Երիցուկը և Արմատիկ֊Ծերուկը
հեղինակ՝ Ավգուստա Լազար |
Բովանդակություն
Գլխավոր գործող անձինք
Այստեղ գլխավոր գործող անձը մի փոքրիկ աղջիկ է։ Անունը՝ Երիցուկ։ Այդպես է նրան անվանել մայրիկը, որովհետև երիցուկը նրա սիրած ծաղիկն է։ Ճիշտ է, այս գրքում մայրիկը հանդես չի գալիս՝ նա հիվանդացել է ու մահացել, երբ Երիցուկը մեկ ամսական էլ չկար։ Եվ Երիցուկը մնացել է առանց մոր։
Իսկ, ա՛յ, Երիցուկի հայրիկը այստեղ նույնպես գլխավոր գործող անձ է։
Երիցուկի հայրիկը շատ֊շատ է աշխատում՝ թե՛ մետաղագործարանում, թե՛ տանը։ Տուն է գալիս թե չէ, նստում է գրքերով ու տետրերով ծանրաբեռնված սեղանի մոտ ու պարապում է մինչև ուշ գիշեր։ Նա ուզում է իմանալ, թե ինչ կառուցվածք ունեն այն մեքենաները, որոնց վրա ինքը աշխատում է, հետո էլ ուզում է ստեղծել նորերը, ավելի լավերը։ Երիցուկի մայրիկի մահից հետո նա ամբողջովին տարվեց գիտությամբ, հանգստանում էր միայն, երբ Երիցուկին էր նայում։ Եվ դրա համար էլ ուզում էր, որ աղջիկը միշտ մոտը լինի։ Իսկ մանկամսուր տալը նա անհնարին բան էր համարում։ Եվ Երիցուկը կյանքի առաջին տարիներն անցկացրեց զառամյալ պառավ Պոսոշոկ տատիկի մոտ։
Պոսոշոկ տատիկը Երիցուկի մայրիկի նախատատի քույրն էր, այսինքն՝ Երիցուկի նախանախատատը։ Հիմա պետք է մանրամասն պատմել նրա մասին, որովհետև տատիկը նույնպես, ինչ խոսք, այս պատմության գլխավոր գործող անձերից է։
Պոսոշոկ տատիկը ապրում էր քաղաքի նորակառույց թաղամասի ծայրին, հին պարտեզով շրջապատված տնակում։ Այդ տնակը, ասես մոռացված ու լքված, գտնվում էր մեծ, բազմահարկ այն շենքի մոտ, ուր ապրում էր Երիցուկի հայրիկը։ Տատիկը շատ էր սիրում Երիցուկի մայրիկին, և Երիցուկին մեծացնում էր սիրով ու հոգատարությամբ։
Նա շատ բարի էր, բայց երեխաներից ոմանք նրան առաջին անգամ տեսնելիս նույնիսկ վախենում էին․ ախր շատ տարօրինակ տեսք ուներ։ Լղարիկ, պստլիկ, իսկ պարանոցը երկա՜ր֊երկա՜ր, գլուխն էլ ցնցվում էր։ Մազերը համարյա ամբողջովին թափվել էին, և նա միշտ սև բերետ էր դնում գլխին, որ քաշում էր մինչև ականջները։
Սակայն ամենատարօրինակն այն էր, որ մեկ կտեսնեիր տատիկը շատ խելացի է, մեկ էլ՝ հակառակը։ Ա՛յ, ծաղիկներից ու խոտերից նա շատ լավ էր գլուխ հանում, մանավանդ խոտերից։ Իր պարտեզում նա ամեն տեսակի բուժիչ ու օգտակար արմտիքներ էր աճեցնում, իսկ անտառից ու մարգագետնից հավաքում էր այն դեղախոտերը, որոնք այգում աճեցնել անհնար էր։ Եվ սունկերի մասին նույնպես ամեն ինչ գիտեր՝ թե որոնք են ուտելի, որոնք՝ թունավոր։ Սունկերի ընդունման քաղաքային կայանում բոլորն էլ շատ էին հարգում նրան։ Իսկ երբ դեղագործը «Բնության սիրահարների ընկերության» ժողովում զեկուցում էր կարդում «Սունկերի ու խոտերի նշանակությունը մարդու կյանքում» թեմայով, տատիկին նույնիսկ «համարյա» գիտնական անվանեց։
Ա՛յ, այստեղ նա խելացի էր։
