Changes
/* Աթոռների օվկիանոսում */
Կոնցեսիոներները պառկել էին վերևի թարեքին և դեռ քնած էին, երբ գնացքը զգուշորեն անցավ Օկան և, ընթացքն արագացնելով, սկսեց մոտենալ Մոսկվային։
==Վանական Բերտոլդ Շվարցի անվան հանրակացարանը==
Իպոլիտ Մատվեևիչը և Օստապը, իրար նեղելով, կանգնել էին մի կոշտ վագոնի բաց պատուհանի առջև և ուշադիր նայում էին հողաթմբից դանդաղորեն վայր իջնող կովերին, փշատերև անտառին, ամառանոցային տախտակյա կառամատույցներին։
Ճանապարհային բոլոր անեկդոտներն արդեն պատմել վերջացրել էին։ Երեքշաբթի օրվա «Ստարգորոդյան պրավդան» կարդացվել էր մինչև հայտարարությունները և ծածկվել յուղի բծերով։ Բոլոր ճտերը, ձվերը և ձիթապտուղները կերվել էին։
Մնացել էր ամենատանջալից ուղեմասը՝ Մոսկվա հասնելու վերջին ժամը։
Ցանցառ անտառներից և պուրակներից թմբի վրա էին ցատկում զվարթ ամառանոցներ։ Նրանց մեջ կային փայտյա պալատներ, որոնք փայլում էին վերանդաների ապակիներով և նոր ներկած երկաթյա կտուրներով։ Կային և փայտյա հասարակ շինություններ՝ պստլիկ քառակուսի լուսամուտներով, իսկական ծուղակներ հովեկների համար։
Այն պահին, երբ ուղևորները գիտակների տեսք ընդունած դիտում էին հորիզոնը և, խեղաթյուրելով մտքում պահպանված Կալկայի ճակատամարտի հիշողությունները, միմյանց պատմում էին Մոսկվայի անցյալի և ներկայի մասին, Իպոլիտ Մատվեևիչը համառորեն ջանում էր պատկերացնել իրեն կահույքի թանգարանը։ Թանգարանը պատկերանում էր նրա բազմավերստ միջանցքի ձևով, որի պատերի երկարությամբ ցանկաշարով կանգնել էին աթոռները։ Վորոբյանինովը ինքն իրեն տեսնում էր նրանց արանքով արագորեն քայլելիս։
― Թե ինչպես կլինի թանգարանի բանը, հայտնի չէ։ Գլուխ կգա՞, ― անհանգիստ հարցնում էր նա։
― Ժամանակն է, պարագլուխ, որ դուք բուժվեք էլեկտրականությամբ։ Ժամանակից շուտ հիստերիկաներ մի սարքեք։ Եթե չեք կարող ապրումներ չունենալ, ապա ունեցեք լուռումունջ։
Գնացքը ցատկոտում էր սլաքների վրայով։ Նրան տեսնելուն պես, սեմաֆորները բացում էին բերանները։ Գծերը շատանում էին։ Զգացվում էր երկաթուղային մեծ հանգույցի մոտիկությունը։ Կանաչը չքացավ, նրան փոխարինեց մետաղախարամը։ Սուլում էին մանևրող շոգեքարշերը։ Սլաքավարները շեփորում էին։ Դղրդոցը հանկարծակի ուժեղացավ։ Գնացքը գլորվելով մտավ դատարկ գնացքակազմերի միջանցը և, տուրնիկետի պես չխկացնելով, սկսեց հաշվել վագոնները։
Ուղիները երկատվում էին։
Գնացքը դուրս պրծավ միջանցքից։ Արևը խփեց։ Ցածում, հենց գետնի վրայով փախչում էին կացինների նմանվող սլաքավարի լապտերները։ Թանձր ծուխ էր բարձրանում։ Շոգեքարշը, փնչացնելով, բաց թողեց ձյունասպիտակ քուլաներ։ Շուռ տալու շրջագծի վրա աղմուկ էր տիրում։ Դեպոյականները շոգեքարշը քշում էին փարախ։
Ուժեղ արգելակումից ճարճատեցին գնացքի հոդերը։ Ամեն ինչ վնգվնգում էր, և Իպոլիտ Մատվեևիչին թվաց, թե ինքն ընկել է ատամնացավի թագավորությունը։ Գնացքը մոտեցավ ասֆալտե կառամատույցին։
