Ուղևորներին կարելի է փրկել, բայց դա «Սելենի» վեջին ճանապարհորդությունն էր։
==Գլուխ քսանչորսերորդ==
Երևում էր խողովակի միջով «Սելենից» դուրս պրծած մրրիկը իր հետ դուրս էր բերել ոչ միայն ապականված օդը։ Վերհիշելով աղետից հետո անցած մի քանի ժամերը, կոմոդոր Հանստենը մտովի նկատեց, որ երբ խուճապն անցավ, փոշեգնացում տիրեց մի տեսակ գրգռված, նույնիսկ փոքր֊ինչ հիստերիկ տրամադրություն։ Նրանց ոգևորելու և սիրտ տալու ջանքերը երբեմն նույնիսկ չափից անցնում էին, վերածվելով բռնազբոսիկ զվարթության ու գրեթե մանկական զվարճության։
Այժմ այդ ամենը ետևում է մնացել, և դժվար չէ հասկանալ՝ թե ինչու։ Բանը ոչ միայն նրանում է, որ փրկարարները մոտ են․ մահվան հետ երես առ երես հանդիպելը փոխում է մարդուն։ Երկչոտությունն ու եսականությունը տեղի տվեցին, ոգու արիություն եկավ նրանց վրա։
Այդ ամենը ծանոթ էր Հանստենին։ Նա քանիցս նկատել էր նույն բանը, երբ տիեզերանավերի անձնակազմները դժվար կացության մեջ էին ընկել արեգակնային համակարգության հեռաստաններում։ Կոմոդորը ի բնե փիլիսոփայելու հակում չուներ, սակայն տիեզերքում բավական ազատ ժամանակ կար խորհրդածությունների համար։ Երբեմն Հանստենը ինքն իրեն հարցնում էր, թե արդյո՞ք մարդը նրա համար չէ փնտրում վտանգը, որպեսզի նրա միջոցով հանգի համախմբման ու մերձակցության, որոնց նա (թեկուզ չգիտակցված) այդպես ձգտում է։
Ափսո՜ս, որ պիտի բաժանվի այս մարդկանցից։ Նույնիսկ միսս Մոռլիից, որն այժմ հանկարծ դարձել է սիրալիր ու վարվեցող, իր ուժերի ներածի չափով, իհարկե․․․
Կոմոդորը այնքան վստահ էր փրկարար աշխատանքների հաջող ավարտմանը, որ արդեն մտածում էր առաջիկա բաժանման մասին։ Ինչ խոսք, ամեն բան կարող է պատահել, բայց և այնպես, կարծես, նրանք ապահովագրված են ամեն տեսակի անակնկալներից։ Թե գլխավոր ինժեները ինչպես պետք է Ծովի մակերես հանի նրանց՝ առայժմ հայտնի չէ, բայց նա, անտարակույս, այդ բանը կանի։ Վտանգն անցել է, մնացել են միայն անհարմարությունները, որոնք միանգամայն կարելի է տանել։
Այն պահից ի վեր, երբ խողովակներով ներս թափվեցին ուտելիքով գլանները, զրկանքների մասին խոսելու տեղ չունեն։ Իհարկե, առանց դրա էլ նրանց սով չէր սպառնում, բայց սնունդը փոքր֊ինչ միապաղաղ էր, իսկ ջրերը պակասել էին։
Այժմ արդեն բոլոր ցիստեռնները լիքն էին, հարյուրավոր լիտրերով պաշար ունեն։ Տարօրինակ է, որ շրջահայաց ու հեռատես կոմոդոր Հանստենը երբեք չհարցրեց ինքն իրեն, թե ինչ եղավ «Սելենի» ցիստեռնների ջուրը։ Հասկանալի է, որ նրա միտքը ավելի անհետաձգելի գործերով էր զբաղված։ Եվ, այնուամենայնիվ, նա պետք է մտածեր, չէ որ շատ, շատ ջուր լցրին վերևից։ Կոմոդորի մտքով այդ բանն անցավ միայն այն ժամանակ, երբ արդեն ուշ էր։
Այդ թերացման մեջ մեղավոր չէին նաև Պափ Հարրիսն ու գլխավոր ինժեներ Լոուրենսը։ Փայլուն պլան, գերազանց կատարում, ու ընդամենը միայն մի ճեղքվածք։ Ավելին պետք էլ չէ, ասենք․․․
Ըրթսայդի ինժեներական բաժինը աշխատում էր ամբողջ ուժով, բայց ժամացույցի սլաքի հետ սկսված մրցավազքը դադրեց։ Այժմ ժամանակը ներում էր, որպեսզի փոշեգնացի մակետներ պատրաստեն, ընկղմեն դրանք Ծովը Պորտ֊Ռորիսի մոտ և գտնեն եզրափակիչ օպերացիայի տարբեր լուծումներ։ Խորհուրդները (խելքին մոտ և այլ կարգի) շարունակում էին թափվել բոլոր կողմերից, բայց ոչ ոք ուշադրության չէր արժանացնում դրանք։ Հնարը գտնված է, և ոչ մի ուղղում չի լինի, եթե որևէ անակնկալ չպատահի։
Իգլուն տեղակայելուց քսանչորս ժամ հետո, հարմարանքները պատրաստվել ու հասցվել էին տեղ։ Այո, ռեկորդ է, բայց Լոուրենսը ի սրտե ուզում էր, որպեսզի հարկ չլինի գերազանցել ռեկորդը, որքան էլ նա հպարտանում էր այդ խիզախությունը գործող մարդկանցով։ Ինժեներական բաժինը հազվադեպ էր վայելում վաստակած դափնիները, նրանց ջանքերը ընդունվում էին հավուր պատշաճի՝ ինչպես այն օդը, որ մատակարարում էին այդ նույն ինժեներները։
Այժմ, երբ ամեն ինչ հաջող էր գնում, Լոուրենսը բնավ դեմ չէր ելույթ ունենալուն, և Մորիս Սպենսերը միայն ուրախ էր նրան օգնելու համար։ Նա վաղուց էր սպասում այդ առիթին։
Ի դեպ, եթե հիշողությունը չէր դավաճանում իրեն, առաջին անգամն էր, որ հեռուստատեսային խցիկին ու ինտերվյու տվողին բաժանում էր հինգ կիլոմետր։ Այդպիսի հսկայական խոշորացման դեպքում, հասկանալի է, պատկերը մի թեթեև ճապաղում էր, և ամենափոքր իսկ ցնցումը ստիպում էր նրան պար գալ էկրանի վրա։ Այդ պատճառով էլ ներկա գտնվողները աշխատում էին իրար չզգալ, իսկ սարքերն ու ապարատները (բացի ամենաանհրաժեշտներից) անջատել էին։
Գլխավոր ինժեներ Լոուրենսը սկաֆանդրը հագին կանգնած էր տախտակամածի ծայրին, ոչ մեծ ամբարձիչ կռունկին հենված։ Կռունկի սլաքից կախված էր լայն, երկու կողմից բաց բետոնե մի գլան՝ առաջին հատվածը այն հորի, որ պետք է ըկղմվեր լուսնային փոշու մեջ։
― Մենք բոլորս կշռադատեցինք և եկանք այն եզրակացության, որ դա լավագույն եղանակը կլինի, ― ասաց Լոուրենսը հեռավոր հեռուստախցիկին (թեև նրա խոսքերը առաջին հերթին ուղղված էին տասնհինգ մետր ներքևում թաղված մարդկանց)։ ― Այս գլանը կոչվում է կեսսոն։ Սեփական ծանրության ազդեցության տակ այն հեշտությամբ կընկղմվի փոշու մեջ, նրա ներքևի սուր եզրակը փոշու մեջ կմտնի հեշտությամբ։ Մի քանի հատված իրար վրա կդնենք ու այդպիսով կհասնենք փոշեգնացին։ Երբ ներքին հատվածը կանգնի նրա տանիքին, կարելի է փոշին դուրս տալ, միացումը բավականին ամուր կլինի։ Ու ջրհորի նման մի բան կստացվի՝ հոր, որը մեզ կմիացնի «Սելենի» հետ։ Բայց դա միայն գործի կեսն է։ Այնուհետև հարկ կլինի հորը ծածկել մեր հերմետիկ իգլուներից մեկով, որպեսզի կարողանանք ծակել փոշեգնացի տանիքը, չվախենալով, որ օդը դուրս կգա։ Կարծում եմ․․․ Հուսով եմ, որ այդ ամենը այնքան էլ դժվար չի լինի։
Նա դանդաղեց, ինքն իրեն հարցնելով, շոշափե՞լ արդյոք այլ մանրամասներ, որոնք օպերացիան շատ ավելի են բարդացնում, քան թվում էր առաջին հայացքից։ Չէ, չարժի․ ով գլուխ է հանում դրանից՝ կհասկանա, ուրիշներին հարկավոր չէ, կմտածեն, որ թանկ եմ ծախում ինձ։ Քանի դեռ ամեն ինչ լավ է ընթանում, անտեսանելի հանդիսատեսները («Լուսնաշրջիկի պետի տվյալներով, այժմ նրանց հետևում են մոտ կես միլիարդ հեռուստադիտողներ) իրեն չեն հուզում։ Իսկ եթե մի որևէ բան չստացվի․․․
Գլխավորը ձեռքը բարձրացրեց, նշան տալով կռունկավարին։
― Մայննա՛ (ասել է՝ իջեցրու)։
Չորս մետրանոց գլանը դանդաղ սկսեց իջնել փոշու մեջ։ Ահա լրիվ ընկղմվեց, միայն ծայրերը մնացին մակերեսի վրա։ Այսպես, առաջին հատվածը գնաց․․․ Գոնե մյուսները նույնպես հեշտ գնային։
Փրկարաներից մեկը հարթաչափը ձեռքին զգուշորեն քայլեց եզրակով, ստուգելով, թե արդյոք թեքվածք չկար։ Նա բութ մատը տնկեց։ Լոուրենսը պատասխանեց նույն ժեստով։ Ժամանակին ինքը ուզածդ մոնտաժորդից վատ չգիտեր ժեստերի լեզուն․ այդ բանը նրանց գործում բավականին կարևոր է, որովհետև ռադիոն կարող է փչանալ կամ կապի միջոցները զբաղված լինեն ավելի նշանակալից խնդիրներով։
― Պատրաստե՛լ երկրորդը, ― կարգադրեց գլխավոր ինժեները։
Դա արդեն դժվար կլինի, առաջին հատվածը անշարժ պահել ու երկրորդը կցել նրան այնպես, որպեսզի եղածն էլ չփչացնել։ Որ ճիշտ ասենք, նման աշխատանքը պահանջում է երկու կռունկ․․․ Ասենք, հենց ուղիղ Ծովի մակերևույթի վրա հարմարեցված երկանիստ հեծաններից շրջանակը իր վրա կառնի ծանրության մի մասը։
― «Ասա միայն չվրիպե՛ն հիմա», ― մտովի աղերսեց գլխավոր ինժեները։ Երկրորդ հատվածը պոկվեց սահնակից․․․ Երեք տեխնիկներ ձեռքով ուղղեցին բետոնե օղը, ու նա կախ ընկավ ճիշտ ուղղահայաց։ Ահա թե երբ պետք էր հիշել մասսայի և կշռի միջև եղած տարբերության մասին։ Որքան էլ քիչ էր կշռում ճոճվող գլանը, նրա իներցիան նույնն էր, ինչ Երկրի վրա, և նա կարող էր ջարդուփշուր անել բերանբաց գործավորին։ Նկատելի էր նաև այդ կախված մասսայի դանդաղ ճոճումը։ Լուսնի վրա ճոճանակի ճոճման արագությունը կիսով չափ պակաս է, քան Երկրի վրա։ Ոչ լուսնաբնակի համար դրան ընտելանալը դժվար էր։
Եվ ահա երկրորդ հատվածը նստեց առաջինի վրա, կցումը պատրաստ է, ու Լոուրենսը նորից կարգադրում է․ «Մայնա՛»։
Դիմադրությունն ավելացավ, սակայն կեսսոնը սեփական ծանրության ազդեցության տակ սահուն կերպով խրվեց փոշու մեջ։
― Արդեն ութ մետր է, ― ասաց Լոուրենսը։ ― Կեսից անցել է։ Երրորդ հատվածը տվեք։
Ապա չորրորդը՝ և վերջ։ Ճիշտ է, նա առ ի դեպ պատվիրել էր ևս մի հատված։ Ծարավի ծովի արմատուրաներ կլանելու ունակությունը երկյուղ էր ներշնչում նրան։ Առայժմ կորել են ընդամենը մի քանի հեղյուսներ ու պնդողակներ, իսկ եթե կռունկից պոկվի բետոնե հատվածը, այն իսկույն կսուզվի։ Թեկուզ նույնիսկ ոչ խորը (օրինակ, եթե կողքի ընկնի)՝ երկու մետրն էլ բավական է, որպեսզի այն կորած համարվի։ Փրկարար հանդերձանքը փրկելու ժամանակ չկա։
Երրորդ հատվածը նկատելիորեն դանդաղ ընկղմվեց փոշու մեջ։ Ոչինչ, միայն թե գնա։ Մի քանի րոպե ևս, ու նրանք կհասնեն փոշեգնացի տանիքին։
― Տասներկու մետր, ― պարզորոշ արտասանեց Լոուրենսը։ ― «Սելեն», մենք ընդամենը երեք մետրի վրա ենք ձեզնից, դուք այն է հա մեզ կլսեք։
Ու նրանք լսեցին։ Բոլորը թեթևացած շունչ քաշեցին։ Դեռ տասը րոպե առաջ Հանստենը նկատել էր, որ իջեցվող կեսսոնին դիպչելով՝ թթվածնի խողովակը ցնցվում է։ Անմիջապես երևում էր, երբ էր կեսսոնը կանգնում, և երբ շարժվում նորից։
Նորից հարված, ու միևնույն ժամանակ առաստաղից սկսեց փոշի թափվել։ Խողովակները, որոնցով օդ էր տրվում, քսան սանտիմետրի չափ կախված էին, Պաթը կցաները սվաղել էր շուտ չորացող ցեմենտով, որը մտնում էր յուրաքանչյուր տիեզերանավի վթարային հանդերձանքի մեջ։ Ըստ երևույթին, այդ ծեփանը թուլացել էր։ Բայց մանր փոշեանձրևը, որ ծորում էր անցքերից, շատ աննշան էր, որպեսզի անհանգստացներ ուղևորներին։ Այնուամենայնիվ, Հանստենը որոշեց դրա վրա հրավիրել նավապետի ուշադրությունը։
― Տորօրինակ է, ― նկատեց Պաթը, նայելով խողովակի ծայրին։ ― Այդ ցեմենտը ոչինչ չպետք է որ բաց թողնի․․․
Նա բարձրացավ բազկաթոռին և ուշադիր նայեց կցաններին։ Մի պահ լռեց, ապա ցատկեց ցած։ Երևում էր, Պաթը մտահոգված էր ինչ֊որ բանով։
― Ի՞նչ է պատահել, ― կամաց հարցրեց Հանստենը։
Կոմոդորը արդեն լավ էր ուսումնասիրել Պաթին, նա իսկույն հասկացավ, որ պատահածը վատ բան է։
― Խողովակը վեր է սողում, ― պատասխանեց նավապետը։ ― Տախտակամածի վրա մեկնումեկը անփույթ է աշխատում։ Կցանները ծեփելուց հետո մեկ սանտիմետր քաշվել է։
Հանկարծ նա սփրթնեց։
― Աստված իմ, ― շշնջաց Պաթը։ ― Իսկ եթե պատճառը մե՞նք ենք, եթե մենք շարունակում ենք ընկղմվե՞լ։
― Ի՞նչ անենք, ― հանգիստ հարցրեց կոմոդորը։ ― Զարմանալու ոչինչ չկա, մեր ծանրության տակ փոշին սեղմվում է։ Դա դեռևս չի նշանակում, որ մեզ վտանգ է սպառնում։ Այդ խողովակից դատելով, քսանչորս ժամվա ընթացքում մենք ընկղմվել ենք մեկ սանտիմետր։ Եթե հարկ լինի, վերևից կավելացնեն խողովակները։
Պաթը շփոթված ժպտաց։
― Դե, իհարկե, այդպես էլ կա։ Եվ ինչպե՞ս ինքս չկռահեցի։ Հավանաբար, մենք շարունակ դանդաղ իջնում ենք, պարզապես մինչև հիմա դրանում համոզվելու առիթ չէր եղել։ Ես, այնուամենայնիվ, կզեկուցեմ միստր Լոուրենսին, դա կարող է ազդել նրա հաշվումների վրա։
Պաթ Հարրիսոնը շրջվեց, որպեսզի գնա փոշեգնացի առաջնամասը։ Նա չհասցրեց նույնիսկ երկու քայլ անել։
==Գլուխ քսանհինգերորդ==
Միլիոն տարի էր պետք եկել բնությանը, որպեսզի պատրաստեր ծուղակը, որի մեջ ընկել էր «Սելենը»։ Իսկ երկրորդ անգամ նավն ինքը փոս փորեց իր համար։
Հարկ չկար, որպեսզի կոնստրուկտորները չափից ավելի թեթևացնեն փոշեգնացը, մանավանդ, որ ճանապարհորդությունը տևում էր միայն մի քանի ժամ։ Այդ պատճառով էլ նրանք «Սելենը» չէին օժտել հնարամիտ, թեև ոչ շատ գովերգված հարմարանքով, որը տիեզերանավերին հնարավորություն է տալիս նորից շրջանառության մեջ դնելու արդեն օգտագործված ջուրը։ Այստեղ հարկ չկար խնայելու յուրաքանչյուր կաթիլը, և ինչ որ ընկնում էր կոյուղին, փոշեգնացը ուղղակի դուրս էր նետում։
Վերջին հինգ օրվա ընթացքում մի քանի հարյուր կիլոգրամ ջուր ու գոլորշի էր փոխանցվել շրջապատող միջավայրը։ Ագահաբար կուլ տալով ջուրը, լուսնափոշին թրջվել ու ցեխ էր դարձել։ Ծովի ողջ նավամերձ շրջանը ներծծել էր խոնավությունը։ Դանդաղ ու աննշմարելի կերպով փոշեգնացը ողողել էր իր մահիճը։ Վերևից իջեցված կեսսոնի թեթևակի հպումն իսկ վճռական եղավ։
Առաջին նշանը, որից տախտակամածի վրա կռահեցին, որ աղետ է պատահել, օդամաքրիչի կարմիր լամպի ընդհատուն լույսն էր։ Միաժամանակ փրկարարների սաղավարտախոսներից բոլոր ալիքներով սկսեց ոռնալ ռադիոշչակը։ Հենց որ հերթապահ տեխնիկը սեղմեց անջատիչի կոճակը, ոռնոցը դադարեց, բայց կարմիր լույսը շարունակում էր առկայծել։
Սարքերին նայելուն պես, Լոուրենսը իսկույն հասկացավ տագնապի պատճառը։ Օդամուղի (երկու խողովակների միացումը «Սելենի» հետ խախտվել է, օդամաքրիչներից մեկը թթվածինն ուղղակի Ծովն է մղում, իսկ երկրորդի միջով (այ քեզ ձախորդությո՜ւն) ծծում է փոշին։ «Ինչ կլինի ֆիլտրերի հե՛տ», ― ինքն իրեն հարցրեց գլխավորը, բայց անմիջապես թողեց այդ միտքն ու սկսեց կանչել փոշեգնացը։