Իսկ մի այլ պարագայում՝ հակառակն էր։ Նա չէր սիրում դեղերով բուժվել։ Իսկ երբ նրան ուզում էին ռենտգեն նկարահանման ուղարկել, այդ մասին լսել անգամ չէր ուզում։ «Մարդը նրա համար չի ստեղծվել, ― ասում էր, ― որ ներսը լուսավորեն։ Այդպես որ լիներ, նա թափանցիկ կծնվեր»։ Լավ էր, որ Երիցուկը բոլոր պատվաստումներն արել էր մինչև տատիկի մոտ ընկնելը, թե չէ կսկսվեր կռիվը։ Ճիշտ է, դա, միևնույն է, գործին չէր օգնի․ մանկական պոլիկլինիկայի բժշկուհին միշտ էլ հասնում էր այն բանին, ինչ անհրաժեշտ էր համարում։ Եվ երբ ժամանակը եկավ, Երիցուկն ստիպված էր կուլ տալ պոլիոմելիտի գնդիկը, չնայած նախանախատատիկի բողոքներին։ Այ, եթե այդ գնդիկը բուժիչ խոտերից լիներ, տատիկը ծպտուն անգամ չէր հանի։
Բայց սա էլ դեռ ամենատարօրինակը չէր։ Ամենատարօրինակը Պոսոշոկ տատիկը գաղտնի էր պահում։ Նրա սնդուկում պահվում էին քրքրված ու ճարպոտ խաղաթղթերը։ Դրանք նրա տատիկից էին ժառանգություն մնացել։ Եվ հենց իր այդ տատիկից էլ Պոսոշոկ տատիկը սովորել էր թուղթ բացել ու գուշակել, թե «ում ճակատին ինչ է գրված»։ Այդպես էր նա ասում։ Իսկ թե քանի տարի առաջ էր դա եղել՝ ով կարող էր իմանալ։ Միայն թե այդ գուշակությանը նա մինչև հիմա էլ հավատում էր։
Պոսոշոկ տատիկը մեն֊մի բարեկամ ուներ, որին վստահում էր իր բոլոր վշտերն ու հոգսերը, նա դեռ շատ երիտասարդ էր, այգեպան, անունն էր Ֆրիդրիխ։ Ֆրիդրիխը շատ նիհար էր, բարձրահասակ և ապրում էր տատիկի ձեղնահարկում։ Տատիկը նրա մասին միշտ ասում էր․ «Չնայած Ֆրիդրիխը դանդաղ է մտածում ու քիչ խոսում, բայց խելքը գլխին է»։ Եվ դա ճիշտ էր, որովհետև չնայած Ֆրիդրիխը երեխա ժամանակ ընկել էր պատուհանից, բայց այնուամենայնիվ գրել֊կարդալ սովորել էր։ Իսկ քաղաքային այգեգործի իր աշխատանքից ավելի լավ էր գլուխ հանում, քան մյուսները և միշտ օգնում էր Պոսոշոկ տատիկին այգու աշխատանքներում։
Երիցուկը ոչ միայն նախանախատատ ուներ, այլև նախանախապապ՝ Ալոիզ Պոսոշոկը։ Նա նախանախատատի հորեղբոր որդին էր։ Ալոիզ Պոսոշոկը իր ողջ կյանքը անց էր կացրել Թյուրինգիայի լեռներում․ այնտեղ ուր ծնվել է, նա ջահել տարիներին ոչխար էր արածեցրել, իսկ երբ մեծացել է, կովեր է խնամել։ Եվ չնայած նրան չէր հաջողվել ուսում ստանալ, բայց շատ խելացի մարդ էր, ինչպես կտեսնեք հետագայում։
Իսկ Երիցուկի լավագույն բարեկամը փոքրիկ Վոլֆն էր։
Այն նույն բազմահարկ տանը, ուր Երիցուկի հայրիկն էր ապրում, բնակվում էր նաև դեղագործի ընտանիքը։ Այդ ընտանիքում շատ երեխաներ էին ապրում՝ և՛ մեծ, և՛ փոքր։ Իսկ ամենափոքր աղջիկը Երիցուկից ընդամենը երկու տարով էր մեծ, նրա անունը Գեորգինա էր, բայց բոլորը նրան ուղղակի Գինա էին ասում։ Գինան ճարպիկ ու կրակոտ աղջիկ էր, միայն թե չգիտես ինչու Պոսոշոկ տատիկը նրան չէր սիրում և նույնիսկ «խորամանկ Գինա» էր անվանում։ Գինան ախր ամեն ինչ ընդօրինակում էր իր ավագ քույրերից ու եղբայրներից, աշխատում էր ամեն ինչով նրանց նմանվել։ Հատկապես ամենամեծ եղբորը, որը հետագայում դարձավ Երիցուկի ուսուցիչը։
