Changes
Նոր էջ «{{Վերնագիր |վերնագիր = Ճաքած լռություն |հեղինակ = [[Արիս Արսենի]] |աղբյուր = Ճաքած լռություն, Ստեփանա...»:
{{Վերնագիր
|վերնագիր = Ճաքած լռություն
|հեղինակ = [[Արիս Արսենի]]
|աղբյուր = [[Ճաքած լռություն, Ստեփանակերտ, 1993, 48 էջ]]
|թարգմանիչ =
}}
[[Կատեգորիա:Չափածո]]
[[Կատեգորիա:Գիտաֆանտաստիկա]]
[[Կատեգորիա:Բանաստեղծություն]]
<div style="text-align: right;"><i><b>2017, հունվար</b></i></div>
=ԱՐՑԱԽԻ ՀԱՎԵՐԺՈՒԹՅՈՒՆԸ=
(Էքսպրոմտ)
Մեր տան պատի տակ, մեջքս ժեռ քարին՝ <br>
Նստել, նայում եմ ծնվող աշխարհին։ <br>
Մեր տան պատի տակ, մեջքս ժեռ քարին՝ <br>
Նստել, նայում եմ ապրող աշխարհին։ <br>
Մեր տան պատի տակ, մեջքս ժեռ քարին՝ <br>
Նստել, նայում եմ... անցնող աշխարհին։ <br>
01.06.88, Բաքու-Կազան (գնացքում)
=ՏՈՒՆԸ=
Իմ առաջին ճիչը, որ լսել է տունը, <br>
Իմ առաջին ճիչը վաղո՜ւց չկա, <br>
Բայց հիշո՛ւմ է տունը։ Ու ապրո՛ւմ է տունը <br>
Մեր այն հեռո՜ւ գյուղում ադամանդյա։ <br>
Ու երբ ամեն անգամ ես այցի եմ գալիս, <br>
Եվ լուռ լռում լռած դռան առաջ, <br>
Տան պատերն ասես անուրջներ են լալիս... <br>
Ու լսվում է միշտ մի անհո՜ւյս հառաչ։ <br>
Ծանրանում են մեկեն քայլերս՝ տուն եկած, <br>
Ծնկներս լուռ ծալվում փլվում հողին, <br>
Նկարս տան պատին ծանրությո՛ւն է անում, <br>
Երբ ե՛ս պիտի պատին երկարվեի։ <br>
Ու կանգնել եմ շվար՝ հիմա ի՞նչ եմ, տանտե՞ր, <br>
Հիմա դաղձն է ձգվում տանս պատին, <br>
Տանս անքուն պատին ձգվում եղինջն անտեր, <br>
Սպառնում է նույնիսկ... ժամանակի՛ն։ <br>
...Իմ առաջին ճիչը, որ լսել է տունը <br>
Մեր այն հեռո՜ւ գյուղում ադամանդյա, <br>
Հրդեհվել է տան հետ, ավերվել է, ավա՜ղ, <br>
Ու էլ չկա՛ տունս, ճիչս չկա՜... <br>
17-25.12.84, 17.12.93, Ստեփանակերտ
=ՀԱՅ ԺՈՂՈՎՐԴԻ ՃԱԿԱՏԱԳԻՐԸ=
...Եվ ինձ նախապես աչքեր պետք չէին՝ <br>
Իմ չունեցա՜ծը տեսնելու համար։ <br>
Երբ ես ծնվեցի՝ մերկ ամբողջովին, <br>
Իմ մերկությունը <br>
Ծածկելու համար ձեռքեր փնտրեցի <br>
Առաջին ճիչիս արձագանքներում։ <br>
Իսկ երբ որ փնտրած-գտած ձեռքերս <br>
Կարճ եղան մի քիչ, <br>
Ու չծածկեցին մերկությունը իմ՝ <br>
Տխուր լաց եղա։ <br>
Եվ տխրությունս երազներ ծնեց, <br>
Կարոտներ ծնեց մաքուր ու բարի, <br>
Կարոտով լցված մի մեծ սիրտ ծնեց <br>
Եվ իմ ուղեղում <br>
Միտքս սկսեց կաթ-կաթ ծովանալ... <br>
Եվ միտքս երկնեց... <br>
Եվ ես զգացի, որ ինձնից առաջ, <br>
Դարեր առաջ ու հազարամյակներ, <br>
Իմ նախնիները <br>
Ձեռքեր ունեին ծնկներին հասնող, <br>
Իսկ իմ ձեռքերը այնքա՜ն էին կարճ, <br>
Որ չէին ծածկում նույնիսկ... մերկություն... <br>
Ու ես լաց եղա... <br>