Դա Մոսկվան էր։ Դա Ռյազանի կայարանն էր՝ մոսկովյան կայարաններից ամենաթարմ, ամենանոր կայարանը։
Մոսկվայի մնացած ութ կայարաններից ոչ մեկում չկան այնպիսի ընդարձակ և բարձր շենքեր, ինչպես Ռյազանի կայարանում է։ Յարոսլավլյան ողջ կայարանը, իր կեղծ ռուսական կատարներով և հերալդիկ հավիկներով, հեշտությամբ կարող էր տեղավորել Ռյազանի կայարանի մեծ բուֆետ֊ռեստորանում։
Մոսկվայի կայարանները քաղաքի դարպասներն են։ Նրանք ամեն օր ընդունում և բաց են թողնում շուրջ երեսուն հազար ուղևորներ։ Ալեքսանդրյան կայարանի միջով Մոսկվա է մտնում օտարերկրացին՝ կաուչուկե ներբաններով, գոլֆի կոստյումով (շալվար և բրդե հաստ գուլպաներ դրսից)։ Կուրսկի կայարանից Մոսկվա է ընկնում օդափոխիչ ծակեր ունեցող ոչխարե մորթու սրճագույն փափախով կովկասցին և կանեփաթելի վերնաշապիկով հաղթանդամ վոլգարը։ Հոկտեմբերյանից դուրս է պրծնում կիսապատասխանատու աշխատակիցը՝ խոզի կաշվե հիանալի պորտֆելով։ Նա եկել է Լենինգրադից համաձայնեցնելու, շաղկապելու և կոնկրետ ընդգրկելու գործերով։ Կիևի և Օդեսայի ներկայացուցիչները մայրաքաղաք են թափանցում Բրյանսկ կայարանի միջով։ Դեռ Տիխոնովա պուստին կայարանից կիևցիներն սկսում են արհամարհանքով ժպտալ։ Նրանց քաջ հայտնի է, որ Կրեշչատիկը ամենալավ փողոցն է երկրի երեսին։ Օդեսացիներն իրենց հետ քարշ են տալիս զամբյուղներ և ապխտած սկումբրիաներով լի տափակ տուփեր։ Նրանց նույնպես հայտնի է երկրագնդի ամենալավ փողոցը։ Բայց դա, իհարկե, Կրեշչատիկը չէ, այլ Լասսալի, նախկին Դերիբասյան փողոցն է։ Սարատովից, Ակտարսկից, Տամբովից, Ռտիշչևից և Կոզլովից Մոսկվա են ժամանում Պավելեցկու կայարանից։ Ամենաչնչին քանակությամբ մարդիկ Մոսկվա են գալիս Սավելովյան կայարանից։ Դրանք Տալդոմից եկող մաշակարերն են, Դմիտրով քաղաքի բնակիչներ, Յախրոմի մանուֆակտուրայի բանվորներ կամ տխուր մի հովեկ, որ ամառ֊ձմեռ ապրում է Խլեբնիկովո կայարանում։ Այստեղ Մոսկվա գալը երկար չի տևում։ Այդ գծի ամենաերկար տարածությունը հարյուր հիսուն վերստ է։ Յարոսլավյան կայարանից մայրաքաղաք են ընկնում մարդիկ, որոնք գալիս են Վլադիվոստոկից, Խաբարովսկից, Չիտայից, հեռավոր ու խոշոր քաղաքներից։
Բայց և այնպես ամենատարօրինակ ուղևորները Ռյազանի կայարանումն են լինում։ Դրանք սպիտակ մարմաշե չալմաներով և ծաղկավոր խալաթներով ուզբեկներ են, կարմրամորուս տաջիկներ, թուրքմեններ, խիվացիներ ու բուխարացիներ, որոնց ռեսպուբլիկաների վրա հավետ շողշողում է արևը։
Կոնցեսիոներները դժվարությամբ մոտեցան ելքին և հայտնվեցին Կալանչևյան հրապարակում։ Նրանցից աջ բարձրանում էին Յարոսլավլյան կայարանի հերալդիկ հավիկները։ Ուղիղ նրանց դիմաց աղոտ փայլում էր երկու գույնի յուղաներկով ներկած Հոկտեմբերյան կայարանը։ Նրա վրայի ժամացույցը ցույց էր տալիս տասն անց հինգ րոպե։ Յարոսլավլյան կայարանի ժամացույցով՝ ուղիղ տասն էր։ Իսկ եթե ուղևորը նայելու լիներ Ռյազանի կայարանի ժամացույցի Կենդանակերպի նշաններով զարդարված թվացույցին, ապա կնկատեր, որ սլաքները ցույց են տալիս տասից պակաս հինգ րոպե։
