Changes
/* Գլուխ քսանվեցերորդ */
Գլխավոր ինժեներն արդեն մոռացել էր, որ իրեն հետևում են միլիոնավոր աչքեր։ Դեռ նոր գործողությունների պլան պետք էր մշակել, բայց առաջին քայլն արդեն պարզ էր նրան։
==Գլուխ քսանյոթերորդ==
Երբ Պաթն ու կոմոդորը խուց վերադարձան, այնտեղ դեռ վիճում էին ամբողջ թափով։ Մինչև հիմա սակավախոս Ռեդլին առանց ժամանակ կորցնելու՝ բաց թողածի տեղը հանում էր։ Ասես մեկը սեղմել էր նրա գաղտնի կոճակը, կամ հանկարծ հաշվապահին ազատել էին լռության ուխտից։ Թերևս, դա այդպես էլ էր․ որոշելով, որ իր առաքելությունը միևնույն է հայտնի դարձավ, Ռեդլին շատ ուրախ էր, որ կարող է պատմել այդ մասին։
Նման սնահավատների կոմոդոր Հանստենը շատ էր հանդիպել․ ասենք, հենց ինքնապաշտպանության համար էլ նա հարկադրված էր եղել հաղթահարելու թռչող պնակների վերաբերյալ եղած հսկայական գրականությունը։ Ամեն անգամ սկսվում էր միատեսակ, հետևյալ հարցով․ «Կոմոդոր, դուք, տիեզերքում անցկացրած տարիների ընթացքում, հավանաբար, անսովոր քիչ բան չեք տեսել»։ Պատասխանը, հասկանալի է, չէր գոհացնում զրուցակցին, ու հաջորդում էր քողարկված, իսկ երբեմն էլ ոչ այնքան քողարկված ակնարկը՝ թե իբր Հանստենը խուսափում է ճիշտն ասելուց։ Ապարդյուն աշխատանք կլիներ այդ մեղադրանքը հերքելը․ ուղղադավանը պարզապես եզրակացնում էր, որ կոմոդորը մասնակցում է դավադրությանը։
Մնացած ուղևորները դառը փորձ չունեին, ու Ռեդլին հեշտությամբ ջրում էր նրանց փաստարկները։ Նույնիսկ Շաստերին, իր ամբողջ իրավագիտական հմտությամբ հանդերձ, ոչ մի կերպ չէր հաջողվում փոքրիկ հաշվապահին պատին դեմ տալ․ նույն հաջողությամբ նա կարող էր շիզոֆրենիկին հավատացնել, որ նրան ոչ ոք չի հետապնդում։
― Բայց մի՞թե ճշմարտանման բան է, ― պնդում էր Շաստերը, ― որ այդ մասին իմացող հազարավոր գիտնականներից և ոչ մեկը բերնից չթռցնի։ Այդպիսի գաղտնիքը պահելն անհնար է։ Միևնույն է, թե փորձես թաքցնել Վաշինգտոնի հուշարձանը։
― Իսկ չէ՞ որ ճշմարտությունը բացահայտելու փորձեր եղել են, ― պատասխանեց Ռեդլին։ ― Սակայն վկայությունները ինչ֊որ խորհրդավոր միջոցներով ոչնչացվում էին, ― ինչպես և մադիկ, որոնք ցանկանում էին թափանցել գաղտնիքի մեջ։ Նրանք, երբ հարկն է, ոչինչի առաջ կանգ չեն առնում։
― Չէ որ դուք ասացիք, թե նրանք կոնտակտի մեջ են մտնում մարդկանց հետ։ Ինչ֊որ հակասություն է ստացվում։
― Ամենևին էլ ոչ։ Հասկացեք, ինչպես տիեզերքում, նույնպես և Երկրի վրա միմյանց դեմ մարտնչում են բարի և չար ուժերը։ Ոմանք ուզում են օգնել մեզ, մյուսները՝ ստրկացնել։ Այս երկու խմբավորումների կռիվը հազարավոր տարիներ ի վեր շարունակվում է։ Երբեմն այդ պայքարի մեջ ընդգրկվում է նաև Երկիրը, այդպես կործանվեց Ատլանտիդան։
Հանստենը ակամա ժպտաց։ Ամեն ինչ ճիշտ է, ահա և Ատլանտիդան մեջ ընկավ, ուրիշները վկայակոչում են Լեմուրիան կամ Մուն, անուններ, որոնք խիստ ազդում են անհավասարակշիռ, միստիկայի հակումներով մարդկանց վրա։
