Ճանճերի տերը

հեղինակ՝ Վիլյամ Գոլդինգ թարգմանիչ՝ Ա․ Էմին աղբյուր՝ «Ճանճերի տերը։ Քրիսթըֆըր Մարթինի երկու մահը»

Առաջին գլուխ։ Խեցու կանչը

Խարտյաշ տղան ցած իջավ վերջին քարափից և սկսեց ճանապարհ հարթել դեպի ծովախորշը։ Թեև իր դպրոցական սվիթրը նա հանել ու քարշ էր տալիս հետևից, բայց գորշ շապիկը քրտնաթաթախ էր, իսկ մազերը ծեփվել էին ճակատին։ Շուրջբոլորը երկար սպիով ջունգլին հատող ծառազուրկ շերտն ասես քարաբաղնիս լիներ։ Տղան դժվարությամբ առաջ էր գնում մացառների ու ծառերի փշրված բների միջով, երբ, հանկարծ, վհուկի պես աղաղակելով, ոտքի տակից դուրս պրծավ դեղնակարմիր մի թռչուն։ Ինչ-որ տեղ նրա կանչին արձագանքեց մեկ ուրիշը։

— Հե՜յ, սպասի․․․

Բացատի եզրին, կաթիլների տարափ առաջացնելով, մի բանի թուփ ցնցվեց։

— Սպասի,— ասաց ձայնը,— ես խճճվել եմ։

Խարտյաշ տղան կանգ առավ ու գուլպաները մեքենայաբար շտկեց, այդ շարժումով ջունգլին մի պահ նմանեցնելով Անգլիայի կոմսություններին։

Ձայնը նորից խոսեց․

— Չեն թողնում շարժվեմ անտեր թփերը։

Ձայնի տերը, բաճկոնը քրքրելով, հետևանց դուրս մագլցեց թփուտներից։ Նրա թմբլիկ, մերկ ծնկներն ամբողջովին քերծված էին։ Տղան կռացավ, խնամքով պոկեց հագուստին կպած փշերն ու շուռ եկավ։ Նա խարտյաշից ցածր էր ու շատ գեր։ Առաջ անցավ, ոտքերի համար ապահով տեղ փնտրելով, և ակնոցի հաստ ապակիների միջով նայեց վեր։

— Էն բարձրախոսով մարդն ո՞ւր կորավ։

Շիկահեր տղան գլուխը տարուբերեց։

— Ինձ որ հարցնես, էս կղզի է։ Հրեն ծովի մեջ էլ ժայռը։ Մեծեր կարող են իսկի չլինել։

Գիրուկը ցնցվեց․

— Ո՞նց թե, բա օդաչո՞ւն, նա չէր երևում, բայց հո էն առջևի խցիկում էր, չէ՞։

Խարտյաշն աչքերը կկոցած նայում էր ծովի ժայռին։

— Հետո մնացած երեխեքը,— շարունակեց գիրուկը,— գոնե կեսը փրկված կլինեն, չէ՞։ Ճիշտ չե՞մ ասում։

Խարտյաշ տղան որքան կարելի է անբռնազբոս դիմեց ջրի կողմը։ Նա փորձում էր անմիջական լինել ու շատ բացահայտ չցուցաբերել իր անտարբերությունը, բայց գիրուկը վրա էր տալիս։

— Ի՞նչ, ուրեմն, մեծեր հե՞չ չեն մնացել։

— Չեմ կարծում, թե մնացած լինեն,— հանդիսավոր ասաց խարտյաշը, բայց և իսկույն նրան համակեց հանկարծ իրականացած բաղձանքի բերկրանքը։ Նա բացատի մեջտեղում կանգնեց գլխի վրա ու բերանով մեկ ժպտաց շուռ տված գիրուկին։

— Մեծերը չկա՜ան․․․

Գիրուկը մի պահ մտածեց։

— Բա էն օդաչո՞ւն։

Խարտյաշը ոտքերը ցած իջեցրեց ու նստեց քրտնխաշ հողին։

— Նա մեզ ցած գցեց, իսկ ինքը թռավ-գնաց։ Սենց տեղ հո չէ՞ր նստելու, էն էլ ակերով ինքնաթիռով։

— Մեր վրա հարձակվեցին, չէ՞․․․

— Ոչինչ, ինքն ուզածիդ պես հետ կգա։

Գիրուկը գլուխը տարուբերեց։

— Մենք որ իջնում էինք, ես պատուհանից նայում էի՝ մեր էն կողքը կրակ էր կպել։

Սա հայացքով չափեց բացատը։

— Էս բոլորն ինքնաթիռի արածն էր։

Խարտյաշը ձեռքը պարզեց ու շոշափեց ծառի փշրված բունը։ Նրա հետաքրքրությունը կարծես թե արթնացավ։

— Ասում ես էլի, բա ի՞նքն ինչ եղավ,— ասաց նա,— կամ կտորները։

— Փոթորիկը քշեց լցրեց ծովը։ Տես ո՜նց է փշրել բոլոր ծառերը։ Մեջը երևի դեռ երեխեք կային։

Նա մի պահ վարանեց, ապա վերջապես հարցրեց․

— Անունդ ի՞նչ է։

— Ռալֆ։

Գիրուկը սպասեց, որ իր անունն էլ հարցնեն, բայց Ռալֆ անունով տղան ոչ մի նախաձեռնություն չցուցաբերեց, ցրված Ժպտաց, ոտքի կանգնեց ու նորից դիմեց ծովախորշի կողմը։ Գիրուկը հետ չմնաց։

— Երևի էստեղ մերոնցից էլի լիքը կան, դու ոչ ոքի չե՞ս տեսել։

Ռալֆը գլուխը թափ տվեց և քայլերն արագացրեց, բայց ոտքը ճյուղի դեմ առավ, ու նա փռվեց գետնին։

Գիրուկը շնչակտուր կանգնեց նրա կողքին։

— Մորքուրս չի թողնում վազեմ,— բացատրեց նա,— շնչարգելությանս համար։

— Շնագելությա՞ն։

— Հա, շունչս տեղը չի գալի։ Ես մեր դպրոցի շնչարգելությամբ միակ տղան էի։— Հպարտությամբ ասաց գիրուկը։— Համ էլ երեք տարեկանից ակնոց եմ դնում։

Նա ակնոցը հանեց և մեկնեց Ռալֆին, աչքերը ճպճպացնելով ու ժպտալով, հետո կեղտոտ բաճկոնի փեշով սկսեց մաքրել։ Հանկարծ նրա գունատ դեմքը ծամածռվեց ցավից ու ներքին կենտրոնացումից։ Նա սրբեց այտերի քրտինքն ու ակնոցն իսկույն տեղը հագցրեց։

— Էդ մրգերը․․․

Նա աչքի անցկացրեց բացատը։

— Ես ոնց որ թե, էդ մրգերից․․․

Նա ակնոցը շտկեց, հանկարծ նետվեց մի կողմ ու պպզեց թփերի ետևում։

— Հեսա կգամ․․․

Ռալֆը զգուշությամբ ոտքի կանգնեց և ճյուղերի արանքով սպրդեց անտառ։ Շուտով գիրուկի տնքոցները մնացին հետևում, և նա մոտեցավ իրեն ծովից անջատող վերջին պատնեշին։ Մագլցեց կոտրված ծառի վրայով ու անտառից դուրս եկավ։

Ամբողջ ափով մեկ փետրավոր արմավենիներ էին ցրված։ Նրանք աճում էին ուղիղ, կոր կամ արևի կողմը թեքված, և իրենց կանաչ թևերով ճախրում էին երեսուն մետրանոց բարձունքում։ Տապալված ծառերի բները տեղ-տեղ պատռել էին խոտի կոշտ գորգը, որը ցիրուցան ծածկված էր փտող կոկոսներով ու արմավի ծիլերով։ Հետևում միայն մութ անտառն էր ու բացատի երկար սպին։ Ռալֆը, ծառին հենված, կանգնել ու անթարթ նայում էր առջևի շողշողուն ջրին։ Մի մղոն հեռվում, մարջանի խութերին խփվելով, փրփրում էր մուգ կապույտ օվկիանոսը, բայց խութերի անկանոն աղեղի մեջ փակված ծովախորշը լեռնային լճակի պես հարթ էր ու անխռով և շողում էր երկնագույնի, կանաչի ու ծիրանու բոլոր երանգներով։ Արմավների դարավանդի ու ծովի միջև ընկած նոր լողափը անծայր աղեղով ձգվում-հասնում էր անսահմանությանը։ Ամենուր իշխում էր թանձր, համարյա տեսանելի շոգը։

Ռալֆը դարավանդից թռավ ու կոշիկներով խրվեց ավազի մեջ։ Շոգը խփեց գլխին։ Հագուստը սկսեց խանգարել, և նա դեն նետեց կոշիկներն ու կտրուկ շարժումով ոտքերից ձգեց գուլպաները։ Հետո նորից ցատկեց դարավանդին, գլխի վրայով հանեց շապիկն ու կանգնեց գանգանման կոկոսների կողքին, արմավների կանաչ ստվերների խաղի տակ։ Ապա գոտին արձակեց, դուրս սահեց շալվարի ու վարտիքի միջից և, բոլորովին մերկ, հայացքն ուղղեց ցոլցլուն ծովի ու լողափի կողմը։

Տղան բավական մեծ էր՝ տասներկուսն անց, և, կորցնելով մանկական ցմփորությունը, դեռ ձեռք չէր բերել դեռահասի կազմվածքին հատուկ անշնորհքությունը։ Ուսերի թափից ու լայնությունից դատելով, նա կարող էր բռնցքամարտիկ դառնալ, սակայն մեղմ աչքերն ու բերանի ուրվագիծը բարեհոգություն էին վկայում։ Նա թեթևակի թխկացրեց արմավենու բնին և, ի վերջո համակերպվելով կղզու գոյության հետ, լիաթոք ծիծաղեց ու նորից կանգնեց գլխի վրա։ Հետո ճարպկորեն շուռ եկավ, ցած թռավ դարավանդից, և, ծունկի գալով, երկու ձեռքով ավազը քաշեց իր մոտ։ Ապա հետ նստեց ու իր փայլուն, անհանգիստ աչքերը դարձրեց ջրի կողմը։

— Ռա՜լֆ․․․

Գիրուկը դարավանդից ոտքերը զգուշորեն իջեցրեց ու նստեց եզրին։

— Կներես, որ ուշացա, էդ մրգերը․․․

Նա ակնոցը սրբեց ու դրեց իր կլորիկ քթին։ Շրջանակը քթարմատին վարդագույն խորը հետք էր թողել։ Գիրուկը քննական մի հայացք նետեց Ռալֆի ոսկեգույն մարմնին, ապա նայեց սեփական հագուստին և ձեռքը դրեց կրծքի երկար շղթայի ծայրին։

Վերջապես նա շղթան վճռաբար քաշեց ու գլխի վրայով հանեց բաճկոնը։

— Թքած։

Ռալֆն աչքի ծայրով նրան էր նայում, բայց ոչինչ չասաց։

— Երևի պետք է բոլորի անուններն իմանալ,— ասաց գիրուկը,— ու ցուցակ սարքել։ Պետք է ժողով կանչել։

Ռալֆն ակնարկը բանի տեղ չդրեց, և գիրուկը ստիպված եղավ շարունակել։

— Ինձ ինչ էլ ասեն, ոչինչ,— մտերմաբար խոստովանեց նա,— մենակ թե դպրոցի անունը չկպցնեն։

Ռալֆը փոքր-ինչ աշխուժացավ։

— Ինչ անուն։

Գիրուկը հետ նայեց, կռացավ Ռալֆի մոտ ու փսփսաց․

— Դպրոցում ինձ Խոզուկ էին ասում։

Ռալֆը պոռթկաց ու վեր ցատկեց։

— Խո՜-զուկ, Խո՜-զուկ։

— Լավ էլի, Ռալֆ․․․

Խոզուկն անախորժ կանխազգացումով ձեռքերն իրար սեղմեց։

— Ախր ես ասեցի, չէ՞, որ չեմ ուզում․․․

— Խո՜-զուկ, Խո՜-զուկ։

Ռալֆը պար գալով վազեց արևի տակ ու թևերը պարզած հետ եկավ, կործանիչ ինքնաթիռի կերպարանք առած, Խոզուկին գնդակոծելով։

— Զր՜զզզզզ․ դը՛-դը՛-դը՛-դը՛-դը՛․․․

Նա գահավիժեց խոզուկի ոտքերի տակ ու պառկած մնաց ավազների մեջ, շարունակելով հռհռալ․

— Խո՜-զուկ։

Խոզուկը դժկամությամբ Ժպտաց, կամքին հակառակ ուրախանալով, որ առնվազն ճանաչում է գտել։

— Դե լավ, եթե ուրիշներին չես ասելու․․․

Ռալֆն, ավազի մեջ թավալ տալով, քրքջում էր։ Կենտրոնացման ու ցավի արտահայտությունը նորից հայտնվեց Խոզուկի դեմքին։

— Էս րոպեիս կգամ․․․

Նա նորից նետվեց անտառ։ Ռալֆը ոտքի ելավ ու վազեց աջ։

Այնտեղ լողափի սահուն գիծը կտրուկ ընդհատվում էր կոպիտ անկյուններով վարդագույն գրանիտի հսկայական մի սալ անգթորեն հատում էր անտառը, դարավանդն ու ավազը և մխրճվում ջրի մեջ, ստեղծելով մեկ մետրից քիչ բարձր մի հարթակ։ Այն ծածկող հողի նեղ շերտի վրա կոշտ խոտ ու մատաղ արմավենիներ էին աճում։ Հողը չէր հերիքում, որ արմավները մի լավ հասակ առնեն, և, մոտ յոթ մետրի հասնելով, նրանք չորանում ու տապալվում էին ցած, գոյացնելով նստելու համար շատ հարմար բների խաչաձևված մի ցանց։ Դեռևս կանգուն արմավենիների ծածկի վրա ներքևից խաղում էին ծովախորշի ջրի արտացոլված շողքերը։ Ռալֆը, ձեռքերը հենելով, վեր թռավ այդ հարթակի վրա, գնահատեց նրա զովությունն ու ստվերը, մի աչքը փակեց ու վճռեց, որ իր մարմնի ստվերներն իրականում կանաչ են։ Նա մոտեցավ հարթակի եզրին և նայեց ներքև։ Հատակը պարզ երևում էր՝ վճիտ ջուրը նախշված էր արևադարձային ջրիմուռներով ու մարջանով։ Ներքևում դես ու դեն էր անում փոքրիկ փայլփլուն ձկնիկների մի վտառ։ Ռալֆն ակամա բացականչեց, հնչեցնելով բերկրանքի թավ լարերը։

— Առռը հա՜․․․

Հարթակի տակ նոր հրաշքներ կային։ Աստծու արարներից մեկը, որևէ ծովամրրիկ կամ թերևս հենց այն հողմը, որն ուղեկցել էր իրենց անկումը, ծովախորշի ներսում ավազ էր դիզել ու նրանից անջատել երկար ու խորը մի ավազան, որի մի ծայրը փակում էր վարդագույն ժայռը։ Ռալֆը փորձից գիտեր, որ խորության պատրանքը խաբուսիկ է լինում, և նախօրոք հիասթափություն էր ակնկալում։ Բայց կղզին այս անգամ էլ չխաբեց, և այդ անհավատալի ավազանը, որին ալիքներն անկասկած միայն մակընթացության ժամանակ էին հասնում, այնքան խորը դուրս եկավ, որ մի ծայրից նույնիսկ մուգ կանաչ էր։ Ռալֆը մանրամասն ուսումնասիրեց ավազանի ամբողջ երկայնքը և նոր միայն ցատկեց մեջը։ Ջուրը մարմնից տաք էր, Ռալֆն ասես լող տար մի մեծ լոգարանի մեջ։

Խոզուկը նորից հայտնվեց, նստեց ժայռի եզրին և սկսեց նախանձով նայել Ռալֆի կանաչ ու սպիտակ մարմնին։

— Այ թե լող ես տալիս, հա՜։

— Խո՜-զուկ։

Խոզուկը հանեց կոշիկներն ու գուլպաները, խնամքով դրանք դարսեց ժայռին և ոտքի բութ մատով փորձեց ջուրը։

— Տաք է։

— Բա դու ի՞նչ էիր կարծում։

— Ես բան չէի կարծում։ Մորքուրս․․․

— Զզվեցրիր քո մորքուրով։

Ռալֆը սուզվեց ջրի տակ և աչքերը բացեց՝ ավազանը խորշից անջատող թումբն ասես լեռնաշղթա լիներ։ Նա քիթը փակեց ու շուռ եկավ՝ ոսկեգույն լույսի շողերը բեկվեցին ու պար եկան դեմքին։ Խոզուկը վճռական տեսքով սկսեց հանել իր կարճ տաբատը։ Շուտով արդեն նրա գունատ ու թմբլիկ մարմինը բոլորովին մերկ էր։ Նա ոտքերի ծայրի վրա իջավ ավազոտ կողմն ի վար և մինչև վիզը պպզեց ջրի մեջ, հպարտորեն ժպտալով Ռալֆի կողմը։

— Ի՞նչ, չես լողանալո՞ւ։

Խոզուկը գլուխը թափ տվեց։

— Ես լողալ չգիտեմ։ Չեն թողնում, թե չէ շնչարգելությունս․․․

— Զզվցրիր քո շնագելությամբ։

Խոզուկը խոնարհաբար ձայն չհանեց։

— Բայց դու համա թե լողալ գիտես, հա՜։

Ռալֆը մեջքի վրա լողաց դեպի ափը, բերանը ջուր հավաքեց և բարակ շիթով դուրս փչեց։ Հետո գլուխը բարձրացրեց և ասաց։

— Ես հինգ տարեկանից լողալ գիտեմ, հայրս սովորեցրեց։ Ինքը ռազմական նավապետ է, հենց որ ազատվի, կգա մեզ փրկելու։ Քո հե՞րն ինչ է։

Խոզուկն իսկույն կարմրեց։

— Իմ հայրը մեռել է։— Արագ ասաց նա։— Իսկ մայրս․․․

Նա ակնոցը հանեց և սկսեց փնտրել, թե ինչով սրբի։

— Ես մորքուրիս հետ եմ ապրում։ Ինքը քաղցրավենիքի խանութ ունի, գիտե՞ս, ինչքան էի ուտում՝ ինչքան քեֆս ուզեր․․․ Իսկ քո հայրը մեզ ե՞րբ կփրկի։

— Հենց որ կարողանա։

Խոզուկը ջրից դուրս եկավ, և, կաթկթալով, սկսեց գուլպայով սրբել ակնոցը։ Առավոտյան տապի միջով նրանց հասնող միակ ձայնն այժմ խութերին փշրվող հորձանքի երկար, ընդհատվող մռնչոցն էր։

— Իսկ ի՞նչ կիմանա, որ մենք էստեղ ենք։

Ռալֆը ջրի մեջ թմրում էր։ Քունը պարուրում էր նրան, ծովախորշի փայլը շղարշել էր ջանացող գայթակղիչ տեսիլքների պես։

«Որովհետև» մտածում էր Ռալֆը՝ «Որովհետև կիմանա»։ Խութերից հասնող մռլտոցը հետզհետե հեռանում էր։

— Օդայականում կասեն։

Խոզուկը գլուխը տարուբերեց, փայլփլող ակնոցը դրեց քթին և ներքև նայեց Ռալֆի կողմը։

— Ոչ ոք էլ չի ասի։ Դու օդաչուին չլսեցի՞ր, չլսեցի՞ր ատոմային ռումբի մասին ինչ ասեց։ Բոլորը մեռել են։

Ռալֆը ջրից դուրս եկավ, կանգնեց Խոզուկի դիմաց ու սկսեց միտք անել այդ անսովոր պրոբլեմի մասին։

Խոզուկը պոկ չէր գալիս։

— Էս կղզի է, չէ՞։

— Ես էն ժայռը բարձրացել եմ,— դանդաղ ասաց Ռալֆը,— ոնց որ թե կղզի է։

— Բոլորը մեռել են։— Ասաց Խոզուկը։— Էս էլ կղզի է։ Ոչ ոք չգիտի, որ մենք կորել ենք։ Ոչ քո հայրը, ոչ էլ ուրիշ որևէ մեկը։

Նրա շուրթերը դողացին, ակնոցը մշուշվեց։

— Մենք էստեղ կմնանք մինչև չմեռնենք։

Այդ խոսքերից տապն ավելի սաստկացավ ու անտանելի ծանրությամբ լցվեց, իսկ ծովախորշի փայլը սկսեց կուրացնել։

— Գնամ,— մրմնջաց Ռալֆը,— հրեն, շորերս։

Դաժան արևին դիմանալով, նա վազեց-անցավ գրանիտե հարթակով և հավաքեց իր ցիրուցան հագուստը։ Գորշ շապիկը նորից հագնելը զարմանալիորեն հաճելի էր։ Ապա կրկին մագլցեց հարթակն ու ստվերի տակ նստեց մի հարմար բնի վրա։ Խոզուկը, իր ամբողջ ունեցվածքը թևի տակ ծալած, նույնպես վեր բարձրացավ։ Նա զգուշորեն նստեց ծովախորշին նայող փոքր ժայռաբեկորի կողքին տապալված բներից մեկին։ Ջրի խճճված շողքերը սկսեցին խաղալ նրա դեմքին։

Քիչ անց նա խոսեց։

— Մենք անպայման պիտի մյուսներին գտնենք։ Պիտի մի բան անենք։

Ռալֆը չպատասխանեց։ Ահա մարջանի մի կղզի։ Արևից պատսպարված, անտեսելով Խոզուկի մռայլ գուշակությունները, նա քաղցր երազում էր։

Խոզուկը հանգիստ չէր թողնում։

— Ի՞նչ գիտես, թե մենք քանի հոգի ենք։

Ռալֆը մոտեցավ ու կանգնեց Խոզուկի կողքին։

— Չգիտեմ։

Տեղ-տեղ զեփյուռը կնճռոտում էր շոգի մուժի տակ ձգված ջրի հայելին, արմավների սաղարթները սկսում էին խշխշալ, ու լույսի աղոտ բծերը սահում էին նրանց մարմնով կամ պայծառ թիթեռնիկների պես թպրտում ստվերում։

Խոզուկը նայեց Ռալֆին, նրա դեմքի ստվերները շրջվել էին՝ վերևից կանաչ էին, ներքևում, ջրի արտացուումից՝ լուսավոր։ Արևի շողքը խճճվել էր մազերի մեջ։

— Մենք պետք է մի բան անենք։

Ռալֆը նայում էր նրան, բայց չէր տեսնում։ Վերջապես իր երազած, բայց երբեք լիովին չիրականացած, վայրը հանկարծ մարմնավորվում էր, կյանք առնում։ Ռալֆը գոհունակությամբ ժպտաց։ Խոզուկը, ընկալելով դա որպես խրախուսանք, հաճույքից ծիծաղեց։

— Եթե սա իսկապես կղզի է․․․

— Է՞ս ինչ էր։

Ռալֆն այլևս չէր ծիծաղում և մատը տնկել էր ջրի կողմը։ Փարթամ ջրիմուռների գրկում կաթնագույն մի բան էր ընկած։

— Քար կլինի։

— Չէ՝ խեցի։

Խոզուկը հանկարծ խանդավառվեց։

— Ճիշտ որ, խեցի է։ Ես մեկի տանը դրանից տեսել եմ, բայց նա դրան փող էր ասում։ Հենց որ փչում էր, մայրը դուրս էր գալիս։ Գիտե՞ս, ինչ թանկանոց բան է․․․

Ռալֆի կողքին արմավի մի ծիլ թեքվել էր ջրի վրա։ Սակավ հողը հազիվ էր դիմանում նրա քաշին, ու այն վաղ թե ուշ պիտի ընկներ։ Ռալֆն այդ ծիլը դուրս քաշեց ու մտցրեց ջուրը, ցիրուցան անելով պսպղուն ձկնիկներին։ Խոզուկը վտանգավոր կերպով թեքվեց ցած։

— Կամաց, կջարդես։

— Ձենդ կտրի։

Ռալֆը ցրված էր։ Խեցին սիրուն էր ու հետաքրքիր՝ լավ խաղալիք, բայց գերող անուրջները դեռևս զատում էին նրան Խոզուկից, որն այդ պարագայում պարզապես ավելորդ էր։ Արմավի ծիլը ճկվեց և խեցին հրեց ջրիմուռների մեջ։ Մի ձեռքը որպես հենարան գործածելով, Ռալֆը մյուսով սեղմեց լծակը և կաթկթող խեցին վեր բարձրացրեց այնպես, որ Խոզուկն այն բռնի։

Այժմ, երբ խեցին կարելի էր ձեռք տալ, Ռալֆը նույնպես ոգևորվեց։ Խոզուկը նորից բլբլում էր։

— ․․․ անունը Փող էր։ Էնքան թանկ, չես պատկերացնում։ Եթե ուզենայիր մի տեղից առնել, ամպի չափ փող պիտի տայիր, լիքը․․․ Ինքը դրան պատից էր կախում, իսկ մորքուրս․․․

Ռալֆը խոզուկից խեցին վերցրեց, և նրա ձեռքին մի քանի կաթիլ ջուր ծորաց։ Խեցին կաթնագույն էր, տեղ-տեղ բաց վարդագույնի խփող։ Փոքրիկ անցքով սուր գագաթից մինչև վարդագույն շուրթերի գեղեցիկ բացվածքն ընկած տասնութ մատնաչափը թեթևակի ոլորվող, նրբին զարդանախշերով դաջված մակերես էր։ Ռալֆը զգուշությամբ թափ տվեց խեցու երկար փողի մեջ կուտակված ավազը։

— ․․․ կովի բառաչի պես էր ստացվում։ Հետո ինքը սպիտակ քարեր էլ ուներ, ու վանդակի մեջ թառած կանաչ թութակ։ Բայց դե սպիտակ քարը ոնց էլ փչես, բան դուրս չի գա, էնպես որ նա ասում էր, թե․․․

Խոզուկը լռեց, որ շունչ քաշի և շոյեց Ռալֆի բռնած փայլուն խեցին։

— Ռալֆ։

Ռալֆը վեր նայեց։

— Մենք սրանով կարող ենք բոլորին կանչել ու ժողով անել։ Սրա ձայնը որ լսեն, բոլորը կգան։

Նա պայծառացած դեմքով նայում էր Ռալֆին։

— Դու հենց էդ էիր ուզում, չէ՞, դրա համար ես խեցին հանել, չէ՞։

Ռալֆն իր խարտյաշ մազերը ճակատից հետ գցեց։

— Ասում ես քո ընկերն էս բանը ոնց էր փչո՞ւմ։

— Կարծես մի տեսակ թքելուց լիներ։— Ասաց Խոզուկը։— Մորքուրս չէր թողնում փչեմ իմ շնչարգելության պատճառով։ Էդ տղան ասում էր, պետք է այ էստեղից փչել։— Խոզուկը ձեռքը դրեց իր գիրուկ փորին։— Մի հատ փորձի էլի, Ռալֆ, բոլորին կկանչես։

Ռալֆը խեցու բարակ ծայրը կասկածանքով դրեց բերանին և փչեց։ Մյուս կողմից խշշոց դուրս եկավ։ Ռալֆն աղաջուրը բերանից սրբեց և նորից փորձեց, բայց ապարդյուն։

— Նա մի տեսակ թքում էր։

Ռալֆը շուրթերը ցցեց ու օդի շիթը հրեց խեցու մեջ, որը հանկարծ տռտռաց։ Դա այնպիսի մի հրճվանք պատճառեց տղաներին, որ Ռալֆը, հռհռոցի նոպաների միջև, մի քանի րոպե շարունակ խեցուց նույն ձայներն էր հանում։

— Նա ա՛յ էստեղից էր փչում։

Ռալֆը վերջապես հասկացավ և օդն ամբողջ ուժով մղեց ստոծանուց վեր։ Խեցին իսկույն արձագանքեց։ Խորը և զիլ մի ձայն թնդաց արմավների տակ․ տարածվեց անտառի ծակուծուկերով և արձագանքվեց սարի վարդագույն գրանիտից։ Ծառերի կատարներից պոկվեցին թռչունների խառնիխուռն երամները, ինչ-որ գազանիկներ ծղրտացին ու ցաքուցրիվ եղան ներքևում։

Ռալֆը խեցին բերանից պոկեց։

— Շշմելո՜ւյա․․․

Նրա սովորական ձայնը խեցու զիլ հնչյունից հետո շշուկ էր թվում։ Նա խեցին նորից հպեց բերանին, և, խորը շունչ քաշելով, փչեց։ Ձայնը նորից թնդաց, Ռալֆն էլի ուժ տվեց, և ձայնը, անակնկալ մի ությակ վեր ցատկելով, վերածվեց նախկինից ավելի ծակող անտանելի մի մռնչյունի։ Խոզուկը, ակնոցը փայլատակելով, գոհ դեմքով ինչ-որ բան էր գոռում։ Թռչունները աղաղակում էին, մանր-մունր գազանները՝ փախչում։ Ռալֆի շունչը սպառվեց՝ ձայնը մի ությակ ընկավ, վերածվեց թավ գռմռոցի, օդի խշշյունի, և վերջապես, մարեց։

Խեցին լուռ էր՝ փայլուն մի ժանիք, Ռալֆի դեմքը լարումից կարմրել էր, օդը լցված էր թռչունների աղաղակով և զրնգուն արձագանքով։

— Գրազ գամ՝ որտեղ ասես չի լսվում։

Ռալֆը շունչը տեղը բերեց և մի քանի կարճ կանչ արձակեց։

Հանկարծ Խոզուկը գոռաց․

— Հրեն մեկը։

Լողափի արմավենիների միջև, մոտ երեսուն մետրի վրա, հայտնվեց մի երեխա։ Մոտ վեց տարեկան մի տղա էր, ամրակազմ ու շեկլիկ, պատառոտված հագուստով և մրգերով լղոզված դեմքով։ Նրա շալվարն անհայտ նպատակով ցած էր իջեցված և միայն կիսով չափ վեր քաշած։ Նա ցած թռավ արմավների դարավանդից, շալվարը վերջնականապես ընկավ, և տղան նրա միջից դուրս եկավ ու դիմեց դեպի հարթակը։ Խոզուկն օգնեց, որ նա բարձրանա, իսկ Ռալֆը շարունակում էր փչել, մինչև որ անտառից մանկական ձայներ լսվեցին։ Փոքրիկ տղան պպզեց Ռալֆի դիմաց և ներքևից վերև սկսեց նրան ուսումնասիրել։ Համոզվելով, որ ինչ-որ նպատակասլաց գործողություն է կատարվում, նա գոհունակությամբ իր, միակ մաքուր մնացած, բութ մատը դրեց բերանը։

Խոզուկը կռացավ նրա մոտ։

— Անունդ ո՞նց է։

— Ջոնի։

Խոզուկն ինքն իրեն մրթմրթաց այդ անունը, հետո այն բարձրաձայն գոռաց Ռալֆին, որին դա բոլորովին չհետաքրրքրեց, քանի որ նա շարունակում էր փչել իր խեցին։ Նրա դեմքը շառագունել էր այդ ապշեցուցիչ ձայնը հանելու վայրի հաճույքից, շապիկը թրթռում էր սրտի զարկերից։ Անտառից լսվող գոռում-գոչյունը գնալով մոտենում էր։

Լողափը կենդանացավ։ Շոգի թրթռուն շղարշը հեռվում բազմաթիվ երեխաների էր թաքցնում, որոնք շիկացած ավազի միջով ճանապարհ էին փնտրում դեպի հարթակը։ Երեք փոքր տղա, Ջոնիից ոչ շատ մեծ, հանկարծ, հայտնվեցին շատ մոտիկից՝ նրանք անտառում միրգ էին խժռում։ Խոզուկից քիչ փոքր, սևուկ մի տղա դուրս եկավ կողքի թփուտներից, բարձրացավ հարթակը և բոլորին զվարթ ժպտաց։ Գնալով ավելի ու ավելի շատ երեխաներ էին հայտնվում։ Ջոնիի անմեղ օրինակին հետևելով, նրանք նստում էին արմավների տապալված բներին և սպասում։ Ռալֆը շարունակում էր խեցիով կարճ ու հատու կանչեր արձակել։ Խոզուկը բոլորին շրջանցում էր, հարցնում ամեն մեկի անունը, և, հոնքերը կիտելով, փորձում մտապահել։ Երեխաները պարզամտորեն ենթարկվում էին նրան, ինչպես մինչ այդ ենթարկվում էին բարձրախոսով մարդուն։ Ոմանք մերկ էին, հագուստները ձեռքներին, ոմանք՝ քիչ թե շատ հագնված, դպրոցական համազգեստներով, գորշ, կապույտ, դարչնագույն բաճկոնիկներով կամ բրդյա սվիթրերով։ Ոմանք կրծքանշաններ ունեին, նույնիսկ՝ նշանաբաններ, հատուկ գունավոր շերտեր գուլպաների կամ շապիկների վրա։ Կանաչ ստվերը ծածկում էր ծառաբների վրա խմբված գլուխները՝ դարչնագույն, շեկլիկ, սևուկ, շագանակագույն, գորշ, գլուխները շշնջում էին, փսփսում, մեծ-մեծ աչքերով նայում Ռալֆին ու ենթադրություններ անում։ Ինչ-որ բան էր կատարվում։

Մենակ կամ զույգ-զույգ լողափից եկող երեխաները տեսանելի էին դառնում, երբ, մոտենալով, հայտնվում էին շիկացած տապի շղարշից այս կողմ։ Այստեղ աչքը սկզբից նկատում էր ավազի վրա թրթռացող սև չղջիկանման կերպարը, և հետո միայն նշմարում նրա վրայի մարմինը։ Չղջիկը երեխայի ստվերն էր, որը, ուղղաձիգ կախված արևից սմքելով, վերածվում էր ոտքերի միջև ընկած կարկատանի։ Խեցին փչելով, Ռալֆը նկատեց թպրտացող սև բծերի վրայով հարթակին մոտեցող վերջին զույգին։ Կլորագլուխ երկու տղա, խծուծի պես մազերով, իրենց ցած գցեցին Ռալֆի ոտքերի տակ և մնացին պառկած, շնիկների պես շնչակտուր ժպտալով։ Երկվորյակներ էին, իրար այնքան նման, որ այդ զվարճալի կրկնությանը պարզապես հավատալ չէր լինում։ Նրանք միասին շնչում էին, միասին ժպտում, նրանք պինդ էին և կենսունակ։ Ռալֆին դարձրած նրանց շուրթերը խոնավ էին, երկուսի դեմքին ասես բավականաչափ մաշկ հատկացված չլիներ, որից նրանց ուրվագծերր կորցնում էին իրենց հստակությունը, իսկ բերանները բաց էին մնում։ Խոզուկն իր փայլուն ակնոցով կռացել էր նրանց վրա, նրա ձայնը լսվում էր խեցու կանչի ընդմիջումներում։

— Սամ, Էրիք, Սամ, Էրիք։

Շուտով նա շփոթվեց, ու երկվորյակները, համընդհանուր ծիծաղի տակ, սկսեցին գլուխները տարուբերել և իրար ցույց տալ։

Վերջապես Ռալֆը դադարեց փչել և, խեցին մի ձեռքում բռնած, նստեց, գլուխն իջացնելով ծնկներին։ Արձագանքի հետ մարեց նաև ծիծաղը։ Լռություն տիրեց։

Լողափի ադամանդյա մշուշում ինչ-որ արարած էր շարժվում։ Առաջինը Ռալֆն էր դրան նկատել, բայց նրա լարված հայացքն ամենքին ստիպել էր նայել այդ կողմը։ Շուտով այդ արարածը շոգի մուժից դուրս եկավ և բոլորը տեսան, որ նրա մուգ գույնը ոչ այնքան ստվերի արդյունքն էր, որքան հագուստի։ Դա տղաների մի խումբ էր, որոնք քիչ թե շատ կանոնավոր քայլում էին երկու զուգահեռ շարք կազմած։ Նրանց հագուստն արտառոց էր՝ շապիկները, տաբատներն ու մնացած շորերը նրանք պահում էին ձեռքում, ամեն մեկի գլխին արծաթե նշանով քառակուսի սև գլխարկ կար։ Նրանք ոտքից գլուխ փաթաթված էին ձախ կրծքին երկար արծաթե խաչ ունեցող սև թիկնոցներով, որոնք պսակված էին փարթամ օձիքներով։ Արևադարձային տապը, վայրէջքը, սննդի հոգսերը, վերջապես, շիկացած լողափով այդ երկար, քրտնխաշ անցումը նրանց դեմքերին նոր լվացած սալորի մուգ փայլ էին տվել։ Սրանց առաջնորդող տղան նույն համազգեստն ուներ, միայն թե նրա գլխարկի նշանը ոսկեգույն էր։ Հարթակին մոտ երեք մետր չհասած, նա խմբին հրամայեց կանգնել շնչահեղձ և քրտնած, նրանք օրորվելով կանգնեցին անխնա արևի տակ։ Թիկնոցի փեշերը թռցնելով, առաջնորդը ցատկեց հարթակի վրա և կկոցած աչքերը հառեց համարյա անթափանց մթին։

— Ո՞ւր է շեփորով մարդը։

Տեսնելով, որ արևը նրան կուրացրել է, Ռալֆը պատասխանեց․

— Ոչ մի շեփորով մարդ չկա։ Ես եմ։

Տղան մոտեցավ և հայացքը վերևից սևեռեց Ռալֆին, դեմքը դժգոհ ծամածռելով։ Կաթնագույն խեցին ծնկներին դրած խարտյաշ տղայի տեսքը նրա վրա տպավորություն չգործեց։ Սև թիկնոցը շրջելով, նա կտրուկ շուռ եկավ։

— Ուրեմն, նա՞վ էլ չկա։

Երկար թիկնոցի տակ նա նիհար էր, ոսկրոտ և բարձրահասակ, սև գլխարկի տակից դուրս էին պրծնում շիկավուն մազերը։ Պեպենոտ դեմքը կնճռոտված էր ու տգեղ, բայց հիմար չէր։ Նրա կապույտ աչքերը հիասթափությամբ էին լցված, որը պատրաստ էր ցասումով բռնկվել։

— Ուրեմն էստեղ մեծերից մարդ չկա՞։

Ռալֆը դիմեց նրա մեջքին։

— Չէ, բայց մենք ժողով ենք անում։ Եկեք միացեք։

Թիկնոցավոր տղաները շարքը խախտեցին։ Բարձրահասակը գոռաց։

— Երգչախո՜ւմբ, զգա՜ստ։

Հոգնած ենթարկվելով, երգչախմբի տղաները նորից խցկվեցին արևի տակ օրորվող շարքերը։ Ոմանք, այնուամենայնիվ, բողոքի թույլ նշաններ ցուցաբերեցին։

— Ախր, Մերիդյու, լսի, չի լինի՞ մենք․․․

Նրանցից մեկը երեսնիվայր ընկավ ավազի վրա, և շարքը ցրվեց։ Ուշաթափվածին բարձրացրին և պառկեցրին հարթակի վրա։ Մերիդյուն փորձեց սևերես չմնալ։

— Դե լավ, կարող եք նստել։ Հանգիստ թողեք դրան։

— Բայց ախր, Մերիդյու․․․

— Ամեն անգամ սուտմեռուկ է անում՝ նույնը չարե՞ց Ջիբրալթարում, հետո Ադիս-Աբեբայում, իսկ առավոտյան ժամերգության ժամանակ գլորվում էր ուղիղ խմբավարի գիրկը։

Վերջին դիտողությունից երգչախմբի անդամները, որոնք, սև թռչունների պես ծառաբներին թառած, հետաքրքրությամբ նայում էին Ռալֆին, սկսեցին քրքջալ։ Խոզուկն էլ անուններ չէր հարցնում՝ նրան խեղճացրել էր համազգեստների առաջացրած հեղինակությունը և Մերիդյուի վճռական ձայնը։ Խոզուկը մտել էր Ռալֆի հետևը և զբաղված էր իր ակնոցով։

Մերիդյուն շուռ եկավ Ռալֆի կողմը։

— Ասում ես, Ուրեմն, մեծեր չկա՞ն։

— Չէ։

Մերիդյուն նույնպես նստեց և նայեց շուրջը։

— Էդպես է, մեր գլխի ճարն ինքներս պիտի տեսնենք։ Ռալֆի հետևում իրեն ապահով զգալով, Խոզուկը երկչոտ ձայն բարձրացրեց։

— Դրա համար էլ Ռալֆը ժողով կանչեց։ Որ տեսնենք ինչ ենք անելու։ Մենք արդեն սկսել ենք անունները հավաքել, էս մեկը Ջոնին է, մյուս երկուսը երկվորյակներ են՝ Սամն ու Էրիքը, ո՞րըդ էիք Էրիքը․․․ չէ, դու Սամն ես։

— Սամը ես եմ․․․

— Ես էլ Էրիքն եմ։

— Առանց անունների յոլա չենք գնա։— Ասաց Ռալֆը։— Ես Ռալֆն եմ։

— Մենք արդեն լիքը անուններ գիտենք։— Ասաց Խոզուկը։— Հենց նոր հավաքեցինք։

— Փոքրական անուններ են,— ասաց Մերիդյուն,— ես ինչի՞ պիտի Ջաք լինեմ, ես Մերիդյուն եմ։

Ռալֆը կտրուկ շուռ եկավ նրա կողմը։ Դա իր գործն իմացող մարդու ձայն էր։

— Հետո էն մյուս տղան, ո՞նց էր, մոռացա․․․

— Շատ ես բլբլում, Հաստաքամակ։— Ասաց Ջաք Մերիդյուն։— Ձենդ կտրի։

Բոլորը ծիծաղեցին։

— Ինքը Հաստաքամակ չի։— Գոռաց Ռալֆը։— Նրա ճիշտ անունը Խոզուկ է։

— Խոզո՜ւկ։

— Խո՜-զուկ։

— Համա թե խոզն ես, հա՜։

Շուրջբոլորը փոթորկում էր ծիծաղը, նույնիսկ ամենափոքր մանուկները միացել էին ընդհանուր հռհռոցին։ Ծիծաղը մի պահ միավորել էր ամենքին, Խոզուկին դուրս թողնելով այդ սերտ հանրությունից։ Նա շիկնեց, և, գլուխը կախ, սկսեց նորից մաքրել ակնոցը։

Վերջապես ծիծաղը մարեց, և վերսկսվեց անվանակոչությունը։ Ջաքից հետո երգչախմբի ամենախոշոր տղան լայնաթիկունք և անդադար քմծիծաղող Մորիսն էր։ Կար նաև մի թուլակազմ, սուսուփուս տղա, որին ոչ ոք չէր ճանաչում և որը, ասես մի գաղտնիք թաքցնելով, բոլորից խուսափում էր։ Նա մրթմրթաց, որ իր անունը Ռոջըր է, բայց ուրիշ ոչինչ չասաց։ Բիլ, Ռոբերտ, Հարըլդ, Հենրի․․․ Ուշաթափված տղան հենվեց արմավենու բնին և գունատ ժպտաց Ռալֆի կողմը, ասելով, որ իր անունը Սայմոն է։

Ջաքը խոսեց։

— Պետք է որոշենք, թե մեզ ոնց են փրկելու։

Ժխոր առաջացավ։ Մանուկներից մեկը, Հենրի անունով, ասաց, որ ուզում է տուն գնալ։

— Սուս կացեք։— Ցրված ասաց Ռալֆը և խեցին վեր բարձրացրեց։— Մի բան որոշելու համար նախ և առաջ պետք է առաջնորդ ունենալ։

— Առաջնո՜րդ, առաջնո՜րդ։

— Ես կլինեմ առաջնորդը,— պարզուշիտակ ամբարտավանությամբ ասաց Ջաքը,— քանի որ ես ավագն եմ եղել ու շարականների սկսողը, ու հետո ես կարող եմ դո դիեզ երգել։

Նորից ժխոր ծագեց։

— Դե, ուրեմն,— ասաց Ջաքը,— ես․․․

Նրա խոսքը կիսատ մնաց։ Խորհրդավոր տղան՝ Ռոջըրը, վերջապես, տեղից շարժվեց և առաջարկեց։

— Եկեք ընտրություն անենք։

— Ճիշտ որ․․․

— Առաջնորդ ընտրենք։

— Քվեարկություն սարքենք։

Քվեարկություն անցկացնելու միտքը համարյա նույնքան գրավիչ մի խաղալիք էր, որքան խեցին։ Ջաքը փորձում էր առարկել, բայց առաջնորդ ունենալու անորոշ մղումն այժմ փոխարինվել էր մասնավորապես Ռալֆին ընտրելու խանդավառությամբ։ Տղաներից ոչ մեկն ընդունակ չէր հաշիվ տալ իր այդ ցանկության համար՝ եղածներից մտածելու կարողություն, անշուշտ, Խոզուկն էր ցուցաբերել, իսկ ինչ վերաբերում է առաջնորդելու ջիղին, ապա ակնհայտ թեկնածուն Ջաքն էր։ Բայց Ռալֆին առանձնացնում էր այն յուրովի անվրդովությունը, որով նա նստած էր ծառի բնին և, ապա, նրա չափը, գրավիչ արտաքինը և, ամենաանբացատրելին, բայց և ամենաազդեցիկը՝ խեցին։ Նա, ով արձակել էր այդ կանչը և հետո, հարթակին նստած, այդ սիրուն բանը ծնկին, ամենքին սպասել, անկասկած, պիտի որ հատուկ մեկը լիներ։

— Խեցին բռնողին ընտրենք։

— Ռալֆին, Ռալֆին։

— Թող այդ փողը փչողն առաջնորդ լինի։

Ռալֆը ձեռքը բարձրացրեց, որ բոլորը լռեն։

— Շատ լավ։ Ո՞վ է ուզում առաջնորդը Ջաքը լինի։

Երգչախումբը խոժոռ հնազանդությամբ բարձրացրեց ձեռքերը։

— Ո՞վ է ինձ ուզում։

Բացի Խոզուկից, երգչախմբից դուրս բոլորը բարձրացրին իրենց ձեռքերը։ Քիչ անց Խոզուկն էլ, բրդբրդալով, ձեռքը բարձրացրեց։

Ռալֆը հաշվեց։

— Ուրեմն, առաջնորդը ես եմ։

Տղաները ծափահարեցին։ Ծափահարեց նույնիսկ երգչախումբը, և Ջաքի պեպեններն անհետացան՝ արյունը տվել էր գլուխը։ Նա վեր ցատկեց, բայց հետո միտքը փոխեց և նստեց տեղը, մինչ օդը ծափահարությունից թնդում էր։ Ռալֆը նրան նայեց ինչ-որ բանով մխիթարելու ցանկությամբ։

— Երգչախումբն, անշուշտ, քեզ է պատկանում։

— Նրանք կարող են բանակը լինել։

— Կամ որսորդները․․․

— Չէ, ավելի լավ է․․․

Ջաքի դեմքը նորմալ գույն ստացավ։ Ռալֆը նորից ձեռքով արեց, լռություն պահանջելով։

— Երգչախմբի պատասխանատուն Ջաքը կլինի։ Նրանք կարող են․․․ Ի՞նչ եք ուզում, որ լինեն։

— Որսորդներ։

Ջաքն ու Ռալֆը երկչոտ հավանությամբ նայեցին իրար։ Մյուսները սկսեցին աշխուժորեն զրուցել։

Ջաքը ոտքի ելավ։

— Դե լավ։ Երգչախումբ, թիկնոցները հանել։

Տղաները, ասես իրենց դասից բաց թողած լինեին, վեր ցատկեցին, սկսեցին խոսել, սև թիկնոցները դիզեցին խոտին։ Ջաքն իրենը Ռալֆի կողքին փռեց խոտին։ Նրա կարճլիկ գորշ քրտնաթաթախ տաբատը մարմնին էր կպած։ Ռալֆը հիացմունքով նայեց դրան, Ջաքը նրա հայացքը տեսավ և բացատրեց․

— Ես էն սարն էի բարձրանում, որ տեսնեմ ինչ կա չկա, բայց քո խեցին խանգարեց։

Ռալֆը ժպտաց և խեցին վեր բարձրացրեց, որ բռլորը լռեն։

— Բոլորդ ինձ լսեք։ Ինձ ժամանակ է պետք, որ ամեն ինչ որոշեմ, միանգամից ոչ մի բան դուրս չի գա։ Եթե սա կղզի չի, մեզ կարող է միանգամից փրկեն։ Ուրեմն, առաջին հերթին պիտի պարզենք կղզու հարցը։ Բոլորդ կսպասեք էստեղ ու ոչ մի տեղ չեք գնա։ Մենք երեքով, ավելի շատ չի լինի, թե չէ իրար կխառնվենք ու կկորչենք, երեքով կգնանք արշավի ու ամեն ինչ կիմանանք։ Ես կվերցնեմ Ջաքին ու․․․

Նա աչքի անցկացրեց անհամբեր դեմքերի շրջանը։ Ցանկացողների պակաս չկար։

— Ու Սայմոնին։

Սայմոնի կողքի տղաները քրքջացին, և նա վեր կացավ, ինքն էլ թեթևակի ժպտալով։ Այժմ, երբ նրա գունատությունն անցել էր, նա մի ոսկրոտ, կարճլիկ և աշխույժ տղա էր, ուղիղ ու սև, կոշտ մազերի խուրձի տակից նայող հայացքով։

Նա գլխով արեց Ռալֆին։

— Ես ձեզ հետ կգամ։

— Իսկ ե՜ս․․․

Ջաքն իր գոտկատեղից բավական մեծ որսորդական մի դանակ հանեց և մխրճեց ծառը։ Երեխաներով ղժվժոց անցավ։

Խոզուկն իրար խառնվեց։

— Ես էլ եմ գալու։

Ռալֆը դարձավ նրա կողմը։

— Էս գործում մենք առանց քեզ էլ յոլա կգնանք։

— Մեկ է, թող ես էլ գամ։

— Դու մեզ հեչ պետք չես։— Կտրուկ ասաց Ջաքը։— Երեքը լրիվ հերիք է։

Խոզուկի ակնոցը փայլատակեց։

— Ինքը որ փողը գտավ, ես հետն էի, ես նրա հետ էի, երբ դեռ ոչ ոք չկար։

Ջաքն ու մնացածները նրան ուշադրություն չէին դարձնում։ Բոլորը ցրվեցին։ Ռալֆը, Ջաքը և Սայմոնը ցած թռան հարթակից ու լողավազանի կողքով առաջ գնացին։ Խոզուկը ճարահատյալ ընկավ նրանց հետևից։

— Եթե Սայմոնին մեջտեղ գցենք,— առաջարկեց Ռալֆը,— կարող ենք նրա գլխի վրայով խոսել։

Նրանք սկսեցին համաչափ քայլել։ Դա նշանակում էր, որ Սայմոնը, ետ չընկնելու համար, ստիպված է մեկընդմեջ քայլերը կրկնապատկել։ Վերջապես Ռալֆը չդիմացավ և հետ նայեց Խոզուկին։

— Լսի․․․

Ջաքն ու Սայմոնը, իբր ոչինչ չնկատելով, շարունակում էին քայլել։

— Դու մեզ հետ չես կարող գալ։

Խոզուկի ակնոցը նորից մշուշվեց՝ այս անգամ նվաստացումից։

— Դու նրանց ասեցիր, նույնիսկ իմ խնդրելուց հետո։

Նրա դեմքը կարմրեց, շուրթերը դողում էին։

— Նույնիսկ երբ ես զգուշացրի, որ չեմ ուզում․․․

— Ի՞նչ ես ասում, չեմ հասկանում։

— Ինձ Խոզուկ կանչելու մասին։ Ես ասացի, որ դեմ չեմ, եթե ինձ չվառես։ Ես քեզ զգուշացրեցի, իսկ դու տեղնուտեղը ծախեցիր․․․

Լռություն տիրեց։ Ռալֆը սկսեց հասկանալ, թե Խոզուկը որքան է վիրավորված ու ճնշված։ Նա տատանվում էր ներողություն խնդրելու և էլ առավել վիրավորելու հնարավորությունների միջև։

— Ավելի լավ է Խոզուկ ասեն, քան թե Հաստաքամակ,— առաջնորդին վայել շիտակությամբ վերջապես ասաց նա։— Ամեն դեպքում ափսոս, իհարկե, որ դու էդքան վատ ես զգում։ Դե հիմա գնա ու անունները հավաքի։ Էդ է քո գործը։ Ստեսթյուն։

Նա շուռ եկավ և վազեց մյուս երկուսին հասնելու։ Խոզուկը մնաց կանգնած։ Վրդովմունքը հետզհետե նրա դեմքից անհետացավ, և նա վերադարձավ հարթակ։

Երեք տղաներն ավազով առույգ առաջ էին շարժվում ։

Տեղատվությունն ազատել էր ջրիմուռներով պատված լողափի նեղ մի շերտ, որը համարյա ճանապարհի պես կոշտ էր։ Տղաները համակված էին յուրովի հմայքով, որը տարածվում էր նաև շրջապատի վրա և երջանիկ մի զգացում էր հաղորդում իրենց։ Նրանք անընդհատ իրար էին նայում, աշխուժորեն զրուցում, ծիծաղում, իրար չէին լսում։ Օդը ջինջ էր ու պայծառ։ Ռալֆը, որը պարտավորված էր զգում այդ ամենը թարգմանել բացատրելի մի լեզվի, հանկարծ գլխի վրա կանգնեց ու ցած թռավ։ Երբ նրանք կուշտ ծիծաղեցին, Սայմոնը երկչոտ շոյեց նրա թևը և բոլորը նորից փռթկացին։

— Դե լավ, գնացինք։— Վերջապես ասաց Ջաքը։— Հետախո՞ւյզ ենք, թե՞ չէ։

— Մենք կհասնենք կղզու ծայրին,— ասաց Ռալֆը,— ու կնայենք, թե մյուս կողմն ինչ կա։

— Եթե, իհարկե, էս կղզի լինի։

Իրիկնադեմին տեսիլքները կամաց-կամաց ցրվում էին։ Նրանք գտան կղզու ծայրը, որն ուրվագծվում էր միանգամայն հստակ՝ առանց դյութանքի կամ խաբեության։ Նույն անկյունաձև զանգվածների կուտակումն էր ու մի մեծ ժայռ ծովի մեջ։ Ժայռին անթիվ անհամար թռչուններ էին թառել։

— Ոնց որ շաքար ցանած թխվածքի կտոր լինի։— Ասաց Ռալֆը։

— Մենք էս ծայրից դենը չենք էլ տեսնի։— Ասաց Ջաքը։— Որտև ծայր իսկի չկա էլ՝ ափն անընդհատ կամաց-կամաց ծռվում է։ Ու հետո մեկ է, էս ժայռերով անցնել չի լինի։

Ռալֆը ձեռքով ծածկեց արևն ու ուսումնասիրեց դեպի գագաթը բարձրացող ժայռերի անկանոն ուրվագիծը։ Ծովափն այստեղ ամենից շատ էր մոտենում գագաթին։

— Մենք հիմա կփորձենք սարը բարձրանալ։— Ասաց նա։— Ինձ որ հարցնեք, ամենահեշտ ճանապարհն էս է։ Ավելի քիչ ծառ-մառ կա, քարերով հեշտ կլինի։ Գնացինք։

Տղաները սկսեցին երեքով մագլցել։ Մի անհայտ ուժ խառնել ու ցրիվ էր տվել հսկայական սալերն այնպես, որ նրանք շարվել էին թեք ու ծուռ, հաճախ իրար վրա դարսվելով։ Ներքևի թեք սալի վրա որպես օրենք հագնում էր մի նոր վարդագույն բեկոր, և այդպես շարունակ, մինչև որ խառնիճաղանջ լիանաների ցնորքի միջով կառուցվում էին ժայռաբեկորների աստիճանաձև վարդագույն կույտերը։ Անմիջապես հողից դուրս ցցված ժայռերի կողքից, որպես օրենք, նեղլիկ արահետներ էին բարձրանում ։ Տղաները, դեմքերը ժայռին քսելով, առաջ էին խցկվում այդ կածաններով, խորանալով բուսական աշխարհը։

— Էս ո՞ւմ սարքած կածաններն են։

Ջաքը դադար առավ, դեմքից սրբելով քրտինքը։ Ռալֆը շնչակտուր կանգնած էր նրա կողքին։

— Մարդկա՞նց։

Ռալֆը գլուխը տարուբերեց։

— Չէ, գազանների։

Ռալֆը հայացքը սևեռեց ծառերի տակի խավարին։ Անտառը թեթևակի սրթսրթում էր։

— Գնացինք։

Դժվարը ոչ թե ժայռերի կողքով բարձրացող զառիվեր կածաններն էին, այլ հերթական կածանին հասնելու համար հաղթահարվող անանցանելի մացառները։ Այստեղ լիանաների արմատներն ու բներն այնքան էին խճճված, որ տղաները երբեմն հսկա ասեղների պես ստիպված էին լինում թելել նրանց միջև գոյացած նեղլիկ անցքերը։ Նրանց միակ ուղեցույցը, բացի դարչնագույն հողից և տերևների խիտ ծածկից թափանցող լույսի հազվագյուտ շողերից, թեքությունն էր՝ արդյո՞ք հերթական անցքը նախորդից բարձր էր, թե ոչ։

Մի կերպ, կամաց-կամաց, նրանք մագլցում էին վեր։

Երևի ամենից դժվարին ու խճճված պահին Ռալֆը շողշողուն հայացքը դարձրեց մյուսների կողմը։

— Շշմելո՜ւյա։

— Առըհա՜։

— Բա ո՜նց։

Նրանց ցնծության պատճառն ամենևին ակնհայտ չէր։ Երեքն էլ կեղտոտ էին, հոգնած ու քրտնխաշ։ Ռալֆը ոտքից գլուխ քերծոտված էր։ Նրանց ազդրերի պես հաստ լիանաները համարյա ոչ մի անցում չէին թողնում։ Ռալֆը փորձի համար մի ճիչ արձակեց և ականջ դրեց խեղդված արձագանքին։

— Այ թե հետախուզությունը ո՜նց կլինի։— Ասաց Ջաքը։— Գրազ կգամ, որ էս կողմերում ուրիշ մարդ չի եղել․

— Վատ չէր լինի քարտեզ կազմել։— Ասաց Ռալֆը։— Մենակ թե թուղթ չունենք։

— Կարող ենք կեղևի վրա խազեր քաշել,— առաջարկեց Սայմոնը,— ու հետո մեջը մի սև բան տրորել։

Խավարի մեջ շողշողացող հայացքների մի նոր, խորհրդավոր փոխանակում կայացավ։

— Շշմելո՜ւ։

— Բա ո՜նց։

Գլխի վրա կանգնելու տեղ չկար։ Այս անգամ Ռալֆը փոթորկող զգացմունքներն արտահայտեց, Սայմոնին կատակով գետին տապալելով։ Շուտով ետմիջօրյա կիսաստվերում արդեն թավալվում էր հևիհև մարմինների երջանիկ կույտը։

Երբ նրանք իրարից վերջապես անջատվեցին, Ռալֆը ասաց․

— Պետք է գնալ։

Հաջորդ ժայռաբեկորը բուսականությունից հեռու էր, այնպես որ նրա կողքով կարելի էր ազատ մագլցել։ Վերևում անտառն ավելի նոսր էր, և նրանք նույնիսկ կարողացան տեսնել ծովը։ Բաց տարածությունում արևն արագ չորացրեց հեղձուցիչ խավարում քրտնաթաթախ եղած հագուստը։ Մինչև գագաթը միայն վարդագույն ժայռեր էին մնացել, կարիք չկար այլևս մթան մեջ խարխափել։ Տղաները ճանապարհ էին ընտրում փոքրիկ կիրճերի ու քարի կտորտանքի միջով։

— Զգո՛ւյշ։

Ժայռերն այստեղ երկինք էին խրվում ցցերի ու ծխնելույզների ձևով։ Նրանցից մեկը, որին հենվել էր Ջաքը, հանկարծ ճռնչալով շարժվեց։

— Տղե՜րք։

Բայց ոչ թե «Տղե՜րք, վերև՛»։ Գագաթը պիտի սպասեր, մինչև տղերքն ընդունեին այս մարտահրավերը։ Ժայռաբեկորը մի փոքր մեքենայի չափ կլիներ։

— Հո՛ւպ տուր։

Առաջ, հետ, առաջ, հետ, մինչև որ գտնվի ճիշտ կշռույթը։

— Հո՛ւպ տուր։

Ճոճել, ճոճել ավելի ուժեղ, խախտել հավասարակշռությունը, մի քիչ էլ, մի քիչ էլ։

— Հո՛ւպ տուր։

Հսկա քարը տատանվեց, մի պահ երկմտաց, որոշեց հետ չգալ, գահավիժեց, դղրդոցով զարկվեց ժայռին, գլուխկոնծի տվեց, օդի մեջ դժժաց և ճարճատյունով ճեղքեց անտառի սաղավարտը։ Արձագանքի հետ միասին վեր սավառնեցին թռչունները։ Օդը լցվեց սպիտակ և վարդագույն փոշիով։ Ներքևում անտառը որոշ ժամանակ դեռ ցնցվում էր, ասես նրանով մի հսկա գազազած վիշապ անցներ։ Հետո ամեն ինչ խաղաղվեց։

— Ուռա՜ա։

— Ոնց որ ռումբ լիներ։

— Շշմելո՜ւ։

Ամբողջ հինգ րոպե նրանք ուշքի չէին գալիս հաղթական ցնծությունից, բայց, վերջապես, տեղից շարժվեցին։

Մինչև գագաթը համարյա ոչինչ չէր մնացել։ Վերջին զառիվերի մոտ Ռալֆը կանգ առավ։

— Այ քեզ բա՜ն։

Նրանք կանգնած էին մի փոքրիկ կիսաշրջանաձև գոգավորության եզրին, այն ողողված էր լեռնային կապույտ ծաղիկներով, որոնք, պռունկից կախվելով, սկսել էին գրոհել նաև անտառը։ Օդում անհամար թպրտացող թիթեռնիկներ էին վխտում։

Գոգավորության վերևում արդեն լեռան տափակ գագաթն էր, և շուտով տղաներն արդեն կանգնած էին նրա վրա։

Նրանք մինչ այդ էլ կռահում էին, որ կղզի կտեսնեն։ Վարդագույն ժայռերը մագլցելիս, երբ երկու կողմից ծովն էր, իսկ վերևում՝ շլացնող բարձունքը, բնազդաբար զգում էին, որ հովն ամենուր է։ Բայց և այնպես վճռական եզրահանգումը հավուր պատշաճի թողնում էին գագաթին կայացնելու համար, երբ հորիզոնն իսկապես չորս կողմից միայն ջրով շրջափակվեր։

Ռալֆը շուռ եկավ և դիմեց մյուսներին։

— Էս ամբողջը մերն է։

Կղզին նավ էր հիշեցնում՝ լեռան սապատն իրենց կողմից ցած էր իջնում խառնաշփոթ զառիթափով։ Երկու կողմից ցից ժայռեր էին, առանձին ծառեր և զառիվեր լանջեր։ Դրանից հետո, նավի միջնամասում, լանջերն ավելի հարթ էին ու սահուն, ծառապատ, տեղ-տեղ դուրս պրծած վարդագույնով։ Մնացածը հարթ և տափակ ջունգլի էր, մուգ կանաչ, որը, սակայն, վերջում պսակվում էր վարդագույն պոչով։ Այնտեղ կղզին ծովն էր մխրճվում համարյա առանձնացած բարձր մի ժայռով, որը կանաչի տարածքի վրայով ընկալվում էր որպես վարդագույնի հանդուգն մի բերդ։

Ուսումնասիրելով այս ամենը, տղաներն անդրադարձան ծովին։ Կեսօրն անցել էր, և բարձունքից ամեն ինչ երևում էր հստակ, առանց միգապատ պատրանքների։

— Սա մարջանի կղզի է, ես սրա նման նկարներ եմ տեսել։

Մարջանի խութերը շրջափակում էին կղզու կեսից ավելին, մոտ մեկ մղոնի վրա զուգահեռ հետևելով այն ափին, որը տղաներն արդեն իրենցն էին համարում։ Մարջանը ծովում ցանած էր այնպես, ասես մի հսկա ձեռք անփութորեն փորձել էր կավճով կղզին ուրվագծել, բայց գործի կեսից հոգնել էր ու փոշմանել։ Ներսում ջուրը խաղում էր զմրուխտի, կապույտի և ոսկեգույնի բոլոր երանգներով՝ ակվարիումի պես երևում էին խորքի բոլոր քարերն ու ջրիմուռները։ Դրսում ծովը մուգ կապույտ էր։ Տեղատվությունը խութերից փրփուրի երկար պոչեր էր քաշում, այնպես որ տղաներին մի պահ թվաց, որ նավն իսկապես խելով առաջ է շարժվում։

Ջաքը ներքև ցույց տվեց։

— Հրեն մեր իջած տեղը։

Ժայռերի տակ, անտառի ծածկում խոր վերք էր բացված՝ ծառերի բները փշրված էին ակոսի ամբողջ լայնքով, այն ծովափից արմավների մի նեղ շերտ էր միայն բաժանում։ Ծովախորշի մեջ խրված հարթակն էլ էր երևում, երևում էին նույնիսկ նրա կողքին խլվրտացող միջատանման կերպարանքները։

Ռալֆը ձեռքի շարժումով ուրվագծեց սարի լանջով, ծաղիկների միջով, հեղեղատը շրջանցելով, ներքև, դեպի անտառը պատռած սպին տանող իրենց ուղին։

— Էս հետ գնալու ամենակարճ ձևն է։

Կայծկլտող աչքերով, բերանները բաց, ցնծալով, նրանք ըմբոշխնում էին սեփականատիրոջ իրենց իրավունքը։ Նրանք թևեր էին առել, մտերմացել։

— Ոչ ծուխ կա, ոչ նավակներ։— Խորաթափանց ասաց Ռալֆը։— Հետո, իհարկե, կպարզենք, բայց իմ կարծիքով էս կղզին անմարդաբնակ է։

— Մենք կզբաղվենք ուտելիք ճարելով,— բացականչեց Ջաքը,— որսի կգնանք, գազան-մազան կբռնենք, մինչև որ․․․ մեզ կգտնեն։

Սայմոնն անխոս նրանց էր նայում և գլխով անում այնպես, որ նրա սև մազախուրձն անընդհատ հետ ու առաջ էր լինում։ Նրա դեմքը փայլում էր։

Ռալֆը նայեց մյուս լանջին, որն իջնում էր առանց խութերի ափը։

— Էդ կողմը ոնց որ ավելի թեք լինի։— Ասաց Ջաքը։

Ռալֆը ափերն ասես խմելու համար իրար կցեց։

— Տեսնո՞ւմ ես էն անտառի կտորը․․․ սարի վրա ա՛յ էսպես է նստած։

Սարի ցանկացած հարթ մասում ծառեր էին աճում, ծառեր ու ծաղիկներ։ Հանկարծ անտառն անհանգիստ խշշաց, մռնչաց, սրթսրթաց։ Մոտակա ծաղիկներն ալեկոծվեցին, տղաների դեմքին մի պահ զով քամի փչեց։