«Սելենը» լուռ էր։ Նա փորձեց բոլոր ալիքները, սակայն անկարող եղավ որսալ նույնիսկ մի շրշյուն։ Ծարավի ծովը անթափանց էր ինչպես ձայների, նույնպես և ռադիոալիքների համար։
― «Զոհվեցին», ― մտովի եզրակացրեց գլխավորը, ― վերջ։ Մի քիչ էլ որ դիմանային, կփրկեինք։ Չստացվեց։ Ընդամենը մի ժամ էլ չքաշե՛ց»։
Ի՞նչ կարող էր պատահել։ Գուցե նավիրա՞նը չդիմացավ փոշու ճմշմանը։ Հազիվ թե։ Ներքին ճմշումը բավականին մեծ էր, որպեսզի դիմադրեր դրսի ծանրաբեռնվածությանը։ Ուրեմն նոր իջեցում է տեղի ունեցել։ Կարծես, նա նույնիսկ թեթևակի ցնցում զգաց։ Գլխավոր ինժեները սկզբից ևեթ վախենում էր նոր փլուզումից՝ բայց չգիտեր, ինչպես կանխել սպառնալիքը։ Նրանք ռիսկի դիմեցին՝ և «Սելենը» տանուլ տվեց․․․
«Սելենը» հենց որ տեղաշարժվեց, Պաթ Հարրիսոնը իսկույն զգաց, որ իջեցումը ամենևին նման չէ առաջին փլուզմանը։ Այն տեղի էր ունենում շատ ավելի դանդաղ, դրսում ինչ֊որ մի բան ճռռում էր, ու ձայներ էին լսվում։ Նույնիսկ մի այդպիսի հուսակտուր ժամանակ Պաթը չկարողացավ չզարմանալ, ինչպե՞ս կարող էր փոշին նման ձայներ արձակել․․․
Խողովակները դուրս էին գալիս, դուրս էին գալիս ցնցահարումներով, որովհետև նավախելը ընկղմվում էր ավելի արագ, և փոշեգնացը նկատելիորեն թեքվել էր։ Ջլապակին ճայթեց, ու ետևի խողովակը, որ անցման խցիկի կողմում էր, դուրս եկավ անցքից։ Եվ անմիջապես փոշին չռռաց ցած ու կախվեց օդում ամպի ձևով։
Կոմոդոր Հանստենը բոլորից մոտ էր կանգնած անցքին և առաջինը մոտ վազեց։ Շապիկը վրայից հանելով, նա վայրկենապես գունդ դարձրեց ու խրեց բացված անցքը։ Փոշին չէր դադարում, թափվում էր ճեղքերից, բայց կոմոդորն էլ չէր զիջում։ Նա այն է հա փոշու հախից գալիս էր, երբ դուրս պրծավ առաջնամասի խողովակը։ Հիմնական լուսավորությունը հանգավ՝ նորից կաբելը կտրվեց․․․
― Ես այստեղ յոլա կտանե՜մ, ― բղավեց Պաթը։
Նա ևս հանեց շապիկը և մենամարտի բռնվեց լուսնափոշու հետ։
Պաթ Հարրիսը տասնյակ անգամ եղել էր Ծարավի ծովում, սակայն դեռ երբեք առիթ չէր ունեցել շոշափել այն։ Գորշ փոշին մտնում էր քիթը, թափում աչքերը, խեղդում ու քոռացնում նավապետին։ Ու թեև այն չոր էր, ինչպես փարավոնի դամբարանից հանված աճյունը (նույնիսկ շատ ավելի չոր, չէ որ Ծովը միլիոն անգամ ավելի հին է ուզածդ բուրգից), շոշափելիս լուսնային փոշին օճառի նման լպրծուն էր։ Պաթը զգաց, որ ինքը մտածում է այն մասին, թե կենդանի֊կենդանի թաղվելը, հավանաբար, ավելի վատ է, քան խեղդվելը․․․ Բայց ահա փոշին գնալով բարակեց, ու նա հասկացավ, որ այս անգամ խույս տվեց դառը ճակատագրից։ Լուսնային թույլ ձգողականության շնորհիվ տասնհինգմետրանոց փոշեսյունը այնքան էլ ուժեղ չէր ճնշում։ Ասենք, եթե առաստաղի անցքերը ավելի լայն լինեին, դեռևս հայտնի չէ, թե ինչով կվերջանար այդ ամենը։
Գլխից և ուսերից փոշին թափ տալով, Պաթը զգուշորեն աչքերը բացեց։ Ոչինչ, տեսողությունը տեղում է։ Դեռ լավ է, որ վթարային լուսավորությունը չխափանվեց։ Շատ էլ պայծառ լույս չէ, բայց չեղածից լավ է։ Կոմոդորը ուժեղ խցկել էր անցքը և այժմ հանգիստ թղթե բաժակից ջուր էր ցանում փոշին նստեցնելու համար։ Հնարը շատ ազդու էր, ու գորշ ամպերը արագորեն ցեխաջուր դարձան։
Գլուխը բարձրացնելով, Հանստենը նկատեց Պաթի հայացքը։
― Դե, նավապետ, ― ասաց նա, ― ի՞նչ կարծիքի եք։
Օլիմպիական սառնասրտությո՜ւն։ Այդ սառնարյունությունը կարող է համբերությունից հանել մարդուն, մտածեց Պաթը։ Թեկուզ մի անգամ կոմոդորին տեսներ շփոթված։ Հիմար բան է, նրա մեջ նախանձը, նույնիսկ խանդն է խոսում, որ միանգամայն հասկանալի է, բայց անարժան Պաթին։ Նա ամոթանք տվեց իրեն։
― Պատկերացում չունեմ, թե ինչ է պատահել, ― պատասխանեց նա։ ― Գուցե վերևի՞ց կասեն մեզ։
Փոշեգնացը թեքվել էր երեսուն աստիճանի տակ, և վարորդի տեղը գնալու համար պետք էր բարձրանալ դեպի վեր։ Ռադիոկայանի առջև նստած, Պաթը հանկարծ մի բութ հուսաբեկություն զգաց, ինչպիսին չէր զգացել ճակատագրական փլուզումից ի վեր։ Մի այնպիսի զգացում, ասես բոլոր աստվածները երես էին դարձրել իրենցից ու այլևս պայքարելը իմաստ չուներ։
Նա վերջնականապես դրանում համոզվեց, երբ փորձեց միացնել ռադիոկայանը և նկատեց, որ այն չի աշխատում։ Հոսանք չկա, չարաբաստիկ խողովակը իր գործը տեսել էր․․․
Պաթը դանդաղ շրջվեց տեղում։ Քսանմեկ հոգի հարցախույզ հայացքով նայում էին նավապետին, թե ի՞նչ կասի նա։ Նրանցից քսանն այժմ գոյություն չունեին նրա համար։ Պաթը միայն Սյուին էր տեսնում, նրա աչքերը։ Մտահոգ, լարված հայացք, և նույնիսկ այժմ աներկյուղ։ Ու վհատությունն անցավ, նրան դուրս մղեց ուժի ու հույսի հոսանքը։
― Ազնիվ խոսք, չգիտեմ, թե ինչ է պատահել, ― ասաց նա։ ― Սակայն մի բանում ես վստահ եմ․ մենք դեռ կորած չենք, մինչ այդ դեռ շատ կա, հարյուր լուսատարի։ Նույնիսկ եթե, մի փոքր ընկղմվենք, սարսափելի ոչինչ չկա, վերևում աշխատող մեր ընկերները շուտով կգտնեն մեզ նորից։ Մի փոքր ձգձգում, և ուրիշ ոչինչ։ Անհանգստանալու հարկ չկա։
― Չկարծեք, որ ես խուճապահար եմ, նավապետ, ― ասաց Բարրետը, ― բայց եթե տախտակամածն էլ է խորտակվե՞լ։ Ի՞նչ կլինի այն ժամանակ։
― Այդ մենք կստուգենք, հենց որ կարգի բերեմ ռադիոկապը, ― պատասխանեց Պաթը, մռայլորեն նայելով ոտքերի տակ քարշ եկող լարերին։ ― Եվ մինչև ես գլուխ կհանեմ այս վերմիշելից, ստիպված պետք է լինենք յոլա գնալ վթարային լուսավորությամբ։
― Ես չեմ առարկում, ― նկատեց միսսիս Շաստերը։ ― Իմ կարծիքով, այսպես վատ չէ։
«Շնորհակալ եմ քեզնից, բարի մարդ», ― մտովի ասաց Պաթը։ Նա մի արագ հայացք նետեց մյուսների վրա։ Այդ լույսի տակ դժվար էր տեսնել դեմքերի արտահայտությունը, բայց կարծես բոլորը հանգիստ էին․․․
Հանգստությունը տևեց ուղիղ մեկ րոպե, ― ավելին չպահանջվեց համոզվելու համար․ ո՛չ ռադիոն, ո՛չ լույսը վերանորոգել չի լինի։ Լարերը դուրս են պրծել պաշտպանական խողովակից, իսկ անհրաժեշտ գործիքներ չկային։
― Սա արդեն շատ վատ է, ― եզրակացրեց Պաթը։ ― Մենք ոչինչ չենք կարող նրանց ասել, մինչև վերևից միկրոֆոն չիջեցնեն մեզ մոտ։
― Իսկ դա նշանակում է, ― միջամտեց Բարրետը, որը ակներևաբար հակված էր նկատելու միայն ամենամռայլ կողմերը, ― որ նրանք չեն կարող հաղորդակցվել մեզ հետ։ Կտարակուսեն, թե մենք զոհվել ենք ու կդադարեցնեն որոնումները․․․
Այդ միտքն արդեն ծագել էր Պաթի գլխում, բայց նա իսկույն քշեց այն։
― Դուք լսեցիք գլխավոր ինժեներ Լոուրենսին, ― ասաց նա։ ― Գլխավորը այնպիսի մեկը չէ, որ զիջի, եթե ամենադույզն իսկ հույսը դեռ կա։ Դրանում կարող եք հանգիստ լինել։
― Ի՞նչ վիճակում է օդը, ― մտահոգված հարցրեց պրոֆեսոր Ջայավարդենը։ ― Չէ՞ որ մենք նորից մնացել ենք սեփական պաշարների հույսին։
― Մաքրիչներն արդեն աշխատում են, այնպես որ հիմա այն երկար ժամանակ կբավարարի, ― պատասխանեց Պաթը։ ― Եվ բացի այդ, շուտով խողովակները վերստին կիջեցնեն։ Նա հուսով էր, որ ձայնը բավականին վստահ է հնչում։ ― Համբերությամբ զինվենք և մի զբաղմունք ստեղծենք մեզ համար։ Երեք օր դիմացել ենք, մի կերպ մի քանի ժամ էլ կդիամանանք։
Նա նայեց առջևում նստածներին, իմանալու համար կա՞ն արդյոք չհամաձայնվողներ։ Եվ տեսավ, որ ուղևորներից մեկը հանգիստ ոտքի է ելնում։ Չխոսկան, նիհար միստր Ռեդլին էր, որը ճանապարհորդության ընթացքում մի տասը խոսք ասած էլ չէր լինի։
Պաթը առաջվա նման գիտեր այնքանը միայն, որ նա հաշվապահ է, ծնված Նոր Զելանդիայում, Երկրագնդի միակ երկրում, որը իր աշխարհագրական դիրքի պատճառով ինչ֊որ չափով դեռևս մեկուսի էր մնացել։ Հասկանալի է, այնտեղ ընկնելը նույնքան հեշտ է, ինչքան Երկրագնդի ուզածդ կետը, բայց Նոր Զելանդիան՝ վերջին կայանն է, և ոչ թե միջակա կանգառ մեծ մայրուղու վրա։ Ու նորզելանդացիները շարունակում էին հպարտությամբ պահպանել իրենց անհատականությունը։ Հիմքից զուր չէր նրանց այն պնդումը, որ Բրիտանական կղզիները Ատլանտյան համագործակցությանը կուլ գնալուց հետո կարողացել են փրկել անգլիական մշակույթի մնացորդները։
― Դուք ինչ֊որ բա՞ն էիք ուզում ասել, միստր Ռեդլի, ― հարցրեց Պաթը։
Ռեդլին իր շուրջը նայեց ուսուցչի հայացքով, որը պատրաստվում է դիմել դասարանին։
― Այո, նավապետ, ― սկսեց նա, ― ես պետք է խոստովանություն անեմ։ Վախենում եմ, այս ամենի մեջ, որ մեզ հետ պատահել է, ես եմ մեղավոր։
Երբ գլխավոր ինժեներ Լոուրենսը ընդհատեց իր ռեպորտաժը, ընդամենը երկու վայրկյան պահանջվեց, որպեսզի Երկրում հայտնի դառնար նոր աղետի մասին․ մինչև Մարս ու Վեներա լուրը հասավ մի քանի րոպե անց։ Բայց թե ի՞նչ էր պատահել։ Հեռուստացույցի էկրանի պատկերներից ոչինչ չէր կարելի հասկանալ․․․ Սկզբում տախտակամածի վրա մարդիկ դեսուդեն ընկան, խառնվեցին, ապա իրարանցումը ոնց որ վերջ գտավ, ու սկաֆանդրերով մարդիկ իրար գլխի հավաքվեցին։ Հավանաբար, խորհրդակցում էին։ Սակայն միայն ներքին կապն էր գործում, և հեռուստադիտողները ոչինչ չէին լսում։ Սարսափելի էր դիտել այդ համր խոսակցությունը, չիմանալով, թե ինչի մասին է խոսքը։
Մինչ ձգվում էին անհայտության երկար ու տանջալից րոպեները, և ստուդիան փորձում էր պարզել, թե բանն ինչումն է, Ժյուլ Բրակը աշխատում էր լավ կադր ընտրել․ ամենևին էլ հեշտ գործ չէ, երբ բեմը կայուն է, իսկ դու կառչած ես մի, թեկուզ ամենահաջող կետի։ Ինչպես և բոլոր օպերատորները, Ժյուլը չէր սիրում տեղում կանգնել։ Նման կաշկանդվածությունը ջղայնացնում էր նրան։ Նա նույնիսկ հարցրեց, չի՞ կարելի արդյոք մի այլ տեղ թռչել, ու լսեց նավապետ Անսոնի պատասխանը․
― Ոնց չէ, պիտի սկսեմ դեսուդեն ցատկոտել այս լեռներում։ Սա տիեզերանավ է, այլ ոչ թե․․․ քարայծ։
Շրջապատկեր և հանկարծակի մոտեցում՝ ահա այն բոլոր հնարները, որոնցից կարող էր օգտվել Ժյուլը, այն էլ չափավոր․ ոչինչ այնպես չի զայրացնում դիտողին, ինչպես սրընթաց հետ֊առաջ ցատկերը տիեզերքում կամ արագ խռնումը, երբ պատկերը, ասես, պայթում է ուղիղ քթիդ առաջ։ Տրանսֆոկատորը Ժյուլին թույլ էր տալիս Լուսնի վրա «սուրալ» ժամում հիսուն հազար կիլոմետր արագությամբ։ Այդպիսի վազքից մարդու սիրտ կխառներ․․․
Վերջապես համր թռուցիկ ժողովն ավարտվեց, փրկարարները անջատեցին հեռախոսները։ Լոուրենսը թերևս հիմա պատասխանի այն ռադիոկանչին, որոնք նրա գլխին էին թափվում վերջին հինգ րոպեում։
― Տեր աստված, ― բացականչեց Սպենսերը։ ― Դուք տեսնո՞ւմ եք։ Սա ի՞նչ բան է։
― Տեսնում եմ, ― պատասխանեց նավապետ Անսոնը։ ― Կարծես նրանք գնում են․․․
Փոշեսահնակները մարդկանցով հեռու էին փախչում տախտակամածից, ինչպես խորտակվող նավից։
==Գլուխ քսանվեցերորդ==
Թերևս լավ եղավ, որ «Սելենի» հետ կապն ընդհատվեց, այլապես հազիվ թե ուղևորներին քաջալերեր այն լուրը, որ փոշեսահնակները նահանջեցին։ Ասենք, այդ պահին փոշեգնացում չէին մտածում փրկարարների մասին՝ բոլորի ուշադրությունը գրավել էր Ռեդլիի անսպասելի երևալը աղոտ լուսավորված բեմում։
― Ինչպե՞ս դա հասկանալ, թե դուք եք մեղավոր ամեն ինչում, ― լարված լռությունը խախտեց Պաթը, առայժմ դեռ միայն լարված, առանց որևէ թշնամության, քանի որ ոչ ոք լուրջ չընդունեց նորզելանդացու ասածը։
― Դա երկար պատմություն է, նավապետ։ ― Ռեդլին խոսում էր միանգամայն անվրդով, բայց նրա ձայնի մեջ ինչ֊որ տարօրինակ կերկերանք կար, որը անհասկանալի էր Պաթի համար։ Թվում էր, թե նրանք լսում են ռոբոտի խոսակցությունը․ Պաթի մարմնով սարսուռ անցավ։
― Ես չեմ ուզում ասել, որ դիտավորյալ կերպով եմ աղետի պատճառ դարձել, ― շարունակեց Ռեդլին։ ― Բայց վախենում եմ, թե այն պատահական չէ, ու ես շատ եմ ցավում, որ ձեզ գցել եմ այդ պատմության մեջ։ Հասկանում եք, նրանք ինձ հետապնդում են։
«Միայն սա էր պակաս, ― մտածեց Պաթը։ ― Ամեն, ամեն ինչ թարսվել է։ Մեր այս փոքրիկ խմբում կա հիստերիկ պառաված օրիորդ, կա թմրամոլ, հիմա էլ այս խելագարը մեջ ընկավ։ Էլ ի՞նչ ասես, որ չենք տեսնելու մինչև վերջներս գա»։
Սակայն իսկույն նա ինքն իրեն ասաց, որ արդարացի չէ։ Ճիշտն ասած, նրա բախտը բերել է։ Մի կողմից՝ Ռեդլի, միսս Մոռլի և Հանս Բալդուր (ի դեպ, Բալդուրը այն միակ դեպքից հետո, որի մասին ոչ ոք չէր հիշեցնում, իրեն անթերի էր պահում), բայց մյուս կողմից՝ կոմոդորը, դոկտոր Մըքենզին, Շաստեր ամուսինները, փոքրիկ պրոֆեսոր Ջայավարդենը, Դեվիդ Բարրետը։ Ասենք մնացածները, նույնպես դեռ անմռունչ կատարում են նավապետի կարգադրությունները։ Պաթը հանկարծ բարի զգացմունքներով, քնքշությամբ համակվեց դեպի այդ մարդիկ՝ նրանց գործունյա կամ անգործունյա աջակցության համար։
Հատկապես դեպի Սյուն, որը այս անգամ էլ իրենից շուտ գլխի ընկավ։ Իր խցիկում, նավախելում նա ամենայն անբռնազբոսիկությամբ, կարծես ի միջի այլոց, աննկատելի՝ համենայն դեպս Ռեդլիի համար, դեղարկղիկից հանեց քնաբեր ամպուլան։ Եթե որևէ օյին սարքի, ինքը միջոցներ կձեռնարկի։
Սակայն դեռևս Ռեդլիի վարմունքի մեջ սպառնալից ոչինչ չկար։ Նա միանգամայն տիրապետում էր իրեն, խոսում էր հասկանալի ու կշռադատելով՝ ոչ աչքերի խելահեղ փայլ, ոչ աննորմալության որևէ այլ արտաքին նշան։ Մի սովորական, հասակն առած նորզելանդացի հաշվապահ, որն իր արձակուրդն անց է կացնում Լուսնի վրա։
― Դա շատ հետաքրքիր է, միստր Ռեդլի, ― ասաց կոմոդոր Հանստենը խաղաղ ձայնով, ― բայց դե դուք ներեք մեզ մեր տգիտության համար։ Ովքե՞ր են այդ «նրանք», և ինչո՞ւ են ձեզ հետապնդում։
