Տարերք/Գիրք 5

հեղինակ՝ էվկլիդես աղբյուր՝ Euclid's Elements of Geometry, English translation by Richard Fitzpatrick

Տարերքի գրքեր

Սահմանումներ

1. Մեծությունը ուրիշ մեծության մաս է (փոքրը մեծի), երբ նա չափում է մեծը։
2. Եվ մեծ մեծությունը բազմապատիկ է փոքրին, երբ նա չափվում է փոքրով։
3. Հարաբերությունը պայմանի որոշակի տեսակ է երկու նույն մեծությունների չափերի նկատմամբ:
4. Այդ մեծություններն ունեն հարաբերություն միմյանց նկատմամբ, որոնք, բազմապատկելով կարող են գերազանցել մեկը մյուսին:
5. Մեծությունների հարաբերությունները հավասար են, համապատասխանաբար առաջինը երկրորդին, երրորդը՝ չորրորդին, երբ հավասար առաջինի և երրորդի բազմապատիկներից երկուսն էլ գերազանցում են, երկուսն էլ հավասար են, կամ երկուսն էլ փոքր են, համապատասխանաբար երկրորդի և չորրորդի հավասար բազմապատիկներից՝ վերցված համապատասխան հերթականությամբ՝ ցանկացած տեսակի բազմապատկման համաձայն։
6. Նույն հարաբերություն ունեցող մեծությունները կոչվում են պրոպորցիոնալ:
7. Երբ հավասար բազմապատիկների համար (ինչպես սահմանում 5-ում),առաջին բազմապատիկի մեծությունը գերազանցում է երկրորդի բազմապատիկինը, իսկ երրորդ բազմապատիկի մեծությունը չի գերազանցում չորրորդ բազմապատիկինը, ապա առաջին մեծությունը երկրորդի նկատմամբ ավելի մեծ հարաբերություն ունի, քան երրորդը մեծությունը չորրորդի նկատմամբ:
8. Եվ երեք անդամով հարաբերությունը ամենափոքրն է (հնարավոր):
9. Եվ երբ երեք մեծություն պրոպորցիոնալ են, առաջինը երրորդին ունի նույն հարաբերությունը ինչ առաջինը երկրորդին բարձրացրած քառակուսի
10. Եվ երբ չորս մեծություն (շարունակաբար) պրոպորցիոնալ են, առաջինը չորրորդին ունի նույն հարաբերությունը ինչ առաջինը երկրորդին բարձրացրած խորանարդ։ Եվ այսպես շարունակ, նմանապես, հաջորդական հերթականությամբ, ինչպիսին էլ որ կարող է լինել (շարունակական) հարաբերությունը:
11. երկու հարաբերությունների առաջին անդամները, և հաջորդող անդամները կոչվում են համապատասխան մեծություններ։
12. Այլընտրանքային հարաբերությունը ստացվում է երկու հարաբերությունների առաջինների հարաբերությունը հավասարեցնելով երկու հարաբերությունների հաջորդողների հարաբերությանը։
13. Հակադարձ հարաբերություն է ստացվում վերցնելով հարաբերության առաջին, որպես հաջորդող և հաջորդողը առաջին:
14. Բաղադրյալ հարաբերություն է ստացվում վերցնելով հարաբերության առաջին, որպես հաջորդողի և առաջինի գումար, իսկ հաջորդողը մնում է նույնը։
15. Բաժանման հարաբերություն է ստացվում վերցնելով հարաբերության առաջին, որպես առաջինի և հաջորդողի տարբերություն, իսկ հաջորդողը մնում է նույնը։
16. Փոխարկման հարաբերություն է ստացվում վերցնելով հարաբերության առաջին, որպես առաջին իսկ հաջորդող, որպես առաջինի և հաջորդողի տարբերություն։
17. Կան մի քանի մեծություններ և դրանց հավասար թվով այլ մեծություններ, որոնք ունեն նույն հարաբերությունը զույգ առ զույգ վերցված, հարաբերությունը հավասարության միջոցով տեղի է ունենում, երբ առաջինը մինչև վերջինն է առաջինում մեծությունների բազմությունում, ուստի առաջինը (է) մինչև վերջինը երկրորդ

արտաքին (մեծությունների) (հարաբերակցությունը) հեռացնելով ներքինը (մեծությունները).