Շատ հարմար է ժամադրության համար, ― ասաց Օստապը։ ― Միշտ տասը րոպեի ֆորա կա։
Կառապանը շրթունքներով համբույրի ձայն արձակեց։ Անցան կամրջի տակով, և ճամփորդների առջև բացվեց մայրաքաղաքի հոյակապ համայնապատկերը։
― Սակայն, ո՞ւր ենք գնում, ― հարցրեց Իպոլիտ Մատվեևիչը։
― Լավ մարդկանց մոտ, ― պատասխանեց Օստապը, ― Մոսկվայում շատ են դրանք։ Ու բոլորն էլ իմ ծանոթներն են։
― Եվ մենք նրանց մո՞տ ենք իջևանելու։
― Դա հանրակացարան է։ Մեկի մոտ չեղավ, մյուսի մոտ միշտ տեղ կճարվի։
Օխոտնի ռյադում մեծ իրարանցում էր։ Տեփուրները գլխներին դրած, սագերի պես ցաքուցրիվ փախչում էին անպատենտ մանրավաճառները։ Նրանց ետևից ծուլորեն սնգսնգոցով վազում էր միլիցիոները։ Անապաստանները նստել էին ասֆալտի չանի կողքին և հաճույքով շնչում էին եռացող խեժի հոտը։
Դուրս ելան Արբատի հրապարակը, անցան Պրեչիստենսկու բուլվարով և, աջ թեքվելով, կանգ առան Սիվցև֊Վրաժկայում։
― Ի՞նչ տուն է սա, ― հարցրեց Իպոլիտ Մատվեևիչը։
Օստապը նայեց կիսվերնահարկով վարդագույն տնակին և պատասխանեց․
― Քիմիկոս ուսանողների հանրակացարան՝ վանական Բերտոլդ Շվարցի անվան։
― Մի՞թե վանականի։
― Չէ, կատակ եմ անում, Սեմաշկոյի անվան։
Ինչպես վայել է Մոսկվայի ուսանողական շարքային հանրակացարանին, քիմիկոս ուսանողների տունը վաղուց արդեն բնակեցված էր մարդկանցով, որոնք շատ հեռավոր առնչություն ունեին քիմիայի հետ։ Ուսանողները դես ու դեն էին ցրվել։ Նրանց մի մասը ավարտել էր դասընթացը և մեկնել նշանակված վայրը, մյուս մասը հեռացվել էր ակադեմիական անհաջողության համար։ Հենց այդ մասը, տարեցտարի աճելով, վարդագույն տնակում գոյացրել էր միջին մի բան՝ բնակընկերության և ֆեոդալական ավանի միջև։ Ուսանողության նորանոր շարքերը հանրակացարան ներխուժելու ապարդյուն փորձեր էին անում։ Էքս֊քիմիկոսները անասելի հնարամիտներ էին և ետ էին մղում բոլոր գրոհները։ Տնակից ձեռք քաշեցին։ Նա դարձավ վայրի և անհետացավ Մոսկվայի անշարժ գույքի վարչության բոլոր պլաններից։ Ասես իսկի չէր էլ եղել։ Մինչդեռ նա կար, և այնտեղ ապրում էին մարդիկ։
Կոնցեսիոներները սանդուղքով բարձրացան երկրորդ հարկ և թեքվեցին բոլորովին մութ միջանցքը։
― Լույս և օդ, ― ասաց Օստապը։
Հանկարծ, մթության մեջ, Իպոլիտ Մատվեևիչի հենց արմունկի տակ, մեկը սկսեց ֆսֆսացնել։
― Մի վախեցեք, ― ասաց Օստապը, ― սա միջանցքում չէ։ Սա պատի ետևումն է։ Ֆաներան, ինչպես հայտնի է ֆիզիկայից, ձայնի լավ հաղորդիչ է։ Զգո՛ւյշ։ Բռնեք ինձանից։ Այս մոտերքը ինչ֊որ տեղ անկիզելի պահարան է լինելու։
Ճիչը, որն անմիջապես արձակեց Վորոբյանինովը՝ կրծքով երկաթյա սուր մի անկյան դիպչելով, ցույց տվեց, որ անկիզելի պահարանը իրոք որ մոտերքում ինչ֊որ տեղ էր։