Եթե հիշողությունը իրեն չի դավաճանում, մի խումբ հոգեբաններ դեռևս յոթանասունական թվականներին մանրակրկիտ կերպով ուսումնասիրեցին «թռչող պնակների» հարցը։ Նրանք եկան այն եզրակացության, որ քսաներորդ դարի կեսերին բազմաթիվ մարդիկ հաստատապես հավատում էին աշխարհի մոտակա կործանմանը։ Մնում էր միայն հույս դնել տիեզերքից եկող միջամտության վրա․ կորցնելով հավատն իր նկատմամբ, մարդը փրկություն էր սպասում երկնքից։
Գրեթե տասը տարի այդ «պնակային» կրոնը տիրապետում էր մարդկության խելքը թռցրած մասի մտքերին, հետո հանկարծակի հյուծվեց֊գնաց, ինչպես իր գործը տեսած համաճարակը։ Հոգեբանների կարծիքով հարցը երկու հանգամանք լուծեց․ նախ, բոլորին ձանձրացրեց այդ ցնորքը, երկրորդ, Միջազգային գեոֆիզիկական տարին ազդարարեց մարդու մուտքը տիեզերք։
ՄԳՏ֊ն տևեց տասնութ ամիս, ու այդ ժամանակամիջոցում երկնային ոլորտը հետախուզեցին ու հետազոտեցին շատ ավելի սարքեր և փորձված ուսումնասիրողներ, քան նախորդած բոլոր հազարամյակների ընթացքում։ Եթե արտամոլորակային բարձրունքներում իսկապես երկնային հյուրեր ճախրեին, գիտնականների համատեղ ջանքերը անխուսափելիորեն կհաստատեին այդ բանը։ Վերջապես, Երկրից տիեզերք մեկնեցին առաջին տիեզերանավերը մարդկանցով հանդերձ, բայց նրանք նույնպես չհանդիպեցին ոչ մի թռչող պնակի։
Մարդկանց մեծամասնության համար դա միանգամայն բավական էր։ Բոլոր այդ չճանաչված թռչող առարկաները, որ նկատվել են բազում դարեր շարունակ, հենց իր՝ բնության ծնունդն են եղել, և օդերևութաբանության ու աստղագիտության զարգացմանը զուգընթաց գտնվեցին դրանց բավականաչափ համոզիչ բացատրություններ։ Տիեզերական դարագլխին նորից վերածնվեց մարդու հավատը իր առաքելության նկատմամբ, ու աշխարհը բոլորովին կորցրեց հետաքրքրությունը թռչող պնակների հանդեպ։
Սակայն կրոնը բոլորովին հազվադեպ է մեռնում։ Մի խումբ հավատացյալները պաշտամունքը պահպանում էին արտառոց «հայտնություններով», երկրաբնակների հետ կայացած հանդիպումների մասին ասեկոսներով, հեքիաթներ էին պատմում հեռազգացական կոնտակտների մասին։ Ու որքան էլ հերթական մարգարեներ էին մերկացվում խաբեության մեջ, ֆանատիկոսները իրենցն էին պնդում։ Նրանք իրենց աստվածների կարիքն ունեին և չէին ցանկանում հրաժարվել նրանցից։
― Դուք այդպես էլ չբացատրեցիք, ― չէր հանգստանում Շաստերը, ― թե ինչու են այդ պնակավորները հենց ձեզ հետապնդում։ Ի՞նչ եք արել դուք, ինչո՞վ եք զայրացրել նրանց։
― Ես չափից ավելի եմ մոտեցել նրանց որոշ գաղտնիքներին, և նրանք էլ ահա օգտվեցին առիթից ինձ մեջտեղից վերացնելու համար։
― Շատ ավելի հեշտ միջոց կարող էին գտնել։
― Անմտություն է ենթադրել, թե մեր սահմանափակ բանականությունը ի վիճակի է ըմբռնել նրանց մտածելակերպը։ Բայց եկեք համաձայնեք․ բոլորը կմտածեն, որ դժբախտ դեպք է պատահածը, ոչ ոք չի կասկածի, որ դա այլևս ոչ մի դեր չի խաղում, միգուցե, դուք ասեք մեզ, թե ի՞նչ գաղտնիքի էիք հետամուտ լինում։ Դա, ինձ թվում է, բոլորին կհետաքրքրի։