Պնդում 1

Եթե որևէ քանակի մեծություններ համապատասխանաբար բազմապատիկ են հավասար թվով ուրիշ մեծությունների, ապա քանի անգամ մեծություններից մեկը մեծ է իրեն համապատասխան մեծությունից, այնքան անգամ մնացած բոլոր մեծությունները մեծ են իրենց համապատասխան մեծություններից։

Stex screenshot piti dnem

Թող լինի ցանկացած քանակի քանակության, AB, CD մեծություններ որոնք հավասար բազմապատիկ են, համապատասխանաբար, որոշ այլ հավասար թվով մեծությունների՛ E, F։ քանի անգամ AB-ն բաժանվում է E-ի, այնքան անգամ AB-ն, CD-ն նույնպես կբաժանվի E, F-ի: Քանի որ AB-ն, CD-ն հավասար է E, F-ի բազմապատիկին, ապա AB-ում այնքան մեծություններ հավասար են E-ին, ինչքան CD-ում հավասար են F-ի: Թող AB-ն բաժանվի AG, GB, հավասար E-ի և CD-ն CH, HD, հավասար F: Այսպիսով, AG, GB-ի թիվը հավասար կլինի CH, HD-ի թվին:Եվ քանի որ AG-ը հավասար է E-ի, իսկ CH-ն F-ն է, ապա AG (հավասար), հետևաբար, հավասար է E-ի, իսկ AG, CH - E, F: Այսպիսով, նույն (պատճառներով) GB-ն հավասար է E-ի, և GB, HD - E, F.

Այսպիսով, որքան շատ արժեքներ AB-ում հավասար են E-ին, այնքան շատ կան AB, CD-ն հավասար է E-ի, F-ին: Այսպիսով, քանի անգամ AB-ն (բաժանում է) E-ի վրա, այդքան անգամ AB-ն, CD-ն նույնպես ( բաժանել) E-ով, F:

Այսպիսով, եթե կա որևէ քանակի մեծություն (որոնք) հավասար են, համապատասխանաբար, որոշ (այլ) թվով (նրանց) հավասար քանակություններ, ապա այդքան շատ քանի անգամ (առաջին) մեծություններից մեկը կբաժանվի մեկին (երկրորդին), այդքան անգամ բոլորը (առաջին մեծությունները) նույնպես կբաժանվեն մեկով (երկրորդից):

առաջին մեծությունները) նաև (բաժանել) բոլորի (երկրորդ): (ինչը պետք էր ցույց տալ):

Պնդում 2

Եթե ​​առաջին մեծությունը և երրորդը հավասար են երկրորդ և չորրորդ մեծությունների համապատասխան բազմապատիկներին, իսկ հինգերորդը մեծությունը և վեցերորդը նույնպես հավասար են երկրորդի և չորրորդի համապատասխան բազմապատիկներին, ապա առաջին մեծությունը և հինգերորդը՝ գումարվելով միասին, իսկ երրորդն ու վեցերորդը ՝ գումարվելով միասին, նույնպես կլինեն երկրորդ և չորրորդ մեծությունների համապատասխան բազմապատիկները:

Թող առաջին մեծություն AB-ն և երրորդը DE-ն հավասար լինեն երկրորդ C-ի և չորրորդ F-ի համապատասխան բազմապատիկներին: Եվ թող հինգերորդ մեծությունը BG-ն և վեցերորդ EH-ը նույնպես աբար հավասար լինեն երկրորդ C-ի և չորրորդ F-ի համապատասխան բազմապատիկներին: Ապա առաջին մեծությունը և հինգերորդը, գումարվելով միասին, կտա AG, իսկ երրորդը մեծությունը և վեցերորդը, գումարվելով միասին, կտա DH, որոնք նույնպես կլինեն համապատասխանաբար C-ի և F-ի հավասար բազմապատիկներ:

STEX PITI SCREENSHOT LINI #2

Քանի որ AB-ն և DE-ն են C-ի և F-ի հավասար բազմապատիկներ են, ապա այնքան մեծություն որքան AB-ում հավասար են C-ին, այնքան էլ մեծություն DE-ում հավասար են F-ին: Եվ նույն պատճառներով, նույնքան մեծություններ BG-ում հավասար են C-ի, այնքան էլ EH-ում հավասար են F-ին:

Այսպիսով, որքան արժեքներ կան ամբողջ AG-ում, որոնք հավասար են C-ին, այնքան էլ կա ամբողջ DH-ում, որը հավասար է F-ին: Այսպիսով, որքան անգամ AG-ն բաժանվի C-ի, այնքան էլ DH-ն նույնպես կբաժանվի F-ի։ Այսպիսով, առաջինը (մեծությունը) և հինգերորդը, գումարվելով միասին կտան AG, իսկ երրորդը (մեծությունը) և վեցերորդը գումարվելով միասին (DH ստանալու համար), կլինեն երկրորդ C-ի և չորրորդ F-ի համապատասխան հավասար բազմապատիկեր:

Այսպիսով, եթե առաջինը (մեծությունը) և երրորդը հավասար են երկրորդի և չորրորդի (համապատասխանաբար) բազմապատիկներին, իսկ հինգերորդը (մեծությունը) և վեցերորդը նույնպես հավասար են երկրորդի և չորրորդի (համապատասխանաբար) բազմապատիկներին, ապա առաջինը և հինգերորդը մեծությունները, գումարվելով միասին, իսկ երրորդն ու վեցերորդը, գումարվելով միասին, նույնպես կլինեն երկրորդի և չորրորդի (համապատասխանաբար) բազմապատիկները:

(ինչը որ պետք էր ցույց տալ):

Պնդում 3

Եթե ​​առաջինը (մեծությունը) և երրորդը հավասար են երկրորդի և չորրորդի համապատասխան բազմապատիկներին, և հավասար բազմապատիկ վերցված են առաջինից և երրորդից, ապա հավասարության միջոցով վերցված (մեծությունները) նույնպես կլինեն երկրորդի (մեծությունը) և չորրորդի համապատասխան հավասար բազմապատիկ։ Թող առաջին (մեծություն) A-ն և երրորդ C-ն լինեն հավասար բազմապատիկներ երկրորդ B-ի և չորրորդ D-ի (համապատասխանաբար), իսկ EF-ը և GH-ը համապատասխանաբար A-ի և C-ի հավասար բազմապատիկները: Ապա EF-ը և GH-ը B-ի և D-ի հավասար բազմապատիկ են (համապատասխանաբար):

Քանի որ EF-ը և GH-ը հավասար են A-ի և C-ի բազմապատիկներին (համապատասխանաբար), ապա այնքան (արժեքներ) EF-ում հավասար են A-ին, նույնքան GH-ում հավասար են C-ի:

Թող EF-ը բաժանվի EK, KF արժեքների հավասար A-ին, իսկ GH-ն՝ GL-ի, LH-ն հավասար C-իn: Այսպիսով EK, KF արժեքների թիվը հավասար կլինի GL, LH մեծությունների թվին:

Եվ քանի որ A-ն և C-ն հավասար են B-ի և D-ի բազմապատիկներին (համապատասխանաբար), իսկ EK-ն հավասար է A-ի, իսկ GL-ը հավասար է C-ին, ուրեմն EK-ն և GL-ն, հավասար են B-ի և D-ի (համապատասխանաբար) բազմապատիկներին:

Այսպիսով, նույն պատճառներով KF-ն և LH-ն հավասար են B-ի և D-ի բազմապատիկներին (համապատասխանաբար): Հետևաբար, առաջին մեծություն EK-ն և երրորդ GL-ը հավասար են երկրորդ B-ի և չորրորդ D-ի բազմապատիկներին (համապատասխանաբար), իսկ հինգերորդ մեծությունը KF-ը և վեցերորդ LH-ը նույնպես հավասար են երկրորդ B-ի և չորրորդ D-ի բազմապատիկներին (համապատասխանաբար), ապա առաջին մեծությունն ու հինգերորդը, գումարվելով միասին (այնպես, որ տալիս են EF), և երրորդն ու վեցերորդը գումարվելով միասին (GH ստանալու համար), հավասար են երկրորդ B-ի և չորրորդ D-ի բազմապատիկներին (համապատասխանաբար):

Stex screenshot petqa lini #3

Այսպիսով, եթե առաջինը (մեծությունը) և երրորդը հավասար են երկրորդի և չորրորդի համապատասխան բազմապատիկներին, և վերցված են առաջինի և երրորդի հավասար բազմապատիկները, ապա (հավասարության միջոցով) վերցված արժեքները նույնպես հավասար կլինեն երկրորդի և չորրորդը, համապատասխան բազմապատիկներին: Ինչը պետք էր ցույց տալ:

Պնդում 4

Եթե ​​առաջինը (մեծությունը) ունի նույն հարաբերությունը երկրորդի հետ, ինչ երրորդը (ունի) չորրորդի, ապա առաջին (մեծության) և երրորդի հավասար բազմապատիկները նույնպես կունենան նույն հարաբերությունը երկրորդի և չորրորդի հավասար բազմապատիկներին՝ վերցված համապատասխան հերթականությամբ՝ ըստ ցանկացած բազմապատկման ձևի։

թող առաջին մեծությունը` A-ն ունենա նույն հարաբերությունը երկրորդ B-ի հետ, ինչ երրորդ C-ն ունի չորրորդ D-ի հետ: Եվ թող E-ն և F-ը լինեն A-ի և C-ի համապատասխանաբար հավասար բազմապատիկները, իսկ B-ից և D-ից համապատասխանաբար այլ պատահական հավասար բազմապատիկներ՝ G-ն և H-ը: Ապա E-ն հարաբերում է G-ին ինչպես F-ը D-ին։

Stex piti screenshot lini #4

eli baner stex piti lini

Պնդում 5

Եթե ​​մեծությունը նույն մեծության բազմապատիկն է, ինչ վերցված մասը (է) վերցված մասի, ապա մնացորդը նույնպես կլինի մնացորդի նույն բազմապատիկը, ինչ ամբողջը ամբողջից (համապատասխանաբար):