Ռալֆը ձեռքերը պարզեց։

— Էս բոլորը մերն է։

Նրանք նորից ծիծաղեցին, մի քիչ էլ թավալ եկան ու գոռգոռացին սարի վրա։

— Սոված եմ։

Սայմոնի այս խոսքերից մյուսներն էլ քաղց զգացին։

— Դե լավ, գնացինք, ինչ որ պետք էր, իմացանք։

Նրանք ժայռից ցած իջան, կտրեցին-անցան ծաղիկներով հովիտը և մտան ծառերի տակ։ Ապա կանգ առան և սկսեցին զարմանքով ուսումնասիրել կողքի թփուտները։

Առաջինը Սայմոնը խոսեց․

— Միշտ մոմի պես են։ Մոմերով թփեր։ Երևի սրանք բողբոջներն են։

Մշտադալար, մուգ կանաչ այդ թփերը ծածկված էին անուշահոտ և, ասես, մոմապատ կանաչ ձիգ բողբոջներով։ Ջաքը դանակով կիսեց դրանցից մեկը՝ բուրմունքը դուրս ցայտեց։

— Մոմի բողբոջներ են։

— Ուզես էլ, չես վառի։— Ասաց Ռալֆը։— Պարզապես նման են մոմերի։

— Կանաչ մոմեր։— Արհամարհանքով ասաց Ջաքը։— Ոչ էլ ուտելու են։ Գնացինք։

Նրանք արդեն թավուտի մատույցներում էին, հազիվ շարժելով հոգնած ոտքերը, երբ հանկարծ ձայներ լսեցին՝ ճվճվոց ու կճղակների դոփյուն։ Տղաներն առաջ նետվեցին։ Ճվճվոցը գնալով սաստկանում էր, մինչև որ վերածվեց զիլ ճիչի։ Լիանաների ցանցում խճճված մի խոճկոր էր, որը ծայրագույն սարսափից խելակորույս թպրտում էր և ճչում սուր ու բարակ հուսահատ ձայնով։ Տղաները վրա տվին, Ջաքը ճանկեց իր փայլատակող դանակն ու քաշեց խոճկորի վրա։ Բայց այդ պահին առաջացավ մի դադար, ընդմիջում, որի ընթացքում խոճկորը շարունակում էր թպրտալ և ճվալ, իսկ դանակի սայրն օդում կախված շողշողում էր։ Այդ պահը բավական էր, որպեսզի նրանք ըմբռնեին, թե որքան անբնական ու զարհուրելի բան կլիներ այդ հարվածը։ Խոճկորն այդ ընթացքում լիանաներից դուրս պրծավ և նետվեց թփուտները։ Տղաները, շվարած, մեկ իրար էին նայում, մեկ այդ սարսափելի տեղին։ Ջաքի պեպենոտ դեմքը սփրթնել էր։ Նա նկատեց, որ դանակը դեռ օդում է պահում և այն դրեց պատյանը։ Հետո երեքն էլ ամոթխած ծիծաղեցին և վերադարձան իրենց կածանը։

— Ես նշան էի բռնում։— Ասաց Ջաքը։— Հարմար պահի էի սպասում, որ ճիշտ տեղին խփեմ։

— Պիտի դրան մորթեիր,— վրա տվեց Ռալֆը։— Խոզերին չեն խփում։ Մորթում են։

— Չէ, սկզբից վիզն են կտրում, որ արյունը թափի,— ասաց Ջաքը,— առանց դրա միսն ուտել չի կարելի։

— Բա ինչի՞ չկարողացար․․․

Նրանք շատ լավ գիտեին, թե ինչու որովհետև կենդանի մարմնի մեջ մխրճվող դանակը զարհուրելի է, որովհետև անտանելի է թափված արյան տեսքը։

— Բան չէր մնում, որ խփեի։— Ասաց Ջաքը։ Նա առջևից էր գնում և մյուսները նրա դեմքը չէին տեսնում։— Ես ճիշտ տեղն էի ջոկում․․․ Ա՜յ թե մյուս անգամ․․․

Նա ճանկեց իր դանակն ու մխրճեց մոտակա ծառը։ Մյուս անգամ՝ ոչ մի գթություն։ Նա փրփրած շուռ եկավ տեսնելու, թե ով կհանդգնի առարկել։ Այստեղ նրանք անտառից դուրս եկան և որոշ ժամանակ զբաղված էին ուտելիք փնտրելով ու կլանելով, մինչև որ, բացատն ի վար, հասնեն հարթակին, նոր ժողով կանչելու։

Երկրորդ գլուխ։ Կրակը լեռան վրա

Երբ Ռալֆը դադարեց խեցին փչել, բոլորն արդեն հրմշտվում էին հարթակի վրա։ Այս ժողովը տարբերվում էր առավոտվանից։ Հարթակի մյուս ծայրից թափանցում էին մայր մտնող արևի թեք ճառագայթները, և երեխաներից շատերը, մաշկի վրա չափից ավելի ուշ զգալով արևի խայթող ուժը, այժմ հագնվել էին։ Երգչախումբը պակաս կազմակերպված տեսք ուներ և հրաժարվել էր թիկնոցներից։

Ռալֆը նստած էր ընկած ծառաբնին, ձախ կողն արևին տված։ Աջից տեղավորվել էր երգչախմբի մեծ մասը, ձախից նստած էին էվակուացիայից առաջ իրար անծանոթ քիչ թե շատ մեծ երեխաները, դիմացը խոտի մեջ պպզել էին մանուկները։ Բոլորը լուռ էին։ Ռալֆը կաթնավարդագույն խեցին դրեց ծնկներին, հարթակով մեկ թեթև քամի անցավ։ Ռալֆը տատանվում էր՝ կանգնե՞լ, թե՞ նստած մնալ։ Նա Նայեց ձախ, ծովափի կողմը՝ Խոզուկն այնտեղ էր, ոչնչով չէր օգնում։

Ռալֆը կոկորդը մաքրեց։

— Ուրեմն էսպես․․․

Հանկարծ նա հասկացավ, որ հիմա սահուն ու պարզ կկարողանա բացատրել իր ասելիքը։ Ձեռքով մազերը շտկեց և խոսեց․

— Մենք կղզի ենք ընկել։ Սարի գլխից չորս կողմը ջուր էր երևում։ Ոչ տուն կա, ոչ ծուխ, ոչ ոտնահետք, ոչ նավակ։ Մենք անմարդաբնակ մի կղզում ենք ու էստեղ ուրիշ մարդ չկա։

Ջաքը մեջտեղ ընկավ։

— Մեկ է, բանակը պետք է․․․ որսի համար։ Խոզեր բռնելու․․․

— Ճիշտ է, էստեղ խոզեր կան։

Երեքն էլ փորձեցին հաղորդել լիանաներում խճճված վարդագույն ճչացող կենդանու զգացումը։

— Տեսնեիք ո՜նց էր թպրտում․․․

— Ձենը գլուխն էր գցել․․․

— Հետո թողեց տռճիկ տվեց․․․

— Իսկի չհասցրի խփել, ոչինչ, մյուս անգամ․․․

Ջաքն իր դանակը նորից մխրճեց ծառն ու հանդուգն նայեց շուրջը։

Ժողովը հանդարտվեց։

— Էնպես որ,— ասաց Ռալֆը,— մեզ իսկապես որսորդներ են պետք միս ճարելու համար։ Բացի դրանից․․․

Նա խեցին ծնկներին դրեց և նայեց բոլորի արևահարված դեմքերին։

— Բացի դրանից մենք չենք կարող էստեղ բոլորս միանգամից խոսել։ Պետք է դպրոցի պես ձեռք բարձրացնել։

Նա խեցին պարզեց իր դեմքի առաջ և նայեց բացվածքին։

— Ես էս փողը կտամ նրան, ով ձայն խնդրի։

— Փողը՞։

— Հա, էս խեցու անունը փող է։ Ես սա կտամ հաջորդ խոսողին ու նա կարող է խոսելուց փողը պահել ձեռքին։

— Ախր․․․

— Իսկ․․․

— Ու նրան ոչ ոք իրավունք չի ունենա ընդհատել։ Բացի ինձանից։

Ջաքը ոտքի ցատկեց։

— Մենք օրենքներ կհնարենք։— Ոգևորված գոչեց նա,— Լիքը օրենքներ, ու եթե որևէ մեկը փորձի․․․

— Ճիշտ է․․․

— Ուռա՜ա․․․

— Ուխա՜յ․․․

— Շշմելո՜ւ․․․

Ռալֆի ձեռքից խեցին վերցրին։ Խոզուկը, խնամքով գրկած կաթնագույն մեծ փողը, կանգնեց մեջտեղում։ Աղմուկը լռեց։ Ջաքը հարցական մի հայացք նետեց Ռալֆի կողմը, բայց վերջինս ժպտաց և թխկթխկացրեց ծառի բունը։ Ջաքը նստեց։ Խոզուկն ակնոցը հանեց, և, աչքերը ճպճպացնելով, սկսեց շապիկի փեշով մաքրել։

— Դուք Ռալֆին խանգարում եք։ Չեք թողնում ամենակարևոր բանն ասի։

Նա տպավորիչ մի դադար արեց։

— Ո՞վ գիտի, որ մենք էստեղ ենք, հը՞։

— Օդակայանում գիտեն։

— Էն բարձրախոսով մարդը․․․

— Հայրիկս գիտի։

Խոզուկն ակնոցը դրեց։

— Ոչ ոք չգիտի մենք ուր ենք։— Ասաց Խոզուկը։ Նա շատ գունատ էր և դժվարությամբ էր շնչում։— Նրանք ամենաշատը կարող են իմանալ, թե մենք ուր ենք գնում, բայց չգիտեն, թե հիմա ուր ենք, որովհետև մենք էնտեղ չհասանք։— Մի պահ նա օդ էր կուլ տալիս, հետո ճոճվեց ու նստեց տեղը։ Ռալֆը նրա ձեռքից խեցին վերցրեց։

— Ես էլ հենց էդ էի ուզում ասել,— շարունակեց նա,— երբ որ դուք․․․— Նա նայեց երեխաների ուշադիր դեմքերին։— Մեզ խփեցին, մեր ինքնաթիռը կրակ էր կպել․․․ Ոչ ոք չգիտի, որ մենք էստեղ ենք ու մենք կարող ենք դեռ շատ մնալ էս կղզում։

Բոլորն այնքան լուռ էին, որ լսվում էր Խոզուկի ծանր շնչառությունը։ Արևն իջել էր և ոսկեգույն լույսով ողողել հարթակի կեսը։ Կատվի ձագի պես ջրի վրա իր պոչի հետևից ընկած հովիկն այժմ հարթակի վրայով տեղափոխվում էր անտառի կողմը։

Ռալֆը ճակատից ետ գցեց խարտյաշ մազերի խուրձը։

— Էնպես որ կարող է էստեղ դեռ երկար մնանք։

Ոչ ոք ոչինչ չասաց։ Ռալֆն անսպասելի ժպտաց։

— Բայց սա լավ կղզի է։ Ես Ջաքի ու Սայմոնի հետ բարձրացա էն սարի գլուխը։ Շշմելու կղզի է՝ համ ուտելիք կա, համ ջուր, համ․․․

— Ժայռեր․․․

— Կապույտ ծաղիկներ․․․

Մասամբ ուշքի եկած Խոզուկը մատը տնկեց Ռալֆի խեցուն, և Ջաքն ու Սայմոնը լռեցին։

— Էնպես որ, քանի դեռ մեզ էստեղից չեն տարել, մենք էս կղզում, շատ լավ ժամանակ կանցկացնենք։

Նա լայն պարզեց ձեռքերը։

— Ոնց որ գրքերում։

Բոլորն իրար խառնվեցին։

— «Գանձերի կղզին»։

— «Ծիծեռնակներն ու ամազոնները»։

— «Մարջանի կղզին»։

Ռալֆը խեցին տարուբերեց։

— Սա մեր կղզին է։ Շատ լավ կղզի է։ Մենք էստեղ կուտենք, կխմենք, կուրախանանք մինչև մեծերի գալը։

Ջաքը ձեռքը բարձրացրեց և ստացավ խեցին։

— Էստեղ խոզեր կան,— ասաց նա,— ու լիքը ուտելիք, իսկ էն առվում՝ խմելու ջուր՝ ինչ որ քեֆներդ ուզի։ Ուրիշ ո՞վ ինչ է գտել։

Նա խեցին վերադարձրեց Ռալֆին և նստեց տեղը։ Կարծես թե ոչ ոք ուրիշ ոչինչ չէր գտել։

Նրանք մանուկին նկատեցին, երբ վերջինս սկսեց դիմադրել ու քացի տալ։ Փոքրիկների մի խումբ նրան առաջ էր հրում, բայց նա չէր ուզում գալ։ Մոտ վեց տարեկան վտիտ մի տղա էր, դեմքի մի կողմը ծածկում էր թանաքագույն խալը։ Բազմաթիվ հայացքների տակ շփոթված, նա ոտքով խոտն էր փորում, ինչ-որ բան թնգթնգում և քիչ էր մնում լաց լիներ։

Մյուս փոքրիկները, փսփսալով, նրան հրում էին Ռալֆի կողմը։

— Արի տեսնեմ։— Ասաց Ռալֆը։— Ի՞նչ է եղել։

Փոքրիկ տղան սարսափահար շուրջը նայեց։

— Դե ձայն հանի։

Մանչուկը ձեռքերը երկարեց խեցու կողմը, բոլորը փռթկացին, խեղճը ձեռքերն իսկույն ետ քաշեց և սկսեց լաց լինել։

— Թողեք վերցնի,— գոռում էր Խոզուկը,— թողեք փողը վերցնի։

Վերջապես Ռալֆը համոզեց նրան խեցին վերցնել, բայց համընդհանուր ծիծաղից փոքրիկի լեզուն կապ էր ընկել։ Խոզուկը ծունկի իջավ նրա կողքին, ականջ դրեց և սկսեց ժողովի համար մեկնաբանել նրա ասածները։

— Ուզում է իմանալ, թե օձին ինչ եք անելու։

Ռալֆը ծիծաղեց, մյուսները միացան նրան։ Փոքրիկ տղան մի բուռ դարձավ։

— Ասա տեսնենք, էդ ի՞նչ օձ էր։

— Ասում է, գազան էր։

— Ի՞նչ գազան։

— Օձի պես։ Մեծ-մեծ։ Ինքն է տեսել։

— Որտե՞ղ։

— Անտառում։

Դեգերող քամու կամ գուցե արևի ցածրության պատճառով հարթակը զովացել էր։ Տղաները սկսեցին սրթսրթալ։

— Սրա պես փոքր կղզիներում օձ ու գազան չի լինում։— Համբերատար բացատրեց Ռալֆը։— Դրանք մենակ Աֆրիկայի ու Հնդստանի պես մեծ երկրներում են ապրում։

Բոլորը փսփսացին ու բանիմացաբար գլխով արին։

— Ասում է, գազանը մթան մեջ եկավ։

— Բա որ մութ էր, ո՞նց տեսավ։

Ծիծաղ ու ծափահարություններ։

— Լսեցի՞ք, ասում է, մթան մեջ է տեսել գազանին։

— Ասում է, եկավ, թողեց-գնաց ու հետո նորից եկավ, որ իրան ուտի։

— Երազում տեսած կլինի։

Ռալֆը ժպտալով շուրջը նայեց, իր խոսքերի վավերացումը փնտրելով։ Ավագ տղաները համաձայնվեցին, բայց փոքրերի կասկածները փարատելու համար ողջամիտ բացատրությունը քիչ էր։

— Հաստատ երազի բոբոներից է եղել։ Էղքան լիանաների մեջ թափառելուց հետո զարմանալի չի։

Գլխով անողների թիվն ավելացավ՝ երազի բոբոներին շատերն էին ծանոթ։

— Ասում է, էդ գազանը, էդ օձը էս գիշեր հո հետ չի՞ գա։

— Ոչ մի գազան չկա։

— Ասում է, առավոտյան դառավ էն պարանների պես, որ էստեղ ծառերից կախած են։ Ասում է, էս գիշեր հո նորից չի՞ գալու։

— Ասեցինք, չէ՞, որ ոչ մի գազան չկա։

Այս անգամ ոչ ոք չծիծաղեց, բոլորը մռայլ դիտում էին, թե ինչպես է Ռալֆը ձեռքերը խրում մազերի մեջ և զարմանքով ու հիասթափությամբ նայում փոքրիկ տղային։

Ջաքը ճանկեց խեցին։

— Ճիշտ է ասում Ռալֆը՝ ոչ մի օձ էլ չկա։ Եթե նույնիսկ լիներ էլ, մենք նրան կբռնեինք ու կսպանեինք։ Մենք որսի ենք գնալու, որ խոզեր բռնենք ու բոլորի համար միս բերենք։ Էդ ձեր օձին էլ ման կգանք։

— Ախր չկա էլի էդ անտեր օձը։

— Մենք էլ հենց որս անելուց հաստատ կստուգենք։

Ռալֆն իրեն անօգնական ու մի պահ նաև՝ պարտված զգաց։ Ահա մի իրավիճակ, որից նա չէր կարողանում գլուխ հանել։ Նրան հառած հայացքները միանգամայն լուրջ էին։

— Ախր ոչ մի գազան չկա։

Չգիտես ինչու, ինքն էլ չհասկացավ, նա ոտքի կանգնեց և նորից, կտրուկ ու բարձրաձայն, հայտարարեց։

— Ասում եմ ձեզ, որ ոչ մի գազան չկա։

Ժողովը լուռ էր։

Ռալֆը խեցին բարձրացրեց և այն մտքից, թե հիմա ինչ պիտի ասի, նրա տրամադրությունն էլ բարձրացավ։

— Իսկ հիմա ամենակարևորը։ Ես մի լավ մտածեցի։ Սարը բարձրանալուց էլ էի մտածում։— Նա մյուս երկուսին թաքուն համախոհների պես ժպտաց։— Հենց հիմա էլ էի մտածում ու որոշեցի՝ մենք ուզում ենք մի լավ քեֆ անել ու մենք ուզում ենք փրկվել։

Խրախուսական բացականչություններն ալիքի պես ողողեցին Ռալֆին և կտրեցին նրա մտքի թելը։ Նա նորից մտածեց։

— Իմ հայրը նավատորմի սպա է։ Նա ասում է, որ աշխարհում էլ ոչ մի անհայտ կղզի չի մնացել։ Նա ասում է, որ թագուհին քարտեզներով լիքը մի մեծ սենյակ ունի, ու աշխարհի բոլոր կղզիներն էնտեղ կան։ Էնպես որ թագուհին մեր կղզու նկարն էլ ունի։

Նորից լսվեցին գոհ ու ցնծագին բացականչություններ։

— Շուտ թե ուշ էստեղ նավ կուղարկեն։ Մեկ էլ տեսար՝ նույնիսկ հորս նավը եղավ։ Էնպես որ, ոնց էլ լինի, մեզ էստեղից կտանեն։

Նա հապաղեց, որ իր ասածը տեղ հասնի։ Նրա խոսքերը տղաներին ապահովության զգացում ներարկեցին։ Նա վաղուց էր բոլորին դուր եկել, բայց այժմ շահեց նաև տղաների հարգանքը։ Հարթակով մեկ ինքնաբուխ ծափահարություն բռնկվեց։ Ռալֆը կարմրեց, աչքի տակով նկատեց Խոզուկի բացահայտ երկրպագությունը և, մյուս կողմում, Ջաքի ծիծաղն ու կեղծ ծափերը։

Ռալֆը խեցին տարուբերեց։

— Հերիք է, սուս կացեք, դե լսեք։

Հաջողությամբ ոգևորված, նա շարունակեց։

— Մի բան էլ կա։ Մենք մեզ փնտրողներին կարող ենք օգնել։ Կարող է պատահի, որ կողքից անցնող նավը մեզ իսկի չնկատի էլ։ Էնպես որ մենք պետք է սարի գլխին ծուխ սարքենք։ Պետք է խարույկ վառել։

— Խարո՜ւյկ, խարո՜ւյկ։

Բոլորն իսկույն վեր ցատկեցին։ Ջաքն ամենքից բարձր էր աղաղակում, խեցին մոռացության էր մատնված։

— Տղե՜րք, իմ ետևից։

Արմավների տակ կատարյալ իրարանցում գոյացավ։ Ռալֆը նույնպես կանգնեց, փորձելով բոլորին լռեցնել, բայց նրան ոչ ոք չէր լսում։ Ջաքին հետևելով, բոլորը միանգամից նետվեցին կղզու խորքն ու շուտով այլևս չէին երևում։ Նույնիսկ ամենափոքր մանչուկները համառորեն մագլցում էին կոտրված ճյուղերի ու մացառների միջով։ Խեցին ձեռքին, Ռալֆը մենակ մնաց Խոզուկի հետ։

Խոզուկի շունչը վաղուց տեղն էր ընկել։

— Ոնց որ երեխեք լինեն,— հանդիմանեց նա,— մաքուր երեխաների պես են իրենց պահում։

Ռալֆը կասկածանքով նայեց նրան և խեցին ցած դրեց։

— Ով գիտի արդեն ուտելու ժամը լինի։— Ասաց Խոզուկը։— Թե ի՞նչ են կորցրել էդ սարի գլխին։

Նա ակնածանքով շոյեց խեցին և վեր նայեց։

— Հեյ, Ռալֆ, էդ ո՞ւր։

Ռալֆն արդեն հաղթահարում էր անտառի սպիի առաջին փշրված գերանները։ Ծիծաղն ու աղմուկը գնալով հեռանում էին։

Խոզուկը նեղացած նայեց նրա հետևից։

— Իսկը ոնց որ երեխեք լինեն։

Նա հոգոց հանեց, կռացավ և սկսեց կոշիկները կապել։ Խելքահան արված ժողովի աղմուկը հետզհետե մարում էր սարն ի վեր։ Չարաճճի երեխայի քմայքներին նահատակվող ծնողի տեսքով, Խոզուկը վերցրեց խեցին և ջարդուխուրդ սպիի միջով դիմեց դեպի սարը։

Սարի հակառակ լանջին անտառապատ մի ելուստ կար։ Ռալֆն ափերն իրար միացրեց, ցույց տալով։

— Այ, էնտեղ ինչքան ասես ցախ կա։

Ջաքը գլխով արեց և քաշեց իր ներքևի շրթունքը։ Զառիթափ լանջով մի երեսուն մետր ներքևում գտնվող այդ ելուստն, ասես, հատուկ նախատեսված լիներ վառելիք մատակարարելու համար։ Խոնավ տապը ծառերին վեր էր մղում, բայց հողը քիչ էր, և նրանք, վաղաժամ չորանալով, տապալվում էին ու փտում, լիանաներով ու նոր ծիլերով շրջապատված։

Ջաքը շուռ եկավ կազմ ու պատրաստ երգչախմբի կողմը։ Նրանց խորհրդանիշ սև գլխարկները բերետների պես թեքվել էին կողքի։

— Մի մեծ խարույկ սարքելու, առա՛ջ։

Նրանք գտան ներքև տանող ամենահարմար ուղին և սկսեցին ծառերը քաշքշել։ Շուտով վրա հասան նաև փոքրիկներն ու իսկույն կպան գործի՝ բոլորն աշխատում էին, չկար միայն Խոզուկը։ Ծառաբների մեծ մասը փտած էր և դիպչելուն պես ցրիվ էր գալիս՝ մանր բեկորների, փայտոջիլների ու մգլած փոշու անձրև տեղալով, բայց որոշ բներ վերև էին հասնում անվնաս։ Այսպիսի մի գերան գտել էին երկվորյակները, Սամն ու Էրիքը, բայց չէին կարողանում հախից գալ, մինչև որ Ռալֆը, Ջաքը, Սայմոնը, Ռոջըրն ու Մորիսը չհասան օգնության։ Զավեշտական տեսք ունեցող անկենդան այդ գերանը նրանք միասին քարշ տվին վերև և գցեցին ընդհանուր կույտի վրա։ Տղաների ամեն մի խումբ ուժերի ներածին չափով իր բաժինն էր բերում, և վառելիքի կույտն արագ աճում էր։ Ռալֆը նորից հայտնվեց Ջաքի հետ մի գերան բռնած, և նրանք քմծիծաղ տվին միմյանց։ Բարձր գագաթին ընկնող թեք լույսի տակ, ծովից փչող թույլ քամու, աղմուկ-աղաղակի մեջ, նրանք կրկին միասին վայելում էին այդ անորսալի հմայքը, կիսում էին գոհունակության, արկածի և ընկերության զարմանալի շնորհը։

— Այ թե ծա՜նր գերան եմ ասել։

Ջաքն ի պատասխան ժպտաց։

— Երկուսիս համար ի՜նչ է որ։

Նրանք միասին ուսերին առան այդ բեռը և, օրորվելով, հաղթահարեցին սարի վերջին զառիվերը։ Միասին գոռացին «Մեկ, երկու, երեք», նետեցին այդ գերանը բարձր կույտի գագաթին և հետ կանգնեցին, ցնծագին հաճույքից ծիծաղելով՝ այն աստիճան, որ Ռալֆը նորից գլխի վրա կանգնեց։ Ներքևում տղաները դեռ աշխատում էին, չնայած փոքրերից շատերն արդեն հետաքրքրությունը կորցրել և նոր անտառում միրգ էին փնտրում։ Երկվորյակները, զարմանալի ձեռներեցությամբ, չոր տերևների խուրձեր բերին և լցրեցին կույտի վրա։ Տղաները մեկ առ մեկ հայտնաբերում էին, որ խարույկը պատրաստ է, և մնում էին վերևում, վարդագույն ժայռերի միջև։ Քրտինքը չորանում էր, շնչառությունը՝ տեղն ընկնում։

Ռալֆն ու Ջաքը կենտրոնում կանգնած իրար էին նայում, մինչ ժողովուրդը սպասում էր։ Երկուսն էլ ամոթալի մի եզրկացության էին հանգել և չգիտեին, թե ինչպես խոստովանեն։

Առաջինը շիկնած Ռալֆը խոսեց։

— Գուցե դու․․․

Նա կոկորդը մաքրեց և շարունակեց։

— Գուցե խարույկը վառե՞ս։

Արտառոց վիճակը բացահայտվեց, Ջաքը նույնպես շիկնեց և սկսեց մրթմրթալ։

— Պետք է երկու փայտիկ վերցնել ու իրար քսել, քսել իրար․․․

Նա նայեց Ռալֆին, որը վերջնականապես հանձն առավ իրենց անճարակությունը, պոռթկալով։

— Ոչ ոք լուցկի չունի՞։

— Փայտիկը պետք է աղեղով պտտել,— ասաց Ռոջըրն ու ձեռքով ցույց տվեց,— դըժ-վըԺ, դըժ-վըժ․․․

Սարի վրայով քամի անցավ, և հայտնվեց Խոզուկը։ Կարճ տաբատն ու շապիկը հագին, խեցին թևի տակ խնամքով սեղմած, նա զգուշորեն դուրս էր դալիս թավուտից, իրիկնային արևի փայլն ակնոցից արտացոլելով։

Ռալֆը, նրան տեսնելով, գոռաց։

— Խոզուկ, հո լուցկի չունե՞ս։

Մնացած տղաները միացան նրան, սարը դղրդացնելով։ Խոզուկը գլուխը տարուբերեց և մոտեցավ խարույկին։

— Տես է՜, ինչ էլ մեծ կույտ եք դիզել։

Հանկարծ Ջաքը գլխի ընկավ։

— Ակնոցները․․․ Ախր սրա ակնոցները խոշորացույց են, չէ՞․․․

Խոզուկը չհասցրեց ծպտուն հանել, երբ արդեն շրջապատված էր։

— Թողեք, հո չե՞ք գժվել։— Սարսափահար ճչաց նա, մինչ Ջաքը նրա քթից պոկում էր ակնոցը։— Լսեք, ակնոցս տվեք, ես բան չեմ տեսնում, վա՜խ, ախր փողը կջարդեք։

Ռալֆը նրան մի կողմ հրեց և ծունկի իջավ խարույկի կողքին։

— Էն կողմ, լույսը մի փակեք։

Նրա շուրջը հրմշտոց և ավելորդ իրարանցում ստեղծվեց։ Ռալֆը ոսպնյակները հետ ու առաջ էր շարժում, վերև-ներքև անում, մինչև որ կարողացավ մայր մտնող արևից պայծառ մի բիծ կենտրոնացնել փտած ճյուղերից մեկի վրա։ Իսկույն բարալիկ ծուխ բարձրացավ, որից Ռալֆը սկսեց հազալ։ Ջաքը ծունկի իջավ նրա կողքին և զգուշությամբ փչեց։ Ծուխը բեկվեց, հաստացավ և, վերջապես, կրակի մի փոքրիկ լեզվակ ցույց տվեց։ Պայծառ լույսի տակ սկզբում համարյա անտեսանելի, բոցը շուտով հասավ մի փոքրիկ ճյուղի, աճեց, գույն առավ և թռավ մի ուրիշ ճյուղի, որն իսկույն ճարճատյունով բռնկվեց։ Խարույկը վառվեց, և տղան երբ հրճվանքով աղաղակեցին։

— Ակնոցս,— կաղկանձում էր Խոզուկը,— ակնոցս տվեք։

Ռալֆը խարույկից ետ կանգնեց և ակնոցը խոթեց Խոզուկի խարխափող ձեռքը։

Վերջինս արդեն հազիվ լսելի մրթմրթում էր։

— Ամեն ինչ լղոզված է, ձեռս հազիվ եմ տեսնում։

Տղաները պար էին բռնել։ Խարույկի փայտն այնքան նեխած էր ու չոր, որ գերանները միանգամից անձնատուր էին լինում դեղին կրակին, վեր մղելով յոթ-ութ մետրանոց բոցավառ թպրտացող մորուսը։ Շուրջբոլորն անտանելի շոգ էր, քամին կայծերի հոծ վտառներ էր ցրում։ Ծառերի հաստ բներն անհետ կորչում էին սպիտակ փոշում։

— Էլի փայտ բերեք, բոլորդ փայտ բերեք,— բացականչեց Ռալֆը։

Խարույկի հետ մրցելով, տղաները ցրվեցին մոտակա անտառում։ Նրանց առաջնահերթ մտահոգությունը դարձավ գագաթին ցոլացող բոցը վառ պահելը՝ թե հետո ինչ կլինի, ոչ ոքի չէր հետաքրքրում։ Նույնիսկ ամենափոքր մանուկները, եթե մրգերով չէին զբաղված, ցած էին բերում և գցում կրակի մեջ։ Քամին փոքր-ինչ ուժեղացավ՝ խարույկի մի կողմում օդը զով էր, մյուս կողմում անտանելի շոգի թեքն իսկույն ևեթ խանձում էր անզգույշ տղաների մազերը։ Իրիկնային զով քամու թարմությունը դեմքերին զգալով, տղաները հասկանում էին, որ ուժասպառ են, և ժայռերի ստվերի տակ փռվում գետնին։ Բոցն անշեղորեն պակասում էր, քիչ անց խարույկը ներս ընկավ և մարմանդ հոգոցով փլվեց, կայծերի ծառանման մի բույլ ժայթքելով, որը քամու հետ ճյուղավորվեց-գնաց։ Տղաները պառկել էին, շների պես հաճախակի շնչելով։

Ռալֆը գլուխն արմունկներից բարձրացրեց։

— Օգուտ չուներ։

Ռոջըրը ճարպկորեն թքեց ածուխների մեջ։

— Ասածդ ի՞նչ է։

Խոզուկը նստել էր երկու քարի միջև, խեցին ծնկներին դրած։

— Ձեր սարքած խարույկը բանի պետք չէր։— Ասաց նա, ― դրա պես խարույկը երկար պահել չի լինի, նույնիսկ եթե կաշվից դուրս գաս։

— Թե քո հաստ կաշվի նմանը լինի, իհարկե բան դուրս չի գա,— ծեփեց Ջաքը,— դու քեզ համար նստած էիր։

— Ինչի՞, նա էլ օգնեց,— ասաց Սայմոնը, դաստակով լղոզելով իր առանց այդ էլ սև այտը։— Մենք նրա ակնոցը վերցրինք, չէ՞։

— Թողեք ես խոսեմ,— վրդովվեց Խոզուկը,— փողը մոտս է, չէ՞։

— Սարի գլխին փողը հաշիվ չի,— ասաց Ջաքը,— էնպես որ ձենդ կտրի։

— Փողն ի՛մ ձեռքին է։

— Պետք էր դալար ճյուղեր ավելացնել։— Ասաց Մորիսը։— Ծուխ անելու լավագույն ձևն էդ է։

— Ախր փողը ես եմ բռնել․․․

Ջաքը զայրացած շուռ եկավ։

— Չասեցի՞ ձենդ կտրի։

Խոզուկը սսկվեց։ Ռալֆը խեցին նրա ձեռքից վերցրեց և նայեց շուրջը։

— Մենք պիտի կրակը պահող հատուկ մարդիկ ունենանք։ Նավը երբ ասես կարող է գալ։— Նա ձեռքով ցույց տվեց հորիզոնի գիծը։— Ու եթե մենք նրանց իմաց չտանք, մեզ չեն փրկի։ Ու մի բան էլ։ Մեզ նոր օրենքներ են պետք։ Որտեղ խեցին՝ էնտեղ Ժողով, մեկ է՝ վերևում թե ներքևում։

Բոլորը համաձայնեցին։ Խոզուկը բերանը բացեց, բայց, դեմ առնելով Ջաքի հայացքին, միտքը փոխեց։ Ջաքը ձեռքը մեկնեց, մրոտ ափերով զգուշորեն վերցրեց խեցին և խոսեց։

— Ռալֆը ճիշտ է ասում։ Մեզ նոր օրենքներ են պետք, որ բոլորը ենթարկվեն։ Վերջապես վայրենիներ հո չե՞նք։ Մենք անգլիացի ենք, իսկ անգլիացիներն ամեն ինչում լավագույնն են։ Էնպես որ մենք պետք է ամեն ինչ կարգին անենք։

Նա դիմեց Ռալֆին։

— Ռալֆ, ես իմ երգչախումբը, այսինքն, որսորդներին, կբաժանեմ խմբերի ու մենք պատասխանատու կլինենք կրակի համար․․․

Նրա մեծահոգությունը հատուկենտ ծափեր առաջացրեց։ Ջաքը քմծիծաղ տվեց և, խեցին թափահարելով, լռություն պահանջեց։

— Հիմա կթողնենք, որ խարույկը հանգի, մեկ է, գիշերով ոչ մի ծուխ չի երևա։ Սրանից հետո, երբ ուզենանք, կվառենք։ Այս շաբաթ կրակ պահողներն առաջին ձայները կլինեն, իսկ մյուս շաբաթ՝ երկրորդները։

Ժողովը լուռ համաձայնվեց։

— Բացի դրանից մենք նաև դիտորդներ կլինենք։ Եթե էնտեղ,— բոլորը նայեցին նրա մատնանշած կողմը,— նավ երևա, դիտորդները կրակին դալար ճյուղեր կավելացնեն, որ ծուխ գա։

Բոլորն անթարթ նայում էին հորիզոնին, ասես այնտեղ ուր որ է պիտի հայտնվեր նավի հազիվ նշմարելի ուրվագիծը։

Արևի ոսկեգույն կաթիլը գլորվելով մոտենում էր աշխարհի շեմին։ Հանկարծ բոլորը գիտակցեցին, որ ջերմությունն ու լույսը շուտով կվերջանան։

Խեցին վերցրեց Ռոջըրն ու մռայլ հայացքը շրջեց բոլորի դեմքերով։

— Ես վաղուց եմ նայում ծովին՝ նավի նշույլ էլ չի եղել, վայ թե մեզ երբեք չփրկեն։

Տղաներով շշուկներ անցան։ Ռալֆը ետ վերցրեց խեցին։

— Ես ձեզ ասում եմ, որ մեզ շուտ թե ուշ կփրկեն, պարզապես պիտի սպասենք, ուրիշ ոչինչ։

Վրդովված Խոզուկը խեցին անվախ խլեց։

— Բա ես ինչ էի ասում, ես չէի՞ ասում, որ կարգուկանոն է պետք, իսկ դուք՝ «ձենդ կտրի»․․․

Նրա ձայնն արդարացի կշտամբանքից սրվել և ճղճղան էր դարձել։ Ոմանք փորձեցին նրան լռեցնել։

— Ասեցիք, ուզում եք փոքր խարույկ անել, բա էդ հսկա կույտն ո՞վ դիզեց։ Հենց ես ուզում եմ բերանս բացել,— ճչում էր դառը ճշմարտության ջատագովը,— վրա եք տալիս՝ «ձենդ կտրի», իսկ երբ Ջաքը, կամ Մորիսը, կամ Սայմոնը․․․

Խառը ժխորի մեջ նա մի պահ կանգ առավ, բոլորի գլխների վրայով նայելով դիմացի լանջի ելուստին, որից մինչ այդ վառելիք էին բերում։ Հանկարծ նա պոռթկաց այն աստիճան տարօրինակ մի ծիծաղով, որ բոլորը սսկվեցին ու մի պահ ապշած նայում էին նրա ցոլցլուն ակնոցին։ Ապա հետևեցին այդ հայացքին և գտան նրա մռայլ բերկրանքի պատճառը։

— Խնդրեմ, էս էլ ձեր փոքրիկ խարույկը։

Տապալված բներին փաթաթված լիանաների արանքից ծուխ էր բարձրանում։ Բոլորի աչքի առաջ բռնկվեց փայտի խուրձերից մեկը, ծխի բարալիկ շիթերը հետզհետե հաստացան։ Տեղ-տեղ կրակի փոքրիկ լեզվակները սկսեցին լպստել տերևները, թփերն ու ճյուղերը, գնալով բաժանվելով ու բազմանալով։ Մի մեծ ծառի դիպչելով, կրակը պայծառ սկյուռիկի պես ակնթարթաբար մագլցեց վեր։ Ծուխն ավելանում էր, թանձրանում, քուլա-քուլա գլորվում վեր։ Սկյուռիկը քամուց թևեր առավ և ցատկեց հարևան ծառին, այս անգամ արդեն ներքև վազելով։ Ծխածածկույթի և սաղարթների ստվերի տակ, կրակը սողոսկելով, բռնկել էր ամբողջ անտառը և հիմա, գազազած, խժռում էր ինչ պատահի։ Շիկավուն և սև ծխի հսկայածավալ զանգվածներն անշեղորեն սողում էին ծովի կողմը։ Կործանարար հրդեհի տեսքից երեխաները սկսեցին բորբոքված ճչալ։ Կրակն ասես կենդանի լիներ, հովազի պես փորսող տալով, նա մոտեցել էր կեչիներ հիշեցնող ծառերի մատաղ մի պուրակի, որը բմբուլների խավի պես ծածկել էր վարդագույն ժայռերից մեկը։ Ցատկելով առաջին ծառին, բոցն այն վայրկենապես վերածեց վառվռուն ջահի, ապա հեշտությամբ հաղթահարեց փոքրիկ բացատը, և, պար գալով, սկսեց միանգամից խժռել ամբողջ պուրակը։ Հիացմունքից թռվռացող տղաների ոտքի տակ մոլեգնող հրդեհը բռնկել էր անտառի քառորդ քառակուսի մղոնը, անխնա ծուխ արձակելով։ Հրդեհի առանձին ձայները միահյուսվել էին խլացուցիչ մի հռնդյունի մեջ, որից ամբողջ սարն ասես դղրդար։

— Խնդրեմ, էս էլ ձեր փոքրիկ խարույկը։

Ռալֆն անսպասելիորեն նկատեց, որ տղաներն աստիճանաբար լռում են և հանդարտվում, սկսելով երկյուղել իրենց քթերի տակ սանձարձակվող ահեղ ուժից։ Այդ գիտակցությունը, խառնված նույն երկյուղի հետ, կատաղության դուռը հասցրեց նրան։

— Վերջապես ձայնդ կտրելո՞ւ ես, թե չէ։

— Փողն իմ ձեռքին է։— Վիրավորված ասաց Խոզուկը։— Ես խոսելու իրավունք ունեմ։

Նրան նայում էին չտեսնող հայացքներով, ականջները լարած հրդեհի հռնդյունին։ Խոզուկն անհանգստացած նայեց այդ դժոխքի կողմն ու խեցին պինդ գրկեց։

— Ուզեք, չուզեք, պիտի թողնեք վառվի։ Իսկ դա մեր ամբողջ փայտի պաշարն էր։

Նա շուրթերը լպստեց։

— Մենք բան չենք կարող անել։ Սրանից հետո պետք է ավելի ուշադիր լինել։ Ոնց եմ վախենո՜ւմ։

Ջաքն աչքերը հրդեհից կտրեց։

— Իսկ դու ե՞րբ չես վախենում որ, Հաստաքամակի մեկը։

— Փողը ես եմ բռնել։— Նվազ ձայնով ասաց Խոզուկը և շուռ եկավ Ռալֆի կողմը։— Ճիշտ չի՞, Ռալֆ։

Ռալֆը դժկամությամբ երեսը դարձրեց սքանչելի ու սարսափազդու տեսարանից։

— Հը՞, ի՞նչ կա։

— Փողն ի՛մ ձեռքին է, ե՛ս պիտի խոսեմ։

Երկվորյակները քրքջացին։

— Ծուխ էիք ուզում, ո՞նց չէ, էս էլ ձեր ծուխը․․․

Ծխի վիթխարի ամպը տարածվում էր համարյա մինչև հորիզոնը։ Խոզուկից բացի բոլորը սկսեցին քրքջալ, հետզհետե անցնելով բուռն հռհռոցի։

Խոզուկը համբերությունը կորցրեց։

— Լսեք, ախր փողը ես եմ բռնել։ Դուք պարտավո՛ր եք ինձ լսել։ Առաջին հերթին ի՞նչ էր պետք անել՝ ծովափին քոլիկներ սարքել։ Մտքներովդ իսկի չանցավ էլ, որ գիշերն էստեղ շան պես մրսելու եք։ Բայց հենց Ռալֆն ասեց «խարույկ», բոլորդ հարայհրոցով թռաք սարը։ Ոնց որ փոքր երեխեք։

Հիմա արդեն նրա ճառին ականջ էին դնում։

— Ո՞նց եք ուզում, որ ձեզ փրկեն, եթե չեք իմանում սկզբից ինչ անել։

Նա ակնոցը հանեց և փորձեց խեցին ցած դնել, բայց ավագ տղաներից շատերն իսկույն ձեռքերը պարզեցին, և նա միտքը փոխեց։ Խոզուկը խեցին դրեց թևի տակ և պպզեց ժայռին։

— Էստեղ էլ էս ախմախ խարույկը սարքեցիք ու կղզին վառեցիք։ Հիմա որ ամբողջ կղզուց բան չմնա, ո՞վ է մեղավոր։ Խորոված միրգ ու տապակած խոզ եք ուտելու, հա՞։ Ոչ մի ծիծաղելու բան չկա։ Դուք Ռալֆին առաջնորդ ընտրեցիք ու իսկի չթողիք մի կարգին մտածի։ Իսկ երբ նա մի բան ասեց, բոլորդ գժի պես․․․

Նա կանգ առավ, որ շունչ քաշի։ Ներքևում մռլտում էր հրդեհը։

— Էդ դեռ ի՜նչ, բա պուճուրները, նրա՞նց ով մարդու տեղ դրեց, ո՞վ գիտե, թե նրանք քանի հոգի են։

Ռալֆն առաջ անցավ։

— Բա ես քեզ չասի՞, որ ցուցակ սարքես։

— Մենակ ո՞նց սարքեի,— վրդովված գոռաց Խոզուկը,— թողում-փախնում էին, ջուրն էին ընկնում, ուր ասես չէին խցկվում։ Ի՞նչ իմանայի որը որն էր։

Ռալֆը լպստեց իր գունատ շուրթերը։

— Ուրեմն դու հիմա չգիտե՞ս էստեղ քանի հոգի պիտի լինի։

— Ո՞նց իմանամ, երբ որ էդ բլոճներն անընդհատ վազվզում էին։ Իսկ երբ դուք երեքով հետ եկաք, հենց խարույկի անուն տվիր, տնով-տեղով առաք փախաք, ես իսկի չհասցրի․․․

— Հերիք եղավ։— Կտրուկ ընդհատեց նրան Ռալֆն ու խեցին խլեց։— Ինչ չես արել՝ չես արել։

— ․․․ Իսկ հետո հարձակվեցիք ու ակնոցս ձեռիցս առաք․․․

Ջաքը նրան սաստեց։

— Ձենդ կտրի․․․

— ․․․ Իսկ պուճուրներն էնտեղ թրև էին գալիս՝ հրդեհի տեղը։ Ի՞նչ իմանաք, թե հիմա էլ էնտեղ չեն։

Խոզուկը կանգնեց և մատը տնկեց կրակի ու ծխի քուլաների կողմը։ Տղաներով անհանգիստ մրմունջ անցավ։ Խոզուկը շնչակտուր լռեց՝ նրան ինչ-որ տարօրինակ բան էր պատահել։

— Էն ճստոն․․․— հևում էր Խոզուկը,— խալով տղան, աչքիս չի երևում, հիմա ո՞ւր է․․․

Մեռյալ լռություն տիրեց։

— Էն որ օձերից էր բողոքում, ինքն էլ էր ներքևում․․․

Բոցերի մեջ մի ծառ ռումբի պես պայթեց։ Օդում լիանաների երկար պատառներ ցրիվ եկան, և, հոգևարքի մեջ գալարվելով, ընկան ցած։ Մանուկները գոռացին,

— Օձե՜րը, տեսե՜ք, օձե՜րը։

Արևմուտքում, հորիզոնից ընդամենը մի մատնաչափ վերև, անուշադրության էր մատնված արևը։ Բոլորի դեմքերը լուսավորված էին կարմիր գույնով։ Խոզուկն իրեն գցեց մի թեք ժայռի վրա և ձեռքերով այն գրկեց։

— Էն խալով ճստոն․․․ Ո՞ւր կորավ, ձեզ եմ ասում, աչքիս չի երևում․․․

Տղաները վախվորած, տարակուսանքով իրար էին նայում։

— Ո՞ւր կորավ․․․

Ռալֆը շփոթված մրթմրթաց։

— Երևի հետ գնաց էնտեղ, էն․․․ էն․․․

Ներքևում, սարի զառիթափ լանջին, շարունակվում էր սոսկալի հռնդյունը։

Երրորդ գլուխ։ Ծովափի քոլիկները

Ջաքը, վազորդի պես երկու տակ կքված, քիթը համարյա հպել էր խոնավ հողին։ Լիանաներով պարուրված ծառերի բներն անհետանում էին տասը մետրանոց կանաչ մշուշում, շուրջբոլորը թփուտներ էին։ Այստեղ մի ճաքած ճյուղ կար և հողին դրոշմված կես կճղակի պես մի բան, ուրիշ ոչինչ։ Նա դեմքն իջեցրեց և հայացքն այնպես սևեռեց հետքերին, կարծես ուզում էր նրանցից խոստովանություն կորզել։ Որսկան շան պես, չորեքթաթ, անտեսելով անհարմար դիքը, նա մի հինգ քայլ առաջ անցավ և կանգնեց։ Լիանաների հանգույցն այստեղ օղակ էր կազմում, որից մի կոշտ բեղիկ էր կախված։ Բեղիկը ներքևից մաշված էր՝ օղակով անցնելիս, խոզերը փայլեցրել էին այն իրենց մորթով։

Մի պահ նա մնաց այդ հետքի մոտ, անթարթ նայելով մացառների խավարին։ Կղզում հայտնվելու օրից նրա շեկ նկատելիորեն երկարել էին ու գունաթափվել, պեպենոտ, մերկ մեջքը մաշկահան էր լինում։ Աջ ձեռքին նա քարշ էր տալիս մեկուկես մետրանոց սուր մի ձող և մերկ էր, չհաշված դանակը պահող գոտիով քրքրված կարճ տաբատը։ Նա վիզը ձգեց, փակեց աչքերն ու լայնացած ռունգերով անաղմուկ ներս քաշեց օդը՝ ջերմ շիթը ստուգելով նոր տվյալների համար։ Երկուսն էլ անշարժ էին՝ անտառն ու Ջաքը։

Վերջապես նա երկար հոգոցով օդը դուրս թողեց և բացեց աչքերը։ Աչքերը երկնագույն էին, բայց տվյալ պահին հուսախաբությունից կայծակում և համարյա խենթ էին։ Նա լեզվով թրջեց չորացած շուրթերն ու աչքի անցկացրեց անբարբառ անտառը։ Ապա նորից առաջ անցավ, գետինը խուզարկելով։

Անտառի լռությունը շոգից ավելի թանձր էր ու ճնշող, օրվա այս ժամին նույնիսկ միջատները չէին տզզում։ Ջաքն ինքը պատահմամբ իր անպաճույճ բնից փախցրեց երփներանգ մի թռչունի, որի խռպոտ ճիչը փշրեց անտառի անդորրը, զրնգացնելով ասես դարերի խորքից եկող արձագանքը։ Վախեցած ընկրկելով, նա շունչը պահեց և, մի պահ, որսորդից վերածվեց ծառին ծեփված հալածված կապկանման մի էակի։ Ապա կորցրած հետքի հուսախաբությունը նորից նրան կանչեց և սեղմեց գետնին։ Գունատ ծաղիկներով պատված աժդահա մի ծառի գորշ բնի մոտ նա կանգ առավ, աչքերը փակեց և նորից ներս քաշեց տաք օդը։ Հենց այդ պահին նրա շունչը կտրվեց՝ դեմքը սփրթնեց և անմիջապես շառագունեց։ Նա ստվերի պես սպրդեց ծառի հետևն ու սկսեց զննել ոտքի տակ տրորված գետինը։

Թրիքը դեռ տաք էր։ Փորփրած հողին կլունձված, այն ողորկ էր ու կանաչավուն և թույլ գոլորշի էր արձակում։ Ջաքը բարձրացրեց գլուխն ու նայեց ճանապարհը փակած լիանաների անթափանց մանվածքին։ Ապա նիզակը վեր առավ և սողոսկեց առաջ։ Լիանաների վարագույրից այն կողմ խոզերի տրորած իսկական կոշտ մի արահետ էր գոյացել։ Ոտքի կանգնելով, Ջաքն ինչ-որ շարժում նշմարեց։ Նա անմիջապես ետ գցեց աջ ձեռքն ու ամբողջ ուժով նիզակը նետեց։ Արահետից կճղակների հաճախակի կտկտոց լսվեց՝ գայթակղիչ, խենթացնող, միս ավետող։ Ջաքը դուրս պրծավ թփուտներից ու ճանկեց Նիզակը։ Կճղակների կտկտոցը մարեց հեռվում։

Ջաքը քրտնաթաթախ ոտքի կանգնեց՝ ցեխոտ, որսի տարաբախտությունների հետքերը մարմնին։ Հայհոյելով, նա արահետից ցած իջավ և սկսեց թփուտների միջով ճանապարհ հարթել, մինչև որ անտառի մութ ծածկը պահող մերկ բների փոխարեն երևացին լուսավոր գորշ արմավենիները՝ փետրազարդ սաղարթներով։ Նրանց արանքից շողշողում էր ծովը, և ձայներ էին լսվում։ Ռալֆը կանգնած էր արմավենու տերևներից և բներից մոգոնած, ծովին նայող կոշտուկոպիտ մի քոլիկի կողքին, որն ուր որ է պիտի փլվեր։ Նա Ջաքին չէր նկատել։

— Ջուր չունե՞ս։

Ռալֆը խոժոռ հայացքը թեքեց տերևների հյուսվածքից։ Նայելով Ջաքին, նա դեռևս չէր նկատել նրան։

— Ասում եմ, ջուր չունե՞ս, խմեմ, ծարավ եմ։

Ռալֆը քոլիկից կտրեց ուշադրությունն ու հանկարծ հայտնաբերեց Ջաքին։

— Վա՜յ, բարև։ Ջուրը հրեն, ծառի տակ, պիտի որ մնացած լինի։

Ջաքը ստվերում շարված կոկոսի կեղևներից ընտրեց բերնեբերան թարմ ջրով լցված մեկն ու սկսեց խմել։ Ջուրը լցվեց նրա կզակին, վզին, թափվեց կրծքին։ Ապա նա հևիհև շունչը տեղը բերեց։

— Ուխա՜յ։

Քոլիկից լսվեց Սայմոնի ձայնը։

— Մի քիչ վերև։

Ռալֆը տերևների շարանով մի ճյուղ հրեց վերև։ Տերևներն իրարից անջատվեցին ու թափվեցին ցած։ Բացվածքի մեջ հայտնվեց մեղավոր տեսքով Սայմոնը։

— Ես դիտմամբ չարի։

Ռալֆը զզվանքով նայում էր ավերակներին։

— Սրա պես որ գնա՝ կյանքում չենք պրծնի։

Նա գետին նետվեց Ջաքի ոտքերի կողքին։ Սայմոնը մնաց անցքից դուրս ցցված։ Ռալֆը գետնի վրայից բացատրեց։

— Քանի օր է չարչարվում ենք, ու եղածն ի՞նչ լինի, ըհը․․․

Երկու խարխուլ քոլիկ մի կերպ կանգնած էին, երրորդն ավերվել էր։

— Մենակ թե թողնեն-փախնեն։ Հիշո՞ւմ ես ժողովին ոնց էին երդվում, որ օր ու գիշեր քրտինք են թափելու, մինչև քոլիկները չշինենք։

— Բացի ինձնից ու իմ որսորդներից։

— Բացի որսորդներից։ Դե փոքրերը, ո՞նց ասեմ․․․

Նա ձեռքով մի շարժում արեց, ճիշտ խոսքը փնտրելով։

— Անհույս են։ Բայց ախր մեծերն էլ մի բան չեն։ Տեսար չէ՞ առավոտից մենակ ես ու Սայմոնն ենք գործ անում, ուրիշ մարդ չկա։ Լողանում են, լափում կամ խաղ անում։

Սայմոնը անցքից գլուխը հանեց։

— Առաջնորդը դու ես, դու էլ հրամայի։

Ռալֆը, մեջքի վրա պառկած, նայում էր երկնքին ու արմավներին։

— Ժողով, չէ մի չէ՜, խելքները գնում է ժողով անելու համար, կուզես ամեն օր, կուզես՝ օրն երկու հատ։— Նա հենվեց արմունկներին։— Գրազ գանք, հիմա փողը փչեմ, վազելով կգան։ Խելոք-խելոք կնստեն։ Հետո մեկնումեկը կառաջարկի ինքնաթիռ սարքել, կամ սուզանավ, կամ հեռուստացույց։ Ժողովից հետո մի հինգ րոպե կաշխատեն ու կցրվեն որս անելու։

Ջաքը շիկնեց։

— Միս էլ է պետք, չէ՞։

— Է հա, որ լիներ, բան չէի ասի։ Քոլիկներն էլ են պետք։ Հետո, քո մնացած որսորդները վաղուց են եկել, հրեն, մինչև հիմա լող են տալիս։

— Ես նրանց ինքս բաց թողի ու մենակ գնացի, ես․․․

Նա փորձեց Ռալֆին բացատրել հետապնդելու, տալու-սպանելու իրեն համակած մարմաջը։

— Ես ինքս գնացի, մենակ․․․

Նրա աչքերում նորից վառվեց խենթ փայլը։

— Քիչ էր մնում սպանեի։

— Բայց հոմ չսպանեցիր։

— Բան չէր մնացել։

Ռալֆի ձայնը դողաց քողարկված զայրույթից։

— Բայց չսպանեցիր, չէ՞։

Եթե ձայնի հատուկ երանգը չլիներ, նրա առաջարկը կարող էր սովորական թվալ։

— Դու, իհարկե, միտք չունե՞ս մեզ հետ քոլիկներ շինելու։

— Մեզ միս էլ է պետք․․․

— Չտեսանք էդ միսը։

Այժմ արդեն դիմակայությունը բացահայտ էր։

— Կտեսնեք, մյուս անգամ՝ անպայման։ Մենակ թե նիզակի ծերին հաջողացնեմ կեռ անել, թե չէ մեկին խփեցինք, դուրս ընկավ, չպահեց։ Այ թե կեռ անելու ձևն իմանայի․․․

— Մեզ տուն-տեղ էլ է պետք։

Ջաքն անսպասելի կատաղեց։

— Հը՞, ի՞նչ, բա՞ն ես ասում․․․

— Էն եմ ասում, որ հոգիներս դուրս եկավ։ Էդքան բան։

Երկուսն էլ կարմրել և դժվարությամբ էին իրար նայում։

Ռալֆը գլորվեց փորի վրա ու սկսեց խոտի հետ խաղալ։

— Եթե մեր եկած օրվա պես անձրև գա, առանց քոլիկների յոլա չենք գնա։ Ու հետո քոլիկները մեզ նաև պետք են․․․

Նա մի պահ դադար արեց, երկուսն էլ մարեցին իրենց զայրույթը։ Ռալֆը շարունակեց ապահով թեմայով։

— Դու էլ ես նկատել, չէ՞։

Ջաքը նիզակը վայր դրեց ու պպզեց։

— Ի՞նչ եմ նկատել։

— Դե, որ տակները լցրել են․․․

Նա շուռ եկավ ու անթարթ նայեց Ջաքի վայրի, ցեխոտ դեմքին։

— Հասկանում ես, նրանք երազում ինչ-որ բան են տեսնում, ես ինքս եմ լսել, դու ի՞նչ է, գիշերը չե՞ս զարթնում։

Ջաքը գլուխը տարուբերեց։

— Քնի մեջ խոսում են ու գոռում, էդ փոքրերը։ Նույնիսկ ուրիշներն էլ, ոնց որ․․․

— Ոնց որ էս կղզին լավը չլինի։

Միջամտությունից ապշած, նրանք նայեցին Սայմոնի լուրջ դեմքին։

— Ոնց որ,— շարունակեց Սայմոնը,— էն գազանը, հիշո՞ւմ եք, էն օձի պես գազանն իսկական լինի։

Երկու ավագը, այդ ամոթալի բառը լսելով, ցնցվեցին։ Օձերի մասին վաղուց արդեն չէր խոսվում, չէր կարելի խոսել։

— Ոնց որ էս կղզին լավը չլինի։— Դանդաղ ասաց Ռալֆը։— Ճիշտ որ։

Ջաքը նստեց ու ոտքերը երկարեց։

— Խելա՞ռ են, ինչ են։

— Ըհը, ցնդվել են։ Հիշո՞ւմ ես, ոնց էինք հետախուզության գնացել։

Նրանք ժպտացին իրար, վերհիշելով առաջին օրվա դյութանքը։ Ռալֆը շարունակեց։

— Էնպես որ քոլիկները մեզ պետք են, որ․․․

— Տուն ունենանք։

— Հա, հենց դրա համար։

Ջաքը ոտքերը ծալեց, գրկեց ծնկներն ու հոնքերը կիտեց՝ ջանալով պարզություն մտցնել։

— Ինչ կուզես ասա, բայց անտառում, երբ որս ես անում, ոչ թե բոլորով, միրգ փնտրելուց, այլ մենակ, ինքդ քեզ․․․

Նա մի պահ լռեց, կասկածելով, արդյո՞ք Ռալֆն իրեն լուրջ կընդունի։

— Հետո՞։

— Որս անելուց մեկ-մեկ էնպես ես զգում, ոնց որ․․․— նա հանկարծ շիկնեց։— Հեչ, լուրջ բան չի, իհարկե։ Պարզապես էն տպավորությունն ես ունենում, որ ոչ թե դու ես որսի դուրս եկել, այլ․․․ քեզ են որսում, ոնց որ ինչ-որ մեկը ջունգլիներում անընդհատ ընկած լինի հետևիցդ։

Նրանք նորից լռեցին, Սայմոնը՝ լարված, Ռալֆը՝ թերահավատությամբ և թեթևակի զայրույթով։ Նա ոտքի կանգնեց, կեղտոտ ձեռքով ուսը տրորելով։

— Ի՞նչ ասեմ, չեմմանում։

Ջաքը վեր ցատկեց և սկսեց հապճեպ խոսել։

— Այ, անտառում էդպես է լինում, եղածը մի լուրջ բան չի, բայց․․․ մենակ թե․․․

Նա մի քանի շտապ քայլ արեց ծովափի կողմն ու հետ եկավ։

— Մենակ թե ես գիտեմ, թե նրանք ինչ են զգում, հասկացա՞ր։

— Կարևորն էնպես անելն է, որ մեզ փրկեն։

Ջաքը մի պահ մտածեց, մինչև որ հասկացավ, թե ինչ փրկելու մասին է խոսքը։

— Փրկեն, բա ոնց։ Մեկ է, սկզբից ես իմ խոզը կբռնեմ․․․— նա նիզակը ճանկեց ու թափով խրեց հողը։ Խենթությունը նորից պղտորեց նրա աչքերը։ Մազերի խճճված խուրձի միջով Ռալֆը քննադատաբար նրան էր ուսումնասիրում։

— Քանի դեռ քո որսորդները կրակը չեն մոռացել․․․

— Դու էլ, քո կրակն էլ։

Նրանք երկուսով վազեցին ծովի կողմը և ափի եզրին շուռ եկան ու նայեցին վարդագույն սարին։ Ծուխը կավճի բարալիկ գծի պես կտրում անցնում էր երկնքի թանձր կապույտը երերալով, հալվում բարձունքում։

— Հետաքրքիր է, ինչքա՞ն հեռվից կերևա։

— Ինչքան ասես։

— Ծուխը քիչ է։

Ասես լսելով նրանց խոսքերը, ծուխը ներքևից թանձրացավ և խախուտ պղտոր սյունով սողաց վեր։

— Վրեն դալար ճյուղեր գցեցին։— Մրթմրթաց Ջաքը։— Հա էլի։— Նա աչքերը կկոցեց և կտրուկ դարձավ հորիզոնի կողմը։

— Գտա։

Ջաքն այնքան բարձր գոռաց, որ Ռալֆը վեր թռավ։

— Ի՞նչ, ո՞ւր, հո նա՞վ չէր։

Ջաքը ցույց էր տալիս սարից կղզու տափարակն իջնող շեղ կիրճերը։

— Իհարկե, ո՜նց չէի մտածել՝ նրանք էնտեղ են պառկում․․․ ուզեն-չուզեն, էն շոգ ժամին ուրիշ ո՞ւր կարան գնալ։

Ռալֆն ապշահար նայում էր նրա ոգևորված դեմքին։

— ․․․ Բարձրանում են ու ստվերում վեր ընկնում, մինչև անցնի, ոնց որ տանը կովերը․․․

— Ես էլ ասի նավ ես տեսել։

— ․․․ Կսողանք մեկնումեկի մոտ, երևի երեսներս էլ ներկենք, որ չտեսնի, կալմեջ կանենք ու․․․

Ռալֆը վրդովմունքից իրեն կորցրեց։

— Ես էստեղ ինչ եմ ասում ծուխի մասին․․․ Լսի, չե՞ս ուզում քեզ փրկեն։ Գիշեր-ցերեկ մենակ խոզերից ես բլբլում։

— Բա միս չճարե՞նք․․․

— Իսկ ես առավոտից էստեղ մենակ Սայմոնի հետ էշություն եմ անում, ու դու գալի իսկի բանի տեղ էլ չես դնում էս քոլիկները։

— Ես էլ եմ գործ անում․․․

— Հա, բայց դու քո արածից հաճույք ես ստանում,— բացականչեց Ռալֆը,— դու որս անել սիրում ես, իսկ ես․․․

Հույզերի շփումից շշմած, նրանք դեմդիմաց կանգնած էին պայծառ լողափին։ Ձևացնելով, թե ավազին խաղացող մանուկները գրավեցին իր ուշադրությունը, Ռալֆն առաջինը թեքեց հայացքը։ Հարթակի մյուս կողմից լսվում էր ավազանում լողացող որսորդների գոռում-գոչյունը։ Խոզուկը, հարթակի եզրին փռված, նայում էր հստակ ջրին։

— Ոչ մեկդ բանի պետք չեք։

Ռալֆն ուզում էր բացատրել, որ մարդիկ իրականում բոլորովին այլ բան են դուրս գալիս, քան պատկերացնում էիր։

— Ինձ մենակ Սայմոնն է օգնում,— նա ցույց տվեց քոլիկները,— մնացածը ցրվեցին։ Ինքն էլ իմ չափ գործ արեց, մենակ թե․․․ միշտ քիթս էր մտնում։

Ռալֆը Ջաքի հետ վերադարձավ քոլիկների մոտ։

— Ես քեզ մի քիչ կօգնեմ,— ասաց Ջաքը,— մինչև գնամ լողանամ։

— Բան ու գործ չունես։

Երբ նրանք հասան քոլիկներին, Սայմոնը չէր երևում։ Ռալֆը գլուխը մտցրեց բացվածքը, դուրս հանեց ու դարձավ Ջաքին։

— Էս մեկն էլ ցվրվեց։

— Զահլան գնաց,— ասաց Ջաքը,— լողանալուց կլինի։

Ռալֆը հոնքերը կիտեց։

— Տարօրինակ տղա է, խփնված։

Ջաքը հենց այնպես գլխով արեց և, անխոս համաձայնությամբ, նրանք ուղղվեցին ավազանի կողմը։

— Հենց լողանամ,— ասաց Ջաքը,— մի բան կուտեմ ու կգնամ սարի էն կողմը, մեկ էլ տեսար բախտս բերեց։ Կգա՞ս։

— Արևը հեսա կմտնի։

— Ոչինչ, ես կհասցնեմ։

Նրանք քայլում էին կողք կողքի՝ գաղափարների ու հույզերի երկու տարբեր աշխարհ՝ անընդունակ հաղորդակցվելու։

— Մենակ թե մի խոզ ձեռս ընկներ։

— Ես հետ կգամ տուն շինելու։

Նրանք իրար նայեցին տարակուսանքով, սիրով և ատելությամբ։ Ավազանի աղի, տաք ջրի չփչփոցը, ծիծաղն ու աղմուկ-աղաղակը բավական էին, որ նրանք նորից միասին լինեն։

Սայմոնը, որին նրանք ակնկալում էին տեսնել ավազանում, այնտեղ չէր։ Երբ Ռալֆն ու Ջաքը գնացին ծովափից սարին նայելու, նա մի քանի քայլ նրանց հետևեց, ապա կանգ առավ և որոշ ժամանակ խոժոռ նայում էր ինչ-որ մեկի, ավազից կառուցած կիսաքանդ տնակին։ Հետո շուռ եկավ և նպատակասլաց տեսքով մտավ անտառը։ Նա մի վտիտ, ոսկրոտ տղա էր ցցուն կզակով և այն աստիճան պայծառ աչքերով, որ Ռալֆը մոլորության մեջ էր ընկել, կարծելով, թե նա զվարթ է ու չարաճճի։ Սև ու կոշտ երկար մազերի խուրձը համարյա լրիվ ծածկում էր նրա լայն ճակատը։ Նա Ջաքի պես ոտաբոբիկ էր և հագած էր իր կարճ տաբատի մնացորդները։ Ու թեև նրա մաշկն առանց այդ էլ մուգ էր, այժմ այն արևից վառվել էր ու ավելի սևացել, քրտինքից փայլելով։