Հանստենը նայեց Իրվինգ Շաստերի կողմը։ Մինչև հիմա իրավաբանը նրան թվում էր ավելի շատ մռայլ, հումորի զգացումից զուրկ մարդ․ որտեղի՞ց հանկարծ այդ հեգնանքը։
― Հաճույքով կպատմեմ, ― պատասխանեց Ռեդլին։ ― Ճիշտն ասած դա սկսվեց դեռ ինը հարյուր հիսուներեքին, երբ ամերիկյան աստղագետ Օ' Նիլը այստեղ, Լուսնի վրա հայտնաբերեց խիստ ուշագրավ մի բան։ Ճգնաժամերի ծովի արևելյան ծայրամասում նա հայտնագործեց ոչ մեծ մի կամուրջ։ Մյուս աստղագետները, հասկանալի է, ծաղրեցին նրան, սակայն ավելի պակաս նախապաշարվածները հաստատեցին կամրջի գոյությունը։ Իսկ արդեն մի քանի տարի հետո կամուրջը չքվեց։ Հավանորեն, մեր ուշադրությունը անհանգստացրեց պնակավորներին, ու նրանք քանդեցին այն։
Դա «հավանորեն», ասաց իրեն Հանստենը, «պնակապաշտների» տրամաբանության հիանալի օրինակ է, անհեթեթության անջրպետի վրայով ճարպիկ ցատկ կատարել դեպի միանգմայն շշմեցուցիչ նորմալ բանականությունը։ Նա երբեք չի լսել Օ'Նիլի կամրջի մասին, բայց աստղագիտության պատմությանը հայտնի են բազմաթիվ սխալ բացատրություններ։ Բնորոշ օրինակը մարսյան ջրանցքներն են։ Ամենաբարեխիղճ հետազոտողները նորից ու նորից խոսում էին նրանց մասին, իսկ մինչդեռ ջրանցքներ չկային, համենայն դեպս, ոչինչ՝ նման Լովելլի և մյուսների կողմից նկարված նրբագեղ սարդոստյանին։ Թե՞ Ռեդլին գտնում է, որ Լովելլի դիտումների ու Մարսի առաջին պարզ լուսանկարների միջև ընկած ժամանակամիջոցում ինչ֊որ մեկը լցրել է ջրանցքները։ Նա միանգամայն ընդունակ է այդ բանը հայտարարելու։
Ավելի շուտ «Օ'Նիլի կամուրջը» ոչ այլ ինչ է, քան լուսավորության քմահաճույքներ, մշտապես փոփոխվող լուսային ստվերների խաղ։ Բայց, իհարկե, մի նման պարզ պատասխան չի բավարարում Ռեդլիին։ Ի դեպ, ի՞նչ գործ ունի նա այստեղ, Ճգնաժամերի ծովից երկու հազար կիլոմետր հեռավորության վրա։
Այդ նույն հարցը ծագեց նաև ուղևորներից մեկ ուրիշի մոտ, ու նա անմիջապես տվեց այն։ Ինչպես միշտ, Ռեդլիի համոզիչ պատասխանը պատրաստ էր։
― Ես հույս ունեի, սովորական զբոսաշրջիկ ձևանալով, վանեմ ինձնից նրանց կասկածները։ Իմ փնտրած ապացույցը Արևմտյան կիսագնդում է՝ ես դիտավորյալ գնում եմ Արևելյանը։ Մտքիս դրել էի Ֆարսայդով հասնել Ճգնաժամերի ծով, ու միաժամանակ տեսնել այլ վայրեր։ Բայց նրանք խորամանկությամբ գերազանցեցին ինձ։ Մտքովս չանցավ, որ նրանց գործակալներից մեկնումեկը կարող է հետևել ինձ։ Չէ որ նրանք կարողանում են մարդկային կերպարանք առնել։ Ըստ երևույթին, նրանք ինձ հետևում էին Լուսնի վրա իջնելուս պահից ի վեր։
― Իսկ կարելի՞ է իմանալ, ― ասաց միսսիս Շաստերը, որը ավելի ու ավելի լուրջ էր ընդունում Ռեդլիի խոսքերը, ― թե հիմա նրանք ինչ կանեն մեզ հետ։
― Ավելի լավ է այդ մասին չմտածել, տիկին, ― պատասխանեց Ռեդլին։ ― Մենք գիտենք, որ նրանք այրեր ունեն Լուսնի ընդերքում։ Ես չեմ տարակուսում, մենք հենց այդպիսի անձավ էլ ընկել ենք։ Բավական էր նրանք տեսնեին, որ փրկարարները հասել են մեզ, իսկույն ևեթ միջամտեցին վերստին։ Վախենում եմ, որ այժմ մենք շատ խորն ենք, մեզ այլևս ոչ ոք չի ազատի։