― Դուք, իհարկե, լսել եք, կոմոդոր, թռչող պնակների մասին։
― Թռչող․․․ ինչի՞, ― զարմացավ Պաթը։
Երևում էր, որ Հանստենը շատ ավելի լավատեղյակ էր։
― Այո, լսել եմ, ― պատասխանեց նա, իսկույն ձանձրույթ զգալով։ ― Կարդացել եմ տիեզերագնացության վերաբերյալ հին գրքերում։ Կարծեմ, մի ութսուն տարի առաջ դրանց շուրջը մի իսկական մասսայական պսիխոզ էր սկսվել (Ա՛հ, տեղին չօգտագործեց «պսիխոզ» բառը․․․ փա՜ռք աստծոմ Ռեդլին չնեղացավ)։
― Օ՜, ― առարկեց նա, ― նրանք շատ ավելի շուտ են երևան եկել։ Բայց միայն անցյալ դարում մարդիկ ուշադրություն դարձրին դրանց վրա։ Կա մի հին ձեռագիր, դեռևս հազար երկու հարյուր իննսուն թվականին անգլիական մի աբբահայր մանրամասն նկարագրել է թռչող պնակը։ Առաջներում նույնպես նկատել են այն։ Մինչև քսաներորդ դարը նշված է ավելի քան տասը հազար դեպք։
― Մի րոպե, ― միջամտեց Պաթը։ ― Ի՞նչ է նշանակում «թռչող պնակ»։ Ես ոչինչ չեմ հասկանում։
― Վախենում եմ, որ ձեր կրթության մեջ բաց տեղեր կան, նավապետ, ― կարեկցանքով ասաց Ռեդլին։ ― «Թռչող պնակ» տերմինը լայնորեն տարածվեց սկսած հազար ինը հարյուր քառասունյոթ թվականից։ Այդպես կոչեցին տարօրինակ, շատ հաճախ ձվաձև ապարատները, որոնք արդեն բազում հարյուրամյակներ հետազոտում են մեր մոլորակը։ Ոմանք գերադասում են ասել «չճանաչված թռչող առարկաներ»։
Պաթը ինչ֊որ բան հիշեց։ Հիրավի նա լսել էր այդ տերմինը արտամոլորակային հիպոթեզների առնչությամբ։ Բայց ոչ մի ապացույց չկա, որ այլ աշխարհներից տիեզերանավեր ժամանած լինեն մեր արեգակնային համակարգություն։
― Դուք իսկապես հավատո՞ւմ եք, ― թերահավատորեն հարցրեց ուղևորներից ինչ֊որ մեկը, ― որ Երկրի շուրջը թրև են գալիս տիեզերքից եկած հյուրեր։
― Ավելին, ― պատասխանեց Ռեդլին։ ― Նրանք հաճախ իջել և կոնտակների մեջ են մտել մարդկանց հետ։ Մինչև մարդու երևալը Լուսնի վրա, նրանք խարսխակայան են ունեցել Ֆարսայդում, բայց նրանք այն ոչնչացրել են, հենց որ տեղագրական առաջին հրթիռները սկսեցին խոշոր մասշտաբի լուսանկարներ անել։
― Որտեղի՞ց գիտեք դուք այդ ամենը, ― զարմացավ ուղևորներից մեկը։
Բայց լսարանի թերահավատությունը ամենևին չէր շփոթեցնում Ռեդլիին․ նա, հավանաբար, վաղուց էր ընտելացել դրան։ Նորզելանդացին ուսումնասիրել էր համոզվածությունը, որը (որքան քիչ հիմնավոր լիներ) ակամա անցնում էր մյուսներին։ Նա իրեն հիանալի էր զգում այն արտասովոր երևակայական աշխարհում, դեպի որը նրան մղում էր խելացնորությունը։
― Մենք․․․ կոնտակտ հաստատեցինք նրանց հետ, ― հաղթականորեն ասաց նա։ ― Մի քանի հոգի կարողացան հեռազգացական կապ հաստատել թռչող պնակների անձնակազմերի հետ։ Եվ մենք արդեն բավական բան գիտենք նրանց մասին։
― Իսկ մյուս մարդի՞կ, ― խոսեց ևս մի թերահավատ։ ― Եթե իսկապես Երկրի շուրջը թռչում են պնակներ, ինչո՞ւ դրանց չեն տեսել ո՛չ աստղագետները, ո՛չ տիեզերագնացները։
― Բանն էլ հենց այն է, որ տեսել են, ― պատասխանեց Ռեդլին, ներողամտաբար ժպտալով։ ― Տեսել են, բայց ոչ ոքի չեն ասում։ Գիտնականները լռության դավադրության ուխտ են արել, նրանք չեն ուզում ընդունել, որ տիեզերքում մեզանից շատ ավելի խելացի էակներ կան։ Ու երբ օդաչուն զեկուցում է, որ տեսել է պնակ, նրան ծիծաղի առարկա են դարձնում։ Հասկանալի է, որ տիեզերագնացները գերադասում են լռել իրենց տեսածի մասին։
― Իսկ դուք, կոմոդոր, չե՞ք պատահել դրանց, ― հարցրեց միսսիս Շաստերը, որը բացահայտորեն հակված էր հավատալու նորզելանդացուն։ ― Թե՞ դուք նույնպես մասնակցում եք այդ, ինչպես միստր Ռեդլին անվանեց, լռության դավադրությանը։
― Ցավոք սրտի, պետք է ձեզ վշտացնեմ, ― ասաց Հանստենը։ ― Դուք կարող եք ինձ չհավատալ, բայց երբևիցե ինձ հանդիպած բոլոր տիեզերանավերը Լլոյդի գրանցման մատյանում կան։
Նա որսաց Պաթի հայացքը և թեթևակի գլխով արեց, կարծես ասելով․ «Գնանք, խորհրդակցենք օդասահանքի խցիկում»։ Այժմ, երբ պարզվեց, որ Ռեդլին անվնաս է, Հանստենը նույնիսկ ուրախ էր կատարվածի համար, որը այդպիսի արագությամբ ուղևորների ուշադրությունը շեղեց նոր բարդություններից։ Եթե փոքրիկ հաշվապահի զառանցագին հերյուրանքը զբաղեցնում է նրանց, թող շարունակի։
― Դե, Պաթ, ― ասաց կոմոդորը, հենց որ դուռը բաժանեց նրանց աշխուժորեն վիճաբանող ուղևորներից, ― ի՞նչ կարծիքի եք նրա մասին։
― Մի՞թե հավատում է այդ անհեթեթությանը։
― Բանն էլ հենց նրանում է, որ հավատում է։ Ես արդեն հանդիպել եմ նման մարդկանց։
Հանստենը բավականին ծանոթ էր այդ տարօրինակ պսիխոզին, որը համակել էր Ռեդլիին․ իզուր չէ, որ նա տիեզերաբանությամբ հրապուրվեց դեռ քսաներորդ դարում։ Երիտասարդ ժամանակ կոմոդորը նույնիսկ մի քանի ինքնօրինակ գրոտումներ է կարդացել այդ մասին․ դա մի այնպիսի անամոթ խաբեություն կամ երեխայական պարզամտություն էր, որ մի պահ նա նույնիսկ կասկածեց, թե արդյոք մարդը բանակա՞ն էակ է։ Զայրույթ էր պատճառում միայն հենց այն միտքը, որ նման գրականությունը կարող է այդպիսի անզուսպ հաջողություն ունենալ։ Ճիշտ է, այդպիսի գրքերի մեծ մասը լույս են տեսել «Խելահեղ հիսնական» թվականներին, որոնք պսիխոզի տարիներ էին։
― Չափազանց անհեթեթ կացություն է, ― գանգատվեց Պաթը։ ― Մի այսպիսի ժամանակ բոլոր ուղևորները վիճաբանում են թռչող պնակների շուրջ։
― Իսկ ես կարծում եմ, դա հիանալի է, ― պատասխանեց կոմոդորը։ ― Ինչո՞վ այլևս զբաղվեն, ի՞նչ եք առաջարկում։ Ուղղակի ասենք, չէ որ մեզ մնում է միայն նստել ու սպասել, մինչև Լոուրենսը նորից տանիքը կթակի։
― Եթե միայն նա այնտեղ է։ Բարրետը ճիշտ է ասում, տախտակամածը կարող էր խորտակվել։
― Հազիվ թե․․․ Ցնցումը շատ թույլ էր։ Ի՞նչ եք կարծում, ինչքա՞ն ենք իջել։
Հանստենի հարցը Պաթին մտածել տվեց։ Այժմ նրան թվում էր, որ նրանք երկար ժամանակ էին իջնում։ Կիսախավար, մենամարտ փոշու հետ՝ այս ամենը խանգարեցին ժամանակի զգացումը, և նա կարող էր միայն կռահել։
― Ասենք, մի տասը մետր․․․
― Հիմարությո՛ւն։ Դա տևեց ընդամենը մի քանի վայրկյան։ Երկու֊երեք մետր, ոչ ավելի։
«Գոնե ճիշտ լիներ կոմոդորը, ― մտածեց Պաթը։ Նա գիտեր, թե ինչքան դժվար է դատել փոքրիկ արագությունների մասին, մանավանդ երբ ուշադրությունդ բթացած է։ «Սելենում» գտնվողներից միայն Հանստենն ունի անհրաժեշտ փորձառություն։ Պետք է մտածել, նրա գնահատությունը ճիշտ է։ Եվ, համենայն դեպս, այն հուսադրող է։
― Վերևում, հավանաբար, ոչինչ էլ չզգացին, ― շարունակեց Հանստենը։ ― Եվ հիմա զարմանում են, թե ինչու չեն կարողանում շոշափել մեզ։ Դուք վստա՞հ եք, որ մենք ի վիճակի չենք վերականգնել ռադիոկապը։
― Վստահ եմ։ Բախշման տուփը ամբողջությամբ՝ կաբելի մի մասի հետ պոկվել է։ Խցիկից անհնար է այնտեղ հասնելը։
― Ըմ․․․ հա՜, ոչինչ չես անի։ Լավ, գնանք, թող Ռեդլին փորձի մեզ դավանափոխ անել, եթե կարող է։
Ժյուլը մի հարյուր մետր օբյեկտիվով ուղեկցում էր փոշեսահնակները, մինչև կնկատեր, որ նրանք ավելի քիչ մարդ են տանում, քան բերել էին։ Յոթ հոգի, բայց եկել էր ութը։
Նա անմիջապես օբյեկտիվը ետ տվեց ու շնորհիվ երջանիկ պատահականության, թե այն խորաթափանցության, որն աչքի ընկնող օպերատորին զանազանում էր շարքայինից, տախտակամածը բռնեց ճիշտ այն պահին, երբ Լոուրենսը խախտեց իր լռությունը։
― Խոսում է Ըրթսայդի գլխավոր ինժեները։ ― Նրա հոգնած ու անտրամադիր ձայնը հիշեցնում էր մի մարդու, որի լավ մշակված պլանները հանկարծ խորտակվել են։ ― Խնդրում եմ, ներեք ընդհատման համար, բայց, ինչպես դուք հավանաբար կռահեցիք, մեզ մոտ վթար է պատահել։ Ըստ երևույթին նոր իջեցում։ Քանի մետր՝ հայտնի չէ։ Մենք կորցրել ենք «Սելենը», ու նա չի պատասխանում մեր կանչերին։ Ես իմ մարդկանց կարգադրել եմ մի քանի հարյուր մետր հեռանալ։ Հազիվ թե մեզ վտանգ սպառնա, բայց ավելի լավ է ռիսկի չդիմել։ Առայժմ ես այստեղ մենակ էլ յոլա կտանեմ։ Ինձ նորից լսեք մի քանի րոպե հետո։
Միլիոնավոր հեռուստադիտողներ տեսան, թե ինչպես Լոուրենսը, տախտակամածի ծայրին պպզած, հավաքում է զննաձողը, որի օգնությամբ առաջին անգամ հայտնաբերեց փոշեգնացը։ Քսան մետր։ Եթե նավը ավելի խորն է գնացել, էլի մի բան պետք է հնարել։
Ահա զննաձողը մտնում է փոշու մեջ։ Ինչքան մոտենում է այն խորությանը, որտեղ նախկինում գտնվում էր «Սելենը», այնքան դանդաղում է։ Ծածկվեց 15 նիշը՝ տասնհինգ մետր։ Զննաձողը տեգի նման խրվում էր Լուսնի սիրտը։ «Ինչքա՞ն կա դեռ», ― սկաֆանդրի լռության մեջ շշնջաց Լոուրենսը։
Պատասխանը շշմեցրեց նրան։ Եթե կացությունը այդքան լուրջ չլիներ՝ նա պարզապես կծիծաղեր․ նիշից հետո զննաձողը ընդամենը մետրուկես խորացավ։ Բայց արի ու տես, որ «Սելենը» անհավասարաչափ է իջել, որը շատ ավելի վատ է։ Ստուգումը ցույց տվեց, որ նավախելը ավելի խորն է, քան քիթը, թեքությունը՝ երեսուն աստիճան։ Սակայն դա բավական էր, որպեսզի Լոուրենսի պլանները ձախողվեին․ չէ որ նա հույս ուներ, որ կեսսոնը առանց արանքների քիփ կնստեր հորիզոնական տանիքին։
Ինչևիցե, այժմ Լոուրենսին առաջին հերթին այլ բան էր մտահոգում։ Փոշեգնացի ռադիոն լուռ է (լավ է, եթե պատճառը միայն սնուցման անսարքությունը լինի) ― ինչպես իմանալ, արդյոք կենդանի՞ են մարդիկ։ Նրանք կլսեն, իհարկե, զննաձողի դիպչելը, բայց իրենք ոչինչ չեն կարող հաղորդել վերև․․․
Ինչպե՞ս թե չեն կարող․ կա շատ հեշտ ու հասարակ մի եղանակ, այնքան հասարակ, որ նույնիսկ էլեկտրոնիկայի հարյուր հիսուն տարվա տիրապետությունից հետո մտահան չեն անում։
Լոուրենսը ձգվեց տեղում և կապվեց փոշեսահնակների հետ։
― Կարող եք վերադառնալ, ― ասաց նա։ ― Ոչ մի վտանգ չկա։ Փոշեգնացը ընդամենը մի երկու մետր է իջել։
Գլխավոր ինժեներն արդեն մոռացել էր, որ իրեն հետևում են միլիոնավոր աչքեր։ Դեռ նոր գործողությունների պլան պետք էր մշակել, բայց առաջին քայլն արդեն պարզ էր նրան։
==Գլուխ քսանյոթերորդ==
Երբ Պաթն ու կոմոդորը խուց վերադարձան, այնտեղ դեռ վիճում էին ամբողջ թափով։ Մինչև հիմա սակավախոս Ռեդլին առանց ժամանակ կորցնելու՝ բաց թողածի տեղը հանում էր։ Ասես մեկը սեղմել էր նրա գաղտնի կոճակը, կամ հանկարծ հաշվապահին ազատել էին լռության ուխտից։ Թերևս, դա այդպես էլ էր․ որոշելով, որ իր առաքելությունը միևնույն է հայտնի դարձավ, Ռեդլին շատ ուրախ էր, որ կարող է պատմել այդ մասին։
Նման սնահավատների կոմոդոր Հանստենը շատ էր հանդիպել․ ասենք, հենց ինքնապաշտպանության համար էլ նա հարկադրված էր եղել հաղթահարելու թռչող պնակների վերաբերյալ եղած հսկայական գրականությունը։ Ամեն անգամ սկսվում էր միատեսակ, հետևյալ հարցով․ «Կոմոդոր, դուք, տիեզերքում անցկացրած տարիների ընթացքում, հավանաբար, անսովոր քիչ բան չեք տեսել»։ Պատասխանը, հասկանալի է, չէր գոհացնում զրուցակցին, ու հաջորդում էր քողարկված, իսկ երբեմն էլ ոչ այնքան քողարկված ակնարկը՝ թե իբր Հանստենը խուսափում է ճիշտն ասելուց։ Ապարդյուն աշխատանք կլիներ այդ մեղադրանքը հերքելը․ ուղղադավանը պարզապես եզրակացնում էր, որ կոմոդորը մասնակցում է դավադրությանը։
Մնացած ուղևորները դառը փորձ չունեին, ու Ռեդլին հեշտությամբ ջրում էր նրանց փաստարկները։ Նույնիսկ Շաստերին, իր ամբողջ իրավագիտական հմտությամբ հանդերձ, ոչ մի կերպ չէր հաջողվում փոքրիկ հաշվապահին պատին դեմ տալ․ նույն հաջողությամբ նա կարող էր շիզոֆրենիկին հավատացնել, որ նրան ոչ ոք չի հետապնդում։
― Բայց մի՞թե ճշմարտանման բան է, ― պնդում էր Շաստերը, ― որ այդ մասին իմացող հազարավոր գիտնականներից և ոչ մեկը բերնից չթռցնի։ Այդպիսի գաղտնիքը պահելն անհնար է։ Միևնույն է, թե փորձես թաքցնել Վաշինգտոնի հուշարձանը։
― Իսկ չէ՞ որ ճշմարտությունը բացահայտելու փորձեր եղել են, ― պատասխանեց Ռեդլին։ ― Սակայն վկայությունները ինչ֊որ խորհրդավոր միջոցներով ոչնչացվում էին, ― ինչպես և մադիկ, որոնք ցանկանում էին թափանցել գաղտնիքի մեջ։ Նրանք, երբ հարկն է, ոչինչի առաջ կանգ չեն առնում։
― Չէ որ դուք ասացիք, թե նրանք կոնտակտի մեջ են մտնում մարդկանց հետ։ Ինչ֊որ հակասություն է ստացվում։
― Ամենևին էլ ոչ։ Հասկացեք, ինչպես տիեզերքում, նույնպես և Երկրի վրա միմյանց դեմ մարտնչում են բարի և չար ուժերը։ Ոմանք ուզում են օգնել մեզ, մյուսները՝ ստրկացնել։ Այս երկու խմբավորումների կռիվը հազարավոր տարիներ ի վեր շարունակվում է։ Երբեմն այդ պայքարի մեջ ընդգրկվում է նաև Երկիրը, այդպես կործանվեց Ատլանտիդան։
Հանստենը ակամա ժպտաց։ Ամեն ինչ ճիշտ է, ահա և Ատլանտիդան մեջ ընկավ, ուրիշները վկայակոչում են Լեմուրիան կամ Մուն, անուններ, որոնք խիստ ազդում են անհավասարակշիռ, միստիկայի հակումներով մարդկանց վրա։
Եթե հիշողությունը իրեն չի դավաճանում, մի խումբ հոգեբաններ դեռևս յոթանասունական թվականներին մանրակրկիտ կերպով ուսումնասիրեցին «թռչող պնակների» հարցը։ Նրանք եկան այն եզրակացության, որ քսաներորդ դարի կեսերին բազմաթիվ մարդիկ հաստատապես հավատում էին աշխարհի մոտակա կործանմանը։ Մնում էր միայն հույս դնել տիեզերքից եկող միջամտության վրա․ կորցնելով հավատն իր նկատմամբ, մարդը փրկություն էր սպասում երկնքից։
Գրեթե տասը տարի այդ «պնակային» կրոնը տիրապետում էր մարդկության խելքը թռցրած մասի մտքերին, հետո հանկարծակի հյուծվեց֊գնաց, ինչպես իր գործը տեսած համաճարակը։ Հոգեբանների կարծիքով հարցը երկու հանգամանք լուծեց․ նախ, բոլորին ձանձրացրեց այդ ցնորքը, երկրորդ, Միջազգային գեոֆիզիկական տարին ազդարարեց մարդու մուտքը տիեզերք։