Նա անցավ երկար սպիի միջով և, առաջին օրը Ռալֆի մագլցած ժայռի կողքից, ծառերի միջով թեքվեց աջ։ Նա վստահ քայլում էր մրգատու ծառերի պուրակի միջով, ուր նույնիսկ ամենադինջ մարդն առանց դժվարության կարող էր սնունդ հայթայթել, որը, սակայն, չէր կշտացնում։ Ծաղկած ծառերին միաժամանակ նաև մրգեր էին աճում, օդը լցված էր հասունության բույրով և միլիոնավոր մեղուների դզզոցով։ Այստեղ Սայմոնի հետևից ընկած մանուկները վերջապես հասան նրան։ Իրար խանգարելով, նրանք բոլորը միանգամից ինչ-որ բան էին գոռում ու քարշ տալիս նրան ծառերի ուղղությամբ։ Մեղուների անդադար գվվոցի տակ, ետմիջօրյա արևի լույսի ներքո, Սայմոնը նրանց համար քաղեց վերևի ամենահասուն մրգերն ու բաժանեց անհամբեր երկարած անթիվ թաթիկներին։ Երեխաներին գոհացնելով, նա նայեց շուրջը։ Փոքրիկները, լիուլի գրկած ընտիր մրգերը, առեղծվածային հայացքներով նայում էին նրան։

Սայմոնը նրանց լքեց, առաջ գնաց հազիվ նշմարելի մի կածանով և շուտով հայտնվեց անտառի թավուտում։ Ծառերի բարձր բները պատված էին անսպասելիորեն գունատ ծաղիկներով համարյա մինչև մութ կատարները, որտեղ աշխույժ եռուզեռ էր տիրում։ Ներքևում նույնպես մութ էր, ծառերից կախված լիանաներն ասես խորտակված նավերի թոկերը լինեին։ Նրա ոտնահետքերը դրոշմվում էին փափուկ հողին, լիանաներն ամեն հպումից ամբողջ երկայնքով թրթռում էին։

Վերջապես նա հասավ արևոտ մի բացատ՝ այստեղ լիանաները լույսին ձգվելու կարիք չունեին և բացատը մի կողքից վարագուրել էին հսկայական մի գորգով։ Հողի մակերեսին ներքևից ընդհուպ մոտեցած ժայռը խոտերից ու պտերներից մեծ ուրիշ ոչ մի բույս չէր հանդուրժում։ Բացատը երիզված էր մուգ գույնի անուշաբույր թփերով և, ասես, շոգի ու լույսի կաթսա լիներ։ Մի հսկա ծառ տապալվել-հենվել էր հարևան, դեռևս կանգուն, ծառերին և ոտքից գլուխ ցողված էր պատատուկի դեղին ու կարմիր ծաղիկներով։

Սայմոնը կանգնեց, Ջաքի պես նայեց իր հետևից ծածկվող անցումին և, արագ շուրջը ստուգելով, համոզվեց, որ մենակ է։ Հալածվածի պես շարժվելով, նա կռացավ և սողոսկեց բացատը վարագուրող գորգից այն կողմ։ Լիանաներն այնքան քիպ էին, որ նրա քրտինքից թրջվում և հետևից անմիջապես իրար էին միանում։ Ներս սողալով, նա հայտնվեց բացատից տերևներով քողարկված փոքրիկ մի որջում։ Պպզեց, տերևները ձեռքով բացեց և դուրս նայեց։ Ոչինչ չէր շարժվում, բացի շոգ օդում իրար շուրջ թպրտացող մի զույգ խայտաբղետ թիթեռներից։ Շունչը պահելով, լարված ականջ դրեց կղզու ձայներին։ Երեկոն աստիճանաբար զավթում էր կղզին՝ հեքիաթային երփներանգ թռչունների ձայները, մեղուների գվվոցը, նույնիսկ ժայռերի մեջ իրենց բները վերադարձող ճայերի ճիչերը խլացել էին։ Հեռու-հեռվում խութերին փշրվող ծովի շրշյունն ավելի հուշիկ էր, քան արյան շրջապտույտը։

Սայմոնը տերևներն իջեցրեց։ Արևի մեղրագույն ճառագայթները գնալով թեքվում էին, նրանք սահեցին թփերի վրայով, տնտղեցին մոմաձև բողբոջները, քսվեցին սաղարթներին, և ծառերի տակ թանձրացավ խավարը։ Լույսի հետ խամրեցին նաև ըմբոստ գույները, ստիպողական շոգը նահանջեց։ Մոմաձև բողբոջները խլրտացին։ Նրանց կանաչ թերթիկները հետ քաշվեցին, զգուշորեն ազատելով սպիտակ ծաղիկների նրբին կոկոնները։

Արևը վերջնականապես լքել էր բացատն ու ջնջվել երկնքից։ Խավարը ողողում էր անտառը, խորտակելով ծառերի արանքները, մինչև որ նրանք աղոտ ու անսովոր կերպարանք ստացան, ասես ջրի տակ ընկղմվելով։ Սպիտակ, շողշողուն ծաղիկները լայն բացվեցին առաջին աստղերից ծորացող լույսին ընդառաջ։ Նրանց բուրմունքը լցրեց օդը և զավթեց կղզին։

Չորրորդ գլուխ։ Ներկած դեմքեր, երկար մազեր

Առաջին կշռույթը, որին նրանք ընտելացան, օրվա անշտապ ճոճքն էր այգաբացից մինչև կտրուկ մայրամուտը։ Առավոտյան հմայքը, պայծառ արևը, ծովի ծփանքն ու քաղցր օդը նրանք ընկալում էին որպես վայելքների և խաղի ժամանակ, երբ հույսն ավելորդ էր և, հետևաբար՝ մոռացված։ Կեսօրին մոտ, երբ լույսի ուղղահայաց հեղեղը մարգարտափայլ մեղմություն էր հաղորդում լուսաբացի զիլ գույներին, իսկ շոգը, արևից թափ առնելով, սկսում էր խփել գլխին, նրանք արևից խույս էին տալիս ու պառկում, անգամ քնում, ստվերների տակ։

Կեսօրին տարօրինակ բաներ էին պատահում։ Պսպղուն ծովն ուռչում էր և ճեղքվում ծայրագույն անկարելիության բազում դրվագների՝ մարջանի խութերը և նրանց կառչած հատուկենտ գաճաճ արմավենիները ծառանում էին վեր, թրթռում, երկփեղկվում, լարից կախված կաթիլների պես գլորվում ու բազմապատկվում, ասես հայելիների արտառոց շարանում։ Մեկ էլ հանկարծ ցամաք էր հայտնվում այնտեղ, ուր ոչ մի ցամաք չէր եղել, ապա՝ երեխաների աչքի առաջ, պղպջակի պես չքվում։ Խոզուկն այդ ամենը գիտականորեն զանց առավ որպես «միրաժ», և քանի որ տղաներից ոչ մեկը չէր կարող սրատամ գայլաձկների միջով լողալ-հասնել նույնիսկ ամենամոտ խութերին, բոլորը վարժվեցին այդ հրաշքներին և այլևս դրանք չէին նկատում, ինչպես չէին նկատում նաև թրթռուն խորհրդավոր աստղերը։ Կեսօրին պատրանքները ձուլվում էին երկնքին, որից, զայրացած աչքի պես, ներքև էր նայում արևը։ Իրիկնադեմին միրաժները սմքում էին, և երկնագույն հորիզոնը հարթվում էր ու ձգվում իջնող արևի ներքո։ Կրկին, մթան սպառնալիքի տակ, քիչ թե շատ զով էր գալիս։ Արևի սուզվելուն պես խավարը կլանում էր կղզին, և քոլիկները, հեռավոր աստղերի տակ, բռնվում էին անհանգստությամբ։

Այնուհանդերձ աշխատանքի, խաղի և սննդի հյուսիսեվրոպական ավանդությունը նրանց համար անհնար էր դարձնում լիովին համակերպվել օրվա նոր կշռույթին։ Փոքրիկներից մեկը, Փըրսիվալը, հենց սկզբից խցկվել էր քոլիկներից մեկն ու երկու օր շարունակ դուրս չէր գալիս ինքն իր հետ խոսելով, երգելով ու լաց լինելով, մինչև որ բոլորը, տարակուսելով, սկսեցին նրան գժի տեղ դնել։ Վերջապես նա դուրս եկավ, խեղճացած ու սմքած, կարմիր աչքերով, և դրանից հետո, համարյա, չէր խաղում ու անվերջ հեծկլտում էր։

Կրտսեր տղաներն արդեն հավաքական «փոքրեր» անունով էին կոչվում։ Հասակի նվազումը, Ռալֆից սկսած, աստիճանական էր, ու թեև Սայմոնի, Ռոբերտի ու Մորիսի դրությունը վիճելի էր, բոլորը հեշտությամբ զանազանում էին մեծերին ու փոքրերին։ Շուրջ վեց տարեկանները, անվիճելի փոքրերը, իրենց հատուկ, լարված կյանքն էին ապրում։ Օրվա մեծ մասը նրանք ուտում էին, հասունությունից ու որակից անկախ անխտիր քաղելով ձեռքի տակ ընկած մրգերը, և այդ պատճառով միշտ փորացավ ու կայուն լուծ ունեին։ Նրանք անասելի սարսափում էին մթությունից և խավարի մեջ վախվորած իրար էին սեղմվում։ Ուտելուց և քնելուց բացի, նաև ժամանակ էին գտնում ծովափին պարզ ու աննպատակ խաղեր խաղալու։ Նրանք շատ ավելի քիչ էին թնկթնկում իրենց մայրերի համար, քան կարելի էր ակնկալել, մուգ դարչնագույն էին և անտանելի կեղտոտ։ Խեցու կանչին ենթարկվում էին, մասամբ որովհետև այն Ռալֆն էր փչում, որը բավականաչափ խոշոր էր երեխաների աչքում մեծերի աշխարհին կապվելու համար, իսկ մասամբ էլ այն պատճառով, որ ժողովները նրանց զվարճացնում էին։ Մնացած դեպքերում նրանք որպես օրենք մեծերով չէին հետաքրքրվում, ապրելով իրենց առանձին, աշխույժ կյանքով։

Փոքրիկ գետակի բերանին նրանք մոտ կես մետր բարձրությամբ, խեցիներով, թոշնած ծաղիկներով ու նախշուն քարերով զարդարված ավազե դղյակներ էին ծեփում։ Այդ բարդ կառույցները շրջապատված էին ճանապարհների, ուղեցույցների, երկաթգծերի և թմբերի խճճված ցանցով, որից կարելի էր գլուխ հանել միայն ընդհուպ ավազի վրա կռանալով։ Մանուկներն այստեղ խաղում էին եթե ոչ զվարթ, ապա կենտրոնացած և հափշտակված, հաճախ միևնույն դղյակի վրա նրանք աշխատում էին մինչև երեք հոգով։

Հիմա էլ այստեղ երեք փոքրիկ էին խաղում, Հենրին նրանցից ամենամեծն էր։ Նա նաև հեռավոր ազգականն էր այն խալով տղայի, որին մեծ հրդեհի գիշերվանից այլևս տեսնող չէր եղել։ Բայց Հենրին դեռ այնքան մեծ չէր, որ դա հասկանար՝ եթե նրան ասեին, որ այն տղան ինքնաթիռով տուն է գնացել, նա միամտորեն կհավատար։

Այսօր Հենրին պարագլխի պես մի բան էր, քանի որ մյուս երկուսը Փըրսիվալն ու Ջոնին էին՝ կղզու ամենափոքրերը։ Փըրսիվալը մկնագույն էր և լավիկ չէր թվացել նույնիսկ սեփական մորը, Ջոնին բարեկազմ էր, խարտյաշ ու կռվարար։ Տվյալ պահին նա հնազանդ էր, որովհետև հափշտակվել էր խաղով։ Երեքով ավազին չոքած, մանուկները հանգիստ խաղում էին։

Անտառից դուրս եկան Ռոջըրն ու Մորիսը։ Խարույկին հետևելու նրանց հերթն անցել էր, և նրանք իջել էին լողալու։ Ռոջըրն ուղիղ դղյակների վրայով էր քայլում՝ ոտքով փլելով գմբեթները, ծաղիկները տրորելով և ցրիվ տալով խնամքով ընտրված քարերը։ Մորիսը ծիծաղելով լրացնում էր ավերածությունը։ Երեք մանուկներն ընդմիջեցին իրենց խաղն ու վեր նայեցին։ Բախտի բերմամբ տվյալ պահին իրենց հետաքրքրող կառույցները չէին տուժել, այնպես որ նրանք չընդվզեցին։ Միայն Փըրսիվալը սկսեց թնկթնկալ, որովհետև նրա աչքն ավազ էր լցվել, և Մորիսը հապճեպ մի կողմ քաշվեց։ Նախորդող կյանքում նրան արդեն վիճակվել էր մի լավ պատիժ ուտել ուրիշի աչքն ավազ լցնելու համար և այժմ, չնայած ծնողական ծանր ձեռքը չկար, Մորիսն իրեն այնուամենայնիվ մեղավոր էր զգում։ Նրա մտքում ներողություն խնդրելու աղոտ մի ցանկություն ծագեց։ Նա ինչ-որ բան մրթմրթաց լողալու մասին և թողեց-փախավ։

Ռոջըրը մնաց, նայելով մանուկներին։ Առաջին օրվա համեմատ նրա մաշկի գույնն առանձնապես չէր մգվել, բայց ճակատն ու վիզը ծածկող սև մազերի բաշն ավելի էր ընդգծել նրա դեմքի մռայլությունը՝ եթե առաջ այն պարզապես անբարեհամբույր էր, ապա այժմ վանող էր դարձել։ Արցունքները լվացին Փըրսիվալի աչքի ավազը, և նա ձայնը կտրեց ու վերսկսեց խաղալ։ Ջոնին կապուտակ աչքերով նրան էր նայում, հետո սկսեց բռերով ավազ թռցնել, և շուտով Փըրսիվալը նորից ձայնը գցեց։

Երբ Հենրին խաղից ձանձրացավ և թողեց-գնաց ծովի կողմը, Ռոջըրը արմավների տակով հետևեց նրան։ Հենրին դեռ շատ փոքր էր արևից գիտակցաբար պատսպարվելու համար և լողափի մեջտեղով էր քայլում։ Նա մոտեցավ ափին և սկսեց ջրի հետ զբաղվել։ Սկսվել էր խաղաղօվկիանոսյան մեծ մակընթացությունը, և ծովախորշի համեմատաբար հանդարտ ջուրը վայրկյան առ վայրկյան առաջ էր գալիս։ Ծովի եզերքում հազիվ նշմարելի թափանցիկ էակներ էին ապրում, որոնք ջրի հետ վրա էին տալիս շիկացած չոր ավազին և աներևույթ զգայարաններով խուզարկում նոր տարածքը։ Գուցե այնտեղ, ուր նախորդ ասպատակության ժամանակ ոչինչ չկար, այժմ կեր էր հայտնվել՝ թռչնաղբ, մլակներ կամ վերգետնյա կյանքի այլևայլ թափոններ։ Հսկայական եղանի անթիվ ատամների պես, թափանցիկ էակներն ափը գրոհում էին աղբահավաքի։

Հենրին զմայլված էր։ Նա ջուրն էր մտցրել մաշած ու աղակալած մի փայտիկ, որը նույնպես ծովն էր բերում, ու փորձում էր յուրովի կարգավորել աղբահավաքների անցուդարձը։ Ավազի մեջ փոքրիկ առվակներ էր փորում և, մակընթացության ջրի հետ, աշխատում որքան կարելի է շատ էակներ ներս քշել։ Նա երանության մեջ էր, ըմբոշխնելով կենդանի էակների նկատմամբ վայելած իր իշխանությունը։ Խոսում էր նրանց հետ, շտապեցնում, հրամաններ տալիս։ Առաջ գալով, մակընթացությունը ջրափոսերի էր վերածում նրա ոտնահետքերը, նրանցում կալանված թափանցիկ էակներին անվերապահ տիրելու պատրանք ստեղծելով Հենրիի մոտ։ Ջրի եզրին պպզած, նա գլուխն իջեցրել էր ներքև՝ մազերը ճակատի վրայով ցած էին թափվել։ Կեսօրյա արևը վերևից անտեսանելի նետեր էր թափում։

Ռոջըրը սպասում էր։ Սկզբում նա թաքնվել էր մի հաստ արմավենու հետևում, բայց Հենրիի հափշտակվածությունն այնքան ակներև էր, որ նա վերջիվերջո դուրս էր եկել։ Ռոջըրը նայեց շուրջը՝ Փըրսիվալը լաց լինելով փախել էր և դրղյակները թողել ցնծագին Ջոնիին։ Վերջինս, քթի տակ երգելով, ավազ էր նետում երևակայական Փըրսիվալի վրա։ Նրանից այն կողմ երևում էին հարթակը և Ռալֆի, Սայմոնի, Խոզուկի ու Մորիսի բարձրացրած ջրի ցայտերը։ Ռոջըրն ուշադիր ականջ դրեց, հազիվ լսելով նրանցից հասնող ձայները։

Անսպասելի քամին ցնցեց արմավների շարանը, խշխշացնելով ու թափ տալով նրանց կատարները։ Ռոջըրի գլխավերևում, քսան մետրանոց բարձունքում, ծառից պոկվեց գնդակի չափ կոկոսների մի ամբողջ խուրձ, որոնք թրխկալով թափվեցին շուրջը, առանց նրան դիպչելու։ Ռոջըրը խույս տալու փորձ չարեց, նա մեկ կոկոսներին էր նայում, մեկ Հենրիին։ Արմավների տակի հողը հումուսի ուշ կուտակումներից էր, և ծառերի սերունդները նրա տակից արմատներով դուրս էին քաշել վաղեմի ուրիշ մի ծովափի քարերը։ Ռոջըրը կռացավ, մի քար վերցրեց, նշան բռնեց և նետեց Հենրիի վրա միտումնավոր վրիպելով։ Քարը, վայրենաբարո ժամանակների այդ խորհրդանիշը, հինգ մետրի վրա սուրաց Հենրիի կողքով և ընկավ ջուրը։ Ռոջըրն էլի մի քանի քար հավաքեց և սկսեց հերթով նետել։ Բայց և այնպես Հենրիի շուրջը մնացել էր մոտ վեց մետր տրամագծով մի շրջան, որին նա չէր համարձակվում դիպչել։ Աներևույթ ու զորավոր, այնտեղ ուժի մեջ էր հին կյանքի տաբուն։ Պպզած երեխային պատսպարել էր ծնողների, դպրոցի, ոստիկանության և օրենքի հովանավորությունը։ Ռոջըրի ձեռքը բռնել էր այն աշխարհի քաղաքակրթությունը, որը, նրանից անտեղյակ, արդեն ավերակների մեջ էր։

Ջրի ճողփյունը հանկարծակիի էր բերել Հենրիին։ Նա հանգիստ թողեց թափանցիկ էակներին և, ցեղարյուն շան պես, քիթը տնկեց ջրի վրա լայնացող շրջանների կենտրոնին։ Քարերն ընկնում էին մեկ աջից, մեկ ձախից, և Հենրին հլու շրջում էր գլուխը, բայց չէր հասցնում քարերն օդում տեսնել։ Վերջապես նա տեսավ քարերից մեկն ու ծիծաղեց, փնտրելով իրեն ձեռք առնող խաղընկերոջը։ Բայց Ռոջըրն արդեն սպրդել-մտել էր նույն ծառի հետևը, հևիհև աչքերը թարթելով։ Հենրին քարերից հիասթափվեց և թողեց-գնաց։

— Ռո՛ջըր։

Տասը մետր այն կողմ ծառի տակ կանգնած էր Ջաքը։ Նրան տեսնելով, Ռոջըրի թուխ դեմքն ավելի մթնեց, բայց Ջաքը ոչինչ չնկատեց։ Նա անհամբեր նշաններ էր անում, Ռոջըրին իր մոտ կանչելով։ Նախքան ծովը լցվելը, գետակը փոքրիկ մի լիճ էր կազմում, ջրաշուշաններով ու եղեգներով լի։ Այստեղ, Բիլի հետ միասին, նրանց սպասում էին Սամն ու Էրիքը։ Ջաքը ծունկի իջավ լճի ափին և բացեց հետը բերած երկու խոշոր տերևները։ Մեկի մեջ սպիտակ կավ էր, մյուսի մեջ՝ կարմիր։ Կողքին խարույկից բերված ածուխի մի կտոր էր։

Գործի անցնելով, Ջաքը սկսեց Ռոջըրին բացատրել։

— Նրանք իմ հոտը չեն առնում, բայց ոնց որ թե տեսնում են՝ ծառերի մեջ մի սպիտակ բան են երևի տեսնում։

Նա կավը քսեց դեմքին։

— Երնեկ մի քիչ էլ կանաչ լիներ։

Նա Ռոջըրին դարձրեց դեմքի ներկած կեսն ու պատասխանեց վերջինիս աչքերում ծագած ենթադրությանը։

— Ըհը, որսի համար է, ոնց որ պատերազմի ժամանակ։ Գիտես էլի՝ քողարկություն, որ մի բան ուրիշ բանի տեսք ունենա․․․

Նա ամեն գնով ջանում էր Ռոջըրին հասկացնել։

— Ոնց որ ցեցը ծառի վրա։

Ռոջըրը հասկացավ և խոժոռ գլխով արեց։ Երկվորյակներրը մոտեցան Ջաքին և երկչոտ սկսեցին ինչ-որ բանից գանգատվել։ Ջաքը նրանց մի կողմ հրեց։

— Ռադներդ քաշեք։

Նա ածուխը քսեց դեմքի կարմիր ու սպիտակ բծերի միջև։

— Չէ, հետս կգաք։

Ջաքը նայեց իր արտացոլմանն ու չհավանեց։ Նա կռացավ, երկու բուռ գոլ ջուր վերցրեց ու դեմքին քսածը լվաց։ Երևացին պեպեններն ու ավազագույն հոնքերը։

Ռոջըրը դժկամորեն ժպտաց։

— Համա թե տե՜սք ունես։

Ջաքն իր համար արդեն նոր դեմք էր հորինում։ Մի այտն ու աչքի շուրջը նա սպիտակ ներկեց, իսկ դեմքի մյուս կեսը՝ կարմիր։ Ապա աջ ականջից ածուխով հաստ գիծ քաշեց մինչև կզակի ձախ կողմը։ Նա կռացավ լճակի վրա, բայց ջուրը շնչառությունից դողում էր և պատկերը խախտում։

— Սամ, Էրիք, մի դատարկ կոկոս բերեք, շուտ։

Ջրով լի կեղևը բռնած, Ջաքը ծունկի իջավ։ Լույսի կլոր բիծը սկսեց խաղալ նրա դեմքին, ջրի մակերեսը պայծառացավ։ Նա ապշահար ուսումնասիրում էր արդեն ոչ թե իր, այլ սարսռազդու մի անծանոթի արտացոլումը։ Ապա ջուրը թափեց, ոտքի ցատկեց և խանդավառությունից սկսեց հռհռալ։ Նրա ջլոտ մարմնի վրա տնկված էր մի դիմակ, որը սարսափեցնում և ձգում էր բոլորի հայացքները։ Ջաքը սկսեց պար գալ, նրա ծիծաղը վերածվեց արյունարբու մռնչոցի։ Նա ցատկոտեց Բիլի կողմը՝ դիմակն ինքնուրույն կյանքով էր ապրում, Ջաքը թաքնվել էր նրա տակ, ազատվելով ամեն տեսակ ամոթից։ Կարմիր, սպիտակ, սև դեմքը պար գալով քշում էր Բիլի վրա։ Բիլը փռթկաց, բայց հանկարծ լռեց ու սկսեց թփերի միջով փախչել։

Ջաքը նետվեց երկվորյակների կողմը։

— Շարվիր․․․ առա՛ջ, իմ ետևից։

— Բայց․․․

— Ախր․․․

— Առա՜ջ։ Կսողամ մոտն ու հո մի չեմ տա․․․

Դիմակը ստիպում էր ենթարկվել։

* ^* *

Ռալֆը ջրավազանից դուրս եկավ, նստեց արմավների ստվերի տակ և ձեռքով սրբեց ճակատին ու հոնքերին ծեփված խարտյաշ մազերը։ Սայմոնը, ջրի մեջ փռված, ոտքերով փրփուր էր ծեծում, Մորիսը սովորում էր սուզվել։ Խոզուկն աննպատակ թրև էր գալիս, գետնից ինչ-որ բաներ վերցնելով ու դեն նետելով։ Նրան գերող ջրափոսերը մակընթացությունն իր տակն էր առել, և Խոզուկը սպասում էր, մինչև ջուրն իջնի։ Ռալֆին տեսնելով, նա մոտեցավ և նստեց կողքին։

Խոզուկը հագել էր իր կարճ տաբատի մնացորդը, նրա գեր մարմինը ոսկեգույն երանգ էր ստացել, իսկ ակնոցը դեռ փայլում էր, երբ նա ինչ-որ բանի էր նայում։ Սա կղզու միակ տղան էր, որի մազերը կարծես բոլորովին աճած չլինեին։ Մյուս բոլորը վաղուց արդեն մազակալել էին, իսկ Խոզուկի գլուխը պատված էր նույն կարճլիկ խոպոպներով, ասես նրա ճակատին գրված լիներ ճաղատ դառնալը, և այդ անկատար ծածկույթը, նոր ծլած եղջյուրների աղվամազի պես, շուտով պիտի վերանար։

— Ես էստեղ միտք էի անում,— ասաց նա,— ժամացույցի մասին։ Կարելի է արևի ժամացույց սարքել։ Ավազի մեջ մի փայտ կխրենք ու․․․

Դրա հետ կապված հանրահաշվական բարդություններն արտահայտելը նրա ուժերից վեր էր։ Խոզուկն ընդամենը ձեռքով օդում մի քանի շարժում արեց։

— Վրից էլ մի հատ ինքնաթիռ կսարքենք, մի հատ էլ հեռուստացույց,— թթված արձագանքեց Ռալֆը,— հետո էլ շոգեմեքենա․․․

Խոզուկը գլուխը շարժեց։

— Դրանց համար լիքը մետաղ է պետք,— ասաց նա,— մենք մետաղ չունենք։ Իսկ փայտիկն, ըհը, խնդրեմ։

Ռալֆն ակամա ժպտաց։ Խոզուկը բոլորի հոգին հանում էր՝ նրա ճարպը, շնագելությունն ու տարբեր տեսակի մտահղացումները ձանձրացուցիչ էին, բայց նրան ձեռք առնելը միշտ էլ զվարճալի էր, նույնիսկ երբ պատահմամբ էր ստացվում։

Խոզուկը նրա ժպիտը մեկնաբանեց որպես բարյացակամության նշան։ Մեծերի շրջանում լռելյայն կարծիք էր հաստատվել, որ Խոզուկը խորթ է, ոչ միայն խոսվածքի պատճառով, որը ոչ մեկի հոգը չէր, այլ նաև՝ գիրության, շնագելության, ակնոցի և ֆիզիկական աշխատանքից խորշելու համար։ Տեսնելով, որ Ռալֆն իր խոսքերից ուրախացավ, Խոզուկը թևեր առավ և սկսեց զարգացնել իր նվաճումը։

— Փայտիկներ ինչքան ասես կան։ Ամեն մեկս մի արևի Ժամացույց կունենանք, ու երբ ուզենք, ժամը կիմանանք։

— Որ հանկարծ ուտելուց ուշանանք։

— Դո՞ւ չէիր ասում, որ մեզ փրկելու համար պիտի բաներ անենք։

— Ո՜ւֆ, զահլաս տարար։

Նա ոտքի ցատկեց և հետ գնաց լողավազանի մոտ։ Հենց այդ պահին Մորիսը բավական անհաջող ցատկեց ջուրը։ Ռալֆն ուրախ էր թեման փոխել։ Երբ Մորիսը ջրի մակերես դուրս եկավ, նա բացականչեց։

— Այ թե լավ փորսուղ տվիր։

Մորիսը ժպտաց, իսկ Ռալֆը սահուն ցատկեց ջուրը։ Նա բոլոր տղաներից լավ էր լողում, բայց այսօր, լսելով ափեղցփեղ բերված փրկություն բառը, նա սրտնեղել էր, և նույնիսկ ջրի կանաչ խորքն ու արևի ոսկեգույն շողերը նրա սիրտը չէին հովացնում։ Ջրում մնալու և խաղալու փոխարեն, նա վճռաբար լողաց-անցավ Սայմոնի տակով և դուրս եկավ ավազանի հակառակ ափին պառկելու, փոկի պես կաթկթալով ու փայլելով։ Խոզուկը, ինչպես միշտ անշնորհք, մոտեցավ և կանգնեց նրա կողքին, ստիպելով Ռալֆին գլորվել փորի վրա ու ձև անել, թե նրան չի տեսնում։ Միրաժներն արդեն մարել էին, նա մռայլ աչքի անցկացրեց հորիզոնը։

Հաջորդ ակնթարթին Ռալֆը կանգնած գոռում էր․

— Ծո՜ւխը, ծո՜ւխը։

Սայմոնը ջրի մեջ պառկած վեր թռավ և քիչ էր մնում խեղդվեր։ Ցատկել պատրաստվող Մորիսը կրունկների վրա ճոճվեց, նետվեց դեպի հարթակը, բայց շեղվեց արմավների կողմն ու սկսեց համենայն դեպս հապճեպ հագնել իր քըրջոտ տաբատը։

Ռալֆը կանգնել էր, մի ձեռքով ճակատից հետ քաշելով մազերը, մյուսը՝ բռունցք արած։ Սայմոնը ջրից դուրս էր գալիս։ Խոզուկն իր տաբատի փեշով ակնոցն էր մաքրում և աչքի տակից նայում ծուխին։ Մորիսը երկու ոտքը մտցրել էր մի փողքի մեջ, միայն Ռալֆն էր անշարժ կանգնած։

— Ես ծուխ չեմ տեսնում,— կասկածանքով ասաց Խոզուկը։— Ոչ մի ծուխ չի երևում, Ռալֆ, ի՞նչ ծուխ ես ասում։

Ռալֆը չէր պատասխանում։ Նա ճակատն արդեն երկու ձեռքով էր սեղմել, որ մազերն աչքերը չընկնեն։ Նա առաջ էր թեքվել, մարմինը չորացող ծովաջրից սկսել էր սպիտակել։

— Ռալֆ, ի՞նչ է, նա՞վ կա։

Սայմոնը մոտեցավ և հայացքը Ռալֆից դարձրեց հորիզոնի կողմը։ Մորիսը դեն գցեց պատռված տաբատը, դիմեց անտառի կողմն ու իսկույն հետ վազեց։

Ծուխը հորիզոնի վրա դանդաղ արձակվող փոքրիկ մի հանգույց էր։ Նրա տակի կետը կարող էր նավի ծխնելույզը լինել։ Ռալֆի դեմքը գունատ էր։

— Նրանք մեր ծուխը կտեսնեն։

Խոզուկն արդեն ճիշտ ուղղությամբ էր նայում։

— Որ ասեմ համարյա չի երևում․․․

Նա շուռ եկավ և նայեց սարին։ Ռալֆն անհագ հայացքով շարունակում էր հետևել նավին։ Նրա դեմքին աստիճանաբար գույն էր գալիս։ Սայմոնը լուռ կանգնած էր կողքին։

— Ճիշտն ասած ես լավ չեմ տեսնում,— ասաց Խոզուկը,— մենք ծուխ ունե՞նք, թե՞ չէ։

Ռալֆն անհամբեր շարժում արեց, հայացքը նավից չկտրելով։

— Սարի ծուխը գալի՞ս է, թե՞ չէ։

Վազելով եկավ Մորիսն ու հայացքը հառեց ծովին։ Սայմոնն ու Խոզուկը սարին էին նայում։ Խոզուկի դեմքն այլայլվեց, իսկ Սայմոնն ամբողջ ուժով գոռաց, ասես խիստ ցավից։

— Ռա՜լֆ, Ռա՜լֆ։

Նրա ձայնի որակը Ռայֆին մեխեց ավազին։

— Ասեք էլի,— պաղատում էր Խոզուկը,— մենք ազդանշան ունե՞նք, թե չէ։

Ռալֆը հետ նայեց հորիզոնում հալչող ծխի շիթին ու ապա՝ նորից սարին։

— Խնդրում եմ, Ռալֆ, ազդանշան չկա՞․․․

Սայմոնը ձեռքը երկչոտ պարզեց Ռալֆին դիպչելու, բայց նա արդեն վազում էր ավազանի սաղր կողմով, շիկացած սպիտակ ավազի վրայով և արմավենիների տակով։ Քիչ անց նա հաղթահարում էր սպին արդեն ծածկել սկսող խիտ մացառուտը։

Սայմոնն ու Մորիսը վազեցին նրա հետևից։ Խոզուկը գոռում էր։

— Ռալֆ, խնդրում եմ, Ռա՜լֆ․,․

Ապա նա էլ վազեց, խճճվեց Մորիսի գցած տաբատի մեջ, դուրս պրծավ և նետվեց նրա հետևից։ Չորս տղաների հետևում ծուխը դանդաղ սողում էր հորիզոնի գծով։ Լողափին Հարին ու Ջոնին ավազ էին նետում Փըրսիվալի վրա, որը կամացուկ լաց էր լինում՝ երեքն էլ իրարանցումից անտեղյակ։

Սպիի հակառակ ծայրին հասնելով, Ռալֆը շնչակտուր հայհոյեց։ Նա անխնա քերծել էր մերկ մարմինը լիանաների կոշտ կողերով և այժմ արյունլվա էր։ Սարի լանջին հասնելով, նա կանգ առավ, Մորիսը մի քանի մետր հետ էր մնացել։

— Խոզուկի ակնոցները,— գոռաց Ռալֆը,— թե կրակը պրծած լինի, պետք կգան․․․

Նա կանգ առավ ու օրորվեց։ Խոզուկը տեսադաշտում նոր էր հայտնվում, անվարժ գլորվելով ավազի վրայով։ Ռալֆը մեկ հորիզոնին էր նայում, մեկ սարին։ Գուցե հարկավոր էր ակնոցը Խոզուկից վերցնե՞լ, բայց նավն այդ ընթացքում կարող էր գնալ։ Իսկ եթե նրանք հասնեին վերև, ու խարույկը հանգած լիներ՝ դե նստիր ու սպասիր մինչև Խոզուկը բարձրանա, նայելով, թե նավն ինչպես է չքանում։ Երկընտրանքից կեղեքվելով, անորոշության հոգևարքի մեշ, Ռալֆը բացականչեց․

— Ա՛խ, Տե՜ր Աստված․․․

Սայմոնը հևիհև մաքառում էր մացառների դեմ։ Նրա դեմքն այլայլված էր։ Ռալֆն, իրեն չխնայելով, առաջ նետվեց, հորիզոնի ծուխը հեռանում էր։

Խարույկը հանգած էր։ Նրանք դա իսկույն տեսան, նրանք այդ գիտեին դեռ ներքևում, ծովափին, երբ հայրենի ծուխը կանչել էր նրանը։ Խարույկն անկենդան էր, հանգած, անգամ չէր ծխում, հերթապահները չկային։ Պատրաստի վառելիքի կույտը դիզված էր կողքին։

Ռալֆը դարձավ ծովի կողմը։ Հորիզոնի գիծը նորից ունայն էր ու անդեմ՝ միայն ծխի հազիվ նշմարելի մի հետք էր երևում։ Ռալֆն իրեն գցեց ծովի կողմը, ժայռի եզրին մի կերպ փրկեց հավասարակշռությունն ու գոռաց․

— Արի հե՜տ, հե՜տ արի․․․

Նա ժայռի վրայով դես ու դեն էր անում, ծովից հայացքը չկտրելով, և խելագարի պես ճչում։

— Հե՜տ արի, հե՜տ արի․․․

Սայմոնն ու Մորիսը վրա հասան։ Ռալֆն անթարթ նայեց նրանց։ Սայմոնը հայացքը թեքեց, այտերը սրբելով։ Ռալֆը փնտրեց իր իմացած ամենասոսկալի բառը։

— Իշի քուռակները խարույկը հանգցրին։

Նա նայեց սարի հակառակ լանջն ի վար։ Փոքրիկի պես նվնվալով, հայտնվեց շնչահեղձ Խոզուկը։ Ռալֆը բռունցքները սեղմեց և շառագունեց։ Նրա սևեռուն հայացքն ու լարված ձայնն ակամա նշեցին ուղղությունը։

— Հեն են։

Թափորը շարժվում էր ներքևում, ափամերձ վարդագույն քարաբեկորների միջով։ Ոմանց գլխին սև գլխարկներ կային, դրանից բացի բոլորը համարյա մերկ էին։ Հեշտ տեղերով անցնելիս, նրանք ամեն անգամ ձեռքերի փայտերը վեր էին բարձրացնում։ Ինչ-որ բան էին երգում, որը վերաբերում էր խելքահան արված երկվորյակների քարշ տված բեռին։ Ռալֆն անգամ հեռվից իսկույն տարբերեց Ջաքին՝ բարձրահասակ, շիկահեր և, իհարկե, բոլորի առաջն ընկած։

Սայմոնը Ռալֆից հայացքը դարձրեց Ջաքին, ինչպես մինչ այդ դարձրել էր հորիզոնին և, հավանաբար, Ջաքի տեսքից վախեցավ։ Ռալֆն այլևս ոչինչ չասաց և սպասեց, որ թափորը մոտենա։ Երգն արդեն լսվում էր, բայց բառերը չէին զանազանվում։ Երկվորյակները քայլում էին Ջաքի հետևից, ուսերին մի հաստ ձող գցած։ Ձողից կախված մորթված խոզի իրանը ծանր տարուբերվում էր ճանապարհի անհարթությունները հաղթահարող երկվորյակների ցնցումներից։ Պատռած կոկորդից կախված գլուխն ասես ճամփան հոտոտեր։ Վերջապես, մոխրացած տափարակի վրայով, երգի խոսքերը հասան վեր։

— Խոզին մորթենք, կոկորդը ճղենք, թափենք արյունը։

Հենց որ խոսքերը լսելի դարձան, թափորը սկսեց զառիթափով բարձրանալ, և մի երկու րոպեից երգը մարեց։ Խոզուկը քիթը քաշեց։ Սայմոնը անմիջապես նրան սաստեց, ասես խեղճը եկեղեցում բարձրաձայն խոսած լիներ։

Ջաքը, կավով նախշված դեմքով, առաջինը հասավ գագաթին և բարձրացրած նիզակով Ռալֆին ոգևորված ողջունեց։

— Տես է՜, խոզ ենք սպանել․․․ սողացինք մոտը, կալմեջ արինք։

Որսորդները վրա տվին։

— Կալմեջ արինք․․․

— Սուսուփուս մոտեցանք․․․

— Ձենը գլուխն էր գցել․․․

Խոզը ճոճվում էր երկվորյակների միջև, քարերին սև կաթիլներ թափելով։ Նրանք երկուսով ասես մի ընդհանուր, լայն, ինքնամոռաց ժպիտ կիսեին։ Ջաքը չգիտեր, որը պատմի, որը թողնի։ Նա քիչ էր մնում պար գար, բայց արժանապատվությունը հիշելով, կանգ առավ, լայն ժպիտը դեմքին։ Հետո նկատեց ձեռքերի արյունն ու զզվանքով ծամածռվեց, մի բան փնտրելով, որ սրբի։ Վերջապես ձեռքերը մաքրեց տաբատին ու ծիծաղեց։

Ռալֆը խոսեց։

— Դուք թողեցիք, որ խարույկը հանգչի։

Ջաքը ընկրկեց, փոքր-ինչ զայրանալով նման անտաշությունից, որը, սակայն, չէր կարող պղտորել նրա երջանկությունը։

— Բան ասիր՝ նորից կվառենք։ Պիտի մեզ հետ լինեիր, Ռալֆ, շշմելու բան էր։ Երկվորյակները փռվել էին․․․

— Հո չտվի՜նք․․․

— Ես հասա վրեն։

— Ես էլ վիզը կտրեցի,— հպարտ ասաց Ջաքը, այնուամենայնիվ ցնցվելով։— Քոնը կտա՞ս, Ռալֆ, դանակիս կոթին նշան անեմ։

Տղաներն աղմկում էին ու պար գալիս։ Երկվորյակները շարունակում էին ժպտալ։

— Լրիվ արյուն էր եղել,— ծիծաղելով ասաց Ջաքը և նորից սրթսրթաց,— պիտի տեսած լինեիր․․․

Ռալֆը տեղից չշարժվեց, նրա ձայնը խռպոտ էր։

— Դուք կրակն անտեր էիք թողել։

Կրկնությունը Ջաքի դուրը չեկավ, նա նայեց նախ երկվորյակներին, ապա Ռալֆին։

— Նրանց որ չվերցնեինք,— ասաց նա,— չէինք կարանա կալմեջ անել։

Հետո շիկնեց, հասկանալով, որ սխալ բան է արել։

— Մի երկու ժամ էր, էլի, հեսա նորից կվառենք․․․

Նա նկատեց Ռալֆի ճանկռոտած մերկ մաշկը, բոլոր չորսի մռայլ լռությունը։ Լայնասիրտ երջանկությամբ նա ուզում էր բոլորին պարգևել կատարվածի բերկրանքը։ Նրա միտքը հեղեղված էր որսի պատկերներով՝ թպրտացող խոզի վրա հարձակվելու պահով, կենդանուն ճարպկությամբ գերազանցելու, իր կամքը պարտադրելու, երկար, ծարավը հագեցնելու պես, նրա կյանքը խլելու հայտնություններով։

Նա լայն տարածեց ձեռքերը։

— Պիտի տեսնեիր ո՜նց էր արյունը թափվում։

Փոքր-ինչ խաղաղված որսորդներն այս խոսքերից նորից խլրտացին։ Ռալֆը մազերը հետ գցեց և ձեռքը պարզեց հորիզոնի կողմը։ Նրա գազազած ձայնից բոլորն իսկույն սսկվեցին։

— Էնտեղ նավ կար։

Ջաքը միանգամից ըմբռնեց ասվածի սոսկալի նշանակությունն ու Ռալֆի հայացքից խույս տվեց։ Նա ձեռքը դրեց խոզին և դանակը դուրս քաշեց։ Ռալֆն իջեցրեց սեղմած բռունցքը, նրա ձայնը դողում էր։

— Էնտեղ նավ կար։ Դու խոսք էիր տվել կրակը պահել ու թողիր, որ հանգի։— Նա քայլ արեց Ջաքի կողմը, որը շուռ, եկավ և աչքերը բարձրացրեց։

— Նրանք մեզ կտեսնեին ու մենք տուն կգնայինք․․․

Խոզուկն այլևս չդիմացավ և, կորստի վշտից մոռանալով իր երկչոտությունը, ճչաց․

— Դո՛ւ էլ, քո արյո՛ւնն էլ, Ջաք Մերիդյու, քո որսի պատճառով․․․ հիմա արդեն տուն կգնայինք

Ռալֆը Խոզուկին մի կողմ հրեց։

— Էստեղ ես եմ առաջնորդն ու դու պարտավոր ես իմ ասածներն անել։ Մենակ թե թողնեն խոսես։ Նույնիսկ քոլիկ շինել չես կարող․․․ գնում ես որսի ու կրակն անտեր թողնում։

Նա լռեց և շուռ եկավ։ Ապա բորբոքված ավելացրեց։

— Էնտեղ նավ էր անցնում։

Որսորդներից մեկը, փոքրերից, սկսեց հեկեկալ։ Չարաբաստիկ իրողությունը սկսում էր բոլորին տեղ հասնել։ Ջաքը, կաս-կարմիր կտրած, դանակով խփում էր խոզին։

— Ախր շատ մեծ գործ էր, առանց բոլորի յոլա չէինք գնա։

Ռալֆը շրջվեց։

— Քոլիկները կպրծնեինք, բոլորին կվերցնեիր։ Էլ ո՜նց կլիներ, պիտի որսի գնայիր․․․

— Միս էլ էր պետք, չէ՞։

Այս ասելով, Ջաքն ուսերն ուղղեց, արյունոտ դանակը ձեռքին։ Նրանք կանգնած իրար էին նայում։ Մի կողմից որսի, որոգայթների, վայրենի բերկրանքի, ճարպկության աշխարհն էր, մյուս կողմից՝ անձկության ու տարակուսող ողջամտության։ Ջաքը դանակը փոխեց մյուս ձեռքը և, քրտնած մազերը հետ քաշելով, ճակատն արնոտեց։

Խոզուկը նորից մեջ ընկավ։

— Դու իրավունք չունեիր կրակն անտեր թողնել։ Դու խոսք էիր տվել ծուխը պահել․․․

Խոզուկից նման բան լսելը, և այն էլ որսորդներից ոմանց համամիտ թնկթնկոցի տակ, Ջաքին կատաղության դուռը հասցրեց։ Նրա կապույտ աչքերը կայծակեցին։ Ջաքն առաջ եկավ և, վերջապես մեկնումեկին խփելու հնարավորություն գտնելով, բռունցքը մխրճեց Խոզուկի փորը։ Խոզուկը խռնչաց ու նստեց։ Ջաքը կանգնեց կողքին։ Նրա ձայնը վիրավորանքից չարացել էր․

— Հը, ո՞նց էր, կերա՞ր, Հաստաքամակ։

Ռալֆը քայլ արեց նրանց կողմը, Ջաքը խփեց Խոզուկի գլխին։ Ակնոցը թռավ ու շրխկաց քարին։ Խոզուկը սարսափահար ճչաց․

— Ակնո՜ցըս։

Նա չորեքթաթ սկսեց շոշափել գետինը, բայց Սայմոնն ավելի շուտ հասավ և ակնոցը մեկնեց նրան։ Սարի գլխին, Սայմոնի շուրջ, աղետալի թևերով թպրտում էին կրքեըը։

— Մի կողմը փշրվեց։

Խոզուկն ակնոցը խլեց և դրեց քթին։ Նա կատաղած նայեց Ջաքին։

— Ես առանց ակնոց չեմ կարող, մի աչքով մնացի, ես քո․․․

Ջաքը քշեց Խոզուկի վրա, որը սողաց-թաքնվեց մի քարի հետևում։ Ապա գլուխը տնկեց, ու միակ ապակին փայլատակեց։

— Մի աչքով մնացի, ես քեզ ցույց կտամ։

Ջաքը կապկեց նրա սողալն ու լացուկոծը։

— Վա՜յ, միաչքանի եմ դառե՜լ․․․

Խոզուկն ու իր տնազն այնքան զվարճալի էին, որ որսորդները ծիծաղեցին։ Ջաքը քաջալերվեց։ Նա շարունակեց զավեշտորեն սողալ, և ծիծաղը վերածվեց անսանձ հռհռոցի։ Ռալֆի շուրթերն ակամա թրթռացին։ Նա զայրացավ, որ տեղի տվեց և, ատամները սեղմած, ասաց։

— Դու ստոր բան արիր։

Ջաքը դադարեց թավալ տալ, նայեց Ռալֆին և ոտքի կանգնելով, գոռաց․

— Դե լավ, լավ։

Նա հերթով նայեց Խոզուկին, որսորդներին, Ռալֆին։

— Ես չէի ուզում, դե էդ․․․ խարույկը էլի, ոնց ասեմ, ես․․․

Նա շունչ հավաքեց։

— Ներողություն եմ խնդրում։

Որսորդները գվվացին, հիացած այդ արժանավայել արարքից։ Կասկած չկար, որ Ջաքը, մեծահոգաբար ներողություն խնդրելով, մեծապես շահել էր, մինչդեռ Ռալֆը, չգիտես ինչու, անհարմար վիճակի մեջ էր ընկել։ Նրանք պատշաճ և արժանի պատասխանի էին սպասում։

Ռալֆը ոչ մի նման ասելիք չուներ։ Ջաքն իսկապես հաջող դուրս եկավ իր մեղքի տակից, բայց դրանից Ռալֆը միայն ավելի կատաղեց։ Խարույկը հանգել էր, նավը՝ գնացել։ Մի՞թե ոչ ոք չէր հասկանում։ Ի՜նչ արժանի պատասխան, նա չէր կարողանում զսպել իր զայրույթը։

— Դու ստորություն ես արել։

Սարի գագաթին բոլորը լռել էին։ Ջաքի աչքերը մի պահ մթագնեցին։

Ռալֆի վերջին խոսքն անվայելուչ մրթմրթոց էր։

— Դե լավ, կրակը վառեք։

Բոլորը վերջապես ինչ-որ զբազմունք գտան և լարումը փոքր-ինչ պակասեց։ Ռալֆն այլևս բերանը չէր բացում, ոչինչ չէր անում և կանգնած նայում էր ոտքերի տակի մոխրին։ Ջաքն աշխույժ դեսուդեն էր անում։ Նա աջ ու ձախ կարգադրություններ էր տալիս, երգում էր, սուլում և մեկ-մեկ Ռալֆի կողմը դիտողություններ նետում, որոնք պատասխան չէին պահանջում և նոր շփման առիթ չէին տալիս։ Ոչ ոք, նույնիսկ Ջաքը, չէր հանդգնում նրան խնդրել իր տեղից շարժվել, և խարույկը ստիպված շարեցին երեք մետր այն կողմ, պակաս հարմար մի տեղում։ Դրանով Ռալֆը փաստեց իր առաջնորդությունը և այդ անելու ավելի լավ ձև երևի չէր գտնի, նույնիսկ եթե օրերով մտածեր։ Այդ աներևույթ ու ազդեցիկ զենքի դեմ Ջաքը ոչինչ անել չէր կարող և սաստիկ բորբոքվում էր, առանց պատճառը հասկանալու։ Երբ խարույկը պատրաստ էր, նրանց արդեն բարձր մի պատնեշ էր անջատում։

Մնաց խարույկը վառել, և այստեղ մի նոր ճգնաժամ նրշմարվեց։ Ջաքը կանգնած չգիտեր, թե ինչ անի։ Ի զարմանս նրա, Ռալֆն ինքը մոտեցավ Խոզուկին և ակնոցը վերցրեց։ Նույնիսկ Ռալֆը չըմբռնեց, թե ինչպես իր և Ջաքի միջև նորից հաստատվեց գրեթե կտրված կապը։

— Հիմա կբերեմ։

— Ես էլ եմ գալիս։

Ռալֆը ծունկի իջավ և սկսեց շարժել փայլփլուն կիզակետը, մինչ Խոզուկը կանգնել էր նրա կողքին՝ անմիտ գույների ծովի մեջ կղզիացած։ Խարույկը վառվելուն պես Խոզուկը ձեռքը պարզեց և ճանկեց ակնոցը։

Դեղին, կարմիր և մանուշակագույն հեքիաթային ծաղիկների կողքին անբարյացակամությունը հալվեց-գնաց։ Նրանք վերածվեցին ճամբարային խարույկի շուրջ հավաքված տղաների սովորական մի խմբի, համարյա ներգրավելով նույնիսկ Ռալֆին ու Խոզուկին։ Շուտով ոմանք վազեցին նոր ցախ բերելու, մինչ Ջաքը դանակով կտրում էր խոզի իրանը։ Սկզբում փորձեցին խոզն առանց ձողից հանելու միանգամից խորովել, բայց փայտն իսկույն ևեթ ածխացավ։ Հետո մսի կտորները հագցրին դալար ճյուղերին ու բռնեցին կրակի վրա, բայց այժմ էլ ստիպված էին գրեթե մսի հետ հավասար խարկվել։

Ռալֆի փորը սովից վեց-վեց էր անում։ Նա որոշել էր մսից հրաժարվել, բայց հատուկենտ ձկներով ու խեցգետիններով համեմված մրգերի ու ընկույզների երկար ծոմը նրան դիմադրելու ուժ չէր տալիս։ Նա ձեռքն առավ կիսահում մսի կտորն ու գայլի պես հարձակվեց վրան։

— Ինձ չի հասնում, հա՞,— թուքը կուլ տալով, ասաց Խոզուկը։

Ջաքը մտադրվել էր անորոշությամբ նրան մի քիչ տանջել՝ իր իշխանությունը բանեցնելով, բայց Խոզուկը, անպատեհ մեջտեղ ընկնելով, ավելի դաժան վերաբերմունքի արժանացավ։

— Դու որսի չես եկել։

— Թե չէ Ռալֆն եկել էր,— կաղկանձեց Խոզուկը,— կամ Սայմոնը․․․ Ախր խաչափառի մեջ հեչ ուտելու բան չկա։— Ընդգծեց նա։

Ռալֆը սրտնեղած ցնցվեց։ Երկվորյակների և Խոզուկի միջև նստած Սայմոնը բերանը սրբեց ու իր կտոր միսը քարի վրայով գցեց Խոզուկին, որն ագահորեն հարձակվեց վրան։ Երկվորյակները քրքջացին, իսկ Սայմոնն ամոթխած գլուխն իջեցրեց։

Ջաքը վեր թռավ, դանակով մսի ահռելի մի պատառ կտրեց և գցեց Սայմոնի ոտքերի տակ։

— Առ կեր, գրողը քեզ տանի։

Նա փայլող աչքերով նայում էր Սայմոնին։

— Քեզ չասի՞ն վերցրու։

Ապշած տղաների օղակի կենտրոնում Ջաքը թափով պտտվեց կրունկների վրա։

— Ես ձեր համար միս եմ ճարել։

Նրա անթիվ, անհամար, անճառելի հուսախաբությունները միանգամից պարպվեցին տարրական ու սարսռազղու կատաղության պայթյունով։

— Ե՛ս եմ երեսս ներկել, ե՛ս սողացի մոտը․․․ հիմա բոլորդ նստած խժռում եք, էդ ե՛ս եմ․․․

Սարի գագաթին աստիճանաբար խտացավ լռությունը, մինչև որ պարզ լսելի դարձան խարույկի ճտճտոցն ու խարկվող մսի թշշյունը։ Ջաքը նայեց շուրջը՝ փոխըմբռնում փնտրելով, բայց միայն հարգանք գտավ։ Միսը ձեռքին, Ռալֆը կանգնած էր նախորդ խարույկի տեղում ու ոչինչ չէր ասում։

Լռությունը կոտրեց Մորիսը։ Նա շոշափեց միակ նյութը, որը կարող էր նրանց մեծ մասին համախմբել։

— Իսկ խոզին որտե՞ղ գտաք։

Ռոջըրը ցույց տվեց սարի հակառակ լանջը։

— Էնտեղ, ծովի մոտ։

Ջաքը, ուշքի գալով, չհանդուրժեց, որ իր պատմությունն ուրիշը անի և Ռոջըրին ընդհատեց։

— Սկզբից դրան կալմեջ արինք, հետո ես փորսող տալով հասա մոտը։ Նիզակները չպահեցին, որտև կեռեր չունեին։ Վեր թռավ ու ձենը գցելով տռճիկ տվեց․․․

— Հետո էլ մեզ տեսավ ու արյունլվա հետ վազեց․․․

Տղաները, սրտները թեթևացած, ուրախ վրա էին տալիս։

— Մենք շրջանը սեղմեցինք․․․

— Մի հատ որ չհասցրի, հետևի ոտքերն անջատվեցին, տղերքը հասան վրան ու տո՛ւր թե կտաս․․․

— Ես էլ կոկորդը պատռեցի․․․

Երկվորյակները, դեռևս նույն ժպիտը կիսելով, սկսեցին իրար շուրջ թռչկոտել։ Մյուսները միացան նրանց, գոռգոռալով և մեռնող խոզի ձայներին ընդօրինակելով։

— Հո՛ չհասցրի գանգին․․․

— Ես էլ քիթմռթի՜ն․․․

Հետո Մորիսը ձևացրեց, թե ինքը խոզն է և ճվճվոցով վազեց կենտրոն, իսկ որսորդները, շրջան կազմած, սկսեցին կատակով նրան հարվածել, պար գալով ու երգելով․

— Խոզին մորթենք, կոկորդը ճղենք, տանք ջախջախենք։

Ռալֆը նախանձով ու զզվանքով նրանց էր նայում։ Երբ բոլորն ուժասպառվեցին և երգը մարեց, նա ասաց․

— Ես ժողով եմ կանչում։

Տղաները հերթով կանգ առան ու նրան նայեցին։

— Ժողովը կանենք, եթե նույնիսկ մութն ընկնի։ Ներքևում՝ հենց որ փողը փչեմ։ Տեղնուտեղը։

Նա շուռ եկավ և սկսեց սարից իջնել։

Հինգերորդ գլուխ։ Ծովի գազանը

Ջուրը գնալով ավելանում էր, նեղացնելով արմավների խորդուբորդ դարավանդի և ծով միջև ընկած կոշտ լողափը։ Ռալֆը գնում էր այդ հարթ շերտով, որովհետև մի լավ մտածելու կարիք ուներ, իսկ դա միակ ճանապարհն էր, որը թույլ էր տալիս ոտքերի տակ չնայել։ Ջրի կողքով քայլելով Ռալֆն ապշեցուցիչ մի հայտնություն արեց, հանկարծ գիտակցելով իր կյանքի տաղտկալիությունը, երբ ստիպված ես գլուխ դնել ամեն մի կածանի հետ, արթուն ժամանակվա մեծ մասն ուզած-չուզած ոտքի տակ նայելով։ Նա կանգ առավ և, կղզուն նայելով, որպես մանկության պայծառ մի հուշ, մտաբերեց իրենց առաջին խանդավառ հետախուզությունը։ Ռալֆը քմծիծաղ տվեց, շուռ եկավ և արևին ընդառաջ քայլեց դեպի հարթակը։ Ժողով անելու ժամանակն էր և, շլացուցիչ լույսի միջով անցնելով, նա կետ առ կետ ուշադիր վերանայում էր իր ճառը։ Այս ժողովը վճռորոշ էր լինելու, առանց պատրանքների հետևից ընկնելու․․․

Նրա մտքերը խճճվեցին, բառերը չէին հերիքում ծագող աղոտ գաղափարները ձևակերպելու համար։ Հոնքերը կիտելով, նա նորից փորձեց։

Այս ժողովը պիտի լուրջ լիներ, առանց խաղուպարի։

Այդ մտքի վրա նա քայլերն արագացրեց՝ միաժամանակ ընկալելով խնդրի հրատապությունը, արևի ցածր դիրքն ու արագությունից դեմքը զովացնող քամին։ Քամին կրծքին սեղմեց գորշ շապիկը և նա, իր այս նոր, ուշիմ հոգեվիճակով, նկատեց, թե ինչպես են կոշտացել ծալքերը, և ինչպես տաբատի քրջոտ եզրերը սկսել են ազդրերը հարել։ Ռալֆը սահմռկելով ըմբռնեց, թե ինքը որքան է կեղտոտվել ու ապականվել, հասկացավ, թե ինչքան չի սիրում անվերջ աչքերից քաշել խճճված մազերը և, արևը մայր մտնելուն պես, ամեն անգամ չոր տերևների վրա խշխշալով, պառկել քնելը։

Ավազանի ափին ժողովին սպասող տղաների ցաքուցրիվ խմբեր էին կանգնած։ Նրանք լուռ ճանապարհ էին տալիս Ռալֆին, հասկանալով, որ նա խարույկի պատճառով անտրամադիր է։

Ժողովի վայրը քիչ թե շատ եռանկյունաձև էր, բայց, իրենց հիմնած ամեն ինչի պես՝ ծուռումուռ և անտաշ։ Հիմքում ընկած էր մի գերան, որին ինքը Ռալֆն էր նստում՝ հարթակի ծառերի համեմատ բացառիկ հաստ մի բուն, որը երևի քշել-բերել էր խաղաղօվկիանոսյան առասպելական փոթորիկներից մեկը։ Գերանը լողափին զուգահեռ էր, և Ռալֆը նստելով նրա վրա, նայում էր կղզուն, մինչդեռ տղաները տեսնում էին միայն ծովախորշի փայլի դիմաց ուրվագծվող մութ ստվերը։ Մյուս կողմերը պակաս ակնբախ էին։ Աջից անհանգիստ նստատեղերով փայլեցված մի ուրիշ գերան էր, որն իր չափով և հարմարավետությամբ զիջում էր առաջնորդինին։ Ձախից չորս կարճ գերաններ էին, որոնցից մեկը, չարաբաստիկ վերջին գերանը, անընդհատ ոստոստում էր։ Ամեն անգամ ժողովը ծիծաղից պայթում էր, երբ չափից հեռու նստելով, որևէ մեկը գերանը վեր էր թռցնում, խոտին գլորելով միանգամից հինգ-վեց հոգու։ Ռալֆը նոր միայն տեսավ, որ ոչ ոք, անգամ ինքը, Ջաքը կամ Խոզուկը, գլխի չէր ընկել մի քար բերել ու դնել այդ գերանի տակ։ Ուստի նրանք պիտի շարունակեին գերանից ցած գլորվել, քանի որ․․․ նա նորից մոլորվեց մտքերի թավուտում։

Գերանների տակ խոտը տրորված էր, չնայած բուռն աճում էր եռանկյուն ու կենտրոնում ու նաև գագաթի մոտ, որտեղ ոչ ոք չէր նստում։ Եռանկյունին շրջապատված էր ուղիղ և թեք գորշ բներով, որոնց սաղարթները, միահյուսվելով, ցածր կտուրով ծածկում էին հավաքատեղին։ Երկու կողմից ափն էր, հետևում՝ ծովախորշը, իսկ առջևից՝ կղզու խավարը։

Ռալֆը մոտեցավ առաջնորդի տեղին։ Նրանք դեռ երբեք այսքան ուշ ժողով չէին արել։ Այդ էր պատճառը, որ հիմա ամեն ինչ ուրիշ տեսք ուներ։ Սովորաբար կանաչ կտուրին ծովախորշից ընկնում էին ջրի ցոլքերը և նրանց դեմքերը լուսավորում տակից, ճիշտ այնպես, մտածեց Ռալֆը, ինչպես երբ ձեռքիդ լապտեր ես բռնում։ Բայց հիմա արևն իջել էր, և ստվերներն ավանդական ձևով էին ընկնում։

Ռալֆն անհանգիստ շուռումուռ եկավ։ Վատն այն է, որ եթե առաջնորդ ես, ապա պետք է մտածես, իմաստուն լինես։ Պետք է հարկ եղած դեպքում կայծակնային որոշումներ ընդունես։ Ուզած-չուզած սկսում ես մտածել, որովհետև միտքը կարևոր բան է, արդյունավետ․․․

«Մենակ թե»,— վճռեց Ռալֆը, առաջնորդի տեղին նայելով,— «Ես մտածել չգիտեմ։ Ի տարբերություն Խոզուկի»։

Երեկոյի ընթացքում Ռալֆն արդեն երկրորդ անգամ էր վերանայում իր արժեքները։ Խոզուկն իր գոնչո գլխով ամեն ինչ կարողանում էր ծանր ու թեթև անել, բայց դե Խոզուկից ի՜նչ առաջնորդ։ Խոզուկը հաստափոր էր ու զավեշտական, չնայած նրա ուղեղն անկասկած լավ էր գործում։ Ռալֆն արդեն մասնագիտացել էր մտածելու գործում և ընդունակ էր մտածողին մյուսներից տարբերել։

Արևը խփեց նրա աչքին, հիշեցնելով, որ արդեն ուշ է, և նա ծառից վերցրեց ու սկսեց ուսումնասիրել փողը։ Խեցու վարդագույն և դեղին փայլն օդից խամրել էր՝ սպիտակ, համարյա թափանցիկ դարձել։ Ռալֆը մի տեսակ քնքուշ ակնածանք էր տածում այդ խեցու հանդեպ, չնայած ինքն էր ծովախորշից այն հանել։ Դեմքը դարձնելով հավաքատեղի կողմը, նա սկսեց փչել։

Բոլորը վաղուց դրան էին սպասում և անմիջապես հավաքվեցին։ Նրանք, ովքեր գիտեին, որ նավ էր անցել, իսկ խարույկը հանգած էր եղել, ընկճված էին, կանխազգալով Ռալֆի զայրույթը, մյուսները, այդ թվում և փոքրերը, ազդվել էին ընդհանուր մթնոլորտից։ Հավաքատեղն արագ լցվում էր, Ջաքը, Սայմոնը, Մորիսը և որսորդների մեծ մասը նստել էին աջից, մնացածը՝ ձախից, արևի տակ։ Խոզուկը եռանկյունուց դուրս էր կանգնել, հասկացնելով, որ լսելու է, բայց չի խոսի, որպես բողոքի նշան։

— Էսպես ուրեմն՝ մենք պիտի ժողով անենք։

Ոչ ոք ձայն չհանեց, բոլորն անհամբեր նայում էին Ռալֆին, որը խեցին էր գուրգուրում։ Փորձը նրան ցույց էր տվել, որ նման ծանրակշիռ դատողությունները տեղ հասցնելու համար, հարկավոր էր առնվազն մեկ անգամ կրկնել։ Պետք էր նստել, բոլորի ուշադրությունը գրավել խեցուն և, ծանր կլոր քարերի պես, խոսքերը նետել գերաններին ծվարած տղաներին։ Նա փնտրում էր այն պարզ խոսքերը, որոնք նույնիսկ փոքրերին կստիպեին հասկանալ, թե ժողովն ինչի մասին է։ Հետո թող փորձված ճարտասանները՝ Ջաքը, Մորիսը, Խոզուկը, ինչ ուզեին ասեին, կարևորը հենց սկզբից, հստակ ու անվերապահ, ժողովին ճիշտ ընթացք տալն էր։

— Մենք պետք է ժողով անենք։ Ոչ թե հաճույքի, ծիծաղելու ու գերանից ընկնելու համար,— ճոճվող գերանին նստած փոքրերը քրքջացին,— ոչ թե իրար ձեռ առնելու կամ,— նա խեցին բարձրացրեց, դիպուկ բառ փնտրելով,— փիլիսոփայելու համար։ Էդ բոլորը գլխներիցդ հանեք։ Մենք Ժողով ենք անում, որ մեր հարցերը լուծենք։

Նա մի կարճ դադար արեց։

— Էստեղ գալուց ես երկար մտածում էի ինչն ինչոց է։ Ու արդեն գիտեմ մեզ ինչ է պետք՝ հարցերը լուծող ժողով։ Դե հիմա լսեք, ինչ եմ ասում։

Նա կանգ առավ և մեքենայաբար մազերը հետ քաշեց։ Խոզուկը մատների ծայրերի վրա մոտեցավ եռանկյունուն, վերջ տալով իր ապարդյուն ցույցին, և միացավ մնացածներին։

— Մենք գիշեր-ցերեկ ժողով ենք անում՝ ո՞վ չի սիրում ելույթ ունենալ ու իրար գլխի հավաքվել։ Ամեն անգամ բաներ ենք որոշում։ Բայց դրանք անո՞ղն ով է։ Որոշել էինք փուչ կոկոսներով գետակից ջուր բերել ու տերևներով ծակած պահել։ Մի երկու օր էդպես էլ արինք ու պրծ։ Հիմա էլ ջուր չունենք՝ կոկոսները դատարկ են։ Բոլորը գնում գետից են խմում։

