վրա,
Որպեսզի անդ նա ձեռք բերի մահաբեր թո՜ւյն և այն քսի
Պղնձակուռ սլաքներին։ Բայց մերժել էր նրան Իլոսն,
Վախենալով հավերժակյաց աստվածների ոխից ահեղ։
Մինչդեո հայրս թույնը տվեց, քանզի նրան նա միշտ սիրում էր չափազանց,
Եթե հանկարծ այդ վիճակում Ոդիսևսը խոսնայրների դեմ հանդես գար,
Մահը պետք է նրանց հասներ, և թանկ նստեր իրենց կիրքը փեսայության։
Սակայն գործն այդ, հարկավ, միայն աստվածներից է միշտ կախված,
Պե՞տք է արդյոք, որ ետ գա նա և իր տան մեջ խոսնայրներից վրեժն հանի,
Թե՞ բնավ ոչ։ Մինչդեռ ես քեզ խորհուրդ կը տամ. լավ մտածիր,
270Ինչպե՞ս արդյոք սեղեխներին պետք է տնից դուրս վռընդել։
Իսկ դու հիմա ինձ լավ լսիր, խոսքիս եղիր դու ուշադիր.
Վաղը ևեթ ժողով կանչիր դու գերազնիվ աքեացոց
Եվ գործն ամբողջ պատմիր նրանց, թող քեզ լինեն աստվածները այնժամ վկա։
Դու պահանջիր, որ խոսնայրները ցրիվ գան իրենց տներն։
Իսկ քո մայրը, եթե, իրավ, կամենում է նա սրտալի
Ամուսնություն, թող մեծազոր իր հոր տունը վերադառնա։
Նրա համար նա կը սարքի պերճ հարսանիք, կը տա հարուստ այնքան բաժինք,
Որքան պետք է և պատշաճ է տալ սիրելի իր զավակին։
Բայց քեզ անձամբ ես բարերար խորհուրդ կը տամ, միայն լսիր.
280Պատրաստիր նավն ամենալավ և քսան հոգի քաջ թիավար,
Ճանապարհվիր, գնա շուտով հարցուփորձի՝ անհայտ կորած քո հոր մասին,
Գուցե մի բան քեզ մարդկանցից մահկանացու մեկը ասի,
Գուցե լսես մարդկանց համար ամենից շատ փառք ստեղծող Զևսի լուրը։
Նախ և առաջ գնա Պիլոս, հարցում արա դու Նեստորին աստվածափառ,
Հետո կանցնես դեպի Սպարտա, դեպի հերոս, խարտիշագեղ, Մենելաոսն,
Որն աքեյանց պղնձազեն մեծ քաջերից ամենից ուշ է տուն դարձել։
Եթե լսես, որ հայրը քո կենդանի է ու ետ կը գա տունն հայրենի,
Մեկ տարի էլ պիտ սպասես, չը նայած որ քեզ կտանջեն։
Սակայն եթե լսես մի կերպ, որ մեռած է հայրդ արդեն և էլ չը կա,
290Վերադարձիր դու հայրենիք, երկիրը քո սիրատենչիկ,
Շինիր նրա հիշատակին վայելչագեղ դամբան-բլուր
Եվ կատարիր նրան պատշաճ մի մեծարանք, ապա մորդ դու մարդու տուր։
Ահավասիկ՝ երբ ամենն այդ դու կատարես, գլուխ բերես,
Այն ժամանակ ինքդ քո մեջ և քո սրտում դու միտք արա, խորհիր ու տես,
Տանդ ինչպե՜՞ս պիտ կոտորես խոսնայրներին. խարդախորեն,
Թե՞ ընդհարման մեջ, բացահայտ, քանզի հիմա այն հասակում չես դու արդեն,
Որ վայելի մանկան նման քեզ զբաղվել դատարկ գործով։
Դեռ չը գիտես, թե որպիսի՞ փառքի հասավ մարդկության մեջ
Աստվածակերպ քաջն Օրեստեսը, զի սպանեց իր հայրասպան
300Ու նենգադավ Էգիսթոսին, որ սպանել էր գերազնիվ հորը նրա։
Մինչ դու, ինչպես տեսնում եմ քեզ, որ և՛ մեծ ես, և՛ գեղեցիկ,
Պետք է այնքան կարշնեղ լինես, որ գովք անեն քեզ սերունդները միշտ գալիք։
Ես էլ արդեն դեպի նավն իմ արագընթաց, դեպ ընկերներն իմ ուղեկից
Պիտ հեռանամ, նրանք այնտեղ սպասում են ինձ անհամբեր։
Իսկ քո մասին ինքդ հոգա և ասածն իմ մի մոռանա»։
Պատասխանեց նրան իսկույն և խոսք ասաց Տելեմաքոսը բանիմաց.