«Բավական է այդ բարբաջանքը լսենք, ― ինքն իրեն ասաց Պաթը։ ― Զվարճացանք, կատակցինք՝ բավական է։ Բայց այս խելագարը արդեն սպառնում է տրտմություն պատճառել բոլոր ուղևորներին։ Ինչպե՞ս փակել նրա բերանը»։
Լուսնի վրա, ինչպես և տիեզերական բոլոր հեռավոր բնակավայրերում խելագարության դեպքերը հազվադեպ էին, և Պաթ Հարրիսը չգիտեր ինչպես վարվել։ Մանավանդ, որ խոսքը խիստ ինքնավստահ մեկին էր վերաբերվում, որը կարողանում է իր խելագարությամբ վարակել ուրիշներին։ Պաթն ինքն էլ սկսեց տատանվել․ գուցե Ռեդլին ճի՞շտ է ինչ֊որ բանում։ Այլ պարագաներում բնական առողջ սկեպտիցիզմը կպաշտպաներ նրան, բայց այս սպառնալից օրերը թանկ էին նստել նրան, ու կարծես նա ետ էր սովորել քննադատորեն մտածելը։
Մի՞թե այս զավզակ մտագարի ստեղծած հմայքը փշրելու մի հարմար միջոց չկա։
Նավապետը որոշ տհաճությամբ հիշեց այն հարվածը, որը ժամանակին քնեցրեց Հանս Բալդուրին։ Եվ, ակամա, մի խոսուն հայացք նետեց Հարդինգի վրա։ Իսկ նա առանց հապաղելու արձագանքեց․ գլխով հազիվ նկատելի նշան անելով, նա տեղից վեր կացավ։ «Ոչ, ոչ, ― ասաց Պաթը (մտքում), ― ես այդ նկատի չունեի, ձեռք մի տվեք այդ խեղճ խենթին, և ընդհանրապես՝ ի՞նչ մարդ եք դուք»։
Ու անմիջապես թեթևացած շունչ քաշեց։ Հարդինգը, որին Ռեդլիից բաժանում էին չորս շարք բազկաթոռներ, չմոտեցավ նորզելանդացուն։ Ամբողջ հասակով մեկ ձգված՝ նա անշարժ հայացքը հառել էր հաշվապահին․ նրա նայվածքի մեջ ինչ֊որ անհասկանալի բան կար։ Արդյո՞ք խղճահարություն։ Այս աղոտ լույսի տակ չես էլ հասկանա։
― Ժամանակն է, որպեսզի ես էլ մասնակցեմ բանավեճին, ― ասաց Հարդինգը։ ― Այն ամենից, ինչ ձեզ հայտնեց մեր բարեկամը, համենայն դեպս, մի բան միանգամայն ճիշտ է։ Նրան իսկապես, որ հետապնդում են, բայց ոչ թե «պնակավորները», այլ ես։ Վիլֆրեդ Ջորջ Ռեդլի, սկսնակի համար, դուք այնքան էլ վատ չաշխատեցիք, պետք է շնորհավորեմ ձեզ։ Հետապնդումը հրապուրիչ էր․ Քրայսդըրչից Աստրոգրադ, ապա Կլավի, այնտեղից մինչև Տիխո, Պտոլոմեոս, Պլատոն, Պորտ֊Ռորիս ― ու այստեղ, ուր ճանապարհը, որքան ես հասկանում եմ վերջանում է։
Խուճապի նշույլ անգամ չերևաց Ռեդլիի դեմքին։ Նա սոսկ խոնարհել էր գլուխը վեհասքանչորեն, կարծես համաձայն էր ընդունել, որ Հարդինգը գոյություն ունի, այդքանը միայն։
― Ինչպես դուք, հավանաբար, գլխի ընկաք, ― շարունակեց Հարդինգը, ― ես քրեական հետախուզույթյան աշխատակից եմ։ Մասնագիտանում եմ խաբեբաներ որսալու մեջ։ Շատ գրավիչ աշխատանք է, միայն այդ մասին պատմելու քիչ առիթ է լինում։ Ես շատ ուրախ եմ, որ այժմ նման առիթ ներկայացել է։ Ռեդլիի տարօրինակ հավատալիքները ինձ ամենևին չեն զբաղեցնում, համենայն դեպս, պրոֆեսիոնալ առումով։ Շատ ավելի կարևոր է այն, որ նա բարձրորակ ֆինանսական աշխատող է, լավ վճարվող պաշտոն է վարում Նոր Զելանդիայում։ Իհարկե, ոչ այնքան լավ, որպեսզի նա կարողանա