ՄԳՏ֊ն տևեց տասնութ ամիս, ու այդ ժամանակամիջոցում երկնային ոլորտը հետախուզեցին ու հետազոտեցին շատ ավելի սարքեր և փորձված ուսումնասիրողներ, քան նախորդած բոլոր հազարամյակների ընթացքում։ Եթե արտամոլորակային բարձրունքներում իսկապես երկնային հյուրեր ճախրեին, գիտնականների համատեղ ջանքերը անխուսափելիորեն կհաստատեին այդ բանը։ Վերջապես, Երկրից տիեզերք մեկնեցին առաջին տիեզերանավերը մարդկանցով հանդերձ, բայց նրանք նույնպես չհանդիպեցին ոչ մի թռչող պնակի։
Մարդկանց մեծամասնության համար դա միանգամայն բավական էր։ Բոլոր այդ չճանաչված թռչող առարկաները, որ նկատվել են բազում դարեր շարունակ, հենց իր՝ բնության ծնունդն են եղել, և օդերևութաբանության ու աստղագիտության զարգացմանը զուգընթաց գտնվեցին դրանց բավականաչափ համոզիչ բացատրություններ։ Տիեզերական դարագլխին նորից վերածնվեց մարդու հավատը իր առաքելության նկատմամբ, ու աշխարհը բոլորովին կորցրեց հետաքրքրությունը թռչող պնակների հանդեպ։
Սակայն կրոնը բոլորովին հազվադեպ է մեռնում։ Մի խումբ հավատացյալները պաշտամունքը պահպանում էին արտառոց «հայտնություններով», երկրաբնակների հետ կայացած հանդիպումների մասին ասեկոսներով, հեքիաթներ էին պատմում հեռազգացական կոնտակտների մասին։ Ու որքան էլ հերթական մարգարեներ էին մերկացվում խաբեության մեջ, ֆանատիկոսները իրենցն էին պնդում։ Նրանք իրենց աստվածների կարիքն ունեին և չէին ցանկանում հրաժարվել նրանցից։
― Դուք այդպես էլ չբացատրեցիք, ― չէր հանգստանում Շաստերը, ― թե ինչու են այդ պնակավորները հենց ձեզ հետապնդում։ Ի՞նչ եք արել դուք, ինչո՞վ եք զայրացրել նրանց։
― Ես չափից ավելի եմ մոտեցել նրանց որոշ գաղտնիքներին, և նրանք էլ ահա օգտվեցին առիթից ինձ մեջտեղից վերացնելու համար։
― Շատ ավելի հեշտ միջոց կարող էին գտնել։
― Անմտություն է ենթադրել, թե մեր սահմանափակ բանականությունը ի վիճակի է ըմբռնել նրանց մտածելակերպը։ Բայց եկեք համաձայնեք․ բոլորը կմտածեն, որ դժբախտ դեպք է պատահածը, ոչ ոք չի կասկածի, որ դա այլևս ոչ մի դեր չի խաղում, միգուցե, դուք ասեք մեզ, թե ի՞նչ գաղտնիքի էիք հետամուտ լինում։ Դա, ինձ թվում է, բոլորին կհետաքրքրի։
Հանստենը նայեց Իրվինգ Շաստերի կողմը։ Մինչև հիմա իրավաբանը նրան թվում էր ավելի շատ մռայլ, հումորի զգացումից զուրկ մարդ․ որտեղի՞ց հանկարծ այդ հեգնանքը։
― Հաճույքով կպատմեմ, ― պատասխանեց Ռեդլին։ ― Ճիշտն ասած դա սկսվեց դեռ ինը հարյուր հիսուներեքին, երբ ամերիկյան աստղագետ Օ' Նիլը այստեղ, Լուսնի վրա հայտնաբերեց խիստ ուշագրավ մի բան։ Ճգնաժամերի ծովի արևելյան ծայրամասում նա հայտնագործեց ոչ մեծ մի կամուրջ։ Մյուս աստղագետները, հասկանալի է, ծաղրեցին նրան, սակայն ավելի պակաս նախապաշարվածները հաստատեցին կամրջի գոյությունը։ Իսկ արդեն մի քանի տարի հետո կամուրջը չքվեց։ Հավանորեն, մեր ուշադրությունը անհանգստացրեց պնակավորներին, ու նրանք քանդեցին այն։
Դա «հավանորեն», ասաց իրեն Հանստենը, «պնակապաշտների» տրամաբանության հիանալի օրինակ է, անհեթեթության անջրպետի վրայով ճարպիկ ցատկ կատարել դեպի միանգմայն շշմեցուցիչ նորմալ բանականությունը։ Նա երբեք չի լսել Օ'Նիլի կամրջի մասին, բայց աստղագիտության պատմությանը հայտնի են բազմաթիվ սխալ բացատրություններ։ Բնորոշ օրինակը մարսյան ջրանցքներն են։ Ամենաբարեխիղճ հետազոտողները նորից ու նորից խոսում էին նրանց մասին, իսկ մինչդեռ ջրանցքներ չկային, համենայն դեպս, ոչինչ՝ նման Լովելլի և մյուսների կողմից նկարված նրբագեղ սարդոստյանին։ Թե՞ Ռեդլին գտնում է, որ Լովելլի դիտումների ու Մարսի առաջին պարզ լուսանկարների միջև ընկած ժամանակամիջոցում ինչ֊որ մեկը լցրել է ջրանցքները։ Նա միանգամայն ընդունակ է այդ բանը հայտարարելու։
Ավելի շուտ «Օ'Նիլի կամուրջը» ոչ այլ ինչ է, քան լուսավորության քմահաճույքներ, մշտապես փոփոխվող լուսային ստվերների խաղ։ Բայց, իհարկե, մի նման պարզ պատասխան չի բավարարում Ռեդլիին։ Ի դեպ, ի՞նչ գործ ունի նա այստեղ, Ճգնաժամերի ծովից երկու հազար կիլոմետր հեռավորության վրա։
Այդ նույն հարցը ծագեց նաև ուղևորներից մեկ ուրիշի մոտ, ու նա անմիջապես տվեց այն։ Ինչպես միշտ, Ռեդլիի համոզիչ պատասխանը պատրաստ էր։
― Ես հույս ունեի, սովորական զբոսաշրջիկ ձևանալով, վանեմ ինձնից նրանց կասկածները։ Իմ փնտրած ապացույցը Արևմտյան կիսագնդում է՝ ես դիտավորյալ գնում եմ Արևելյանը։ Մտքիս դրել էի Ֆարսայդով հասնել Ճգնաժամերի ծով, ու միաժամանակ տեսնել այլ վայրեր։ Բայց նրանք խորամանկությամբ գերազանցեցին ինձ։ Մտքովս չանցավ, որ նրանց գործակալներից մեկնումեկը կարող է հետևել ինձ։ Չէ որ նրանք կարողանում են մարդկային կերպարանք առնել։ Ըստ երևույթին, նրանք ինձ հետևում էին Լուսնի վրա իջնելուս պահից ի վեր։
― Իսկ կարելի՞ է իմանալ, ― ասաց միսսիս Շաստերը, որը ավելի ու ավելի լուրջ էր ընդունում Ռեդլիի խոսքերը, ― թե հիմա նրանք ինչ կանեն մեզ հետ։
― Ավելի լավ է այդ մասին չմտածել, տիկին, ― պատասխանեց Ռեդլին։ ― Մենք գիտենք, որ նրանք այրեր ունեն Լուսնի ընդերքում։ Ես չեմ տարակուսում, մենք հենց այդպիսի անձավ էլ ընկել ենք։ Բավական էր նրանք տեսնեին, որ փրկարարները հասել են մեզ, իսկույն ևեթ միջամտեցին վերստին։ Վախենում եմ, որ այժմ մենք շատ խորն ենք, մեզ այլևս ոչ ոք չի ազատի։
«Բավական է այդ բարբաջանքը լսենք, ― ինքն իրեն ասաց Պաթը։ ― Զվարճացանք, կատակցինք՝ բավական է։ Բայց այս խելագարը արդեն սպառնում է տրտմություն պատճառել բոլոր ուղևորներին։ Ինչպե՞ս փակել նրա բերանը»։
Լուսնի վրա, ինչպես և տիեզերական բոլոր հեռավոր բնակավայրերում խելագարության դեպքերը հազվադեպ էին, և Պաթ Հարրիսը չգիտեր ինչպես վարվել։ Մանավանդ, որ խոսքը խիստ ինքնավստահ մեկին էր վերաբերվում, որը կարողանում է իր խելագարությամբ վարակել ուրիշներին։ Պաթն ինքն էլ սկսեց տատանվել․ գուցե Ռեդլին ճի՞շտ է ինչ֊որ բանում։ Այլ պարագաներում բնական առողջ սկեպտիցիզմը կպաշտպաներ նրան, բայց այս սպառնալից օրերը թանկ էին նստել նրան, ու կարծես նա ետ էր սովորել քննադատորեն մտածելը։
Մի՞թե այս զավզակ մտագարի ստեղծած հմայքը փշրելու մի հարմար միջոց չկա։
Նավապետը որոշ տհաճությամբ հիշեց այն հարվածը, որը ժամանակին քնեցրեց Հանս Բալդուրին։ Եվ, ակամա, մի խոսուն հայացք նետեց Հարդինգի վրա։ Իսկ նա առանց հապաղելու արձագանքեց․ գլխով հազիվ նկատելի նշան անելով, նա տեղից վեր կացավ։ «Ոչ, ոչ, ― ասաց Պաթը (մտքում), ― ես այդ նկատի չունեի, ձեռք մի տվեք այդ խեղճ խենթին, և ընդհանրապես՝ ի՞նչ մարդ եք դուք»։
Ու անմիջապես թեթևացած շունչ քաշեց։ Հարդինգը, որին Ռեդլիից բաժանում էին չորս շարք բազկաթոռներ, չմոտեցավ նորզելանդացուն։ Ամբողջ հասակով մեկ ձգված՝ նա անշարժ հայացքը հառել էր հաշվապահին․ նրա նայվածքի մեջ ինչ֊որ անհասկանալի բան կար։ Արդյո՞ք խղճահարություն։ Այս աղոտ լույսի տակ չես էլ հասկանա։
― Ժամանակն է, որպեսզի ես էլ մասնակցեմ բանավեճին, ― ասաց Հարդինգը։ ― Այն ամենից, ինչ ձեզ հայտնեց մեր բարեկամը, համենայն դեպս, մի բան միանգամայն ճիշտ է։ Նրան իսկապես, որ հետապնդում են, բայց ոչ թե «պնակավորները», այլ ես։ Վիլֆրեդ Ջորջ Ռեդլի, սկսնակի համար, դուք այնքան էլ վատ չաշխատեցիք, պետք է շնորհավորեմ ձեզ։ Հետապնդումը հրապուրիչ էր․ Քրայսդըրչից Աստրոգրադ, ապա Կլավի, այնտեղից մինչև Տիխո, Պտոլոմեոս, Պլատոն, Պորտ֊Ռորիս ― ու այստեղ, ուր ճանապարհը, որքան ես հասկանում եմ վերջանում է։
Խուճապի նշույլ անգամ չերևաց Ռեդլիի դեմքին։ Նա սոսկ խոնարհել էր գլուխը վեհասքանչորեն, կարծես համաձայն էր ընդունել, որ Հարդինգը գոյություն ունի, այդքանը միայն։
― Ինչպես դուք, հավանաբար, գլխի ընկաք, ― շարունակեց Հարդինգը, ― ես քրեական հետախուզույթյան աշխատակից եմ։ Մասնագիտանում եմ խաբեբաներ որսալու մեջ։ Շատ գրավիչ աշխատանք է, միայն այդ մասին պատմելու քիչ առիթ է լինում։ Ես շատ ուրախ եմ, որ այժմ նման առիթ ներկայացել է։ Ռեդլիի տարօրինակ հավատալիքները ինձ ամենևին չեն զբաղեցնում, համենայն դեպս, պրոֆեսիոնալ առումով։ Շատ ավելի կարևոր է այն, որ նա բարձրորակ ֆինանսական աշխատող է, լավ վճարվող պաշտոն է վարում Նոր Զելանդիայում։ Իհարկե, ոչ այնքան լավ, որպեսզի նա կարողանա մեկ ամսով Լուսին մեկնել։ Բայց դա նրան չի խանգարել։ Բանն այն է, որ միստր Ռեդլին «Ճանապարհորդություններ դեպի տիեզերք» ընկերության Քրայսդչըրչի բաժանմունքի ավագ հաշվապահ է։ Գտնում են, որ այս կազմակերպությունը հուսալիորեն ապահովագրված է ամեն կարգի չարաշահումներից, սակայն նա ինչ֊որ ձևով կարողացել է յուրացնել ուղեգիր՝ վարկագիր լիտեր «Չ», որը հնարավորություն է տալիս սրտիդ ուզածի չափ ճանապարհորդել արեգակնային համակարգությունում, օգտվել հյուրանոցներից ու ռեստորաններից, մինչև հինգ հարյուր ստոլլար ստանալ ներկայչական չեկով։ Շրջանառության մեջ այնքան էլ շատ չեն լիտեր «Չ» ուղեգրերը, այնպես են խնամում դրանք, ասես պլուտոնիումից լինեն։ Իհարկե, առաջներում նույնպես ոմանք փորձել են այդ խաղը խաղալ։ Որոշ կլիենտներ սովորություն ունեն ուղեգրեր կորցնել, իսկ ձեռներեց սուբյեկտները օգտվում են դրանից, որպեսզի թեկուզ մի քանի օր կյանք քաշեն։ Մի քանի օրից ավել չի ստացվում։ «ՃԴՏ» ընկերությունում հաշվառումը լավ հիմքերի վրա է դրված, այլ կերպ չի էլ կարող լինել։ Ձեռնարկվել են հնարավոր բոլոր միջոցները, ու մինչ հիմա դեռ ոչ ոքի չի հաջողվել օգտվել ուրիշի ուղեգրերից մեկ շաբաթից ավելի։
― Ինը օր, ― անսպասելիորեն նրան ընդհատեց Ռեդլին։
― Խնդրում եմ ներեցեք, դուք, իհարկե, այդ բանը ինձանից լավ գիտեք․․․ Եվ այսպես, ինը օր։ Իսկ Ռեդլին գրեթե երեք շաբաթ ճանապարհորդեց, մինչև նրա հետքը գտանք։ Նա իր հերթական արձակուրդը վերցրեց ու աշխատավայրում ասաց, թե հանգստանալու է Հյուսիսային կղզում։ Փոխարենը նա մեկնեց Աստրոգրադ, իսկ այնտեղից՝ Լուսին․ Ռեդլին առաջինն է (ու մենք կարծում ենք վերջինը), որին հաջողվեց թռչել Երկրից՝ առանց վճարելու տոմսի համար։ Մենք դեռևս չգիտենք, թե ինչպես է այդ բանը հաջողվել նրան։ Ինպե՞ս է անցել ավտոմատ հսկիչներից։ Արդյո՞ք ծրագրման հատվածում գործակից է ունեցել։ «ՃԴՏ»֊ին խիստ հուզող այլ հարցեր էլ կան։ Հուսով եմ, Ռեդլի, դուք ձեր սիրտը բաց կանեք իմ առջև, պարզապես հարցասիրությունս բավարարելու համար։ Մենք ձեզ չենք հարցնում, թե ինչո՞ւ այդպես վարվեցինք՝ ինչո՞ւ զոհաբերեցիք ձեր լավ պաշտոնը և զվարճաբար զբոսանքի ելաք, որը պետք է բանտ ուղեկցեր ձեզ։ Հենց որ իմացանք, որ դուք Լուսնի վրա եք, պատճառը կռահեցինք։ Ընկերությունը գիտեր ձեր քմայքի մասին։ Բայց չէ որ այն չէր խանգարում ձեր աշխատանքին, ու ղեկավարությունը որոշեց ռիսկի դիմել։ Բայց դա շատ թանկ նստեց նրանց։
― Ես շատ եմ ցավում, ― արժանապատվությամբ արտասանեց Ռեդլին։ ― Ֆիրման միշտ լավ է վերաբերվել ինձ, ափսո՜ս, որ այդպես ստացվեց։ Բայց չէ որ ես բարի նպատակով եմ արել, ու եթե ինձ հաջողվեր ապացույց գտնել․․․
Սակայն այդ պահին բոլորը, բացառությամբ քրեական հետախուզության տեսուչ Հարդինգի, կորցրեցին ամեն տեսակի հետաքրքրությունը Ռեդլիի և նրա թռչող պնակների նկատմամբ։ Վերջ ի վերջո լսվեց ձայնը, որին նրանք այնքան սպասում էին։
Զննաձողը ճանկրտում էր փոշեգնացի տանիքը։
==Գլուխ քսանութերորդ==
«Ինչքա՜ն ժամանակ է այստեղ տնկված եմ, ― ինքն իրեն ասաց Մորիս Սպենսերը։ ― Իսկ արևը արևմուտքում նոր֊նոր է կտրվել հորիզոնից (տարօրինակ աշխարհ է), իսկ մինչև կեսօր դեռ երեք ամբողջ օր կա։ Ինչքա՞ն դեռ պետք է նստած մնամ այս լեռան վրա, լսելով նավապետ Անսոնի տիեզերական հեքիաթներն ու նայելով իգլուներով տախտակամածին»
Այդ հարցին ոչ ոք չէր կարող պատասխանել։ Երբ սկսեցին կեսսոն իջեցնել, թվում էր թե քսանչորս ժամվա մեջ ամեն ինչ կավարտվի։ Իսկ հիմա՞։ Նորից սկզբից են սկսելու։ Ու բացի այդ, հեռուստադիտողները գրավիչ կադրեր չեն տեսնի։ Ամեն ինչ տեղի կունենա կամ Ծովի խորքերում կամ էլ իգլուների ներսում։ Լոուրենսը շարունակում էր համառել, թույլ չտալով հեռուստախցիկը դնելու տախտակամածին, իսկ Սպենսերը չէր կարող կշտամբել նրան։ Մի անգամ գլխավոր ինժեների բախտը չէր բերել, ռեպորտաժի ժամանակ հիմար դրության մեջ էր ընկել։ Հասկանալի է, չի ուզում, որպեսզի կրկնվի նույնը։
Եվ, այնուամենայնիվ, խոսք անգամ չի կարող լինել այն մասին, որպեսզի «Աուրիգան» զիջի իր դիրքերը, որը ձեռք է բերվել այդպիսի ծախսերի գնով։ Եթե ամեն ինչ լավ լինի, նա կարող է հաղորդել երջանիկ տեսարան։ Եթե ձախողվի՝ տեսարանը ողբերգական կլինի։ Վաղ թե ուշ, ուղևորներով կամ առանց նրանց, փոշեսահնակները վերադառնալու են Պորտ֊Ռորիս։ Սպենսերը չէր ուզում բաց թողնել այդ քարավանը, միևնույն է նա ճանապարհ կընկներ արևածագին, թե արևամուտին, կամ նույնիսկ անշարժ Երկրի աղոտ լույսով։
«Սելենը» գտնելուն պես, Լոուրենսը իսկույն գործի դրեց հորատման հաստոցը։ Մոնիտորի էկրանի վրա Սպենսերը տեսնում էր, թե ինչպես է օդատար խողովակը իջնում փոշու մեջ։ Ո՞ւմ է պետք այս ամենը, եթե դեռ հայտնի չէ, թե արդյոք կենդանի մնացածներ կան։ Եվ ինչպե՞ս է առանց ռադիոյի ստուգել, արդյոք կենդանի են նրանք։