Ժողովը ի համաձայնություն գվվաց։

— Գետակից խմելու մեջ վատ բան չկա, ո՞վ չի ուզի հին կոկոսի փոխարեն ջուրն էնտեղից խմի, ինքներդ գիտեք, էն, որ լճակի մոտ ջրվեժ կա։ Բայց ախր, ինքներս ենք որոշել բերել, չէ՞։ Իսկ հիմա, խնդրեմ, էսօր մենակ երկու լիքը կոկոս կար։

Նա շուրթերը լիզեց։

— Բա քոլիկնե՞րը՝ քնելու տեղի հարցը։

Նորից մրմունջ ծագեց ու մարեց։

— Մեծ մասդ քոլիկներում եք քնում։ Էս գիշեր, բացի խարույկի հերթապահներ Սամներիքից, բոլորդ էլի էնտեղ կքնեք։ Բայց էդ քոլիկներն ո՞վ է շինել։

Ժխոր առաջացավ։ Քոլիկները բոլորն էլ շինել էին։ Ռալֆը ստիպված էր խեցին թափահարել։

— Իմ ասածն էն է, թե ով շինեց բոլոր երեքը։ Առաջինը բոլորով էինք շինում, երկրորդը՝ չորսով, իսկ երրորդը՝ մենակ ես ու Սայմոնը։ Դրա համար էլ քիչ է մնում փուլ գա։ Ինչ եք բերաններդ բացել։ Հենց անձրև գա, տեղնուտեղը կփլվի։ Իսկը, երբ որ ամենաշատը պետքներս լինի։

Նա դադար առավ ու կոկորդը մաքրեց։

— Հետո մի բան էլ կա։ Մենք ինքներս պայմանավորվեցինք, որ զուգարանը ավազանի հետևի էն քարերում կլինի։ Ու շատ էլ ճիշտ արինք։ Նույնիսկ էս ճստոները գիտեն, որ ծովն իրան-իրան մաքրում է էդ տեղը։

Ոմանք նորից քրքջացին ու իրար նայեցին։

— Իսկ հիմա որտեղ պատահի պպզում եք, նույնիսկ քոլիկների ու էս հարթակի մոտ։ Այ դուք, ճստոներ, հենց որ միրգ ուտելուց բռնի․․․

Ժողովը ոռնաց։

— Ասում եմ, որ էդ ժամանակ հանկարծ փորներդ բռնի, գոնե մրգերից հեռու գնացեք, թե չէ եղած-չեղածը մուռտառում եք։

Բոլորը նորից հռհռացին։

— Մարդու սիրտ է խառնում։

Նա բռնեց իր գորշ, կոշտացած շապիկը։

— Զզվելս գալիս է։ Չէ, իսկականից, որ տեսաք էլ չեք դիմանում, վազեք, էն քարերի մոտ, եղա՞վ։

Խոզուկը ձեռքը պարզեց խեցուն, բայց Ռալֆը գլուխը տարուբերեց։ Նա կետ առ կետ ծրագրել էր իր ճառը։

— Սրանից հետո բոլորդ կգնաք էդ քարերի մոտ։ Թե չէ կեղտի մեջ կորում ենք։— Նա դադար արեց։ Ժողովը, վճռական պահը կանխազգալով, լարված սպասում էր։— Ու մեկ էլ խարույկը։

Ռալֆն ավելորդ շունչը դուրս թողեց մի հոգոցով, որը բոլորից արձագանք բերեց։ Ջաքը սկսեց դանակով մի փայտ տաշել ու ինչ-որ բան փսփսաց Ռոբերտի ականջին, որը երեսը թեքեց։

— Խարույկն էս կղզու ամենակարևոր բանն է։ Առանց դրա մեզ կյանքում չեն փրկի, եթե, իհարկե, շան պես բախտներս չբերի։ Մի խարույկի եղածն ի՜նչ է, որ չենք կարում պահել։

Նա ձեռքն առաջ պարզեց։

— Նայեք, թե քանի հոգի ենք։ Ու էսքանով չենք կարում մի խարույկ պահել, որ ծուխ տա։ Ախր ո՞նց չեք հասկանում՝ որ մեռնենք էլ, խարույկը պիտի վառ պահենք։

Որսորդները քաշված քրքջացին։ Ռալֆը կրքոտ նրանց կողմը դարձավ։

— Որսորդ եք, ինչ եք, դեռ ծիծաղում եք, հա՞։ Ո՞նց գլուխներդ չի մտնում, որ ծուխը ձեր խոզերից կարևոր է, ինչքան էլ որ դրանցից սպանեք։ Հիմա գոնե հասկացա՞ք։

Նա լայն պարզեց ձեռքերն ու դիմեց բոլորին։

— Մենք պետք է սարի գլխին ծուխ ունենանք, թե չէ կմեռնենք։

Նա դադար առավ, ծանրութեթև անելով հաջորդ կետը։

— Մի բան էլ։

Ինչ-որ մեկը բացականչեց։

— Բաներդ շատ չեղա՞ն։

Բոլորը փռթկացին։ Ռալֆն ուշադրություն չդարձրեց։

— Մի բան էլ։ Մենք քիչ էր մնում կղզին վառեինք։ Հիմա էլ իզուր ժամանակ ենք ծախսում, քար-մար հավաքելով ու մանր-մունր օջախներ սարքելով։ Ես որպես առաջնորդ նոր օրենք եմ սահմանում՝ սրանից հետո սարի գլխից բացի ուրիշ ոչ մի տեղ կրակ չի լինելու։ Ոչ մի դեպքում։

Իսկույն իրարանցում ստեղծվեց։ Տղաները վեր էին ցատկում ու ինչ-որ բան գոռում, Ռալֆն ի պատասխան նույնպես գոռաց․

— Մի ձուկ կամ խաչափառ խորովելու համար էլ կբարձրանաք, չեք մաշվի։ Էդպես ավելի ապահով կլինի։

Մայր մտնող արևի լույսի տակ բազում ձեռքեր ձգվում էին խեցին վերցնելու։ Ռալֆը ցատկեց գերանի վրա։

— Էսքան բան։ Դուք ինձ ինքներդ եք առաջնորդ ընտրել ու ինչ որ հիմա ասեցի, պիտի անեք։

Բոլորը հետզհետե հանգստացան և նստեցին իրենց տեղերը։ Ռալֆը ցած իջավ ու իր սովորական ձայնով շարունակեց։

— Տեսե՛ք չմոռանաք։ Զուգարանը՝ քարերի մոտ, սարի գլխին՝ միշտ խարույկ ու ծուխ, էնտեղից կրակ չիջեցնել, ինչ որ խորովելու եք՝ տանել վերև։

Ջաքը ոտքի ելավ, խավարի մեջ մռայլվելով, և ձեռքը երկարեց խեցուն։

— Ես դեռ չեմ պրծել։

— Մեռար խոսելով։

— Փողն իմ ձեռքին է։

Ջաքը բրդբրդալով նստեց տեղը։

— Ուրեմն ամենավերջինը։ Դրա մասին առանց էն էլ արդեն խոսում են։

Նա սպասեց, մինչև կատարյալ լռություն հաստատվի։

— Ինչքա՜ն լավ էինք սկսել, քեֆներիս քեֆ չէր հասնի։ Բայց հետո, խելքս չի կտրում ինչի, համը սկսեց դուրս գալ։ Երբ որ․․․

Նա խեցին մեղմ օրորեց, բոլորի վրայով նայելով ունայնությանը, հիշելով գազանը, օձը, հրդեհը, վախի մասին շշուկները։

— Երբ որ ժողովուրդը սկսեց վախենալ։

Ժողովով հառաչանքի պես մրմունջ անցավ։ Ջաքը դադարեց փայտը տաշել։ Ռալֆը հատու շարունակեց։

— Էդ բոլորը փոքրերի հնարածն է, մենք դրան պիտի վերջ տանք։ Հիմա մնաց, որ մենք էդ մասին խոսենք ու վախի հարցը մեջտեղից հանենք։

Նրա մազերը նորից թափվեցին աչքերին։

— Պետք է դրա մասին խոսենք, որ տեսնենք, որ մեջը բան չկա։ Մեկ-մեկ ես էլ եմ վախում, հետո՞ ինչ, հեչ բաներ են, հնարած։ Դրա հախից որ գանք, ամեն ինչ մարդավարի կսկսենք ու կրակին արդեն ավելի շատ ուշադրություն կդարձնենք։— Նրա երևակայության մեջ ծագեց պայծառ ծովափով քայլող երեք տղաների պատկերը։— Համ էլ երջանիկ կլինենք։

Ռալֆը խեցին հանդիսավոր դրեց գերանին, ցույց տալով, որ իր ճառն ավարտված է։ Արևի նրանց հասնող լույսն արդեն գետնին զուգահեռ էր։

Ջաքը ոտքի կանգնեց և վերցրեց խեցին։

— Ուրեմն ժողով ենք անում, որ պարզենք ինչն ինչոց է։ Ես ձեզ հիմա կասեմ։ Էս ամբողջը դուք սկսեցիք, փոքրերդ։ Գազա՛ն, հա գազա՛ն։ Ի՞նչ գազան։ Բան չեմ ասում, մենք էլ ենք մեկ-մեկ վախենում, բայց մենք մեր վախի հախից գալիս ենք։ Ռալֆն ասում է գիշերներով գոռում եք՝ երազ եք տեսնում, էլի։ Ոչ որսի եք գալիս, ոչ գործ անում, ոչ օգնում, փսլնքոտ մամայի բալաներ եք, ա՛յ թե ով եք։ Իսկ վախը, վախի հետ պիտի մեր բոլորի պես յոլա գնաք։

Ռալֆը բերանը բաց նայում էր Ջաքին, բայց նա չէր նկատում։

— Վախը ձեզ ոչ մի վնաս չի կարա տա, ոնց որ երազը։ Էս կղզում հեչ ոչ մի գազան չկա։— Նա աչքով անցկացրեց փոքրիկների փսփսացող շարքը։— Իսկը տեղը կլիներ, որ ձեզ մեկնումեկն ուտեր, մեկ է, ձեր լացուկոծով ոչ ոքի պետք չեք։ Մենակ թե գազան իսկականից չկա․․․

Ռալֆը բարկացկոտ նրան ընդհատեց։

— Ի՞նչ գազան, այ մարդ։ Գազանի անուն ո՞վ տվեց։

— Հենց դու՝ էն օրը։ Չասի՞ր, քնի մեջ վեր են թռնում ու գոռում։ Հիմա էլ ինչ-որ շշուկներ են սկսել, արդեն իմ որսորդներն էլ են խոսում, մենակ փոքրերը չեն, ինչ-որ սև բանի մասին, գազան է, ինչ է։ Ես ինքս եմ լսել։ Ուրեմն չգիտեք, հա՞։ Դե հիմա լսեք։ Սրա պես ստից կղզիներում մեծ գազան չի լինում։ Մենակ խոզեր։ Առյուծներն ու վագրերը Աֆրիկայի ու Հնդկաստանի պես մեծ երկրներում են լինում․․․

— Մեկ էլ գազանանոցում։

— Փողը մոտս է, սուս մնացեք։ Ես վախի-մախի մասին չեմ խոսում։ Ես գազանի մասին եմ ասում։ Շատ եք ուզում՝ վախեցեք։ Բայց գազանի համար․․․

Ջաքը, խեցին գրկած, լռեց և դիմեց կեղտոտ սև գլխարկներով որսորդներին։

— Ես որսո՞րդ եմ, թե չէ։

Նրանք անկեղծորեն գլխով արին։ Այն էլ ի՜նչ որսորդ։ Դրանում ոչ մի կասկած չկար։

— Դե որ տենց է, ինձ լսեք։ Ես էս կղզին ծերից-ծեր ինքս ման եմ եկել, մենակ։ Գազան թե լիներ, ոնց էլ պատահեր, կտեսնեի։ Կարող եք տակներդ լցնել, ձեր բախտն էլ էդ է, բայց անտառում ոչ մի գազան չկա։

Ջաքը խեցին վերադարձրեց և նստեց տեղը։ Սրտները թեթևացած, բոլորը նրան ծափահարեցին։ Խոզուկը ձեռք բարձրացրեց։

— Ես Ջաքի ասածներից մի բան եմ ընդունում։ Իհարկե, անտառում ոչ մի գազան չկա։ Ո՞նց կարող է լինել։ Բա ի՞նչ էր ուտելու։

— Խոզ։

— Մենք ո՞նց ենք խոզ ուտում․․․

— Խո՜-զուկ․․․

— Փողը ես եմ բռնել։— Զայրացած գոչեց Խոզուկը։― Ռալֆ, ասա ձենները կտրեն, էլի։ Հեյ, մանրապճեղներ, սուս կացեք։ Վախի հաշվով ես Ջաքի հետ համաձայն չեմ, անտառում վախենալու բան չկա, ինքս եմ էնտեղ եղել։ Էսպես որ գնա, շուտով արդեն կսկսենք ուրվականներ հնարել։ Մենք շատ լավ գիտենք ինչն ինչոց է, իսկ եթե նույնիսկ մի բան էնպես չլինի, միշտ էլ կարգի բերող կգտնվի։

Նա ակնոցը հանեց և սկսեց աչքերը թարթել։ Արևը մարեց, ասես ինչ-որ մեկը լույսն անջատեր։

Խոզուկը շարունակեց բացատրել։

— Եթե մեկի փորը ցավում է, փոքր լինի, թե մեծ․․․

— Դժվար թե քոնի պես մեծ գտնվի։

— Որ ծիծաղեք-պրծնեք, կասեք։ Էդ պուճուրները տեղնուտեղն էլի կընկնեն, ավելի լավ է գետնին մնան ու ինձ լսեն։ Ամեն ինչի համար իրա բժիշկը կա, նույնիսկ խելքի։ Հո չե՞ք ուզում ասել, որ մենք հա պիտի չգիտես ինչից վախենանք։ Կյանքում,— Խոզուկը սկսեց ընդհանրացումներ անել,— ամեն ինչ գիտական է, լավ իմացեք։ Մի երկու տարուց պատերազմը որ պրծնի, մարդիկ արդեն Մարս կթռնեն-կգան։ Ես գիտեմ, որ ոչ մի գազան չկա, իմ ասածը ճանկերով-բանով գազանը չի, ես հաստատ գիտեմ, որ վախն էլ չկա։

Խոզուկը դադար արեց։

— Քանի դեռ․․․

Ռալֆն անհանգիստ շուռումուռ եկավ։

— Քանի դեռ ի՞նչ․․․

— Քանի դեռ չենք սկսել իրարից վախենալ։

Կես ծաղրական ծիծաղ բարձրացավ։ Խոզուկը գլուխը խրեց ուսերի մեջ և հապճեպ շարունակեց։

— Եկեք գազանից վախեցող էն երեխուն բերենք ու հասկացնենք, որ էդ բոլորը փուչ բան էր։

Փոքրիկները սկսեցին փսփսալ, մինչև որ նրանցից մեկն առաջ քայլեց։

— Անունդ ի՞նչ է։

— Ֆիլ։

Փոքրիկի համար նա բավական ինքնավստահ էր՝ ճիշտ Ռալֆի պես գրկել էր խեցին ու շուրջն էր նայում, խոսելուց առաջ հրավիրելով բոլորի ուշադրությունը։

— Երեկ գիշեր ես մի երազ տեսա, շատ վախենալու, վրաս տարբեր բաներ էին հարձակվել։ Դրսում լրիվ մենակ դրանց հետ կռվում էի․․․ ոնց որ էն ծառից կախվող բաները լինեին։

Նա լռեց, և մնացած փոքրիկները սարսափահար կարեկցանքով ծիծաղեցին։

— Հետո լեղիս ճաքած զարթնեցի, տեսնեմ մթան մեջ քոլիկի կողքին եմ, իսկ էդ ոլոր-մոլոր սև բաները չքվել են։

Բոլորն ահաբեկված սսկվեցին, աչքի առաջ տեսնելով այդ զարհուրելի պահը։ Փոքրիկը ծվծվում էր խեցու հետևից։

— Վախեցած սկսեցի Ռալֆին կանչել, մեկ էլ տեսնեմ ծառերի մեջ մի բան է շարժվում, ահավոր ու սև։

Նա լռեց, վերապրելով այդ պահի սարսափը, բայց և հպարտ իր կերտած տպավորությամբ։

— Երազի բոբոն էր էլի,— ասաց Ռալֆը,— քնի մեջ ման ես եկել։

Ժողովը կիսաձայն համաձայնությամբ մրմնջաց։

Փոքրիկը կամակոր գլուխը թափահարեց.

— Էն ոլորմոլորների հետ կռվելուց իսկականից քնած էի, բայց սրանք որ չքվեցին, ես արդեն զարթնել էի ու ծառերի մեջ շարժվող մի ահավոր ու սև բան տեսա։

Ռալֆը խեցին նրա ձեռքից վերցրեց, և փոքրիկը նստեց։

— Ես էլ քեզ ասում եմ, որ քնած էիր։ Էնտեղ ոչ ոք էլ չի եղել, ո՞ւմ ճարն է կտրել, անտառում գիշերով թափառի։ Տենց մա՞րդ կա։

Երկար ընդմիջում առաջացավ։ Բոլորի ծիծաղը գալիս էր գիշերով մենակ դուրս գալու մտքի վրա։ Ապա ոտքի կանգնեց Սայմոնը։ Ռալֆն ապշահար նրան էր նայում.

— Յա՞։ Դո՞ւ ինչի էիր գիշերվա կեսին թրև գալի։

Սայմոնը ջղաձգված նրա ձեռքից պոկեց խեցին.

— Ես ուզում էի... մի տեղ գնալ... իմ իմացած տեղը։

— Ի՞նչ տեղ։

— Էդպես մի տեղ կա, անտառի մեջ։

Նա վարանեց։

Ջաքը բոլորի համար հարցը լուծեց, միայն իրեն հատուկ ծաղրական արհամարհանքով ասելով.

— Հասկացանք էլի՝ ցռիկ էիր կպել։

Սայմոնի փոխարեն վիրավորվելով, Ռալֆը խեցին վերցրեց, խիստ նայելով նրա աչքերին։

— Մյուս անգամ տենց բաներ չանես։ Հասկացա՞ր, էն էլ՝ գիշերով։ Առանց էդ էլ մեռան գազանի մասին ավել֊պակաս խոսելով, մնում էր հիմա էլ գիշերները փոքրերը քեզ տեսնեն անտառում գնալ֊գալուց, ոնց որ...

Առաջացած ծաղրական ծիծաղը վախով ու կշտամբանքով էր շաղախված։ Սայմոնը բերանը բացեց, որ խոսի, բայց խեցին Ռալֆի ձեռքին էր, և նա լուռ նստեց տեղը։ Ռալֆը դարձավ Խոզուկի կողմը.

— Ուրիշ ասելիք ունե՞ս։

— Ճստոներից մեկն էլ կար, այ, էն մեկը։

Փոքրիկները Փըրսիվալին դուրս հրեցին կենտրոն։ Մինչև ծնկները խոտի մեջ թաղված, նա նայում էր իր ծածկված ոտքերին և ինքն իրեն փորձում համոզել, որ ապահով տեղ է ընկել՝ թաքստոց։ Ռալֆը հիշեց ժամանակին նույն տեղում կանգնած մի ուրիշ փոքրիկ տղայի, և, ընկրկելով, իսկույն վռնդեց այդ պատկերը։ Սա ջանք չէր խնայել այն մտքից սրբելու, որքան կարելի է հեռու քշելու համար և միայն սրա պես ուղղակի հիշեցումը կարող էր նորից կենդանացնել այդ հուշը։ Փոքրերին այդպես էլ չէին հաշվել. մասամբ, որովհետև բոլորին ստույգ մի տեղ հավաքել չէր հաջողվում, մասամբ էլ այն պատճառով, որ սարի գագաթին Խոզուկի տված հարցերից առնվազն մեկի պատասխանը Ռալֆը հաստատ գիտեր։ Փոքրերն ինչ տեսք ասես, որ չունեին՝ շիկահեր, սևուկ, պեպենոտ և անխտիր՝ կեղտոտ, բայց նրանց բոլորի դեմքերը փշաքաղվելու աստիճան անբիծ էին՝ մանուշակագույն խալն այլևս ոչ ոք չէր տեսել։ Երանի թե Խոզուկն այն օրը, սարի վրա, իր թերացումը կոծկելու համար, այդքան չաքլորանար։ Անձայն խոստովանելով, որ հիշեց այն, ինչը հիշելու ենթակա չէր, Ռալֆը Խոզուկին գլխով արեց.

— Հարցրու, տես ինչ ունի ասելու։

Խոզուկը ծունկի իջավ, խեցին ձեռքին.

— Անունդ ի՞նչ է։

Մանչուկը քաշվեց իր թաքստոցը։ Խոզուկն անօգնական տեսքով նայեց Ռալֆին, որն անողորմ հարցրեց.

— Ի՞նչ է անունդ։

Նրա լռությունից սրտնեղելով, ամբողջ ժողովը վրա տվեց.

— Անունդ ի՞նչ է, ի՞նչ է անունդ։

— Հերի՛ք։

Ռալֆը կիսախավարի մեջ հայացքը հառեց մանչուկին։

— Դե հիմա ասա, անունդ ինչ է։

— Փըրսիվալ Վիմզ Մեդիսըն, ծխական քահանայի տուն, Հաքըթ Սենթ Անթընի, Համփշիր, հեռախոսը, հեռախոսը, հեռա...

Եվ, ասես այդ հասցեն խարսխված լիներ ողբի անհատակ աղբյուրներին, մանչուկը սկսեց հեկեկալ։ Նրա փոքրիկ դեմքը կնճռոտվեց, բերանը նմանվեց լայն ու մութ քառակուսի խոռոչի, աչքերից հորդացին արցունքները։ Սկզբում նա կանգնած էր որպես կատարյալ վշտի լուռ մարմնավորում, բայց հետո լացն անզուսպ դուրս ժայթքեց՝ երկար ու սաստիկ, խեցու կանչի պես։

— Դե լավ, հերիք եղավ, սո՛ւս մնա։

Փըրսիվալ Վիմզ Մեդիսընը սուս չէր մնում։ Ոչ մի հեղինակություն, նույնիսկ մարմնական սպառնալիքն ի զորու չէր զսպել նրա ողբ ու կոծի հորձանքը։ Փոքրիկը, ձիգ կանգնած, շարունակում էր հեծկլտալ, ասես գամված լիներ լացին։

— Այ տղա, սուս մնա, ձենդ կտրի։

Փոքրիկները այլևս իրենց չէին զսպում։ Ամեն մեկը հիշել էր սեփական վշտերը, գուցե նաև ըմբռնել էր իր հաղորդությունը համընդհանուր վշտին։ Նրանք նույնպես լացուկոծ գցեցին, երկուսը՝ համարյա նույնքան բարձր, ինչքան Փըրսիվալը։

Դրությունը փրկեց Մորիսը։ Նա բացականչեց։

— Մի էստեղ նայեք։

Ու դիտմամբ վայր ընկավ։ Նա պոչուկը տրորեց, ապա ցատկեց ճոճվող գերանի վրա և նորից ցած գլորվեց։ Որպես ծաղրածու Մորիսը բանի պետք չէր, բայց մանուկները ժպտացին և սկսեցին քթները քաշել։ Շուտով նրանց վարակիչ ու անհեթեթ ծիծաղին չդիմացան անգամ մեծերը։

Ջաքի ազդեցիկ ձայնը լսվեց նույնիսկ աղմուկի միջից։ Նա խեցի չուներ և խախտում էր օրենքը, բայց դա ոչ մեկին չէր անհանգստացնում։

— Չհասկացանք, բա գազա՞նը։

Փըրսիվալին ինչ-որ տարօրինակ բան պատահեց։ Նա լայն հորանջեց և ճոճվեց, Ջաքը նույնիսկ ստիպված նրան բռնեց ու թափ տվեց։

— Էդ գազանն ո՞ւր է ապրում։

Փըրսիվալը Ջաքի ձեռքերին ծանրացավ։

— Համա թե խելոք գազան պտի լինի,— ծաղրեց Խոզուկը,— որ կարանա էս կղզում պախկվել։

— Ջաքն ամեն տեղ ման է եկել․․․

— Որտե՞ղ պտի ապրեր, որ․․․

— Բա չէ՜, գազան․․․

Փըրսիվալն ինչ-որ բան մրթմրթաց, և ժողովը նորից ծիծաղեց։ Ռալֆն առաջ թեքվեց։

— Ինչ է ասո՞ւմ։

Ջաքն ականջ դրեց Փըրսիվալի պատասխանին և նրան բաց թողեց։ Փըրսիվալն, ազատվելով, մարդ արարածների ապահով շրջապատում, պառկեց երկար խոտի մեջ և քնեց։

Ջաքը կոկորդը մաքրեց և իմիջիայլոց հայտարարեց։

— Նա ասեց, որ գազանը ծովի մեջից է գալիս։

Ծիծաղն ընդհատվեց։ Ռալֆն ակամա շուռ եկավ՝ կքված մութ ստվերի պես ուրվագծվելով ծովախորշի ֆոնին։ Բոլորը միևնույն կողմն էին նայում՝ տնտղելով ջրի անծայրածիր տարածքը, ծովի առեղծվածային, անակնկալներով լի անհատակ կապույտը, լուռ ականջ դնելով խութերի մոտ ալիքների հեծեծանքին։

Մորիսն անսպասելիորեն այնքան բարձր խոսեց, որ բոլորը վեր թռան։

— Հայրս ասում էր, որ դեռ ծովի բոլոր բնակիչներին չեն էլ գտել։

Նորից վեճ բռնկվեց։ Ռալֆը խեցին պարզեց, և Մորիսը հնազանդ այն իր ձեռքն առավ։

Բոլորը լռեցին։

— Ջաքը ճիշտ ասեց, որ ով երբ ասես կարա վախենա, դրա մեջ մի բան չկա։ Երբ որ նա ասեց, որ էս կղզում մենակ խոզեր կան, էլի երևի ճիշտ էր, բայց ի՞նչ իմանաս, այսինքն նա հո հաստատ չի՞ կարող ասել․․․— Մորիսը շունչ քաշեց,— հերս ասում էր, որ ծովում մի տեսակ հրեշ կա, էն որ թանաք է բաց թողնում, ութոտանի, ասում է դրանք հարյուր մետրանոց էլ են պատահում ու հանգիստ կարան կետ ձկանը կուլ տալ։— Նա կանգ առավ ու զվարթ ծիծաղեց։— Ես գազանին չեմ հավատում։ Խոզուկի ասելով, կյանքում ամեն բան գիտական է, բայց ի՞նչ իմանանք․․․ Այսինքն հաստատ չգիտենք, չէ՞․․․

Ինչ-որ մեկը ձայն տվեց։

— Ծովահրեշը ջրից դուրս գալ չի կարող։

— Շատ լավ էլ կարող է։

— Չէ, չի կարող։

Հարթակն անմիջապես լցվեց աղաղակող, վիճաբանող, ձեռքներն աշխույժ թափահարող ստվերներով։ Գերանին նստած, Ռալֆին թվում էր, որ բոլորը խելագարվել են։ Ինչ ասես դուրս չեն տալիս՝ էլ վախ, էլ գազան-մազան ու չեն հասկանում, որ խարույկն ամեն ինչից կարևոր է։ Իսկ երբ փորձում ես նրանց խելքի բերել, ամեն ինչ իրար են խառնում, սկսում են հիմար ու տհաճ բաներ դուրս տալ։

Մթան մեջ իր կողքին սպիտակ մի բան նշմարելով, նա Մորիսի ձեռքից խեցին ճանկեց և, ինչքան ուժ ուներ, փչեց։ Ժողովը, հանկարծակիի գալով, լռեց։ Սայմոնը կողքից ձեռքը դրեց խեցու վրա։ Նա խոսելու աղետալի մի մղում էր զգում, չնայած ժողովի առջև ելույթ ունենալու միտքն ահաբեկում էր նրան։

— Մեկ էլ,— կամաց կմկմաց նա,— մեկ էլ տեսար, էդ գազանն իսկականից կա։

Շուրջբոլորը վայնասուն ծագեց, Ռալֆը զարմացած կանգնեց։

— Ա՛յ Սայմոն, ու դու հավատում ես, հա՞։

— Չեմմանում։— Ասաց Սայմոնը։ Նրա սիրտը թռել էր կոկորդը։— Բայց դե․․․

Փոթորիկը պայթեց։

— Բերանդ փակի։

— Վեր ընկի տեղդ։

— Փողը դրա ձեռից առեք։

— Իշու գլուխ։

— Ձենդ կտրի, թե չէ․․․

Ռալֆը գոռաց։

— Սպասեք, տեսնենք, ինչ կասի։ Փողն ինքն է բռնել։

— Ես ուզում էի ասել, որ երևի․․․ էդ հենց մենք ենք։

— Արա, սա լրիվ ցնդվել է։

Դա արդեն քաղաքավարությունը ոտնահարող Խոզուկն էր։

— Երևի հենց մենք ենք, որ, ո՞նց ասեմ․․․

Սայմոնը խոսքեր չէր գտնում մարդկության հիմնական արատը բնութագրելու համար։ Հանկարծ նա պայծառացավ։

— Ո՞րն է աշխարհի ամենակեղտոտ բանը։

Ի պատասխան Ջաքը գռեհիկ միավանկ մի հիշոց նետեց դրան հետևած տարակուսող լռության մեջ։

Լարումը պարպվեց կտղուցքի պես։ Ճոճվող գերանին մագլցած փոքրիկները նորից հրճվանքով ցած գլորվեցին։ Որսորդները ցնծագին ոռնում էին։

Ծիծաղը ցավոտ հարվածեց և փշրեց Սայմոնի վճռականությունը, նա խեղճացած նստեց տեղը։

Վերջապես ժողովը հանդարտվեց։ Ինչ-որ մեկն առանց հերթի ասաց։

— Իր ասածը երևի ուրուներն են։

Ռալֆը խեցին բարձրացրեց և հայացքը հառեց խավարին։ Դժգույն լողափը հազիվ էր երևում։ Փոքրերը կարծես թե ավելի էին մոտեցել։ Դե իհարկե, պինդ իրար գրկած, նրանք նստել էին կենտրոնի խոտերի մեջ։ Քամին շարժեց արմավների կատարները, և տերևների խշխշոցը լռության և խավարի մեջ ավելի նկատելի ու բարձր թվաց։ Երկու գորշ ծառաբուն իրար էին քսվում չարագուշակ մի ճռռոցով, որը մինչ այդ ցերեկով ոչ ոք չէր նկատել։

Խոզուկը նրա ձեռքից խեցին վերցրեց։ Նրա ձայնը վրդովված էր։

— Ես ոչ մի տեսակ ուրվականների չեմ հավատում։

Ջաքը նույնպես ոտքի վրա էր, չգիտես ինչու զայրացած գոռալով։

— Քո հավատած-չհավատածը ոչ ոքի վեջը չի, Հաստաքամակ։

— Խեցին ես եմ բռնել։

Տուրուդմփոց սկսվեց։ Խեցին մթան մեջ դեսուդեն էր անում ։

— Շուտ արեք փողը հետ տվեք։

Ռալֆը խցկվեց նրանց միջև և կրծքին մի հարված կերավ։ Նա ուժով մեկի ձեռքից խեցին պոկեց և շնչակտուր նստեց իր տեղը։

— Հերիք եղավ ուրուներից խոսեք, առավոտ լույսով մի բան կանենք։

Մի անանուն ձայն կամացուկ ասաց։

— Երևի էդ գազանը հենց ուրու էլ լինի։

Ժողովն ասես քամուց ցնցվեր։

— Համը հանեցիք անհեթեթ մեջ ընկնելով։— Ասաց Ռալֆը։— Առանց կարգուկանոնի մարդավարի ժողով անել չի լինի։

Նա նորից կանգ առավ։ Ժողովի իր մանրակրկիտ ծրագիրը տապալվել էր։

— Հիմա ես ձեզ ի՞նչ ասեմ։ Ինչ էշություն արի, որ էսքան ուշ ժողով կանչեցի։ Բոլորս էլ հոգնել ենք, եկեք էդ ուրուների հարցը քվեարկենք ու գնանք քնենք։ Ջաք, հո դո՞ւ չես, սպասի։ Ես ասում եմ, որ ուրուների չեմ հավատում, կամ ավելի ճիշտ, հավատալս չի գալի։ Բայց դրանց մասին մտածելն էլ դուրս չի գալիս, էլ չասած՝ գիշերով։ Մենք ինքներս հենց էն գլխից որոշեցինք բոլոր հարցերը լուծել։

Նա խեցին մի պահ վեր բարձրացրեց։

— Էնպես որ հիմա եկեք գցենք-բռնենք, ուրվականներ կա՞ն, թե՞ չէ։

նա մի պահ մտածեց, հարցը ձևակերպելով։

— Ո՞վ է կարծում, որ ուրվականները կան։

Երկար ոչ ոք ձայն չէր հանում և չէր շարժվում։ Ռալֆն ուշադիր նայեց մթությանը և սկսեց տարբերել բարձրացված ձեռքերը։

— Պարզ է։— Տափակ ձայնով ասաց նա։

Օրինավոր ու հասկանալի աշխարհը ձեռքից փախչում էր։ Առաջ ամեն ինչ իր տեղն ուներ, իսկ հիմա․․․ նավն էլ թողեց գնաց։

Խեցին նրա ձեռքից պոկեցին և լսվեց Խոզուկի ճղճղան ձայնը։

— Ես ոչ մի ուրվականի օգտին չեմ քվեարկել։

Նա կտրուկ դարձավ ժողովի կողմը։

— Տեսեք, հետո չասեք։

Նա ոտքով խփեց գետնին։

— Լսեք, մենք մա՞րդ ենք, թե՞ անասուն։ Վայրենի՞ ենք, ի՞նչ ենք։ Մեծերը մեր մասին ի՞նչ կմտածեն։ Թողնում ցրվում ենք, խոզի հետևից ընկնում, կրակն անտեր թողնում, ու հիմա էլ․․․

Խոզուկի վրա քինոտ մի ստվեր քշեց։

— Ձենդ կտրի, դանդալոշ հաստաքամակի մեկը։

Նորից գզվռտոց բռնկվեց, և խեցին սկսեց վերուվար փայլատակել։ Ռալֆը ոտքի ցատկեց։

— Ջա՛ք, Ջա՛ք, փողը քեզ տվող չի եղել։ Թող ինքը խոսի։

Ջաքի դեմքը հայտնվեց նրա մոտ։

— Դու էլ ձենդ կտրի։ Տո դո՞ւ ով ես, որ։ Նստած սրան-նրան հրամաններ ես տալիս։ Ո՛չ որս անել կարաս, իսկի երգել չգիտես․․․

— Ես առաջնորդն եմ, ինձ ընտրել են։

— Շատ պետքս է էդ ընտրելը, մենակ թե ախմախ հրամաններ տաս․․․

— Փողը Խոզուկի մոտ է։

— Ո՜նց կլիներ, ընկերոջդ կպնող եղավ․․․

— Ջա՜ք․․․

Ջաքը սկսեց նրան մաղձոտ կապկել։

— Ջա՜ք, Ջա՜ք։

— Օրենքը,— գոռաց Ռալֆը,— դու օրենքն ես խախտում։

— Հետո՞ ինչ։

Ռալֆը խելքը գլուխը հավաքեց։

— Հետո էն, որ օրենքներից բացի, մենք ուրիշ բան չունենք։

Բայց Ջաքը նորից էր պոռում։

— Թքած ունեմ ես քո օրենքների վրա։ Մենք ուժեղ ենք՝ մենք որս ենք անում։ Գազան էլ լինի, կտանք, կսպանենք։ Կալմեջ կանենք ու հա կդնգսենք․․․

Վայրի ոռնոցով նա ցած թռավ ծովափի դժգույն ավազին։ Հարթակն իսկույն լցվեց գոռում-գոչյունով, խառնաշփոթ ծիծաղով և ճիչերով։ Ժողովը կազմալուծվեց և գիշերային լողափով մեկ ցաք ու ցրիվ եղավ, տեսադաշտից վերանալով։

Ռալֆը զգաց իր այտին հպված խեցին և Խոզուկի ձեռքից այն վերցրեց։

— Հիմա մեծերն ի՞նչ են ասելու,— նորից բացականչեց Խոզուկը,— մի դրանց նայի։

Ծովափից լսվում էին կեղծ որսի ձայները, սանձարձակ ծիծաղն ու հավատի սարսափի ճիչերը։

— Ռալֆ, արի դու փողը փչի։

Խոզուկն այնքան մոտ էր, որ Ռալֆը տեսնում էր նրա ակնոցի միակ ապակու փայլը։

— Տենց էլ խարույկը գլուխները չմտավ։ Ախր ո՞նց չեն հասկանում։

— Դու հիմա պիտի խիստ լինես, պիտի ստիպես, որ քո ասածն անեն։

Ռալֆի ձայնը շրջահայաց էր, ասես նա թեորեմ յուրացնելիս լիներ։

— Եթե ես խեցին փչեմ ու նրանք չգան, ուրեմն՝ վերջ։ Էլ խարույկը պահող չի լինի։ Վայրի գազանների պես կդառնանք։ Ես չեմ տեսնում էնտեղ իրանք ինչ են անում, բայց հո լսում եմ։

Ցրված ստվերներն այժմ միացել էին, և լողափի վրա, ինչ-որ բան երգելով, մի ստվար սև զանգված էր պտտվում։ Հալից ընկած փոքրերը կաղկանձելով հեռանում էին։ Ռալֆը խեցին հպեց շուրթերին, բայց հետո ցած դրեց։

— Իսկ գլխավորը, Խոզուկ, ուրուները կա՞ն։ Կամ էդ գազանը։

— Էլի որ չկան։

— Ինչի՞։

— Որ լինեին, ամեն ինչ իրա իմաստը կկորցներ՝ տները, փողոցները․․․ հեռուստացույցը չէր աշխատի։

Շուրջպար բռնած տղաներն աստիճանաբար հեռանում էին, մինչև որ նրանց երգը վերածվեց լոկ անխոսք կշռույթի։

— Իսկ, ասենք, թե էդ բաներն իսկականից իմաստ չունեն, հենց թեկուզ էստեղ, մեր կղզում։ Ի՞նչ զիտես, որ նրանք հիմա մեր վրա աչք չեն դրել, չեն սպասում։

Ռալֆն ուժգին սարսռաց և մղվեց Խոզուկի կողմը։ Նրանք մթան մեջ բախվեցին իրար ու երկուսն էլ խիստ վախեցան։

— Գոնե դու էդպես չխոսեիր, Ռալֆ։ Առանց դրա էլ վիճակներս մի բան չի, ես արդեն հազիվ եմ դիմանում։ Վրից էլ էդ ուրուները․․․

— Ես ձեռ կքաշեմ առաջնորդ լինելուց։ Լսո՞ւմ ես, ինչ են անում։

— Աստված սիրես, մենակ թե տենց բան չանես։

Խոզուկը բռնվեց Ռալֆի թևից։

— Եթե Ջաքն առաջնորդ լինի, առավոտից-իրիկուն որս կանեն ու խարույկին նայող չի մնա։ Ու մենք կմնանք էստեղ, մինչև բոլորս չմեռնենք։

Հանկարծ Խոզուկը ծղրտաց։

— Էդ ո՞վ է էդտեղ նստած։

— Ես եմ՝ Սայմոնը։

— Որ ասում եմ, բանի պետք չենք։— Ասաց Ռալֆը։― Ոնց որ քոռ մկներ։ Չէ, ձեռ եմ քաշելու։

— Դու որ ձեռ քաշես,— լեղապատառ շշնջաց Խոզուկը,— իմ հալն ի՞նչ է լինելու։

— Բան էլ չի լինի։

— Ինքն ատում է ինձ։ Չիմացա ինչի։ Քեզ ինչ կա որ՝ ինքը քեզ բանի տեղ կդնի։ Տեղը որ գա, դու մռթին էլ կարաս տալ։

— Բա էդ ո՞վ էր նոր հետն առյուծի պես կռվում։

— Ախր փողը մոտս էր,— միամիտ ասաց Խոզուկը,— ես խոսելու իրավունք ունեի։

Սայմոնը մթան մեջ շարժվեց։

— Դո՛ւ մնա առաջնորդ։

— Դո՛ւ գոնե չխոսեիր, մոծակ։ Չէի՞ր կարող ասել, որ ոչ մի զազան չկա։

— Ես նրանից վախենում եմ,— ասաց Խոզուկը,— դրա համար էլ նրան լավ գիտեմ։ Մեկից որ վախենում ես, սկսում ես ատել, բայց դրան արդեն գլխիցդ չես հանում։ Ինքդ քեզ համոզում ես, որ լավ, էնքան էլ վատը չի, բայց հենց որ նորից տեսնես, շնչարգելության պես չոքերդ թուլանում են։ Դու ինձ լսի Ռալֆ, ինքը քեզ էլ է ատում։

— Ի՞նձ ինչի պիտի ատի։

— Ինչ իմանա՞մ։ Դու նրան խարույկի համար թուքումուր արիր։ Համ էլ դու առաջնորդ ես, իսկ ինքը՝ չէ։

— Հետո՞ ինչ։ Ինքն էլ․․․ Ինքն էլ Ջաք Մերիդյուն է։

— Ես իմ կյանքում էնքան եմ հիվանդ պառկել, որ ահագին մեծացել եմ։ Ես մարդկանց լավ եմ ճանաչում։ Ես ինձ էլ գիտեմ, իրան էլ։ Ինքը քեզ բան չի անի, բայց որ դու արդեն չխանգարես, ինքը հաջորդի վրա կհարձակվի։ Իսկ էդ ես եմ։

— Ռալֆ, ճիշտ է ասում Խոզուկը։ Դու չլինես՝ Ջաքը կլինի։ Դո՛ւ մնա առաջնորդ։

— Դանդալոշների պես ամեն ինչ ձեռներիցս գնում է։ Տանը գոնե մեծեր կային։ «Ներեցեք, սըր, ներեցեք, միս», ու խնդրեմ, ամեն ինչի պատասխանը կա։ Այ թե հիմա․․․

— Երանի՜ թե մորքուրս էստեղ լիներ․․․

— Երնե՜կ թե հայրս․․․ Է՜հ, ի՞նչ օգուտ։

— Խարույկը որ պահենք․․․

Որսորդներն ավարտել էին իրենց պարն ու գնում էին դեպի քոլիկները։

— Մեծերն ամեն ինչ գիտեն։— Ասաց Խոզուկը։— Նրանք մթան մեջ չեն վախենում։ Նրանք հիմա կնստեին թեյելու ու բոլոր հարցերը կլուծեին․․․

— Նրանք կղզին չէին հրդեհի։ Ու չէին կորցնի էն․․․

— Նրանք նավ կսարքեին․․․

Երեք տղա կանգնած էին մթան մեջ, ապարդյուն ջանալով բնութագրել մեծերի կյանքի վեհությունն ու հմայքը։

— Նրանք չէին վիճի․․․

— Ու ակնոցս չէին ջարդի․․․

— Ոչ էլ գազանի անուն կտային․․․

— Երանի կարողանային մեզ մի լուր հասցնել,— վհատված բացականչեց Ռալֆը,— մեծական մի բան ուղարկեին, կամ գոնե մի նշան տային․․․

Խավարի միջից եկավ մի բարակ կաղկանձ, նրանց լեղապատառ նետելով իրար գիրկը։ Կաղկանձը սաստկացավ, հեռավոր ու անդրերկրային, ապա վերածվեց անկապակցված քրթմնջոցի։ Փըրսիվալ Վիմզ Մեդիսընը, ծխական քահանայի տնից, Հաքըթ Սենթ Անթընի, բարձր խոտերի մեջ պառկած, ապրում էր այն արհավիրքը, որի դեմ անզոր է նույնիսկ անգիր արված հասցեի կախարդանքը։

Վեցերորդ գլուխ։ Երկնքի գազանը

Մնաց միայն աստղերի լույսը։ Երբ սարսռազդու այդ ձայնի աղբյուրը պարզվեց և Փըրսիվալը նորից հանգստացավ, Ռալֆն ու Սայմոնը նրան անշնորհք գրկեցին և տեղափոխեցին քոլիկը։ Չնայած իր մեծ-մեծ խոսքերին, Խոզուկը մի քայլ հետ չէր մնում և, մանուկին տեղավորելով, նրանք միասին մտան մյուս քոլիկը։ Չոր տերևներն անհանգիստ խշխշացնելով, նրանք երկար նայում էին ծովախորշի կողմը բացվող աստղազարդ ելքին։ Մյուս քոլիկներում մերթ ընդ մերթ ճչում էին փոքրիկները, և մի անգամ քնի մեջ խոսեց մեծերից մեկը, քիչ անց նրանք նույնպես քնեցին։

Հորիզոնից նոր ծագած արծաթե լուսինն այնքան փոքր էր, որ հազիվ էր ջրին փռում լուսավոր կածանը, սակայն երկնքում ուրիշ լույսեր կային, որոնք խոյանում էին, թարթում կամ հանգում, թեև տասը մղոնանոց բարձունքում ընթացող այդ ճակատամարտից անգամ թույլ դմփոց ներքև չէր հասնում։ Բայց և այնպես մեծերի աշխարհից մի նշան այնուամենայնիվ տեղ հասավ, չնայած երեխաներից ոչ մեկն արթուն չէր այն տեսնելու համար։ Հանկարծակի պայծառ մի պայթյուն երկնքում գալարվող հետք գծեց, և նորից տիրեցին խավարն ու աստղերը։ Կղզու վրա երկնքում ուրվագծվեց չնչին մի կետ՝ արագ իջնող անկարգելից կախ ընկած մի անկամ կերպարանք։ Տարբեր բարձրություններում փոխվող քամիները կամովի դես ու դեն էին շպրտում նրան։ Ապա, երեք մղոն բարձրության վրա, քամին կայունացավ և, երկնքով մեկ, խութերի ու ծովախորշի վրայով, այն կորագծով նետեց սարի վրա։ Մարմինն ընկավ և կուչ եկավ սարալանջի կապույտ ծաղիկների մեջ, բայց այստեղ էլ էր քամի բարձրացել՝ անկարգելն ուռեց, սկսեց թպրտալ ու ձգել։ Մարմինը շարժվեց սարն ի վեր, ոտքերը հետևից թավալ տալով։ Մետր առ մետր, քամու ամեն փչոցից, այն քարշ էր գալիս կապույտ ծաղիկների մեջ, ապառաժների ու կարմիր քարերի վրայով, մինչև որ հանգրվանեց գագաթի ժայռաբեկորների միջև։ Այստեղի ընդհատ քամին փաթաթեց և իրար խառնեց անկարգելի ճոպանները, և մարմինը, սաղավարտով գլուխը ծնկներին հենած, նստեց, կախվելով այդ խճճված ցանցից։ Քամու ամեն պոռթկումից ճոպանները ձգվում էին ու կրծքավանդակը գլխի հետ վեր քաշում, ասես այն սարի ծերպից դուրս նայեր։ Քամին նստելուն պես իրանը թուլանում էր ու նորից առաջ ընկնում, գլուխը թեքելով ծնկներին։ Այդպես, աստղերի պտույտի ներքո, սարի գագաթին նստած այդ կերպարանքը շարունակ խոնարհվում էր, ապա շտկվում ու նորից խոնարհվում։

Լուսադեմի մթության մեջ սարի լանջով քիչ ներքև ձայներ լսվեցին։ Չոր տերևների կույտից դուրս գլորվեցին երկու տղա, քնկոտ, քչփչացող երկու աղոտ ստվեր։ Դրանք խարույկի մոտ հերթապահող երկվորյակներն էին։ Տեսականորեն նրանցից մեկը պիտի քնած լիներ, մինչ մյուսը՝ հերթապահեր, բայց նրանք երբեք ոչինչ գլուխ չէին բերում իրարից անկախ։ Եվ քանի որ ամբողջ գիշերն արթուն մնալն անկարելի էր, ապա նրանք միասին էլ քնել էին։ Հորանջելով ու աչքերը տրորելով, նրանք այժմ մոտենում էին խարույկից մնացած մոխրակույտին։ Տեղ հասնելով, նրանք դադարեցին հորանջել, և մեկն իսկույն ևեթ վազեց չոր տերևներ ու ցախ բերելու։

Մյուսը ծունկի իջավ։

— Ոնց որ թե լրիվ հանգել է։

Նա եղբոր բերած փայտերից մեկով մոխիրը խառնեց։

— Չէ։

Գետնին պառկելով, նա շուրթերը համարյա հպեց մոխրին ու թեթևակի փչեց։ Կարմիր փայլն ուրվագծեց նրա դեմքը։ Նա մի պահ դադարեց փչել։

— Սամ, հիմա մեզ․․․

— ․․․ մարխ է պետք։

Էրիքը կռացավ և շարունակեց փչել, մինչև որ բավական մեծ, պայծառ մի կետ գոյացավ։ Սամն այնտեղ դրեց մարխը, և վրայից մի ճյուղ։ Քիչ անց ճյուղը բոցավառվեց։ Սամը նոր ճյուղեր ավելացրեց։

— Բոլորը չդնես,— ասաց Էրիքը,— շատ ես ավելացնում։

— Բա չտաքանա՞նք։

— Տաքանալու համար էլի պիտի բերենք։

— Մրսեցի։

— Ես էլ։

— Համ էլ․․․

— ․․․ մութ է։ Լավ, գնամ բերեմ։

Էրիքը պպզած նայում էր, թե ինչպես է Սամը խարույկը շարում։ Նա չոր փայտից փոքրիկ մի վրան դարսեց, և շուտով արդեն կրակն ապահով վառվում էր։

— Մի քիչ էլ որ ուշանայինք․․․

— Էլ մի ասա։

— Քթներիցս կբերեր։

— Ոնց էր փրփրելո՜ւ։

Մի քանի վայրկյան երկվորյակները լուռ նայում էին կրակին։ Ապա Էրիքը փռթկաց։

— Ոնց որ էն անգամ։

— Հա, բանի պատճառո՞վ․․․

— ․․․ խոզի ու խարույկի։

— Լավ է մեզ բան չասեց, Ջաքի վրա գցվեց։

— Ըհը։ Դպրոցի հերսոտ Բիձուն հիշո՞ւմ ես։

— Պատանյակ, դուք-ինձ-խելա-գարության-դուռը-կհասցնեք։

Երկվորյակները միանման քրքջացին, բայց խավարը և էլի ուրիշ բաներ հիշելով, վախվորած նայեցին շուրջը։ Խարույկի բոցկլտացող բուրգը նորից ձգեց նրանց հայացքները։ Էրիքը, նայելով փայտոջիլներին, որոնք գլխակորույս ու ապարդյուն փորձում էին կրակից խույս տալ, հիշեց առաջին օրվա հրդեհը, հենց այնտեղ, ներքևում, ուր հիմա կատարյալ խավար էր տիրում։ Այդ հիշողությունը նրա դուրը չեկավ, և նա հայացքը թեքեց սարի գագաթին։

Խարույկը շոգ էր ճառագում ու ջերմացնում նրանց դեմքերը։ Սամը զբաղված էր կրակի մեջ հնարավորին չափ ճյուղեր դարսելով։ Էրիքը ձեռքերը պարզել ու փորձում էր գտնել այն կետը, որից այն կողմ ձեռքը պահելն անհնար էր։ Պարապ հայացքը սահեցնելով խարույկից անդին, նա սկսեց ցիրուցան ապառաժների տափակ ուրվագծերին մտովի հաղորդել ցերեկային լույսի տակ ստացվող ծավալները։ Ահա այն մեծ ժայռը, երեք քարը, կողքը մյուս երկփեղկված ժայռը, տակի ճեղքը, որի մեջ․․․

— Սամ։

— Ի՞նչ կա։

— Հեչ։

Բոցը խժռում էր ճյուղերը, կեղևը գալարվում էր ու պոկվում, ճարճատում էր փայտը։ Փոքրիկ վրանը փլվեց, լույսի տակ լայն շրջան նետելով ժայռերին։

— Սամ․․․

— Հը՞։

— Վա՜յ, Սա՛մ, Սա՛մ։

Սամը զայրացած նայեց եղբորը։ Էրիքի մի կետին գամված սևեռուն հայացքը սարսափեցրեց Սամին, քանի որ այդ կետն իր հետևում էր։ Նա շրջանցեց խարույկը, պպզեց էրիքի կողքին և վեր նայեց։ Նրանք քար կտրեցին, պինդ սեղմելով իրար արմունկները՝ չորս անթարթ աչք ու երկու բացված բերան։

Ներքևում անտառը խշշաց և սկսեց շառաչել։ Մազերը թռան նրանց ճակատներից, խարույկի բոցը բեկվեց ու քսվեց հողին։ Տասնհինգ մետրի վրա լսվեց ծալքերը բացող պաստառի տրոփյունը։

Տղաներից ոչ մեկը չճչաց, բայց նրանց ձեռքերն ավելի խորը խրվեցին իրար արմունկները, իսկ կզակներն ավելի կախվեցին։ Մոտ հինգ վայրկյան նրանք այդպես պպզած էին, մինչ խարույկը ծխում էր, կայծեր արձակում ու թրթռուն լույսի ալիքներ ուղարկում սարի գագաթին։

Ապա, ասես, կիսելով միևնույն ահաբեկված գիտակցությունը, նրանք ետ-ետ սողացին քարերի վրայով ու փախան։

Ռալֆը երազ էր տեսնում։ Նա վերջապես խորը քուն էր մտել, չոր տերևներում ըստ երևույթին ժամերով շուռումուռ գալուց հետո։ Մյուս քոլիկներից լսվող մղձավանջային ձայները նրան արդեն չէին հասնում, նա վերադարձել էր այնտեղ, որտեղից եկել էր՝ պարտեզի ցանկապատի վրայով շաքար էր կերակրում փոքրիկ ձիուկներին։ Հետո նրա ուսից քաշեցին, ասելով, որ թեյելու ժամանակն է։

— Ռալֆ, զարթնի։

Տերևները ծովի պես շառաչեցին։

— Զարթնի, Ռալֆ։

— Ի՞նչ է եղել։

— Մենք գազանին․․․

— ․․․ տեսանք․․․

— ․․․ ուղիղ քթներիս տակ։

— Ո՞վ տեսավ․․․ Ջուխտակ, դուք եք։

— Որ չտեսանք․․․

— Սուս մնացեք։ Խոզո՛ւկ։

Տերևները շարունակում էին շառաչել։ Մթան մեջ Խոզուկին բամփվելով, նա դիմեց դեպի դեռևս աստղազարդ ելքը։ Երկվորյակներից մեկը նրա ձեռքից բռնեց։

— Էնտեղ մի գնա, սիրտդ կտրաքի։

— Խոզուկ, նիզակներն ի՞նչ եղան։

— Վա՜յ, լսեցի՞ք․․․

— Սո՛ւս մնացեք, պառկե՛ք։

Նրանք պառկեցին, սկզբից կասկածանքով, ապա՝ զարհուրելով, ունկնդրելով լռության երկար պահերով ընդմիջվող երկվորյակների կիսաձայն նկարագրությանը։ Խավարը լցվեց անորոշությամբ, չարիքով, ժանիքներով ու ճանկերով։ Լուսաբացը տանջալի երկար էր տևում, դանդաղ խունացնելով աստղերը, մինչև, վերջապես, առավոտյան դալուկ լույսը ծորաց նաև քոլիկից ներս։ Նրանք սկսեցին շարժվել, չնայած դրսի աշխարհը դեռևս սպառնում էր անասելի փորձանքներով։ Խավարի մուժն արդեն տրոհվում էր հեռվի ու մոտիկի, բարձր երկնքում կախված ամպիկները ջերմ գույն էին առնում։ Մի միայնակ ծովային թռչուն խռպոտ ճիչով թռավ երկինք, և ամեն կողմից արձագանքներ լսվեցին, անտառում ինչ-որ բան ծղրտաց։ Հորիզոնին փռված ամպերի պատառները ներծծվեցին վարդագույնով, և արմավների փետրոտ կատարները նորից կանաչեցին։

Ռալֆը ծունկի իջավ ելքի մոտ և զգուշորեն շուրջը նայեց։

— Սամ ու Էրիք։ Ժողովի կանչեք դրանց, շո՛ւտ։ Շատ աղմուկ չանեք։

Երկվորյակները, դողդողալով և իրար քսվելով, հաղթահարեցին մինչև հարևան քոլիկն ընկած մի քանի քայլն ու բոթը տարածեցին։ Ռալֆը, արժանապատվությունը պահպանելով, ոտքի ելավ և քայլեց դեպի հարթակը, չնայած սիրտը փորն էր ընկել։ Նրան հետևեցին Խոզուկն ու Սայմոնը, մյուսները։

Ռալֆը փայլեցված նստատեղից խեցին վերցրեց և մոտեցրեց բերանին, բայց վարանեց և չփչեց։ Փոխարենը նա խեցին վեր բարձրացրեց, բոլորին ցույց տալով, և նրանք հասկացան։ Հորիզոնից ելնում էին արևի հովհարաձև ճառագայթներն ու սփռվում նրանց աչքերի մակարդակին։ Ռալֆը հայացքը դարձրեց ոսկու ընդարձակվող պռնկին, որն աջից լույս էր ճառագում ու կարծես սիրտ տալիս։ Նրա առջև որսորդական նիզակների փշերը տնկած տղաների խումբն էր։

Ռալֆը խեցին հանձնեց երկվորյակներից ամենամոտ կանգնած Էրիքին։

— Մենք էդ գազանին մեր աչքով տեսանք։ Չէ, քնած չէինք․․․

Սամը շարունակեց։ Խեցին երկուսին էլ խոսելու իրավունք էր տալիս, այդպես էր կարգը, քանզի նրանց անբաժան ինքնությունն արդեն անառարկելի ճանաչում էր գտել։

— Բրդոտ էր ու գլխի հետևն էլ մի բան էր շարժվում, ոնց որ թևեր լինեին․․․ Ինքն էլ էր շարժվում․․․

— Թուքս չորացել էր, մեկ էլ տեսնեմ, կարծես թե նստեց։

— Խարույկը լավ լույս էր գցում․․․

— Նոր էինք վառել․․․

— ․․․ ցախ ավելացրել․․․

— Համա թե աչքեր ուներ․․․

— Ատամներ․․․

— Ճանկեր․․․

— Թողինք ու տռճիկ տվինք․․․

— Հա՛ ստեղընդեղ էինք խփվում․․․

— Գցվեց մեր հետևից։

— Ծառերի հետևն էր մտնում․․․

— Քիչ էր մնում ինձ ճանկեր․․․

Ռալֆը վախեցած մատնացույց արեց Էրիքի դեմքը, որը մացառներից քերծոտված էր։

— Էդ ի՞նչ օրն ես ընկել։ Էրիքը դեմքը շոշափեց։

— Բան չկա։ Հո արյուն չի՞ գալիս։

Տղաների շրջանն ահաբեկված ընկրկեց։ Փոքրիկ Ջոնին հորանջելու կեսից սկսեց բարձրաձայն զռալ, և Բիլը նրան ապտակեց, որ ձայնը կտրի։ Պայծառ առավոտը սպառնալքով լի էր, և տղաների շրջանակը սկսեց փոխվել։ Ներս նայելու փոխարեն բոլորն այժմ իրենց հայացքները դուրս էին դարձրել, փայտյա սուր նիզակներով ցանկապատվելով։ Ջաքը նորից ներս հրավիրեց նրանց ուշադրությունը։

— Համա թև որս է լինելու, հա՜։ Ո՞վ է գալիս։

Ռալֆն անհանգիստ շարժվեց։

— Էս փայտե նիզակներով ո՞ւր ենք գնում, լուրջ մտածի։

Ջաքը քմծիծաղ տվեց։

— Վախեցա՞ր։

— Էլի որ, ո՞վ չի վախենում։

Նա հուսախաբվելու ակնկալությամբ նայեց երկվորյակներին։

— Դուք հո մեզ ձեռ չե՞ք առնում։

Նրանք ըմբոստացան, ոչ մի կասկած չթողնելով։

Խոզուկը խեցին վերցրեց,

— Իսկ չի՞ լինի տեղներս հանգիստ վեր ընկնենք։ Մեկ էլ տեսար, գազանն էստեղ իսկի չի էլ գալիս․․․

Ռալֆը քիչ էր մնում նրա վրա գոռար, բայց այն զգացումը, թե ինչ-որ մի բան նրանց հետևում է, կասեցրեց նրան։

— Մնանք էստե՞ղ։ Խցկվենք էս պուճախն ու տակներս լցրած սպասենք, հա՞։ Բա ուտելիք ո՞նց ենք ճարելու, բա խարո՞ւյկը։

— Վեր կացեք գնանք,— անհամբեր ասաց Ջաքը,— իզուր տեղը ժամանակ ենք կորցնում։

— Իզուր տեղը չի։ Փոքրերին ի՞նչ ենք անում։

— Բա մեզ պե՛տք են փոքրերը։

— Մեկը պիտի նրանց նայի։

— Մինչև հիմա ո՞նց էին յոլա գնում։

— Մինչև հիմա ուրիշ էր։ Հիմա արդեն պետք է։ Թող Խոզուկը մնա հետները։

— Բա ո՜նց, հանկարծ Խոզուկին մի բան չպատահի։

— Խելք ունեցի։ Ինքը մի աչքով ի՞նչ կարա անի։

Մնացած տղաները հետաքրքրությամբ նայում էին մեկ Ջաքին, մեկ Ռալֆին։

— Ու մի բան էլ։ Էս անգամ սովորականի պես որս անել չեք կարա, որտև էդ գազանը հետքեր չի թողնում։ Որ թողնողը լիներ, կտեսնեիք։ Էնպես որ ինքը կարող է ծառից-ծառ թռնի, էն բանի պես, ո՞նց էր անունը․․․

Բոլորը գլխով արին։

— Էստեղ մտածել է պետք։

Խոզուկն ակնոցը հանեց և մաքրեց միակ ապակին։

— Ռալֆ, բա մե՞նք։

— Առանց փողի մի խոսի, առ։

— Մե՞նք ինչ անենք։ Բա որ էդ գազանն առանց ձեզ հանկարծ գա։ Ես լավ չեմ տեսնում, իսկ որ վախեցա․․․

Ջաքը արհամարհանքով ընդհատեց։

— Իսկ ե՞րբ չես վախենում, որ։

— Փողը ես եմ բռնել։

— Դու էլ, քո փողն էլ,— բացականչեց Ջաքը,— էդ փողն էլ ոչ մեկին պետք չի։ Առանց դրա էլ գիտենք ով պիտի բան ասի։ Սայմոնի խոսելուց ի՞նչ օգուտ եղավ, կամ Բիլի, կամ Վոլթըրի։ Լավ կլնի ոմանք բերանները փակ պահեն ու հարցեր լուծելու մեջ քթները չկոխեն։

Ռալֆն այլևս անկարող էր դրան դիմանալ։ Արյունը խփել էր նրա դեմքին։

— Փողը դու չես բռնել, նստի տեղդ։

Ջաքը գունատվեց, հստակ դարչնագույն կետերով երևացին նրա պեպենները։ Նա շուրթերը լիզեց և մնաց կանգնած։

— Էս գործը որսորդի գործ է։

Մնացած տղաները աչքերը չորս արած սպասում էին։ Խոզուկը շառից հեռու խեցին սահեցրեց Ռալֆի ծնկներին և նստեց տեղը։ Լռությունը սկսեց ճնշող դառնալ։ Խոզուկը շունչը պահեց։

— Էս մենակ որսորդի գործ չի,— վերջապես ասաց Ռալֆը,— որտև գազանը հետքեր չի թողնում։ Հետո ի՞նչ է, չե՞ս ուզում, որ քեզ փրկեն։

Նա դիմեց ժողովին։

— Չեք ուզո՞ւմ, որ ձեզ փրկեն։

Ու նորից նայեց Ջաքին։

— Ես միշտ ասել եմ, որ խարույկից կարևոր բան չկա։ Ով գիտի հիմա հանգած էլ լինի․․․

Հին կատաղությունը նրան գրոհելու նոր ուժ տվեց։

— Ես չեմ հասկանում, հե՞չ մեկդ խելք չունի։ Չե՞ք տեսնում, որ պետք է խարույկը վառենք։ Մտքովդ չի էլ անցել, չէ՞, Ջաք։ Կարո՞ղ է պատահի ու մեկդ փրկվել չեք ուզում։

Անշուշտ, ո՞վ չէր ուզենա փրկվել, դրանում ոչ մի կասկած չկար, և ժողովը հաղթահարեց այս ճգնաժամը, հակվելով Ռալֆի կողմը։ Խոզուկն աղմուկով շունչը դուրս թողեց և բերանը բացեց, որ նոր շունչ քաշի, բայց չկարողացավ։ Բերանը լայն բաց, նա ընկավ գերանի կողքին, նրա շուրթերը կապտեցին։ Ոչ ոք նրան ուշադրություն չդարձրեց։

— Լավ մտածի, Ջաք։ Էս կղզում մի տեղ կա՞, որ եղած չլինես։

Ջաքը դժկամորեն պատասխանեց։

— Դե որ լինի էլ․․․ Հա, հիշո՞ւմ ես, էն կղզու պոչում, որ քարափներն իրար են դիզված։ Ես էն կողմերում եղել եմ, քարից ոնց որ կամուրջ լինի սարքած մինչև էդ տեղը։ Մենակ էդպես կլինի բարձրանալ, ուրիշ ճամփա չկա։

— Կարող է հենց էդտեղ էլ ապրի։

Բոլորը միանգամից սկսեցին խոսել։

— Հանգիստ։ Էնտեղ էլ կփնտրենք։ Եթե գազանն էնտեղ չլինի, սարը կբարձրանանք ու էլի կնայենք, համ էլ խարույկը կվառենք։

— Դե գնացինք։

— Սկզբից պետք է ուտել։— Ռալֆը դադար արեց։— Լավ կլինի նիզակներն էլ վերցնենք։

Ուտելուց հետո Ռալֆը մեծերին առաջնորդեց ծովափի երկայնքով։ Խոզուկին այդպես էլ թողեցին հարթակում ընկած։ Օրը խոստանում էր, մյուսների պես, կապույտ գմբեթի տակ քարաբաղնիս լինել։ Լողափը կորագծով երկարում էր նրանց առջև, մինչև որ հեռանկարում միաձուլվում էր անտառին։ Լիիրավ ցերեկը նոր էր միայն սկսվում, և հեռուն դեռ չէր շղարշվել տեսլային մուժով։ Որպես ճանապարհ, Ռալֆի պնդումով, ափամերձ շիկացած ավազի փոխարեն նրանք ընտրեցին արմավների դարավանդի եզրը։ Նա թողեց, որ առջևից գնա Ջաքը, որն իր ամեն քայլն անում էր սարքովի զգուշավորությամբ, չնայած թշնամուն կարելի էր քսան մետրից էլ տեսնել, Ռալֆը քայլում էր վերջից, շնորհակալ լինելով, որ գոնե ժամանակավորապես ազատվել է պատասխանատվությունից։