Դա շատ աշխատասեր և գործարար ընտանիք էր։ Եվ բոլորը, մեկ մարդու պես, կարգուկանոն էին սիրում։ Հատկապես մայրը՝ դեղագործուհին։ Նա կարողանում էր ամեն ինչ այնպես կազմակերպել ու կարգավորել, որ ընտանիքի յուրաքանչյուր անդամ իր բաժին տնային գործն էր անում, և կյանքն ընթանում էր լարած մեքենայի նման։
Իսկ հիմա հարկավոր է ներկայացնել ձեզ մի գլխավոր անձի ևս, որովհետև Երիցուկի կյանքում նա շատ կարևոր դեր է խաղացել։ Դա տիկնիկային թատրոնի դերասանուհի Լիլոն է։ Շատերը նրան նույնիսկ «Չքնաղ Լիլո» են ասում, բայց նրան դա դուր չի գալիս։ Լիլոյի հետ ամեն ինչի մասին կարելի է խոսել, ամեն ինչ կարող ես հարցնել։ Բայց այստեղ նրա մասին այլևս ոչինչ չի ասվի։
Տատիկը պատմում է արմատիկ֊ծերուկի մասին
Երիցուկի մայրիկի մահից անցել էր մի քանի ամիս։ Գարուն էր։ Պոսոշոկ տատիկի պարտեզում խնձորենին ծածկվել էր սպիտակ֊վարդագույն ծաղիկներով և իր ծուռումուռ ճյուղերը տարածել մանկասայլակի վրա, ուր քնած էր Երիցուկը։ Տատիկը նստել էր սայլակի մոտ, ցածրիկ նստարանին ու նայում էր իր իր ծոռնորդուն։ Եվ քանի որ այգեպան Ֆրիդրիխը կանգնած էր հենց կողքին, տատիկը նրան մասնակից դարձրեց իր մտորումներին։
― Իսկ մայրիկն այլևս չի կարող հիանալ նրանով, ― ասաց տատիկը։ ― Այդպիսի բան նույնիսկ չար երազներում չես տեսնի։ Եթե ես իմանայի, որ նա հիվանդ է, խեղճ աղջիկ, ինքս կգնայի Թյուրինգիա՝ մեր հայրենիքը, չնայած շատ եմ հալից ընկած։ Մի կերպ Ալոիզից կպոկեի մեր Արմատիկ֊Ծերուկին։
Այս լսելով, Ֆրիդրիխը քթի տակ չգիտես «Ո՞ւմ» ասաց, թե «ի՞նչը»։ Իսկ երբ տատիկը հայացքը դարձրեց նրան, Ֆրիդրիխն ամբողջությամբ նման էր մի մեծ հարցական նշանի։ Եվ, գլուխը տմբացնելով, տատիկը բացատրեց․
― Այո՛, ղանձիլի արմատ, զորավոր սոխուկ՝ ահա թե ինչը կօգներ մեզ։ Իսկ դու դրա մասին, հավանաբար, չես էլ լսել։ Այդպես էլ գիտեի։ Այստեղ ախր չի աճում, նույնիսկ մեզ մոտ՝ Թյուրինգիայում էլ հազվադեպ է պատահում։ Այդ բույսը բարձր տեղեր է սիրում, մեր սարերը նրա համար շատ ցածր են։ Ղանձիլի արմատը, Ֆրիդրիխ, կախարդական ուժ ունի։ Հավատա ինձ․․․ ― Հանկարծ նա վախեցած շուրջը նայեց․ ― Մեզ հո մարդ չի՞ լսում։
Ոչ, նրանց ոչ ոք չէր լսում։ Միայն դեղագործի փոքրիկ աղջիկը՝ Գինան էր իր նոր ձևավոր խաղալիքներով խաղում ավազի հետ։ Այն ժամանակ նա դեռ երեք տարեկան էլ չկար։ Սակայն Պոսոշոկ տատիկը, այնուամենայնիվ, շարունակությունը շշուկով պատմեց․
― Իմ հորեղբոր տղան՝ Ալոիզը, ապրում է լեռներում՝ Թյուրինգիայում, և այդպիսի մի արմատ ունի։ Այդ արմատիկը, երևի, արդեն հարյուր տարեկան է և կնճռոտված ծերուկի է նման։ Եվ տաբատ ու ժիլետ է հագած՝ այն ժամանակվա նորաձևությամբ։ Երբ ես ու Ալոիզը փոքր էինք, երբեմն մեզ թույլ էին տալիս Արմատիկ֊Ծերուկին պահարանից հանել ու խաղալ։ Դրանից է, որ երկուսս էլ այսքան երկար ենք ապրել ու երբեք չենք հիվանդացել։ Միայն տե՛ս, հա՜, Ֆրիդրիխ, այս մասին ոչ մեկին ոչ մի խոսք։ Դու հո գիտես հիմիկվաններին, հրաշքների չեն հավատում։ Միայն կծիծաղեն մեզ վրա։ Մանավանդ դեղագործը՝ իր ընտանիքով։ Չնայած նա ինքը ինձ շատ է հարգում իմ պարտեզում աճող բուժիչ խոտերի համար, իսկ կինը՝ Գինայի համար․ չէ որ ես խնամում եմ նրան։ Դե, իսկ Երիցուկի հայրիկն առավել ևս չպիտի իմանա այդ մասին, թե չէ մեկ էլ տեսար մոտիցս կտանի Երիցուկին։ Ավելի լավ է Արմատիկ֊Ծերուկը գաղտնի մնա, ինչպես քո խցիկում գտնվող սնդուկի խաղաթղթերը։ Միայն դու գիտես, Ֆրիդրիխ, այդ խաղաթղթերի մասին։ Չէ որ գոնե մի մարդու այս աշխարհում ես պիտի վստահեմ։