«Հյուր սիրելի, այդ ամենը դու ասացիր, որպես ազնիվ ինձ բարեկամ.
Ինչպես հայրը իր զավակին, իսկ ես երբե՛ք չեմ մոռանա խորհուրդը քո։
Եվ թեպետ դու շտապում ես ճանապարհվել, բայց սպասիր փոքր-ինչ, այստեղ
310Գեթ լողացիր, և քաղցրությամբ սիրած սիրտդ թող հագենա,
Որ ետ գնաս դու դեպի նսվն, ստանալով պերճ ընծաներն իմ թանկարժեք,
Որով սիրտդ պիտի խնդա և որն ինձնից միշտ կը մնա քեզ հիշատակ.
Այդպիսիներն հյուրընկալն է հյուրին տալիս, իբրև նվեր արժանագով»։
Պատասխանեց իսկույն նրան Աթենասը, աստվածուհ-ին պայծառաչյա.
«Ոչ, դու այլևս ինձ մի պահիր, շտապում եմ ճամփա գնալ,
Իսկ ընծաներն, որ ուզում ես սիրով, սրտանց, պարգևել ինձ,
Դու կը տա՜ս ինձ, որ տուն տանեմ, այն ժամանակ, երբ ետ դառնամ.
Բայց լավն ընտրիր, որ քեզ տալիք իմ ընծային արժան լինի»։
Այդպես ասաց ու հեռացավ վեհ Աթենասն, աստվածուհին պայծառաչյա,
320Երդկից թռավ ինչպես արծիվ։ Նա ներշնչեց նրա սրտին
Խիզախություն և քաջության բարձր ոգի։ Աոաջվանից ավելի վառ
Հիշեց նա իր սիրելի հորն, ապա սրտանց խորունկ խորհեց
Եվ զարմացավ նա իր հոգալ ու հասկացավ, որ աստված էր եկվորը այդ։
Ապա քաջն այդ աստվածազոր իսկույն քայլեց, գնաց դեպի խոսնայրները.
Նրանց դիմաց վսեմ երգիչն երգ էր երգում։ Շուրջը նստած և լռելյայն
Լսում էին նրանք նրան։ Երգում էր նա բազմատխուր դարձն աքեյանց,
Վերադարձը սուրբ Իլիոնից, որ սահմանել էր վեհ Պալլասն Աթենասը։
Վերնատան մեջ՝ ոգևորիչ, աստվածունակ երգն այդ հանկարծ
Լսեց դուստրը Իկարիոսի՝ Պենելոպեն իմաստախոհ
330Եվ ցած վազեց իր սենյակից նա սանդուղքով բարձրաստիճան,
Բայց ոչ մենակ, այլ նրա հետ եկան նաև երկու նաժիշտ։
Երբ նա՝ կանանց գեղեցկափայլ վեհ դիցուհին, եկավ, հասավ խոսնայրներին՝
Քողարկելով այտերը իր փայլենազարդ մի ծածկոցով,
Կանգնեց իսկույն դահլիճի մեջ, ամրակառույց հաստ սյունի մոտ,
Իսկ նաժիշտները մեծարող կանգնեցին անդ երկու կողմից։
Եվ երգչին աստվածաձայն ասաց այնժամ Պենելոպեն արտասվագոչ.