Սայմոնը քայլում էր Ռալֆի առջևից ու տարակուսում՝ սարի գլխին նստած սոսկալի մագիլներով մի գազան, որը հետքեր չի թողնում, ու հանկարծ չկարողանա Սամներիքին հասնե՞լ։ Ինչքան էլ Սայմոնն այդ գազանի մասին մտածեր, նրա երևակայությանը մարդ էր ներկայանում՝ հերոսական ու հիվանդագին։

Նա հառաչեց։ Ուրիշները հեշտ ու հանգիստ վեր էին կենում ու ժողովի առաջ ելույթ ունենում, ակնհայտորեն չկաշկանդվելով սոսկալի ճնշող ամոթից, ու խելքներին ինչ փչի ասում էին, կարծես միայն մեկի հետ խոսեին։ Նա մի կողմ քաշվեց և հետ նայեց։ Նիզակն ուսին դրած մոտենում էր Ռալֆը։ Ոտքը կախ գցելով, Սայմոնը շուտով արդեն քայլում էր Ռալֆի կողքից, աչքերը ծածկող կոշտ սև մազերի տակից նրան ներքևից-վերև նայելով։ Ռալֆը մի պահ դարձավ նրա կողմը, բռնազբոսիկ ժպտաց, ասես չհիշելով, թե Սայմոնն ինչպես էր ժողովի առաջ ապուշ կտրել, և նորից հայացքը թեքեց։ Սայմոնը երջանիկ էր, որ իրեն չեն վանել։ Ինքնամոռաց շարունակելով քայլել, նա խփվեց ծառին։ Ռալֆը անհամբեր մի կողմ նայեց, իսկ Ռոբերտը չարախինդ փռթկաց։ Սայմոնը հետ թռավ, կարմրած ճակատից սկսեց արյուն կաթել։ Ռալֆն ուշադրությունը Սայմոնից շեղեց իր անձնական ցավերին։ Վաղ թե ուշ նրանք կհասնեին այդ բերդին, և առաջնորդը պետք է հանձն առներ իր պարտականությունները։

Ջաքը հետ ընկավ և հասավ նրանց։

— Արդեն հասնում ենք։

— Տեսնես ինչքա՞ն կարանք մոտենալ։

Նա Ջաքի հետ առաջ ընկավ։ Բերդի մատույցներում գետինը թեթևակի բարձրանում էր, աջից ծառերի ու լիանաների անանցանելի պատ էր։

— Հանկարծ ու դրանց մեջ լինի։

— Չի լինի, տեսնում ես անցնելու տեղ չկա։

— Ուրեմն բերդո՞ւմ։

— Տեսնենք։

Ռալֆը ձեռքով կիսեց խոտերի պատնեշը և դուրս նայեց։ Մնացել էր մի փոքր քարքարոտ տարածություն, որից հետո կղզու երկու կողմերն իրար էին միանում, ու պետք էր որ ավարտվեին սուր ծայրով կամ հրվանդանով։ Դրա փոխարեն ծովի մեջ մխրճվում էր մի նեղ քարափ, մի քանի մետր լայնությամբ և մոտ տասնհինգ՝ երկարությամբ։ Այն ավարտվում էր վարդագույն, վիթխարի այն բազմանիստերից մեկով, որոնք ընկած էին ամբողջ կղզու հիմքում։ Բերդի մերձափնյա կողմը, մոտ երեսուն մետր բարձրությամբ, հենց այն ամրոցն էր, որը նրանք տեսել էին սարի գագաթից։ Ժայռի մակերևույթը ճաքճքած էր, վերևում երերուն բեկորներ էին կիտված։

Բարձր խոտերի միջով նրանց հասան որսորդներն ու կանգ առան։ Ռալֆը նայեց Ջաքին։

— Որսորդը դու ես։

Ջաքը կարմրեց։

— Գիտեմ։ Գնացի։

Ինչ-որ բան Ռալֆի խորքից նրան ստիպեց ասել։

— Ես էլ առաջնորդն եմ, ես կգնամ։ Էլ չխոսես։

Նա դարձավ մնացածի կողմը։

— Էստեղ դարան մտեք ու սպասեք ինձ։

Ձայնը նրան չէր ենթարկվում, քիչ էր մնում կտրվեր կամ չափից շատ բարձր դուրս գար։ Նա նայեց Ջաքին։

— Ուրեմն ասում ես․․․

Ջաքը մրթմրթաց։

— Ամեն տեղ նայել եմ։ Պտի որ ստեղ լինի։

— Դե լավ։

Սայմոնը շփոթված մրմնջաց․

— Ճիշտն ասած, հավատալս չի գալիս, թե էդ գազանը կա։

Ռալֆը նրան պատասխանեց քաղաքավարի, ասես եղանակը քննարկելիս։

— Ընդհանուր առմամբ՝ իհարկե։

Ռալֆի գունատ շուրթերը բարակել էին։ Նա դանդաղ հետ քաշեց ճակատի մազերը։

— Դե լավ։ Առայժմ։

Նա իր ոտքերին ստիպեց շարժվել, մինչև որ հայտնվեց նեղլիկ պարանոցի վրա։

Չորս կողմից դատարկ օդի անդունդներ էին։ Թաքնվելու տեղ չկար, նույնիսկ եթե ստիպված չլինեիր առաջ գնալ։ Նա հապաղեց ու ներքև նայեց։ Շուտով, մի քանի դար անց, ծովն այս բերդը կղզու կվերածեր։ Աջից ծովախորշն էր, որն առնչվում էր արձակ ջրի ալիքներին։ Ձախից․․․

Ռալֆը սրթսրթաց։ Ծովախորշը մինչ այդ պաշտպանել էր նրանց Խաղաղականից՝ չգիտես ինչու միայն Ջաքն էր իջել կղզու մյուս ափը։ Այժմ նա ինքը ցամաքից տեսավ օվկիանոսը՝ այն շնչում էր զարմանահրաշ կենդանի մի էակի պես։ Ջուրը դանդաղ իջնում էր ժայռերի միջև, մերկացնելով գրանիտե վարդագույն սալերը, մարջանի, պոլիպների ու ջրիմուռների արտառոց գոյացությունները։ Ջուրն անվերջ իջնում էր ու իջնում, անտառի սաղարթը շարժող հովի պես շրշալով։ Ներքևում մի սեղանաձև հարթ սալ կար, ջուրը չորս կողմից ծծվեց նրա տակը, մամռոտ եզրերը թացելով։ Ապա քնած լևիաթանն արտաշնչեց՝ օվկիանը բարձրացավ, ջրիմուռները փռվեցին մակերեսին, ջուրը շռնդալով եռաց սեղանաձև սալին։ Ալիքների շարժում չկար, պարզապես ջուրն անշտապ բարձրանում էր ու իջնում, բարձրանում ու իջնում։

Ռալֆը շուռ եկավ կարմիր ժայռի կողմը։ Բարձր խոտերի միջից նրան հետևում էին՝ տեսնեն, թե ինչ է անելու։ Ռալֆը նկատեց, որ իր ափերի քրտինքը սառել է և հանկարծ զարմանքով հասկացավ, որ ոչ մի գազան չի ակնկալում և եթե տեսնի էլ, չի իմանա, թե ինչ անի։

Նա տեսավ, որ ցանկության դեպքում կարող էր ժայռն ի վեր մագլցել, բայց դրա կարիքը չկար։ Ժայռը երիզված էր մի ելուստով, որին բարձրանալով, կարելի էր աջից ծովախորշի կողմով այն կամաց-կամաց շրջանցել։ Այդ անելն առանձնապես դժվար չէր, և շուտով Ռալֆն արդեն նայում էր անկյան մյուս կողմը։

Անսպասելի ոչ մի բան չկար՝ վարդագույն, ծուռումուռ ապառաժներ, ծածկված թռչնաղբով, ասես շաքար ցանած թխվածք։ Եվ դեպի բերդի երերուն քարերի պսակը տանող զառիվեր վերելք։

Հետևից լսվող մի ձայն ստիպեց նրան շուռ գալ։ Ջաքը կողքի վրա անցնում էր ելուստով։

— Հո քեզ մենակ չէի՞ թողնելու։

Ռալֆը ոչինչ չասաց։ Նա վեր բարձրացավ և խուզարկեց փոքրիկ անձավի պես մի բան, որտեղ սարսափելի ոչինչ չկար, բացի մի քանի նեխած ձվից։ Ապա նստեց և նայեց շուրջը, նիզակի ծայրով քարին թխկթխկացնելով։

Ջաքը ոգևորվել էր։

— Այ թե ամրոցի տեղ եմ ասել, հա՜։

Ներքևից նրանց հասավ ջրափոշու սյունը։

— Խմելու ջուր չկա։

— Բա էս ի՞նչ է։

Իսկապես, քիչ բարձր, ժայռի վրա երկար ու կանաչ մի բիծ կար։ Նրանք բարձրացան և համտես արեցին այնտեղից ծորացող ջուրը։

— Սրա տակ կարելի է մի փուչ կոկոս դնել ու միշտ թարմ ջուր ունենալ։

— Ես գործ չունեմ, հարամ տեղ է։

Կողք-կողքի նրանք հաղթահարեցին վերջին զառիվերն ու հասան բրգաձև կատարին, որն ավարտվում էր վերջին կոտրված ժայռաբեկորով։ Ջաքը բռունցքով խփեց մոտակա բեկորին և այն թեթևակի դղրդաց։

— Հիշո՞ւմ ես․․․

Երկուսն էլ հիշեցին նաև այդ ամենի միջև ընկած տհաճ ժամանակները։ Ջաքը հապճեպ խոսեց։

— Ներքևը որ հանկարծ թշնամի անցնի, սրա տակ մի փետ կկոխենք ու․․․ հլա մի նայի․․․

Երեսուն մետր ցածում նեղ պարանոցն էր, ապա քարքարոտ հողակտորը և գլուխներով նախշված բարձր խոտը, դրանից այն կողմ անտառն էր։

— Մի հատ հուպ տաս,— հրճված գոռում էր Ջաքը,— ու վը՜զզ․․․

Նրա ձեռքը սուրաց օդի միջով։ Ռալֆը սարին էր նայում։

— Ի՞նչ է եղել։

Ռալֆը շուռ եկավ։

— Հը՞։

— Մի տեսակ․․․ Էնպես ես նայում, որ․․․

— Ոչ կրակ կա, ոչ ծուխ։

— Մորթեցիր էլի, դու էլ խփնվել ես էդ ծխի վրա։

Նրանց երիզում էր կապույտ, ձիգ հորիզոնը, միայն մի տեղ ընդմիջվելով սարի գագաթով։

— Ախր մեր ունեցած-չունեցածը մենակ էդ է։

Նա իր նիզակը հենեց խախուտ քարին և երկու ձեռքով մազերը հետ քաշեց։

— Պետք է հետ գնալ սարի գլուխը։ Նրանք էնտեղ են գազանին տեսել։

— Թե չէ նա էլ նստած մեզ է սպասում։

— Ճարնե՞րս ինչ։

Խոտերի մեջ սպասող տղաները տեսան ողջ և առողջ Ջաքին ու Ռալֆին և թաքստոցից դուրս վազեցին։ Քննախույզ մարմաջով տարված, նրանք մոռացան գազանի գոյության մասին։ Առաջ նետվեցին պարանոցի երկայնքով և շուտով արդեն աղաղակելով վեր էին մագլցում։ Ռալֆը կանգնած հենվել էր հսկայական, ճաքած ջաղացքարի պես, մի խախուտ կարմիր ժայռաբեկորի։ Բռունցքը սեղմած, նա դնգսում էր հարևան կարմիր պատը։ Նրա բերանը պինդ սեղմված էր, աչքերը կարոտով նայում էին ճակատին ընկած մազերի տակից։

— Ծուխը։

Նա ծծեց իր վնասված բռունցքը։

— Դե, գնացինք, Ջաք։

Բայց Ջաքն այնտեղ չէր։ Մի խումբ տղաներ, անասելի աղմուկ անելով, որը նա չէր նկատել, հարձակվել էին ժայռաբեկորներից մեկի վրա։ Ռալֆի նայելուն պես այն ճայթեց, ու գահավիժեց ծովը, ջուրը շռնդալով ցայտելով մինչև ժայռի կեսը։

— Հերիք եղավ, էլ մի արեք։

Նրա ձայնից բոլորը լռեցին։

— Ախր ծուխը․․․

Ռալֆի գլխում տարօրինակ բան էր կատարվում։ Ինչ-որ բան չղջիկի պես թևահարում ու խանգարում էր միտքը ձևակերպել։

— Ծուխը․․․

Միտքն իսկույն տեղն ընկավ, իր հետ բերելով ջղայնությունը։

— Մեզ ծուխ է պետք, իսկ դուք էստեղ իզուր ջուր եք ծեծում։

Ռոջըրը գոռաց։

— Ի՞նչ է եղել որ, ամպի չափ ժամանակ ունենք։

Ռալֆը գլուխը տարուբերեց։

— Գնում ենք սարի գլուխը։

Խառը բացականչություններ լսվեցին։ Տղաներից ոմանք ցանկություն հայտնեցին վերադառնալ ծովափ։ Մյուսներն ուզում էին էլի քար գլորել։ Արևը պայծառ շողում էր երկնքում, խավարի հետ հալվել էր նաև վտանգը։

— Ջաք, գազանը կարող է հենց էնտեղ լինել։ Արի մեզ տար, դու էդ կողմերը լավ գիտես։

— Ափով գնանք, էնտեղ մրգեր կան։

Բիլը մոտեցավ Ռալֆին։

— Ի՞նչ կլիներ, որ մի քիչ էլ մնայինք։

— Ճիշտ է ասում․․․

— Եկեք ամրոց սարքենք։

— Էստեղ ուտելիք չկա։— Ասաց Ռալֆը։— Ոչ էլ քնելու տեղ։ Խմելու ջուրն էլ հերիք չի։

— Շշմելու ամրոց կլիներ։

— Քարեր կգլորեինք․․․

— Ուղիղ կամրջի գլխին։

— Ես չասացի՞, գնո՛ւմ ենք,— կատաղած գոռաց Ռալֆը։— Պետք է հաստատ ստուգենք։ Շուտ արեք։

— Ավելի լավ է էստեղ մնանք․․․

— Չէ, տուն գնանք․․․

— Ոնց եմ հոգնե՜լ․․․

— Չէ։

Ռալֆը բռունցքի հոդերի մաշկը քերթել էր, բայց ցավ չէր զգում։

— Առաջնորդը ես եմ։ Մենք պիտի գնանք ու ստուգենք։ Չե՞ք տեսնում ազդանշան չկա։ Բա որ հիմա նավ անցնի։ Խելքներդ թռցրել եք արդեն։

Տղաները, բրդբրդալով, լռեցին։

Ջաքը նրանց առաջնորդեց ներքև և անցկացրեց պարանոցով։

Յոթերորդ գլուխ։ Բարձր ծառեր ու ստվերներ

Խոզերի արահետն անցնում էր կղզու մյուս կողմի ափամերձ ապառաժների կողքով, և Ռալֆը գոհ էր, որ առջևից Ջաքն է գնում։ Եթե ի վիճակի լինեիր ականջը փակել ծովի անշտապ սվվոցին ու վերադարձի ֆշշոցին, և մոռանալ, թև ինլքան խուլ ու վայրի են չորս կողմի թավուտները, ապա հնարավոր էր գազանին գլխից հանել և որոշ dամանակ մատնվել երազանքների։ Արևը հասել էր միջկամարին և կղզին կիզում էր ճիշտ վերևից։ Ռալֆը Ջաքին նշան արեց, և հաջորդ մրգատու ծառի տակ բոլորը կանգ առան ուտելու։

Գետնին նստած, Ռալֆն օրվա մեջ առաջին անգամ նկատեց շոգը։ Նա զզված քաշեց իր գորշ շապիկից ու սկսեց կշռադատել այն լվանալու բախտախնդիր հնարավորությունը։ Շոգն այսօր անտանելի էր նույնիսկ այս կղզու համար։ Ռալֆը վճռեց իրեն կարգի բերել։ Չէր խանգարի մի մկրատ ունենալ ու մազերը մարդավարի կտրել, նա հետ գցեց կեղտակոլոլ խուրձը։ Հետո լոգանք ընդունել՝ մի լավ թավալվել փրփրած սապնաջրում։ Լեզվի ծայրով տնտղեց ատամներն ու գտավ, որ ատամի խոզանակն էլ տեղին կլիներ։ Իսկ եղունգները․․․

Ռալֆը շուռ տվեց և սկսեց ուսումնասիրել ձեռքերի ափերը։ Եղունգները մինչև հիմքը կրծած էին, չնայած նա չէր մտաբերում, թե երբ է վերսկսել այդ ամոթալի սովորույթը։

— Սենց որ գնա, մատս էլ կսկսեմ ծծել․․․

Նա գողեգող շուրջը նայեց։ Ոչ ոք կարծես թե չէր լսել։ Որսորդները, փորները հեշտ ուտելիքով լցնելով, փորձում էին իրենք իրենց համոզել, որ աշխարհում բանանից ու ինչ-որ կանաչ դոնդողաձև ուրիշ մրգից համով բան չկա։ Իր վաղեմի, կոկիկ արտաքինն ընդունելով որպես չափանիշ, Ռալֆը սկսեց տղաներին ուսումնասիրել։ Նրանք կեղտոտ էին, բայց ոչ այն դիտարժան տեսքով, որն ունենում են ցեխը մտած կամ անձրևաջրով քայլող երեխաները։ Նրանցից ոչ մեկը ցնցուղի ակնհայտ թեկնածու չէր, բայց և այնպես․․․ Մազերը երկար էին, տեղ-տեղ չոր տերևի կամ չոփի շուրջ խճճված, դեմքերը ուտելուց և քրտնելուց բավականաչափ մաքուր էին բայց պակաս մատչելի տեղերում մի տեսակ ստվերոտ էին, հագուստը քրջոտ էր ու քրտինքից կարծրացած, այն կրում էին ոչ թե պճնվելու կամ հարմարության համար, այլ, ավելի շուտ, սովորությունից դրդված, մաշկն աղաջրից թեփոտել էր․․․

Ռալֆը հանկարծ հասկացավ, որ արդեն ընտելացել է այդ ամենին և նորմալ է համարում։ Նրա սիրտը մի պահ ընկճվեց։ Նա հոգոց հանեց և մի կողմ հրեց մաքրազարդած ճյուղը։ Որսորդները արդեն սպրդում էին ծառերի հետևն ու ժայռերի արանքը իրենց գործն անելու։ Ռալֆը շուռ եկավ ծովի կողմը։

Այստեղ, կղզու մյուս կողմում, տեսարանը կատարելապես ուրիշ էր։ Միրաժները չէին դիմանում օվկիանոսյան սառը ջրին և հորիզոնը միանգամայն հստակ, կապույտ գծով կտրում էր տեսադաշտը։ Ռալֆն իջավ քարափների մոտ։ Ներքևում, համարյա ծովի մակարդակին, լավ էր երևում անհատնում բարձր ալիքների ուռուցիկ անցուդարձը։ Նրանք մղոնների երկարություն ունեին, բոլորովին նման չէին կոհակի կամ խութերի ծփանքին և այնպես էին քսվում կղզուն, կարծես ամենևին հաշվի չառնեին նրան և մտքներին ուրիշ գործ ունենային, ոչ այնքան ալիքներն էին շարժվում, որքան ինքն օվկիանոսը՝ ծառանում և իջնում։ Այժմ ծովը հետ էր ծծվում, նահանջի ճանապարհին փոքրիկ ջրվեժներ ու ջրապտույտներ առաջացնելով։ Քարափների կողքով իջնելիս, ծովը փայլուն մազերի պես նրանց էր ծեփում ջրիմուռները, ապա, հապաղելով և ուժ հավաքելով, հռնդալով անդիմադրելի վեր էր խոյանում, փրփրած ձեռքը պարզում ծերպերին և, համարյա հասնելով, փշրվում բյուրավոր ցայտերի մատներով։

Ալիք-ալիքի հետևից Ռալֆը նայում էր այդ տատանմանը, մինչև որ, առնչազուրկ ծովին հետևելով, նրա ուղեղը թմրեց։ Հետո, աստիճանաբար, անընդգրկելի տարածքի խորհուրդը ներխուժեց նրա գիտակցությունը։ Սա անջրպետն էր՝ վախճանը։ Կղզու մյուս կողմում, միրաժներով շղարշված, ծովախորշի ապահով վահանի ներքո, փրկության պատրանքը դեռ ընդունելի էր։ Բայց այստեղ, օվկիանոսի բիրտ անզգայությանը դեմդիմաց, անծայրածիր տարածքով ամեն ինչից կտրված, մարդ վհատության էր մատնվում, անտերանում, ջնջվում․․․

Սայմոնը խոսեց ճիշտ նրա ականջին։ Ռալֆը հանկարծակիի եկավ, տեսնելով, որ ինքը երկու ձեռքով պինդ սեղմել է ժայռը, կքված, վիզը թմրած ու բերանը լայն բաց։

— Դու անպայման տուն կգնաս, մի մտածի։

Սայմոնը գլխով էր անում։ Նա ծունկի էր իջել վերևի քարին, մի ոտքն իջեցրած Ռալֆի կողմը և կողքի քարափը երկու ձեռքով գրկած։

Ռալֆը տարակուսանքով նայեց նրա դեմքին, փորձելով գտնել այդ խոսքերի բանալին։

— Ախր էս անտերը ծայր չունի․․․

Սայմոնը գլխով արեց։

— Մեկ է, դու հետ կգնաս, ես գիտեմ։

Ռալֆի մարմինը լիցքաթափվեց։ Նա մի հայացք նետեց հովի կողմը և դառը ժպտաց Սայմոնին։

— Չլինի՞ թե գրպանիդ մեջ նավ ունես պահած։

Սայմոնը նույնպես ժպտաց և գլուխը շարժեց։

— Բա ի՞նչ գիտես, որ ասում ես։

Սայմոնը լուռ էր։

— Խփնված ես, էլի։

Սայմոնը կատաղի գլուխը տարուբերեց, թափ տալով իր սև, կոշտ մազախուրձը։

— Բոլորովին։ Պարզապես գիտեմ, որ դու ոնց էլ լինի հետ կգնաս։

Մի պահ երկուսն էլ լուռ էին։ Հետո հանկարծ իրար ժըպտացին։

Ռոջըրը գոռաց թփուտների միջից։

— Շո՛ւտ, եկեք տեսե՛ք։

Արահետի մոտ հողը փորփրած էր, կողքին գոլորշի արձակող թրիք կար։ Ջաքը սիրահարվածի պես կռացավ վրան։

— Ջաք, նույնիսկ եթե մենք ուրիշ բանի հետևից ենք ընկել, միսը ոնց էլ լինի պետք է։

— Եթե ճամփան չթեքենք, ինչքան ուզում եք, որս արեք։

Նրանք առաջ գնացին։ Որսորդները, գազանի հիշատակումից, փոքր-ինչ ավելի սեղմ էին քայլում, մինչ Ջաքը պրպտում էր առջևում։ Նրանք ավելի դանդաղ էին շարժվում, քան նկատի էր ունեցել Ռալֆը, բայց նա ինչ-որ չափով նույնիսկ ուրախ էր նիզակը գրկած մի քիչ դեգերել։ Ջաքը դեմ էր առել իր արհեստի ստիպողական պարագաներից մեկին, և ամբողջ խումբը կանգնել էր։ Ռալֆը հենվեց մոտակա ծառին և տեղնուտեղն ընկղմվեց անուրջների մեջ։ Որսը Ջաքի գործն էր, իսկ սարին ինչպես էլ լիներ կհասնեին․․․

Ժամանակին, երբ հորը Չաթըմից տեղափոխել էին Դևընփորթ, նրանք ապրում էին չոլերի եզրին գտնվող մի տանը։ Իր ապրած տների շարքից այն հատկապես հստակ էր հիշում, որովհետև դրանից հետո նրան ուղարկեցին դպրոց։ Մայրիկը դեռ իրենց հետ էր, և հայրիկն ամեն օր տուն էր գալիս։ Պարտեզի դրսի ցանկապատին միշտ փոքրիկ վայրի ձիուկներ էին մոտենում, ձյուն էր գալիս։ Տան հետևում ցախատան պես մի բան կար, կարելի էր այնտեղ պառկել ու հետևել կողքից թռչող փաթիլներին։ Սկզբում ամեն մի փաթիլից թաց հետք էր մնում, հետո նշմարում էիր առաջին չհալված փաթիլն ու նայում, թե ինչպես էր ամբողջ գետինը սպիտակում։ Հետո, արդեն մրսելով, կարելի էր տուն մտնել ու պատուհանից դուրս նայել, պղնձե փայլուն թեյնիկի ու կապույտ մարդուկներով պնակի վրայով․․․

Անկողնում շաքարով ու սերուցքով եգիպտացորենի ձողիկներ էին տալիս։ Հետո գրքերը․․․ Մահճակալի մոտ՝ դարակին իրար հենված, մի երկուսը միշտ խցկած վերևից, որովհետև ծուլացել էիր ճիշտ տեղը գնել։ Գրքերը քրքրված էին ու մաշված։ Կար Թոփսիի ու Մոփսիի մասին փայլուն կազմով գրավիչ մի գիրք, որը նա երբեք չէր կարդում, որովհետև այն երկու աղջկա մասին էր։ Մի գիրք էլ կար, կախարդի մասին, որը նա կարդում էր սարսափից փշաքաղվելով, բաց թողնելով քսանյոթ էջը՝ այնտեղ ահավոր սարդի նկարն էր։ Կար մի գիրք հողը փորող ու բաներ հանող մարդկանց մասին՝ ինչ-որ եգիպտական բաներ։ «Գնացքների գիրք տղաների համար», «Նավերի գիրք տղաների համար»։ Նրանք կարծես աչքի առաջ լինեին, մնում էր ձեռքը երկարել և, դուրեկան ծանրություն զգալով, վերցնել դարակից սահող «Տղաների հսկա գիրքը»*

• ․․․ Ամեն ինչ լավ էր, ամենքը բարի էին ու հոժարակամ։*

Դիմացի թփերը շրխկացին։ Տղաները ճչալով դես ու դեն նետվեցին և ծվարեցին լիանաների տակ։ Ինչ-որ բան Ջաքին մի կողմ շպրտեց։ Արահետով Ռալֆի կողմն էր վազում փայլատակող ժանիքներով սարսռազդու խռնչացող մի կենդանի։ Ռալֆն անսպասելի սառնասրտությամբ նշան բռնեց և մի հինգ մետրից նետեց իր հիմար փայտը, որը մխրճվեց և մի պահ մնաց ահռելի դնչից կախված։ Վարազը վնգստաց ու ցատկեց կողքի թփուտները։ Արահետը նորից լցվեց տղաների աղաղակով, Ջաքը մոտ վազեց ու սկսեց թփերը քրքրել։

— Էստեղ մտավ․․․

— Գործ չունենք, կտա կսպանի․․․

— Էստեղ, ասեցի․․․

Վարազը մացառների միջով փախչում էր։ Տղաներն առաջինին զուգահեռ մի նոր արահետ գտան և ընկան նրա հետևից։ Առջևից Ջաքն էր վազում։ Ռալֆը լի էր հպարտությամբ, վախով ու կանխազգացումներով։

— Ես նրան խփեցի, նիզակս խրվեց մեջը․․․

Նրանք անսպասելիորեն դուրս եկան ծովի ափը։ Ջաքը մտահոգված տեսքով նետվեց քարափները խուզարկելու։

— Փախավ։

— Ո՜նց խփեցի։— Կրկնեց Ռալֆը,— մեջը պահեց, է՜։ Նա վկաների կարիք զգաց։

— Տեսաք, չէ՞։

Մորիսը գլխով արեց։

— Բա ոնց, հո չտվի՛ր մռթին, շըրը՜խկ․․․

Ռալֆը բորբոքված շարունակում էր։

— Կպա է՜, խրվել էր մեջը։ Հաստատ վիրավորել եմ։

Նա ըմբոշխնում էր իր հանդեպ ծագած ակնածանքի նոր որակը՝ ի վերջո, որսն էլ վատ բան չէր։

— Մի լավ հագցրի։ Ով գիտի հենց գազանն էր։

Ջաքը վերադարձավ։

— Գազանը չէր՝ վարազ էր։

— Ես նրան խփեցի։

— Ձեռքով պիտի բռնեիր, իմ պես․․․

Ռալֆի ձայնը սրվեց։

— Ո՞ւմ, վարազի՞ն։

Ջաքն անմիջապես կարմրեց։

— Բա ասեցիր, կտա-կսպանի։ Էլ ինչի՞ էիր նիզակով խփում, մի քիչ սպասեիր, էլի։

Նա ձեռքը պարզեց առաջ։

— Դե նայեք։

Եվ ձախ արմունկը թեքեց, որ բոլորը տեսնեն։ Դրսի կողմից պատռվածք կար, չնչին, բայց արյունազեղ։

— Ժանիքով ճղեց։ Իսկի չհասցրի նիզակս վրա բերեմ։

Ուշադրությունը տեղափոխվեց Ջաքի վրա։

— Վերք է եղել։— Ասաց Սայմոնը։— Պիտի ծծես։ Ոնց որ Բերենգարիան։

Ջաքը ծծեց։

— Ես նրան խփեցի,— վրդովվեց Ռալֆը,— կպա մռթին ու վիրավորեցի։

Նա փորձում էր վերագրավել տղաների ուշադրությունը։

Ռոբերտը նրա վրա գռմռաց։ Ռալֆը մտավ խաղի մեջ, և տղաները ծիծաղեցին։ Բոլորն արդեն նիզակները ճոճում էին Ռոբերտի վրա, որը, կապիկություն անելով, խույս էր տալիս։

Ջաքը բացականչեց։

— Շրջան սարքեք։

Շրջանը պտույտի բռնվեց և աստիճանաբար նեղացավ։ Ռոբերտը սկսեց շինծու սարսափի, իսկ ապա նաև՝ անկեղծ ցավի ճիչեր արձակել։

— Վա՜խ։ Հերի՜ք եղավ։ Ցավացնում եք, չէ՞։

Նա սայթաքեց, և նիզակի բութ ծայրն իջավ նրա մեջքին,

— Բռնե՜ք դրան։

Նրան ձեռքերից ու ոտքերից բռնեցին։ Հանկարծ ոգևորությամբ բռնկված, Ռալֆը խլեց Էրիքի նիզակն ու ինքն էլ սկսեց այն ճոճել Ռոբերտի վրա։

— Սպանեք դրան, սպանեք։

Ռոբերտն իսկույն սկսեց կատաղի ճչալ ու խենթի պես քացի տալ։ Ջաքը բռնել էր մազերից և դանակով սպառնում էր։ Ռոջըրը նրա հետևից փորձում էր առաջ խցկվել։ Ապա, ասես որսի կամ պարի վերջին պահերին, ծնվեց ծիսական երգը։

— Խոզին մորթենք, կոկորդը ճղենք, արյունը թափենք, տանք ջախջախենք։

Ռալֆը նույնպես ձգտում էր մոտ անցնել, ձեռքը գցել դարչնագույն, անօգնական մարմնի իր բաժինը։ Վնասելու և ցավ պատճառելու անհագ ծարավն ամենակուլ էր։

Ջաքն իր ձեռքն իջեցրեց՝ բոլորը ցնծագին բացականչեցին և սկսեցին մահամերձ խոզի ձայներ արձակել։ Ապա, ուժասպառ հևալով, պառկեցին, ականջ դնելով Ռոբերտի վախեցած թնգթնգոցին։ Նա կեղտոտ թևով դեմքը սրբեց ու փորձեց կեցվածքը վերագտնել։

— Վա՜խ, խեղճ քամակս։

Նա խնամքով պոչուկը տրորեց։ Ջաքը գլորվեց փորի վրա։

— Լավ խաղ էր։

— Խաղ էր էլի։— Անսիրտ ասաց Ռալֆը։— Մի անգամ ռեգբի խաղալուց ինձ էլ էին մի լավ կերցրել։

— Թմբուկ է պետք,— ասաց Մորիսը,— որ կարողանանք էս ամբողջը մարդավարի անել։

Ռալֆը նայեց նրան։

— Մարդավարի՞ն որն էր։

— Ինչ իմանամ։ Երևի պիտի խարույկ լինի, հետո թմբուկ, որ ամեն ինչ թմբուկի տակ անենք։

— Խոզ է պետք,— ավելացրեց Ռոջըրը,— ոնց որ իսկական որսում։

— Կամ էլ մեկը պիտի խոզի ձևն անի,— ասաց Ջաքը,— խոզի պես կհագցնենք ու թող հարձակվի վրաս, կամ դրա պես մի բան անի․․․

— Ավելի լավ է իսկականը լինի,— Ռոբերտը շարունակում էր հետևը տրորել,— վերջում սպանելու ենք, չէ՞։

— Փոքրերից մեկին կվերցնենք։— Ասաց Ջաքը, և բոլորը ծիծաղեցին։

Ռալֆը նստեց։

— Սենց որ գնա, մենք մեր փնտրածը չենք գտնի։

Նրանք մեկ-մեկ ոտքի ելան, ցնցոտիները շտկելով։

Ռալֆը նայեց Ջաքին։

— Դե գնանք սարը։

— Ավելի լավ չի՞ գնանք Խոզուկի մոտ,— ասաց Մորիսը,― քանի դեռ մութը չի ընկել։

Երկվորյակները մեկ մարդու պես գլխով արին։

— Ճիշտ է ասում։ Առավոտը կգնանք, էլի։

Ռալֆը նայեց շուրջն ու տեսավ ծովը։

— Մենք պետք է խարույկը վառենք։

— Խոզուկի ակնոցը չունենք,— ասաց Ջաքը,— Էնպես որ չենք կարա։

— Դե ուրեմն կստուգենք էնտեղ մի բան կա՞, թե՞ չէ։

Վարանելով, չուզենալով վախկոտ թվալ, Մորիսն ասաց։

— Բա որ գազանն էնտե՞ղ լինի։

Ջաքն իր նիզակն օրորեց։

— Կտանք-կսպանենք։

Արևը կարծես թե փոքր-ինչ պաղեց։ Ջաքը նիզակը թափով առաջ իջեցրեց։

— Հետո՞, ինչի՞ ենք սպասում։

— Էս ափով որ գնանք,— ասաց Ռալֆը,— կհասնենք էն վառած տեղի տակն ու հանգիստ կբարձրանանք։

Ջաքի գլխավորությամբ, նրանք առաջ քայլեցին վերուվար անող կուրացնող ծովին զուգահեռ։

Ռալֆը նորից մատնվեց երազանքներին, իր վարժ ոտքերին թողնելով ճանապարհի մանրամասնությունները։ Սակայն այստեղ նրա ոտքերն ավելի շրջահայաց էին։ Մեծ մասամբ նրանք ստիպված էին խցկվել մերկ քարափների ու խավար անտառի միջև գոյացած նեղ անցումները, երբեմն չորեքթաթ հաղթահարելով ճանապարհը փակող ապառաժները։ Տեղ-տեղ քարը թաց էր, հարկ էր լինում ցատկել տեղատվության թողած ջրափոսերի վրայով։ Ապա նրանք հասան նեղ ափը պաշտպանական ջրանցքի պես կտրող անհատակ մի ճեղքի։ Տղաները սարսուռով նայում էին ներքևում մռայլ կլթկլթացող ջրին։ Ալիքը ետ դարձավ, ջուրը եռաց, վեր խոյացավ և, հզոր շատրվանով ցայտելով մինչև լիանաները, ոտքից գլուխ թրջեց աղաղակող տղաներին։ Նրանք փորձեցին ճեղքը շրջանցել, բայց անտառը թռչնի բնից խիտ էր մանված։ Ի վերջո, որոշեցին հերթով այդ ճեղքի վրայով ցատկել, ամեն անգամ սպասելով, որ ջուրն իջնի, և այնուհանդերձ ոմանց վիճակվեց երկրորդ անգամ էլ թրջվել։ Դրանից այն կողմ ժայռերն անանցանելի էին թվում, և նրանք դադար արեցին, հագուստը չորացնելով և նայելով կողքից անցնող հսկայածավալ ալիքների փրփրած ուրվագծերին։ Հետո մրգեր գտան, որոնց շուրջը միջատների պես փոքրիկ պայծառ թռչուններ էին վխտում։ Ռալֆն ասաց, որ այդպես նրանք տեղ չեն հասնի և նրանք շտապեցին քարերի միջով, մինչև որ Ռոբերտը բավական խորը ծունկը քերծեց, և բոլորը համաձայնվեցին, որ տեղ հասնելու համար պետք է ավելի հանգիստ քայլել։ Նրանք ամենայն զգուշությամբ առաջ անցան, ասես վտանգավոր սար մագլցեին, մինչև որ ապառաժները վերածվեցին անանցանելի բուսականությամբ ծածկված անմատույց մի պատի, որը ձգվում էր ընդհուպ մինչև ծովը։

Ռալֆը գնահատեց արևի դիրքը։

— Արդեն իրիկվա կողմն է։ Ընթրիքի ժամն անցավ, էդ հաստատ։

— Ես էս պատը չեմ հիշում,— ասաց տեսքից ընկած Ջաքը։— Երևի էս տեղը բաց եմ թողել։

Ռալֆը գլխով արեց։

— Սպասեք մտածեմ։

Ռալֆն արդեն չէր քաշվում բոլորի առաջ մտածելուց, օրվա վճիռները նա կայացնում էր այնպես, կարծես շախմատ խաղար։ Միակ ցավն այն էր, որ նա հազիվ թե շախմատի գիտակ լիներ։ Նա հիշեց փոքրերին ու Խոզուկին։ Նրա աչքի առաջ ցայտուն երևաց մղձավանջերի ձայներով լի քոլիկում ծվարած Խոզուկը։

— Մենք փոքրերին ամբողջ գիշեր մենակ Խոզուկի հետ թողնել չենք կարող։

Ռալֆի շուրջը կանգնած տղաները ոչինչ չասացին, նրան նայելով։

— Եթե հետ գնանք, ով գիտի ինչքան տևի։

Ջաքը կոկորդը մաքրեց և անսովոր խեղդված ձայնով ասաց։

— Հանկարծ Խոզուկին մի բան չպատահի, չէ՞։

Ռալֆն Էրիքից խլած նիզակի կեղտոտ ծայրը թխկթխկացնում էր իր ատամներին։

— Իսկ որ կղզին կտրե՞նք․․․

Նա շուրջը նայեց։

— Մեկնումեկը պիտի կղզին կտրի ու Խոզուկին ասի, որ մենք մութն ընկնելուն չենք հասնի։

Բիլը ականջներին չհավատաց։

— Ո՞նց թե, անտառով, մենակ, հենց հիմա՞։

— Մի հոգուց ավել չի լինի ծախսել։

Սայմոնը մյուսների միջով խցկվեց Ռալֆի մոտ։

— Կուզե՞ս ես գնամ, ինձ բան չկա, աստված վկա։

Ռալֆը դեռ չէր հասցրել պատասխանել, երբ նա, հպանցիկ ժպտալով, շուռ եկավ և մտավ անտառը։

Ռալֆը դարձավ Ջաքին, կատաղած նայելով և առաջին անգամ տեսնելով նրան։

— Ջաք։ Անցած անգամ դու մինչև բերդը հասել էիր, չէ՞։

Ջաքը մռայլվեց։

— Ի՞նչ կա որ։

— Հետո էս ափով էլ ես եկել, սարի տակով, չէ՞։

— Եկել եմ։

— Ու ի՞նչ։

— Ու էն, որ խոզերի կածան գտա, երկա՜ր-երկար։

Ռալֆը գլխով արեց։ Նա ցույց տվեց անտառը։

— Ուրեմն էդ կածանն էս կողմերում պիտի լինի։

Բոլորն իմաստուն տեսքով համաձայնեցին։

— Դե որ էդպես է մենք հիմա կխցկվենք անտառը, մինչև որ էդ կածանը չգտնենք։

Նա քայլ արեց ու կանգնեց։

— Մի րոպե, բայց էդ կածանն ո՞ւր է տանում։

— Սարի մոտ։— Շարունակեց Ջաքը։— Ես քեզ արդեն ասել էի։— Նա քմծիծաղ տվեց։— Դո՞ւ չէիր ուզում սարը գնալ։

Ռալֆը հոգոց հանեց, նախազգալով նոր դիմակայությունը՝ առաջնությունը զիջելով, Ջաքն ամեն անգամ նույնն էր անում։

— Ես լույսի մասին էի մտածում։ Մթան մեջ ինչի ասես չենք կպնի։

— Բա գազա՞ն էինք փնտրելու։

— Լույսը չի հերիքի։

— Ոչինչ, ես տենց էլ կգնամ,— բորբոքված ասաց Ջաքը,— ինձ ի՞նչ կա որ։ Դու քեզ տես։ Թե՞ սկզբից մի հատ վազես Խոզուկին հարցնես։

Կարմրելու հերթը հասավ Ռալֆին։ Հիշելով Խոզուկի հուշած տեսակետը, նա հուսահատ հարցրեց։

— Ինչի՞ ես ինձ ատում։

Տղաներն անախորժ խլրտացին, ասես անպատկառ մի բան լսելով։ Լռությունը երկարեց։

Ռալֆը, վիրավորված և դեռևս բորբոքված, առաջինը շուռ եկավ։

— Գնացինք։

Նա առաջ ընկավ, իրեն վերապահելով խճճված մացառները ճեղքելու իրավունքը։ Պաշտոնազուրկ Ջաքը մտասուզված եզրափակում էր խումբը։

Խոզերի արահետը խավար մի թունել էր։ Արևն արագ գլորվում էր աշխարհի ծայրին ընդառաջ, իսկ անտառում առանց այն էլ ստվերի պակաս չէր զգացվում։ Արահետը լայն էր և լավ տրորված, այնպես որ տղաները հանգիստ վազում էին։ Շուտով տերևների կտուրը ճեղքվեց, և նրանք հևիհև կանգ առան, նայելով սարի գագաթի շուրջ կայծկլտող նոսր աստղերին։

— Էսքան բան։

Տղաները կասկածանքով իրար նայեցին։ Ռալֆը որոշում ընդունեց։

— Հիմա ուղիղ տուն ենք գնում, վաղը կբարձրանանք։

Բոլորն ի համաձայնություն մրթմրթացին։ Ջաքը մոտեցավ նրան։

— Եթե տակդ լցրել ես, ես բան չեմ ասում․․․

Ռալֆը կտրուկ շուռ եկավ։

— Ո՞վ առաջինը գնաց բերդը։

— Ես էլ եկա։ Հետո ցերեկով ի՜նչ։

— Դե լավ։ Ո՞վ է ուզում տեղնուտեղը սարը բարձրանալ։ Միակ պատասխանը լռությունն էր։

— Ինչ կասեք, Սամերիք։

— Պետք է գնալ, Խոզուկին ասել․․․

— ․․․ հա, ասել, որ․․․

— Սայմոնն արդեն ասած կլինի։

— Խոզուկին արժի ասել, մեկ էլ տեսար․․․

— Ռոբերտ, Բիլ, դո՞ւք։

Նրանք ուղիղ ափ էին գնում, վախեցած չէին, չէ՝ հոգնած։ Ռալֆը նորից դարձավ Ջաքին։

— Տեսա՞ր։

— Ես սարն եմ գնում։

Ջաքն այդ խոսքերն արտասանեց քինոտ, ասես հայհոյելով։ Նա նայեց Ռալֆին՝ նիհար մարմինը պրկված, սպառնալից բռնած նիզակը։

— Ես հիմա սարն եմ գնում գազանին փնտրելու։

Եվ ապա՝ ամենաէականը, հպանցիկ, հեգնական խոսքը։

— Կգա՞ս։

Այդ խոսքի վրա տղաների տուն գնալու ձգտումն անէացավ, և նրանք մնացին մթան մեջ կամքերի նոր բախումը համտես անելու։ Այդ խոսքն այնքան հաջող էր արտասանված, այնքան հեգնական ու ընկճող, որ կրկնության կարիք չուներ։ Ռալֆը հանկարծակիի եկավ, նա արդեն թմրել էր հետ գնալու մտքից, քոլիկներն ու ծովախորշի մեղմ, բարի ջրերն ակնկալելով։

— Ինչի՞ չէ։

Ռալֆն ինքն իր ձայնի վրա ապշեց՝ հանգիստ ու սառը, Ջաքի հեգնանքը չեզոքացնող։

— Եթե իհարկե դու դեմ չես։

— Չէ հա՜, ի՞նչ ես ասում։

Ջաքը քայլ արեց։

— Դե որ տենց է․․․

Տղաների լուռ հայացքների տակ, նրանք կողք-կողքի սկսեցին բարձրանալ սարը։

Ռալֆը կանգ առավ։

— Հեչ խելք չունենք։ Ասենք թե հիմա ես ու դու գնացինք, բա որ մի բան գտնենք, մենակ երկուսով ի՞նչ ենք անելու։

Տղաներն իսկույն ետ քաշվեցին։ Մի սև ստվեր անսպասելիորեն շարժվեց հոսանքին հակառակ։

— Ռոջըր, դո՞ւ ես։

— Ես եմ։

— Ուրեմն երեքով կլինենք։

Նրանք նորից սկսեցին սարի լանջով բարձրանալ։ Խավարը ալիք առ ալիք ծածկում էր նրանց։ Ջաքը, որ մինչ այդ լուռ էր, հանկարծ հազաց, և, քամու պոռթկումից, բոլոր երեքը սկսեցին շնչահեղձ լինել ու բղկբղկալ։ Ռալֆի աչքերից արցունք էր թափվում։

— Մոխիր է։ Էն վառած տեղին ենք հասել։

Ամեն քայլափոխից և անգամ աննշան զեփյուռից փոքրիկ փոշեպտույտներ էին բարձրանում։ Նրանք նորից կանգնեցին և Ռալֆը, հազալու ընդմիջումներում, հասցրեց ըմբռնել, թե իրենք ինչ մեծ հիմարություն են անում։ Եթե այնտեղ գազան չկար, որը հավանաբար հենց այդպես էր, ապա ամեն ինչ լավ է։ Բայց եթե վերևում նրանց ինչ-որ բան էր սպասում՝ մթան մեջ խարխափող, փայտ բռնած երեք տղա ի՞նչ պիտի կարողանային անել։

— Բութ ենք, էլի։

Պատասխանն եկավ խավարի միջից։

— Չոքերդ թուլացա՞ն։

Ռալֆը չարացած իրեն թափ տվեց։ Ամեն ինչ Ջաքի մեղքով էր։

— Բա չէ՞։ Մեկ է՝ բութ ենք։

— Եթե չես ուզում գալ,— չարախնդաց ձայնը,— ես մենակ կգնամ։

Ռալֆը նկատեց ծաղրական երանգն ու Ջաքին ատեց։ Աչքերը կծող մոխիրը, հոգնությունը, վախը միանգամից կատաղեցրին նրան։

— Գնա, գնա, մենք կսպասենք։

Պատասխան չկար։

— Բա դու գնում էիր, թե՞ տակդ լցրիր։

Խավարի մեջ մի բիծ, որը Ջաքն էր, սկսեց հեռանալ։

— Դե լավ, առայժմ։

Բիծը չքացավ։ Նրա փոխարեն հայտնվեց մեկ ուրիշը։

Ծունկն ինչ-որ բանի խփելով, Ռալֆը ձեռքով շոշափեց ածխացած խորդուբորդ գերանը։ Ժամանակին կեղև եղած սուր ածուխները քսվեցին ոտքին և նա հասկացավ, որ գերանին նստեց Ռոջըրը։ Ձեռքով տնտղելով, նա նստեց Ռոջըրի կողքին, գերանը ճոճելով անտեսանելի մոխրի վրա։ Սակավախոս Ռոջըրը ոչինչ չասաց։ Նա ոչ գազանի մասին խոսեց, ոչ բացատրեց, թե ինչու է միացել այս ցանցառ արշավին։ Պարզապես նստել և կամացուկ օրորում էր գերանը։ Ռալֆը լսեց համբերությունը սպառող հաճախակի մի կտկտոց և հասկացավ, որ Ռոջըրն իր հիմար ձողով ինչ-որ բանի է խփում։

Այդպես էլ նստած էին, օրորվող ու կտկտացնող անթափանց Ռոջըրը և բորբոքված Ռալֆը։ Շուրջբոլորն աստղազարդ երկինքն էր, բացի այն տեղից, ուր սարը երկնակամարում սև անցք էր բացում։

Վերևից սահող ձայներ լսեցին, ասես մեկը երկար ու անփույթ լոնքեր գցեր մոխրի ու քարերի վրայով։ Վերջապես Ջաքը նրանց գտավ, նա դողդողում էր ու ինչ-որ բան ասում խռպոտ մի ձայնով, որ նրանք հազիվ ճանաչեցին։

— Ես տեսա․․․ էնտեղ մեկը կա։

Նա ոտքը խփեց գերանին ու ընկավ։ Գերանը թափով ճոճվեց։ Ջաքը մի պահ լուռ էր, ապա մրթմրթաց։

— Լավ նայեք, հանկարծ հետևիցս ընկած չլինի։

Նա նստեց, շուրջը մոխիր բարձրացնելով։

— Սարի գլխին մի բան էր ուռում։

— Աչքիդ է երևացել։— Դողդոջուն ձայնով ասաց Ռալֆը։— Բնության մեջ կենդանի ոչ մի ուռող բան չկա։

Ռոջըրի ձայնից նրանք վեր թռան, Ռոջըրին ոչ ոք չէր հիշում։

— Բա դոդո՞շը։

Ջաքը քրքջաց ու ցնցվեց։

— Դոդոշ էր, բա չէ՞։ Մի տեսակ լփռտացող, ձեն էլ էր հանում։ Մեկ էլ տեսնեմ՝ ուռեց։

Ռալֆը զարմացավ ոչ այնքան իր աներեր ձայնի, որքան՝ հանդուգն մտադրության վրա։

— Գնանք տեսնենք։

Ջաքին ծանոթանալու օրից ի վեր Ռալֆն առաջին անգամ տեսավ նրան վարանելիս։

— Հենց հիմա՞․․․

Ռալֆի ձայնն ինքը պատասխանեց։

— Էլ ե՞րբ։

Նա ոտքի կանգնեց և ճռճռան ածուխների միջով խորասուզվեց մթության մեջ։ Մյուսները հետևեցին նրան։

Հիմա, երբ Ռալֆի բերանը լռեց, լսվեց նրա ներքին ձայնը և ուրիշ ձայներ։ Խոզուկն ասում էր, որ նա իրեն փոքր երեխայի պես է պահում։ Մի ուրիշ ձայն նրան տխմար էր անվանում։ Խավարը և նրանց հուսակտուր մտահղացումը գիշերվան ատամնաբույժի աթոռի անհեթեթությունն էին հաղորդում։

Գագաթին մոտենալով, Ջաքն ու Ռոջըրը մոտ քաշվեցին, պղտոր բծերից վերածվելով ճանաչելի ուրվագծերի։ Նրանք անխոս կանգ առան ու կքվեցին հողին։ Նրանց հետևում, այնտեղ, ուր քիչ անց պետք է ծագեր լուսինը, հորիզոնն ավելի պայծառ էր։ Անտառում մռնչաց քամին և ցնցոտիները սեղմեց նրանց մարմիններին։

Ռալֆը շարժվեց։

— Եկեք։

Նրանք առաջ գնացին, Ռոջըրը մի փոքր ետ մնաց։ Ջաքն ու Ռալֆը միասին անցան սարի մյուս կողմը։ Ծովախորշի փայլփլուն ջուրը և խութերի երկար, սպիտակ գիծը ձգվում էին ներքևում։ Ռոջըրը նրանց հասավ։

Ջաքը շշնջաց։

— Հիմա չորեքթաթ կգնանք։ Մեկ էլ տեսար քնած եղավ։

Ռոջըրն ու Ռալֆն առաջ անցան, Ջաքը, չնայած մեծ-մեծ խոսելուն, հետ ընկավ։ Նրանք հասան տափակ գագաթին, քարերը սկսեցին ծնկներն ու ձեռքերը ցավեցնել։

Ուռչող ինչ-որ արարած․․․

Ռալֆը քիչ էր մնում գոռար, ձեռքը դնելով խարույկի սառը, փափուկ մոխրին։ Նրա թևը և ուսը ջղաձգվեցին անսպասելի հպումից։ Մթագնած աչքերի առջև մի պահ կանաչ ցոլքեր պար եկան և հալվեցին խավարի մեջ։ Ռոջըրը հետևում էր պառկած․ Ջաքը Ռալֆի ականջին շշնջում էր։

— Հրեն, էն որ ժայռի մեջ ճաք կար, կուզի պես մի բան է, տեսա՞ր։

Հանկարծ խարույկի մոխիրը թռավ Ռալֆի դեմքին։ Նա ոչ ճեղքն էր տեսնում, ոչ որևէ այլ բան, կանաչ շողքերը նորից խաղում էին աչքի առաջ, սարի գագաթը մի կողմ էր սահում։

Նորից, ասես հեռվից, լսվեց Ջաքի ձայնը։

— Վախեցե՞լ ես։

Նա ոչ այնքան վախեցած էր, որքան՝ կաթվածահար, ձեռքերն ու ոտքերն անջատվել էին։ Ռալֆն անզգայացած փռվել էր օրորվող, հալչող սարի գագաթին։ Ջաքը սողալով հեռացավ։ Ռոջըրը դեմ առավ սփռված Ռալֆին, շոշափեց, փնչաց և անցավ առաջ։ Լսվեց նրանց շշուկը։

— Չե՞ս տեսնում։

— Տեսա․․․

Նրանց առջևում, երեք-չորս մետր այն կողմ, մի ցցուն սապատ էր նշմարվում այնտեղ, ուր առաջ ոչինչ չկար։ Ռալֆը մի թույլ չխկչխկոց լսեց՝ ըստ երևույթին հենց իր ատամներն էին շրխկում։ Նա խելքը գլուխը հավաքեց, կամքի ճիգով իր վախն ու նողկանքը վերածեց ատելության, ոտքի կանգնեց և երկու ծանր քայլ արեց առաջ։

Հետևում լուսինն ամբողջովին անջատվել էր հորիզոնից։

Առջևում, գլուխը ծնկներին հենած, նստած քնած էր վիթխարի կապիկ հիշեցնող մի էակ։ Ապա անտառում ոռնաց քամին, խավարը խռովվեց, և էակը բարձրացրեց գլուփը, նրանց դարձնելով իր նախկին դեմքը։

Հսկայական ոստյուններով, ոտնակոխելով հնարավորի սահմանը, հետևից լսվող ճիչերի և դոփյունի ներքո, Ռալֆը գլուխն առած սուրաց ցած։ Սարի գագաթին մնացին երեք լքված նիզակ և այն, ինչ խոնարհվում էր ու շտկվում։

Ութերորդ գլուխ։ Նվեր խավարին

Խոզուկն իր դժբախտ հայացքը առավոտյան խամրած լողափից դարձրեց սարի կողմը։

— Հաստատ ե՞ս ասում, հարյուր տոկոսո՞վ։

— Մեռա ասելով,— ասաց Ռալֆը,— մենք նրան տեսանք։

— Բա որ հանկարծ էստեղ եկավ, հը՞։

— Աստվա՜ծ, ես ի՞նչ իմանամ։

Ռալֆը կտրուկ շուռ եկավ նրանից և ծովափով մի քանի քայլ հեռացավ։ Ջաքը, ծունկի իջած, ցուցամատով ավազին շրջաններ էր գծում։ Խոզուկի անշունչ ձայնը նորից նրանց հասավ։

— Հո աչքներիդ չի՞ երևացել, հաստատ բան է՞։

— Ինքդ նայի,— արհամարհանքով ասաց Ջաքը,— բարով գնաս։

— Յոլա կգնամ։

— Գազանն ատամներ ունի,— ասաց Ռալֆը,— ու մեծ, սև աչքեր։

Նրա մարմնով մեկ ուժգին դող անցավ։ Խոզուկն իր միաչքանի ակնոցը հանեց և սկսեց ապակին մաքրել։

— Բա հիմա ի՞նչ ենք անելու։

Ռալֆը շրջվեց հարթակի կողմը։ Ծառերի արանքից, դեռ չծագած արևի դիմաց, սպիտակ հատիկի պես շողշողում էր խեցին։ Նա մազերը ետ գցեց։

— Ի՞նչ իմանամ։

Նա հիշեց իր խուճապահար փախուստը։

— Մենք երևի էդ ահռելու դեմ դուրս չգանք, ազնիվ խոսք, գիտե՞ս։ Ինչ ասես չենք խոսի, բայց վագրի դեմ հո չէի՞նք կռվելու։ Ծակուծուկերը կմտնեինք։ Ջաքն էլ հետը։

Ջաքը հայայքն ավազից չէր կտրում։

— Ուրեմն իմ որսորդները հե՞չ։

Սայմոնը գողունի դուրս սահեց քոլիկների ստվերից։ Ռալֆը Ջաքի հարցն անպատասխան թողեց։ Նա մատնացույց արեց հորիզոնում բացվող դեղինը։

— Օրը ցերեկով դեռ ոչինչ, բայց հետո՜։ Թարսի պես էլ հենց խարույկի մոտ է նստել, որ մեզ չփրկեն։

Ռալֆն ակամա ձեռքերն էր կոտրատում։ Նրա ձայնը բարձրացավ։

— Էլ չենք կարող ազդանշան տալ․․․ Կորանք։

Ծովի եզրին ոսկեգույն մի կետ երևաց, ամբողջ երկինքը պայծառացավ։

— Բա իմ որսորդնե՞րը։

— Կոպալներով երեխեք չե՞ն եղածը։

Ջաքը ոտքի կանգնեց և, շառագունած, հեռացավ։ Խոզուկն ակնոցը դրեց և նայեց Ռալֆին։

— Իրան էլ հենց էդ էր պետք։ Որ իրա որսորդներին կպնես։

— Զահլաս մի տանի։

Անվարժ փչած խեցու ձայնը նրանց ընդհատեց։ Ասես ծագող արևին ցայգերգ հղելով, Ջաքն անընդհատ փչում էր, մինչև որ քոլիկներում սկսեցին շուռումուռ գալ։ Որսորդները հավաքվեցին հարթակի վրա, փոքրիկները թնգթնգացնում էին՝ ինչպես վերջերս հաճախ էին անում։ Ռալֆը հնազանդ ոտքի կանգնեց և Խոզուկի հետ միասին դիմեց հարթակի կողմը։

— Թողնես ամբողջ օրը լեզվին զոռ տան։— Դառնորեն ասաց Ռալֆը։

Նա խեցին Ջաքից վերցրեց։

— Էս ժողովը․․․

Ջաքն ընդհատեց։

— Էս ժողովը ես եմ կանչել։

— Դու որ չանեիր, ես էի կանչելու։ Դու մենակ փողը փչեցիր։

— Էդ հաշիվ չի, հա՞։

— Լավ, համը մի հանի, առ, խոսի։

Ռալֆը խեցին խոթեց Ջաքի ձեռքն ու նստեց իր տեղը։

— Ես ժողով եմ կանչել,— ասաց Ջաքը,— լիքը բաների համար։ Նախ, բոլորդ արդեն գիտեք, մենք գազանին տեսանք։ Փորսող տալով հասանք մոտը, մի երկու քայլ էր մնացել։ Ինքը նստեց ու նայեց վրներս։ Ես չգիտեմ ինքն էնտեղ ի՞նչ է անում։ Իսկի չգիտեմ, թե էդ ինչ էր․․․

— Ծովից դուրս եկած կլնի․․․

— Մթան միջից․․․

— Ծառերից․․․

— Սուսեք,— գոռաց Ջաքը,— ինձ լսեք։ Ինչ էլ որ անելուց լինի, հիմա էդ գազանը էնտեղ նստած․․․

— Մեզ է սպասում․․․

— Մարախ է մտել․․․

— Որսի դուրս եկած կլինի․․․

— Հա, որս է անում։— Նա հիշեց անտառում ամեն անգամ իր ապրած նախնադարյան թրթիռները։— Որսորդ զազան է։ Մյուսն էն է, որ մենք նրան սպանել չկարացանք։ Ու վերջինը՝ Ռալֆն ասաց, որ իմ որսորդներր բանի պետք չեն։

— Ես տենց բան չեմ ասել։

— Սուս, փողը ես եմ բռնել։ Սրան որ հարցնեք, դուք փսլնքոտների մեկն եք, որ լեղին ճաքած տռճիկ եք տալիս համ վարազից, համ էդ գազանից։ Հիմա լսեք։

Հարթակով հոգոց անցավ, բոլորն ասես գիտեին, թե ինչ է լինելու։ Ջաքի երերուն, բայց հաստատակամ ձայնը շարունակեց անարձագանք լռության մեջ։

— Ինքը ոնց որ Խոզուկի պես լինի։ Խոզուկի նման բաներ է ասում։ Ինքը կարգին առաջնորդ չի։

Ջաքը խեցին սեղմեց կրծքին։

— Համ էլ վախլանի մեկն է։

Նա մի պահ լռեց ու շարունակեց։

— Էնտեղ վերևում, երբ որ ես ու Ռոջըրը գնացինք, ինքը հետ մնաց։

— Ես էլ եկա։

— Հա, բայց հետո։

Մազերի տակից նրանք աչքերով իրար էին ուտում։

— Ես էլ եկա,— ասաց Ռալֆը,— ու հետո փախա, ոնց որ դու։

— Դե հիմա փորձվի ինձ մի հատ վախլան ասա, տեսնենք։

Ջաքը դիմեց որսորդներին։

— Ինքը որսորդ չի։ Ինքը մեզ կյանքում միս չի բերել։ Ինքն իսկի ավագ էլ չի եղել, մենք նրա մասին բան չգիտենք։ Մենակ թողնես աջ ու ձախ հրամաններ տա, որ մենք էլ սուսուփուս կատարենք։ Ամեն օրվա էս բլբլոցը․․․

— Ու դու դեռ բլբլոցից ե՞ս խոսում,— գոռաց Ռալֆը,— ո՞վ է բլբլում, էս ժողովն ո՞վ կանչեց։

Ջաքը շուռ եկավ, շառագունած, կզակն իջեցրած կրծքին։ Կիտված հոնքերի տակից նրա աչքերը փայլատակեցին։

— Դե լավ,— քինոտ ու բազմանշանակալից ասաց նա,— դե լավ։

Նա մի ձեռքով խեցին սեղմեց կրծքին և, ցուցամատը տնկած, վերև պարզեց մյուս ձեռքը։

— Ո՞վ է կարծում, որ Ռալֆն առաջնորդ չպիտի լինի։

Նա անհամբեր նայեց շուրջը սառած տղաներին։ Արմավների տակ մեռյալ լռություն հաստատվեց։

— Ով որ ուզում է,— շեշտված կրկնեց Ջաքը,— որ Ռալֆն առաջնորդ չլինի, թող ձեռք բարձրացնի։

Ծանր, ամոթահար լռությունը շարունակվում էր։ Արյունը դանդաղ ետ քաշվեց Ջաքի դեմքից, ապա, ցավագին պոռթկումով, նորից խփեց հետ։ Նա շուրթերը լիզեց և թեքեց գլուխը, քաշվելով մյուսների հայացքներից։

— Քանի՞սդ եք կարծում, որ․․․

Նրա ձայնն ընդհատվեց։ Խեցին բռնած ձեռքերը դողում էին։ Նա կոկորդը մաքրեց և բարձրաձայն ասաց։

— Դե լավ։

Նա խեցին խնամքով դրեց ոտքերի տակ, խոտերի մեջ։ Աչքերի անկյուններից գլորվեցին անպատվաբեր արցունքները։

— Ես ձեզ հետ գործ չունեմ։ Վե՛րջ։

Տղաների մեծ մասը աչքերը հառել էին ոտքերի տակի խոտին։

— Ես Ռալֆի թայֆայից չեմ լինի․․․

Նա նայեց աջակողմյան գերանին, հաշվելով որսորդներին՝ նախկին երգչախումբը։

— Ես ինքս իմ գլխի տերը կլինեմ։ Թող Ռալֆն էլ իրա խոզերին բռնի։ Ով ուզի հետս որս անել, կարա գա։

Գերաններին խփվելով, նա եռանկյունուց դուրս եկավ և դիմեց դեպի ափը։

— Ջաք։

Ջաքը շուռ եկավ և նայեց Ռալֆին։ Նա մի պահ հապաղեց, ապա գազազած, սուր ձայնով գոռաց։

― Չէ։

Հարթակից ցած թռավ և վազեց լողափի երկայնքով, առանց նկատելու այտերով հորդող արցունքները, մինչև որ, Ռալֆի հայացքի ուղեկցությամբ, մտավ անտառը։

Խոզուկը վրդովված էր։

— Ես քեզ էստեղ բան եմ ասում, իսկ դու կանգնած ես, ոնց որ․․․

Կամաց, առանց տեսնելու Խոզուկին նայելով, Ռալֆը խոսում էր ինքն իր հետ։

— Ինքը հետ կգա։ Արևը որ իջնի, կգա։— Նա նայեց Խոզուկի բռնած խեցուն։

— Ինչ ասեցի՞ր․․․

— Ասում եմ․․․

Խոզուկը Ռալֆին նախատելու միտքը փոխեց։ Նա նորից փայլեցրեց ակնոցն ու վերադարձավ իր նյութին։

— Առանց Ջաք Մերիդյուի էլ յոլա կգնանք։ Ոնց որ էլ կղզում ուրիշ մարդ չմնաց։ Բայց դե էդ գազանը որ կա, չնայած հեչ հավատալս չի գալիս, մենք պտի էս կողմերում մնանք, էնպես որ ինքն իրա որսով մեզ արդեն էնքան էլ պետք չի։ Մենք պիտի նստենք ու որոշենք ինչ ենք անում։

— Ինչ կարանք անել որ, Խոզուկ, ճարնե՞րս ինչ։

Նրանք ընկճված լռում էին։ Սայմոնը ոտքի կանգնեց և Խոզուկի ձեռքից խեցին վերցրեց։ Խոզուկն այնքան զարմացավ, որ մնաց կանգնած։ Ռալֆը նայեց Սայմոնին։

— Սայմո՞ն։ Էս անգա՞մ ինչ ես ասելու։

Ժողովով կիսաձայն ծիծաղ անցավ, թևաթափ անելով Սայմոնին։

— Ես կարծում եմ, մենք դեռ երևի կարող ենք մի բան անել։ Կարելի է․․․

Հրապարակայնության ճնշումից նրա ձայնը նորից կտրվեց։ Քաջալերություն փնտրելով, նա հայացքը կանգնեցրեց Խոզուկի վրա։ Դարչնագույն կրծքին խեցին սեղմելով, Սայմոնը կիսով չափ թեքվեց նրա կողմը։

— Կարելի է սարը բարձրանալ։

Տղաները զարզանդեցին։ Սայմոնը չկարողացավ շարունակել և աչքերը դարձրեց Խոզուկին, որը հեգնական տարակուսանքով նրան էր նայում։

— Ի՞նչ օգուտ էդ գազանի մոտ գնալուց, երբ որ Ռալֆը երկու հոգով դրա հախից չկարողացավ գալ։