Այդքան ժամանակ ինձ աչք պետք չեղավ, <br>
Բայց երբ առաջին քա՜յլս արեցի, <br>
Ես նո՛ր զգացի, որ ինձ աչք է պետք՝ <br>
Առաջին քա՜յլս տեսնելու համար։ <br>
Եվ ես քայլեցի՛ դարերի միջով... <br>
Իմ ճանապարհին <br>
Վերելքներ եղան ու նեռ անկումներ, <br>
Ինչքան բարձրացա՝ այնքան կորցրի, <br>
Ինչքան կորցրի՝ այնքան երկնեցի, <br>
Այնքան կերտեցի... <br>
Ու մի այդքան էլ... նորի՛ց կորցրի։ <br>
...Ինձ աչքեր պետք չեն՝ <br>
Իմ կորցրա՜ծը տեսնելու համար։ <br>
09.05.83, Բաքու
=ՀԱՅՈՑ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԴԱՍԻՆ=
Թափո՛րն է քայլում նեղլիկ փողոցով <br>
Ու քայլում եմ ես այդ թափորի մեջ՝ <br>
Հետևում թողած... դիակներ անթիվ։ <br>
...Ունկերիս մեջ դեռ զնգում է զիլ-զանգ <br>
Կանչը գուժկանի. <br>
- Հալիձորն ընկա՜վ... Հասի՜ր, Մխիթա՛ր... <br>
- Հալիձորն ընկա՞վ... <br>
- Չընկա՛վ։ Ծախեցի՜ն... <br>
Թափո՛րն է քայլում լռած փողոցով, <br>
Հետևում՝ ավե՛ր, մահ ու տարաժա՛մ։ <br>
Խարույկի միջից չեն լսվում ճիչեր։ <br>
Խարույկից առաջ՝ <br>
Ողջախոհության խորհուրդն է խորին. <br>
- Մեզ ների՜ր, եթե կարող ես, խանո՛ւմ... <br>
- Հասի՜ր, Մխիթա՛ր... <br>
Լուռ է փողոցը, <br>
Լռին քայլում է փողոցը հոգնած, <br>
Գնում է հեռու, <br>
Գնում է՝ հասնի Սաթենկան դատին։ <br>
- Հասի՜ր, Մխիթա՛ր... <br>
- Դու մեզ զորավիգ չեղար, հա՞, Սո՛ւրբ Խաչ,- <br>
Պատին է զարկվում թասը գազազած։ <br>
Թափո՛րն է քայլում <br>
Տխո՜ւր ու հոգնա՛ծ... <br>
Ողբա՛, Բարխուդա՛ր, դու քո բախտը սև՝ <br>
Դավաճան որդի սնելու համար, <br>
Որդի, որ երբեք Գոհա՛ր չդառավ... <br>
- Հալիձորն ընկա՜վ... <br>
Թափո՛րն է քայլում... <br>
- Թե Սյունիքն, Արցախն առնի օսմանլուն՝ <br>
Կտիրի և ողջ աշխարհին հայոց... <br>
Կտիրի՜։ Բա ո՞նց... <br>
- Հասի՜ր, Մխիթա՛ր... <br>
...Մահվա՛ն թափորն է քայլում փողոցով։
=ՆԱՄԱԿՆԵՐ ԻԶԱԲԵԼԼԱՅԻՆ=
Ա
Դու ասում ես, որ անունդ Իզաբելլա է, <br>
Դու ասում ես, որ ապրում ես Բեյրութում հեռու, <br>
Դու ասում ես... Ու իմ դիմաց հառնում է կրկին <br>
Չմոռացվող մի հի՜ն տեսիլք՝ մաշված շորերում։ <br>
Դու ասում ես... Ու ցնցվում է տեսիլքը մեկեն, <br>
Հերոսական մի հի՜ն երկիր կանչում է ինձ տուն, <br>
Չկայացած մի երազ է մարմրում իմ մեջ, <br>
Ու ծուխն է ինձ խեղդում կրկին՝ կարոտներով զուր։ <br>
Դու ասում ես... Ու ելնում են տղաները ծուռ, <br>
Ելնում են, որ հայ քարերը հայ մնան կրկին, <br>
Ելնում են, որ վերակերտեն ավեր տունը մեր, <br>
Որ մոռացվի՛ դանթեական առասպելն այն հին։ <br>
Սակայն կրկին արյան մեջ է Հայրենիքը մեր, <br>
Կրկին մահվան մա՛ղձն է պատել անպարտ Արցախին, <br>