Այս հարցը տալիս էին միլիոնավոր մարդիկ։ Հնարավոր է, որ շատերը ճիշտ պատասխան էին գտնում։ Սակայն որքան էլ տարօրինակ է, այդ միտքը «Սելենի» ուղևորներից և ոչ մեկի, նույնիսկ կոմոդորի գլխում չծագեց։
Տանիքի վրա զգալով ծանր հարվածը, նրանք իսկույն գլխի ընկան, որ դա Ծովը զգուշորեն հետազոտող բարակ զննաձողը չէ։ Ու երբ րոպե անց հորատը ոռնոցով խրվեց ֆիբերգլասի մեջ, դա նրանց համար նույնն էր, ինչ ներումը մահապարտի համար։
Հորատը կաբելին չառավ․ ասենք, այժմ այդ արդեն ոչ մի դեր չէր խաղում։ Ուղևորները դյութված նայում էին առաստաղին։ Ավելի ուժեղ, ավելի ուժեղ, ու ահա սկսեցին տաշեղներ թափվել․․․ Հորատը ծակեց անցավ առաստաղը և մի քսան սանտիմետր ցած իջավ։ Այն դիմավորեցին միահամուռ «ուռա՜յով»։
«Իսկ այնուհետև՞, ― ինքն իրեն հարցրեց Պաթը։ ― Մենք չենք կարող խոսել նրանց հետ, ― ես ինչպե՞ս իմանամ, թե երբ հանեմ հորատը։ Հենց այդ էր պակասում, որ կրկնեմ սխալս»։
Այդ լարված լռությունը անսպասելիորեն խզեց մետաղահնչյուն մի ձայն։ Տի֊տի֊տի֊տա՜ ― ազդանշան, որը մինչև մահ «Սելենի» ուղևորները չեն մոռանա․․․ Պաթը իսկույն տափակապռունկ աքցանով թխլթխկացրեց պատասխան «ո»֊ն։ Հիմա նրանք գիտեն, որ մենք ո՛ղջ ենք։ Իհարկե, նրա մտքով չէր անցնում, որ Լոուրենսը կլքի նրանց, բայց ով գիտի․․․
Նոր ազդանշան լսվեց վերևից, բայց այս անգամ շատ ավելի դանդաղ։ Պաթ Հարրիսը հիշեց, թե ինչպիսի դժկամությամբ էին նրանք ուսումնասիրում Մորզեի այբուբենը։ Տիեզերական դարում դա բոլորովին ժամանակավրեպ էր թվում, տիեզերագնացներն ու տիեզերա֊ինժեներները ամեն կերպ դիմադրում էին, հայտարարելով, թե դա ժամանակի զուր վատնում է, թե ամբողջ կյանքում, թերևս միայն մեկ անգամ պետք գա։
Ըստ երևույթին, իզուր չէին ուսումնասիրել։
― Տա֊տա֊տա, ― զնգում էր խողովակը, ― տա, տի֊տա, տա, տի֊տի, տի֊տի, տա, տի։
Ու ճշտելու համար սկսեցին կրկնել։ Բայց Պաթն ու Կոմոդորը թեկուզև վաղուց չէին վարժվել, արդեն հասկացան։
Հաղորդում են, որպեսզի մենք հորատը հանենք, ― ասաց Պաթը։ ― Դե լավ, սկսենք։
Խողովակը այնպես ուժգին փնչաց, որ ակամա բոլորը վեր թռան։ Անմիջապես ճնշումը հավասարվեց, ու քսաներկու հոգի քար կտրած սպասում էին թթվածնի թարմ շնչին։
Դրա փոխարեն խողովակը լեզու առավ։ Անցքից լսվում էր խուլ, անդրշիրիմյան, բայց միանգամայն պարզորոշ ձայն։ Ըստ երևույթին, ուղևորներից շատ քչերն էին ընդհանրապես երբևէ տեսել խոսակցելու խողովակ, մանկությունից բոլորը սովորել էին այն բանին, որ միայն էլեկտրոնիկան կարող է ձայնը հաղորդել հեռավորության վրա։ Այդ հնի մնացուկը նրանց համար նույնպիսի նորություն էր, ինչպես հեռախոսը կթվար հին հույներին։
― Գլխավոր ինժեներ Լոուրենսն է խոսում։ Դուք ինձ լսո՞ւմ եք։
Պաթը ափերը խողովակ դարձրած՝ խողովակի մեջ վանկ առ վանկ ասում էր․
― Լավ ենք լսում, պարզ է։ Ինչպե՞ս եք դուք լսում։
― Հիանալի։ Ամեն ինչ կարգի՞ն է ձեզ մոտ։
― Այո՛։ Ի՞նչ է պատահել։
― Դուք մի երկու մետր իջել եք, ուրիշ ոչինչ։ Մենք այստեղ նույնիսկ ոչինչ չնկատեցինք, միայն խողովակներից գլխի ընկանք։ Օդի կողմից ինչպե՞ս եք։
― Օդը լավ է։ Բայց ինչքան շուտ միացնեք պոմպերը, այնքան լավ։
― Մի անհանգստացեք, կսկսենք մղել, հենց որ օդամաքրիչները փոշուց մաքրենք ու երկրորդ հորատը ստանանք Պորտ֊Ռորիսից։ Մենք ընդամենը մեկ հատ պահեստային հորատ ունեինք՝ այն, որ դուք այժմ հանեցիք։ Լավ է, որ գոնե այդ կար։
Ուրեմն, մեկ ժամի չափ կտևի։ Սակայն Պաթին այլ բան էր մտահոգում։ Նա գիտեր, թե Լոուրենսը ինչպես էր ուզում մարդկանց հանել «Սելենից»․ այժմ, երբ փոշեգնացը թեքվել էր, այդ պլանը անիրագործելի է։
― Ի՞նչ կերպ եք ուզում մեզ հանել, ― ուղղակի հարցրեց նա։ Լոուրենսը փոքր֊ինչ շփոթվեց։
― Ես դեռ չեմ մտածել, ինչպես հարկն է, բայց ընդհանրապես մենք կեսսոնին մի հատված էլ կավելացնենք, մինչև այն հասնի «Սելենին»։ Ապա դուրս կհանենք հորի ողջ փոշին։ Մնացած սանտիմետրերը կհաղթահարենք մի կերպ։ Սակայն, մինչ այդ ես մի խնդրանք ունեմ ձեզանից։
― Ի՞նչ։
― Ես իննսուն տոկոսով հավատացած եմ, որ այլևս իջեցում չի լինի, իսկ եթե ես սխալվում եմ, թող այդ հիմա պատահի։ Խնդրում եմ, մի երկու րոպե բոլորդ միասին ցատկեք։
― Իսկ վտանգավոր չէ՞ այդ, ― տատանվեց Պաթը։ ― Հանկարծ խողովակը նորից դուրս պրծնի։
― Անցքը կփակեք, և ուրիշ ոչինչ։ Մի ավելրոդ անցքը ոչ մի դեր չի խաղում։ Այլ բան է, երբ մի ամբողջ լյուկ կտրենք հանենք ― այն ժամանակ նոր իջեցումը բոլորովին տեղին չի լինի։
«Սելենը» շատ բան էր տեսել, բայց այս մեկը, անշուշտ, ամենազարմանալին էր։ Քսաներկու հոգի ամենայն լրջությամբ համերաշխ ցատկում էին մինչև առաստաղ ու նրանից հրվում, որպեսզի ավելի ուժեղ դոփեն հատակին։ Նավապետը լարված հետևում էր խողովակին, որը նրանց կապում էր արտաքին աշխարհի հետ։ Այսպես անցավ մեկ րոպե, ուղևորների համատեղ ջանքերը հանգեցրին այն բանին, որ փոշեգնացը մի երկու սանտիմետր նույնպես նստեց։
Լոուրենսը թեթևացած լսեց Պաթ Հարրիսոնի զեկույցը։ Համոզվելով, որ «Սելենն» այլևս չի իջնի, նա չէր տարակուսում, որ կարող է մարդկանց վերև բարձրացնել։ Ամեն ինչ չէր, որ պարզ էր, բայց պլանն արդեն ուրվագծվում էր նրա գլխում։
Վերջնականապես այն պարզ դարձավ «մտավոր տրեստի» հետ խորհրդակցելուց ու Ծարավի ծովում փորձեր կատարելուց տասներկու ժամ հետո։ Ինժեներական բաժինը մեկ շաբաթում ավելի շատ բան իմացավ լուսնափոշու մասին, քան բոլոր նախորդ տարիների ընթացքում։ Նա արդեն կուրորեն չէր մարտնչում անհայտ հակառակորդի դեմ։ Հաջողվեց բացահայտել թշնամու և՛ ուժեղ, և՛ թույլ կողմերը։
Նոր գծագրերն ու հարմարանքները պատրաստեցին արագ, բայց ոչ հապճեպ։ Հիմնավորապես հիշելով, որ ամեն ինչ պետք է գործի անխափան։ Իսկ եթե գործը գլուխ չգա, լավագույն դեպքում հարկավոր է թողնել կեսսոնն ու նորը ընկղմել։ Իսկ վատթարագույնը․․․ վատթարագույն դեպքում լուսնային փոշին կխեղդի «Սելենի» ուղևորներին։
― Մենք պետք է լուրջ խնդիր լուծենք, ― ասաց Թոմ Լոուսոնը․ նա լուրջ խնդիրները կյանքից շատ էր սիրում։ ― Կեսսոնի ներքին վերջավորությունը փոշու համար բաց է։ Տանիքի թեքությունը թույլ չի տա, որպեսզի կեսսոնը քիփ նստի։ Մինչև փոշին հանոցելը, պետք բաց մնացած տեղը փակել։ Ես ասացի «հանոցե՞լ»։ Սխալ է, այդ նյութը չես հանոցի, այն հարկավոր է դուրս տալ։ Ու այսպես, եթե այդ գործը սկսենք առանց արանքը փակելու, լուսնափոշին ներքևից ներս կլցվի նույնպիսի արագությամբ, ինչպիսի արագությամբ մենք այն կհանենք վերևից։
Թոմը մի թունոտ ժպիտ պարգևեց իր բազմամիլիոն լսարանին․ թե գլուխ ջարդեք, որ ելք գտնե՛ք։ Մի փոքր սպասեց, մտածելու հնարավորություն տալով հեռուստադիտողներին, ապա ձեռքն առավ մոդելը, որ դրված էր ստուդիայի սեղանին։ Այն խիստ պարզ էր, բայց Թոմ Լոուսոնը շատ էր հպարտանում նրանով, որովհետև ինքն էր պատրաստել։ Դիտողներից ոչ մեկը գլխի չէր ընկնի, որ դա ընդամենը ստվարաթուղթ է՝ ալյումինե ներկով պատած։
― Այս խողովակը, ― սկսեց նա, ― պատկերում է հորի այն հատվածը, որը մեզ միացնում է «Սելենի» հետ։ Ինչպես արդեն ես ասացի, այն մինչև պռունկը լցված է լուսնափոշով։ Իսկ այս․․․ ― Թոմը սեղանից վերցրեց կարճլիկ գլանը, մի ծայրից փակ, ― քիփ մտնում է հորի մեջ, ինչպես մխոցը։ Նա շատ ծանր է ու ցած կձգտի, բայց լուսնային փոշին, բնականաբար, թույլ չի տա։
Թոմը ներդրուկը այնպես շրջեց, որպեսզի գլանի հատակը հեռուստախցիկին նայի։ Հետո ցուցամատով սեղմեց մեջտեղում, ու մի փոքրիկ դռնակ բացվեց։
― Սա, այսպես ասած, կափարիչն է։ Քանի դեռ այն բաց է, փոշին այնտեղով ներս է թափանցում ու մխոցը կեսսոնով ցած է իջնում։ Հենց որ մխոցը հասնի հատակին, կափարիչը վերևից տրված հրամանով կփակվի։ Այժմ հորը ներքևի կողմից մեկուսացված է, փոշին կարելի է դուրս տալ։ Շատ հասարակ է թվում, այնպես չէ՞։ Իրականում դա ամենևին այդպես չէ։ Հարյուրավոր պրոբլեմներ են ծագում, որոնց մասին ես ոչինչ չեմ ասել։ Օրինակի համար, երբ կեսսոնը դատարկվի, այն դուրս կլողա արտամղիչ ուժի ազդեցության տակ, իսկ վերջինս մի քանի տոննայի կհասնի։ Գլխավոր ինժեներ Լոուրենսը խելամիտ խարսխասիստեմ է նախատեսել, որը կեսսոնը տեղում կպահի։ Դուք, իհարկե, գլխի ընկաք, որ փոշին հանելուց հետո էլ «Սելենի» տանիքի և կեսսոնի միջև եղած սեպաձև արանքը կմնա։ Թե ինչպես կհաղթահարի միստր Լոուրենսն այդ խոչընդոտը, ես չգիտեմ։ Ու ես խնդրում եմ ձեզ այլևս ոչ մի առաջարկություն չանել, առանց այդ էլ մեզ ողողել են թեթևամիտ գաղափարներով։ Մխոցը, որի մասին ես ասացի ձեզ, պատրաստվել է ու փորձարկվել է ինժեներների կողմից, ավելին՝ այն արդեն ընկղմում են հորի մեջ։ Եթե ես ճիշտ եմ ընկալում այս մարդու արած նշանների իմաստը, մեզ այժմ կմիացնեն Ծարավի ծովը, ու մենք կտեսնենք, թե ինչ է կատարվում տախտակամածի վրա։
Հոթել «Ռորիսի» ժամանակավոր ստուդիան միլիոնավոր հեռուստաէկրաններից անհետացավ, այն փոխարինվեց մի պատկերով, որն այժմ արդեն ծանոթ էր գրեթե ողջ մարդկությանը։
Տախտակամածի վրա ու նրա մոտ արդեն երեք տարբեր չափսի իգլուներ կային։ Արևի վառ լույսի տակ նրանք հիշեցնում էին սնդիկի երեք հսկայական փայլուն կաթիլներ։ Ամենամեծ գմբեթի մոտ կանգնած էր մի փոշեսահնակ, մյուս երկուսը հանդերձանք էին փոխադրում Պորտ֊Ռորիսից։
Ծովից դուրս ցցված կեսսոնը հիշեցնում էր ջրհորը։ Վերևի հատվածը ընդամենը քսան սանտիմետր էր բարձր փոշուց, իսկ անցքը շատ փոքր էր թվում, որպեսզի նրա մեջ մարդ կարողանար խցկվել, մանավանդ սկաֆանդրով։ Սակայն փրկարար աշխատանքների վճռական փուլում սկաֆանդրեր չեն էլ լինի․․․
Ժամանակ առ ժամանակ ջրհորից դուրս էր գալիս գլանաձև շերեփը։ Ոչ մեծ, բայց բավականին հզոր կռունկը այն մի կողմ էր տանում ու թափում։ Փոշու թասակը մի պահ անշարժանում էր Ծովի գորշ հարթության վրա, ապա դանդաղ սկսում էր ցրվել ու անհետանում էր, մինչև դուրս կգար հաջորդ շերեփը։ Դա մի հրապուրիչ բացօդյա ֆոկուս էր, որը հանդիսատեսներին ամեն խոսքից լավ էր պատմում, թե ինչ պետք էր իմանալ Ծարավի ծովի մասին։
Քանի խորանում էր, շերեփը այնքան ուշ֊ուշ էր երևում։ Եվ ահա այն դուրս եկավ միայն կիսով չափ լիքը։
Ճանապարհը բաց է։ Եթե չհաշվենք հատակի «ուղեփակոցը»։
==Գլուխ քսանիններորդ==
― Չենք վհատվում, ― զեկուցեց Պաթը օդամուղով իջեցված միկրոֆոնի միջով։ ― Իհարկե, մենք տրտմեցինք, երբ փոշեգնացը նորից նստեց ու կապը ձեզ հետ խանգարվեց։ Բայց այժմ արդեն պարզ է, որ շուտով կհանեք մեզ այստեղից։ Լսում ենք, թե ինչպես է աղմկում շերեփը, ինչպես եք դուրս տալիս փոշին, ու գիտենք՝ դուք այստեղ եք։ Մենք երբեք չենք մոռանա այն ամենը, ինչ դուք արեցիք մեզ համար, ― ավելացրեց նա հուզված։ ― Ինչ էլ որ պատահի, մենք ուզում ենք շնորհակալություն հայտնել ձեզ։ Մենք չենք կասկածում․ դուք արիք ամեն հնարավոր բան։ Իսկ այժմ միկրոֆոնը տալիս եմ մյուսին, արդեն շատ ուղերձներ են կուտակվել։ Հուսով եմ, որ այս վերջին հաղորդումն է «Սելենից»։
Միկրոֆոնը միսսիս Ուիլյամսին հանձնելով, Պաթը հանկարծ զգաց, որ եզրափակիչ ֆրազը, թերևս, այնքան էլ հաջող չստացվեց, այն երկակի կարելի է հասկանալ։ Ասենք ոչ, այժմ, երբ փրկությունը այսքան մոտ է, անհաջողությունների հնարավորությունը բացառվում է։ Նրանք այնքան են դիմացել, որ նոր ձախորդություններ պարզապես չպետք է լինեն։
Եվ, այնուամենայնիվ, նա գիտեր․ վերջին էտապը ամենադժվարն ու վտանգավորն է լինելու։ Արդեն մի քանի ժամ շարունակ, ― երբ գլխավոր ինժեներ Լոուրենսը նրանց պատմեց իր պլանի մասին, ― նրանք նորից ու նորից անդրադառնում էին դրան։ Ասենք այլևս ինչի՞ մասին կարելի էր խոսել, երբ թռչող պնակների թեման միահամուռ հակահարվածի հանդիպեց։
Կարելի էր բարձրաձայն ընթերցանությամբ զբաղվել, բայց չգիտես ինչու «Շեյնը» և «Նարիջն ու խնձորը» այլևս չէին հետաքրքրում նրանց։ Ամեն ոք կարող էր մտածել սոսկ փրկարար գործողությունների ու այն նոր կյանքի մասին, որ նրանց սպասում էր նորից մարդկությանը միախառնվելուց հետո։
Վերևից լսվեց մի խուլ, ծանր թրխկոց, որը մի բան կարող էր նշանակել․ շերեփը հատակին առավ, հորում փոշի չկա։ Կեսսոնը կարելի էր միացնել իգլուի հետ ու օդ մղել։
«XIX» իգլուի հատակին բաց էին արել մի անցք, որը ճիշտ համընկնում էր կեսսոնի վերևի շրջանակին։ Մեկ ժամից ավելի տևեց իգլուն խնամքով հարմարեցնելն ու օդով լցնելը․ միակցման հուսալիությունից էր կախված ոչ միայն «Սելենի» ուղևորների, այլև փրկարարների կյանքը։
Ամենամանրախնդիր ստուգումից հետո միայն գլխավոր ինժեներ Լոուրենսը սկաֆանդրը հանեց ու մոտեցավ բացված անցքին, ձեռքում պահած մի հզոր լամպ։ Ջրհորն ասես անտակ լիներ, իսկ մինչդեռ մինչև հատակը ընդամենը տանսյոթ մետր էր։ Նույնիսկ լուսնային ձգողության պայմաններում ցած գցած առարկան ընդամենը հինգ վայրկյանում հատակին կհասներ․․․
Գլխավորը դարձավ դեպի իր ընկերները։ Նրանք սկաֆանդրով էին, բայց հերմետիկ սաղավարտների պատուհանները բաց էին։ Եթե վթար պատահի, անմիջապես կարելի է դրանք փակել, ու փրկարարներին ոչինչ չի լինի։ Բայց Լոուրենսի վերջը կգա, «Սելենի» քսաներկու ուղևորներինը նույնպես։
― Խնդիրը ձեզ հայտնի է, ― ասաց նա։ ― Եթե հարկ լինի, որ ես արագորեն վեր բարձրանամ, բոլորդ միասին սանդուղքը դուրս քաշեք։ Հարցեր կա՞ն։