Այս խոսքերր լսելով, Ֆրիդրիխը գլուխը տմբացրեց ամեն ինչ հասկացողի տեսքով, ի պատասխան, Պոսոշոկ տատիկն էլ գլուխը տմբացրեց, իսկ փոքրիկ Գինան, ավազոտ շավիղից նայելով նրանց ու տեսնելով, որ նրանք իրար գլխով են անում, ինքն էլ իր գլուխը տմբացրեց։ Այդպես նրանք երեքով տմբացրին գլուխները այնքան ժամանակ, մինչև որ տատիկը նկատեց Գինային։ Այնժամ նա տեղից վեր կացավ ու, խոժոռվելով, ասաց Ֆրիդրիխին․
― Այս Գինան դեռ իրեն ցույց կտա, հիշիր իմ խոսքը։
Թեև Գինան հենց այնպես էր գլուխը տմբացնում։
Քանի դեռ Գինան մանկապարտեզի համար փոքր էր, մայրիկը նրան հաճախ բերում էր Պոսոշոկ տատիկի պարտեզը, հատկապես ամռանը, տաք եղանակին։ Եվ այդպես, Գինան դարձավ Երիցուկի առաջին ընկերուհին։
Երիցուկը ուրախ աղջիկ էր, համարյա երբեք լաց չէր լինում, փոխարենը միշտ ծիծաղում էր, նույնիսկ այն ժամանակ, երբ դեռ խոսել չէր սովորել և միշտ մեղմ ձայնակցում էր Գինային, երբ նա սկսում էր երգել։ Իր նախանախատատիկին ասում էր «Նախանախ»։
Ինչպես ծերերից շատերը, Պոսոշոկ տատիկը նույնպես քիչ էր քնում։ Երբեմն Երիցուկի հայրիկը կեսգիշերին, քնելուց առաջ գալիս էր տատիկի տնակը՝ քնած Երիցուկին նայելու։ Բայց տատիկը դեռ պառկած չէր լինում, և նրա գլխին, ինչպես միշտ, աչքի էր զարնում սև բերետը։ Իսկ եթե, պատահում էր, գալիս էր վաղ առավոտյան, երբ Երիցուկը, նոր արթնացած, թաթիկներով տրորում էր աչքերը, Նախնախը արդեն ոտքի վրա էր լինում ու մինչև ականջները քաշած սև բերետը գլխին, աշխույժ գործի կպչում։ «Գուցե քնելո՞ւց էլ գլխից չի հանում այդ բերետը», ― զարմանում էր Երիցուկի հայրիկը։
Բայց դա այդպես էլ գաղտնիք մնաց, և մեր գրքում այդ մասին այլևս ոչինչ չի գրվի։
Թե ինչպես տատիկը դարձավ մանկապարտեզի հարազատ մարդը
Երբ լրացավ Երիցուկի երեք տարին, նրան մանկապարտեզ տարան։
Եվ ինչ եք կարծում, երեխաներից ո՞վ առաջինը վազեց նրան ընդառաջ։ Վո՛լֆը։ Նախնախը լրջորեն վախեցավ։ Որովհետև մի անգամ, շատ վաղուց, Երբ Երիցուկը դեռ նոր էր սկսել քայլել, Վոլֆը իր ինքնագնացով եկավ նրանց այգին, Երիցուկին էլ նստեցրեց, քիչ անց ինքնագնացը անսպասելիորեն դեմ առավ եղեսպակի թմբին։ Այստեղ երկուսն էլ գետնին գլորվեցին։ Երիցուկի ճակատին մի ելունգ գոյացավ, ու նա, ձայնը գլուխը գցած, սկսեց լաց լինել։ Այդ օրվանից տատիկը ամեն անգամ Վոլֆին վռնդում էր ցանկապատի մոտից, երբ սա գալիս էր խաղալու։ «Ի՜նչ անդաստիարակն է։ Մեծերին լեզու է ցույց տալիս, հլա դեռ տնազ էլ է անում․․․ Պստիկ է, բայց ճստիկ է»։
Բայց Ֆրիդրիխը միշտ պաշտպանում էր այդ տղային, իսկ մի անգամ նրա օգտին նույնիսկ մի ամբողջ ճառ ասաց․