Սայմոնն իր պատասխանը համարյա շշնջաց։

— Ուրիշ ի՞նչ կարող ենք անել։

Ասելիքը սպառելով, նա թողեց, որ Խոզուկն իր գրկից խեցին վերցնի, և նստեց մնացածներից հնարավորին չափ հեռու։

Խոզուկը խոսեց ինքնավստահ և, ինչպես այլ հանգամանքներում կհամարեին ներկաները, բավականությամբ։

— Արդեն ասեցի, որ մենք առանց ոմանց էլ յոլա կգնանք։ Հիմա պիտի որոշենք ինչ ենք անելու։ Ես նույնիսկ գիտեմ, թե Ռալֆը հիմա ինչ կասի։ Որ մեր ամենակարևոր բանը ծուխն է։ Իսկ ո՞վ չգիտի, որ եթե խարույկ չունենանք, ծուխ էլ չենք ունենա։

Ռալֆն անհանգիստ շարժվեց։

— Բան դուրս չի գա, Խոզուկ։ Մենք խարույկ չունենք։ Էդ անտերը նստած է վրան։

Խոզուկը խեցին բարձրացրեց, իր հաջորդ խոսքերին ասես ավելի կշիռ հաղորդելու համար։

— Սարի վրա մենք խարույկ է՛լ չունենք։ Իսկ էստեղ վառած խարույկն ինչո՞վ է պակաս որ։ Քարերի վրա, թեկուղ հենց ավազի։ Նույն ծուխը չի՞ լինելու։

— Ճիշտ ասեց․․․

— Էլի ծուխ կտա․․․

— Հենց լողավազանի մոտ․․․

Տղաներն ալեկոծվեցին։ Խարույկը սարից ներքև բերելու միտքը կարող էր հանդգնել միայն Խոզուկի բանականությունը։

— Որ էդպես է, խարույկը ներքևում կվառենք։— Ասաց Ռալֆը։ Նա շուրջը նայեց։— Հենց էնտեղ, հարթակի ու ավազանի մեջտեղում։ Մենակ թե․․․ Նա լռեց, ծանրութեթև անելով, անգիտակցաբար կրծելով եղունգը։

— Էստեղ ծուխն իհարկե էդքան երևացող չի լինի, շատ հեռվից չեն տեսնի։ Բայց դրա տեղը մենք էլ չենք մոտենա էն․․․ էնտեղ․․․

Միանգամայն հասկանալով, բոլորը գլխով արին՝ մոտենալու կարիք չի լինի։

— Հիմա էլ հենց կսարքենք։

Բոլոր մեծագույն մտահղացումները պարզ են լինում։ Նպատակ ձեռք բերելով, ամեն ոք սկսեց եռանդուն աշխատել։ Խոզուկն այնքան լի էր բերկրանքով և Ջաքի բացակայությունից առաջացած անկաշկանդությամբ, որ նույնիսկ օգնում էր ցախ բերել։ Նա անշուշտ հեռու չէր գնացել, ավելորդ մի գերան քարշ տալով հենց հարթակից՝ այն աստիճան սրբագործված ուրիշների աչքում, որ այնտեղից չէին հանդգնում նույնիսկ անպետք բաները վերցնել։ Հետո երկվորյակները գլխի ընկան, որ խարույկի հարևանությամբ գիշերով ավելի հանգիստ կքնեն, և այդ հայտնությունից փոքրերից մի քանիսը սկսեցին ծափ տալ ու պարել։

Նրանց հավաքած վառելիքն իր չորությամբ զիջում էր սարի վրա բանեցրածին։ Փայտը մեծ մասամբ խոնավ էր, փտած և միջատներով վխտուն, այն պետք էր զգուշորեն վերցնել, այլապես փխրվում էր նամոտ փոշու։ Բացի այդ, խուսափելով խորանալ անտառի մեջ, տղաները քաշքշում և բերում էին ձեռքի տակ ընկած ցանկացած անկենդան փայտ, անկախ նրան պարուրած նոր բուսականությունից։ Անտառի փեշերը և սպին լավ յուրացված էին, մոտ էին խեցուն ու քոլիկներին և ցերեկով բավականաչափ ապահով էին թվում։ Ոչ ոք միտքը չէր զբաղեցնում նրանով, թե ինչ կարող է լինել այդտեղ գիշերը։ Այդպիսով բոլորն աշխատում էին ուրախ աշխույժ, չնայած ուրախությունը գնալով սկսում էր նմանվել ջղաձգության, իսկ աշխուժությունը՝ խուճապի։ Տերևներից, ծղոտից, ճյուղերից և գերաններից նրանք ավազի վրա մի բուրգ շարեցին ճիշտ հարթակի կողքին։ Առաջին անգամ այդ կղզում Խոզուկն ինքը հանեց ակնոցը, ծունկի իջավ և լույսը կենտրոնացրեց մարխի վրա։ Շուտով ծխի ծածկի տակ բացվեց կրակի դեղին ծաղիկը։

Փոքրերը, որոնք առաջին աղետից ի վեր համարյա կրակ չէին տեսել, խիստ գրգռվեցին։ Նրանք սկսեցին պար գալ ու երգել, ամբողջ հավաքին տոնական երանգ տալով։

Վերջապես Ռալֆն աշխատանքն ընդհատեց և վեր կացավ, կեղտոտ ձեռքով սրբելով ճակատի քրտինքը։

— Մեզ ավելի փոքր խարույկ է պետք։ Սրա նմանը պահել չի լինի։

Խոզուկը զգուշությամբ նստեց ավազին և սկսեց ակնոցը փայլեցնել։

— Ամեն ձևի կփորձենք։ Պետք է գտնել շատ թեժ փոքր խարույկ անելու ձևն ու վրան դալար ճյուղեր գցել։ Հաստատ էն տեսակ տերևներ կլինեն, որ ավելի լավ ծուխ կտան։

Խարույկի հետ սկսեց մարել նաև ոգևորությունը։ Փոքրիկները դադարեցին երգել ու պարել և ցրվեցին ծովի, մրգերի ու քոլիկների կողմը։

Ռալֆը փռվեց ավազին։

— Պետք է խարույկին նայողների նոր ցուցակ անել։

— Եթե էդ նայողներին ճարես։

Ռալֆը նայեց շուրջը և նոր միայն հասկացավ, թե ինչու էր խարույկը շարելու գործն այդքան ծանր, և որքան քիչ են մեծերը։

— Մորիսն ի՞նչ եղավ։

Խոզուկը նորից տրորեց ապակին։

— Երևի․․․ Բայց դժվար, հո մենակ անտառ չէ՞ր գնալու։

Ռալֆը ոտքի ցատկեց, արագ վազեց խարույկի շուրջը և կանգնեց Խոզուկի կողքին, մազերը բռնելով։

— Մենք անպայման պետք է ցուցակ անենք։ Դու ես, ես եմ, Սամներիքը ու․․․

Առանց Խոզուկին նայելու, նա իմիջիայլոց հարցրեց։

— Բիլն ու Ռո՞ջըրն ինչ եղան։

Խոզուկն առաջ թեքվեց և խարույկին մի ճյուղ ավելացրեց։

— Ոնց որ թե գնացել են։ Երևի նրանք էլ չեն ուզում գործ ունենալ․․․

Ռալֆը նստեց և սկսեց ավազի մեջ մատով անցքեր անել։ Մեկի կողքին նա արյուն նկատեց և, մատին մոտիկից նայելով, տեսավ, որ կրծոտած եղունգի կողքին, ատամով պոկած ծվիկի տեղում, արյան գնդիկ է կախված։

Խոզուկը շարունակեց։

— Փայտ հավաքելուց ես դրանց տեսա։ Ցվրվեցին իրա գնացած կողմը։

Ռալֆը հայացքը եղունգից կտրեց և նայեց վեր։ Երկինքը, ասես նրանց շուրջ կատարված փոփոխություններին համաքայլ, այսօր ուրիշ էր, միգապատ, շիկացած օդը տեղ-տեղ նույնիսկ սպիտակ էր թվում։ Արծաթավուն արևի ազոտ սկավառակը կարծես ավելի մոտ լիներ և պակաս այրող, թեև օդը նույնքան հեղձուցիչ էր։

— Ավելորդ գլխացավանք էին, էլի։

Խոզուկի մտահոգված ձայնը մոտեցավ։

— Յոլա կգնանք։ Հիմա որ ավելի երջանիկ կապրենք, չէ՞։

Ռալֆը նստեց։ Մի մեծ գերան քարշ տալով, ցնծագին ժպտալով, եկան երկվորյակները։ Կայծեր թռցնելով, նրանք գերանը գցեցին ածուխների վրա։

— Մենք մեզ համար հանգիստ կապրենք, չէ՞։

Գերանի չորանալու, բռնկվելու և բոցավառվելու ամբողջ ընթացքում Ռալֆը, ավազին նստած, ոչինչ չէր ասում։ Նա չտեսավ, թե ինչպես էր Խոզուկը փսփսում երկվորյակների հետ, և ինչպես նրանք երեքով մտան անտառ։

— Վերցրու։

Ռալֆն ընկրկեց և ուշքի եկավ։ Խոզուկը, մյուս երկուսի հետ միասին, կանգնած էր գլխավերևում, մրգերով բեռնված։

— Ես մտածեցի,— ասաց Խոզուկը,— որ մենք հիմա պիտի մի տեսակ, ո՞նց ասեմ, քեֆ անենք։

Երեքն էլ նստեցին։ Նրանք մեծ քանակությամբ միանգամ այն հասուն մրգեր էին բերել։ Երբ Ռալֆը վերցրեց և սկսեց ուտել, նրանք ժպտացին։

— Ապրեք,— ասաց նա, ապա, հաճելի զարմանքի երանգով, ավելացրեց,— շնորհակալություն։

— Շատ հանգիստ ինքներս մեզ կապրենք։— Ասաց Խոզուկը։— Ով խելք չունի, մենակ համը հանում է։ Մի պուճուր թեժ խարույկ կանենք ու․․․

Ռալֆը հիշեց, թե ինչն էր իրեն անհանգստացնում։

— Սայմո՞նն ինչ եղավ։

— Ինչ իմանա՞մ։

— Հիմա հո սարը չի՞ գնացել։

Խոզուկն աղմկոտ ծիծաղեց և էլի միրգ վերցրեց։

— Գնաց՝ գնաց,— նա կուլ տվեց բերանի պարունակությունը,— խփնվածի մեկն է։

Սայմոնն անցնում էր մրգատու ծառերի կողքով, բայց փոքրիկներն այսօր ամբողջ ուշադրությունը դարձրել էին ծովափի խարույկին և նրան անհանգստացնող չկար։ Նա լիանաների միջով առաջ անցավ, մինչև որ հասավ բացատը վարագուրող գորգին ու սողոսկեց ներս։ Արևը դրսից քսվում էր տերևների ծածկին, բացատի մեջտեղում թիթեռներն իրենց անվերջ պարն էին պարում։ Նա ծունկի իջավ, և լույսի նետը դիպավ նրա աչքին։ Նախորդ անգամ օդն ասես շոգից թրթռար, այժմ այն սպառնալից ճնշում էր։ Շուտով նրա երկար մազերն արդեն քրտնաթաթախ էին։ Նա անհանգիստ շուռումուռ եկավ, բայց արևից փախչելու ճար չկար։ Ծարավեց, ծարավը գնալով սաստկացավ։

Նա շարունակեց մնալ նույն դիրքում։

Հեռու-հեռվում Ջաքը ծովափին կանգնած էր տղաների փոքրիկ մի խմբի առջև։ Նա ցնծում էր։

— Քեֆներիս ուզածի պես որս կանենք։— Նա ոտքից գլուխ չափեց տղաներին։ Նրանց գլխներին սև թասակների մնացորդներն էին՝ անհիշելի ժամանակներում, երկու պարկեշտ շարք կազմած, նրանք հրեշտակների ձայներով սաղմոսներ էին երգել։

— Որս կանենք, ու ես էլ կլինեմ առաջնորդը։

Նրանք գլխով արեցին, հեշտ ու հանգիստ հաղթահարելով վճռորոշ պահը։

— Մնաց գազանի հարցը։

Նրանք ալեկոծվեցին, նայեցին անտառի կողմը։

— Ուրեմն էսպես՝ մենք էդ գազանով իսկի չենք էլ զբաղվի։

Այս անգամ Ջաքը գլխով արեց։

— Գազանին գլխներիցդ հանեք։

— Ճիշտ որ։

— Տենց էլ կանենք։

— Մոռանանք գազանին։

Նույնիսկ եթե Ջաքն այդ հոժարակամությունից զարմացավ, նա ոչինչ ցույց չտվեց։

— Բացի դրանից, էս կողմերում աչքներիս էդքան բան-ման չի երևա, ինչքան չլինի համարյա կղզու ծերին ենք։

Բազմաչարչար հոգիների խորքից բոլորը կրքոտ համաձայնվեցին։

— Հիմա լսեք, մենք հետո երևի հետ գնանք էն բերդը։ Բայց մինչև էդ պետք է մեծերից էլի մի երկու հոգու էդ խեցուց-մեցուց կտրել։ Մի խոզ կմորթենք ու կարգին քեֆ կանենք։— Նա կանգ առավ ու շարունակեց արդեն ավելի դանդաղ։— Իսկ գազանը․․․ Մենք մեր որսի մի մասը կթողնենք իրան, մեկ էլ տեսար մեզ հանգիստ թողեց։ Դե հիմա գնացինք որսի։

Ջաքը շրջվեց և առաջ վազեց, քիչ անց բոլորը խոնարհ հետևեցին նրան։

Նրանք վախվորելով ցրվեցին անտառում։ Ջաքը համարյա իսկույն գտավ փորփրած հողը և շուռ տված արմատները, որոնք վկայում էին խոզի մասին, և շուտով արդեն թարմ հետքերով էր ընթանում։ Նա բոլորին հրամայեց սպասել և միայնակ առաջ անցավ։ Նա երջանիկ էր, անտառի խոնավ մթությունն ասես իր հին, մաշված հագուստը լիներ։ Թեք հարթությամբ սողաց ներքև և հայտնվեց հատուկենտ ծառերով քարքարոտ ծովափին։

Խոզերը՝ ճարպի տռզած տոպրակները, պառկած վայելում էին ծառերի շուքը։ Քամի չկար, և նրանք ոչինչ չէին կասկածում, Ջաքը սովորել էր ստվերի պես անձայն քայլել։ Նա վերադարձավ տղաների մոտ և համապատասխան կարգագրություններ արեց։ Անասելի շոգից քրտնելով, բոլորը միասին անձայն սողացին առաջ։ Ծառերի տակ ծուլորեն խլշտաց մի ականջ։ Մնացածներից քիչ հեռու, մայրական երանության մեջ, փռված էր ամենամեծ մերունը։ Նա վարդագույն էր, սև բծերով, ահռելի որովայնին սեղմված էր խոճկորների շարանը։ Ոմանք քնած էին, մյուսները վնգստում էին ու քաշքշում։

Խոզերի խմբին մոտ տասնհինգ մետր չհասած, Ջաքը կանգ առավ և ձեռքը պարզեց մերունի կողմը։ Հետո հարցական նայեց տղաներին, և նրանք գլխով արեցին, ցույց տալով, որ հասկացան։

Բոլորի աջ բազուկները միահամուռ հետ քաշվեցին։

— Հասե՛ք։

Խոզերը խրտնած վեր թռան։ Տասը մետրից պակաս հեռավորությունից կրակով թրծված ծայրերով նիզակները թռան դեպի թիրախը։ Խոճկորներից մեկը, խելակորույս ճվճվոցով, իրեն նետեց ծովը, հետևից քարշ տալով Ռոջըրի նիզակը։ Մերունը խեղդված խանչյունով վեր թռավ ու երերաց, ցնցելով ճարպոտ կողը խրված երկու նիզակը։ Տղաներն աղաղակելով առաջ նետվեցին, խոճկորները ցիրուցան եղան, իսկ մերունը, պատռելով նրանց շարքը, մխրճվեց մացառների մեջ և փախավ։

— Ընկե՛ք հետևից։

Նրանք առաջ նետվեցին խոզի արահետով, բայց անտառը շատ էր մութ ու խճճված, և Ջաքը, հայհոյելով, բոլորին կանգնեցրեց և սկսեց դեսուդեն անել ծառերի միջև։ Նա չէր խոսում, միայն սաստիկ փնչացնում էր, տղաներն ակնածանքով հետևում էին նրան։ Վերջապես նա մատը տնկեց հողին։

— Ըհը։

Մինչ նրանք կհասցնեին զննել արյան բիծը, Ջաքը մի ուրիշ հետք գտավ, շոշափելով կոտրված ճյուղը։ Նա առաջ անցավ, անմեկնելիորեն վստահ, և որսորդները վազեցին նրա հետևից։

Որջի առաջ նա կանգ առավ։

— Մեջն է։

Նրանք շրջապատեցին որջը, բայց մերունը նորից փախավ, կողքին ևս մի նիզակ ստանալով։ Նիզակների կախ տված պոչերը խանգարում էին վազել, խորդուբորդ սայրերն անասելի տանջանք էին պատճառում։ Նա խփվեց մի ծառի, ավելի խորը մխրճելով նիզակներից մեկը, և դրանից հետո տղաներն արդեն կարող էին հեշտ ու հանգիստ նրան հետապնդել արյան թարմ կաթիլներով։ Ցերեկը հալվում էր, խոնավ, հեղձուցիչ տապով պղտորելով օդը։ Ցնորված մերունը, երերալով և արյուն կաթելով, դժվարությամբ խցկվում էր մացառների միջով։ Որսորդները, վավաշոտ մղումով նրան շղթայված, ընկել էին հետևից, երկար հետապնդումից և արյան տեսքից բորբոքվելով։ Սրանք արդեն տեսնում էին խոզին, համարյա հասել էին, բայց նա, վերջին ուժերը հավաքելով, նորից առաջ նետվեց և քիչ էր մնում հետապնդումից պոկվեր։ Որսորդները վրա հասան, երբ նա դուրս թռավ մի բացատ, ուր պայծառ ծաղիկներ էին աճում, իրար շուրջ պար էին գալիս թիթեռները և օդը տոթ էր ու անշարժ։

Այստեղ շոգը խփեց գլխին, նա վայր ընկավ, և որսորդները հարձակվեցին վրան։ Օտար ուժերի զարհուրելի այդ պոռթկումը խենթացրեց նրան, նա մոլեգին խռնչում էր ու թպրտում։ Ամեն ինչ իրար էին խառնվել քրտինք, աղաղակ, արյուն և սարսափ։ Ռոջըրը վազում էր թավալվող կույտի շուրջ, նիզակը ճոճելով ամեն անգամ, երբ երևում էր խոզի իրանը։ Ջաքը, խոզին հեծած, կատաղի դանակահարում էր նրան։ Ռոջըրը վերջապես հարմար մի պահ որսաց և խրեց իր նիզակը, մարմնի ամբողջ ծանրությամբ հենվելով վրան։ Նիզակը կամաց-կամաց ներս էր մտնում, մինչև որ խոզի սարսափահար խռինչը վերածվեց զիլ ճիչի։ Ջաքը վերջապես գտավ նրա վիզը, և տաք արյան շիթը հորդեց նրա ձեռքերին։ Մերունը տապալվեց։ Ծանրացած և բավարարված, նրանք պառկել էին վրան։ Բացատի կենտրոնում դեռևս պարում էին ամենին անհաղորդ թիթեռները։

Սպանության անմիջական թրթիռը վերջապես մարեց, և նրանք ետ քաշվեցին անկենդան մարմնից։ Ջաքը կանգնեց, ձեռքերն առաջ պարզելով։

— Էստեղ նայեք։

Նա քրքջաց և, տղաների ծիծաղի տակ, սկսեց պտտել գարշահոտ ափերը։ Հետո Ջաքը բռնեց Մորիսին և ժահրը քսմսեց նրա այտերին։ Ռոջըրը սկսեց իր նիզակը դուրս քաշել, և տղաները նոր միայն այն նկատեցին։ Ռոբերտն ի մի բերեց դրությունը, բուռն հռհռոց առաջացնելով։

— Իսկը ոռի մեջ։

— Լսեցի՞ք։

— Տեսա՞ք ինչ ասեց։

— Իսկը ոռի մեջ։

Այս անգամ դերերը ստանձնեցին Ռոբերտը և Մորիսը։ Վերջինս այնքան հաջող էր կապկում խոզի նիզակից խույս տալու ճիգերը, որ տղաները ծիծաղից ոռնում էին։

Քիչ անց դրանից էլ կշտացան։ Ջաքն իր արնոտ ձեռքերը քարով սրբեց և սկսեց միսն անդամահատել, դուրս քաշելով գունավոր տաք փորոտիքն ու դիզելով գետնին։ Նա աշխատում էր և խոսում։

— Միսը ծովի ափով կտանենք, իսկ ես կգնամ դրանց մոտ ու կկանչեմ քեֆի։ Որ Ժամանակ չկորցնենք։

Ռոջըրը խոսեց։

— Առաջնորդ․․․

— Հը՞։

— Բա կրակ ո՞նց ենք անելու։

Ջաքը պպզեց, մռայլ նայելով խոզին։

— Կհարձակվենք վրեքն ու կրակը կխլենք։ Դու կգաս, Հենրին, մեկ էլ Բիլն ու Մորիսը։ Երեսներս կներկենք ու սուսուփուս կմոտենանք՝ մինչև ես իմ ասելիքն ասեմ, Ռոջըրը կրակը կթռցնի։ Մնացածդ էս քարշ կտաք էն հին տեղն ու խարույկ կշարեք։ Սեկ էլ․․․

Նա դադար առավ և ոտքի կանգնեց, նայելով անտառի ստվերներին։ Նրա ձայնն իջավ։

— Մի մասն էլ կթողնենք, որ․․․

Նա ծունկի իջավ և սկսեց դանակով ինչ-որ բան անել։ Տղաները խմբվեցին շուրշը։ Ուսի վրայով նա Ռոջըրին հրամայեց։

— Մի փետ վերցրու ու երկու կողմից սրի։

Քիչ անց ոտքի ելավ, խոզի կաթկթող գլուխը ձեռքին բռնած։

— Էդ փետն ի՞նչ եղավ։

— Վերցրու։

— Մի ծերը կոխի հողը, չի մտնո՞ւմ, լավ, խցկի էն ճաքը։ Այ տենց։

Ջաքը բարձրացրեց խոզի գլուխը և կոկորդով խրեց ցցի վրա, որի ծայրը երախից դուրս տնկվեց։ Ջաքը հետ քաշվեց՝ գլուխը մնաց ցցված, ձողի վրայով արյուն կաթելով։

Տղաները նույնպես ակամա հետ քաշվեցին։ Անտառը լռում էր։ Փորոտիքի կույտի վրա բարձր տզզում էին ճանճերը։

Ջաքը համարյա շշնջաց․

— Խոզին վերցրեք։

Մորիսը և Ռոբերտը խոզի իրանը հագցրին մի հաստ ձողի վրա, շալակեցին ու պատրաստ կանգնեցին։ Լերդացած արյան մեջ լուռ կանգնած, նրանք միասին հանկարծ գողունի տպավորություն գործեցին։

Ջաքը բարձրաձայն ասաց։

— Գլուխը թողնում ենք գազանին։ Նվեր։

Լռությունն անխոս ընդունեց նվերը, ահաբեկելով նրանց։ Գլուխը մնաց ցցված, պղտոր աչքերով, քմծիծաղող ատամների միջև լերդացած արյամբ։ Բոլորը միանգամից տեղից պոկվեցին, հնարավորին չափ արագ փախչելով ծովափի կողմը։

Սայմոնը մնաց իր տեղում՝ տերևներով քողարկված դարչնագույն մի ստվեր։ Անգամ աչքերը փակ, խոզի գլուխը ցցվում էր նրա հայացքի առջև։ Կիսախուփ աչքերը շղարշված էին մեծերի կյանքի անսահման ցինիզմով։ Նրանք երաշխավորում էին, որ ամեն ինչի համը դուրս է եկել։

— Ինքս գիտեմ։

Սայմոնը գիտակցեց, որ բարձրաձայն է խոսել։ Նա արագ բացեց աչքերը՝ արտասովոր լույսով ողողված, գլուխը գոհունակությամբ քմծիծաղ էր տալիս բանի տեղ չդնելով ճանճերին, թափված փորոտիքը և անգամ իր ցից հանված անպատվաբեր վիճակը։

Սայմոնը հայացքը թեքեց, չորացած շուրթերը լիզելով։

Նվեր գազանին։ Իսկ եթե գազանը գա իր նվերը տանելո՞ւ։ Գլուխը կարծես համաձայն էր։ «Թող ու փախիր,— լուռ հորդորում էր նա,— վերադարձիր մյուսների մոտ։ Մի կատակ էր, արեցին, դո՞ւ ինչ գործ ունես։ Պարզապես վատ ես զգում, ուրիշ ոչինչ, գլխացավ ունես, երևի մի սխալ բան ես կերել։ Գնա, բալիկ ջան, գնա» — անխոս ասում էր գլուխը։

Սայմոնը գլուխը վեր բարձրացրեց, իր թաց մազերի ծանրությունը զգալով։ Երկինքը, որպես բացառություն, ամպամած էր՝ գորշ, կարմրաթույր և պղնձագույն փրփրադեզ կուտակումները ծառանում էին կղզու երկնակամարով մեկ։ Ամպերը նստում էին գետնին, ճնշում, քամում վայրկյան առ վայրկյան սաստկացող հեղձուցիչ տոթը։ Անգամ թիթեռները լքել էին բացատը, որտեղ կաթկթում և քմծիծաղ էր տալիս այդ նողկալի բանը։ Սայմոնն իջեցրեց դեմքը, ջանալով կոպերը չբանալ, և ձեռքով ծածկեց աչքերը։ Ծառերը ստվեր չէին գցում, ամեն ինչ համակված էր մարգարտափայլ անդորրով՝ հստակ ուրվագծերի աշխարհից խույս տալով պատրանքների տիրույթը։ Փորոտիքի կույտը սև ճանճագունդ էր դարձել, սղոցող տզզոցով լցնելով օդը։ Շուտով ճանճերը հայտնաբերեցին նաև Սայմոնին, հափրած սոսնձվեցին քրտինքի առվակների շուրջ և սկսեցին խմել։ Ճանճերը խուտուտ էին տալիս նրա ռունգերը և խլվրտում ազդրերին։ Նրանք սև էին կամ ծիածանափայլ կանաչ և թիվ ու քանակ չունեին։ Սայմոնի առջև, ցցի վրա տնկված էր քմծիծաղ տվող ճանճերի տերը։ Ի վերջո Սայմոնը տեղի տվեց և նայեց՝ տեսավ սպիտակ ատամներն ու պղտոր աչքերը, արյունը, և այլևս ի վիճակի չէր հայացքը կտրել վաղնջական, անխուսափելի ճանաչումից։ Սայմոնի աջ քունքը սկսեց բաբախել։

Ռալֆն ու Խոզուկը, ավազին պառկած, նայում էին կրակին և անգործությունից խճաքարեր էին նետում խարույկի անծուխ սրտի մեջ։

— Գերանը պրծավ։

— Սամներիքն ո՞ւր կորան։

— Փայտ չունենք։ Դալար ճյուղեր էլ են պետք։

Ռալֆը հոգոց հանեց և վեր կացավ։ Հարթակի արմավենիները ստվերներ չունեին, տարօրինակ լույսն ասես ամեն կողմից միաժամանակ ընկներ։ Վերևում, բարձր ամպերի մեջ, կրակոցի պես թնդաց ամպրոպը։

— Խայտառակ անձրև է գալու։

— Խարույկի հերը կանիծվի։

Ռալֆը վազեց անտառ, փարթամ կանաչած մի ճյուղ բերեց և գցեց կրակի վրա։ Ճյուղը ճրճտաց, տերևները ոլորվեցին, և դեղին ծխի քուլաներ եկան։

Խոզուկը մատով ավազի մեջ անկապ գծեր էր քաշում։

— Վատն էն է, որ խարույկը պահելու համար մենք չենք հերիքում։ Սամներիքը մի հաշիվ են, ամեն ինչ իրար հետ են անում․․․

— Հետո՞ ինչ։

— Հետո էն, որ դա անխղճություն է, նրանցից հերթով ավելի շատ խեր կլիներ։

Ռալֆը մտածեց ու հասկացավ։ Նա ստիպված էր ընդունել, որ մեծերի պես մտածել համարյա չի կարողանում։ Ռալֆը հոգոց հանեց։ Կղզին գնալով ավելի քիչ էր նրա դուրը գալիս։

Խոզուկը նայեց խարույկին։

— Մի քիչ հետո նոր ճյուղ պետք կգա։

Ռալֆը գլորվեց փորի վրա։

— Խոզուկ, մեր հալն ի՞նչ է լինելու։

— Ինչ պիտի լինի, առանց նրանց ապրելու ենք։

— Բա խարո՞ւյկը։

Ռալֆը խոժոռ նայեց սև ու սպիտակ ածխակույտին, որում ընկած էին ճյուղերի չվառված ծայրերը։ Նա փորձեց իր միտքը ձևակերպել։

— Ես վախենում եմ։

Խոզուկը վեր նայեց։ Ռալֆը կցկտուր շարունակեց։

― Չէ, գազանից չէ։ Այսինքն՝ գազանից էլ եմ վախենում։ Բայց ախր խարույկը ուրիշ էլ ոչ ոքի վեջ չի։ Դու որ խեղդվելուց լինեիր ու մեկը քեզ պարան գցեր․․․ կամ եթե բժիշկն ասեր, առ էս դեղը խմի, որ չխմես, կմեռնես՝ չէի՞ր խմի, կխմեիր, չէ՞։

― Բա դա ասելո՞ւ բան էր, էլի որ կխմեի։

― Ախր ո՞նց չեն հասկանում։ Մենք առանց ծխի ստեղ անտեր կմեռնենք։ Խնդրեմ, նայի։

Խարույկի վրա շիկացած օդի շիթեր էին թրթռում, ծխի նշույլ անգամ չկար։

— Մենք խարույկը մենակ չենք կարող պահել։ Իսկ իրանք թքած ունեն։ Էդ դեռ ոչինչ․․․— նա ակնապիշ նայեց Խոզուկի քրտնախաշ դեմքին։

— Էդ դեռ ոչինչ, մեկ-մեկ ես էլ թքած ունեմ։ Գցենք թե ես էլ ուրիշների պես ամեն ինչի վրա թքած ունենամ, մեր հալն ի՞նչ է լինելու։

Խոզուկը, խիստ հուզված, ակնոցը հանեց։

— Չեմմանում, Ռալֆ։ Պայթենք-տրաքենք, պտի յոլա գնանք։ Ոնց որ մեծերը կանեին։

Ռալֆը, սկսելով սիրտը թեթևացնել, այլևս ի վիճակի չէր կանգ առնել։

— Խոզուկ, ախր ի՞նչն էր սխալ։

Խոզուկը զարմացած նրան նայեց։

— Ուզում ես ասել․․․

— Չէ, էդ չէ․․․ Ուզում եմ ասել․․․ Ինչի՞ց է, որ ամեն ինչի համը սկսեց դուրս գալ։

Խոզուկը դանդաղ մաքրում էր ակնոցը և մտածում։ Գիտակցելով, թե Ռալֆն ինչ աստիճանի է սկսել իրեն վստահել, Խոզուկը հպարտությունից շիկնեց։

— Ես ի՞նչ իմանամ, Ռալֆ։ Երևի նրա պատճառով է։

— Ջաքի՞։

— Հա, Ջաքի։— Այդ բառի շուրջը նույնպես տաբու էր առաջանում։

Ռալֆը լուրջ գլխով արեց։

— Երևի հենց էդպես է, որ կա։

Անտառը լցվեց վայրի աղաղակով։ Սպիտակ, կարմիր և կանաչ ներկված հրեշավոր դեմքերով կերպարանքները վայնասունով դուրս պրծան լողափ։ Փոքրիկները ճչալով ցրիվ եկան։ Աչքի տակով Ռալֆը տեսավ փախչող Խոզուկին։ Հարձակվողներից երկուսը նետվեցին խարույկի կողմը, և Ռալֆը պատրաստվեց պաշտպանվել, բայց նրանք կրակից ծխացող ճյուղերր ճանկեցին և լողափով փախան։ Մյուս երեքը կանգնած նայում էին Ռալֆին, և նա տեսավ, որ նրանցից ամենաբարձրը, լրիվ մերկ, չհաշված գոտին և ներկը, Ջաքն էր։

Ռալֆի շունչը տեղն ընկավ, նա ասաց․

— Ու ի՞նչ։

Ջաքը նրան բանի տեղ չդրեց, բարձրացրեց իր նիզակը և սկսեց գոռալ։

— Բոլորդ ինձ լսեք։ Ես ու իմ որսորդները կղզու ծերի քառակուսի ժայռի մոտ ենք ապրում։ Մենք որսի ենք գնում ու քեֆ անում։ Թե կուզեք իմ ցեղին միանալ, համեցեք տեսեք։ Կարող է պատահի, ձեզ ընդունեմ։ Կամ էլ չեմ ընդունի։

Նա կանգ առավ ու նայեց շուրջը։ Դիմակն ազատում էր նրան ամոթից և կաշկանդվածությունից, թույլ տալիս հերթով նայել բոլորի դեմքին։ Ռալֆը, խարույկի մոտ ծնկաչոք, մեկնարկի սպասող վազորդի էր հիշեցնում, մազերը կախված էին մրոտ դեմքին։ Սամներիքը ծիկրակում էին անտառի փեշի արմավների հետևից։ Լողավազանի մոտ զռում էր կաս-կարմիր կտրած մի փոքրիկ, Խոզուկը կանգնած էր հարթակին, կրծքին պինդ սեղմելով խեցին։

— Էս իրիկուն մենք քեֆ ենք անում։ Խոզ ենք սպանել ու լիքր միս ունենք։ Ով ուզի, կարա հետներս ուտի։

Երկնքի խորխորատներում նորից թնդաց ամպրոպը։ Ջաքը և երկու անհայտ վայրենի ցնցվեցին ու վեր նայեցին, բայց և իսկույն ուշքի եկան։ Փոքրիկը շարունակում էր զռալ։ Ջաքն ինչ-որ բանի էր սպասում, նա անհամբեր փսփսաց մյուս երկուսին։

— Ո՞ւմ եք սպասում, դե՛։

Վայրենիներն ինչ-որ բան մրթմրթացին։ Ջաքը նրանց կոպիտ ընդհատեց։

— Դե՛։

Վայրենիներն իրար նայեցին, բարձրացրեցին նիզակները և հայտարարեցին։

— Առաջնորդը վերջացրեց։

Ապա երեքն էլ շուռ եկան և վազելով հեռացան։

Ռալֆը ոտքի կանգնեց և նայեց վայրենիների անհետացած ուղղությամբ։ Սամներիքն եկան, ահաբեկված շշնջալով։

— Քիչ էր մնում կարծեի․․․

— Լեղիս․․․

— ․․․ ճաքել էր։

Խոզուկը, հարթակին կանգնած, շարունակում էր բռնել խեցին։

— Ջաքն էր, մեկ էլ Մորիսն ու Ռոբերտը,— ասաց Ռալֆը։— Իրանց խելքին զվարճանում են։

— Քիչ էր մնում շնչարգելությունս բռներ։

— Մորթեցիր քո շնագելությամբ։

— Հենց Ջաքին տեսա, կարծեցի, որ եկել է փողը վերցնի։ Չիմացա ինչի։

Տղաների խումբն ակնածանքով նայեց սպիտակ խեցուն։ Խոզուկն այն դրեց Ռալֆի ձեռքը, և փոքրիկները, ծանոթ խորհրդանիշը տեսնելով, սկսեցին վերադառնալ։

— Էստեղ չէ։

Ծեսի անհրաժեշտությունը զգալով, նա մագլցեց հարթակը և, խեցին բռնած, գնաց եռանկյունու կողմը։ Նրան հետևեցին ծայր աստիճան մռայլ Խոզուկը, ապա՝ երկվորյակները և, վերջում՝ փոքրիկներն ու մնացածները։

— Բոլորդ նստեք։ Նրանք կրակի համար հարձակվեցին։ Իրանց խելքին քեֆ են անում։ Բայց․․․

Ռալֆը շշմեց, հայտնաբերելով իր մտքում բացուխուփ անող փեղկը։ Քիչ առաջ նա ուզում էր մի բան ասել, և ահա՝ փեղկը հանկարծ փակվեց։

— Բայց․․․

Բոլորը լուրջ նրան էին նայում, դեռևս կասկածի չենթարկելով նրա իրազեկությունը։ Ռալֆն աչքերից քաշեց ախմախ մազերը և նայեց Խոզուկին։

— Հա, խարույկը։ Դե իհարկե խարույկը։

Նա սկսեց ծիծաղել, հետո դադարեց և վարժ շարունակեց։

— Խարույկից կարևոր բան չկա։ Առանց խարույկի մեզ ոչ ոք չի փրկի։ Ես ինքս էլ չէի հրաժարվի երեսս ներկոտել ու վայրենի դառնալ։ Բայց մենք անպայման պիտի կրակը վառ պահենք, քանի որ․․․ Քանի որ․․․

Այս անգամ ընդմիջումը լցվեց տարակուսանքով և կասկածներով։

Խոզուկը հապշտապ շշնջաց։

— Փրկություն։

— Հա, առանց խարույկի մեզ ոչ ոք չի փրկի։ Էնպես որ ոչ մեկս խարույկից հեռու չպիտի գնանք ու պիտի նայենք, որ ծուխ լինի։

Ոչ-ոք որևէ բան չասաց։ Ճիշտ նույն տեղում բազմիցս արտասանված փայլուն ճառերից հետո Ռալֆի ելույթը կաղլիկ թվաց նույնիսկ փոքրիկներին։

Վերջապես Բիլը ձեռքը մեկնեց խեցուն։

— Մենք արդեն չենք կարող խարույկը վերևում վառել, որտև․․․ վերևում վառել չենք կարող։ Համ էլ մենք էդ գործի համար հերիք չենք անում։ Եկեք գնանք դրանց քեֆին ու ասենք, որ էսքանով խարույկից գլուխ չենք հանում։ Ու հետո որս անելն ու էդ մնացածը՝ վայրենի լինելը, պետք է որ ահագին հավես բան լինի։

Խեցին վերցրին Սամներիքը։

— Պետք է որ հավես լինի, ոնց որ Բիլն էր ասում․․․ հետո նա մեզ կանչեց․․․

— ․․․ քեֆի․․․

— ․․․ մսով․․․

— ․․․ խորովա՜ծ․․․

— Ոնց միս կուտեի ․․․

Ռալֆը ձեռքը բարձրացրեց։

— Իսկ ի՞նչ կլինի, որ մենք ինքներս միս ճարենք։

Երկվորյակներն իրար նայեցին։ Բիլը պատասխանեց։

— Մենք էդ անտառը գնացողը չենք։

Ռալֆը ծամածռվեց։

— Բա ինքը․․․ Գիտեք ով, ո՞նց է գնում։

— Ինքը որսորդ է, նրանք բոլորն էլ որսորդ են։ Էդ ուրիշ բան է։

Մի պահ ոչ ոք չէր խոսում, ապա Խոզուկը մրթմրթաց։

— Մի՜ս․․․

Փոքրերը, տրտում նստած, թուք էին կուլ տալիս և միս պատկերացնում։ Երկնքում մի նոր պայթյուն թնդաց, և արմավների կատարները հանկարծակի քամուց խշխշացին։

― Դու փոքրիկ դմբո ես,— ասում էր Ճանճերի Տերը,— փոքրիկ ու անխելք դմբո։

Սայմոնը շարժեց իր թմրած լեզուն, բայց ոչինչ չասաց։

— Կարծում ես սո՞ւտ եմ ասում,— ասաց Ճանճերի Տերը,— դու ընդամենը փոքրիկ մի դմբո ես։

Սայմոնը նրան պատասխանեց նույն համր լեզվով։

— Արի ինձ լսիր,— ասաց ճանճերի տերը,— փախիր գնա, ձերոնց հետ խաղ արա։ Նրանք քեզ գժի տեղ են դնում։ Դու հո չե՞ս ուզում, որ Ռալֆը քեզ գժի տեղ դնի։ Դու Ռալֆին շատ ես հավանում, չէ՞։ Խոզուկին էլ, Ջաքին էլ։

Սայմոնի գլուխը մի փոքր ետ էր ընկել։ Նա չէր կարողանում աչքերը կտրել իր առջևից, որտեղ օդի մեջ կախված էր Ճանճերի Տերը։

— Թե ի՞նչ ես էստեղ մենակ անում, չեմ հասկանում։ Մի՞թե ինձնից չես վախենում։

Սայմոնը ցնցվեց։

— Ոչ ոք չկա, որ քեզ օգնի։ Միայն ես եմ։ Իսկ ես գազանն եմ։

Սայմոնի բերանը դժվարությամբ արտաբերեց հազիվ լսելի խոսքերը։

— Փայտին ցցած խոզի գլուխ։

— Թե չէ դու կարծում էիր, թե Գազանին հնարավոր է բռնել ու սպանել։— Ասաց գլուխը։ Մի քանի վայրկյան անտառը և բոլոր մյուս աղոտ գուշակվող տեղերն արձագանքում էին զավեշտական ծիծաղով։— Բայց դու գիտեիր, չէ՞։ Գիտեիր, որ ես հենց քո մեջ եմ, անբաժան մասդ եմ։ Որ հենց իմ պատճառով ոչինչ չստացվեց։ Որ ամեն ինչ ես փչացրի։

Նորից դղրդաց ծիծաղը։

— Իսկ հիմա,— ասաց Ճանճերի Տերը,— վեր կաց գնա ձերոնց մոտ ու արի ամեն ինչ մոռանանք։

Սայմոնի գլուխը պտտվում էր։ Նրա կոպերը կիսախուփ էին, ասես ծաղրելով փայտին ցցված զազրելի բանը։ Նա զգում էր, որ հերթական ժամը ուր-որ է կհասնի։ Ճանճերի Տերը փուչիկի պես ուռչում էր։

— Ծիծաղս բերում ես։ Ինքդ էլ շատ լավ գիտես, որ ներքևում նորից ինձ ես տեսնելու։ Իզուր մի փորձիր փախչել։

Սայմոնի մարմինը ջղաձգվել էր ու պրկվել։ Ճանճերի Տերը խոսեց դասատուի ձայնով։

— Դու արդեն ամեն ինչի չափն անցնում ես։ Իմ խե՜ղճ, մոլորվա՜ծ մանուկ, մի՞թե կարծում ես, որ ինձանից շատ ես հասկանում։

Ապա, ընդմիջումից հետո․

— Զգուշացնում եմ քեզ դու ինձ խելագարության դուռը կհասցնես։ Չես տեսնո՞ւմ, որ դու ոչ ոքի պետք չես։ Մենք այս կղզում քեֆ ենք անելու։ Հասկացա՞ր։ Ուտենք, խմենք, ուրախանանք։ Հասկացա՞ր։ Այնպես որ կամակորություն մի արա, խե՜ղճ իմ մոլորված մանուկ, թե չէ․․․

Սայմոնն արդեն միայն լայն բացված երախ էր տեսնում։ Ներսում ընդլայնվող խավարն էր։

— Թե չէ,— ասաց Ճանճերի Տերը,— մենք քո վերջը կտանք։ Հասկացա՞ր։ Ջաքը, ու Ռոջըրը, ու Մորիսը, ու Բիլը, ու Խոզուկը, ու Ռալֆը։ Պա՞րզ է։

Սայմոնը երախի ներսում էր։ Նա վայր ընկավ և ուշաթափվեց։

Իններորդ գլուխ։ Մահվան պատկերը

Կղզու վրա շարունակում էին դիզվել ամպերը։ Շիկացած օդի կայուն հոսանքն ամբողջ օրը սարից բարձրանամ էր վեր, երեք հազար մետրի հասնելով։ Գազերի հորձապտույտից օդը լիցքավորվել և պայթուցիկ էր դարձել։ Իրիկնադեմին արևն արդեն չկար, ցերեկային լույսի տեղը պղնձագույն մի փայլ էր գրավել։ Անգամ ծովից փչող զեփյուռը թարմություն չէր բերում։ Ջրից, ծառերից, ժայռերից քամվել էին բոլոր գույները։ Սևուսպիտակ ամպերը թուխս էին նստել։

Բարգավաճում էին միայն ճանճերը։ Նրանք սևացրել էին իրենց տիրոջը, թափված փորոտիքը շողշողուն ածխակույտի էին նմանեցրել։ Նրանց նույնիսկ չգայթակղեց Սայմոնի քթում պայթած մազանոթը։ Թափվող արյանը նրանք նախընտրեցին խոզի գարշահոտությունը։

Արյան կորստից Սայմոնի նոպան սահուն վերափոխվեց ուժասպառ քնի։ Նա փռված էր լիանաների տակ, մինչ ցերեկը զիջում էր իր դիրքերը, և վերևում թնդում էր հրանոթը։ Ի վերջո նա արթնացավ և այտի տակ աղոտ նշմարեց մթնագույն հողը։ Նա չշարժվեց և որոշ ժամանակ մնաց երեսնիվայր պառկած, աչքերը շշմած հառելով իր առջև։ Հետո շուռ եկավ, ծնկները մոտ քաշեց և, լիանաներից բռնվելով, իրեն վեր ձգեց։ Վարագույրի ցնցումից ճանճերը հոռի տզզոցով վեր թռան, բայց քիչ անց կրկին պաշարեցին լեշը։ Սայմոնը ոտքի կանգնեց։ Բացատի լույսն անդրերկրային էր։ Ճանճերի Տերը գնդակի պես ցցված էր փայտին։

Սայմոնը բարձրաձայն դիմեց բացատին։

— Էլ ի՞նչ մնաց անել։

Պատասխան չկար։ Սայմոնը բացատից երեսը դարձրեց և լիանաների միջով խցկվեց առաջ, մինչև որ հայտնվեց անտառի թավուտում։ Նա տրտում քայլում էր բների միջև, որևէ արտահայտությունից զուրկ դեմքով, բերանի ու կզակի շուրջը չորացած արյամբ։ Երբեմն, լիանաները մի կողմ հրելիս, կամ ճանապարհ ընտրելու պահերին, նրա շուրթերն ինչ-որ խոսքեր էին կազմում, առանց դրանք արձակելու։

Շուտով լիանաները նոսրացան և ծառերի կատարներից ծորաց մարգարտավուն լույսը։ Այստեղ կղզու հենքն էր, և սարի մատույցներում թեթևակի բարձրացող հողը ծածկված էր պակաս խիտ անտառով։ Փոքրիկ թավուտներն ընդմիջվում էին բազմաթիվ բացատներով, վեր բարձրանալով, անտառն ընդհանրապես վերջացավ։ Նա առաջ էր գնում, տեղ-տեղ հոգնությունից սայթաքելով, բայց ոչ մի անգամ կանգ չառավ։ Աչքերի սովորական փայլն անհետացել էր, նա մռայլ վճռականությամբ էր քայլում՝ ծերունու պես։

Քամու պոռթկումից նա երերաց և տեսավ, որ պղնձաթույր լույսի ներքո դուրս է եկել բաց ժայռահարթակը։ Նրա ոտքերը թմրել էին, լեզուն վաղուց արդեն ցավում էր։ Սարի գագաթին քսվելով, քամին դարչնագույն ամպերի ֆոնին ինչ-որ կապույտ բան էր ծածանում։ Նա իրեն ստիպեց առաջ գնալ, քամին սաստկացավ, քրքրելով ծառերի սաղարթները, մինչև որ ամբողջ անտառը սկսեց ճոճվել ու հռնդալ։ Սայմոնը տեսավ, թե ինչպես սարի գագաթին կքված մեկը հանկարծ նստեց և ցած նայեց իր կողմը։ Դեմքը թաքցնելով, Սայմոնը տքնեց առաջ։

Ճանճերը նույնպես հայտնաբերել էին սարին նստածին։ Կյանքի պատրանքից մի պահ խրտնելով, նրանք ամեն անգամ սև ամպով ցրվում էին գլխի շուրջը։ Անկարգելի պաստառը սմքելուն պես, նստած ծանր խոնարհվում էր, հոգոց հանելով, և ճանճերը կրկին հավաքվում էին նրա վրա։

Սայմոնը ծնկներով խփվեց քարին։ Նա սողաց առաջ և ի վերջո ամեն ինչ հասկացավ։ Խճճված ճոպանները բացահայտում էին չարագուշակ պատրանքի աստառը։ Նա տեսավ սպիտակ քթոսկրը, նեխող ատամները։ Տեսավ մարմինն անգթորեն կաղապարած փոկերն ու բրեզենտը, առանց որոնց այն վաղուց կազմալուծված պիտի լիներ։ Քամին նորից աշխուժացավ, մարմինը շտկվեց և խոնարհվեց, ժանտահոտ շունչը փչելով Սայմոնի դեմքին։ Նա ցած նետվեց և, չորեքթաթ, փսխեց, մինչև որ ամբողջ ստամոքսը դատարկվի։ Հետո քարերի տակից արձակեց ճոպանները, ազատելով մարմինը քամու անարգանքից։

Ի վերջո նա շուռ եկավ և նայեց ծովափին։ Հարթակի կողքի խարույկը հանգել էր, համենայն դեպս ծուխ չէր երևում։ Ավելի հեռվում, գետակից այն կողմ, ահռելի քառակուսի ժայռի մոտ երկինքը ծխի բարալիկ շիթ էր բարձրանում։ Ճանճերին մոռանալով, Սայմոնը երկու ձեռքի տակից անթարթ նայում էր ծխի կողմը։ Նույնիսկ այդ հեռավորությունից երևում էր, որ տղաների մեծ մասը, գուցե նաև բոլորը, այնտեղ էին։ Ասել կուզի տեղահան էին եղել գազանից հեռու։ Այդ մտածելով, Սայմոնը շուռ եկավ և նայեց քարերի արանքում նեխող թշվառին։ Գազանն անվտանգ էր և ահարկու, պետք էր ինչքան կարելի է շուտ բոլորին հասցնել այդ լուրը։ Սայմոնը սկսեց սարից իջնել, ծնկները թուլանալով։ Կամքի գերագույն լարումով նա, հազիվհազ, երերալով, առաջ էր գնում։

— Մտնենք լող տանք,— ասաց Ռալֆը,— ուրիշ ճար չմնաց։

Խոզուկն ակնոցի միջից զննում էր խոժոռ երկինքը։

— Էս ամպերը դուրըս չեն գալի։ Հիշո՞ւմ ես մեր գալու օրն ինչ փոթորիկ էր։

— Կատաղած անձրև կլինի։

Ռալֆը ցատկեց ջուրն ու սուզվեց։ Ափի եզրին երկու փոքրիկ էին խաղում, փորձելով թարմանալ տաք ջրով։ Խոզուկն ակնոցը հանեց, ծանրաբարո մտավ ջուրը և ակնոցը նորից դրեց քթին։ Ռալֆը երես դուրս եկավ և բերանի ջուրը փչեց Խոզուկի վրա։

— Հանկարծ ակնոցիս ջուր չընկնի,— ասաց Խոզուկը,— որ թրջվեց, ստիպված պիտի դուրս գամ մաքրեմ։

Ռալֆը բերանով ջրի մի նոր շիթ արձակեց, այս անգամ վրիպելով։ Նա ծիծաղեց, ակնկալելով, որ Խոզուկն ինչպես միշտ սուսուփուս վիրավորված կնահանջի։ Փոխարենը Խոզուկը ձեռքը խփեց ջրին։

— Վե՛րջ տուր, ասեցի ես,— գոռաց նա,— չլսեցի՞ր։

Նա բորբոքված ջուր ցայտեց Ռալֆի դեմքին։

— Լավ, լավ,— ասաց Ռալֆը,— պոզերդ մի տնկի։

Խոզուկը դադարեց ջուրը ծեծել։

— Գլուխս ցավում է։ Երնեկ հովանար։

— Հետն էլ անձրև գար։

— Երնեկ տուն գնայինք։

Խոզուկը պառկեց լողավազանի թեք ափին։ Ջուրը սկսեց չորանալ նրա ցցված փորի վրա։ Ռալֆը բերանով փոքրիկ շատրվան փչեց երկինք։ Արևի շարժումը կռահվում էր ամպերի կուտակումներով սահող լուսավոր աղոտ բծից։ Նա ջրի մեջ ծունկի իջավ և նայեց շուրջը։

— Բոլորն ո՞ւր են։

Խոզուկը նստեց։

— Երևի քոլիկներում վեր են ընկել։

— Սամերի՞քն ինչ եղան։

— Բա Բիլը՞։

Խոզուկը մատնացույց արեց հարթակի ուղղությամբ։

— Էնտեղ են գնացել։ Ջաքի քեֆին։

— Թող գնան,— սրտնեղած ասաց Ռալֆը,— իմ վեջը չի։

— Մի կտոր մսի համար․․․

— Որս անելու համար էլ։— Իմաստուն տեսքով ավելացրեց Ռալֆը։— Որ ձև անեն, թե վայրենիների ցեղ են ու երեսները ներկեն։

Խոզուկը ջրի տակ ավազը խառնեց, առանց Ռալֆին նայելու։

— Գուցե մենք է՞լ գնայինք։

Ռալֆը կտրուկ նրան նայեց։ Խոզուկը շիկնեց։

— Ուզում ես ասել, որ հանկարծ բան-ման չպատահի։

Ռալֆը նորից բերանով ջուր փչեց։

Դեռ հեռվից, Ջաքի ճամբարին չհասած, Ռալֆն ու Խոզուկը լսեցին քեֆի ձայները։ Անտառի և լողափի միջև արմավների տակ խոտով ծածկված լայն շերտ էր մնում։ Նրա եզրին ընդհուպ մոտենում էր տեղատվության բերած մանր, չոր և տաք ավազը։ Դրանից հետո ձգվում էր դեպի ծովախորշն իջնող քարքարոտ տարածքը և, արդեն ջրի մոտ, ավազի երիզը։ Քարքարոտ մասում խարույկի վրա խորովվում էր խոզի միսը, աներևույթ բոցերի մեջ յուղ կաթկթալով։ Կղզու բոլոր տղաները, չհաշված Խոզուկին, Ռալֆին, Սայմոնին և խորոված անող մյուս երկուսին, խմբվել էին խոտի վրա։ Պառկած, կանգնած կամ պպզած, նրանք ծիծաղում էին և երգում, ձեռքներին բռնած մսի պատառները։ Ճարպոտած դեմքերից դատելով, ուտելու գործն ավարտին էր մոտենում, ոմանք արդեն կոկոսի կեղևներից ջուր էին խմում։ Քեֆից առաջ մի մեծ գերան էին քարշ տվել մարգագետնի կենտրոնը և այժմ, ներկված ու զարդարված, նրա վրա կուռքի պես նստած էր Ջաքը։ Նրա կողքին տերևներին դրած խորովածի կույտեր էին, մրգեր և բերնեբերան կոկոսի կեղևներ։

Երբ Ռալֆն ու Խոզուկը մոտեցան մարգագետնին, նրանց նկատող տղաները մեկ առ մեկ լռեցին, մինչև որ խոսում էր միայն Ջաքի կողքին կանգնած տղան։ Ապա լռություն տիրեց նաև այնտեղ, և Ջաքը նստած տեղը շուռ եկավ։ Մի պահ լսվող ձայներից ամենաբարձրը խարույկի ճարճատյունն էր։ Ռալֆը հայացքը թեքեց, և Սամը, կարծելով թե նա իրեն կշտամբանքով է նայում, կաշկանդված քրքիջով ցած դրեց իր կրծած ոսկորը։ Ռալֆն անվստահ քայլ գցեց, մատնացույց արեց մի արմավենու և Խոզուկի ականջին կամացուկ ինչ-որ բան փսփսաց, որից երկուսն էլ քրքջացին ճիշտ Սամի նման։ Ոտքերն ավազից բարձր հանելով, նա քայլեց մարգագետնի կողքով։ Խոզուկը փորձում էր շվշվացնել։

Նույն այդ պահին խորոված անող տղաները, երկուսով պատրաստ մսի մի մեծ կտոր բռնած, վազեցին խոտի կողմը։ Նրանք խփեցին և այրեցին Խոզուկին, որը սկսեց ոռնալ ու պար գալ։ Ռալֆը և մնացած տղաներն անմիջապես միացան և պարպվեցին ծիծաղի համընդհանուր պոոթկման մեջ։ Խոզուկը կրկին դարձավ բոլորի ծաղրի առարկան, և տղաները նորից իրենց նորմալ և զվարթ զգացին։

Ջաքը ոտքի կանգնեց և թափահարեց իր նիզակը։

― Միս տվեք դրանց։

Միսը բերած տղաները նրանց մի-մի հյութալի պատառ տվեցին։ Բերանները ջրած, նրանք ընդունեցին ընծան և սկսեցին ուտել, պղնձյա փոթորկաբեր երկնքի տակ կանգնած։

Ջաքը նորից նիզակը թափահարեց։

— Բոլո՞րը կուշտ են։

Նրա ձայնում զգուշացում էր հնչում, սեփականատիրոջ գոռոզություն, և տղաները սկսեցին ավելի արագ ուտել, քանի դեռ հնարավորություն կար։ Տեսնելով, որ դրա վերջը չի երևում, Ջաքը վեր կացավ գահ ծառայող գերանից և ճեմեց դեպի խոտի եզրը։ Դիմաներկի տակից նա ներքև նայեց Ռալֆին և Խոզուկին։ Նրանք փոքր-ինչ հեռացել և նստած էին ավազի վրա։ Ռալֆը ուտում և խարույկին էր նայում։ Ենթագիտակցաբար նա նկատեց, որ խունացած լույսի տակ բոցն արդեն պարզ երևում էր։ Գեղեցիկ անդորրի փոխարեն երեկոն իր հետ բռնության խոստում էր բերում։

Ջաքը խոսեց։

— Ջուր բերեք խմեմ։

Հենրին կոկոսի մի կեղև մատուցեց, և նա սկսեց խմել, խորդուբորդ պռունկի վրայով հետևելով Ռալֆին ու Խոզուկին։ Նրա ուռուցիկ դարչնագույն բազուկներին հանգրվանել էր ուժը, իշխանությունը բազմել էր ուսին, և, կապիկի պես, բարբաջում էր ականջի մեջ։

— Բոլորդ նստեք։

Տղաները նրա առջև շարքերով նստեցին խոտին։ Ռալֆն ու Խոզուկը, քիչ ցածր, մնացին ավազի վրա կանգնած։ Ջաքը նրանց ուշադրություն չդարձրեց և, դիմակը թեքելով խոտին նստածների կողմը, նիզակը տնկեց նրանց վրա։

— Ո՞վ է ուզում մտնել իմ ցեղը։

Ռալֆը հանկարծակի մղումից սայթաքեց։ Տղաներից ոմանք դարձան նրա կողմը։

— Ես ձեզ կերակրեցի,— ասաց Ջաքը,— իսկ իմ որսորդները կպաշտպանեն ձեզ գազանից։ Ո՞վ է մտնում իմ ցեղը։

— Առաջնորդը ես եմ,— ասաց Ռալֆը,— դուք ինքներդ եք ինձ ընտրել։ Մենք պիտի խարույկին հետևենք։ Իսկ դուք ընկել եք լափի հետևից։

— Թե չէ դու չես ընկել։— Բացականչեց Ջաքը։— Ձեռքիդ ոսկորին նայի։

Ռալֆը շառագունեց։

— Ես ինքս եմ ձեզ որսորդ նշանակել։ Ձեր գործն էլ էդ է։

Ջաքը նրան բանի տեղ չդրեց։

— Ո՞վ է մտնում իմ ցեղն ու գիշեր-ցերեկ քեֆ տնում։

— Առաջնորդը ես եմ։— Դողդոջուն ձայնով ասաց Ռալֆը։— Մենք պետք է խարույկին հետևենք։ Ու հետո, փողը ինձ մոտ է․․․

— Դե ցույց տուր,— ասաց Ջաքը,— էդ ո՞նց թողեցիր եկար։ Խելքդ սիրեմ։ Կղզու էս կեսում փողը հաշիվ չի․․․

Խուլ թնդոցի փոխարեն ամպրոպն այս անգամ պայթեց սարսռազդու ճարճատյունով։

— Փողը էստեղ էլ է հաշիվ,— ասաց Ռալֆը,— փողն ամբողջ կղզում հաշիվ է։

— Իբր թե որ հաշիվ լիներ, արածդ ի՞նչ էր լինելու։

Ռալֆը հայացքով տնտղեց տղաների շարքերը։ Նրանցից օգնություն չկար, և Ռալֆը շփոթված աչքերը թեքեց, քրտինքը խփեց նրա դեմքին։ Խոզուկը շշնջաց։

— Փրկություն։ Խարույկ։

— Ո՞վ կմտնի իմ ցեղը։

— Ես։

— Ես կմտնեմ։

— Ես էլ։

— Ես փողը կփչեմ,— խեղդված ասաց Ռալֆը,— ու ժողով կկանչեմ։

— Մենք էլ չենք լսի։

Խոզուկը դիպավ Ռալֆի դաստակին։

— Արի գնանք։ Համը դուրս է գալու։ Մենք մեր բաժինը կերանք պրծանք։

Անտառի վրա կայծակ փայլատակեց, և ամպրոպն այնպես դղրդաց, որ փոքրիկներից մեկը լաց եղավ։ Սկսեցին անձրևի խոշոր կաթիլներ տեղալ, ամեն մեկն ընկնելիս առանձին ձայն հանելով։

— Փոթորիկ կլինի,— ասաց Ռալֆը,— ոնց որ էն առաջին օրը։ Հիմա ո՞վ ում խելքը սիրի։ Ո՞ւր է ձեր մնալու տեղը, ինչի՞ տակ եք մտնելու, հը՞։

Որսորդներն անհանգստացած նայում էին երկնքին, կաթիլներից դեմքերը կնճռոտելով։ Բոլորն իրար անցան, անմիտ դես ու դեն անելով։ Կայծակի փայլատակումները հաճախացան, ամպրոպի գոռոցն անտանելի դարձավ։ Փոքրերը, բարձր ճիչերով, խուճապի մատնվեցին։

Ջաքը ցատկեց ավազի վրա։

― Մեր պարը պարենք, եկեք, դե շո՛ւտ։

Ավազի վրա սայթաքելով, նա վազեց խարույկի կողքի բաց տափարակը։ Կայծակի ընդմիջումներով շուրջբոլորը մութ էր ու սարսափելի, և տղաները գոռումգոչյունով հետևեցին նրան։ Ռոջըրը սկսեց խոզի ձևերն անել, խռխռացնելով և հարձակվելով խույս տվող Ջաքի վրա։ Որսորդները վերցրին իրենց նիզակները, խորոված անողները՝ շամփուրները, իսկ մյուսները՝ խարույկից մնացած փայտերը։ Սկսվեց երգն ու շրջանաձև շարժումը։ Ռոջըրն ընդօրինակում էր խոզի սարսափը, փոքրիկները վազվզում ու ցատկոտում էին օղակի ներսում։ Երկինքն այն աստիճան սարսռազդու էր, որ Ռալֆն ու Խոզուկը ցանկություն ունեցան միանալ թեկուզ վայրագ, բայց համեմատաբար ապահով այդ շրջանին։ Նրանք ուրախ էին հպվել թռվռացող դարչնագույն մեջքերի ցանկապատին, որը շրջափակել և տանելի էր դարձնում սարսափը։

— Գազանին մորթենք։ Կոկորդը ճղենք։ Թափենք արյունը։

Պտույտները կանոնավորվեցին, երգը, կորցնելով առաջին պահերի մակերեսային գրգիռը, հաստատուն կշռույթ ձեռք բերեց։ Ռոջըրը դադարեց խոզը լինել ու որսորդ դարձավ, և շրջանի կենտրոնը մնաց դատարկ։ Փոքրերից ոմանք սեփական շուրջպարը բռնեցին, և ամեն կողմից նորանոր օղակներ գոյացան, կարծես կրկնությունն ինքնին ապահովության գրավական լիներ։ Բոլորը բաբախում և դոփում էին միասնական մարմնի պես։

Խավար երկինքը պատռվեց կապտասպիտակ սպիով։ Հաջորդ ակնթարթին վիթխարի մտրակի պես նրանց խարանեց դղրդյունը։ Երգը օրհասական սրություն ստացավ։

― Գազանին մորթենք։ Կոկորդը ճղենք։ Թափենք արյունը ։

Սարսափը ծնեց մի նոր բաղձանք՝ մածուցիկ, անհետաձգելի, կույր։

— Գազանին մորթենք։ Կոկորդը ճղենք։ Թափենք արյունը։

Կապտասպիտակ սպին նորից ճեղքեց երկինքը, և լսվեց ծծմբագույն պայթյունի որոտը։ Փոքրիկները, սարսափահար ճչալով, ցաքուցրիվ եղան անտառի փեշից, լեղապատառ մի մանուկ պատռեց մեծերի օղակը։

— Եկա՜վ, ինքը եկա՜վ։

Օղակը պայտի վերածվեց։ Անտառից դուրս էր սողում մի բան՝ մութ ու անորոշ։ Նրան ուղեկցող անասելի զիլ ճիչերն ականջ էին ծակում։ Գազանը պայտի բերանից ներս ընկավ։

— Գազանին մորթենք, կոկորդը ճղենք, թափե՛նք արյունը։

Փայտերը ցած իջան, փայտը շրխկոցով փակվեց, վայրագ ճիչեր արձակելով։ Կենտրոնում գազանը, ծնկաչոք ընկած, թևերով պատսպարել էր գլուխը։ Ջանալով խլացնել սահմռկեցուցիչ աղմուկը, նա ինչ-որ բան էր գոռում սարի վրայի մեռելի մասին։ Ապա գազանն առաջ նետվեց, պատռեց օղակը և, քարափի սուր եզրի վրայով գլորվելով, ընկավ ափամերձ ավազի վրա։ Ամբոխը հորդեց հետևից, քարափից ցած լցվեց և հարձակվեց գազանի վրա՝ ոռնալով, խփելով, կծելով ու բզկտելով։ Խոսքեր չկային, և չկար ուրիշ շարժում, բացի գզգզող ատամներից ու ճանկերից։

Ամպերը պատռվեցին, անձրևը ջրվեժի նման պարպելով։ Ջուրը հորդում էր սարի կատարից, պոկում էր ծառերի տերևներն ու ճյուղերը, սառը հեղեղով վիժում էր ավազի վրա գալարվող կույտին։ Ի վերջո կույտը քանդվեց, և երերուն ստվերները ցրվեցին տարբեր կողմեր։ Միայն գազանը մնաց փռված, ծովից մի քանի մետր այն կողմ։ Նույնիսկ անթափանց անձրևի միջով նրանք տեսնում էին, թե որքան փոքր էր գազանը, ավազն արդեն սկսել էր նրա արյունից ներկվել։