Հարցեր չկային, յուրաքանչյուրը լավ գիտեր, թե ինչ պետք է աներ։ Գլխով անելով փրկարարներին ու լսելով պատասխան միահամուռ «բարի ճանապարհը», Լոուրենսը սկսեց իջնել։
Ճանապարհի մեծ մասը նա պարզապես ընկնում էր, եբեմն կառչելով պարանե սանդուղքից՝ անկումը արգելափակելու համար։ Լուսնի վրա նման եղանակը միանգամայն անվտանգ է։ Միանգամա՞յն․․․ Գլխավոր ինժեները իր աչքով էր տեսել, թե ինչպես էին զոհվում մարդիկ, մոռանալով, որ նույնիսկ այստեղ ձգողական դաշտը տասից էլ պակաս վայրկյանում վայր ընկնող մարմնին հաղորդում է կյանքի համար վտանգավոր արագություն։
Դա հիշեցնում էր Ալիսի իջնելը Հրաշքների երկիրը, բայց դրանով էլ վերջանում էր նմանությունը Քերոլի գրքի հետ․ ընդսմին այնքան մոտ, որ վախից աչքերդ կկոցում էիր։ Թեթև մի հպում՝ նա հորի հատակում էր։
Լոուրենսը պպզեց մետաղե հարթակի վրա, որը շոգենավի լյուկի չափ էր, և ուշադիր զննեց այն։ Կափարիչի դռնակը, որը միշտ բաց էր, երբ ներդրուկը կեսսոնով ցած էր իջնում, այնքան էլ քիփ չէր փակվել, ու նրա արանքներով գորշ փոշի էր թափանցում։ Սարսափելի ոչինչ չկա։ Թեև եթե ներքևի ճնշման տակ դռնակը բացվի, դեպի ներս․․․ Այո, իսկ ի՞նչ կլինի այն ժամանակ։ Ինչպիսի՞ արագությամբ փոշին կեսսոնով կբարձրանա վեր։ Լոուրենսը վստահ էր, որ կարող է կանխել այն։
Ներքևում, ընդամենը մի քանի սանտիմետրի վրա՝ փոշեգնացի տանիքն է, երեսուն աստիճան թեքությամբ։ (Ա՛խ, այդ թեքվածքը)։ Հատվածի հորիզոնական օղագոտին հարկավոր է միացնել տանիքին, միացնել պինդ, որպեսզի փոշին չանցնի։
Որքան կարող էր Լոուրենսը դատել, ամեն ինչ նախատեսված է․ իզուր չէր, որ պլանի վրա աշխատել էին Երկրի ու Լուսնի լավագույն ինժեներները։ Նույնիսկ հաշվի է առնված, որ քանի նա այստեղ աշխատում է, «Սելենը» կարող է ևս մի քանի սանտիմետր նստվածք տալ։ Բայց տեսությունը մի բան է, գործնականը մի այլ՝ գլխավորը դա գիտեր սեփական փորձով։
Լոուրենսի ոտքի տակ մետաղյա սկավառակի վրա՝ եզերքով ցցված էին վեցը հեղույսներ։ Նա սկսեց մեկը մյուսի հետևից պտտել դրանք, ինչպես թմբկահարը իր գործիքը լարելիս։ Սկավառակի ներքևի կողմից ամրացրված էր գարմոնանման ծալված մի խողովակ, որն իր լայնքով գրեթե հավասար էր հորի տամագծին՝ հազիվ հազ մի մարդ կխցկվեր։ Գլխավոր ինժեները թուլացրեց հեղույսները և գարմոնանման ծալվածքը աստիճանաբար սկսեց բացվել, ստեղծելով մի ճկուն միջնորմ։
Խողովակի մի ծայրը թեք տանիքից բաժանված էր քառասուն սանտիմետրով, մյուսը՝ ինչ֊որ միլիմետրերով։ Լոուրենսը ամենից շատ վախենում էր, որ փոշին հնարավորություն չէր տա գարմոնին բացվելու, սակայն հեղույսները հեշտությամբ էին հաղթահարում արտաքին դիմադրությունը։
Վերջ, այլևս չի գնում։ Այժմ միջնորմի ներքևի շրջանակը միացված է փոշեգնացի տանիքի հետ, իսկ ռեզինե միջնադիրը ապահովում է միացման հերմետիկությունը։ (Արդյո՞ք ապահովում է, այժմ նա կստուգի․․․)
Լոուրենսը ակամա վերև նայեց, ստուգելով նահանջի ճանապարհը։ Վառ լամպից այն դին (որ կախված էր երկու մետրի վրա), կատարյալ խավար էր, բայց պարանե սանդուղքի առկայությունը հանգստացրեց նրան։
― Միջնորմը իջեցվա՛ծ է, ― բղավեց նա անտեսանելի օգնականներին։ ― Կարծես լավ է նստած։ Կափարիչը բաց եմ անում։
Մի փոքր անփութություն՝ ու հորը լուսնափոշով կհեղեղվի։ Ու արդեն դուրս չես տա․․․ Դանդաղ, զգուշությամբ Լոուրենսը անջատեց այն դռնակը, որի միջով թափանցում էր փոշին, երբ ներդրակը իջեցնում էին։ Ժայթքում չեղավ, հարմոնը հուսալիորեն զսպում էր Ծովի ճմշումը։
Լոուրենսը ձեռքը ընկղմեց փոշու բարակ շերտի մեջ ու մատներով շոշափեց «Սելենի» տանիքը։ Նա շատ հազվադեպ էր զգացել այդպիսի երջանկություն։ Նա փոշեգնացին հասավ։ Հավանաբար, հին ժամանակներում նման ապրումներ է ունեցել ոսկի փնտրողը, երբ փոսի հատակին նստած նայել է առաջին փայլուն հատիկներին․․․
Լոուրենսը երեք անգամ թակեց տանիքը․ իսկույն հաջորդեց պատասխանը։ Ինչ խոսք, Մորզեի այբուբենը պետք չի, երբ կողքիդ միկրոֆոն կա, բայց գլխավորը շատ լավ էր հասկանում, թե իր թակոցը ինչքան կոգևորի «Սելենի» ուղևորներին։ Հիմա նրանք հաստատ գիտեն՝ փրկությունից նրանց բաժանում են հաշված սանտիմետրեր։
Սակայն հարկավոր է սկզբից վերացնել մի քանի խոչընդոտներ։ Դրանցից առաջինը՝ մետաղե հարթակը, որը և Լոուրենսի ոտքերի տակ գտնվող մխոցի հատակն է։ Նա իր գործն արեց, թույլ չտվեց, որպեսզի լուսնափոշին թափանցի, երբ հորը դատարկում էին։ Այժմ մարդկանց փոշեգնացից դուրս բերելու համար, այն պետք է հեռացնել։ Եվ ընդսմին չվնասել միջնորմը, որը տեղադրելիս այն օգնեց։
Մխոցի հատակը հանովի էր՝ բավական էր թուլացնել եզրերի ութը հեղույսները։ Լոուրենսը մի քանի րոպեում գործը գլուխ բերեց ու պարանը կապեց սկավառակին։
― Վիրա՛։<ref>Բարձրացրո՛ւ։</ref>
Մի փոքր գեր մարդը ստիպված կլիներ մինչև սկավառակը բարձրանցելը՝ ինքը վեր բարձրանալու սանդուղքներով․ նրան կողքի դարձրեց, ինքը սեղմվեց հորի պատին, ու բաց թողեց սկավառակը։ Մնաս բարով, պաշտպանության վերջին բնագիծ․․․ Նա հայացքով ճանապարհեց այն։ Այժմ հորը ոչնչով չի կարելի ծածկել, եթե միջնորմը խախտվի ու լուսնափոշին խուժի ներս։
― Դույլ, ― խնդրեց գլխավորը։
Այն արդեն իջնում էր։
«Քառասուն տարի առաջ, ― ինքն իրեն ասաց Լոուրենսը։ ― Կալիֆոռնիայի լողափին ես խաղ էի անում փոքրիկ բահով ու դույլով, բերդեր էի կառուցում ավազից։ Այժմ ես՝ Ըրթսայդի գլխավոր ինժեներս, լուսնափոշի եմ փորում, որը շատ ավելի լուրջ զբաղմունք է, և ողջ մարդկությունը սպասում է, թե ինչ է ստացվելու դրանից»։
Առաջին դույլը բարձրացավ, ու տանիքի մի մասը երևաց։ Շատ քիչ փոշի էր մնացել, ևս երկու դույլ՝ ու Լոուրենսի առջև փայլեց նավիրանի ալյումինե մաշկը։ Այն կուչ էր եկել չափազանց ծանրաբեռնվածությունից, ու գլխավոր ինժեները հեշտությամբ միայն ձեռքերով պոկեց այն։ Երևաց ֆիբերգլասը։ Իսկ հետո՞։ Ամենևին դժվար չի անցք բացել էլեկտրական սղոցով։ Ու բոլորին կործանել․ փոշեգնացի կրկնակի նավիրանի վրա արդեն մի քանի անցքեր են բացվել, ու որմիկների մեջ ընկած ամբողջ տարածությունը լցված է լուսնափոշով։ Ճնշումը մեծ է, միայն մի անցք ծակիր, և փոշին կխփի շատրվանի պես։ «Սելեն» թափանցելու համար մի կերպ պետք է կաշկանդել այդ խարդախ շերտը։
Լոուրենսը մի անգամ էլ թակեց տանիքը։ Այդպես էլ կա, խուլ ձայն է գալիս, պատճառը փոշու շերտն է։ Բայց այս արդեն անսպասելի էր․ ներքևից ի պատասխան լսվեց տագնապալի հաճախակի թակոց։
Վերևից ընկերները դեռ չէին հասցրել հայտնել գլխավորին, թե ինչ էր պատահել «Սելենի» մեջ, երբ նա ինքը հասկացավ․ Ծարավի ծովը վերջին փորձն էր անում իր զոհերին ձեռքից բաց չթողնելու համար։
Երեք հանգամանք նպաստեցին այն բանին, որ հենց Կարլ Յուխանսոնը նկատեց փորձանքը․ նա ատոմագետ֊ինժեներ էր, լավ հոտառություն ուներ և նստած էր փոշեգնացի վերջնամասում։ Յոխանսոնը մի քանի վայրկյան հոտոտեց, ապա անցարանի մոտ նստած հարևանին ասաց «ներեցե՛ք», վեր կացավ ու առանց շտապելու գնաց զուգարան։ Նա անտեղի չէր ուզում վախեցնել մարդկանց, այն էլ հիմա, երբ փրկությունը այդքան մոտ էր։ Բայց իր բազմամյա աշխատանքի ընթացքում ինժեներ Կարլ Յոխանսոնը շատ հաճախ էր համոզվել, թե ինչով էր սպառնում այրվող մեկուսիչի հոտը։
Նա զուգարանում մնաց ուղիղ տասներկու վայրկյան, դուրս եկավ այնտեղից ու շտապ (բայց զգույշ, որպեսզի ոչ ոքի չվախեցնի) քայլեց դեպի Պաթ Հարրիսը, որը զրուցում էր կոմոդորի հետ։
― Նավապե՛տ, ― ցածր, բայց վճռական ձայնով նա ընդհատեց նրանց։ ― Նավում հրդեհ է սկսվել։ Ստուգեցեք զուգարանում։ Ես դեռ ոչ ոքի չեմ ասել։
Պաթը իսկույն վեր թռավ տեղից։ Հանստենը վազեց նրա ետևից։ Տիեզերքում կամ ծովի վրա «հրդեհ» բառը լսելիս չեն շաղակրատում։ Մանավանդ, որ Յուխանսոնը այնպիսի մեկը չէր, որպեսզի կեղծ խուճապ առաջացներ։ Նա Պաթ Հարրիսի նման աշխատում էր Լուսնային ադմինիստրացիայի տեխնիկական բաժնում․ իզուր չէր կոմոդորը նրան մտցրել «պատժիչ ջոկատի» մեջ։
Զուգարանը ոչնչով չէր տարբերվում ամեն մի ցամաքային, ծովային, օդային կամ տիեզերական ոչ մեծ նավի նույնանման սենյակից․ առանց տեղից վեր կենալու կարելի էր ձեռքով հասնել ուզածդ պատին։ Բացի ետևի պատից, որից կախված էր լվացարանը, ֆիբերգլասը տաքությունից փուչիկ֊փուչիկ էր լինում ու պայթում․․․
― Մեկ րոպե հետո կրակը այստեղ կլինի, բղավեց կոմոդորը։ ― Բայց հրդեհը որտեղի՞ց։
Պաթը արդեն դուրս էր եկել։ Նա գրեթե իսկույն վերադարձավ, թևի տակ դրած բերելով երկու կրակմարիչներ։
― Կոմոդոր, ― ասաց Պաթ Հարրիսը, ― խնդրում եմ զեկուցեք վերև։ Ասացեք, որ մեզ մնացել է ընդամենը մի քանի րոպե։ Ես այստեղ կլինեմ, կդիմավորեմ կրակը։
Հանստենը ենթարկվեց։ Պաթը լսում էր, թե ինչպես է նա զեկուցում Լոուրենսին, ու անմիջապես իրարանցում սկսվեց խցիկում։ Զուգարանի դուռը բացվեց, ներս մտավ դոկտոր Մըքենզին։
― Ես կարո՞ղ եմ օգնել ձեզ, ― հարցրեց գիտնականը։
― Վախենամ ոչ, ― պատասխանեց Պաթը՝ պատրաստ բռնած կրակմարիչը։
Տարօրինակ զգացում՝ ասես այս ամենը տեղի է ունենում ոչ թե կյանքում, այլ երազի և իրականության սահմանագծում։ Երկյուղ չկար, այն ամենից հետո, ինչ նա ապրել էր, այլևս չէր կարողանում հուզվել, ամեն ինչ անում էր մի տեսակ անտարբեր։
― Որտեղի՞ց կրակը, ― կոմոդորի հարցը կրկնեց Մըքենզին։ Եվ ավելացրեց․ ի՞նչ կա այդ միջնորմից այն կողմ։
― Էներգիայի հիմնական աղբյուրն է։ Քսան հզոր էլեմենտներ։
― Ինչպիսի՞ն է պաշարը։
― Երբ մենք դուրս եկանք, հինգ հազար կիլովատ ժամ էր։ Մնացել է հավանաբար, կեսը։
― Ամեն ինչ պարզ է։ Ինչ֊որ տեղ կարճ միացում է տվել։ Ըստ երևույթին, էլեմենտները այրվում են կաբելը վնասվելուց հետո։
Կարծես ճիշտ է, թեկուզ այն պատճառով, որ «Սելենի» վրա էներգիայի այլ աղբյուր չի եղել։ Ճիշտ է, հրակայուն նյութերը, որոնցից պատրաստված էր փոշեգնացը, սովորական կրակից չեն հրկիզվում։ Բայց, եթե էներգիայի ողջ պաշարը, որ նախատեսված է բազմաժամյա շարժման համար՝ առավելագույն արագությամբ վերածվի ջերմության, փորձանքից չի կարելի խուսափել․․․
Բայց չէ որ դա անհնարի՞ն է։ Դրա համար էլ ավտոմատ անջատիչներ կան, որոնք պետք է գործեն նման ծանրաբեռնվածության դեպքում։ Միգուցե նրանք շարքից դո՞ւրս են եկել։ Մըքենզին իրեն նետեց օդասահանքի խցիկը և համոզվեց, որ անջատիչները գործել են։
― Բոլոր շղթաները անջատված են, ― ասաց նա Պաթին։ ― Հոսանք չկա։ Բան չեմ հասկանում։
Չնայած աղետալի վիճակին, Պաթը չկարողացավ զսպել ժպիտը։ Այս մինչև ուղն ու ծուծը գիտնական Մըքենզին էլ նույնիսկ մեռնելիս պետք է հարցնի, թե ինչը ինչոց է։ Խարույկի վրա խորովվելիս էլ (իսկ նրանց նման մի բան էր սպառնում) դահիճներից հարցնում է, թե ինչի փայտ են դրանք․․․
Ծալովի դուռը բացվեց, ներս մտավ Հանստենը։
― Լոուրենսը խոստանում է տասը րոպեում լյուկ բաց անել, ― ասաց նա։ ― Կդիմանա՞ միջնորմը։
― Ո՞վ գիտի, ― պատասխանեց Պաթը։ ― Այն կարող է մեկ ժամ դիմանալ, իսկ կարող է և թափվել մի քանի վայրկյանից։ Ամեն ինչ կախված է նրանից, թե ինչպիսի արագությամբ է տարածվում կրակը։
― Մի՞թե ավտոմատ կրակմարիչներ չկան։
― Նրանք այնտեղ հարկավոր չեն, սովորաբար միջնորմի ետևում վակուում է, ավելի լավ կրակմարիչ չես հնարի։
― Դե, իհարկե, ― բացականչեց Մըքենզին։ ― Մի՞թե չեք հասկանում։ Տանիքը ծակելիս փոշի է թափանցել ներս, միջնորմների միջև, ու փակել է էլեկտրական բոլոր շղթաները։
Մըքենզին ճիշտ է։ Արտաքին միջավայրի հետ հաղորդակցություն ունեցող բոլոր հատվածները, այժմ ողողված են լուսնափոշով։ Այն ներս է խուժել տանիքի անցքերով, լցվել է պատերի միջև ընկած տարածությունը, աստիճանաբար կուտակվել է ուժային հարմարանքների շուրջը։ Լուսնափոշու մեջ բավականին մետեորային երկաթ կա, այն լավ հաղորդիչ է՝ ու սկսվել է հրագործությունը․ կայծեր, վոլտյան աղեղներ, հազար ու հազար էլեկտրական խարույկներ։
― Եթե ջուր ցանենք պատին, ― ասաց կոմոդորը, ― կօգնի՞, թե՞ ֆիբերգլասը կճաքի։
― Եկեք փորձենք, ― առաջարկեց Մըքենզին։ ― Միայն մի քիչ զգույշ։
Նա ծորակից ջուր լցրեց պլաստմասսայի բաժակի մեջ (ջուրն արդեն տաքացել էր) ու հարցական նայեց ընկերներին։ Ոչ ոք չէր առարկում, ու ֆիզիկոսը մի քանի կաթիլ ցանեց փուչիկակալած պատին։
Մի այնպիսի տրաքոց լսվեց, որ Մըքենզին իսկույն դադարեցրեց իր փորձը։ Խիստ վտանգավոր է․․․ Եթե միջնորմը երկաթից լիներ, այդպիսի եղանակը ձեռք կտար, բայց այս պլաստմասսան վատ է անցկացնում ջերմությունը, նա չի դիմանա ջերմային լարմանը։
― Մենք ոչինչ չենք կարող անել այս դեպքում, ― եզրակացրեց կոմոդորը։ ― Կրակմարիչներն էլ չեն փրկի։ Ավելի լավ է դուրս գանք ու հատվածը փակենք։ Դուռը կարող է միջնորմ ծառայել, մենք որոշ ժամանակ կշահենք։
Պաթը տատանվում էր։ Խցում անտանելի շոգ էր, բայց նահանջելը վախկոտություն էր թվում նրան։ Թեև ընդհանուր առմամբ, Հանստենի փաստարկները համոզիչ են․ եթե այստեղ մնաս, թերևս ծխից խեղդվես, հենց որ կրակը լափի ֆիբերգլասը։
― Լավ, գնանք, ― համաձայնեց նա։ ― Ու բարիկադանման մի բան սարքենք դրսից։
Արդյոք կհասցնե՞ն․․․ Պաթ Հարրիսը պարզ լսում էր, թե ինչպես է չարգուշակորեն պայթում պատը, որը դիմանում էր ամենակուլ կրակի ճնշմանը։
==Գլուխ երեսուներորդ==