― Վոլֆը մեղավոր չէ, նա էլ մեր Երիցուկի պես մայրիկ չունի։ Բայց նրա բախտը չի բերել․ նա քեզ նման նախանախատատ չունի։
― Ճիշտ որ մեղք է, ― այն ժամանակ ասաց տատիկը։
Դե, Ֆրիդրիխին նա հասկանում էր, ախր նա էլ էր առանց մոր մեծացել։ Եվ այնուամենայնիվ աշխատում էր այդ Վոլֆին մոտ չթողնել իր Երիցուկին։
Բայց Երիցուկը հիմա ժպտաց Վոլֆին ինչպես հին բարեկամի, և այդ րոպեից նրանք իսկապես որ լավ բարեկամներ դարձան։ Վոլֆն անմիջապես Երիցուկին նստեցրեց մեծ ճոճանակ֊ձիուկի վրա։ Իսկ մինչ այդ եթե որևէ մեկը փորձեր առանց նրա թույլտվության նստել ձիուկին, նա անպայման կռիվ կսարքեր։ Դաստիարակչուհին այդ մասին ասաց Պոսոշոկ տատիկին, բայց սա բոլորովին էլ չզարմացավ։ «Այդպիսին է մեր Երիցուկը, ― մտածեց տատիկը։ ― Նույնիսկ ամենահայտնի թոկից փախածն անգամ նրան երբեք չի վիրավորի։ Գուցե, այնուամենայնիվ, արժեր նրան երբեմն այգի թողնել»։
Երբ Պոսոշոկ տատիկը, առանց Երիցուկի, միայնակ տուն էր վերադառնում, ամբողջ ճանապարհին խոսում էր ինքն իրեն․ «Քանի՞ երեխա կար այնտեղ։ Համբերություն է պետք, որ դիմանաս։ Երկաթե նյարդեր են պետք։ Եվ ինչ էլ ջահել դաստիարակչուհիներ էին։ Հապա խոհարա՞րը։ Տեսնես կարողանո՞ւմ է երեխաների համար համով ճաշեր եփել․․․»։ Եվ հանկարծ տատիկը քարացած կանգ առավ տեղում, որովհետև նրա գլխում մի հրաշալի միտք ծագեց։
Նա իր այգուց հավաքեց օգտակար խոտերի ու արմատների մի ամբողջ փունջ ու տարավ մանկապարտեզ։ Խոհարարը շնորհակալություն հայտնեց ու համբերատարությամբ լսեց, թե ինչպես պետք է դրանցով ապուր պատրաստի, որպեսզի պահպանվեն համն ու հոտը, և երեխաներին դուր գա։ Հաջորդ օրը տատիկը իր բանջարանոցից շաղգամ բերեց, իսկ երրորդ օրը՝ բողկ։ Իսկ երբ հասան հատապտուղները, տանձն ու սալորը, նա առավոտից հավաքում էր օրվա բերքը և՝ ուղիղ մանկապարտեզ։ Եթե, բան է, դաստիարակչուհիներից մեկն ու մեկը հիվանդանում էր կամ պարզապես գլուխ չէր հանում, տատիկը միշտ կար ու կար։ Մանկապարտեզի վարիչը՝ ֆրաու Իրենը, դրա համար նրան շատ էր գնահատում։ Իսկ տատիկի համար հաճելի էր, որ ինքը դեռ կարող է օգտակար լինել, և միշտ էլ ուրախանում էր, երբ մեկնումեկն ասում էր․ «Զարմանալի է, ձեր տարիքում այսպիսի բան։ Եվ ինչ առույգ եք»։
«Մարդու վերջը բարի լինի, ― պատասխանում էր տատիկը հպարտությամբ։ ― Գլուխս դեռ աշխատում է»։
Նրա գլուխն իրոք աշխատում էր։ Եթե կար մեկը, որի գլխով անցնում էր կասկածել դրան, միայն Ֆրիդրիխն էր, իսկ նա էլ ավելի շուտ լեզուն կկծեր, քան թե կմատներ իր հին բարեկամին։ Դրա փոխարեն մանկապարտեզի ողջ անձնակազմը նրան խելացի կին էր համարում, և ծնողներն էլ շատ էին հարգում։ Մայրիկները հիմա այլևս ստիպված չէին շնչակտուր վազել մանկապարտեզ՝ երեխաների ետևից։ Երեխաները ընտելացել էին սև բերետով փոքրիկ տատիկին, որը սկզբում նրանց այնքան տարօրինակ էր թվացել։ Եվ բոլորն էլ, Երիցուկի նման, նրան նախնախ էին ասում։ Նրա հետ ավելի շատ էին կապվել հատկապես ավագ խմբի երեխաները։ Երբ Պոսոշոկ տատիկը հեքիաթներ էր պատմում, նրանք այլևս չէին ուզում տուն գնալ։ Բոլորը, շունչները պահած, լսում էին, նույնիսկ Վոլֆը։ Գինան էլ էր լսում։ Բայց միայն նա էր համարձակվում դիտողություն անել։ Մի անգամ նույնիսկ ասաց․