(Դանթեական մղձավանջն է ահագնանում, Տե՛ր, <br>
Տե՛ր, որտե՞ղ է մեր փրկության հնա՜րը վերջին)... <br>
...Դո՛ւ ասացիր, ես չուզեցի վիշտդ բորբոքել, <br>
Դո՛ւ ասացիր, Իզաբելլա, չուզեցի՛, ների՜ր... <br>
23. 06. 91, Երևան
Բ
...Բայց հին երկիրը, Իզաբե՛լլա, քո՛ւյր, <br>
Երևի դու չես մտաբերում, <br>
Այսօր Բեյրո՛ւթն է քո... հայրենիքը <br>
Ու դու Բեյրո՛ւթ ես շտապում, տո՛ւն։ <br>
Իսկ անդ՝ արյունով ներկված դաշտեր են, <br>
Փուշ ու տատասկ է միայն աճում, <br>
Մշո դաշտի մեջ, Սիփանի լանջին <br>
Դեռ բորենին է վայրահաչում։ <br>
Դու մոռացել ես, սակայն քո պապը <br>
Քանի ապրում էր, քանի դեռ կար, <br>
Իր զույգ լծկանը, իր արտն ու կալը, <br>
Իր տունն ու սարը ո՞նց մոռանար։ <br>
Հիշում էր... Ցավը նրան խեղդում էր, <br>
Բայց վերջին պահին, հիշո՞ւմ ես դու, <br>
Երկիր էր կանչում, չէր ուզում մեռնել <br>
Այդտեղ, այդ օտար, խորթ Բեյրութում։ <br>
Մեռավ... Խաղաղվեց, մոռացվեց, գնաց, <br>
Հիմա էլ ո՞վ է հինը հիշում... <br>
Դո՞ւ... Ոչ։ Բեյրո՛ւթն է քո հայրենիքը, <br>
Չէ՞ որ Բեյրութ ես շտապում դու... <br>
01.07.91, Ստեփանակերտ
Գ
Քո՛ւյր իմ, Իզաբել, քո դաշնամուրը <br>
Մեղմ նվագում է Բեթհովեն, Բախ, <br>
Իսկ արցունքներդ հնչյունների հետ <br>
Լուռ գլորվում են քեզնից անկախ։ <br>
Դու արտասվում ես և արցունքներդ <br>
Հատ-հատ ընկնում են քո աչքերից, <br>
Դու արտասվում ես և արցունքներիդ <br>
Ցավն ու թախիծն են պարուրում ինձ։ <br>
Դու արտասվում ես և արցունքներդ <br>
Հատ-հատ ընկնում են իմ մատներին, <br>
Մատներս ցավից անհույս այրվում են, <br>
Մատներս՝ ցավիդ անհույս գերին։ <br>
Դու արտասվում ես... Իսկ հին երկիրը <br>
Մշուշ է թվում՝ հի՜ն ու անցա՛ծ, <br>
Բայց անցած ցավը դեռ կրկնվում է, <br>
Իզաբելլա՛, քո՛ւյր, խենթ ու տխրա՛ծ։ <br>
... Բայց տխուր դեմքին քո, Իզաբե՛լլա, <br>
Արև ու լույս եմ ես նշմարում, <br>
Եվ հավատում եմ, որ քո երազը <br>
Չի թաղվի ո՛չ մի գերեզմանում։ <br>
15.08.91, Ստեփանակերտ
=ՏԽՐՈՒԹՅՈՒՆ=
Ես ապրում եմ այսօր տառապանքի հևքով, <br>
Տառապանքի հևքով, նաև՝ ցավի, <br>
Սակայն դեռ կան մարդիկ, որ ապրում են տենդով, <br>
Քարանձավի տենդով, քարանձավի՜։ <br>
Եվ իրենց իսկ կերտած քաղաքները մի օր <br>
Հիմնահատակ գուցեև ավերեն, <br>
Բայց և գուցե թողնեն քաղաքակիրթ մարդկանց, <br>
Իրենք՝ անձավներում «տնավորվեն»։ <br>
Ու մոռանան լեզուն մարդկայինի, սիրո, <br>
Ապրեն անձավային կյանքով վայրի... <br>
... Ավա՜ղ, դեռ կան մարդիկ, որ ապրում են տենդով <br>
Քարանձավի, այն հի՜ն քարանձավի։ <br>
1991, Ստեփանակերտ
=ՇԻՐԱԶԱԿԱՆՉ=
''Ղարաբաղը մորս կանչն է,''
''Ինձ է կանչում հույսով տրտում...''