― Ինչ է, ցավե՞ց, ― տեղեկացավ Օստապը։ ― Դա դեռ ոչինչ։ Դրանք ֆիզիկական տանջանքներ են։ Բայց որքա՜ն բարոյական տանջանքներ են եղել այստեղ՝ սոսկալի է հիշել։ Հրես այստեղ դրված էր մի կմախք, ուսանող Իվանոպուլոյի սեփականությունը։ Նա գնել էր Սուխարևկայում, բայց վախենում էր պահել սենյակում։ Այնպես որ այցելուները նախ դիպչում էին դրամարկղին, իսկ հետո նրանց վրա էր ընկնում կմախքը։ Հղի կանայք շատ դժգոհ էին։
Կոմպանյոնները պտուտակաձև սանդուղքով բարձրացան կիսավերնահարկը։ Այդ հարկի մեծ սենյակը ֆաներե միջնորմներով կտրատված էր երկարավուն կտորների, յուրաքանչյուրը երկու արշին լայնությամբ։ Սենյակները նման էին գրչամանների, այն տարբերությամբ միայն, որ բացի մատիտներից ու գրչակոթերից, այստեղ կային մարդիկ և պրիմուսներ։
― Տա՞նն ես Կոլյա, ― կամացուկ հարցրեց Օստապը, կանգ առնելով կենտրոնական դռան մոտ։
Դրան ի պատասխան բոլոր գրչամաններում իրար անցան և աղմկել սկսեցին․
― Տանն եմ, ― պատասխանեցին դռան ետևից։
― Էդ ախմախի մոտ էլի առավոտ կանուխ հյուր է եկել, ― շշնջաց կանացի մի ձայն ձախ կողմի վերջին գրչամանից։
― Թողեք մարդ քնի էլի, ― վրա բերեց N 2 գրչամանը։
Երրորդ գրչամանում ուրախ֊ուրախ ֆշշացրին․
― Կոլկայի մոտ են եկել միլիցիայից։ Երեկվա ապակու համար։
Հինգերորդ գրչամանում լուռ էին։ Այնտեղ պրիմուս էր վրնջում և համբուրվում էին։
Օստապը ոտքով հրեց դուռը։ Ֆաներային ողջ կառուցվածքը ցնցվեց, և կոնցեսիոներները խցկվեցին Կոլկայի ճեղքի մեջ։ Սարսափելի էր արտաքուստ անմեղ թվացող այն տեսարանը, որ բացվեց Օստապի աչքերի առջև։ Սենյակում կահույքից միայն կարմրաշերտ մի ներքնակ կար, որ դրված էր չորս աղյուսների վրա։ Բայց դա չէր, որ անհանգստացնում էր Օստապին։ Կոլկայի կահույքը վաղուց հայտնի էր իրեն։ Չզարմացրեց նրան և ինքը՝ Կոլկան, որ ոտքերով նստել էր ներքնակի վրա։ Բայց կողքին նստած էր այնպիսի մի երկնային էակ, որ Օստապը իսկույն մռայլվեց։ Այդօրինակ աղջիկները երբեք գործնական ծանոթներ չեն լինում ― դրա համար նրանք շատ երկնագույն աչքեր ունեն և մաքուր պարանոց։ Դրանք սիրուհիներ են, կամ, ավելի վատ, կին են դրանք և սիրած կին։ Եվ իրոք, Կոլկան այդ էակին անվանում էր Լիզա, «դու»֊ով էր խոսում հետը և կոտոշներ էր ցույց տալիս նրան։
Իպոլիտ Մատվեևիչը հանեց իր կաստորե շլյապան։ Օստապը Կոլյային կանչեց միջանցք։ Նրանք այնտեղ երկար ժամանակ փսփսում էին
― Հիանալի առավոտ է, տիրուհի, ― ասաց Իպոլիտ Մատվեևիչը։
Կապտաչ տիրուհին ծիծաղեց և, առանց որևէ կապի Իպոլիտ Մատվեևիչի արած դիտողության հետ, խոսեց այն մասին, թե ինչ տխմարներ են ապրում հարևան գրչամանում։
― Նրանք դիտմամբ պրիմուս են վառում, որպեսզի չլսվի, թե ինչպես են համբուրվում։ Բայց հասկացեք, ախր հիմարություն է դա։ Մենք ամեն բան լսում ենք։ Այ, իրենք իսկապես որ ոչինչ չեն լսում իրենց պրիմուսի պատճառով։ Կամենում եք, հիմա ցույց տամ ձեզ։ Լսեցե՛ք։