Քամու սաստիկ պոռթկումը կողքի բեկեց անձրևը, թափ տալով անտառի սաղարթում կուտակված ջուրը։ Սարի գագաթին անկարգելը փքվեց և շարժվեց, մարմինը սահեց, ոտքի ելավ, ճոճվեց, և, թաց օդի ստվար տարածքով ցած սուրալով, անվարժ քայլեց անտառի բարձր կատարների վրայով։ Անընդհատ ցած իջնելով, այն գահավիժեց ծովափի վրա, և տղաներն ահա բեկված ճիչերով ցիրուցան եղան խավարի մեջ։ Անկարգելը մարմինն առաջ քաշեց, ծովախորշի ջուրը հերկելով, այն խփեց խութերին և գցեց արձակ ծովը։

Կեսգիշերին մոտ անձրևը դադարեց, և ամպերը ցրվեցին՝ երկնքում շաղ տալով աստղերի զարմանահրաշ լապտերիկները։ Հետո մարեց քամին, և անդորրը սկսեց խռովել միայն տերևից-տերև և, ապա, գետնին թափվող ջրի կաթկթոցը։ Օդը զով էր, խոնավ ու ջինջ, շուտով դադարեց նաև կաթկթոցը։ Գազանը կքված ընկած էր գունատ լողափին, բծերը գնալով տարածվում էին։

Ծովախորշի եզրը վերածվել էր լուսաթաթախ մի շերտի, որն աստիճանաբար գրոհում էր ափը մակընթացության հետ միասին։ Ջինջ ջրում արտացոլվում էին ջինջ երկինքը և բազմանկյուն պայծառ աստղաբույլերը։ Լուսավոր երիզը ուռչում էր խճաքարերի և ավազահատիկների գլխին, մի պահ յուրաքանչյուրին գրկում-թրթռում լարման մեջ, ապա անձայն կուլ տալիս և շարժվում առաջ։

Գոյացած ծանծաղուտի երկայնքով պայծառ երիզը լի էր կայծկլտուն աչքերով տարօրինակ լուսաթաղանթ արարածներով։ Քիչ թե շատ մեծ խճաքարերը տեղ-տեղ պահպանել էին օդի սեփական պաշարը, մարգարտահատիկների խավով ծածկվելով։ Մակընթացությունը հարթում էր անձրևի ծակծկված ավազը, ամեն ինչ մեղմելով արծաթյա շղարշով։ Ահա ջուրը հասավ ջախջախված մարմնից ծորացող առաջին բծին, և արարածները խմբվեցին նրա վրա լուսափայլ երերուն կարկատանով։ Ջուրը շարունակեց բարձրանալ, լույսով զգեստավորելով Սայմոնի կոշտ մազերը։ Կզակի գիծն արծաթազօծվեց, ուսը մարմարյա ողորկություն ստացավ։ Կայծկլտուն աչքերով, միգախառն հետք թողնող արտասովոր հոգաբարձուներն այժմ զբաղված էին նրա գլխի շուրջ։ Մարմինն ավազից մի փոքր պոկվեց, բերանից դուրս պրծավ օդի պղպջակը և խոնավ բլթոցով պայթեց։ Մարմինը մեղմ ճոճվեց ջրի վրա։

Աշխարհի մութ եզրից անդին, ինչ-որ տեղ մրցում էին արևի և լուսնի ձգողությունները։ Երկրագունդը ծածկող շոգը մի կողմից թեթևակի ուռչում էր, մինչ ցամաքը պտտվում էր տիեզերքի մեջ։ Մակընթացության վիթխարի ալիքը շարունակում էր ծառանալ կղզու շուրջը։ Պրպտուն, պայծառ էակներով երիզված, արծաթափայլ մի ուրվագիծ հարակայուն աստղաբույլերի ներքո, Սայմոնի անկենդան մարմինը լողաց դեպի արձակ ծովը։

Տասներորդ գլուխ։ Խեցին և ակնոցը

Խոզուկն ուշադիր զննում էր մոտեցողին։ Վերջերս նրան հաճախ թվում էր, որ ակնոցի ապակին մյուս աչքին շրջելով, ինքն ավելի լավ կտեսնի։ Սակայն Խոզուկն առանց դրա էլ, այն ամենից հետո, ինչ տեղի էր ունեցել, Ռալֆին ուրիշ ոչ մեկի հետ չէր խառնի։ Նա կաղալով գալիս էր կոկոսի ծառերի կողմից, դեղին մազերի մեջ չորացած տերևներ էին խճճված։ Դեմքի մի կողմն այտուցվել էր, աչքը ճեղքի նմանեցնելով, աջ ծնկին երկար թաց սպի կար։ Սա մի պահ կանգնեց, հայացքը հառած հարթակի վրա կանգնածին։

— Խոզո՞ւկ։ Մենակ դո՞ւ ես մնացել։

— Ճստոներից մի քանի հոգի կան։

— Էդ հեչ։ Մեծերից ո՞վ կա։

— Հա, Սամներիքը, ցախ են հավաքում։

— Ուրիշ ոչ ո՞ք։

— Ես որ չգիտեմ։

Ռալֆը զգուշորեն մագլցեց հարթակի վրա։ Կոշտ խոտը դեռևս տրորված էր նախկին ժողովատեղում, փխրուն, սպիտակ խեցին առաջվա պես շողշողում էր ողորկ գերանի վրա։ Ռալֆը նստեց խոտին, դեմքով դեպի խեցին և առաջնորդի տեղը։ Խոզուկը նրա աջ կողմում ծունկի իջավ, և մի ամբողջ երկար րոպե նրանք լուռ էին։

Վերջապես Ռալֆը կոկորդը մաքրեց և ինչ-որ բան շշնջաց։

— Ինչ ես ասո՞ւմ։

Ռալֆը ձայնը բարձրացրեց։

— Սայմոնը։

Խոզուկը ոչինչ չասաց և մռայլ գլխով արեց։ Երկուսն էլ մնացին նստած, թերի տեսողությամբ նայելով առաջնորդի նիստին և շողշողուն ծովախորշին։ Նրանց կեղտոտ մարմիններին խաղում էին փայլուն շողերն ու կանաչ լույսը։

Վերջապես Ռալֆը ոտքի կանգնեց և մոտեցավ խեցուն։ Նա երկու ձեռքով գուրգուրանքով այն վերցրեց և ծունկի իջավ, հենվելով գերանին։

— Խոզուկ։

— Հը՞։

— Ի՞նչ ենք անելու։

Խոզուկը գլխով ցույց տվեց խեցին։

— Դու կարող ես․․․

— Ժողով կանչե՞լ։

Ռալֆն այդ խոսքի վրա մաղձոտ ծիծաղեց, Խոզուկը հոնքերը կիտեց։

— Դու դեռ առաջնորդ ես։

Ռալֆը նորից ծիծաղեց։

— Էսքանիս վրա։

— Դու մի խոսի, փողն ինձ մոտ է։

— Ռալֆ, ձեռ մի առ, պետք չի էդպես ծիծաղել։ Ուրիշներն ի՞նչ կմտածեն։

Վերջապես Ռալֆը ծիծաղը կտրեց։ Նա սրթսրթում էր։

— Խոզուկ։

— Հը՞։

— Էդ Սայմոնն էր։

— Արդեն ասեցիր։

— Խոզուկ։

— Հը՞։

— Էդ սպանություն էր։

— Վերջ տուր,— զիլ բացականչեց Խոզուկը,— էդպես խոսելուց ի՞նչ օգուտ։

Նա ոտքի ցատկեց և կանգնեց Ռալֆի գլխին։

— Մութ էր, ու մեկ էլ էդ, դե էդ անտեր պարը։ Կայծակ էր խփում, դղրդում էր, անձրև էր գալի։ Լեղիներս ճաքել էր։

— Իմը չէր տրաքվել,— դանդաղ ասաց Ռալֆը,— ես․․․ չգիտեմ ինչ էի եղել։

— Լեղիներս ճաքել էր,— բորրոքված շարունակեց Խոզուկը,— ինչ ասես կարող էր լինել։ Բայց էդ․․․ քո ասածը չէր։

Նա շարժում էր ձեռքերը, ձևակերպում փնտրելով։

— Է՜, Խոզուկ։

Ռալֆի կոտրված և թույլ ձայնը Խոզուկին ստիպեց կանգ առնել։ Նա թեքվեց Ռալֆի կողմը, որը, խեցին գրկած, հետ ու առաջ էր ճոճվում։

— Ո՞նց չես հասկանում, Խոզուկ, որ մեր արածը․․․

— Կարող է նա դեռ․․․

— Չէ։

— Կարող է ձև էր թափում․․․

Ռալֆի արտահայտությունից Խոզուկի ձայնը կտրվեց։

— Դու դրսում էիր, էդ շրջանի մեջը չէիր։ Իսկի չմտար էլ։— Չտեսար, թե մենք․․․ իրանք ինչ էին անում։

Նրա ձայնը սահմռկում էր, բայց միաժամանակ նաև տենդագին թրթռում։

— Դու տեսար չէ՞, Խոզուկ։

— Շատ լավ չտեսա։ Ես հիմա միաչքանի եմ։ Պետք է, որ արդեն իմանայիր, Ռալֆ։

Ռալֆը շարունակում էր հետ ու առաջ ճոճվել։

— Էդ պատահար էր,— հանկարծ ասաց Խոզուկը,— այ թե ինչ։ Դժբախտ պատահար։— Նրա ձայնը նորից սրվեց։— Մթան միջից, անտառից էնպես դուս եկավ․․․ Ո՞վ էր իրան ասում մթան միջից էդպես դուս գար։ Խփնված էր, էլի։ Տենց էլ պտի լիներ։— Նա նորից ձեռքերը թափահարում էր։

— Դժբախտ պատահար էր։

— Դու չտեսար նրանք ինչ էին անում․․․

— Լսի, Ռալֆ, մենք էդ պետք է մոռանանք։ Դրա մասին մտածելով ոչ մի բանի չենք հասնի, հասկացա՞ր։

— Ես սկսել եմ վախենալ։ Հենց մեզանից։ Տուն եմ ուզում։ Տեր Աստված, ո՜նց եմ ուզում տուն գնալ։

— Դժբախտ պատահար էր,— համառորեն պնդում էր Խոզուկը,— էդքան բան։

Նա դիպավ Ռալֆի մերկ ուսին, մարդկային հպումից Ռալֆը ցնցվեց։

— Հետո տես, Ռալֆ,— Խոզուկը ծածուկ շուրջը նայեց և թեքվեց Ռալֆի վրա,— հանկարծ չվառես, որ մենք էլ էինք էդ շուրջպարի մեջ։ Սամներիքին մի ասա։

— Բայց եղել ենք, չէ՞, բոլորս էլ եղել ենք։

Խոզուկը գլուխը թափ տվեց։

— Մենք մինչև վերջ չենք մնացել։ Մենք իսկի մեջն էլ չենք մտել։ Դո՞ւ չասիր, որ ես դուրսն էի մնացել․․․

— Ես էլ,— մրթմրթաց Ռալֆը,— ես էլ էի դրսում։

Խոզուկը թեթևացած գլխով արեց։

― Ճիշտ է։ Երկուսս էլ դրսում էինք։ Մենք ոչ մի բան չենք արել ու ոչ մի բան չենք տեսել։

Խոզուկը սպասեց, ապա շարունակեց։

— Մենք մեզ համար չորսով յոլա կգնանք։

— Չորսով։ Էդքանով խարույկ չես պահի։

― Մի բան կանենք։ Նայի, ես արդեն վառել եմ։

Սամներիքն անտառից դուրս եկան, մի մեծ գերան քարշ տալով։ Նրանք գերանը գցեցին կրակի վրա և դիմեցին դեպի լողավազանը։ Ռալֆը ոտքի ցատկեց։

— Լսեք, ձեզ եմ ասում։

Երկվորյակները մի պահ ընկրկեցին, բայց շարունակեցին առաջ գնալ։

— Թող գնան լողանան, Ռալֆ։

— Լավ է միանգամից դրանից պրծնենք։

Երկվորյակները շատ զարմացան, Ռալֆին իրենց առջև տեսնելով։ Նրանք շիկնեցին և ցրված հայացքով նայեցին նրա վրայով։

— Ողջույն, Ռալֆ, ո՞նց ես։

— Նոր անտառում էինք․․․

— ․․․որ խարույկի համար փայտ բերենք․․․

— ․․․ անցած գիշեր մոլորվել էինք։

Ռալֆն իր ոտքի մատներն էր ուսումնասիրում։

— Էն․․․ բանից հետո՞։

Խոզուկն ակնոցի ապակին էր մաքրում։

— Քեֆից հետո,— խեղդված ձայնով ասաց Սամը։ Էրիքը գլխով արեց։— Հա, քեֆից հետո էր արդեն։

— Մենք շուտ գնացինք,— արագ ասաց Խոզուկը,— որտև հոգնել էինք։

— Մենք էլ․․․

— ․․․ շատ շուտ գնացինք․․․

— ․․․ շատ էինք հոգնել։

Սամը դիպավ իր ճակատի քերծվածքին և ձեռքը հապճեպ իջեցրեց։ Էրիքը շոշափեց իր ճեղքված շուրթը։

— Հա։ Հալից ընկել էինք,— շարունակեց Սամը,— էնպես որ շուտ թողինք-գնացինք։ Ո՞նց էր էդ․․․

Օդը ծանրացել էր չարտաբերված իմացությունից։ Սամը ծամածռվեց, պիղծ բառը դուրս հրելով։

— ․․․ շուրջպարը։

Հիշելով շուրջպարը, որին նրանցից ոչ մեկը չէր մասնակցել, բոլոր չորսը ջղաձգվեցին։

― Մենք շուտ գնացինք։

Հասնելով Ամրոցը ցամաքից անջատող պարանոցին, Ռոջըրը չզարմացավ, երբ իրեն ձայն տվին։ Զարհուրելի գիշերվա ընթացքում նա հենց այդպես էլ վճռել էր, որ ցեղի առնվազն մի մասը, կղզու սարսափներից փրկվելով, պիտի ապավիներ ամենից ապահով վայրին։

Ձայնը զրնգաց վերևից, իրար դիզած գնալով փոքրացող Ժայռաբեկորների արանքից։

— Կանգնի։ Ո՞վ է գալիս։

— Ռոջըրը։

— Անցի, ախպեր։

Ռոջըրն անցավ։

— Թե չէ չտեսա՞ր ես ով եմ։

— Առաջնորդն ասաց, որ բոլորին ստուգենք։

Ռոջըրը վեր նայեց։

— Կուզեի կանցնեի, ի՞նչ պիտի անեիք որ։

— Կանցնեիր, բա չէ՞։ Արի նայի։

Ռոջըրը աստիճանաձև երիզով մագլցեց վեր։

— Դե տես։

Ամենաբարձր ժայռաբեկորի տակ մի գերան էր խցկած, որն իր հերթին հենվում էր մի ուրիշ գերանի՝ լծակի վրա։ Ռոբերտը թեթևակի սեղմեց լծակը, և ժայռաբեկորը ճռճռաց։ Ամբողջ ուժով սեղմելու դեպքում, ժայռաբեկորը կգահավիժեր ճիշտ պարանոցի վրա։ Ռոջըրը հիացավ։

— Առաջնորդը տենց կլնի, է՜։

Ռոբերտն անխոս համաձայնվեց։

— Ասեց էսօր որսի ենք գնալու։

Նա գլխով արեց հեռավոր քոլիկների կողմը, որտեղ ծխի բարակ շիթը երկինք էր մագլցում։ Ժայռի պռունկին նստած, Ռոջըրը մռայլ նայում էր կղզուն, մատով շոշափելով ճոճվող ատամը։ Նրա հայացքը կանգնեց սարի հեռավոր գագաթին։ Ռոբերտը խոսակցությունն անշոշափելի նյութից շեղեց։

— Մտքին դրել է Վիլֆրեդին ծեծի։

— Ինչի՞ համար։

Ռոբերտն անվստահ գլուխն օրորեց։

— Ի՞նչ իմանամ։ Բան չասեց։ Ջղայնացավ ու ստիպեց նրան կապենք։

— Արդեն,— նա հրճված քրքջաց,— արդեն մի քանի ժամ է կապած, նստած սպասում է․․․

— Բա Առաջնորդը չասե՞ց, ինչի համար։

— Ես տենց բան չեմ լսել։

Ռոջըրը, կիզիչ արևի տակ ապառաժների միջև նստած, այդ լուրն ընդունեց որպես հայտնություն։ Նա դադարեց ճոճել թուլացած ատամը և մնաց անշարժ, մարսելով անկաշկանդ իշխանության ընձեռած հնարավորությունները։ Ապա, ոչինչ չասելով, ժայռի հակառակ կողմով իջավ դեպի քարանձավն ու ցեղի մնացած մասը։

Մինչև գոտկատեղը մերկ Առաջնորդը նստած էր այնտեղ, դեմքը ծածկած սպիտակ և կարմիր ներկի տակ։ Ցեղը կիսաշրջանով փռված էր նրա առջև։ Ծեծված և ազատ արձակված Վիլֆրեդը բարձր թնկթնկում էր անկյունում։ Ռոջըրը մոտեցավ և պպզեց մյուսների կողքին։

— Վաղը,— շարունակեց Առաջնորդը,— մենք նորից որսի ենք գնալու։

Նա նիզակը հերթով տնկեց վայրենիներից ոմանց վրա։

— Մի քանիսդ կմնաք քարանձավը կարգի բերելու ու դարպասը հսկելու։ Ես մնացած որսորդներով կգնամ ու միս կճարեմ։ Պահակները կհետևեն, որ մարդ-մուրդ թաքուն ներս չմտնի։

Մի վայրենի ձեռքը բարձրացրեց, և Առաջնորդն իր ճերմակ դեմքը թեքեց նրա կողմը։

— Առաջնորդ, իսկ ինչի՞ պիտի դրանք թաքուն գան որ։

Առաջնորդը մշուշոտ, բայց անխարդախ պատասխանեց։

— Կգան։ Որ համը հանեն։ Էնպես որ պահակները պիտի շատ ուշադիր լինեն։ Ու հետո․․․

Առաջնորդը դադար առավ։ Անակնկալ վարդագույն եռանկյունին սահեց նրա շուրթերի վրայով և ներս սպրդեց։

— ․․․ ու հետո, կարող է գազանը էլի հարձակվի։ Չե՞ք հիշում ոնց սողալով եկավ․․․

Կիսաշրջանը ցնցվեց և ի համաձայնություն՝ մրմնջաց։

— Ինքն ուրիշի տեսք առած էր եկել։ Մեկ էլ տեսար, էլի եկավ, չնայած մենք մեր որսի գլուխը թողել էինք իրան, որ ուտի։ Էնպես որ աչքերդ չորս արեք ու հսկեք։

Ստենլին արմունկը ժայռից պոկեց և հարցական մատ բարձրացրեց։

— Ի՞նչ կա։

— Բա մենք․․․ մենք դրան չէի՞նք․․․

Նա շփոթվեց ու աչքերն իջեցրեց գետնին։

— Չէ՛։

Վայրենիները լռեցին՝ ամեն մեկը խույս էր տալիս սեփական հիշողությունից։

— Չէ։ Մենք ո՞նց կարող էինք դրան․․․ սպանել։

Բոլորի սիրտը հովացավ, բայց և միաժամանակ ահ ընկավ նորանոր սարսափների հնարավորությունից։

— Էնպես որ սրանից հետո սարից հեռու կմնաք,— խիստ ասաց Առաջնորդը,— ու որս անելուց էլ գլուխը միշտ կթողնեք իրան։

Ստենլին նորից մատ բարձրացրեց։

— Երևի գազանը տեսքը փոխում է։

— Կարող է պատահել,— ասաց Առաջնորդը, անցնելով աստվածաբանական վարկածների ոլորտը։— Ավելի լավ է դրանից հեռու մնանք, թե չէ, չգիտես խելքն ինչ կարա փչի։

Ցեղախումբը տագնապած ցնցվեց, ասես սառը քամուց։

Նկատելով իր խոսքերի թողած ազդեցությունը, Առաջնորդը կտրուկ ոտքի կանգնեց։

— Վաղը գնում ենք որսի։ Որ միս ճարենք, մի լավ քեֆ կանենք։

Բիլը ձեռքը բարձրացրեց։

— Առաջնորդ։

— Ի՞նչ։

— Բա ինչո՞վ ենք կրակ վառելու։

Սպիտակ և կարմիր կավը թաքցրեց Առաջնորդի շիկնանքը։ Դրան հետևած տարակուսական լռության մեջ շշուկներ անցան։ Առաջնորդը ձեռքը բարձրացրեց։

— Կրակը մենք նրանցից կվերցնենք։ Լսեք։ Վաղը բոլորս գնում ենք որսի, որ միս ճարենք։ Իսկ էս գիշեր ես երկու հոգու հետ․․․ ո՞վ է գալիս։

Մորիսն ու Ռոջըրը ձեռքերը բարձրացրին։

— Մորիս․․․

— Լսում եմ, Առաջնորդ։

— Ասում ես, դրանց խարույկն ո՞ւր էր։

— Էն հին տեղում, ժայռի մոտ։

Առաջնորդը գլխով արեց։

— Մնացածդ կարաք մութն ընկնելուն պես քնել։ Իսկ ես, Մորիսն ու Ռոջըրը դեռ անելիք ունենք, արևը որ մտնի, կգնանք․․․

Մորիսը ձեոքը բարձրացրեց։

— Բա որ դեմներս հանկարծ․․․

Առաջնորդը ձեռքի շարժումով վերացրեց առարկությունը։

— Մենք ավազով կգնանք։ Որ հանկարծ դուրս գա, նորից․․․ մեր պարը կպարենք։

— Երեքո՞վ։

Անձավով նորից մրմունջ անցավ։

Խոզուկն իր ակնոցը մեկնեց Ռալֆին և նստած սպասում էր, մինչև հետ ստանա։ Փայտը խոնավ էր, երրորդ անգամ էին արդեն վառում։ Ռալֆը հետ կանգնեց, ինքն իրեն դիմելով։

— Երկրորդ գիշերն առանց խարույկի չի լինի։

Նա մեղավոր տեսքով նայեց կողքին կանգնած մյուս երեքին։ Ռալֆը մտքում առաջին անգամ էր ընդունում խարույկի կրկնակի դերը։ Անշուշտ, հիմնականը ազդանշան տալն էր, բայց կար նաև մյուսը՝ օջախ ծառայել և գիշերով ջերմացնել։ Էրիքը ծնկաչոք փչում էր, մինչև որ փայտը կիզվեց և երևաց կրակի փոքրիկ լեզվակը։ Դեղնասպիտակ ծուխը երերաց խարույկի վրա։ Խոզուկն ակնոցը հետ վերցրեց և բավականությամբ նայեց ծխին։

— Այ թե կարանայինք մի հատ ռադիո սարքել։

— Կամ ինքնաթիռ․․․

— ․․․ կամ էլ նավ։

Ռալֆը հիշողության մեջ փորփրեց հին աշխարհի խամրող իմացությունը։

— Բա որ հանկարծ կարմիրներին գերի ընկնեինք։

Էրիքը մազերը ճակատից ետ քաշեց։

— Էլի ավելի լավ կլիներ, քան թե․․․

Նա չուզեց անուններ տալ, և Ռալֆը նրա խոսքերը լրացրեց, ափի երկայնքով գլխով անելով։

Ռալֆը վերհիշեց անկարգելից կախված անճոռնի մարմինը։

— Ինքը մեռելի մասին ինչ-որ բան էր գոռում․․․— նա սաստիկ շիկնեց, գլխի ընկնելով, որ ընդունեց շուրջպարին իր մասնակցելու փաստը։ Նա ամբողջ մարմնով մղվեց խարույկի կողմը։

— Չէ, մենակ թե չհանգես։

— Ծուխը բարակեց։

— Էլի փայտ է պետք, թեկուզ նամ։

— Իմ շնչարգելությունը․․․

— Մորթեցիր քո շնագելությամբ։

— Գերաններ քարշ տալուց իմ շնչարգելությունը վատանում է։ Ես հո դիտմամբ չեմ անում, Ռալֆ։

Տղաները երեքով մտան անտառ և վերադարձան նեխած փայտի խուրձերով։ Թանձր, դեղնավուն ծուխը նորից բարձրացավ։

— Եկեք մի բան ուտենք։

Նիզակները վերցրած, նրանք միասին գնացին մրգատու ծառերի մոտ և հապշտապ, համարյա առանց խոսելու, սկսեցին փորները լցնել։ Երբ անտառից դուրս եկան, արևն արդեն իջնում էր, իսկ խարույկից միայն անթեղներն էին մնացել։

— Ես էլ չեմ կարող փայտ քարշ տալ,— ասաց Էրիքը,— թևերս թուլացել են։

Ռալֆը կոկորդը մաքրեց։

— Վերևում մեր խարույկը միշտ վառ էր։

— Էն խարույկը փոքր էր, իսկ էս մեկը մեծ որ չլինի, բանի պետք չի։

Ռալֆը բերեց խարույկին մի փայտ էլ ավելացրեց և սկսեց հետևել աղջամուղջի ֆոնին ծորացող ծխին։

— Անպայման պիտի վառ պահենք։

Էրիքը փռվեց գետնին։

— Ես հալից ընկել եմ։ Ու հետո օգո՞ւտն ինչ։

— Է՛րիք,— շանթահարված բացականչեց Ռալֆը,— չհամարձակվես էդպես բան ասել։

Սամը ծունկի իջավ եղբոր կողքին։

— Իսկականից, օգուտն ի՞նչ էր որ։

Ռալֆը վրդովված փորձեց վերհիշել։ Խարույկի հետ մի շատ լավ բան էր կապված։ Խենթանալու աստիճան լավ։

— Ռալֆը մեռավ ասելով,— անտրամադիր միջամտեց Խոզուկը,— ուրիշ ո՞նց եք ուզում, որ մեզ փրկեն։

— Իհարկե, եթե մենք ծուխ չունենանք․․․

Ռալֆը կիսախավարի մեջ պպզեց նրանց առջև։

— Չեք հասկանո՞ւմ։ Էլ ինչի՞ էիք ռադիո ու նավ ուզում։

Նա ձեռքը պարզեց և սեղմեց բռունցքը։

— Էստեղից ազատվելու մենակ մի ձև կա, ով ուզի, թող որս անի, ով ուզի՝ միս ճարի․․․

Նա դեմքից-դեմք նայեց։ Ամենակրքոտ համոզվածության պահին նրա մտքում նորից շրխկալով փակվեց փեղկը, և նա մոռացավ, թե ինչ էր ուզում ասել։ Բռունցքը սեղմած, ծնկաչոք, լուրջ նայում էր մեկից մյուսին։ Փեղկը ետ քաշվեց։

— Հա։ Բայց մենք պիտի ծուխ անենք, անընդհատ ծուխ․․․

— Ախր ո՞նց անենք, ինքդ նայի։

Խարույկը մահամերձ էր։

— Երկու հոգով խարույկին կնայենք,— քրթմնջում էր Ռալֆը,— էդ կլինի մարդա տասներկու ժամ։

— Մենք էլ չենք կարող փայտ բերել, Ռալֆ։

— ․․․ էս մթան մեջ․․․

— ․․․ գիշերով․․․

— Լավ կլինի ամեն առավոտ նորից վառենք,— ասաց Խոզուկը,— գիշերով ծուխը տեսնո՞ղն ով է։

Սամը եռանդուն գլխով արեց։

— Ուրիշ բան, երբ որ կրակը․․․

— ․․․ սարի գլխին էր։

Ռալֆը ոտքի կանգնեց, ճնշող խավարի տակ արտասովոր անօգնական զգալով իրեն։

— Դե լավ, թողեք գիշերը հանգի։

Նա գնաց առաջին քոլիկի մոտ, որը դեռ կանգուն էր, չնայած երերում էր։ Ներսում չոր և խշխշան տերևների անկողիններն էին։ Կողքի քոլիկում մի փոքրիկ սկսեց քնի մեջ խոսել։ Չորս մեծերը մտան ներս և թաղվեցին տերևների մեջ։ Երկվորյակները պառկեցին իրար կողքի, Ռալֆն ու Խոզուկը՝ հակառակ անկյունում ։ Որոշ ժամանակ բոլորը խշխշալով շուռումուռ էին գալիս, հարմար դիրք փնտրելով։

— Խոզուկ։

— Հը՞։

— Ո՞նց ես։

— Ոչինչ։

Վերջապես, հատուկենտ շրշյունները չհաշված, քոլիկը լռեց։ Նրանց առջև մուտքի աստղածածկ սև ուղղանկյունին էր, խութերից լսվում էր ալիքների սնամեջ ձայնը։ Ռալֆը, ամեն գիշերվա պես, սկսեց «ենթադրենք» խաղալ։

Ենթադրենք իրենց ռեակտիվ ինքնաթիռով տուն ուղարկեին։ Այդ դեպքում դեռ լույսը չբացված նրանք վայրէջք կկատարեին Վիլթշիրի մեծ օդակայանում։ Հետո մեքենայով, չէ, ամենալավը կլիներ՝ գնացքով կգնային ուղիղ Դեվըն ու կվարձեին այն առանձնատունը։ Վայրի ձիուկները նոթից կգային այգու պատի մոտ․․․

Ռալֆը պառկած տեղն անհանգիստ շուռումուռ եկավ։ Դարթմուրն ընդհանրապես վայրի տեղ էր, ձիուկներն էլ էին վայրի։ Վայրիության հմայքն այլևս չէր հրապուրում նրան։

Նրա միտքը սահեց դեպի ամեն տեսակ վայրենությունը սանձած քաղաքի պատկերը։ Ինչը կարող էր լինել ավելի ապահով ու անվտանգ, քան ավտոբուսների կայանը, լապտերներով ու անիվներով։

Ռալֆը սկսեց պար գալ փողոցային լապտերի շուրջ։ Ավտոկայանից դուրս սողաց տարօրինակ ավտոբուսը․․․

— Ռա՛լֆ, ա՛յ Ռալֆ։

— Ի՞նչ է եղել։

— Էդքան աղմուկ մի արա․․․

— Կներես։

Քոլիկի մյուս ծայրի խավարից սոսկալի ոռնոց լսվեց, նրանք վախեցած սրթսրթացին տերևների տակ։ Սամն ու Էրիքը գրկախառնված կռվում էին իրար հետ։

— Սա՛մ, Սա՛մ։

— Հե՜յ, Է՛րիք։

Ամեն ինչ նորից հանդարավեց։

Խոզուկը կամացուկ ասաց։

— Իսկը ցվրվելու ժամանակն է։

— Այսի՞նքն։

— Որ գան մեզ ստեղից տանեն։

Առաջին անգամ օրվա մեջ, չնայելով խեղդող մթությանը, Ռալֆը քրքջաց։

— Չէ, լուրջ եմ ասում,— շշնջաց Խոզուկը,— թե էս մի քանի օրը տուն չընկնենք, հաստատ կխփնվենք։

— Խելքներս կթռցնենք։

— Լրիվ անջո կդառնանք։

— Ամեն ձևի։

Ռալֆն աչքերից հեռացրեց խոնավ մազերը։

— Մորքուրիդ նամակ գրի։

Խոզուկը սկսեց լրջորեն ծանրութեթև անել։

— Ես ինչ իմանամ ինքը հիմա ո՞ւր է։ Հետո ծրար չունեմ ու դրոշմանիշ։ Փոստարկղ էլ չկա, ոչ էլ փոստատար։

Ռալֆը հրճվեց իր կատակի ունեցած հաջողությունից։ Նա անզուսպ քրքջում էր, ջղաձգվում ու գետնով մեկ գլորվում։ Խոզուկն արժանապատվությամբ նրան նախատեց։

— Իմ ասածի մեջ էդքան ծիծաղելի ոչ մի բան չկար։ Ռալֆը չէր կարողանում կանգ առնել, չնայած նրա կրծքավանդակն արդեն ցավում էր։ Անդադար կծկումներից ուժաթափվելով, նա, ամեն անգամ շնչակտուր պառկած, սպասում էր հաջորդ նոպային, մինչև որ, ընդմիջումներից մեկում նրան դարանեց քունը։

— ․․․ Ռալֆ, շատ ես աղմուկ անում։ Հանգիստ մնա, որտև․․․

Ռալֆը տերևների միջից վեր թռավ։ Նա շնորհակալ էր Խոզուկին իր քունն ընդհատելու համար, որովհետև ավտոբուսն արդեն մոտեցել և ավելի հստակ էր երևում։

— Որտև ի՞նչ։

— Սուս մնա ու լսի։

Ռալֆը զգուշորեն պառկեց, տերևները երկար հոգոցներ հանեցին։ Էրիքն ինչ-որ բան մռլտաց, և ամեն ինչ խաղաղվեց։ Խավարը, աստղերի անմիտ պատուհանը չհաշված, թաղիքի պես թանձր էր։

— Չեմ լսում։

— Դրսում մի բան է շարժվում։

Ռալֆի քունքերը բաբախում էին, արյան խշշոցը լրացրեց բոլոր մյուս ձայները, բայց հետո անցավ։

— Բան չեմ լսում։

— Լսիր, երկար ականջ դիր։

Միանգամայն հստակ և պարզորոշ, քոլիկի հակառակ կողմից մի երկու մետրի վրա, մի ճյուղ ճռթաց։ Արյունը նորից շառաչեց Ռալֆի ականջներում, մտքում բազմակերպար տեսիլներ խառնվեցին։ նրանց բոլորի հանրագումարը սողում էր քոլիկների շուրջը։ Խոզուկը գլուխը սեղմել էր Ռալֆի ուսին և ջղաձգված բռնել էր նրա ձեռքը։

— Ռա՜լֆ, Ռա՜լֆ,

— Սուս կաց ու լսի։

Ռալֆը հուսակորույս աղաչում էր աստծուն, որ գազանը նախընտրի փոքրիկներին։

Մուտքի մոտ մի սահմռկեցուցիչ ձայն շշնջաց։

— Խոզո՜ւկ․․․ Խոզո՜ւկ․․․

— Եկավ,— տնքաց Խոզուկը,— ուրեմն իսկականից կա։

Նա կառչեց Ռալֆից ու սկսեց օդ կուլ տալ։

— Խոզուկ, դուրս արի։ Ես քեզ եմ ուզում, Խոզուկ։

Ռալֆն իր բերանը հպեց Խոզուկի ականջին։

— Ձայն չհանես։

— Խոզուկ, ո՞ւր ես, Խոզուկ։

Քոլիկի հետևից ինչ-որ բան քսվեց։ Խոզուկն անշարժացավ, բայց հենց հաջորդ պահին սկսվեց Նրա շնչարգելությունը։ Նրա մեջքը ճկվեց, նա սկսեց ոտքերը խփել չոր տերևներին։

Քոլիկի մուտքից, քինախնդիր մռնչալով, դոփելով ու շրմփացնելով, ներս խուժեցին ինչ որ արարածներ։ Մեկը, Ռալֆին դեմ առնելով, սայթաքեց ու ընկավ։ Խոզուկի անկյունը վերածվեց գռմռոցների, դմփոցների ու կծիկ դարձած վերջույթների խառնաշփոթի։ Ռալֆը հարվածեց մթությանը և, երևի մի տասը հոգու դիմակայելով, ընկավ ու սկսեց գլորվել, կծել ու քերծել։ Նրան թափ էին տալիս և բզկտում, նա իր բերանում մատներ հայտնաբերեց և կծեց։ Բռունցք դարձած, նրանք մխոցի պես հետ վերադարձան, ամբողջ քոլիկն անտանելի լույսով պայթեցնելով։ Ռալֆը հետ ընկավ գալարվող մի մարմնի վրա և այտին տաք շնչառություն զգաց։ Նա սկսեց դնգսել այդ բերանը, բռունցքը որպես մուրճ բանեցնելով, անդադար խփելով գնալով աճող ցասկոտ բորբոքվածությամբ, մինչև որ բռունցքի տակի դեմքը լպրծուն դարձավ։ Հանկարծ նրա ոտքերի միջև մի ծունկ խրվեց, և նա կողքի ընկավ, ուշքն ու միտքը սևեռած իր ցավին, մնալով տուրուդմփոցի տակ։ Քոլիկը վերջապես փլվեց, անվերապահորեն խեղդելով կռիվը։ Անանուն ստվերները դուրս պրծան փլատակների միջից ու ծլկեցին, լսելի դարձնելով փոքրիկների ճիչերը և Խոզուկի փնչոցը։

Ռալֆը դողջոդուն ձայնով բացականչեց։

— Բոլոր փոքրերը պառկեն քնելու։ Մենք էն մյուսների հետ կռիվ արինք։ Կարող եք հիմա քնել։

Սամներիքը մոտեցան և ուշադիր նայեցին Ռալֆին։

— Ի՞նչ օրի եք։

— Ոչինչ․․․

— ․․․իսկ ինձ մի լավ կերցրին։

— Ինձ էլ։ Խոզուկին հո բան չի՞ եղել։

Նրանք Խոզուկին դուրս քաշեցին փլատակների տակից և հենեցին ծառին։ Գիշերը զով էր, անմիջական սպառնալիքը նրանից զտվել էր։ Խոզուկի շնչառությունը փոքր-ինչ կարգավորվեց։

— Խոզուկ, հո չե՞ս վնասվել։

— Շատ չէ։

— Ջաքն ու իրա որսորդներն էին։— Դառնորեն ասաց Ռալֆը։— Թե ինչ են մեր հախից կպել։

— Ոչինչ, մենք նրանց քթներից՝ բերինք,— ասաց Սամը։ Ազնվությունը նրան դրդեց ավելացնել։— Համենայն դեպս՝ դուք։ Ես իմ անկյունում մի տեսակ շշկռվել էի։

— Ես մեկի քիթը ու բերանը ջնջխեցի,— ասաց Ռալֆը,— որ էլի ուզենա քիթն էստեղ կոխել, մի լավ կմտածի։

— Ես էլ։— Ասաց Էրիքը։— Զարթնեմ, տեսնեմ մեկն երեսս դնգսում է։ Ով գիտի արյունլվա եղած լինի։ Բայց ես նրա հախից եկա։

— Ի՞նչ արիր։

— Ծնկով հասցրի ձվերին։— Պարզուշիտակ հպարտությամբ ասաց Էրիքը։— Տեսնեիք ո՜նց էր ոռնոցը գցել։ Ինքն էլ էստեղ գալուց առաջ մի լավ կգցի կբռնի։ Էնպես որ էնքան էլ վատ չենք հախներից եկել։

Ռալֆն անսպասելի շարժվեց մթության մեջ, բայց հետո լսեց, թե ինչպես Էրիքը բերանն է քչփորում։

— Բան է՞ եղել։

― Հեչ, ատամս թուլացել է։

Խոզուկը ոտքերը մոտ քաշեց։

— Ո՞նց ես, Խոզուկ։

— Ես կարծում էի, եկել են փողը տանելու։

Ռալֆը ծովափով վազեց և ցատկեց հարթակի վրա։ Խեցին դեռ փայլփլում էր առաջնորդի գերանին։ Նա մի պահ մնաց կանգնած, նայելով, ապա վերադարձավ Խոզուկի մոտ։

— Փողը չեն տարել։

— Գիտեմ։ Նրանք փողի համար չէին եկել։ Ուրիշ բանի համար էին եկել։ Ռալֆ, հիմա իմ հալն ի՞նչ է լինելու։

Հեռվում, ծովափի աղեղի երկայնքով, երեք հոգի անշտապ վազում էին Ամրոցի ուղղությամբ։ Նրանք անտառից հեռու էին մնում, նախընտրելով ափամերձ ավազը։ Մերթ ընդ մերթ կամացուկ երգում էին կամ գլուխկոնծի տալիս ծովի լուսաթրթիռ երիզի կողքին։ Առաջնորդը տոկուն վարգով ընթանում էր առջևից, ցնծալով իր ձեռքբերումից։ Հիմա նա արդեն իրավամբ առաջնորդ էր և վազում էր, օդը նիզակով ծածկելով։ Նրա ձախ ձեռքում, ճոճվում էր Խոզուկի ջարդված ակնոցը։

Տասնմեկերորդ գլուխ։ Ամրոցը

Լուաադեմի վաղանցիկ զովութ յան մեջ տղաները չորսով խմբվել էին խարույկի մոխրակույտի վրա։ Ռալֆը ծնկաչոք փչում էր։ Գորշ, թեթևաթև մոխիրը ցրվում էր դես ու դեն, բայց ոչ մի կայծ չէր փայլատակում։ Երկվորյակներն անհամբեր դիտում էին, Խոզուկը, կարճատեսության ճաճանչափայլ անջրպետով պատսպարված, անարտահայտիչ դեմքով նստած էր կողքին։ Ռալֆը շարունակում էր փչել, մինչև որ ականջն երը սկսեցին լարումից դրնդալ, ապա առավոտյան զեփյուռը գործը նրա ձեռքից խլեց և աչքերին մոխիր փչեց։ Ռալֆը հայհոյեց, և հետ քաշվեց, աչքերը պպզած տրորելով։

— Օգուտ չունի։

Չորացած արյան դիմակի տակից Էրիքը վերևից ներքև նայեց նրան։ Խոզուկն աչքերը կկոցել էր Ռալֆի մոտավոր ուղղությամբ։

— Ասես-չասես, Ռալֆ, մենք էլ կրակ չունենք։

Ռալֆն իր դեմքը մոտեցրեց Խոզուկին, մի մետրի լավ տարածություն թողնելով։

— Տեսնո՞ւմ ես ինձ, թե՞ չէ։

— Մի քիչ,

Ուռած այտը նորից ծածկեց Ռալֆի աչքը։

— Նրանք մեր կրակը տարան։

Նրա ձայնը ցասումից բարակեց։

— Նրանք զողացան մեր կրակը։

— Կեղտոտները։— Ասաց Խոզուկը։— Ես իրանց պատճառով հիմա քոռ եմ, հասկանո՞ւմ եք։ Ես էդ Ջաք Մերիդյուի ինչն եմ ասել։ Ռալֆ, ժողով կանչի, որոշենք ինչ ենք անում։

— Ինքներս մեզ հո չե՞նք կանչելու։

— Էդ էլ մեր բախտից։ Սամ, արի քեզնից բռնվեմ։

Նրանք գնացին հարթակի կողմը։

— Փողը փչի,— ասաց Խոզուկը,— ինչքան կարաս ուժեղ։

Անտառն արձագանքեց, թռչունները աղաղակելով լքեցին ծառերի կատարները, ինչպես այն առաջին առավոտը դարեր առաջ։ Ծովափն երկու կողմից ամայի էր։ Քոլիկների կող-մից մի քանի փոքրիկ եկան։ Ռալֆը նստեց ողորկ գերանին, մյուսները մնացին նրա առջև կանգնած։ Ռալֆը գլխով արեց, և Սամներիքը նստեցին աջից։ Ռալֆը խեցին մտցրեց Խոզուկի ձեռքը։ Փայլուն կոնը բռնած, Խոզուկը կանգնած աչքերն էր թարթում։

— Դե սկսի։

— Ես փողը վերցրի, որ մենակ մի բան ասեմ։ Ես էլ բան չեմ տեսնում ու ակնոցս պիտի հետ ստանամ։ Էս կղզում ինչ այլանդակություն ասես արվեց։ Ես իմ ձայնը քեզ եմ տվել որպես առաջնորդի։ Դու միակն ես, որից էս կզղում խեր է եղել։ Էնպես որ վեր կաց, Ռալֆ, ու մի բան ասա։ Թե չէ․․․

Խոզուկն իր խոսքն անավարտ թողեց, քիթը քաշեց և նստեց։ Ռալֆը նրանից վերցրեց խեցին։

— Սովորական մի խարույկի եղա՞ծն ինչ էր, որ չպիտի ունենայինք։ Մի քիչ ծուխ էր տալու, որ մեզ փրկեն։ Վայրենի ենք, ինչ ենք։ Բայց էլ ի՜նչ ծուխ։ Հիմա որ նավ անցնի, լավ կլինի՞։ Հիշում եք, չէ՞, ոնց գնաց որսի, խարույկն անտեր թողեց ու հենց էդ ժամանակ նավ էր անցնում։ Ու էդքան բանից հետո նրանք դեռ կարծում են, որ դրանից լավ առաջնորդ չկա։ Դրանից հետո էլ էդ․․․ էդ դեպքը եղավ, էլի իրա մեղքով։ Ինքը որ չլիներ, տենց բան չէր պատահի։ Հիմա Խոզուկը էլ բան չի տեսնում։ Նրանք գիշերով․․․— Ռալֆի ձայնը թուլացավ,— մթան մեջ գողեգող եկան ու մեր կրակը տարան։ Բռնեցին ու գողացան։ Ախր որ խնդրեին, էլի կտայինք։ Բայց նրանք եկան գողացան, ու հիմա մենք էլ ծուխ չենք ունենա, ու մեզ երբեք չեն փրկի։ Հասկանում եք, չէ՞, ինչ եմ ասում։ Մենք հենց էնպես էլ նրանց կրակ կտայինք, բայց նրանք եկան ու գողացան։ Ես․․․

Նա շփոթվեց ու կանգ առավ։ Գլխում նորից սկսեց բացուխուփ անել փեղկը։ Խոզուկը ձեռքը մեկնեց խեցուն։

— Հիմա ի՞նչ ես անելու, Ռալֆ։ Էդպես ջուր ծեծելով բան չես որոշի։ Ինձ իմ ակնոցն է պետք։

— Փորձում եմ մի բան հնարել։ Կարելի է վեր կենալ ու գնալ մոտները, լվացված, սանրված, մարդավարի տեսքով, մենք էք հո վայրենի՞ չենք։ Վերջապես, փրկությունը խաղ ու պար չի․․․

Նա այտը ցած քաշեց և նայեց երկվորյակներին։

— Մի քիչ մեզ կարգի կգցեինք ու կգնայինք․․․

— Առանց նիզակների չարժի գնալ,— ասաց Սամը,— թող Խոզուկն էլ վերցնի։

— ․․․ մեկ էլ տեսար պետք եկան։

— Առանց փողի մեջ մի ընկեք։

Խոզուկը խեցին բարձրացրեց։

— Թե ուզում եք, դուք վերցրեք, բայց ես գործ չունեմ։ Ի՞նչ օգուտ։ Մեկ էլ ինձ շան պես պիտի հետևներիցդ քարշ տաք։ Ծիծաղեք, ծիծաղեք։ Էդ նրանք են, որ ամեն ինչի վրա ծիծաղում են։ Ու տեսեք ինչ օրն ենք ընկել։ Մեծերն ի՞նչ կմտածեն։ Բռնեցին Սայմոնին սպանեցին։ Բա էն ճստոն, որ երեսին խալ ուներ։ Մեր գալու օրվանից նրան ո՞վ է տեսել։

— Խոզուկ, մի րոպե սուս կաց։

— Փողը ես եմ բռնել։ Ես ինքս կգնամ Ջաք Մերիդյուի մոտ ու իրա երեսին ինչ որ պետք է կասեմ, կտեսնեք։

— Էժան չես պրծնի։

— Սրանից ավել ինչ պիտի անի։ Ես իրան կասեմ, թե ինքը ով է։ Կթողնես փողը ես տանեմ, Ռալֆ։ Ես ցույց կտամ։ թե իրան ինչ է պակասում։

Խոզուկը լռեց ու աչքերը կկոցեց մյուսների պղտոր պատկերներին։ Հին ժոդովների խոտի մեջ տրորված ուրվագիծն ականջ էր դնում։

— Փողը ձեռքիս կգնամ մոտը։ Հետո կբարձրացնեմ վերև։ Նայի, կասեմ, դու ինձանից ուժեղ ես ու շնչարգելություն չունես։ Ու դու լավ ես տեսնում, կասեմ, երկու աչքովդ էլ։ Բայց ես իմ ակնոցը քեզանից որպես լավություն չեմ խնդրում։ Ես քեզ չեմ աղաչում, որ մարդ լինես, կասեմ, որտև անկախ քո ուժից ինչ որ արդար է, արդար է։ Ակնոցս հետ տուր, կասեմ, դու իրավունք չունես չտալ։

Խոզուկը վերջացրեց։ Նա կաս-կարմիր էր կտրել և մարմնով մեկ դողում էր։ Ասես ուզելով հնարավորին չափ շուտ խեցուց աղատվել, նա այն արագ խցկեց Ռալֆի ձեռքը և արցունքները սրբեց։ Նրանց վրա ընկնող մեղմ կանաչավուն լույսի ներքո, խեցին դրած էր Ռալֆի ոտքերի տակ՝ սպիտակ և փխրուն։ Խոզուկի մատներից անցած միակ կաթիլն աստղի պես շողշողում էր նրբին կորության վրա։

Ի վերջո Ռալֆը մեջքը շտկեց և հետ քաշեց մազերը։

— Շատ բարի։ Այսինքն, փորձի, եթե ուզում ես։ Մենք հետդ կգանք։

— Ինքը ներկված կլինի,— երկչոտ ասաց Սամը,— ինքներդ գիտեք ոնց․․․

— ․․․ մեզ բանի տեղ չի դնի․․․

— ․․․ հանկարծ որ փրփրեց, կաշիներս կքերթի․․․

Ռալֆը խոժոռ նայեց Սամին։ Նա աղոտ հիշեց ժամանակին, ժայռերի մոտ, Սայմոնի իրեն ասած մի բանը։

— Հիմար բաներ դուրս մի տու։ — Եվ հանկարծ ավելացրեց։— Գնացինք։

Նա խեցին մեկնեց Խոզուկին, որը շիկնեց, այս անգամ արդեն հպարտությունից։

— Փողը դու կտանես։

— Հենց որ շարժվենք, ձեռքիս բռնած կտանեմ․․․ Խոզուկը խոսքեր էր փնտրում, որպեսզի արտահայտի բոլոր փորձանքների միջով խեցին անցկացնելու իր կրքոտ պատրաստակամությունը։

— ․․․ Հաճույքով, Ռալֆ, մենակ թե ինձ էլ պետք է ձեռքից բռնած տանեք։

Ռալֆը խեցին նորից դրեց գերանին։

— Գնալուց առաջ ուտել է պետք։

Նրանք գնացին ավերված մրգատու պուրակի մոտ։ Խոզուկին օգնեցին հասնել մրգերին, և նա սկսեց շոշափելով պոկել։ Ռալֆը ուտում և մտածում էր ցերեկվա մասին։

— Մենք մեր առաջվա տեսքով կգնանք։ Մի լավ կլվացվենք․․․

— Առանց էդ էլ առավոտից իրիկուն ջրի մեջ ենք, էլի։

Ռալֆը նայեց իր առջևի կեղտոտ թշվառականներին և հոգոց հանեց։

— Պետք է մազերը սանրել։ Մենակ թե շատ են երկար։

— Ես իմ գուլպաները քոլիկում եմ պահել։— Ասաց Էրիքը։— Կարող ենք քաշել գլխներիս, ոնց որ թասակի պես մի բան։

— Կարելի է ձեր մազերը հետևից մի բանով կապել,— ասաց Խոզուկը։

— Բա չէ, աղջիկների պես։

— Չէ, ուրիշ ձևի։

— Ոնց որ կանք, տենց էլ կգնանք,— ասաց Ռալֆը,— իրանք էլ մի բան չեն։

Էրիքը ձեռքով ճանապարհը փակեց։

— Բայց ախր իրանք ներկված կլինեն։ Ինքներդ գիտեք։

Մյուսները գլխով արին։ Նրանք շատ լավ հասկանում էին քողարկող ներկի բերած վայրենացնող ձերբազատումը։

— Մենք մեզ չենք ներկի,— ասաց Ռալֆը,— քանի որ վայրենի չենք։

Սամներիքն իրար նայեցին։

— Մեկ է․․․

Ռալֆը գոռաց։

— Ոչ մի ներկ։

Նա փորձեց վերհիշել։

— Ծուխ,— ասաց նա,— մեզ ծուխ է պետք։

Նա կատաղած դարձավ երկվորյակների կողմը։

— Ես ասեցի ծուխ։ Մենք անպայման պիտի ծուխ ունենանք։

Լռությունը խանգարում էր միայն անթիվ մեղուների գվվոցը։ Վերջապես Խոզուկը շրջանկատորեն ասաց։

— Իհարկե պիտի ունենանք։ Ծուխը ազդանշան է, իսկ եթե ազդանշան չունենանք, մեզ ոչ ոք չի փրկի։

— Ես դա գիտեի,— բացականչեց Ռալֆը։ Նա ձեռքը Խոզուկից հետ քաշեց։— Հո չե՞ս ուզում ասել․․․

— Ես պարզապես քո ամեն անգամվա ասածն էի կրկնում,— հապճեպ ընդմիջեց Խոզուկը,— ես մի պահ կարծեցի, որ․․․

— Բոլորովին,— բարձրաձայն ասաց Ռալֆը,— ես ամբողջ ժամանակ էլ էդ հիշել եմ։ Ես չեմ մոռացել։

Խոզուկը համերաշխաբար գլուխը ճոճեց։

— Դու առաջնորդն ես, Ռալֆ։ Դու ամեն ինչ հիշում ես։

— Ես չէի մոռացել։

— Իհարկե չէիր մոռացել։

Երկվորյակները զարմանքով Ռալֆին էին նայում, ասես առաջին անգամ նրան տեսնելով։

Նրանք շարքով շարժվեցին ծովափի երկայնքով։ Առջևից, թեթևակի կազալով, գնում էր Ռալֆը, նիզակն ուսին դրած։ Նա լավ չէր տեսնում, շողշողուն ավազի վրա կախված գաղջ մուժի, երկար մազերի և այտուցի պատճառով։ Նրան հետևում էին երկվորյակները, մի փոքր սրտնեղած, բայց ինչպես միշտ կենսաբուխ։ Նրանք համարյա չէին խոսում, իրենց հետևից ավազով քարշ տալով նիզակները, քանի որ Խոզուկը հայտնաբերել էր, որ, հոգնած աչքերն առջևից ծածկելով, կարողանում էր նշմարել դրանց պոչերը։ Այդպիսով նա քայլում էր նիզակների միջև, խնամքով խեցին գրկած։ Նրանց սեղմ խմբակը շարժվում էր ավազի վրայով, ոտքերի տակ պարում էին չորս տափակ ստվեր։ Փոթորկից ոչ մի հիշեցում չէր մնացել, ափն ասես նոր հեսանած ածելու սայր լիներ։ Երկինքը և սարը շողշողում էին անհասանելի հեռվում, միրաժը երկնքի կեսից կախել էր արծաթափայլ լճակի մեջ օրորվող խութերը։

Նրանք հասան այն տեղին, ուր շուրջպար էր բռնել ցեղը։ Ածուխները դեռ թափված էին այն քարափների կողքին, որտեղ բոլորին կասեցրեց անձրևը, բայց ափամերձ ավազը նորից հարթ էր։ Նրանք լուռ անցան այդ տեղը։ Ոչ մեկը չէր կասկածում, որ ցեղը հանգրվանել է Ամրոցում, և, այն տեսնելով, նրանք միանգամից կանգ առան։ Աջից կղզու ամենախիտ մացառուտն էր՝ կանաչ և սև բուսականության անանցանելի հյուսվածքը, առջևում ալեկոծվում էր բարձր խոտը։ Ռալֆն առաջ անցավ։

Տեղ-տեղ խոտը դեռ ճմրթված էր այն օրից, երբ նա այդտեղից գնացել էր հետախուզության։ Ապա գալիս էր նեղ պարանոցը, ժայռը երիզող ելուստը և վերևի ատամնավոր պսակը։

Սամը դիպավ նրա արմունկին։

— Ծուխը։

Ժայռի հակառակ կողմից ծխի բարակ երերուն սյուն էր բարձրանում ։

— Խարույկ են վառել։

Ռալֆը շուռ եկավ։

— Ումից ե՞ք թաքնվում։

Սա խոտերի միջից դուրս եկավ պարանոցի առջևի քարքարոտ տափարակը։

— Գուք երկուսով վերջից կգաք։ Առաջից ես կգնամ, ինձանից մի քայլ հետ՝ Խոզուկը։ Նիզակները պատրաստ պահեք։

Խոզուկն անձկագին հայացքը սևեռել էր աշխարհից իրեն զատող լուսասքող շղարշին։

— Իսկ էնտեղ ապահո՞վ տեղ է, հո անդունդ չկա՞, ծովի ձեն է գալիս։

— Գործ չունես, դու ինձ կպի։

Ռալֆը դիմեց դեպի պարանոցը։ Նա ոտքով մի քար գլորեց, և այն ճողփաց ջրի մեջ։ Ծովը ծծվեց ցած, Ռալֆի ձախ ձեռքի տակ տասնհինգ մետր ներքևում մերկացնելով մամռապատ, ուղղանկյուն, կարմիր սալը։

— Հանկարծ չգլորվեմ,— դողդողաց Խոզուկի ձայնը,— չոքերս թուլացել են։

Ատամնավոր պսակից նրանց վրա գոռացին, և դրան հետևած մարտական ճիչին ժայռի հետևից արձագանքեց մի խումբ վայրենիների աղաղակը։

— Խեցին տուր ինձ ու մնա տեղդ։

— Կանգնի։ Ո՞վ է գալիս։

Ռալֆը գլուխը ետ գցեց և վերևում նշմարեց Ռոջըրի դեմքը։

— Իբր թե չես տեսնում,— գոռաց նա,— ձևեր մի թափի։

Նա խեցին սեղմեց շուրթերին և սկսեց փչել։ Դեպի պարանոցն իջնող ելուստի վրա հայտնվեցին անճանաչելիորեն ներկված վայրենիները։ Նիզակները ձեռքներին, նրանք պաշտպանական դիրք էին գրավել։ Ռալֆը շարունակում էր փչել, անտեսելով Խոզուկի սարսափը։

Ռոջըրը գոռաց։

— Տես հա , հանկարծ չմոտենաս։

Վերջսապես Ռալֆը խեցին բերանից հեռացրեց և շունչ առավ։ Նրա առաջին խոսքերը շնչակտուր էին, բայց լսելի։

— ․․․ ժողով եմ կանչում։

Պարանոցը պաշտպանող վայրենիները փսփսացին, բայց մնացին անշարժ։ Ռալֆը ևս երկու քայլ արեց։ Նրա հետևից շշնջաց աղերսագին ձայնը։

— Ինձ մի թող, Ռալֆ։

— Իջի ծնկներիդ,— կողքի ասաց Ռալֆը,— ու սպասի մինչև գամ։

Նա կանգնեց պարանոցի կեսին և հայացքը սևեռեց վայրենիների վրա։ Ներկի հաստ շերտով ձերբազատված, մազերը գլխների հետևում կապած, նրանք իրենց շատ ավելի անկաշկանդ էին զգում, քան Ռալֆը։ Նա վճռեց սրանից հետո մազերը նույն ձևով կապել։ Քիչ էր մնում նույնիսկ վայրենիներին խնդրեր սպասել, մինչև որ ինքը տեղնուտեղն այդ անի, բայց դրա ժամանակը չէր։ Վայրենիները քրքջացին, նրանցից մեկը նիզակով ցույց տվեց Ռալֆին։ Վերևում Ռոջըրը լծակը բաց թողեց, որ տեսնի իրարանցման առիթը։ Սեփական ստվերների լճակից ցցված էին պարանոցին կանգնած տղաների մազակալած գլուխները։ Խոզուկը կքվել էր տձև պարկի պես։

— Ես ժողով եմ կանչում։

Լռություն։

Ռոջըրը մի փոքր քար վերցրեց և նետեց երկվորյակների արանքը, դիպուկ վրիպելով։ Նրանք ընկրկեցին, և Սամը հազիվ կարողացավ պահպանել հավասարակշռությունը։ Ռոջըրի մարմնում սկսեց տրոփել իշխելու աղոտ գրգիռը։

Ռալֆը բարձրաձայն կրկնեց։

— Ես ժողով եմ կանչում։

Նա աչքի անցկացրեց վայրենիներին։

— Ո՞ւր է Ջաքը։

Նրանց խումբը սկսեց խորհրդակցել։ Ներկված մի դեմք Ռորերտի ձայնով ասաց։

— Ինքը գնաց որսի։ Ասեց որ ձեզ ներս չթողնենք։

— Ես խարույկի հաշվով եմ եկել,— ասաց Ռալֆը,— ու Խոզուկի ակնոցների։

Տղաների խմբում թեթև, հրճվագին ծիծաղ թրթռաց, բարձր ժայռից արձագանքվելով։

Ռալֆի հետևից մի ձայն խոսեց։

— Ուզածներդ ի՞նչ է։

Երկվորյակները Ռալֆի կողքով առաջ նետվեցին և կուչ եկան նրա ու ժայռի մեջտեղում։ Նա կտրուկ շուռ եկավ։ Անտառի կողմից, շարժուձևով ու շեկ մազերով ճանաչելի, մոտենում էր Ջաքը։ Մ ի-մի որսորդ քսմսվում էին նրա երկու կողքերից։ Երեքն էլ սև ու կանաչ ներկով էին ծածկված։ Նրանց հետևում գցած էր խոզի անգլուխ փորոտած իրանը։

Խոզուկը վնգստաց։

— Ռալֆ, ինձ մի թող։

Զավեշտական զգուշությամբ նա գրկեց ծովի վրա կախված մի մեծ քար։ Վայրենիների քրքիջը վերաճեց բարձր ծաղրուծանակի։

Ջաքն աղմուկից բարձր գոռաց։

— Թող գնա, Ռալֆ։ Գնա կղզու քո ծերը։ Իսկ էս իմ հողն է ու իմ ցեղը։ Ռադդ քաշի։

Ծիծաղը լռեց։

— Դու ցրել ես Խոզուկի ակնոցները,— շունչը կտրվելով, ասաց Ռսղֆը,— դու պարտավոր ես հետ տալ։

— Պարտավոր ե՞մ։ Ո՞վ ասեց։

Ռալֆը փրփրեց։

— Ես եմ ասում։ Դու ինքդ ես ինձ Առաջնորդ ընտրել։ Փողի ձայնր չլսեցի՞ր։ Կեղտոտ բան ես արել, որ ասեիր, մենք քեզ կրակը նենց էլ կտայինք։

Նրա այտերը արյամբ էին լցվել, ուռած կոպը թրթռում էր։

— Երբ ուզեիր, մարդավարի կգայիր կտանեիր։ Բայց ո՞նց կլիներ։ Տակետակ վրա տվիր ու Խոզուկի ակնոցները գողացար։

— Փորձվիր նորից ասա։

— Գող ավազակի մեկը։

Խոզուկը ճչաց։

— Ինձ մի մոռացի, Ռալֆ։

Ջաքն առաջ նետվեց և նիզակն իջեցրեց Ռալֆի կրծքին։ Նրա բազուկի դիրքից Ռալֆը գուշակեց հարվածի ուղղությունը և իր նիզակի պոչով այն մի կողմ թեքեց։ Ապա նիզակը շրջեց ու ինքն էլ հարվածեց, քերծելով Ջաքի ականջի տակը։ Կուրծք կրծքի տված, կատաղի հևալով, նրանք իրար հրմշտում էին ու աչքերով խժռում։

— Ո՞վ է գող ավազակը։

— Դու ես։

Ջաքը խաբս տվեց և նիզակով հարվածեց Ռալֆին։ Անխոս համաձայնությամբ նրանք այժմ նիզակները որպես սուսեր էին բանեցնում, այլևս չհանդգնելով մեջտեղ բերել մահացու ծայրերը։ հարվածը սահեց Ռալֆի նիզակովն ի վար, կրակի պես մղկտացնելով նրա մատները։ Նրանք նորից բաժանվեցին, փոխելով դիրքը։ Ջաքն այժմ ամրոցի կողմն էր, Ռալֆը կղզու։

Երկուսն էլ սաստիկ հևում էին։

— Դե արի, արի․․․

— Ի՛նքդ արի․․․

Նրանք մոլեգնած վրա տվին, պահպանելով, սակայն, ապահով հեռավորությունը։

— Դե փորձվի․․․

— Ի՛նքդ վարձվի․․․

Գետնին ծեփված Խոզուկը ջանում էր գրավել Ռալֆի ուշադրությունը։ Ռալֆը թեքվեց նրա կողմը, աչքը պահելով Ջաքի վրա։

— Ռալֆ, մի մոռացի ինչի ենք եկել։ Խարույկի, իմ ակնոցի համար։

Ռալֆը գլխով արեց։ Նա պրկված մկանները թուլացրեց և նիզակի կոթն իջեցրեց գետնին։ Ջաքն անքնին հայացքով դիմաներկի տակից նրան էր նայում։ Ռալֆը հայացքը դարձրեց ժայռի ատամնաշարին, ապա՝ ներքևում խմբված վայրենիներին։

— Լսեք։ Մենք հենց էնպես չենք եկել։ Նախ դուք պարտավոր եք Խոզուկի ակնոցները հետ տալ։ Ինքն առանց դրա բան չի տեսնում։ Էս ձեզ համար խաղ չի․․․

Ներկված վայրենիների խումբը քրքջաց, և Ռալֆի միտքը քարկապ ընկավ։ Նա մազերը հետ քաշեց և նայեց առջեի սև ու կանաչ դիմակին, վարձելով վերհիշել Ջաքի տեսքը։

Խոզուկը փսփսաց։

— Մեկ էլ խարույկը։

— Հա։ Մեկ էլ խարույկը։ Նորից եմ ասում։ Առաջին օրվանից էդ եմ կրկնում։

Նա նիզակը տնկեց վայրենիների կողմը։

— Ձեր միակ հույսը առավոտից իրիկուն ծուխը պահելն է։ Մեկ էլ տեսար մի նավից նկատեն ու գան մեզ փրկեն տանեն տուն։ Առանց ծուխի պիտի սպասենք, մինչև մի նավ պատահմամբ կամ գա, կամ էլ չէ, ով գիտի պառավենք էս կղզում․․․

Օդում ցանվեց վայրենիների թրթռուն, արծաթահունչ, անիրական ծիծաղը, և հանգավ արձագանքների շարանում։ Ռալֆը մոլեգնեց, նրա ձայնը սկսեց բեկվել։

— Չեք հասկանում, ներկած էշեր, որ Սամը, Էրիքը, Խոզուկն ու ես քիչ ենք։ Մենք ամեն ինչ արինք, որ խարույկը պահենք, բայց բան դուրս չեկավ։ Իսկ դուք էստեղ որս եք խաղում․․․

Նա մատնացույց արեց գլխավերևի մարգարտափայլ երկնքում ծորացող բարալիկ ծուխը։

— Մի էնտեղ նայեք։ Բա դա նշան տալու ծո՞ւխ է։ Խորովածի խարույկ է, կուտեք֊կպրծնեք, ու էլ ծուխ չի լինի։ Գլուխներդ ո՞նց չի մտնում, բա որ հիմա նավ անցնելուց լինի․․․

Նա կանգ առավ, լռությունից և մուտքը պահպանող վայրենիների անդեմությունից շվարելով։ Առաջնորդի դիմակը բացեց վարդագույն բերանը և դիմեց ցեղի և իր միջև կանգնած Սամներիքին։

— Հե՜յ, դուք, հետ քաշվեք։

Ոչ ոք չպատասխանեց։ Երկվորյակները տարակուսած իրար նայեցին։ Գզվռտոցի ավարտից սիրտ առնելով, Խոզուկը զգուշորեն վեր կացավ։ Ջաքը նայեց Ռալֆին, ապա՝ երկվորյակներին։