Stex piti screenshot lini #5

Թող AB մեծությունը լինի CD մեծության նույն բազմապատիկը, ինչ վերցված AE մասը վերցված CF մասից է: Ես ասում եմ, որ մնացորդ EB-ն նույնպես կլինի մնացորդի FD-ի նույն բազմապատիկը, ինչ որ ամբողջ AB-ն ամբողջ CD-ի է: Քանի անգամ AE-ն բաժանվում է CF-ին, այնքան անգամ էլ թող EB-ն բաժանվի CG-ին։ Եվ քանի որ AE EB համապատասխանաբար CF GF հավասար բազմապատիկներ են, հետևաբար AE AB համապատասխանաբար CF CD հավասար բազմապատիկներ են (Պնդում 1)։ Եվ AE-ն ու AB-ն ենթադրվում է որ լինեն CF-ի և CD-ի համապատասխանաբար հավասար բազմապատիկներ: Հետևաբար AB-ն GF-ի և CD-ի հավասար բազմապատիկ է. Հետևաբար GF-ը հավասար է CD. Թող երկուսից էլ հանենք CF-ը: Հետևաբար GC մնացորդը հավասար է FD մնացորդին: Եվ քանի որ AE-ն ու EB-ն CF-ի և GC-ի համապատասխանաբար հավասար բազմապատիկներ են և GC-ն հավասար է DF-ին, ապա AE-ն և EB-ն համապատասխանաբար CF-ի ու FD-ի համապատասխանաբար հավասար բազմապատիկներ են։ Եվ AE-ն ու AB-ն ենթադրվում է որ լինեն CF-ի և CD-ի համապատասխանաբար հավասար բազմապատիկներ: Հետևաբար, EB-ն ու AB-ն FD-ի և CD-ի համապատասխանաբար հավասար բազմապատիկներ են: Հետևաբար, EB մնացորդը նույնպես կլինի FD մնացորդի հավասար բազմապատիկ ինչ համապատասխանաբար ողջ AB-ն CD-ին: Հետևաբար, ​​մեծությունը նույն մեծության բազմապատիկն է, ինչ վերցված մասը վերցված մասի, և մնացորդը նույնպես մնացորդի նույն բազմապատիկն է, ինչ ամբողջը ամբողջի (համապատասխանաբար): Ինչը պետք էր ցույց տալ:

Պնդում 6

Եթե ​​երկու մեծություններ երկու այլ մեծությունների հավասար բազմապատիկներ են, իսկ առաջին և վերջին մեծություններից որոշ վերցված մասեր համապատասխանաբար հավասար բազմապատիկներ են, ապա մնացորդները նույնպես կամ հավասար են վերջին մեծություններին, կամ համապատասխանաբար դրանց հավասար բազմապատիկ են։ Թող AB և CD մեծությունները լինեն E-ի, և F-ի համապատասխանաբար հավասար բազմապատիկներ: Եվ թող առաջինից վերցված մասերը՝ AG-ն և CH-ը լինեն համապատասխաբար E-ի և F-ի հավասար բազմապատիկներ: Ես ասում եմ որ GB և HD մնացորդները կամ նույնպես հավար են E-ի և F-ի կամ նրանց հավասար բազմապատիկներ են:

Stex piti screenshot lini #6

Թող GB-ն լինի հավասար E-ին: Ես ասում եմ որ HD-ն նույնպես հավասար է F-ին: Թող CK-ն լինի հավասար F-ին: Քանի որ AG-ն և CH-ը համապատասխանաբար E-ի և F-ի հավասար բազմապատիկներ են, և GB-ն հավասար է E-ին և KC-ն F-ին։ AB-ն և KH-ը հետևաբար E-ի և F-ի հավասար բազմապատիկներ են (2)։ Եվ AB-ն ու CD-ն ենթադրվում է որ լինեն E-ի և F-ի համապատասխանաբար հավասար բազմապատիկներ: Հետևաբար KH-ը և CD-ն համապաստասխանաբար F-ի և F-ի հավասար բազմապատիկներ են: Հետևաբար KH-ը և CD-ն յուրաքանչյուրը F-ի հավասար բազմապատիկներ են: ՀԵտրևաբար KH-ը հավասար է CD-ին: Թող CH-ը հանենք երկուսից էլ: Հետևաբար KC մնացորդը հավասար է HD մնացորդին: Բայց F-ը հավասար է KC-ին։ Հետևաբար HD-ն նույնպես հավասար է F-ին։ Հետաևբար եթե GB-ն հավասար է E-ին, ապա HD-ն նույնպես հավասար կլինի F-ին։ Հանգունորեն մենք կարող ենք ցույց տալ, որ եթե GB-ն E-ի բազմապատիկ է, ապա HD-ն նույնպես F-ի նույն բազմապատիկը կլինի: Հետևաբար, Եթե ​​երկու մեծություններ երկու այլ մեծությունների հավասար բազմապատիկներ են, իսկ առաջին և վերջին մեծություններից որոշ վերցված մասերի համապատասխանաբար հավասար բազմապատիկներ են, ապա մնացորդները նույնպես կամ հավասար են վերջին մեծություններին, կամ համապատասխանաբար դրանց հավասար բազմապատիկ են։ Ինչը պետք էր ցույց տալ:

Պնդում 7

Հավասար մեծությունները ունեն նույն հարաբերությունը նույն մեծությանը, և վերջինս ունի նույն հարաբերությունը հավասար մեծություններին։ Թող A և B-ն լինեն հավասար մեծություններ, և C-ն պատահական մեծություն։ Ես ասում եմ որ A և B-ն ունեն նույն հարաբերությունը C-ին և C-ն ունի նույն հարաբերությունը A և B-ին։

Stex piti screenshot lini #7 Թող D և E հավասար բազմապատիկները համապատասխանաբար վերցված լինեն A-ից և B-ից, և ինչ-որ ուրիշ պատահական F-ը C-ից։ Հետևաբար, քանի որ D և E-ն A-ի և B-ի հավասար բազմապատիկներ են և A-ն հավասար է B-ին, հետևաբար D-ն հավասար է E-ին։ Եվ F-ը ուրիշ պատահական է։ Հետևաբար, եթե D-ն գերազանցում է F-ին, ապա E-ն նույնպես գերազանցում է F-ին, և եթե D-ն հավասար է F-ին, ապա E-ն հավասար է F-ին, և եթե եթե D-ն չի գերազանցում է F-ին, ապա E-ն նույնպես չի գերազանցում է F-ին։ Եվ D-ն ու E-ն համապատասխանաբար A ու B-ի հավասար բազմապատիկներ են և F-ը ուրիշ պատահական C-ի։ Հետրաբար A-ն հարաբերում է C-ին ինչպես B-ն C-ին (Սահմանում 5.5)։ Այսպիսով ես ասում եմ, որ C-ն նույնպես ունի նույն հարաբերությունը A-ին և B-ին։ Հանգունորեն մենք կարող ենք ցույց տալ, որ D-ն հավասար է E-ին։ Եվ F-ը ունի մեկ այլ արժեք։ Հետևաբար, եթե F-ն գերազանցում է D-ին, նա նույնպես գերազանցում է E-ին, և եթե F-ը հավասար է D-ին, ապա նա նույնպես հավասար է E-ին, և եթե F-ը չի գերազանցում է D-ին, ապա նա նույնպես չի գերազանցում է E-ին։ Եվ F-ը C-ի բազմապատիկն է ու D-ն և E-ն ուրիշ պատահական A-ի և B-ի բազմապատիկ։ Հետևաբար, C-ն հարաբերում է A-ին ինչպես C-ն B-ին [Սահմանում 5.5]: Այսպիսով՝ հավասար մեծությունները ունեն հավասար հարաբերություն նույն մեծությանը, և վերջին մեծությունը ունի հավասար հարաբերություն հավասար մեծություններին։

Հետևանք

Այսպիսով այստեղից պարզ է որ երե որոշ մեծություններ պրոպորցիոնալ են, ապա նրանք նույնպես կլինեն հակադարձորեն պրոպորցիոնալ։ Ինչը պետք էր ցույց տալ:

Պնդում 8

erkara heto kanem

mekel screenshot #8

Պնդում 9

Մեծություններ, որոնք ունեն նույն հարաբերությունը նույն մեծությանը հավասար են մեկը մյուսին։ Եվ այն մեծությունները, որին նույն մեծությունը ունի նույն հարաբերությունը հավասար են։

screenshot #9

Թող A-ից և B-ից յուրաքանչյուրը ունենա նույն հարաբերությունը C-ին։ Ես ասում եմ որ A-ն հավասար է B-ին։ Եթե ոչ A-ն և B-ն չեն ունենա նույն հարաբերությունը C-ին [պնդում 5.8]։ Բայց նրանք ունեն։ Հետևաբար A-ն հավասար է B-ին։ Կրկին թող C-ն ունենա նույն հարաբերությունը A-ին և B-ին։ Ես ասում եմ որ A-ն հավասար է B-ին։ Եթե ոչ C-ն չի ունենա նույն հարաբերությունը A-ին և B-ին [պնդում 5.8]։ Բայց նա ունի։ Հետևաբար A-ն հավասար է B-ին։ Այսպիսով՝ մեծությունները, որոնք ունեն նույն հարաբերությունը նույն մեծությանը հավասար են մեկը մյուսին։ Եվ այն մեծությունները, որին նույն մեծությունը ունի նույն հարաբերությունը հավասար են։ Ինչը պետք էր ցույց տալ:

pages 129-130

Սահմանումներ 1. Մեծությունը համարվում է մեկ այլ մեծության մաս՝ փոքրը մեծի, երբ այն չափում է մեծը։ 2. Եվ մեծը համարվում է փոքրի բազմապատիկ, երբ այն չափվում է փոքրով։ 3. Հարաբերությունը որոշակի պայման է, որը վերաբերում է երկու նույն տեսակի մեծությունների մեծության։ 4. (Այն) մեծություններն ունեն հարաբերություն միմյանց նկատմամբ, որոնք, բազմապատկվելով, կարող են գերազանցել մեկը մյուսին։ 5. Մեծությունները համարվում են նույն հարաբերության մեջ՝ առաջինը երկրորդի հետ, և երրորդը՝ չորրորդի, երբ առաջինի և երրորդի հավասար բազմապատիկները կամ երկուսն էլ գերազանցում են, կամ հավասար են, կամ փոքր են երկրորդի և չորրորդի հավասար բազմապատիկներից՝ վերցված համապատասխան կարգով և ցանկացած բազմապատկման եղանակով։ 6. Եվ թող այն մեծությունները, որոնք ունեն նույն հարաբերությունը, կոչվեն համաչափ։ 7. Եվ երբ հավասար բազմապատիկների դեպքում (ինչպես Սահման․ 5-ում), առաջինի բազմապատիկը գերազանցում է երկրորդի բազմապատիկին, իսկ երրորդի բազմապատիկը չի գերազանցում չորրորդի բազմապատիկին, ապա առաջինն ունի մեծ հարաբերություն երկրորդի նկատմամբ, քան երրորդը՝ չորրորդի։ 8. Եվ երեք անդամներում հարաբերությունը նվազագույնն է։ 9. Եվ երբ երեք մեծությունները համաչափ են, առաջինը հարաբերում է երրորդին այն հարաբերության քառակուսով, որն (այն ունի) երկրորդի նկատմամբ։ 10. Եվ երբ չորս մեծություններ (հաջորդաբար) համաչափ են, առաջինը հարաբերում է չորրորդին այն հարաբերության խորանարդով, որն (այն ունի) երկրորդի նկատմամբ և այսպես շարունակ։ 11. Այս մեծությունները համարվում են համապատասխան՝ առաջնայինը՝ առաջնայինին, իսկ հետևողը՝ հետևողին։ 12. Փոխադարձ հարաբերությունը (առաջնայինի հարաբերության) ընդունումն է դեպի առաջնային (երկու հավասար հարաբերություններից) և (այն հավասարեցնելը) հետևողի (հարաբերությանը) դեպի հետևող։ 13. Հակադարձ հարաբերությունը (հետևողի հարաբերության) ընդունումն է որպես առաջնային, իսկ առաջնայինի՝ որպես հետևող։ 14. Հարաբերության համադրումը (առաջնայինի և հետևողի հարաբերության) ընդունումն է՝ առաջնայինին գումարած հետևողը՝ որպես մեկը, դեպի միայն հետևողը։

F