«Փեմիոս, չէ՞ որ դու շատ գիտես մարդկանց սրտին բերկրանք բերող ուրիշ երգեր
Աստվածների և քաջերի գործոց մասին, որ երգիչներն երգում են միշտ։
Գեթ նրանցից մեկը երգիր, որ սրանք էլ գինին խմեն և լուռ լսեն,
340Եվ ընդհատիր դառնակսկիծ ու տխրագին երգն այդ շուտով,
Քանզի վշտով լցնում է նա սիրած սիրտս իմ կրծքի տակ։
Չէ՞ որ ինձ է ամենից շատ վերաբերում վիշտն անմոռաց.
Ես հեծում եմ հույժ դառնալի, երբ հիշում եմ գլխի մասին այն մեծ քաջի,
Որի փառքն է լայն որոտում Արգոսի մեջ և բովանդակ Հելլադայում»։
Եվ Տելեմաքոսը խորիմաց նրան իսկույն իր խոսքն ասաց.
«Մա՜յր իմ, ինչո՞ւ թույլ չես տալիս գեր հաճելի այս երգչին
Զվարճագեղ երգը երգել, ինչպես նրան ոգեշնչում է իր հոգին։
Երգիչները մեղավոր չեն այստեղ բնավ, Զևսն է միայն
Մեղապարտը, աշխատանքով կեր հայթայթող մարդկության մեջ
350Նա ամենքին այն է տալիս, ինչ որ ինքն է միայն ուզում։
Չէ՞ որ բնավ մեղք չունի սա, երբ երգում է դաժան բախտը Դանայացոց.
Մինչդեռ մարդիկ սովորաբար հրապուրվում են այն երգով,
Որն իսկապես նորագույն է, ազդեցությամբ քաղցր ու հնչեղ։
Սրտիդ հուզմունքը դու զսպիր և սրտալի երգն այդ լսիր։
Ոչ թե միայն Ոդիսևսն է, որ կորցրեց օրն երջանիկ վերադարձի,
Այլ Տրոյայում կոտորվեցին բազմաբազում այլ հերոսներ։
Բայց դու գնա շուտ քո սենյակն ու քո գործով անդ զբաղվիր
Ու գործի դիր ծառաներին։ Հսկիր ջանքին ճախարակի և իլիկի,
Իսկ ճառելու գործը պետք է թողնել միայն տղամարդկանց, մանավանդ ինձ,
360Քանզի այս տան իշխանազոր տերը միակ ես եմ այսօր»։
Այդպես ասաց։ Նա զարմացած վերադարձավ, գնաց իսկույն դեպ իր սենյակ.
Որդու խոսքը իմաստալի խորունկ ազդեց նրա սրտին։
Իսկ երբ մտավ վերնատունը՝ ծառաների հետ միասին,
Իր ամուսին Ոդիսևսին սկսեց ողբալ, լալ ու երկար արտասվել,
Մինչ Աթենաս աստվածուհին նրա աչքերն անուշաբույր քնով փակեց։
Իսկ խոսնակները գոռգոռամ էին սաստիկ դահլիճի մեջ ստվերամած
Եվ բոլորն էլ տենչում էին պառկել մահճում Պենելոպի։
Այնժամ իր խոսքն ուղղեց նրանց Տելեմաքոսը խորիմաց.