― Անձամբ ես ավելի շատ ճշմարիտ պատմություններ եմ սիրում։ Իմ մեծ եղբայրը՝ նույնպես։ Իսկ նա շուտով ուսուցիչ կդառնա։
― Բայց հեքիաթներն ավելի գեղեցիկ են, ― գոռաց Վոլֆը։
Եվ մյուս երեխաները համաձայնեցին։
Վոլֆի հետ տատիկը վաղուց էր հաշտվել․ չէ՞ որ նա իր Երիցուկի հետ էր ընկերություն անում։ Եվ ընդհանրապես վերջին շրջանում նա անհամեմատ լավն էր դարձել։ «Դա նրանից է, ― ասում էին մեծերը, ― որ Վոլֆը հիմա մայրիկ ունի, ու նրանց տանը, վերջապես, խաղաղություն է հաստատվել»։ Սակայն տատիկը Ֆրիդրիխին ամեն ինչ յուրովի էր բացատրում․
― Դա նրանից է, ― ասում էր տատիկը, ― որ Վոլֆը մտերմացել է մեր Երիցուկի հետ։ Միայն դա է պատճառը, ուրիշ ոչինչ։ Ում որ Երիցուկը սիրում է, նա վատը լինել չի կարող։
Եվ, այդ ասելով, նա, ինչպես միշտ, տմբացնում էր գլուխը։ Իսկ Ֆրիդրիխը, ի պատասխան, նույնպես գլխով էր անում։
Նրանք շատ լավ էին հասկանում իրար։
Երիցուկը անհամբեր սպասում է
Գինան արդեն դպրոցական էր դարձել, իսկ Երիցուկը դեռ տատիկի հետ մանկապարտեզ էր գնում։ Ճանապարհին նա Նախնախին ամեն տեսակի հարցեր էր տալիս, և տատիկն ստիպված էր պատասխանել հարցերին ու քննել նրա բոլոր գանգատները։
― Ախր ինչո՞ւ ես էլ Գինայի նման չեմ կարող դպրոց գնալ։
― Դեռ փոքր ես, Երիցուկս։
― Բայց չէ՞ որ արդեն մինչև քսանը հաշվել գիտեմ։
― Բանն այդ չէ։ Քո յոթ տարին ախր դեռ չի լրացել։
― Իսկ ինչո՞ւ պիտի սպասեմ մինչև յոթս լրանա։
― Որովհետև դու դեռ չես կարող այդքան շատ սովորել։ Մանկական պոլիկլինիկայի բժշկուհին թույլ չի տալիս։
― Իսկ ինչո՞ւ։
― Որովհետև քո գլուխը չի մտնի։
― Բայց չէ՞ որ ես Գինայի նման բոլոր երգերն ու ոտանավորները գիտեմ։
― Միայն երգեր ու ոտանավորներ իմանալը քիչ է։ Շատ ու շատ ուրիշ բաներ էլ պետք է իմանալ։
― Ինչի՞ համար։
― Որպեսզի խելացի դառնաս։
― Քեզնի՞ց էլ խելացի, Նախնախ։
― Ինձնից էլ։
Բայց դա Նախնախն այնքան էլ անկեղծ չասաց։ Իրոք, նա իր խելքի ու խաղաթղթերով բախտ բացելու արվեստի մասին շատ բարձր կարծիքի էր։ Ճիշտ է, նա հիմա այնքան զբաղված էր Երիցուկով ու նրա մանկապարտեզով, որ շատ քիչ էր հիշում իր խաղաթղթերը, որոնք պահված էին Ֆրիդրիխի խցիկում դրված սնդուկում։ Այ, նշանակում է, ինչքան լավ է, երբ մարդ շատ գործ է ունենում։
Երբեմն տատիկի համար դժվար էր լինում պատասխանել Երիցուկի «ինչուներին», բայց նա երբեք համբերությունը չէր կորցնում։ Ախր շատ էր սիրում Երիցուկին։ Նա նույնիսկ ուրախ էր, որ արդեն երկուսով են գնում մանկապարտեզ, առանց Գինայի։
― Այդ Գինան դեռ իրեն ցույց կտա, ― միշտ ասում էր նա Ֆրիդրիխին։ ― Եվ ի՞նչ է գտել նրա մեջ Երիցուկը։
