Այնտեղ, ուր մաքուր է ու լուսավոր

հեղինակ՝ Էռնեստ Հեմինգուեյ թարգմանիչ՝ Նինա Ա․ Ջաղինյան (բնագրից) աղբյուր՝ «Այնտեղ, ուր մաքուր է ու լուսավոր»

Արդեն ուշ էր, եւ բոլորը թողել էին սրճարանը, բացի մի ծերունուց, որ նստած էր ծառի տերեւների՝ էլեկտրական լույսից առաջացած ստվերում։ Ցերեկը փողոցը փոշոտ էր, իսկ գիշերը ցողն իջել էր փոշու վրա, եւ ծերունին սիրում էր մինչ ուշ ժամն այդ նստել այդտեղ, քանզի խուլ էր, եւ հիմա՝ գիշերով, սրճարանը խաղաղ էր, ու ինքն էլ զգում էր այդ տարբերությունը։ Սրճարանի երկու մատուցողները տեսնում էին, որ ծերունին մի թեթեւ գինով է, ու թեեւ նա լավ հաճախորդ էր, գիտեին, որ եթե չափից դուրս հարբի, կհեռանա առանց վճարելու, ուստի շարունակ աչքները վրան էին պահում։

— Անցած շաբաթ սա փորձել էր ինքնասպան լինել,— ասաց մատուցողներից մեկը։

— Ինչի՞։

— Հուսահատ էր։

— Ինչի՞ համար։

— Հե՛չ բանի։

— Էդ ի՞նչ գիտես՝ հեչ բանի։

— Շատ փող ունի, ա՛յ թե ինչի։

Նրանք նստած էին մի սեղանի մոտ, որ կիպ կպած էր սրճարանի դռան մոտի պատին, ու նայում էին տեռասին, որտեղ բոլոր սեղանները դատարկ էին, բացի այն մեկից, որի մոտ ծերուկն էր նստած՝ քամուց թեթեւ շարժվող թառի տերեւների ստվերում։ Մի աղջիկ ու զինվոր անցան առջեւի փողոցով։ Փողոցի լույսը ցոլաց զինվորի օձիքի վրայի պղնձե տարբերանշանին։ Աղջիկը գլխաբաց էր ու շտապով քայլում էր զինվորի կողքից։

— Պահակախումբը սրան կտանի,— ասաց մատուցողներից մեկը։

— Դա ի՞նչ կապ ունի, եթե ձեռքն է գցել է՛ն, ինչի ետեւից գնում է։

— Ավելի լավ կլինի՝ հիմի փողոց դուրս գա ու փախչի։

— Պահակախումբը հաստա՛տ կբռնի։ Հինգ րոպե առաջ էստեղով անցան։

Ծերունին, ստվերում նստած, բաժակը թեթեւ զարկեց պնակին։ Ջահել մատուցողը մոտեցավ նրան։

— Ի՞նչ ես ուզում։

Ծերունին նայեց վրան։

— Մի հատ է՛լ բրենդի,— ասաց։

— Կհարբե՛ս,— ասաց մատուցողը։ Ծերունին նայեց նրան։ Մատուցողը հեռացավ։

Ամբողջ գիշեր կմնա՛ էստեղ,— ասաց նա գործընկերոջը։

— Քունն տանում է։ Ոչ մի անգամ երեքից շուտ տեղս չեմ մտնում։ Նա պիտի իրեն սպանած լիներ անցած շաբաթ։— Մատուցողը վերցրեց բրենդու շիշն ու մի այլ պնակ՝ սրճարանի խորքի վաճառասեղանից եւ շարժվեց ծերունու սեղանի կողմը։ Նա ցած դրեց պնակն ու բաժակը պռնկեպռունկ բրենդի լցրեց։

— Դու պիտի քեզ սպանած լինեիր անցած շաբաթ,— ասաց նա խուլ մարդուն։ Ծերունին մատով նշան արեց։— Մի քի՛չ էլ,— ասաց նա։ Մատուցողն էլի լցրեց բաժակը, այնպես, որ բրենդին թափվեց֊լցվեց պնակի մեջ։

— Շնորհակա՛լ եմ,— ասաց ծերունին։ Մատուցողը շիշը ետ տարավ բար։ Նա կրկին ընկերոջ հետ նստեց սեղանի մոտ։

— Հիմի որ հարբած է,— ասաց նա։

— Ամեն իրիկուն էլ հարբած է, էլի։

— Ինչի՞ էր ուզում իրեն վերջ տալ որ։

— Ես ի՞նչ իմանամ։

— Էդ ո՞նց էր արել։

— Թոկով կախվել էր։

— Բա ո՞վ կտրեց թոկը։

— Եղբոր աղջիկը։

— Ինչի՞ արին էդ որ։

— Դրա հոգու համար էին վախեցել։

— Տեսնես ինչքա՞ն փող ունի։

— Ահագին։

— Պիտի որ մի ութսուն տարեկան լինի։

— Համենայն դեպս, ես որ ութսուն կտայի։

— Երանի՜ տուն գնար։ Ոչ մի անգամ երեքից շուտ տեղս չեմ մտնում։ Տեսնես՝ ո՞ր ժամին է տեղը մտնում։