— Բռնեք դրանց։

Ոչ ոք չշարժվեց։ Ջաքը գազազած գոռաց։

— Ես չասի՝ ղրանց բռնե՜ք։

Ներկված խումբը, անհամարձակ, իրար նայելով, շրջապատեց Սամներիքին։ Նորից զրնգաց արծաթաձայն ծիծաղը։

Սամներիքն ի խորոց քաղաքակրթության սրտի ընդվզեցին։

— Հո չե՞ք գժվել․․․

— Էդպես չի կարելի։

Նրանց ձեռքից խլեցին նիզակները։

— Բռնեք ու կապեք։

Ռալֆը հուսահատ գոռաց սև ու կանաչ դիմակի վրա։

— Ջաք։

— Շուտ արեք, բռնեք կապեք։

Ներկվաձ խումբն արդեն սկսում էր զգալ Սամներիքի օտարասեռությունը, իրենց վայելած իշխանությունը։ Նրանք անվարժ ու վայրենաբար գետնին տապալեցին Սամներիքին։ Ջաքը ոգևորվել էր։ Նա կռահեց, որ Ռալֆը կփորձի օգնության հասնել։ Նրա նիզակը գվվոցով աղեղ գծեց Ռալֆի ուղղությամբ, որը հազիվ հասցրեց խույս տար Ջաքից այն կողմ շարունակվում էր երկվորյակների ու ցեղի տուրուդմփոցը։ Խոզուկը նորից կուչ էր եկել։ Վերջապես վայրենիները հետ քաշվեցին, կանգնելով գետնին փռված ապշահար երկվորյակների շուրջը։ Ջաքը դարձավ Ռալֆին և սեղմած ատամներով ասաց։

— Տեսա՞ր։ Ինչ ուզեմ՝ կանեն։

Նորից լռություն տիրեց։ Անշնորհք կապկպված երկվորյակները պառկած էին, վայրենիները նայում էին Ռալֆին, սպասելով, թե նա ինչ կանի։ Ճակատին թափված մազերի արանքից Ռալֆը նրանց հաշվեց, ապա մի հայացք գցեց անպետք ծխին։

Արյունը խփեց նրա գլխին։ Նա գոռաց Ջաքի վրա․

— Դու գազան ես, անասուն, ստոր գողի մեկը։

Եվ քշեց վրան։

Ջաքը, զգալով, որ վճռական պահը հասավ, նույնպես առաջ նետվեց։ Նրանք բախվեցին իրար և հետ թռան։ Ջաքը բռունցքով խփեց Ռալֆի ականջին։ Եվ տեղնուտեղը փորին մի հարված ստացավ ու տնքաց։ Նրանք կրկին կանգնեցին իրար դեմ դիմաց, մոլեգնած ու շնչակտուր, մեկը մյուսի ցասումից երկյուղելով։ Նրանց ականջին նոր միայն հասավ մենամարտն ուղեկցող աղմուկը՝ ցեղի խրախուսական զիլ աղաղակը։

Ռալֆին հասավ Խոզուկի ձայնը։

— Թողեք բան ասեմ։

Խոզուկը ոտքի կանգնեց կռվի բարձրացրած փոշու մեջ, և, նրա մտադրությունը տեսնելով, ցեղը վայնասուն բարձրացրեց։

Խոզուկը խեցին վեր պահեց, և հարայ-հրոցը փոքր-ինչ մեղմացավ, ապա վերսկսեց նոր թափով։

— Փողը ես եմ բռնել։

Խոզուկը գոռում էր։

— Չեք տեսնո՞ւմ, փողը ես եմ բռնել։

Որքան էլ զարմանալի թվա, վայրենիները լռեցին, նրանք որոշեցին լսել, թե Խոզուկն իրենց ինչով կզվարճացնի։

Դրան հետևած խաղաղ ընդմիջումով Ռալֆի ականջի տակ օդի տարօրինակ սվսվոց լսվեց։ Նա դրան համարյա ուշադրություն չղարձրեց, բայց ահա նորից՝ «ֆսսս»։ Վերևից քար էին նետում, Ռոջըրն էր, մյուս ձեռքը դրած լծակին։ Ներքևում Ռալֆը որպես խճճված մազախուրձ էր երևում, Խոզուկը՝ ճարպի տոպրակ։

— Լսեք ինչ եմ ասում։ Դուք ձեզ փոքր երեխեքի պես եք պահում։

Նորից վայնասուն ծագեց և մարեց, հենց որ Խոզուկը կախարդական սպիտակ խեցին վեր բարձրացրեց։

— Ո՞րն է լավ, ձեր պես ներկած սևքամակների ոհմա՞կ լինել, թե՞ Ռալֆի պես խելքը գլխին մարդ։

Վայրենիները սաստիկ աղաղակ բարձրացրին ։ Խոզուկը գոռաց։

— Ո՞րն է լավ, հաշտ ու խաղա՞ղ ապրել, թե՞ որս անել ու սպանել։

Նորից ժխոր և նորից՝ «ֆսս»։

Ռալֆը դողաց աղմուկի մեջ։

— Ո՞րն է լավ, օրենք ունենալ ու փրկվե՞լ, թե՞ որս անել ու համը հանել։

Այժմ արդեն Ջաքն էր գոռում և Ռալֆի ձայնը ոչ մեկին չէր հասնում ։ Ջաքը նահանջել-միացել էր ցեղին և նրանք նիզակները ցցած սպառնաշունչ ստվար զանգված էին կազմել։ Նրանց մեջ աստիճանաբար հասունանում էր հարձակվելու և պարանոցը սրբելու վճռականությունը։ Ռալֆը, նիզակը պատրաստ, կանգնած էր նրանց դիմաց, պարանոցի եզրին։ Խոզուկը նրա կողքին էր, դեռ առաջ պարզելով հմայիլը՝ շողշողուն, փխրուն, գեղաճկուն խեցին։ Աղմուկը խփում էր նրանց փոթորկացող ատելության մտրակով։ Գլխավերևվում, բարձր ժայռի վրա, զառանցագին մոռացության մարմաջով, Ռոջըրն ամբողջ ուժով հենվում էր լծակին։

Ռալֆը վիթխարի ժայռաբեկորի հռնդյունը լսեց այն տեսնելուց շատ առաջ։ Ներբանների միջով նրան հաղորդվեց երկրաշարժի նման ցնցումը, փշրվող քարերի դղրդյունը։ Ապա ահռելի բեկորը պարանոցով թավալգլոր առաջ սուրաց, և Ռալֆը փորի վրա նետվեց գետնին։ Վայրենիները ոռնում էին։

Ճանապարհին բեկորը ոտքից գլուխ զարկվեց Խոզուկին՝ խեցին փշրվեց հազար սպիտակ կտորների և դադարեց գոյություն ունենալ։ Խոզուկը անձայն, չհասցնելով նույնիսկ ծղրտալ, կողքի վրա շպրտվեց ցած, օդում գլուխկոնծի տալով։ Ժայռաբեկորը, երկու անգամ վեր թռչելով, կորավ անտառում։ Տասնհինգ մետր գահավիժելով, Խոզուկը մեջքի վրա ընկավ ծովից տնկված կարմիր սալի վրա։ Սրա գլուխը ճեղքվեց, պարունակությունը դուրս թափվեց և սկսեց կարմիր ներկվել։ Խոզուկի ձեռքերն ու ոտքերը ջղաձգվեցին, ինչպես նոր մորթված խոզինը։ Ապա ծովը խորը շունչ քաշեց, ջուրը բարձրացավ և եռաց սալի վրա, իսկ երբ նորից ցած քաշվեց, Խոզուկի մարմինն արդեն չկար։

Մեռյալ լռություն էր տիրում։ Ռալֆի շուրթերը մի խոսք կազմեցին, բայց չարտաբերեցին։

Հանկարծ Ջաքը մի ոստյունով իր ցեղից անջատվեց և վայրագ գոռաց։

— Տեսա՞ր։ Տեսա՞ր։ Դո՞ւ էլ նույն օրը կընկնես։ Ես հանաք չեմ անում։ Դու արդեն ոչ ցեղ ունես, ոչ խեցի․․․

Նա մեջքն իջեցրած առաջ էր վազում։

— Առաջնորդը ես եմ։

Քինոտ նշան բռնելով, նա նիզակը նետեց Ռալֆի վրա։ Նիզակի ծայրն անցավ֊պատռեց Ռալֆի կողերի մաշկը և ընկավ ջուրը։ Ռալֆը երերաց, բայց ցավ չզգաց, միայն՝ խուճապ։ Վայրենիները, առաջնորդի պես աղաղակելով, պոկվեցին առաջ։ Մի ուրիշ նիզակ, որը ծուռ էր և ուղիղ չէր թռչում, սուրաց Ռալֆի գւխի վրայով։ Վերևից ընկավ ևս մեկը, Ռոջըրի գցածը։ Երկվորյակները պառկած մնացին վայրենիների հետևում, պարանոցին վխտում էին անանուն սատանայական դեմքերը։ Ռալֆը շուռ եկավ և սկսեց փախչել։

Նրան հետապնդում էր ճայերի կռինչի պես վայնասունը։ Ենթարկվելով մի բնազդի, որի գոյությունն ինքն անգամ կասկածում, Ռալֆը ոլոր֊մոլոր առաջ էր վազում, խույս տալով թռչող նիզակներից։ Նա ժամանակին նկատեց խոզի իրանը և վրայով ցատկեց։ Ապա մխրճվեց մացառներն ու թաքնվեց անտառում։

Առաջնորըր խոզի մոտ կանգ առավ, շրջվեց մնացածների կողմը և ձեռքերր բարձրացրեց։

— Հետ, հետ գնացեք։ Ամրոց։

Վայրենիների ցեղն աղմկոտ վերադարձավ պարանոց, որտեղ նրանց միացավ Ռոջըրը։

Առաջնորդը զայրացած դիմեց նրան։

— Դո՞ւ ինչի քո տեղում չես։

Ռոջըրը մռայլ նրան նայեց։

— Հեչ, իջա․․․

Նրա տեսքը դահճի պես զարհուրանք էր ներշնչում։ Առաջնորդը նրան այլևս ոչինչ չասաց և ներքև նայեց Սամներիքին։

— Հիմա մտնում ե՞ք իմ ցեղը։

— Բաց թող ինձ․․․

— ․․․ ինձ էլ։

Առաջնորդը ճանկեց գետնին ընկած նիզակներից մեկը և սեղմեց Սամի կողքին։

— Ասածդ ինչ է, հը՞։— Մոլեգնեց նա։— Նիզակները ձեռքներիդ էդ ո՞ւր էիք դալիս։ Էդ ինչի՞ իմ ցեղը չեք ուզում մտնել։

Նիզակը պարբերաբար մխրճվում էր կողի տակ։ Սամը սկսեց ոռնալ։

— Է , ձևը չգիտես։

Ռոջըրը խցկվեց Առաջնորդի կողքով, ուսով համարյա հրելով նրան։ Ոռնոցը դադարեց։ Սամներիքը պառկած լուռ սարսափով նայում էին վեր։ Ռոջըրը մերձենում էր նրանց, անբարբառելի զորությամբ համակված։

Տասներկուերորդ գլուխ․ Որսորդների կանչը

Թաքստոցում պառկած, Ռալֆը մտածում էր, թե վերքերն ինչ անի։ Աջ կողերին արյան մեծ զեղում կար, նիզակի թողած արնոտ պատռվածքն այտուցվել էր։ Նրա կեղտակոլոլ մազերը ցցված էին լիանաների շոշափուկների պես։ Անտառի միջով փախչելուց ամբողջ մարմինը ճանկռոտված էր և կապտուկներով ծածկված։ Շունչը տեղը բերելով, նա վճռեց, որ վերքերը լվանալն անհրաժեշտ է հետաձգել։ Ջրում չփչփացնելիս ինչպե՞ս լսես մոտեցող ոտնաձայները, ինչպե՞ս թաքնվես գետակի կամ ծովի բաց ափին։

Ռալֆն ականջ գրեց։ Նա ամրոցից շատ չէր հեռացել, և առաջին խուճապահար պահին կարծեց, թե իրեն հետապնդում են։ Բայց որսորդները ընդամենը աչքի ածեցին անտառի փեշերը, երևի նիզակները հավաքելով, և հետ վազեցին արևոտ ժայռի կողմը, ասես սոսկալով թավուտի խավարից։ Ռալֆն անգամ տեսավ նրանցից մեկին՝ կարմիր, սև ու դարչնագույն շերտերով, և որոշեց, որ դա Բիլն էր։ Այսինքն, մտածեց Ռալֆը, ի՞նչ Բիլ։ Վայրենու կերպարանքը հրաժարվում էր ձուլվել կարճլիկ տաբատով և վերնաշապիկով տղայի պատկերին։

Ցերեկը հանգչում էր՝ լույսի կլորավուն բծերն անշտապ սահում էին տերևների և դարչնագույն հյուսվածքների վրայով, Ամրոցի կողմից ձայն չէր լսվում։ Ռալֆը վերջապես դուրս սողոսկեց թաքստոցից և պլստաց պարանոցին նայող անանցանելի մացառուտի կողմը։ Արտակարգ զգուշությամբ նա դուրս նայեց ճյուղերի արանքից և տեսավ ժայռի կատարին պահակ կանգնած Ռոբերտին։ Ձախ ձեռքին նիզակ կար, աջով նա քարկտիկ էր խաղում։ Նրա հետևեց ծխի թանձր քուլաներ էին բարձրանում, Ռալֆի ռունգերն ուռեցին և բերանը ջրեց։ Նա ափի հակառակ կողմով սրբեց դեմքը և օրվա մեջ առաջին անգամ քաղց զգաց։ Ցեղը երևի նստել և վայում է խոզից ածուխների վրա քամվող ու այրվող ճարպի կաթիլներին։ Առանց աչքերը կտրելու։

Ռոբերտի կողքին հայտնվեց մի ուրիշ անճանաչելի կերպարանք և, նրա ն ինչ-որ բան հանձնելով, անհետացավ քարի հետևում։ Ռոբերտը նիզակը ցած դրեց և սկսեց որոճալ։ Ասել կուզի քեֆն արդեն սկսվել էր, և ժամապահին հատկացրել էին իր բաժինը։

Ռալֆը հասկացավ, որ առայժմ իրեն ոչինչ չի սպառնում։ Նա հոգնած քարշ եկավ մրգատու ծառերի կողմը, դեպի խղճուկ կերակուրը, կեղեքվելով քեֆի մտքից։ Այսօր՝ քեֆ, վաղը․․․

Ռալֆն անհամոզիչ ենթադրեց, որ իրեն երևի հանգիստ թողնեն, գուցե բանադրանքի ենթարկեն, բայց ոչ մի կերպ չկարողացավ խուսափել չարագուշակ, անմեկնելի իմացությունից։ Խեցու փշրվելը, Խոզուկի ու Սայմոնի մահը սավառնում էին կղզու վրա։ Ներկված վայրենիները դրանով չէին սահմանափակվելու։ Եվ հետո՝ նրա և Ջաքի այդ անբացատրելի առնչությունը՝ Ջաքը երբեք նրան հանգիստ չէր թողնի, երբե՛ք։

Արևի շողերով ողողված, նա մի պահ վարանեց, ձեռքով հետ քաշելով այն ճյուղը, որի տակ մտադրվում էր մտնել։ Ապա ահաբեկված ցնցվեց և բարձրաձայն գոռաց։

— Չէ, նրանք չեն կարող էդքան վատը լինել։ Էդ միամիտ ստացվեց։

Նա սպրդեց ճյուղի տակ և դժվարությամբ առաջ վազեց։ Քիչ անց կանգ առավ և ականջ դրեց։

Առջևում ավերված մրգատու պուրակն էր։ Նա սկսեց ագահորեն ուտել և, սեփական արտաքինից անտեղյակ, շատ զարմացավ, երբ իրեն տեսած երկու փոքրիկները ճչացին ու փախան ։

Հագենալով, նա դիմեց դեպի ծովափը։ Քոլիկի փլատակների կողքին արևի թեք ճառագայթները սահում էին արմավների բներով։ Երևում էին հարթակը և լողավազանը։ Երևի հարկավոր էր անտեսել սրտին ծանրացած արճիճը և ապավինել նրանց ողջամտությանը, դատողության ցերեկային մնացորդներին։ Այժմ, երբ նրանք արդեն կուշտ էին, մնում էր մեկ անգամ էլ փորձել։ Ամեն դեպքում, ամայացած հարթակի կողքին, դատարկ քոլիկում գիշերն անցկացնելը լինելու բան չէր։ Նա փշաքաղվեց։ Ոչ խարույկ, ոչ ծուխ, ոչ փրկություն։ Նա շուռ եկավ և, անտառի միջով կաղալով, քայլեց դեպի Ջաքի տիրույթը։

Արևի թեք սլաքներն արդեն խճճվում էին տերևների մեջ։ Նա հասավ մի կանաչուտի, ուր հողի մակերևույթին մոտեցող ժայռը զսպում էր բուսականության բուռն աճը։ Բացատը ողողված էր մութ ստվերներով, և Ռալֆը քիչ էր մնում նետվեր ծառի հետևը, կենտրոնում ցցված ուրվագիծը տեսնելով, բայց հետո հասկացավ, որ սպիտակ դեմքը խոզի գանգ է, որը ձողի վրայից քմծիծաղ է տալիս նրա կողմը։ Նա դանդաղ մոտեցավ և նայեց ուղիղ այդ գազանին, որն արձակում էր ժամ տնակին միայն խեցուն հատուկ սպիտակ փայլը և կարծես ցինիկ ժպտար։ Ակնախոռոչներից մեկում մի հետաքրքրասեր մրջյուն էր քջջում, կյանքի ուրիշ նշաններ չկային։

Թե՞․․․

Ռւսլֆի թիկունքը փշաքաղվեց։ Նա երկու ձեռքով հետ քաշեց մազերը, գանգը համարյա իր դեմքի մակարդակին էր։ Ատամները քմծիծաղում էին, դատարկ ակնախոռոչների մոգական հայացքը չէր թողնում աչքերը կտրել։

Ի՞նչ էր դա։

Գանգը նայում էր Ռալֆին այնպես, ասես գիտեր բոլոր հարցերի պատասխանները, բայց ասել չէր ուզում։ Ռալֆը սահմռկեց և բռնկվեց կատաղությամբ։ Նա գազազած խփեց այդ գարշանքին, որը խաղալիքի նման ճոճվեց ու հետ եկավ, առաջվա պես քմծիծաղ տալով։ Ռալֆը, մոլեգնած, նորից խփեց և ատելությունից լաց եղավ։ Ապա սկսեց լիզել վնասված մատները, նայելով դատարկ ձողին՝ գանգը կիսված ընկած էր գետնին, երկու մետրանոց ժպիտով ժպտալով։ Լա ձողը կտրուկ գետնից դուրս քաշեց և նիզակի պես պահեց իր և սպիտակ բեկորների միջև։ Ապա հետ-հետ գնաց, դեմքը չշրջելով երկնքին քմծիծաղ տվող գանգից։

Երբ հորիզոնում մարեց կանաչ ցոլքը և վերջնականապես հաստատվեց գիշերը, Ռալֆը նորից մոտեցավ Ամրոցին նայող մացառուտին։ Ճյուղերի արանքից նայելով, նա տեսավ, որ գագաթին դեռևս նիզակը ձեռքին մարդ կա։

Նա ծունկի իջավ ստվերների մեջ և իր միայնությունից դառը կսկիծ զգաց։ Չնայած վայրենի, բայց նրանք այնուամենայնիվ մարդ էին․ գիշերվա սարսափներն արդեն դարան էին մտնում անտառի խորքում։

Ռալֆը կամացուկ հառաչեց։ Նա սաստիկ հոգնած էր, բայց վայրենիների վախից չէր հանդգնում անջատվել, ընկղմվել քնի անդունդը։ Իսկ գուցե համարձակ մտնել Ամրոց, ասել «ազատ քաղաքացի», ուրախ ժպտալ և բոլորի հետ պառկել քնելո՞ւ։ Ձևացնել, թե նրանք դեռ այն տղաներն են, դպրոցականները, որոնք ասում էին «այո, սըր» և համազգեստի գլխարկնե՞ր դնում։ Ցերևկը դեռ կարող էր պատասխանել՝ այո, բայց խավարը և մահացու սարսափն ասում էին՝ ոչ։ Մթան մեջ պառկած, նա գիտեր, որ ավելորդ է։

— Որտև իմ խելքը գլուխս է։

Նա այտը քսեց թևին, առնելով աղի, քրտինքի և քարթացած կեղտի կծու հոտը։ Առջևում, ձախից, շնչում էր օվկիանոսը, մեկ քաշվելով ցած, մեկ նորից եռալով վարդագույն սալի վրա։

Ամրոցի հակառակ կողմից ձայներ էին գալիս։ Ուշադիր ականջ դնելով, շեղվելով ծովի օրորից, Ռալֆը զանազանեց ծանոթ կշռույթը։

— Գազանին մորթենք, կոկորդը ճղենք, թափենք արյունը։

Վայրենիների ցեղը պարում էր։ Քարե պատից այն կողմ ինչ-որ տեղ մութ շուրջպարն է, պայծառ խարույկը և միսը։ Հիմա նստած ըմբոշխնում էին ուտելիքն ու իրենց ապահովությունը վայելում։

Ավելի մոտիկից մի ձայն լսելով, նա ընկրկեց։ Վայրենիները մագլցում էին․ ժայռի գագաթը, լսվում էր նրանց խոսակցությոլնը։ Նա մի քանի քայլ առաջ սողաց և տեսավ, թե ինչպես կատարին նշմարվող ուրվագիծը խախտվեց և ընդլայնվեց։ Ամբողջ կղզում միայն երկու տղա այդպիսի ձայն և շարժուձև ունեին։

Ռալֆը գլուխն իջեցրեց արմունկներին, հայտնությունը ցավոտ խոցեց նրան։ Սամներիքն արդեն ցեղի անդամ էին, նրանք Ամրոցը պահպանում էին իրենից։ Նրանց փրկելու և կղզու մյուս ծայրում վտարանդիների ցեղ հիմնելու հույսերը փշրվեցինք Սամներիքը մյուսների պես վայրենի էին դարձել, Խոզուկը մեռած էր, իսկ խեցին' ջարդուփշուր։

Քիչ անց նախորդ պահակը ցած իջավ։ Մնացած երկուսը ժայռի մուգ շարունակությունն էին թվում։ Հետևում մի աստղ վառվեց և իսկույն ջնջվեց նրանց շարժումից։

Ռալֆը խարխափելով առաջ շարժվեց։ Աջից աղոտ ջրի երկար տարածքն էր, ձախից ջրհորի պես բացվում էր անհանգիստ օվկիանոսը։ Ջուրն ամեն րոպեն մեկ մերկացնում էր մահվան սալը և նորից ծաղկում սպիտակ փրփուրով։ Վերջապես Ռալֆի ձեռքը դեմ առավ վերև տանող ելուստին։ Պահակները ճիշտ նրա գլխավերևում էին, նունիսկ երևում էր ժայռի եզրից ցցված նիզակի ծսւյրը։

Նա շատ կամացուկ կանչեց։

— Սամներիք․․․

Պատասխան չկար։ Հարկավոր էր ավելի բարձր կանչել։ Բայց դա կարող էր գրավել խարույկի մոտ քեֆ անող շերտավոր թշնամիների ուշադրությունը։ Նա ատամները սեղմեց և սկսեց մագլցել վեր, շոշափելով գտնելով հենակետերը։ Գանգի նախկին ցիցը խանգարում էր, բայց նա ոչ մի գնով չէր հրաժարվի իր միակ զենքից։ Նա համարյա հասավ երկվորյակների մակարդակին և նորից կանչեց։

— Սամներիք․․․

Լսվեց վախեցած մի ճիչ ու խլրտոց։ Երկվորյակներն իրար սեղմված ինչ-որ բան էին բարբաջում ։

— Ես եմ, Ռալֆը։

Վախենալով, որ նրանք տագնապ կկանչեն ու կփախչեն, նա վեր ձգվեց, մինչև որ իր ուսերն ու գլուխը երևացին ժայռի վրա։ Թևատակից, հեռու ներքևում, նշմարվում էր սալի վրա փրփրող ջուրը։

— Ես եմ, ես, Ռսէլֆը։

Վերջապես նրանք թեքվեցին առաջ և աչքերը տնկեցին նրա դեմքին։

— Մենք էլ ասեցինք․․․

— ․․․ չիմացանք ինչ էր․․․․

— ․․․ կարծեցինք․․․

Նրանք հիշեցին իրենց նոր ամոթալի պատկանելությունը։ Էրիքը ոչինչ չասաց, բայց Սամը փորձ արեց պարտքը կատարեր

— Թող գնա, Ռալֆ։ Գործ չունես․․․

Նա նիզակը ճոճեց, կատաղություն պատկերելով։

— Ռադդ քաշի, հասկացա՞ր։

Էրիքն ի համաձայնություն գլխով արեց և նույնպես նիզակով օդը ծակեց։ Ռաղֆը հենվել էր ձեռքերին և տեղից չէր շարժվում։

— Ես էլ ձեր երկուսիդ մոտ էի գալիս․․․

Բառերն անկարող էին արտահայտել այդ բութ ցավը, նա լռեց։ Կայծկլտուն ասաղերը ցրվեցին ու պար եկան երկնակամարով մեկ։

Սամն անհանգիստ շարժվեց։

— Հորս արև, Ռալֆ, լավ կանես գնաս։

Ռալֆը նորից նայեց նրանց։

— Դուք իսկի ներկված էլ չեք, ո՞նց կարողացաք․․․ Թե որ ցերեկով լիներ․․․

Եթե ցերեկ լիներ, նրանք ամոթից գետինը կմտնեին։ Բայց այժմ մութ գիշեր էր։ Առաջինը սկսեց Էրիքը։ Ապա նրանք երկուսով շարունակեցին իրենց տարափոխիկ խոսքը։

— Թող գնա, քո համար եմ ասում․․․

— ․․․ իրանք մեզ զոռով ստիպեցին, տանջելով․․․

— Ո՞վ, Ջա՞քը։

— Ի՜նչ Ջաք․․․

Նրանք մոտ թեքվեցին և ձայներն իջեցրին։

— Ռալֆ․․․

— Սրանք վայրենի են․․․

— ․․․ զոռով ստիպեցին․․․

— ․․․ դիմանալու բան չէր․․․

Այս անգամ Ռալֆի ձայնն էլ էր ցածր և կարծես խեղդված։

— Ախր ես ի՞նչ եմ նրանց արել։ Ես նրան հավանում էի․․․ Ուզում էի, որ փրկվենք․․․

Աստղերը նորից ցրիվ եկան երկնքով մեկ։ Էրիքը գլուխը եռանդուն թափ տվեց։

— Լսի, Ռալֆ, դու էստեղ իմաստ մի փնտրի։ Տենց բաներն անցան․․․

— Առաջնորդի համար դարդ մի արա․․․

— ․․․ թող գնա, թե չէ բանդ բուրդ կլինի։

— Առաջնորդն ու Ռոջըրը․,․

— ․․․հա, Ռոջըրը․․․

— Իրանք քեզ ատում են, Ռալֆ։ Մտքներին դրել են քո վերջը տալ։

— Վաղը դուրս են գալու քո որսի։

— Ախր ինչի՞ համար։

— Չեմմանում։ Ու հետո, Ռալֆ, Ջաքը, դե, Առաջնորդը, ասեց, որ էդ որսը վտանգավոր է լինելու․․․

— ․․․ մենք պիտի շատ զգույշ լինենք ու նիզակները շպրտենք ոնց որ խոզի վրա։

— Պիտի կղզու մի ծերից մյուսը շարքով ցրվենք․․․

— ․․․ ու էդպես առաջ գնանք․․․

— ․․ մինչև քեզ չգտնենք։

— Ու պիտի իրար ձեն տանք, սրա պես։

Էրիքը գլուխը բարձրացրեց, և ափով բերանին խփելով, հնդկացիների մարտական ճիչը հիշեցնող մի թույլ ձայն արձակեց։ Հետո սկսեց վախեցած շուրջը նայել։

— Դրա պես․․․

— ․․․ մենակ թե, իհարկե, ավելի բարձր։

— Բայց ես ախր բան չեմ արել, — բորբոքված շշնջաց Ռալֆը,— ես մենակ ուզում էի խարույկը վառ պահել։

Նա մի պահ լռեց, թշվառ մտածելով վաղվա մասին և գլխի ընկավ ամենից կենսական հարցը տալ։

— Իսկ հետո դուք․․․

Ռալֆը չկարողացավ իրեն ստիպել պարզաբանել։ Բայց միայնությունը և վախը նրան խթանեցին։

— Որ ինձ գտնեն, ի՞նչ են անելու։

Երկվորյակները լուռ էին։ Ներքևում նորից փրփրեց մահացու սալը։

— Ինձ ի՞նչ են․․․ Տե՜ր Աստված, սովից սատկում եմ․․․ Քարե աշտարակն ասես ճոճվեց նրա տակ։

— Ասում եք ի՞նչ․․․

Երկվորյակները խուսափեցին ուղղակի պատասխանից։

— Շուտ արա գնա, Ռալֆ։

— Քո համար ենք ասում։

— Ինչքան հեռու մնաս, էնքան լավ։

— Հետս չե՞ք գա։ Երեքով մի բան կանեինք։

Մի պահ ընդմիջումից հետո Սամը խեղդված ձայնով ասաց։

— Դու Ռոջըրին չգիտես; Ինքն ահավոր է․․․

— ․․․ Առաջնորդն էլ, իրանք երկուսով․․․

— ․․․ ահ ու սարսափ են․․․

— ․․․ Մենակ թե Ռոջըրը․․․

Երկվորյակները քարացան։ Ցեղի կողմից ինչ-որ մեկը վեր էր բարձրանում։

— Գալիս է մեզ ստուգելու։ Շուտ արա, Ռալֆ։ Պատրաստվելով իջնել, Ռալֆը կառչեց հանդիպումից վերջին օգուտը քամելու առիթից։

— Ես էս մոտերքում եմ պահ մտնելու, էն թավուտում,— շշնջաց նա,— էնպես որ իրանց էդտեղից հեռու պահեք։ Կյանքում գլխի չեն ընկնի էդքան մոտիկ նայել․․․

Ոտնաձայները դեռևս շատ չէին մոտեցել։

— Սամ, ինձ բան չի լինի, չէ՞․․․

Երկվորյակներր լռում էին։

— Առ,— հանկարծ ասաց Սամը,— Վերցրու,

Ռալֆը ճանկեց նրա խոթած մսի պատառը։

— Ասեք էլի, որ ինձ բռնեք, ինչ եք անելու։

Վերևում լռության էր։ Ռալֆն ինքն էլ էր զգում, որ ասածն անմտություն է։ Նա ժայռի պռունկից ցած իջավ։

— Ի՞նչ եք անելու․․․

Քարե աշտարակի կատարից լսվեց անմեկնելի պատասխանը ։

— Ռոջըրն երկու կողմից մի փայտ էր սրել։

Ռոջըրն երկու կողմից մի փայտ է սրել։ Ռալֆը տքնում էր դրան ինչ-որ իմաստ հաղորդել, բայց ապարդյուն։ Նա մտաբերեց իր իմացած բոլոր հիշոցները, կատաղության մի պոռթկումով, որը վերածվեց հորանջի։ Ինչքա՞ն կարելի էր առանց քնելու դիմանալ։ Նա երազեց ճերմակ սավանով մի անկողին, բայց շրշապատի միակ ճերմակությունը ծովի կաթնագույն փրփուրն էր այն սպիի վրա, որին ընկել էր Խոզուկը։ Խոզուկն ամենուր էր, հանգիստ չէր տալիս, ահարկու էր դարձել խավարի և մահվան ստվերի ներքո։ Եթե Խոզուկը հիմա ջրից դուրս գար, գլուխը դատարկ․․․ Ռալֆը տնքաց և հորանջեց փոքրիկի պես։ Երերալով, հենվեց ձեռքին բռնած փայտին։

Նա նորից պրկվեց։ Ամրոցի տանիքից ձայներ լսվեցին։

Սամներիքն ինչ-որ մեկի հետ վիճում էին։ Փառք աստծո, բարձր խոտն ու պտերներն արդեն մոտիկ էին։ Այստեղ կտրելի էր մնալ մինչև առավոտ, երբ կողքի թավուտը պետք կգար որպես թաքստոց։ Ահա, նրա ձեռքը դիպավ խոտին, գիշերելու տեղը, ցեղից ոչ հեռու։ Խորհրդավոր գերբնական ուժերի ահին չդիմանալու դեպքում կարելի էր ձուլվել մարդ արարածների խմբին, նույնիսկ եթե․․․

Եթե ի՞նչ։ Երկու կողմից սրած մի փայտ։ Հետո՞ ինչ։ Նրանք արդեն նիզակահարել էին իրեն ու վրիպել, միայն մեկն էր կպել։ Թերևս այս անգամ էլ վրիպեին։

Նա պպզեց երկար խոտերի մեջ, հիշեց Սամի տված միսը և ագահորեն հարձակվեց պատառի վրա։ Ուտելու ընթացքամ նորից ձայներ լսեց՝ Սամներիքի խուճապահար, ցավագին գոռոցները, զայրացկոտ բացականչություններ։ Ուրեմն միայն ինքը չէր նեղն ընկել երկվորյակներից առնվազն մեկի բանը բուրդ էր։ Ձայները թուլացան, տեղափոխվելով ժայռի հակառակ կողմը, և նա դադարեց դրա մասին մտածել։ Ձեռքով շոշափեց զով, փափուկ տերևները, ճիշտ թավուտի մատույցներում։ Հենց այստեղ էլ կքնի։ Իսկ վաղ առավոտյան, առաջին լույսի հետ կմագլցի թավուտը, կխցկվի ծուռումուռ բների արանքով, կսողոսկի և այնքան խորը կծպտվի, որ միայն իր պես ճկուն մեկը կկարողանա հասնել։ Իսկ եթե հասնի էլ, նիզակի հարված կուտի։ Ահա այդպես կթաքնվի, որսը կողքով կանցնի, մարտական ճիչերով կգնա կղզու խորքը և ինքը կմնա ազատ։

Նա մի քիչ էլ խորացավ պտերների մեջ, ձողը դրեց կողքին և կուչ եկավ խավարի մեջ։ Պետք է անպայման հիշել և լույսը բացվելուն պես արթնանալ, վայրենիներին քոլոլելու համար։ Ռալֆը չնկատեց, թե երբ եկավ խորը քունը և նրան ներքին զառիթափ չանչով ցած գլորեց։

Արթնացավ և, դեռ աչքերը չբացած, լսեց մոտիկից եկող մի ձայն։ Մի աչքը բացելով, դեմքի կողքին փոքրիկ հողաթումբ տեսավ և մատներով նրանից կառչեց։ Նա հազիվ հասցրեց հասկանալ, որ գահավիժելու և մահվան մշտնջենական մղձավանջն ավարտվել է, և արդեն առավոտ է, երբ ձայնը նորից լսվեց։ Դա հնդկացիների ճիչի պես մի աղաղակ էր, որը լսվեց սկզբում ծովափից, ապա՝ պակաս հեռվից և, վերջապես՝ համարյա կողքից։ Աղաղակը նրա կողքով անցավ կղզու մի ափից մյուսը, թռչող ճայի կանչի պես։ Առանց մտածելու վրա ժամանակ կորցնելու, Ռալֆն իր ձողը ճանկեց և պտերների միջով նետվեց հետ։ Հաջորդ ակնթարթին նա արդեն գալարվելով մխրճվում էր թավուտը, հազիվ խույս տալով իր կողմը եկող վայրենու ոտքի տակից։ Ամեն կողմից շրմփոց, թրխկոց և դոփյուն էր լսվում։ Անհայտ վայրենին երկու անգամ արձակեց պայմանական ճիչը, որը կրկնվեց նրա աջից, ապա՝ ձախից և մարեց հեռվում։ Ռալֆը սսկված կուչ եկավ և որոշ ժամանակ այլևս ոչինչ չէր լսում։

Վերջապես նայեց շուրջը։ Անշուշտ այստեղ նրան ոչ ոք չէր բռնի, կարելի էր անգամ ասել, որ նրա բախտը բերել էր։ Խոզուկին սպանած վիթխարի ժայռաբեկորը, վեր ցատկելով, ընկել էր թավուտի ճիշտ կենտրոնը, մի քանի քայլի վրա ջախջախելով եղած-չեղածը։ Խցկվելով այդ բացվածքը, Ռալֆն իրեն ապահով և իմաստուն զգաց։ Նա զգուշորեն նստեց փշրված բների միջև և սկսեց սպասել, մինչև որսն անցնի իր կողքով։ Տերևների միջով վեր նայելով, նա ինչ-որ կարմիր բան նշմարեց։ Ամրոցի կտուրն էր, հեռավոր և անվնաս։ նա ցնծագին շուռումուռ եկավ, հարմար դիրք ընդունելով, ակնկալելով լսել որսի հեռվում մարող ձայները։

Սակայն ոչ մի ձայն չէր լսվում։ Րոպեներն անցնում էին, և նրա ցնծությունը հետզհետե խամրում էր կանաչ ստվերների ներքո։

Վերջապես նա մի ձայն լսեց՝ Ջաքինը, բայց խլացած։

— Հաստատ գիտե՞ք։

Վայրենին, որին գիմում էին, ոչինչ չասաց, երևի գլխով արեց։

Լսվեց Ռոջըրի ձայնը։

— Տես հա՜, թե մեզ էշի տեղ ես գրել․․․

Նույն ակնթարթին մի տնքոց լսվեց և ապա՝ ցավագին մղկտոց։ Ռալֆն ակամա կքվեց։ Երկվորյակներից մեկն այնտեղ էր, թավուտի եզրին, Ջաքի ու Ռոջըրի հետ։

— Կարող է ուրի՞շ տեղ էր ասում։

Երկվորյակը նորից տնքաց և մղկտաց։

— Հաստատ էստեղ է՞ր ուզում պահ մտնել։

— Հա, վա՜ խ, հա՛ ասեցի․․․

Ծառերի արանքից արծաթահունչ ծիծաղ լսվեց։

Ուրեմն գիտեն։

Ռալֆն իր ձողը վերցրեց և պատրաստվեց կռվի։ Բայց նրանք ի՜նչ պիտի անեին, որ։ Մի շաբաթում հազիվ կարողանային թավուտում արահետ բացել։ Իսկ ով որ փորձեր մեն ակ ներս սողոսկել, թող հետո չնեղանար։ Նա բթամատով փորձեց նիզակի սրությունը և մաղձոտ քմծիծաղ տվեց։ Ով խցկվեր, մի լավ հարված կուտեր, խոզի պես ձայնը գլուխ գցելով։

Նրանք ետ էին գնում գեպի Ամրոցը։ Նա լսեց հեռացող ոտնաձայները և ինչ-որ մեկի քրքիջը։ Եվ նորից այդ բարձր, թռչնանման ճիչը, որն անցավ-գնաց շարքով մեկ։ Ուրեմն ոմանք մնացել էին նրան հսկելու։ Իսկ մյուսնե՞րը․․․

Երկար ու ճնշող լռություն տիրեց։ Ռալֆը հանկարծ գիտակցեց, որ կրծում է նիզակի կեղևը։ Նա ոտքի կանգնեց և նայեց Ամրոցի կողմը։

Նույն պահին կտուրից լսվեց Ջաքի ձայնը։

— Երեք, չորս, հո՛ւպ տուր։

Ժայռի գագաթին կանգնած ապառաժներից մեկը վայրկենապես, վարագույրի նման, իջավ, կապույտ երկնքի ֆոնին ուրվագծելով վայրենիների ստվերները։ Գետինը ցնցվեց, օդը պատռեց սրընթաց սուլոցը, և ասես մի հսկա ձեռք ապտակեց թավուտի եզրը։ Ապառաժը, դղրդալով ամեն ինչ փշրելով, թավալգլոր սլացավ ծովափի կողմը, Ռալֆի գլխին տաշեղների և տերևների անձրև թափելով։ Վայրենիներն ուրախ աղաղակում էին թավուտի եզրին։

Նորից լռություն տիրեց։

Ռալֆը մատները դրեց բերանը և կծեց։ Վերևում տեղից պոկելու ենթակա միայն մի բեկոր էր մնացել, բայց այն մի կես տան չափ կլիներ, մեքենայի, տանկի չափ։ նա սարսռազդու հստակությամբ պատկերացրեց այդ բեկորի հավանական ուղին։ Դանդաղ տեղից պոկվելով, ելուստից ելուստ խփվելով, այն վիթխարի շոգեգլանի պես կգլորվեր պարանոցով մեկ։

— Հո՛ւպ տուր, էլի՛, էլի՛։

Ռալֆն իր նիզակը ցած դրեց և նորից վերցրեց։ Նա ճակատից զայրացկոտ հետ քաշեց մազերը, երկու հապճեպ քայլ արեց փոքրիկ բացվածքում, ապա հետ գնաց և հայացքը հառեց ճյուղերի կոտրված ծայրերին։

Առայժմ ոչ մի ձայն չէր գալիս։

Նա նկատեց իր կրծքավանդակի հաճախակի կծկումները և խիստ զարմացավ։ Կենտրոնից քիչ ձախ պարզ երևում էր սրտի բաբախոցը։ Նիզակը նա նորից ցած դրեց։

— Երեք չորս, հո՛ւպ տուր։

Երկար ու զիլ ցնծագին աղաղակներ։

Կարմիր ժայռին մի բան հռնդաց, գետինը վեր ցատկեց և սկսեց կանոնավոր ցնցվել, դղրդոցը գնալով սաստկացավ։ Ռալֆը շպրտվեց վեր և ցած ընկավ, կոտրված ճյուղերին խվելով։ Աջից, ընդամենը մի քանի մետր հեռավորության վրա, ամբողջ թավուտը բեկվեց ցած, հողից ճռնչալով դուրս պրծան արմատները։ Ջաղացքարի պես պտտվելով, կողքից դանդաղ գլորվեց ժայռաբեկորը։ Ապա, փղավայել ծանրությամբ, այն հանգիստ թավալ տվեց ծովի կողմը։

Ռալֆը ծունկի իջավ ճմլված հողին և սպասեց, մինչև գետինը դադարի դղրդալ։ Վերջապես սպիտակ ճեղքված կոճղերը, փշրված ճյուղերը և թավուտի շիլաշփոթը վերջին անգամ ցնցվեցին և տեղն ընկան։ Ռալֆի կուրծքն ասես մամլիչի տակ լիներ։

Ամեն ինչ խաղաղվեց։

Բայց՝ ոչ լրիվ։ Դրսում փսփսում էին։ Հանկարծ աջից թավուտները երկու տեղում ցնցվեցին, երևաց նիզակի սուր ծայրը։ Խուճապահար, Ռալֆն իր ձողը ամբողջ ուժով մխրճեց այդտեղ։

— Վա՜խ։

Նիզակը ձեռքում թպրտաց, և նա այն հետ քաշեց։

— Ո՜ւֆ, ո՜ւֆ․․․

Դրսում ծագած իրարանցման մեջ ինչ-որ մեկը հեծեծում էր։ Ապա կատաղի վեճ բռնկվեց, մինչ վիրավոր վայրենին շարունակում էր տնքալ։ Հետո լռություն տիրեց, և մի ձայն, Ջաքինը չէր, ասաց։

— Տեսա՞ք։ Ասեցի չէ՞, որ ինքը վտանգավոր է։

Վիրավոր վայրենին նորից տնքաց։

Հիմա՞ ինչ է լինելու։

Ռալֆը պինդ սեղմեց ծամծմած նիզակը, մազերը թափվեցին ճակատին։ Ամրոցի ուղղությամբ մի քանի քայլ այն կողմ ինչ-որ քչփչոց էր լսվում։ Ապա մի վայրենի ապշահար բացականչեց՝ «Չէ՞ հա», և զսպված քրքիջ լսվեց։ Ռալֆն ատամները բացեց և գռմռաց այդ կողմը, նիզակը բարձրացնելով։ Ապա սկսեց պպզած սպասել։

Անտեսանելի խումբը նորից քրքջաց։ Նա տարօրինակ մի շրշյուն լսեց, որը շուտով վերածվեց բարձր շառաչի, ասես մեկը բացեր ցելոֆանի հսկա թերթերի ծալքերը։ Կողքում ճրճտաց մի ճյուղ և Ռալֆը խեղդված հազաց։ Տերևների արանքից սպիտակ և դեղին քուլաներով ծուխ էր ծորում, գլխավերևի երկնագույն կարկատանը մթնեց և շուտով ծուխն արդեն ծփում էր նրա շուրջբոլորը։

Ինչ-որ մեկն ուրախ ծիծաղեց, և մի ձայն գոռաց։

— Ծո՜ւխը։

Ռալֆը թավուտի միջով սողոսկեց անտառի կողմը, հնարավորին չափ սեղմվելով գետնին, որ ծուխ կուլ չտա։ Թավուտի և անտառի միջև մի նեղ բացատ էր մնացել, որտեղ կանգնած էր նիզակով զինված կարմրասպիտակ շերտերով փոքր մի վայրենի։ Նա հազում էր և ձեռքով տարածում աչքերի կողքի ներկը, փորձելով ծխի միջով ինչ-որ բան տեսնել։ Ռալֆը կատվի պես առաջ նետվեց և մռլտոցով ցած իջեցրեց իր նիզակը՝ վայրենին երկու տակ եղավ։ Թավուտից աղաղակներ լսվեցին, և Ռալֆը վախի արագությամբ սուրաց թփուտների միջով։ Նա խոզի արահետ գտավ, և դրանով վազեց մոտ հարյուր մետր, ապա կտրուկ թեքվեց մի կողմ։ Հետևում կղզին կրկին հատեց պայմանական ճիչը, և առանձին մի ձայն երեք անգամ գոռաց։ Նա հասկացավ, որ դա առաջ անցնելու ազդանշանն էր, և տեղից պոկվեց ու սուրաց այնպես, որ կուրծքը սկսեց այրվել։ Հետո մի թփի տակ նետվեց գետնին, շունչը տեղը բերելու։ Նա լեզվով տնտղեց ատամներն ու շուրթերը, և հեռվում նորից լսեց հետապնդողների կանչը։

Դեռ ինչ ասես կարելի էր անել։ Օրինակ՝ ծառ բարձրանալ, բայց դա շրջահայաց լուծում չէր լինի։ Եթե գտնեին, նրանց կմնար միայն հեշտ ու հանգիստ սպասել։

Երանի մտածելու ժամանակ լիներ։

Նորից նույն հեռավորությունից կրկնակի ճիչ լսվեց և Ռալֆը գուշակեց նրանց ծրագիրը։ Անտառում խճճվող վայրենին պետք է կրկնակի կանչ արձակեր, և ամբողջ շարքը կանգնում էր նրան սպասելու։ Այդպիսով շղթան չէր խախտվում և կղզին ծածկում էր մի ափից մյուսը։ Ռալֆը հիշեց նրանց շարքը հեշտությամբ հաղթահարած վարազին։ Ծայրահեղ դեպքում կարելի էր նրանց մոտ թողնել, շղթան պատռել և փախչել։ Բայց ո՞ւր։ Նրանք շուռ կգային և նորից կսրբեին կղզին։ Վաղ թե ուշ հարկավոր կլիներ ուտել կամ քնել։ Նա կարթնանար չորս կողմից ձգվող ճանկերի օղակում և նրա մեծ կտորն ականջը կմնար։

Ուրեմն ի՞նչ անել։ Ծա՞ռը բարձրանալ, թե՞ վարազի պես շղթան ճեղքել։ Երկու տարբերակն էլ սոսկալի էին։

Նոր ճիչից նրա սիրտը թրթռաց, վեր ցատկելով, նա նետվեց օվկիանոսի կողմը, անտառի ամենախիտ մասը, մինչև որ խճճվեց ու կախվեց լիանաների մեջ։ Նա այդպես մի քիչ մնաց, միայն ձկնամկաններն էին դողում։ Ա՜խ, երանի դադար լիներ, մտածելու ժամանակ։

Ահա, նորից, զիլ ու անխուսափելի, մի ափից մյուսը գլորվեց մարտական ճիչը։ Նա ձիու պես ընկրկեց և նորից գլխակորույս առաջ վազեց, մինչև որ շնչասպառվելով և գետնին նետվեց ինչ-որ պտերների տակ։ Ծա՞ռը, թե՞ շղթան ճեղքելը։ Նա շունչը տեղը բերեց, բերանը սրբեց և իրեն հրամայեց հանգստանալ։ Այդ շղթայում ինչ-որ տեղ նաև Սամներիքն էին՝ սրտները ճմլվելով։ Այսինքն, ի՜նչ իմանաս։ Ամեն դեպքում նա կարող էր երկվորյակների փոխարեն դեմ առնել, ասենք, Առաջնորդին, կամ դահիճ Ռոջըրին։

Ռալֆը խճճված մազերը հետ քաշեց և առողջ աչքից սրբեց քրտինքը։ Նա բարձրաձայն ասաց։

— Մտածի։

Ո՞րն էր ողջամիտ ընտրությունը։

Ոչ Խոզուկը կար, որ խելոք բաներ ասեր, ոչ ժողովը, ամեն ինչ մարդավարի քննարկելու համար, ոչ խեցու պատիվը։

— Մտածի։

Ամենից շատ նա հիմա վախենում էր ուղեղում հայտնվող դմբոյացնող փեղկից, որը կարող էր սքողել վտանգի զգացումը։

Երրորդ տարբերակն այնպես թաքնվելն էր, որ շղթան նրան չնկատեր և վրայով անցներ։

Նա գլուխը վեր տնկեց և ականջ դրեց։ Նախորդ աղմուկի ֆոնին նոր ձայն էր ավելացել, թավ մի գռմռոց, ասես անտառն ինքը զայրացած լիներ նրա վրա, ձայն, որին, ինչպես ապակուն, սահմռկեցուցիչ ճռնչյունով քսվում էին որսորդների ճիչերը։ Նա այդ ձայնն ինչ-որ տեղ արդեն լսել էր, բայց վերհիշելու ժամանակ չուներ։

Շղթան ճեղքել։

Ծառը։

Թաքնվել ու թողնել, որ անցնեն։

Ճիչերից մեկը համարյա քթի տակ լսվեց, նրան ոտքի նետելով և մղելով առաջ, փշերի ու մորու թփերի միջով։ Հանկարծ անտառն ընդհատվեց, և նա դուրս թռավ այն նույն բացատը, բայց գանգի մետրանոց ժպիտն այժմ ոչ թե կապույտ երկնքին էր այպանում, այլ քմծիծաղ էր տալիս ծխի թանձր ամպերին։ Ռալֆը նետվեց առաջ, ծառերի տակ, հասկանալով հռնդյունի աղբյուրը։ Ծխով նրան թաքստոցից դուրս քշելով, որսորդները հրդեհել էին կղզին։

Թաքնվելը ծառ բարձրանալուց լավ էր, որովհետև հայտնաբերվելու դեպքում դեռ կարելի էր շղթան պատռել։

Ուրեմն պետք է թաքնվել։

Հետաքրքիր է, խոզը դրան հավանություն կտա՞ր, թե՞ ոչ։ Ռալֆը, չգիտես ում, ծամածռվեց։ Գտնել անտառի ամենամութ, ամենախուլ ծակը և սպրդել մեջը։ Շարունակելով վազել, նա սկսեց նայել շուրջը։ Արևի շողքերը պար էին գալիս նրա վրա, կեղտոտ մարմնով հոսում էին քրտինքի շողշողուն առվակները։ Ճիչերը թուլացան, մնացին հեռվում։

Վերջապես նա գտավ քիչ թե շատ հարմար մի տեղ, ասենք, ուրիշ ընտրություն էլ չուներ։ Թփերի և լիանաների խառնիճաղանջ միահյուսությունը ստեղծել էր գետնից կես մետրից պակաս բարձրության վրա սփռվող անլուսաթափանց մի ծածկ, որն իր տարածքով մեկ ծածկված էր ցողուններով և բներով։ Այդ ծածկի ճիշտ կենտրոնի տակ սողալով, կարելի էր շատ լավ թաքնվել, և դեռ կողքից էլ հինգ մետր տեղ կմնար։ Եթե վայրենին նույնիսկ հպվեր գետնին և ներս նայեր, միևնույն է, խավարը նրան ոչինչ թույլ չէր տա տեսնել։ Վատագույն դեպքում դեռ մնում էր նրա վրա հարձակվելու, շղթան ճեղքելու, խաբս տալու և հետ վազելու հնարավորությունը։

Զգուշորեն, ձողը հետևից քարշ տալով, Ռալֆը ցողունների արանքով սողոսկեց ներս և պառկեց կենտրոնում, ականջ դնելով։

Հրդեհը տարածվել էր։ Ռալֆը կարծում էր, հռնդյունը թողել էր հեռվում, բայց այն անշեղորեն մոտենում էր։ Ասում էին, չէ՞, որ հրդեհն ընդունակ է վազող ձիուց առաջ ընկնել։ Պառկած տեղից Ռալֆն ի վիճակի էր տեսնել մոտ հիսուն մետր տարածությամբ գետնին շաղ տրված արևի պայծառ բծերը։ Մինչ նայում էր, բոլոր բծերը թարթեցին։ Դա այնքան էր հիշեցնում անիծյալ փեղկի տատանումը, որ նրան մի պահ թվաց, թե լույսերն իր ներսում են թարթում։ Սակայն բծերը սկսեցին ավելի հաճախակի թարթել, ապա խամրեցին և բոլորովին հանգան։ Ծխի հսկայածավալ զանգվածը կղզին արևից վարագուրեց։

Անգամ եթե որևէ մեկը նայեր թփերի տակ և պատահմամբ նշմարեր մարդկային մարմինը, գուցե հենց Սամներիքը լինեն և ձևացնեն, թե ոչինչ չտեսան ու ձայն չհանեն։ Նա այտը սեղմեց շոկոլադագույն հողին, լիզեց չոր շուրթերը և աչքերը փակեց։ Թավուտի տակ հողը թեթևակի թրթռում էր, կամ գուցե դա մի թույլ ձա՞յն էր, հրդեհի հռնդյունի և որսորդների ճանկռող աղաղակի ֆոնին աննշմարելի՞։

Ճիչերից մեկը մոտիկից լսվեց։ Ռալֆն այտը հողից կտրուկ պոկեց և նայեց խամրող լույսի կողմը։ Երևի արդեն հասնում են, մտածեց նա, և սիրտը սկսեց բաբախել։ Թաքնվել, շղթան պատռել, ծառը բարձրանալ, ո՞րն էր, այնուամենայնիվ, լավը։ Պետք էր ընտրել, նորից փորձելու հնարավորություն չի լինի։

Հրդեհը մոտեցել էր, հրաձգության պես ձայները ծագում էին հաստ ճյուղերի, անգամ ամբողջ ծառաբների պայթյուններից։ Տխմարները, հաստագլուխ ապուշները՝ հրդեհը որ մրգատու պուրակը վառի, վաղն ի՞նչ են ուտելու։

Ռալֆն անհանգիստ շուռումուռ եկավ իր նեղ անկողնում։ Կորցնելու բան արդեն չէր մնացել։ Ի՜՜նչ կարող էին իրեն անել։ Ծեծե՞լ։ Հետո՞ ինչ։ Սպանե՞լ։ Երկու ծայրից սրած փայտ։

Համարյա ականջի տակ լսված ճիչերից նա վեր թռավ։ Նիզակով զինված շերտավոր մի վայրենի կանաչ թավուտից արագ մոտենում էր նրա թաքստոցին։ Ռալֆը մատներով սեղմեց հողը։ Պետք էր ամեն բանի պատրաստ լինել։

Ռալֆը սկսեց շոշափել նիզակը, որպեսզի սուր ծայրն առաջ ուղղի, բայց պարզվեց, որ իր փայտը երկու կողմից է սրված։

Վայրենին, տասնհինգ մետր թաքստոցին չհասնելով, կանգ առավ և արձակեց պայմանական ճիչը։

«Հանկարծ հրդեհի հռնդյունի մեջ սրտիս բա բա խոցը չլսի՞։ Ոչ մի դեպքում չգոռալ։ Պատրաստվել»։

Վայրենին մոտ եկավ, գոտկատեղից վեր այլևս չերևալով։ Ահա նրա նիզակի կոթը։ Այժմ միայն ծնկներն էին հրվում։ Չդողալ։

Խոզերի մի երամակ ճվճվալով դուրս թռավ վայրենու հետևի թփուտներ ց և անտառ նետվեց։ Թռչուններն աղաղակում էին, մկները՝ ծվծվում, փոքրիկ թռվռան մի բան ցատկեց ծածկի տակ և պահ մտավ։

Վայրենին հասավ ծածկի եզրին և կանգ առավ, պայմանական ճիչն արձակելով։ Ռալֆը ոտքերը ներս քաշեց և հենվեց ծնկներին։ Երկու կողմից սրած ցիցը ձեռքում դողում էր, մեկ երկարում, մեկ կարճանում, թեթևանում, ծանրանում, նորից թեթևանում։

Ափից-ափ նորից սավառնեց մարտական ճիչը։ Վայրենին ծունկի իջավ։ Նրա հետևում անտառի խորքում արդեն ցոլքեր էին նշմարվում։ Ահա մի ծունկը խրվեց հողի մեջ, ահա՛ մյուսը։ Երկու ձեռքը։ Նիզակը։

Դեմքը։

Վայրենին հայացքը հառեց խավարին։ Կողքերից նա դեռ ինչ-որ բան նշմարում էր, բայց ոչ մեջտեղում։ Այստեղ մութը թանձր էր և անթափանց։ Վայրենին դեմքը կնճռոտեց, ջանալով վերծանել խավարը։

Վայրկյանները երկարեցին։ Ռալֆը նայում էր ուղիղ վայրենու աչքերին։

Չգոռալ։

Դու անպայման տուն կվերադառնաս։

Տեսավ։ Ստուգում է։ Սրած փայտով։

Ռալֆը գոռաց։ Վախից, ցասումից, վհատությունից։ Նրա ոտքերն ուղղվեցին, գոռոցը վերածնվեց անընդհատ, փրփրած աղաղակի։ Նա առաջ նետվեց, պատռեց մացառուտը և դուրս պրծավ, գոռալով, մռլտալով, արյուն կաթալով։ Նա ցիցն առաջ մղեց, և վայրենին ցած գլորվեց, բայց չորս կողմից աղաղակելով արդեն ուրիշներն էին վրա տալիս։ Նա խույս տվեց վրան նետված նիզակից և, ձայնը կտրելով, վազեց առաջ։ Առջևում ցոլացող լույսերը մի ակնթարթում միաձուլվեցին, հրդեհի հռնդյունը վերաճեց ամպագոռգոռ դղրդոցի, և նրա դիմացի մեծ թփուտը վայրկենապես բռնկվեց հովհարաձև բոցով։ Նա նետվեց աջ, գլխակորույս վազելով, ձախից կիզում էր շոգը, հրդեհը մակընթացության պես գլորվում էր առաջ։ Վայրենիների աղաղակը տարածվեց, տրոհվեց սուր, հատու ճիչերի՝ որսը հայտնաբերելու նշանը։ Աջից մի դարչնագույն ստվեր ծլեց, բայց հետ ընկավ։ Բոլորը վազում էին և խենթի պես ճչում։ Ռալֆը լսում էր, թե ինչպես են նրանք մխրճվում մացառների միջով, ձախից փոթորկում էր հրդեհը։ Նա մոռացավ իր վերքերը, քաղցը, ծարավը, մնաց միայն վախը, թռչող ոտքերով հուսակտուր վախը, որն անտառի միջով սլանում էր դեպի ծովափը։ Աչքերի առջև մանր կետեր էին թռվռում, վերածվում կարմիր օղակների, որոնք արագ լայնանում էին և տեսադաշտից չքվում։ Ինչ-որ մեկի ոտքերն ուժասպառվում էին այնտեղ, ներքևում, վայրենիների խելակորույս աղաղակը մոտենում էր, համարյա ծածկում նրան ոխի խորդուբորդ պռունկով։

Սայթաքեց, ոտքն արմատի խփելով, և, լսելով հետապնդողների ճիչը, վեր ցատկեց։ Նա տեսավ, թե ինչպես բոցավառվեց քոլիկը, կրակը լիզեց նրա ուսը, առջևում փայլատակեց ջուրը։ Վայր ընկավ և գլորվեց գաղջ ավազի վրայով, գլուխը ձեռքերով ծածկելով, փորձելով կոկորդից քամել գթության աղերսը։

Երերալով ոտքի կանգնեց, կծկվելով նոր սարսափների ակնկալությամբ, ապա աչքերը վեր բարձրացրեց և տեսավ հսկա սպայական գլխարկը։ Գլխարկի վերնամասը սպիտակ էր, կանաչ հովանու վերևում ոսկեգույն թագն էր, խարիսխը և տերևների պսակը։ Նա տեսավ սպիտակ կտավը, ուսադիրները, ատրճանակը, ոսկեզօծ կոճակների շարանը համազգեստի վրա։

Ավազին կանգնած նավատորմի սպան ուշագիր և շվարած վերևից նայում էր Ռալֆին։ Նրա հետևում՝ լողափին էր խրված մոտորանավակի սուր քիթը, որը բռնել էին երկու նավաստի։ Երրորդ նավաստին գնդացիրը ձեռքին կանգնած էր նավակի մեջ։

Վայրենիների մարտական ճիչը բեկվեց և մարեց։

Սպան մի պահ տարակուսանքով նայեց Ռալֆին, ապա ձեռքն ատրճանակի կոթից հետ քաշեց։

— Բարև։

Քաշլվելով իր խայտառակ տեսքից, Ռալֆը երկչոտ պատասխանեց։

— Բարև ձեզ։

Սպան գլխով արեց, ասես ինչ-որ հարցի պատասխան ստանալով։

— Ձեզ հետ չափահասներ․․․ մեծեր կա՞ն։

Ռալֆը համրորեն գլուխը տարուբերեց։ Նա հետ շրջվեց։ Լողափին կիսաշրջանով լուռումունջ կանգնած էին գունավոր կավով ներկոտած սրածայր փայտերով տղաները։

— Քեֆ անողին քեֆ չի հասնի։— Ասաց սպան։

Կրակը հասավ դարավանդին և աղմկոտ խժռեց արմավենիները։ Բոցի ինքնագլուխ մի ծվեն ակրոբատի պես ցատկեց և լիզեց-տարավ հարթակի արմավների կատարները։ Երկինքը սև էր։

Սպան ուրախ ժպտաց Ռալֆին։

— Մենք տեսանք ձեր ծուխը։ Ինչո՞վ էիք զբաղված։ Պատերա՞զմ էր, ի՞նչ էր։

Ռալֆը գլխով արեց։

Սպան ուսումնասիրում էր իր առջև ցցված փոքրիկ խրտվիլակին։ Երեխային անհրաժեշտ էր մի լավ լողացնել, մազերը կտրել, քիթը սրբել և վերքերը մշակել։

— Սպանվածներ չե՞ն եղել, հուսով եմ։ Դիակներ չկա՞ն։

— Միայն երկուսը։ Բայց ծովը նրանց տարավ։

Սպան կռացավ և ուշադիր նայեց Ռալֆին։

— Երկո՞ւսը։ Սպանվա՞ծ։

Ռալֆը կրկին գլխով արեց։ Նրա հետևում հրկիզվում և դղրդում էր ամբողջ կղզին։ Սպան, որպես օրենք, կարողանում էր զանազանել, դիմացինը ճի՞շտ է խոսում, թե՞ ոչ։ Նա կամացուկ սուլեց։

Լողափին նոր տղաներ էին հայտնվում, մանրապճեղներ, փոքրիկ վայրենիների պես դուրս ցցված փորներով։ Նրանցից մեկն ընդհուպ մոտեցավ սպային և աչքերը բարձրացրեց։

— Ես․․․ Ես․․․

Եվ ուրիշ ոչինչ։ Փըրսիվալ Վիմզ Մեղիսընը ապարդյուն ջանում էր հիշողությունից պեղել անհետ կորած կախարդական բանաձևը։

Սպան թեքվեց Ռալֆի կողմը։

— Մենք ձեզ կվերցնենք։ Քանի՞ հոգի եք։

Ռալֆը գլուխը տարուբերեց։ Սպան նրա վրայով նայեց տղաների խմբին։

— Ձեր գլխավորն ո՞վ է։

— Ես եմ։— Բարձրաձայն ասաց Ռալֆը։

Արտառոց թասակի մնացորդները գլխին մի պատանյակ, որի գոտկատեղից կոտրված ակնոց էր կախված, դիմեց առաջ, բայց հետո միտքը փոխեց և մնաց տեղում։

— Մենք նկատեցինք ձեր ծուխը։ Ուրեմն չգիտե՞ք, թե քանի հոգի եք։

— Ոչ, սըր։

— Թվում էր,— ասաց սպան, աչքի առաջ ունենալով կղզին խուզարկելու հեռանկարը,— թվում էր, թե անգլիացի տղաները — բոլորդ անգլիացի եք, ճի՞շտ է — պիտի որ ավելի բարվոք վիճակում գտնվեին, ուզում եմ ասել․․․

— Սկզբում հենց այդպես էր,— ասաց Ռալֆը,— քանի դեռ․․․

Նա կանգ առավ։

— Մենք այն ժամանակ բոլորս միասին էինք․․․

Սպան գլխով արեց, սիրտ տալով։

— Գիտեմ։ Քեֆներիդ քեֆ չէր հասնի։ Ճիշտ «Մարջանի կղզու» պես։

Ռալֆը համրացած նրան էր նայում։ Նա մի պահ վերհիշեց առաջին օրը ծովափը պարուրած արտասովոր հմայքը։

Բայց կղզին լուցկու պես այրվել էր․․․ Սայմոնը մեռած էր, իսկ Ջաքը․․․ Ռալֆի աչքերից արցունքներ հորդեցին, նա սկսեց անզուսպ հեկեկալ։ Կղզում հայտնվելուց ի վեր առաջին անգամ նա անձնատուր եղավ լացին՝ վշտի բուռն կծկումները տակնուվրա էին անում նրան։ Ծխի սևաթույր ծածկի ներքո կղզու ածխացող ավերակի վրա տարածվեց նրա ողբը։ Նրա ապրումներից վարակվելով՝ մյուս երեխաները նույնպես սկսեցին հեկեկալ։ Նրանց միջև կանգնած, կեղտոտ, գզգզված, փսլնքոտ, Ռալֆը ողբում էր անմեղության վախճանը , մարդկային սրտի խավարը և այն, թե ինչպես էր ժայռից գահավիժում իմաստուն և հավատարիմ ընկերը, Խոզուկ անունով։

Սպան հուզված էր և շփոթված։ Երեխաներին ուշքի գալու ժամանակ տալով, նա շրշվել էր ծովի կողմը։ Հայացքը հանգստացնելով հեռավոր հածանավի հատու ուրվագծի վրա։