Բայց ամենից շատ Վոլֆն էր ուրախացել։ Հիմա, երբ Գինան դպրոց էր գնում, էլ ոչ ոք չէր խանգարում նրան ընկերություն անել Երիցուկի հետ։ Ճիշտ է, Երիցուկը ուրիշ երեխաների հետ էլ էր ընկերություն անում, բայց Վոլֆը նրա ամենալավ ընկերը եղավ։ Մի ամբողջ երկար տարի։ Հետո Վոլֆի յոթ տարին էլ լրացավ, ու նա էլ դպրոց գնաց։ Երիցուկը ոչ մի կերպ չէր կարողանում հասկանալ, թե ինչու է ինքը նստել֊մնացել մանկապարտեզում, չնայած մինչև հիսունը արդեն հաշվել գիտի։ Ե՛վ բոլոր տառերը ճանաչում է, և՛ ոտանավորներ գիտի, և՛ նույնսիկ Վոլֆից էլ լավ է երգում։ Ո՛չ, դա անարդարացի է։
Առանց Գինայի ու Վոլֆի մանկապարտեզում անչափ տխուր էր։
― Այսօր մեզ մոտ հյուրեր են գալու, ― առավոտյան տատիկին ասաց ֆրաու Իրենը։
Եվ նրանք ինչ֊որ բան փսփսացին։ Բայց Երիցուկը, միևնույն է, լսեց․ «Գալու է չքնաղ Լիլոն»։
― Իսկ ո՞վ է այդ չքնաղ Լիլոն։
― Սո՛ւս, կամաց, գաղտնիք է։
Մեծերը խորհրդավոր ժպտացին, ինչպես տոնածառի նախօրյակին։
Եվ Երիցուկն էլ հիմա մեծի պես էր պահում իրեն։
― Ես գիտեմ, թե այսօր ով պիտի գա, ― փոքր֊ինչ երևակայելով հայտնեց նա երեխաներին։ ― Չքնաղ Լիլոն։
Բայց թե ով էր Չքնաղ Լիլոն՝ ինքն էլ չգիտեր։
Բոլոր երեխաները նստեցին սեղանի շուրջը, միայն երկու աթոռ ազատ թողեցին։ Դե, մեկը Չքնաղ Լիլոյի համար էր, բոլորն էլ կռահեցին։ Իսկ այ, երկրո՞րդը․․․
Բայց հարկ չեղավ երկար սպասել։ Ներս մտավ երիտասարդ մի կին, և երեխաներն անմիջապես հասկացան, որ դա Չքնաղ Լիլոն էր։ Նա այնպես ուրախ ժպտաց, որ միանգամից բոլորի վստահությունը շահեց։ Լիլոն նստեց ազատ աթոռներից մեկին, իսկ մյուսի վրա դրեց հսկայական մի ճամպրուկ։ Միայն թե այդ ճամպրուկը նման չէր մյուս բոլոր ճամպրուկներին, այլ նման էր մի բարձր արկղի, վրան էլ զանազան մարդուկների ու գազանների նկարներ կային։ Եվ երեխաներին թվաց, թե իրենք բոլոր այդ գազաններին ու մարդուկներին ինչ֊որ տեղ ինչ֊որ մի ժամանակ տեսել են։
― Եկեք ծանոթանանք, ― ասաց Լիլոն։ ― Դուք, հավանաբար, արդեն գիտեք, թե ինչ է իմ անունը․․․
― Չքնաղ Լիլո, ― գոռացին երեխաները։
Այստեղ Լիլոն շիկնեց ու արագ ասաց․
― Ոչ, իմ անունը պարզապես Լիլո է, և վերջ։ Այդպես էլ կդիմեք ինձ։ Իսկ թե ով եմ ես, դուք դեռ չգիտեք։ Ես թատրոնի դիրեկտոր եմ։ Իմ դերասանները այ այս ճամպրուկով ման են գալիս ինձ հետ։
Այդ խոսքերի հետ նա բացեց ճամպրուկն ու ձեռքը ներս մտցրեց։ Եվ ճամպրուկի բարձրացրած կափարիչի ետևից հայտնվեց գանգուրներով ու ալ կարմիր գլխարկով մի գլուխ։ Բարալիկ մի ձայն ասաց․
― Բարև ձեզ, երեխաներ։ Ես էլ հենց հիմա գնում էի անտառ՝ տատիկիս մոտ․․․
― Կարմիր Գլխա՜րկ, ― միաբերան գոչեցին բոլորը։ ― Դուրս չգաս, դուրս չգաս արահետից։
Կարմիր գլխարկը թափահարեց փոքրիկ ձեռքը։
― Ես շատ եմ շտապում։ Ցտեսությո՜ւն։
Եվ հանկարծ անհետացավ։
Իսկ ճամպրուկի կափարիչի վրա հայտնվեցին ուրիշ հին ծանոթներ․ յոթ ուլիկների մայրիկն ու Գորշ գայլը, նեգր Նոբին, Գեղեցկուհի Վասիլիսան և շատ ուրիշներ։ Ճանաչելով նրանց՝ երեխաները ծափահարում էին ու բարձր ծիծաղում։ Նույնիսկ անհավատալի էր, որ այդ բոլոր դերասանները կարողացել էին տեղավորվել նախշուն ճամպրուկում։
Ամենավերջում մկրատը ձեռքին հայտնվեց այծի մորուքով Քաջ Դերձակը։ Բայց Երիցուկը գոռաց․