Եվ Կոլյայի կինը, որ հասկացել էր պրիմուսի բոլոր գաղտնիքները, բարձրաձայն ասաց․
― Զվերևները հիմարներ են։
Պատի ետևում լսվում էր պրիմուսի դժոխային երգը և համբույրի ձայներ։
― Տեսնո՞ւմ եք։ Նրանք ոչինչ չեն լսում։ Զվերևները հիմարներ են, տխմարներ և պսիխոպաթներ։ Տեսնո՞ւմ եք․․․
― Այո, ― ասաց Իպոլիտ Մատվեևիչը։
― Իսկ մենք պրիմուս չենք պահում։ Ինչո՞ւ։ Մենք ճաշելու ենք գնում վեգետարյան ճաշարանը, թեև ես դեմ եմ վեգետարյան ճաշերին։ Բայց երբ մենք Կոլյայի հետ ամուսնացանք, նա երազում էր, թե ինչպես մենք միասին գնալու ենք վեգետարյան ճաշարանը։ Եվ ահա մենք գնում ենք։ Ես միս շատ եմ սիրում։ Իսկ այնտեղ կոտլետ են տալիս լապշայից։ Միայն թե, խնդրում եմ, դուք Կոլյային ոչինչ մի ասեք․․․
Այդ պահին Կոլյան և Օստապը վերադարձան։
― Է՛հ, ինչ արած, եթե քեզ մոտ բոլորովին իջևանելու տեղ չկա, մենք կգնանք Պանտելեյի մոտ։
― Ճիշտ է, տղերք, ― բղավեց Կոլյան։ ― Գնացեք Իվանոպուլոյի մոտ։ Նա մեր տղաներից է։
― Մեզ մոտ հյուր եկեք, ― ասաց Կոլյայի կինը, ― մենք շատ գոհ կլինենք։
― Էլի հյուր են կանչում, ― վրդովվում էին ծայրի գրչամանում։ ― Կարծես քիչ հյուրեր ունեն։
― Իսկ դուք հիմարներ եք, տխմարներ և պսիխոպաթներ, ձեր գործը չէ, ― ասաց Կոլյայի կինը ձայնը չբարձրացնելով։
― Դու լսում ես, Իվան Անդրեևիչ, ― հուզվեցին ծայրի գրչամանում, ― քո կնոջը վիրավորում են, իսկ դու լռում ես։
Մյուս գրչամաններից ևս իրենց ձայնը բարձրացրին անտեսանելի մեկնաբաններ։ Լեզվակռիվը ծավալվում էր։ Կոմպանյոնները իջան ներքև, Իվանոպուլոյի մոտ։
Ուսանողը տանը չէր։ Իպոլիտ Մատվեևիչը վառեց լուցկին։ Դռան վրա մի գրություն էր փակցված՝ «Կգամ 9֊ից ոչ շուտ։ Պանտելեյ»։
― Փույթ չէ, ― ասաց Օստապը, ― ես գիտեմ որտեղ է բանալին։
Ուսանող Իվանոպուլոյի սենյակը ճիշտ նույն չափի էր, ինչ Կոլյայինը, բայց անկյունային էր։ Նրա մի պատը քարից էր, որով ուսանողը շատ էր հպարտանում։ Իպոլիտ Մատվեևիչը դառնությամբ նկատեց, որ ուսանողը ներքնակ անգամ չուներ։
― Հիանալի կտեղավորվենք, ― ասաց Օստապը, ― Մոսկվայի համար կարգին ծավալ է։ Եթե մենք երեքովս պառկենք հատակին, դեռ մի քիչ էլ տեղ կմնա։ Իսկ Պանտելեյը շանորդի է։ Ո՞ւր է խցկել ներքնակը, հետաքրքիր է իմանալ։
Պատուհանը նայում էր նրբանցքին։ Այնտեղ ման էր գալիս միլիցիոները։ Դիմացի, գոթական աշտարակի ոճով կառուցած տնակում, տեղավորված էր մի փոքր տերության դեսպանատունը։ Երկաթյա վանդակացանցի ետևում թենիս էին խաղում։ Սպիտակ գնդակ էր թռչկոտում։ Լսվում էին կարճ բացականչություններ։
― Աո՛ւտ, ― ասաց Օստապը, ― բարձր կլասի խաղ չէ։ Սակայն եկեք հանգստանանք։
Կոնցեսիոներները թերթեր փռեցին հատակին։ Իպոլիտ Մատվեևիչը հանեց փչովի բարձը, որն իր հետ ման էր ածում։
Օստապը մեկնվեց հեռագրերի վրա և քնեց։ Իպոլիտ Մատվեևիչը վաղուց արդեն քնել էր։
==Ծանոթագրություններ==
<references/>