«Ո՜վ խոսնայրներ իմ մայրիկի, որ նպերտ եք, ամբարտավան,
370Թողե՜ք, որ այժմ խնջույքն անենք լի բերկրանքով, սակայն առանց զուր աղմուկի,
Քանզի անչափ հաճելի է երգը լսել քաջ երգչի,
Այդպիսին է երգիչը այս, որն իր ձայնով կարծես նման է աստըծու։
Առավոտյան մենք կըգնանք հրապարակ, որ գումարենք համաժողով,
Որպեսզի ձեզ ես իմ վճիռն հայտնեմ անկեղծ ու բացահայտ,
Որ հեռանաք դուք իմ տնից։ Ձեր տներում դուք փոխեփոխ
Սարքեցեք այլ խրախճանքներ, ձեր սեփական գույքը լափեք։
Սակայն եթե կարծում եք դուք, որ առավել գերազնիվ է, առավել լավ՝
Անպատժապարտ ոչնչացնել գանձերն ու գույքը մի մարդու,
Կործանեցե՛ք, իսկ ես այնժամ աղոթք կանեմ աստվածներին հավերժակյաց.
380Եվ կառաքի՜ Զևսը անշուշտ ժանտ հատուցում արարքներին ձեր անօրեն,
Այն ժամանակ դուք բոլորդ այս հարկի տակ պիտ անվրեժ ոչնչանաք»։
Ասաց այդպես։ Շրթունքները կրծոտելով՝ բոլորն իսկույն խիստ զարմացան
Այդ խոսքերից Տելեմաքի, որը այդքան խրոխտ խոսեց և անվեհեր։
Իսկ Անտինոոսն՝ Եվպիթեսի որդին, նրան պատասխանեց և խոսք ասաց.
«Տելեմաքոս, գուցե իրոք ասավածներն են սովորեցրել
Որ պարծենաս դու վիսաբար ե խոսք ասես հանդգնագույն.
Մի լա՛վ նայիր, Զևսը հանկարծ չհաստատի քեզ թագավոր
Ծովապարփակ Իթակեում, որ և ունես դու իրավունք, իբրև ժառանգ»։
Եվ Տելեմաքը բանիմաց, առարկելով, այսպես նրան իր խոսքն ասաց.
390«Չը զայրանա՛ս դու ինձ վրա, ո՛վ Անտինոոս, եթե մի բան ասեմ ես քեզ.
Այո՛, եթե Զևսը թույլ տա, կը ցանկանամ ես, հիրավի, այդ ձեռք բերել.
Եվ մի՞թե դա համոզված ես, որ իսկապես վատ բան է այդ։
Վա՜տ չէ լինել վեհ թագավոր, տունը որի ճոխանում է
Բյուրաբազում հարստությամբ, ինքն էլ պատիվ է միշտ ստանում ժողովրդից։
Բայց ծովածիր Իթակեում Աքեյանց մեջ շատ կան մարդիկ
Երիտասարդ կամ ալևոր, մեծամեծներ գերահռչակ, որոնցից մեկն
Իշխանությունն այդ կը ստանա, երբ մահացած է Ոդիսևսն աստվածային
Իսկ ես իմ տան և իմ գույքի իշխող տերը պիտի դառնամ,
Նաև տերը ստրուկներիս, որոնց թողել է Ոդիսևսը դյուցազուն».
400Այնժամ որդին Պոլիբոսի՝ Եվրիմաքոսը, խոսք ասաց ու բարբառեց.
«Ամենը այդ, ո՜վ Տելեմաք, կախված է լոկ աստվածներից,
Թե ո՞վ պիտի ծովապարփակ Իթակեում թագավորի։
Իսկ դու քո տան իշխողն ես այժմ, տերը բոլոր այս գույքերի։
Եվ ոչ մի մարդ, ոչ ոք, իրավ, չի հանդգնի բռնի կերպով
Քեզ քո գույքից զրկել այստեղ, քանի դեռ կա մեր Իթակեն։
Սակայն ես քեզ, բարեկամըս, այն եկվորի մասին հիմա հարց պիտի տամ.