«Սելենի» վրա ծագած հրդեհի լուրը ամենևին չազդեց Լոուրենսի գործողությունների վրա։ Շտապել չէր կարելի․ ամբողջ օպերացիայի համար այս վճռական րոպեներին ամեն մի սխալ կարող էր ճակատագրական լինել։ Նա կարող էր միայն աշխատել, աշխատել ու հույս տածել, որ կկանխի կրակը։
Վերևից հորի մեջ իջեցրին մի հարմարանք, որը հիշեցնում էր յուղելու կամ տորթը նախշանկարելու շպրից։ Ճիշտ է, այն լցված էր ոչ կրեմով, ոչ էլ տավոտով, այլ շուտ պնդացող օրգանասիլիկոնային խառնուրդով, մեծ ճնշման տակ։
Առաջին խնդիրն էր՝ խառնուրդը նավիրանի պատերի միջև ընկած տարածության մեջ ներարկել այնպես, որ փոշին չանցնի հորը։ Դուրգանելու փշտովով Լոուրենսը «Սելենի» իրանի մեջ մխրճեց յոթ սնամեջ գնդերիթներ․ մեկը մաքրված շրջանակի կենտրոնում, մյուսները հավասարաչափ հեռավորությամբ՝ երիզներով։
Ապա նա շպրիցը միացրեց կենտրոնական գնդերիթին և ձգանը քաշեց։ Մի թեթև թշշոց ― խառնուրդը սկսեց հոսել սնամեջ գնդերիթով, իր ճնշումով բաց անելով նրա ներքին մասում եղած կափարիչը։ Լոուրենսը շտապ֊շտապ շպրիցը գնդերիթից գնդերիթ էր տեղափոխում, յուրաքանչյուրի մեջ որոշ քանակությամբ խառնուրդ ներարկելով։ Եվ այդպես, նա պատերի միջև եղած ամբողջ փոշին ծծեցրեց այդ նյութով, ու ստացվեց խորդուբորդ բլինանման մի բան՝ մոտ մեկ մետր տրամագծով։ Ոչ, ոչ թե բլին, այլ սուֆլե, որովհետև շպրիցից դուրս ցայտելով, հեղուկը փրփրում է։
Մի քանի վայրկյան հետո խառնուրդը կսկսի ամրանալ․ դրա համար նրան կատալիզատոր է ավելացրած։ Լոուրենսը ժամացույցին նայեց․ հինգ րոպե՝ ու փրփուրը պինդ կլինի ինչպես քարը, և ծակոտկեն, ինչպես պեմզան։ Նավիրանի այդ մասում ամբողջ փոշին «կսառչի», և կարելի է ապահով լինել նոր խուժումից։
Հինգ րոպե․․․ Այս ժամկետը ոչ մի կերպ չես կրճատի, փրփուրը պետք է անհրաժեշտ ամրությունը ստանա, դրանից է կախված հաջողությունը։ Եթե նա ճիշտ չի ընտրել կետերը կամ սխալվել է ժամանակի հարցում, եթե քիմիկոսները Խարսխակայանում սխալ են թույլ տվել, «Սելենի» ուղևորներին կարելի է մահացած համարել։
Մինչ ժամանակը կլրանար, գլխավորը մաքրեց հորի հատակը։ Նա ամեն ինչ վերև ուղարկեց ու մնաց առանց որևէ գործիքի, դատարկաձեռն։ Եթե Մորիս Սպենսերին հաջողվեր հեռուստախցիկն իջեցնել նեղ հորի մեջ (իսկ նա դրա համար հոգին էլ կվաճառեր սատանային), հանդիսատեսները բոլորովին չէին կռահի, թե ինչ է անելու այժմ Լոուրենսը։
Եվ նույնիսկ կզարմանային, երբ տեսնեին, որ վերևից գլխավոր ինժեներին իջեցնում են երեխայի գլդորանի նման մի բան։ Բայց դա խաղալիք չէր, այլ բանալի, որ պետք է բանար «Սելենը»։
Սյուն արդեն ուղևորներին հավաքել էր փոշեգնացի փոքր֊ինչ բարձրացած քթամասում։ Խումբ֊խումբ հավաքված, նրանք տագնապալի նայում էին առաստաղին ու լսողությունը լարած՝ որսում էին հուսադրող ձայները։
Ահա թե երբ է պետք նրանց սիրտ տալ, ինքն իրեն ասաց Պաթը։ Ինքը նավապետը դրա կարիքը թերևս ավելի շատ էր զգում․ չէ որ ինքն էր միայն (թեև Հանստենն ու Մըքենզին նույնպես կռահել էին) իրեն հաշիվ տալիս, թե ինչ վտանգ է սպառնում իրենց։
Կրակը՝ իր հերթին։ Այն, իհարկե, կսպանի նրանց, եթե խուժի ներս․ բայց կրակը դանդաղ է շարժվում, նրա հետ մի որոշ ժամանակ, թեկուզ կարճատև, կարելի է պայքարել։ Իսկ ահա պայթյունի դեմ նրանք անզոր են։
Այժմ «Սելենն» իրենից ներկայացնում էր վառվող քուղով մի ական։ Էլեմենտներում եղած էներգիայի պաշարը, որը սնում էր նրա շարժիչներն ու էլեկտրական սարքերը, կարող էր անզուսպ ջերմության վերածվել, բայց պայթյունով չէր սպառնում։ Ցավոք սրտի, այդ նույնը չէր կարելի ասել հեղուկ թթվածնով ցիստեռնների մասին։
Նրանց մեջ դեռևս քիչ չկար խիստ սառն ու արտակարգ ակտիվ այդ նյութից։ Երբ ավելացող տաքությունը քայքայի ցիստեռնների պատյանը, ֆիզիկական ու քիմիական երևույթները պայթյուն կառաջացնեն։ Ոչ մեծ, իհարկե, իր ուժով հավասար մի քանի հարյուր կիլոգրամ տոլի պայթյունին։ Բայց բավական՝ որպեսզի ցաքուցրիվ տա «Սելենը»։
Պաթը որոշեց այդ մասին Հանստենին ասել։ Կոմոդորը բարիկադներ էր սարքում։ Առաջնամասի բազկաթոռները հանում ու խցկում էր զուգարանի դռան ու վերջին կարգի միջև եղած անցումը։ Կարծես նրանք պատրաստվում էին ետ մղելու մեկի ներխուժումը, ու ոչ թե պայքարելու կրակի դեմ։ Չէ որ դա հենց այդպես էր։ Կրակը կարող է էներգահատվածից այս կոմն էլ չանցնել, բայց հենց որ ծռմռված միջնորմը տեղի տա, լուսնափոշին ներս կհորդի։
― Կոմոդոր, ― ասաց Պաթը, ― քանի դուք այստեղ զբաղված եք, ես կսկսեմ նախապատրաստել ուղևորներին։ Ինչ կստացվի, եթե քսան հոգի միաժամանակ նետվեն դեպի ե՛լքը։
Իսկապես, սարսափելի բան կլինի։ Չի կարելի թույլ տալ իրարանցում, իսկ դա հեշտ չի լինի, որքան էլ ուղևորները կարգապահ լինեն։ Մի կողմից, միակ նեղ թունելը, մյուս կողմից՝ սրընթաց հարձակվող մահը․ դե արի ու խուճապի մի մատնվիր։
Պաթը անցավ քթամասը։ Երկրի վրա դա մի դարիվեր կլիներ, իսկ այստեղ երեսուն աստիճանի թեքությունը չէր զգացվում։ Նայելով իրեն ուղղված անհանգիստ դեմքերին, նավապետն ասաց․
― Կարելի է պատրաստվել։ Հենց որ բաց անեն, վերևից պարանե սանդուղք կիջեցնեն։ Առաջինը դուրս են գալիս կանայք, նրանցից հետո տղամարդիկ, այբբենական կարգով։ Աշխատեք չվազել։ Հիշեցեք, որ քիչ եք կշռում այստեղ, և բարձրացած ձեռքերով, իհարկե, որքան կարելի է արագ։ Բայց մի հրմշտեք իրար, ժամանակը միանգամայն բավարար է, ու մի քանի վայրկյանում դուք արդեն վերևում կլինեք։ Սյու, խնդրում եմ բոլորին հերթ կանգնեցնեք։ Հարդինգ, Բրայեն, Յուխանսոն, Բարրետ՝ դուք ասյտեղ եք մնում։ Մեզ կարող է պետք գալ ձեր․․․
Նա խոսքը չավարտեց՝ փոշեգնացի ետնամասից լսվեց մի խուլ պայթյուն։ Առանձնապես ոչինչ չկար, թղթե տոպրակը ավելի ուժեղ ձայն կհաներ։ Բայց դա նշանակում էր, որ միջնորմը նահանջեց։ Իսկ առաստաղը, դժբախտաբար, դեռ անվնաս էր։
Նրանցից մի քանի սանտիմետր վերևում Լոուրենսը իր գլդորանը դրել էր Ֆիբերգլասի վրա ու այն սվաղում էր արագ կպչող ցեմենտով։ Գլդորանի տրամագիծը գրեթե համընկնում էր հորի տրամագծին, որի հատակին պպզած էր գլխավոր ինժեները։ Ոչ մի վտանգ չկար, և այնուամենայնիվ, Լոուրենսը շատ զգույշ էր աշխատում։ Պայթեցնողների անփույթ վերաբերմունքը պայթուցիկ նյութերի նկատմամբ երբեք չէր դուր գալիս նրան։
Նրա տեղադրած օդանման լիցքը իրենից ներկայացնում և գործում էր շատ հասարակ կերպով։ Պայթյունը որոշ լայնության ու խորության կանոնավոր ակոս բաց կանի, վայրկյանի հազարերորդական մասում կկատարի նույն աշխատանքը, որի համար էլեկտրական սղոցը կբաներ քառորդ ժամ։ Ի դեպ, սկզբում Լոուրենսն ուզում էր կիրառել սղոցը․ լավ է, որ միտքը փոխեց։ Երևում էր, նրա տրամադրության տակ տասնհինգ րոպե չկա՛ր։
Նա շուտով համոզվեց դրանում։
― Փոշեգնացում հրդեհ է բռնկվել, ― բղավեցին վերևից։
Գլխավոր ինժեները ժամացույցին նայեց։ Մի պահ նրան թվաց, թե վայրկյանաչափը տեղից չի շարժվում։ Ծանոթ պատրանք։ Ոչ, ժամացույցը կանգնած չէ, ինչպես ինքը կուզենար։ Մինչև հիմա շատ թափով էր աշխատում, այժմ արդեն հազիվհազ էր տկտկում․․․
Եվս երեսուն վայրկյան, և փրփուրը կամրանա։ Ավելի լավ է մի քիչ սպասել, քան պայթեցնել ժամանակից շուտ, երբ նա դեռ մածուցիկ է։
Լոուրենսը առանց շտապելու սկսեց սանդուղքով վեր բարձրանալ քանդելով էլեկտրոդետոնատորի լարերը։ Նա ճիշտ էր հաշվել ժամանակը։ Երբ գլխավոր ինժեները դուրս եկավ հորից, էլեկտրալարերի բաց ծայրերից հանեց մեկուսիչներն ու միացրեց էլեկտրոդետոնատորին, մնացել էր ուղիղ տասը վայրկյան։
― Հաղորդեցեք, որ մենք սկսում ենք հաշվել, ― ասաց նա։
Կոմոդորին օգնելու նպատակով (թեև նա լավ չէր պատկերացնում, թե ինչ կարելի է անել այժմ) դեպի նավախելը իջնելիս Պաթը լսեց, թե ինչպես Սյուն առանց շտապելու ազգանուններն էր կարդում։
― Միսս Մոռլի, միսսիս Ուիլյամս, միսսիս Շաստեր․․․
Բախտի քմահաճույքին տես․ միսս Մոռլին նորից առաջինը կլինի, այժմ արդեն այբուբենի շնորհիվ։ Այս անգամ նա արդեն բողոքելու տեղ չունի։
Բայց այդ ժամանակ նրա գլխում ծագեց մեկ այլ, սարսափելի միտք․ «Իսկ եթե միսսիս Շաստերը լռվի թունելում և մուտքը խցանի՞»։ Եվ չէ որ նրան վերջում չես թողնի։ Ոչ, ոչ, ամեն ինչ լավ կլինի։ Չի կարող պատահել, որ փրկարարները այդ բանը նախատեսած չլինեն։ Բացի այդ, միսսիս Շաստերը նկատելիորեն նիհարել է։
Առաջին իսկ հայացքից Պաթ Հարրիսին թվաց, թե զուգարանի դուռը հաջողությամբ դիմանում է ներսի գրոհին։ Եթե ծղնիկների երկայնքով դուրս եկող ծուխը չլիներ, կարելի էր մտածել, որ ընդհանրապես ոչինչ չէր պատահել։ Ու Պաթը թեթևացած շունչ քաշեց։ Չէ որ ֆիբերգլասը կրկնակի էր։ Մինչև այն այրվի, մի չորս ժամ կանցնի, գուցև ավելի։ Դրանից շատ շուտ․․․
Ինչ֊որ բան խուտուտ տվեց նրա բոբիկ ոտնաթաթերը։ Պաթը սկզբում ակամա մի կողմ քայլեց, ապա նոր նրա մտքում հարց ծագեց․ «Ի՞նչ կարող է լինել»։
Նա ներքև նայեց։ Ու թեպետ Պաթի աչքերը վաղուց սովորել էին վթարային աղոտ լուսավորությանը, նա իսկույն գլխի չընկավ, թե բարիկադավորված դռան արանքով սկսել է ներս սողոսկել չարագույժ գորշ հոսանքը, և երկու սալերն էլ ճկվել են փոշու բազմատոննանոց ծանրության տակ։ Ուր որ է դրանք կպոկվեն։ Եթե չպոկվեն էլ, այժմ արդեն ոչ մի նշանակություն չունի։ Ահավոր անձայն հորդումը սկսվել էր, լուսնափոշին արդեն բարձրացել էր մինչև նրա կոճերը։
Պաթը քարացել էր տեղում, նա նույնիսկ չէր էլ փորձում խոսել կոմոդորի հետ, որը կանգնած էր նրա կողքին նույնպես անշարժ։ Կյանքում առաջին անգամ (իսկ ավելի շուտ վերջին) նավապետ Պաթ Հարրիսին համակեց անհաղթահարելի կատաղությունը։ Ծարավի ծովը, որն այդ պահին բազմաթիվ նուրբ, չոր շոշափուկներով շոյում էր նրա ոտքերը, Պաթին թվում էր մի խարդախ էակ, որը նրա հետ խաղում էր, ինչպես կատուն մկան հետ։ «Հենց ճիշտ այն րոպեին, ― մտածում էր նա, ― երբ մեզ թվում էր, որ հիմա արդեն ամեն ինչ կարգին է, Ծովը միշտ մի անակնկալ էր պատրաստում մեզ համար։ Մենք միշտ մի քայլ ետ ենք ընկնում, իսկ այժմ արդեն ամեն ինչից զզվել եմ։ Այդ Ռեդլին այնքան էլ չէր սխալվում․․․»։
Օդամուղ խողովակից կախված բարձրախոսը ընդհատեց Պաթ Հարրիսի մռայլ մտածմունքները։
― Մեզ մոտ ամեն ինչ պատրաստ է, ― բղավեցին վերևից։ ― Անցեք խցի վերջը և դեմքներդ փակեք։ Սկսում ենք համրել տասից։
― ՏԱՍԸ։
«Մենք առանց այդ էլ վերջին ենք հասել, ― մտածեց Պաթը։ ― Տասը․․․ Շատ չի՞ լինի․․․ Չենք դիմանա»։
― ԻՆԸ։
«Գրազ կգամ, միևնույն է ոչինչ չի ստացվի։ Ծովը թույլ չի տա։ Հենց որ զգա, որ մենք դուրս ենք պրծնում․․․»։
― ՈւԹ։
«Բայց ափսո՜ս, ինչքան ջանք թափեցինք։ Ինչքան մարդ չարչարվեց, որպեսզի մեզ փրկեն։ Դե արի ու տես, որ իզուր․․․»։
― ՅՈԹ։
«Յոթը, կարծես բախտավոր թիվ է։ Գուցե, այնուամենայնիվ, դո՞ւրս պրծնենք։ Թեկուզ մի քանի հոգով․․․»։
― Վեց։
«Ինչո՞ւ մի քիչ չզվարճանամ։ Այժմ արդեն միևնույն է։ Եվ այսպես, եթե հաշվել․․․ ասենք, տասնհինգ վայրկյան լյուկ բաց անելու․․․»։
― ՀԻՆԳ։
«Եվ սանդուղք իջեցնելու համար․ նրանք, հավանաբար, ապահով լինելու համար այն բարձրացրել են․․․»։
ՉՈՐՍ։
«Եվ ենթադրենք, որ յուրաքանչյուր երեք վայրկյանում դուրս է գալիս մեկ ուղևոր․․․ Թեկուզ նույնիսկ հինգ վայրկյանում․․․»։
― ԵՐԵՔ։
«Քսաներկու անգամ հինգ՝ կստացվի հազար․․․ ոչ, հիմարություն եմ ասում, թվաբանությունը մոռացել եմ․․․»
― ԵՐԿՈՒ։
«Մի խոսքով, հարյուր քանի վայրկյան, կամ համարյա երկու րոպե, այդ ժամանակաընթացքում այդ անիծյալ ցիստեռնները միանգամայն ի վիճակի կլինեն մեզ այն աշխարհը ուղարկելու․․․»։
― ՄԵԿ։
«Մե՛կ։ Իսկ ես դեռ երեսս չեմ ծածկել։ Միգուցե պառկեմ, թեկուզ այդ զզվելի բանը բերանս լցվի․․․»։
Հուժկու ընդհատվող մի ճայթյուն, ու ասես քամին ներս խուժեց։ Ուրիշ ոչինչ։ Առանձնապես ոչ մի էֆեկտ։ Բայց պայթեցնողները հիանալի գիտեին իրենց գործը (այ թե միշտ այդպես լինի)։ Պայթյունի ուժը ճիշտ էր հաշված և ուղղված, նրա առատությունը բավականացրեց միայն նրան, որ ծածանեց արդեն կիսով չափ հատակը բռնած լուսնափոշու մակերեսը։
Ժամանակը կանգնեց, ընդմիջումը մի ամբողջ հավիտենականություն թվաց։ Ապա նրանց աչքերի առջև տեղի ունեցավ հրաշք՝ դանդաղ, բայց անսպասելի, այդ պատճառով էլ առանձնապես շշմեցուցիչ, թեպետ, եթե մտածելու, խորհելու ժամանակ լիներ՝ խորհրդավոր ոչինչ չկար։
Կարմրավուն կիսախավարում փայլատակեց վառ սպիտակ լույսի մի օղակ։ Լայնացավ, լայնացավ․․․ ու հանկարծ մի ամբողջական կանոնավոր շրջանակ դարձավ․ առաստաղի մի մասը բաժանվեց ու ընկավ։ Վերևում ընդամենը մի թույլ լամպ էր վառվում, այն էլ կախված էր մի քսան մետրի վրա։ Սակայն երկար ժամանակ կարմրավուն կիսախավարին ընտելացած աչքերի համար այն արշալույսից վառ թվաց։
Գրեթե իսկույն երևաց պարանե սանդուղքը։ Միսս Մոռլին տեղից պոկվեց, ինչպես սպրինտերը, և չքացավ հորի մեջ։ Երբ միսսիս Շաստերի հերթը հասավ (նա շատ ճկուն չէր շարժվում, բայց և չէր դանդաղում), մի իսկական խավարում տեղի ունեցավ։ Միայն մի քանի բարակ ճառագայթներ էին թափանցում փրկարար հորից, և խուցը նորից մթնեց․ լույսի մի կարճատև առկայծումից հետո, նորից խավարը թագավորեց։
Տղամարդկանց դուրս գալու հերթը եկավ։ Առաջինը՝ միստր Բալդուրինն էր․ հավանաբար, ուրախ էր, որ այդպիսի ազգանուն ուներ։ Ընդամենը մի տասը հոգի էին մնացել ներսում, երբ զուգարանի բարիկադավորված դռները պոկվեցին ծխնիներից։ Հեղեղը քշեց ամբարտակը։