— Նա երկար է նստում, որովհետեւ սիրտն է ուզում։ Միայնակ է։ Ես որ՝ չէ։ Կինս տանն ինձ է սպասում։

— Նա էլ է մի ժամանակ կին ունեցել։

— Կինը հիմի նրան ի՞նչ։

— Չե՛ս կարող ասել։ Լավ կլիներ՝ կին ունենար։

— Եղբոր աղջիկը նայում է իրեն։

— Հա՛, գիտեմ։ Դու ասեցիր, որ նա է թոկից իջեցրել։

— Չէի՛ ուզենա էդքան ծերանալ։ Ծերը զզվելի բան է։

— Միշտ չէ էդպես։ Էս ծերուկը մաքուր է։ Առանց թափթփելու է խմում։ Նույնիսկ հիմի՝ խմած ժամանակ։ Հլա նայի՛ր։

— Չեմ ուզում վրեն նայել։ Երանի տուն գնար։ Ո՛չ մի հարգանք չունի աշխատող մարդկանց հանդեպ։

Ծերունին հայացքը կտրեց բաժակից ու հառեց հրապարակից այն կողմ, հետո սահեցրեց մատուցողների վրա։

— Մի հա՛տ էլ բրենդի,— ասաց նա՝ ցույց տալով բաժակը։ Այն նույն մատուցողը, որ շտապում էր, կրկին մոտեցավ։

— Վե՛րջ,— ասաց նա բառերի շարահյուսական այնպիսի կրճատմամբ, որ բթամիտներն են գործածում հարբածների կամ օտարների հետ խոսելիս։— Էսօր՝ էլ չէ՛։ Փակվո՛ւմ ենք հիմի։

— Մի հա՛տ էլ,— ասած ծերունին։

— Չէ՛, վե՛րջ։— Մատուցողը սեղանի եզրը մաքրեց սրբիչով ու գլուխը շարժեց։

Ծերունին ոտքի ելավ, դանդաղ հաշվեց պնակները, գրպանից հանեց կաշվե դրամապանակն ու վճարեց խմածի համար՝ կես պեսետ թեյանվեր թողնելով սեղանին։

Մատուցողը նայում էր, թե ինչպես էր նա իջնում փողոցով՝ շատ ծեր մի մարդ, անհաստատ քայլող, սակայն՝ արժանապատիվ։

— Ինչի՞ չթողեցիր մնար ու խմեր,— հարցրեց չշտապող մատուցողը։ Նրանք աշխատանքն ավարտելու վրա էին։— Երկուսն անց կես չկա։

— Ուզում եմ գնամ տուն՝ քնեմ։

— Էս ի՞նչ ժամ է, որ քնես։

— Ինձ համար ավելի շատ է, քան իր համար։

— Ժամը նույն մանն է։

— Էնպես ես խոսում, ոնց որ ինքդ ծերուկ լինես։ Նա կարող է մի շիշ առնել ու տանը խմել։

— Նույն բանը չի։

— Չէ՛, նույնը չի՛,— համաձայնեց մատուցողը, այն, որ կին ուներ։ Ինքը չէր ուզում անարդար լինել։ Պարզապես շտապում էր։

— Բա դո՞ւ։ Դու չե՞ս վախենում սովորական ժամիցդ շուտ տուն գնալուց։

— Փորձում ես ինձ նեղացնե՞լ։

— Չէ՛,— Hombre, ուղղակի կատակի համար ասացի։

— Չէ՛,— ասաց մատուցողը, այն, որ շտապում էր, մետաղե փեղկերը ցած քաշելուց հետո բարձրանալով տեղից։— Ես որ համարձակություն ունեմ։ Ես ոտից գլուխ էդպիսին եմ։

— Դու ջահելություն, համարձակություն ու գործ ունես,— ասաց տարիքովը։— Դու ամե՛ն բան ունես։

— Բա դո՛ւ ի՞նչ չունես։

— Ամե՛ն ինչ, բացի գործից։

— Դու է՛ն ունես,, ինչ որ ես։

— Չէ՛։ Ես ոչ մի անգամ համարձակություն չեմ ունեցել ու ջահել էլ չեմ։

— Դե լա՜վ։ Վե՛րջ տուր հիմար բաներ ասելուդ ու՝ փակիր։

— Ես նրանցի՛ց եմ, որ սրճարանում երկար են սիրում մնալ,— ասաց տարեցը։— Բոլոր նրա՛նց հետ, ովքեր չեն ուզում գնալ քնելու։ Բոլոր նրանց, ովքեր գիշերը լույսի կարիք ունեն։