Որտեղի՞ց էր այդ մարդն, ասա՛, ո՞ր երկրում է ծնվել արդյոք,
Կամ, վերջապես, ո՞ր երկրում է տոհմը նրա, որտե՞ղ ունի նա հայրենիք։
Լո՞ւր էր բերել նա քեզ արդյոք դարձի մասին քո ծնող հոր,
410Թե՞ եկել էր նա Իթակե իր ցանկությամբ և իր կարիքը հոգալու։
Եվ ինչպե՞ս նա շուտ վեր կացավ ու հեռացավ, չուզեց մեզ հետ ծանոթ լինել,
Մինչդեռ տեսքով նման չէր նա ստո՜ր, անտե՜ր կամ վատ մարդու»։
Եվ Տելեմաքը խորիմաց պատասխանեց ու խոսք ասաց.
«Ո՜վ Եվրիմաք, արդեն հիմա կորցրել եմ ես հույսը իմ հոր վերադարձի.
Ուստի էլ ինձ չեն գրավում լուր ու համբավ, որ գալիս են այս-այն տեղից։
Անհոգ եմ ես և անտարբեր դեպի հմայք ու գուշակում,
Որոնցով այժմ, տուն կանչելով գուշակների, մայրս է զբաղվում։
Իսկ այդ եկվորն՝ իմ հայրական հյուրն է ծանոթ տափոսացի.
Իր ասելով՝ խորախորհուրդ Անքիալոսի Մենաես որդին,
420Մեծամեծար իշխող տերը տափոսածին թի ավարող նավորդների»։
Այդպես ասաց Տելեմաքը, թեպետ գիտեր, որ աստված էր խոսակիցն այն։
Սակայն նրանք, տրված պարին ու երգերին սրտագրավ,
Հրճվում էին դեռ մեծապես, մինչև եկավ, վրա հասավ մութ երեկոն.
Այդպես նրանք բերկրում էին մեծ աղմուկով, երբ իրիկվա մութը իջավ։
Եվ գնացին այդ ժամանակ քուն մտնելու... ամեն մեկը գնաց իր տուն։
Տելեմաքն էլ, սուզված խորունկ մտքերի մեջ, ելավ, գնաց, որ քուն մտնի
Իր բարձրաբերձ ննջարանում, որ կառուցված էր բակի մեջ՝
Գեղեցկակերտ ու հոյակապ, ամեն կողմից տեսանելի,
Եվ նրա հետ իսկույն գնաց, վառ ճրագը ձեռին բռնած՝
430Պիսենորան Օպսի դստրիկն՝ Եվրիկլիան հավատարիմ։
Սրան, մատաղ դեռ հասակում, մի ժամանակ գնեց Լաերտն
Իր սեփական միջոցներով ու վճարեց ուղիղ քսան եզան արժեք,
Որին նա իր ամուսնու չափ մեծարում էր իր հարկի տակ,
Բայց մահիճին նրա երբեք չէր մոտենում՝ կնոջ խանդից միշտ խույս տալով։
Արդ՝ նա գնաց այժմ նրա հետ, ձեռքին ճրագ։ Ստրուկներից ամենից շատ
Նա էր սիրում Տելեմաքին և կրթել էր նրան մանկուց։
Ամրակառույց ննջարանի դուռը բացեց Տելեմաքոսն,
Մտավ, նստեց մահճակալին, հանեց իր նուրբ պատմուճանը
Եվ այն գցեց ձեռքերի մեջ միշտ հոգատար այն պառավի,
440Որն խնամքով թափահարեց ու քնքշաբար հարթեց, ծալեց բաճկոնը այդ
Ապա կախեց մեխից այնտեղ, քանդակածո մահիճի մոտ,
Եվ դուրս եկավ ննջարանից, դուսն օղակով արծաթագեղ
Քաշեց, ծածկեց, ապա փոկով դռան նիգը շարժեց իր տեղն.
Իսկ նա պառկած մահճի վրա, ծածկված մորթով ոչխարենի,
Գիշերն ամբողջ միտք էր անում ճամփի մասին, որն Աթենասն էր ցույց տվել։