Ալիքը Պաթ Հարրիսին հասավ մոտավորապես հատակի մեջտեղում։ Որքան էլ լուսնափոշին թեթև ու հոսուն էր, այն կաշկանդում էր նրա շարժումները․ նավապետը ասես սոսնձի մեջ խրված լիներ։ Դեռ լավ էր, որ խոնավ օդը մի փոքր թրջել էր փոշին, այլապես խուցը փոշու խեղդող ամպով կլցվեր։ Պաթը հազում, փռշտում էր, նա գրեթե ոչինչ չէր տեսնում, բայց շնչել կարողանում էր։
Բոսորագույն մառախուղի մեջ լսվում էր Սյուի ձայնը․
― Տասնհինգ, տասնվեց, տասնյոթ, տասնութ, տասնինը։
Ստյուարդուհին խստորեն պահպանում էր հերթը։ Նա հուս ուներ, որ Սյուն մյուս կանանցից հետո անմիջապես դուրս կգա, բայց նա շարունակում էր ղեկավարել իր խնամակալներին։ Պաթը հուսահատ մենամարտ էր մղում լպրծուն, շարժուն փոշու դեմ, որն արդեն նրա գոտկատեղին էր հասել, և մտածում էր Սյուի մասին, այնպիսի սիրով էր մտածում, որ սիրտը ցավում էր։ Նա այլևս չէր տարակուսում։ Իսկական սերը զուգակցում է և՛ հակումը, և՛ քնքշությունը։ Սյուն վաղուց էր ձգում Պաթին, իսկ քնքշությունը նոր համակեց նրան։
― Քսան․․․ կոմոդոր։ Ձեր հերթն է շտապե՛ք։
― Բա ոնց չէ, Սյու, ― պատասխանեց կոմոդորը։ ― Բարձրացե՛ք։
Պաթը չտեսավ, թե ինչ կատարվեց, փոշին ու խավարը խանգարում էին նրան, բայց նա գլխի ընկավ, որ Հանստենը ուղղակի Սյուին դուրս նետեց առաստաղի անցքից։ Ոչ տարիքը, ոչ էլ տիեզերական աշխատանքի տարիները չէին թուլացրել կոմոդորի բազուկները, որ նա մարզել էր Երկրի վրա։
― Դուք այստե՞ղ եք, Պաթ, ― լսվեց Հանստենի ձայնը։ ― Ես սանդուղքի վրա եմ։
― Մի սպասե՛ք․․․ գալիս եմ։
Ասելն ավելի հեշտ էր, քան անելը։ Միլիոնավոր փափուկ, բայց ուժեղ մատներ կառչել էին նրանից, ետ էին ձգում փոշու մեջ։ Պաթը ձեռքը գցեց բազմոցի թիկնոցին (այն հազիվ էր երևում փոշու մեջ) և նետվեց դեպի լույսը։
Ինչ֊որ բան դիպավ նրա դեմքին, ու նա ակամա ձեռքը բարձրացրեց, որպեսզի մի կողմ հրեր խանգարող առարկան, բայց իսկույն գլխի ընկավ, չէ որ դա սանդուղքն է։ Բոլոր ուժերը լարելով, Պաթը ձեռքերով դեպի վեր ձգվեց։ Ծարավի ծովը դանդաղորեն ու դժկամությամբ տեղի էր տալիս․․․
Մինչև լյուկից դուրս գալը, Պաթը մի վերջին հայացք նետեց փոշեգնացի խցի վրա։ Վերջնամասը ամբողջովին ողողված էր, ու լուսնափոշին շարունակում էր բարձրանալ։ Նրա գորշ մակերեսը հարթ էր, առանց որևէ ծալքի։ Մի անբնական տեսլիք էր դա, այդ պատճառով էլ առավել զարհուրելի։ Պաթից մի մետր ցած (նա գիտեր, որ այդ մանրամասնությունը կհիշի ողջ կյանքում) թղթե բաժակը խաղալիքային նավի նման ծուլորեն ծածանվում էր խաղաղ լճակի վրա։ Մի երկու֊երեք րոպե հետո այն դեմ կառնի առաստաղին ու կընկղմվի փոշու մեջ, բայց առայժմ նա մաքառում էր։
Չէր նահանջում նաև վթարային լույսը։ Լամպերը, նույնիսկ անթափանց խավարի մեջ ընկղմված դեռ երկար կվառվեն․․․
Հորի մեջ հայտնվելով, Պաթ Հարրիսը սկսեց շտապ֊շտապ մագլցել վեր, ինչքան ուժերը ներում էին, բայց կոմոդորին հասնել չկարողացավ։ Անսպասելիորեն նրա աչքերին զարնեց պայծառ լույսը՝ Հանստենը դուրս եկավ։ Պաթը ակամա ցած նայեց ու տեսավ նրան կրնկակոխ հետևող փոշին։ Նույնքան հարթ ու անխռով՝ բայց հարձակվում է նույնպիսի համառությամբ։
Մնում էր լոք անել անցնել կեսսոնի պռնկի վրայով, և ահա նա մարդկանցով լեփ֊լեցուն իգլուի մեջտեղում է, շրջապատված իր հոգնած, տանջված ուղեկիցներով։ Չորս հոգի սկաֆանդրերով ու մեկը առանց սկաֆանդրի օգնում էին նրանց խելքի գալու։ Երևի հենց վերջինն էլ գլխավոր ինժեներ Լոուրենսն էր։ Նույնիսկ մի տեսակ տարօրինակ էր այս բոլոր անցած օրերից հետո նոր դեմք տեսնելը․․․
― Բոլո՞րը դուրս եկան, ― արագ հարցրեց Լոուրենսը։
― Այո, ― պատասխանեց Պաթը։ ― Ես վերջինն եմ։ ― Ու ավելացրեց, ― հուսով եմ․․․
Այդ խառնաշփոթության մեջ, խավարում դժվար չէր մեկն ու մեկին մոռանալը։ Հանկարծ Ռեդլին որոշեր, որ չարժե Նոր Զելանդիա վերադառնալ, որտեղ նա պատասխանատվության պետք է կանչվի․․․
Չէ․․․ ահա նա, այստեղ է։ Պաթը հենց նոր էր սկսել հաշվել մարդկանց, երբ պլաստիկի հատակը ցնցվեց, իսկ հորի վրա ճախրեց փոշու օդանման ամպը։ Այն դիպավ առաստաղին, ետ եկավ ու ցրվեց։ Բոլորն ապշեցին։
― Այս ի՞նչ էր, ― զարմացավ գլխավորը։
― Թթվածնի ցիստեռնն էր, ― պատասխանեց Պաթը։ ― Մնաս բարով, ծերուկ լուսնագնաց, դու դիմացար, ինչքան հարկավոր էր։
Ու «Սելենի» նավապետը անզուսպ լաց եղավ։ Նա շատ անհարմար էր զգում, բայց ոչինչ չէր կարող անել։
==Գլուխ երեսունմեկերորդ==
― Միևնույն է այս դրոշները դուր չեն գալիս ինձ, ― ասաց Պաթը, երբ փոշեգնացը ճամփա ընկավ Պորտ֊Ռորիսի նավահանգստից։ ― Ախր, շատ անհեթեթ է, երբ մտածում ես, որ նրանք կախված են վակուումի մեջ։
Թեև, երբ պարզ խոսենք, պատրանքը լիակատար էր։ Խայտաբղետ պատվադրոշները, որոնք զարդարում էին Տիեզերակայանի շենքը, ծփում էին գոյություն չունեցող քամուց։ Դա արվել էր շատ հասարակ, զսպանակներն ու փոքրիկ մոտորները օգնում էին թլսորելու երկրային հեռուստադիտողների գլուխը։
Այսօր մեծ տոն է Պորտ֊Ռորիսի համար, և ոչ միայն նրա՝ այլև ամբողջ Լուսնի համար։ Ափսո՜ս, որ Սյուն իր հետ չէ, նման ճանապարհորդության համար նա լավ մարզավիճակում չէ։ Առավոտյան, երբ ճանապարհում էր իրեն, նա նույնիսկ գանգատվեց։
― Չեմ պատկերացնում, թե ինչպես են Երկրի վրա կանայք երեխա բերում։ Նման ծանրություն կրել այնտեղ, ուր ձգողականությունը վեց անգամ մերինից ավելի՛ն է․․․
Պաթը շեղվեց ընտանեկան խորհրդածություններից ու լրիվ ընթացքով առաջ շարժվեց։ Արևի ճառագայթների տակ լուսնափոշին ասես միապաղաղ ծիածաններ կապեց նավի ետևում, ու խցում, «Սելեն 2֊ի» նավապետի թիկունքում լսվեցին երեսուներկու ուղևորների խանդավառ բացականչությունները։
Նոր լուսնագնացի առաջին ռեյսը տեղի էր ունենում ցերեկը։ Ճանապարհրորդները չեն տեսնի Ծարավի ծովի դյութիչ լուսարձակումը, անշարժ երկրի կանաչ փայլը, ու չի լինի գիշերային արշավը կիրճով դեպի Խառնարանային լիճը։ Բայց այս ամենը հատուցվում էր տպավորությունների նորությամբ ու անսովորությամբ։ Իր անբախտ նախորդի շնորհիվ «Սելեն 2֊ը» համարյա ամենանշանավոր նավն էր ամբողջ արեգակնային համակարգությունում։
Հին ճշմարտություն է․ վատ համբավը՝ լավագույն ռեկլամն է։ Ու հաշվելով տոմսերի նախնական հայտերը՝ «Լուսնաշրջիկի» պետը ուրախ էր, որ չէր զիջել, ստիպել էր մեծացնել սալոնը, որպեսզի հնարավոր լիներ վերցնել էլ ավելի շատ ուղևոր։ Իսկ ինչքա՜ն հարկ եղավ մարտնչել ընդհանրապես նոր «Սելեն» ստանալու համար։ «Վախեցած մարդն իր շվաքից էլ կվախենա», ― պնդում էր գլխավոր ադմինիստրատորը, ու զիջեց միայն այն բանից հետո, երբ պատեր Ֆերրարոն և Գեոֆիզիկական վարչությունը նրան համոզեցին, որ մոտակա մեկ միլիոն տարում կարելի է ապահով լինել Ծովի խարդավանքից։
― Այդպես պահե՛լ, ― տեղից վեր կենալով երկրորդ օդաչուին ասաց Պաթը։ ― Գնամ զրուցեմ ուղևորների հետ։
Նա դեռ բավականին երիտասարդ ու փառամոլ էր, նրան շոյում էին ուղևորների հիացական հայացքները։ Նավում չկար մեկը, որ կարդացած չլիներ նավապետ Հարրիսի մասին կամ տեսած չլիներ նրան հեռուստացույցով։ Հենց միայն այն, որ նրանք նստած են այստեղ ― նշանակում է լիովին վստահում են նրան։ Իհարկե, դա միայն նրա ծառայությունը չէր, Պաթը լավ էր հասկանում այդ, բայց նա առանց կեղծ համեստության գնահատում էր իր վարմունքը «Սելեն 1֊ի» վերջին ժամերին։ Խորտակված, փոշեգնացի փոքրիկ ոսկե մոդելը («Վերջին նավարկության բոլոր մասնակիցներից՝ անկեղծ հիացմունքով» միստր և միսսիս Հարրիսներին մատուցված հարսանեկան նվերը) ամենաթանկ պարգևն էր նրա համար։
Պաթ Հարրիսը դեպի նավախելն էր գնում, ողջյուններ փոխանակելով ուղևորների հետ։ Հանկարծ նա կանգ առավ, ասես մեխվելով տեղում։
― Հըլլո, նավապետ, ― լսվեց ծանոթ ձայնը։ ― Դուք կարծես, զարմացա՞ծ եք։
Պաթը անմիջապես իրեն հավաքեց ու մի շլացուցից պաշտոնական ժպիտ պարգևեց նրան։
― Օ՜, միսս Մոռլի, ինչպիսի հաճելի անակնկալ։ Ես չէի էլ կասկածում, որ դուք Լուսնի վրա եք։
― Ինձ համար նույնպես անակնկալ է այս։ Եվ այս ամենը շնորհիվ այն ակնարկի, որ ես գրեցի «Սելեն֊մեկի» մասին։ «Միջմոլորակային կյանք» ամսագիրը ինձ հանձնարարել է պատմել նոր փոշեգնացի առաջին ուղերթի մասին։
― Հուսով եմ, ― ասաց Պաթը, ― այն կանցնի առանց այնպիսի արկածների, ինչպես անցյալ անգամ։ Ասացեք, խնդրեմ, մյուսներից որևէ մեկին հանդիպո՞ւմ եք։ Վերջերս ես նամակ ստացա դոկտոր Մըքենզիից, Շաստերները նույնպես գրում են, բայց Ռեդլիի մասին ոչինչ չգիտեմ։ Ի՞նչ պատահեց այդ խեղճ մարդու հետ Հարդինգի ձերբակալելուց հետո։
― Ոչինչ։ Եթե հաշվի չառնենք, որ նրան աշխատանքից ազատեցին։ Դատի տա՞լ նրան։ Չէ որ բոլորը կհամակրեն նրան, էլ չասած, որ նրա օրինակին հետևողներ էլ կլինեն։ Ասում են, իր ապրուստը հոգալու համար նա այժմ իր դավանակիցների համար դասախոսություններ է կարդում «Ինչ հայտնաբերեցի ես Լուսնի վրա» թեմայով։ Ու գիտեք, նավապետ Հարրիս, ինձ թվում է․․․
― Ի՞նչ։
― Նա նորից Լուսին կվերադառնա։
― Ինչքան շուտ, այնքան լավ։ Ես այդպես էլ չհասկացա, թե ինչ էր ուզում գտնել նա Ճգնաժամների ծովում։
Նրանք ծիծաղեցին, ապա միսս Մոռլին ասաց․
― Ես լսել եմ, որ դուք դուրս եք գալիս աշխատանքից։
Պաթը նկատելիորեն շփոթվեց։
― Դա ճիշտ է, ― հաստատեց նա։ ― Տիեզերական գծերի վրա եմ փոխադրվում։ Եթե բոլոր փորձարկումներին դիմանամ։
Պաթը շատ էլ վստահ չէր դրանում, բայց չէր ուզում հրաժարվել փորձելուց։ Լուսնագնաց վարելը՝ հետաքրքիր, հաճելի աշխատանք է, խոսք չկա։ Իսկ հետո՞։ Սյուն ու կոմոդորը ճիշտ են ասում․ դա փակուղի է։
Նա ուրիշ պատճառ էլ ուներ։ Պաթ Հարրիսը հաճախակի էր խորհում այն մասին, թե ինչքան ճակատագրեր փոխվեցին, երբ Ծարավի ծովը հորանջեց աստղազարդ երկնքին նայելով։ «Սելեն 1֊ում» տեսածը անդրադարձավ յուրաքանչյուրի վրա, ու գրեթե նրանք բոլորն էլ փոխվեցին դեպի լավը։ Օրինակի համար հեռու գնալու հարկ չկա։ Ինչքան հաշտ ու խաղաղ են խոսում ինքը և միսս Մոռլին․․․
Անցյալ իրադարձությունները անհետևանք չեղան նաև փրկարար գործողությունների մասնակիցների համար, առանձնապես դոկտոր Լոուսոնի և գլխավոր ինժեներ Լոուրենսի համար։
Պաթը քանիցս հեռուստացույցի էկրանի վրա տեսել էր դյուրաբորբոք աստղագետին՝ գիտական թեմաներով հաղորդումներում, բայց երախտագիտության զգացումն էլ չէր օգնում՝ Լոուսոնը առաջվա նման նրան դուր չէր գալիս։ Բայց, դատելով ըստ ամենայնի, դուր է գալիս միլիոնավոր հեռուստադիտողների։
Իսկ ինչ վերաբերվում է Լոուրենսին, նա առանց ձեռքերը ծալելու գիրք էր գրում (պայմանական վերնագիրը՝ «Մարդը Լուսնի մասին»), և անիծում այն օրը, երբ պայմանագիր կնքեց հրատարակչության հետ։ Պաթը նրան օգնեց «Սելենին» նվիրված գլուխներում։ Սյուն հանձն առավ, քանի դեռ երեխան չի ծնվել, կարդալ֊շտկել ձեռագիրը։
― Ներեցեք, ― ասաց Պաթ Հարրիսը, հիշելով նավապետի պարտականությունները, ― ես պետք է ուշադրության արժանացնեմ նաև մյուս ուղևորներին։ Կլավիում լինեք, անցեք մեզ մոտ։
― Անպատճառ կգամ, ― խոստացավ միսս Մոռլին, մի թեթև տարակուսած, բայց ակներևբար գոհ հրավերի համար։
Պաթը առաջ անցավ, պատասխանելով բարևներին ու հարցերին։ Ահա և օդասահանքի հատվածը։ Նա մտավ, դուռը ետևից փակեց ու միայնակ մնաց։
Ինչ կարելի է ասել, այստեղ շատ ավելի ընդարձակ է, քան «Սելեն 1֊ի» անցման փոքրիկ խցիկում։ Սակայն, ընդհանուր առմամբ ամեն ինչ նույնն է, և զարմանալի չէ, որ հուշերը հորդեցին․․․ Ահա սկաֆանդրը՝ արդյոք այն չէ՞, որ թթվածին էր մատակարարում իրեն ու Մըքնեզիին, երբ մյուսները քնած էին․․․ Ու մի՞թե այս միջնորմին չէր դրել նա ականջը, լսելով վերընթաց փոշու հոսանքի շրշյունը։ Եվ չէ որ հենց օդասահանքի խցիկում ինքն ու Սյուն առաջին անգամ իսկապես ճանաչեցին միմյանց․․․
Բայց ահա նորություն․ պատուհան արտաքին դռան վրա։ Պաթը դեմքը հպեց ապակուն ու հայացքը հառեց հեռուն՝ մոտով սլացող Ծարավի ծովի հարթությանը։
Այժմ փոշեգնացի այս կողմը ստվերոտ է, պատուհանը նայում էր տիեզերական սև գիշերվան, և հենց որ աչքերը սովորեցին խավարին, նա տեսավ աստղերը։ Միայն ամենախոշորները, իհարկե, քանի որ ցրված լույսը խանգարում էր տեսնել մյուսները։ Ահա Յուպիտերը՝ Վեներայից հետո ամենապայծառ մոլորակը։
Շուտով ինքն այնտեղ կլինի, հարազատ աշխարհից հեռու․․․ Այդ միտքը և՛ ուրախացնում էր նրան, և՛ վախեցնում, և, այնուամենայնիվ, Պաթը գիտեր, որ տեղում չի նստելու։
Նա սիրում էր Լուսինը, բայց այն փորձեց սպանել իրեն, և նա միշտ վատ կզգա իրեն նրա ամայի տարածություններում։ Ինչ խոսք, մեծ տիեզերքը ավելի ահարկու և դաժան է, սակայն Պաթը դեռ առիթ չի ունեցել մարտնչելու նրա հետ։ Իսկ հարազատ Լուսնի հետ իր հարաբերությունները լավագույն դեպքում կհիշեցնեն զինված չեզոքությունը։
Խցիկի դուռը բացվեց, ներս մտավ ստյուարդուհին, բելերով դատարկ գավաթներով սկուտեղը։ Պաթը երեսը շրջեց պատուհանից ու աստղերից։ Երբ հաջորդ անգամ նա՝ նրանց տեսնի, անհամեմատ ավելի պայծառ կլինեն։
Նավապետը ժպտաց գեղեցիկ համազգեստով աղջկան։
― Այդ ամենը ձերն է, միսս Ջոնսոն։ ― Նա ձեռքով ցույց տվեց նեղլիկ նավախոհանոցը։ ― Լավ տանտիրուհի եղեք։
Ապա նա վերադարձավ ղեկի մոտ ու ձեռնամուխ եղավ «Սելեն 2֊ի» առաջին ուղերթին, որն իր վերջին նավարկությունն էր Ծարավի ծովով։