— Ուզում եմ տուն գնալ ու տեղս մտնել։

— Մենք երկու տարբեր տիպեր ենք,— ասաց տարեց մատուցողը։ Նա այժմ հագնված֊պատրաստ էր տուն գնալու։— Էստեղ միայն ջահելության ու համարձակության հարցը չէ, չնայած որ էդ բաները հրաշալի են։ Ամեն գիշեր ես դժգոհ եմ փակում դուռը, քանի որ կարող է մարդ լինի, որ ուզենա սրճարան գալ։

— Hombre, bodega֊ներ կան, որ ամբողջ գիշեր բաց են։

— Դու գլխի չես։ Սա մաքուր ու հաճելի սրճարան է։ Լավ էլ լուսավոր։ Լույսը շատ լավն է, ու հիմի էլ տերեւների շվաքն է ընկած։

— Բարի գիշե՛ր,— ասաց երիտասարդ մատուցողը։

— Բարի՛ գիշեր,— ասաց մյուսը։ Հանգցնելով լույսը՝ նա շարունակեց ինքն իրեն խոսել։ Ի՛նչ խոսի, լույսի խնդիրն է, բայց հարկավոր է, որ այդ տեղը մաքուր ու հաճելի լինի։ Երաժշտություն չե՛ս ուզում։ Անշուշտ, երաժշտություն չե՛ս ուզում։ Ո՛չ էլ կարող ես արժանապատվությամբ կանգնել բարի առջեւ, թեեւ այսքանն է տրված այս ժամերի՝ համար։ Ինչի՞ց էր վախենում։ Չէ՛, դա վախ կամ սարսափ չէ՛ր։ Դա մի ինչ֊որ ոչի՛նչ էր, ու ինքը դա լավ գիտեր։ Այդ ամենը լոկ մի ոչի՛նչ էր, ու մարդն էլ նույնպես՝ ոչի՛նչ։ Միայն դա՛ էր, որ կար, ու լույսի՛ կարիքը միայն ուներ տեղն այդ, ու մի իսկական մաքրություն եւ կարգ ու կանոն։ Ոմանք ապրել են դրա մեջ ու երբեք էլ չեն զգացել դա, բայց նա գիտեր, որ այդ ամենը nada y pues nada y nada y pues nada էր։

Մեր ոչինչ, որ ոչնչի մեջ ես, ոչինչ լինի քո անունը, քո արքայությունը՝ ոչինչ, քո կամքը ոչինչ լինի՝ ոչնչի մեջ, ինչպես որ ոչնչի մեջ է։ Տո՛ւր մեզ այս ոչինչը՝ մեր հանապազօրյա ոչինչը, ու ոչինչ լինի մեր ոչինչը, ինչպես մենք ոչինչ ենք թողնում մեր ոչինչներին, եւ ոչնչով մի՛ տար մեզ դեպի ոչինչ, այլ փրկի՛ր մեզ ոչնչից, միայն՝ ոչնչից։ Ողջո՛ւյն, ոչինչ՝ ոչնչով լի, ոչինչն է քեզ հետ։ Նա ժպտաց ու կանգնեց փայլփլող գոլորշի արձակող սրճաղացով բարի առջեւ։

— Քեզ ի՞նչ տամ,— հարցրեց բարմենը։

— Ոչի՛նչ։

— Otro loco mas,— ասաց բարմենն ու շրջվեց֊գնաց։

— Մի պստիկ բաժակ,— ասաց մատուցողը։

Բարմենը լցրեց գավաթը։

— Էս լույսը շատ ուժեղ է ու հաճելի, բայց բարն էնքան էլ մաքուր չի,— ասաց մատուցողը։

— Բարմենը նայեց նրան, բայց պատասխան չտվեց։ Չափազանց ուշ էր գիշերով խոսակցություն սկսելը։

— Մի copita է՞լ,— ասաց բարմենը։

— Չէ՛, շնորհակալ եմ,— ասաց մատուցողն ու դուրս եկավ։ Նա ատում էր ամեն տեսակի բարեր ու խորտկարաններ։

Մաքուր, լավ լուսավորված սրճարանն ուրիշ է։ Հիմա, այլեւս որեւէ այլ բանի մասին չմտածելով տուն կգնար, իր սենյակը։ Կպառկեր անկողնուն ու վերջապես մինչ կեսօր մի լավ կքներ։ Ի վերջո, ասաց նա ինքն իրեն, հավանաբար սա լոկ անքնություն է։ Պիտի որ շատ֊շատերն ունենան դրանից։