― Բա ո՞ւր են ոտքերը։ Քաջ Դերձակը պիտի բարակ, երկար ոտքեր ունենա։
― Ինչի՞ համար, ― զարմացավ Լիլոն։ ― Չէ՞ որ մյուս դերասանների ոտքերը նույնպես չեն երևում։
― Մյուսները պատուհանից չեն թռչում։ Իսկ դերձակը թռչում է։
― Հապա, հապա, պատմիր, թե ինչպես ես դա պատկերացնում։ Իմ Դերձակը դեռ երբեք չի թռել։
― Դա ճիշտ չէ, ― ասաց Երիցուկը։ ― Չէ՞ որ նա պետք է դռնից ներս վազի ու արագ դուրս թռչի պատուհանից, որպեսզի հասցնի փակել վայրի վարազին, քանի դեռ սա կրկին դուրս չի եկել դռնից։ Նախնախը միշտ էլ այդպես է պատմել։ Ճի՞շտ է Նախնախ։
Նախնախը գլխով արեց։ Նա նստած էր պատի տակ՝ մանկապարտեզի վարիչ ֆրաու Իրենի կողքին, և ուշադիր լսում էր։ Այդ ժամանակ Լիլոն էլ գլխով արեց ու ասաց․
― Ճիշտ է, դա շատ ուրախ տեսարան է։ Դերձակը դռնից ներս է ընկնում, վարազը՝ նրա ետևից, Դերձակը՝ հո՛պ, թռչում է պատուհանից, վազում դրսից փակում դուռը, և վարազը թակարդի մեջ է։ Այո՛, դրա համար մեզ ուրիշ դերասան է պետք՝ ճարպիկ, երկարաոտն։ Գիտե՞ս ինչ, Երիցուկ։ Մյուս անգամ հետս կբերեմ այն ամենը, ինչից տիկնիկներ են պատրաստում՝ լաթի կտորներ, ստվարաթուղթ, կավ, լարեր, թելեր, ներկեր։ Եվ մենք կփորձենք սարքել այնպիսի Դերձակ, ինչպիսին դու նկարագրում ես։
Եվ իրոք, Լիլոն եկավ։ Նա հիմա շաբաթը մեկ անգամ գալիս էր մանկապարտեզ, և այդ օրերը Երիցուկի ամենաերջանիկ օրերն էին, որովհետև Լիլոն երեխաների օգնությամբ նոր դերասաններ էր պատրաստում։ Ինչ տիկնիկներ ասես որ չէին հորինում երեխաները։ Եվ բոլորն էլ ստացվում էին։ Միայն Դերձակը ոչ մի կերպ չէր ստացվում։ Պարզվեց, որ այնքան էլ հեշտ բան չէր Քաջ Դերձակին ոտքեր պատրաստել։
― Ոչինչ, կստացվի, ― հանգստացնում էր Երիցուկին Լիլոն։ ― Անպայման այդ հեքիաթը նոր բեմադրություն կունենա։ Եվ շտապելու հարկ էլ չկա։
Եվ Երիցուկը նրա հետ համաձայնում էր, իսկ առայժմ օգնում էր ուրիշ տիկնիկներ պատրաստելուն։ Բայց ամենահետաքրքիրը ներկայացումներն էին։ Երբ Լիլոն բացեց տիկնիկային թատրոնի վարագույրն ու ինքը թաքնվեց նրա ետևում, իսկ փոքրիկ բեմահարթակին հայտնվեցին փոքրիկ դերասանները, երեխաները սսկվեցին տեղերում։ Տիկնիկները խաղում էին իրենց դերը կենդանի դերասանների նման։ Երեխաները չէին էլ հիշում, որ տիկնիկները խոսել չեն կարող, այդ Լիլոն էր վարագույրի ետևում տարբեր ձայներով խոսում։ Նա տիկնիկային արվեստի իսկական վարպետ է․ այդպես էին գրել թերթում նրա մասին։
Միայն մի բան էր Երիցուկի համար ցավալի, որ ոչ մի կերպ չի կարելի նայել վարագույրի ետևը, երբ Լիլոն խաղում է։
Այժմ Երիցուկը կրկին ուրախությամբ էր մանկապարտեզ գնում։ Նա նույնիսկ դեմ չէր մի տարի ևս մնալ այնտեղ, այնքան որ հաճելի էր Չքնաղ Լիլոյի հետ տիկնիկներ պատրաստելն ու նրա ներկայացումները դիտելը։ Բայց հետո նա իմացավ, որ տիկնիկային թատրոնն իր դիրեկտորի հետ միասին դպրոց էլ պիտի գա՝ պիոներական հավաքներին։ Եվ այնժամ Երիցուկը կրկին սկսեց երազել այն մասին, թե երբ պետք է դպրոցական դառնա։