մեկ ամսով Լուսին մեկնել։ Բայց դա նրան չի խանգարել։ Բանն այն է, որ միստր Ռեդլին «Ճանապարհորդություններ դեպի տիեզերք» ընկերության Քրայսդչըրչի բաժանմունքի ավագ հաշվապահ է։ Գտնում են, որ այս կազմակերպությունը հուսալիորեն ապահովագրված է ամեն կարգի չարաշահումներից, սակայն նա ինչ֊որ ձևով կարողացել է յուրացնել ուղեգիր՝ վարկագիր լիտեր «Չ», որը հնարավորություն է տալիս սրտիդ ուզածի չափ ճանապարհորդել արեգակնային համակարգությունում, օգտվել հյուրանոցներից ու ռեստորաններից, մինչև հինգ հարյուր ստոլլար ստանալ ներկայչական չեկով։ Շրջանառության մեջ այնքան էլ շատ չեն լիտեր «Չ» ուղեգրերը, այնպես են խնամում դրանք, ասես պլուտոնիումից լինեն։ Իհարկե, առաջներում նույնպես ոմանք փորձել են այդ խաղը խաղալ։ Որոշ կլիենտներ սովորություն ունեն ուղեգրեր կորցնել, իսկ ձեռներեց սուբյեկտները օգտվում են դրանից, որպեսզի թեկուզ մի քանի օր կյանք քաշեն։ Մի քանի օրից ավել չի ստացվում։ «ՃԴՏ» ընկերությունում հաշվառումը լավ հիմքերի վրա է դրված, այլ կերպ չի էլ կարող լինել։ Ձեռնարկվել են հնարավոր բոլոր միջոցները, ու մինչ հիմա դեռ ոչ ոքի չի հաջողվել օգտվել ուրիշի ուղեգրերից մեկ շաբաթից ավելի։
― Ինը օր, ― անսպասելիորեն նրան ընդհատեց Ռեդլին։
― Խնդրում եմ ներեցեք, դուք, իհարկե, այդ բանը ինձանից լավ գիտեք․․․ Եվ այսպես, ինը օր։ Իսկ Ռեդլին գրեթե երեք շաբաթ ճանապարհորդեց, մինչև նրա հետքը գտանք։ Նա իր հերթական արձակուրդը վերցրեց ու աշխատավայրում ասաց, թե հանգստանալու է Հյուսիսային կղզում։ Փոխարենը նա մեկնեց Աստրոգրադ, իսկ այնտեղից՝ Լուսին․ Ռեդլին առաջինն է (ու մենք կարծում ենք վերջինը), որին հաջողվեց թռչել Երկրից՝ առանց վճարելու տոմսի համար։ Մենք դեռևս չգիտենք, թե ինչպես է այդ բանը հաջողվել նրան։ Ինպե՞ս է անցել ավտոմատ հսկիչներից։ Արդյո՞ք ծրագրման հատվածում գործակից է ունեցել։ «ՃԴՏ»֊ին խիստ հուզող այլ հարցեր էլ կան։ Հուսով եմ, Ռեդլի, դուք ձեր սիրտը բաց կանեք իմ առջև, պարզապես հարցասիրությունս բավարարելու համար։ Մենք ձեզ չենք հարցնում, թե ինչո՞ւ այդպես վարվեցինք՝ ինչո՞ւ զոհաբերեցիք ձեր լավ պաշտոնը և զվարճաբար զբոսանքի ելաք, որը պետք է բանտ ուղեկցեր ձեզ։ Հենց որ իմացանք, որ դուք Լուսնի վրա եք, պատճառը կռահեցինք։ Ընկերությունը գիտեր ձեր քմայքի մասին։ Բայց չէ որ այն չէր խանգարում ձեր աշխատանքին, ու ղեկավարությունը որոշեց ռիսկի դիմել։ Բայց դա շատ թանկ նստեց նրանց։
― Ես շատ եմ ցավում, ― արժանապատվությամբ արտասանեց Ռեդլին։ ― Ֆիրման միշտ լավ է վերաբերվել ինձ, ափսո՜ս, որ այդպես ստացվեց։ Բայց չէ որ ես բարի նպատակով եմ արել, ու եթե ինձ հաջողվեր ապացույց գտնել․․․
Սակայն այդ պահին բոլորը, բացառությամբ քրեական հետախուզության տեսուչ Հարդինգի, կորցրեցին ամեն տեսակի հետաքրքրությունը Ռեդլիի և նրա թռչող պնակների նկատմամբ։ Վերջ ի վերջո լսվեց ձայնը, որին նրանք այնքան սպասում էին։
Զննաձողը ճանկրտում էր փոշեգնացի տանիքը։