Հովհ. ՇԻՐԱԶ
Ղարաբաղը մորդ կանչն էր՝ <br>
Մա՛յր երգեցիր շարունակ։ <br>
Երկրի ցավը հոգուդ ճիչն էր՝ <br>
Մա՛յր երգեցիր շարունակ։ <br>
Ավեր Անին քո թախիծն էր՝ <br>
Մա՛յր երգեցիր շարունակ։ <br>
Ծանր ցավ էր քեզ Արցախը՝ <br>
Մա՛յր երգեցիր շարունակ։ <br>
Ունկերիդ մեջ՝ «քելե, լաո»՝ <br>
Մա՛յր երգեցիր շարունակ։ <br>
Ուշանո՜ւմ ենք, երթա՛նք, բա՛վ է։ <br>
...Մա՛յր երգեցիր շարունակ։ <br>
1984, Ստեփանակերտ
=ԱՇԽԱՐՀԸՆԴԴԵՄ ՀԱՌԱՉԱՆՔ=
''Հովհ. ՇԻՐԱԶԻ հավերժահուր հիշատակին''
Խիղճդ քնած մնաց, աշխա՛րհ, խիղճդ քնած մնաց՝ <br>
Մասիսի հեգ բանաստեղծն էլ այս աշխարհից գնաց։ <br>
Էլ քո ի՞նչն էր աստվածային, աշխա՛րհ, խիղճդ մեռնի՛, <br>
Հայոց հույսի աստվածային բանաստե՞ղծն էլ լռի։ <br>
Էլ ո՞վ պիտի աշխարհասփյուռ մեր աղոթքը կարդա, <br>
Սիփան, Վարագ, Անի, Արցախ, Ղարս՝ ձեր հույսը վաղվա։ <br>
Վանա ծովից փչող հովից էլ ո՞վ պիտի շիկնի, <br>
Հայոց Պոմպեյ-Անիի սուրբ պարսպի տակ քնի։ <br>
Էլ ո՞վ պիտի հեծնի հույսի իր ոգեղեն ալ ձին, <br>
Թե՝ չեմ մեռնի, մինչ չհասնեմ իմ ազատված Մասիսին։ <br>
Գնա՛ց... Քնա՛ծ մնաց, աշխա՛րհ, խիղճդ քնած մնաց, <br>
Հայոց հույսի աստվածային բանաստեղծն է՛լ գնաց։ <br>
14.04.84, Ստեփանակերտ
=ՍԻՐՈՒՄ ԵՄ ՁԵԶ...=
''Փայտե ձիով... տիեզերքն էլ նվաճեմ...''
''Հովհ. ՇԻՐԱԶ''
Սիրո՜ւմ եմ ձեզ, աշխա՛րհ, մարդի՛կ, բոլորի՛դ, <br>
Բայց պաշտում եմ Շիրազին, <br>
Որ փայտե ձի հեծնեմ նրա պես մի օր, <br>
Ու հասնեմ իմ մուրազին։ <br>
Փայտե ձիով գագաթն հասնեմ Մասիսի, <br>
Սարիս գլխին կանաչեմ, <br>
Փայտե ձիով աշխարհներս բերեմ տուն, <br>
«Տիեզերքն էլ նվաճեմ»։ <br>
Ա՛զգ իմ, սուրբ է սարդ Հայկիդ նման սուրբ՝ <br>
Երբ էլ լինի՝ կգա տուն, <br>
Սակայն չար է դեռ նաչարը աշխարհում, <br>
Իսկ թշնամիդ՝ դեռ արթուն։ <br>
Գուցե մի օր կհաջողվի, կտեսնենք՝ <br>
Սարս, հողերս՝ գալիս, <br>
Բայց Մասիսի գլխին բույն է դրել բուն, <br>
Ու դեռ... մատ է թափ տալիս... <br>
28.03.85, Ստեփանակերտ
=ՄԵՆՔ=
Մենք կարգին լեզվանի՛ չէինք, <br>
Բայց կարգին... համեստ ձևացանք, <br>
Ի՜նչ էր հին կյանք-ապրուստը մեր, <br>
Հին կյանքով ապրել՝ թերացա՜նք։ <br>
Ընտրեցինք ուրի՜շ ճանապարհ, <br>
Երկինքվե՜ց մեր բռունցք-ոգին, <br>
Բայց հազի՜վ հասկացար, աշխա՛րհ, <br>
Թե՞ դեռ չես հասկացել կարգին։ <br>
Մենք կարգին անխելք էլ չէինք, <br>
Բայց կարգին... հիմար ձևացանք, <br>
Մեր դարում՝ կոտորա՞ծ, ավե՞ր... <br>
Գաղթական ու գաղթ էլ տեսանք։ <br>
Եվ՝ ինչպե՞ս մենք այստեղ, այսօր <br>
Շրջվենք ու... միջնադար գնանք։ <br>
...Մենք կարգին ձևավոր էինք, <br>
Ո՞նց կարգին... անձև ձևացանք։ <br>
1989, Ստեփանակերտ
=ԺԱՄԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆ=
''Արցախյան պատերազմի նահատակ''
''Արթուր ԴԱՆԻԵԼՅԱՆԻ հիշատակին''
Մութը թանձրացավ... <br>
- Դե՝ լավ, ես գնամ,- ասաց աղջիկը։ <br>
- Մի քիչ էլ մնա,- թախանձեց տղան <br>
Ու բռնեց ձեռքը,- մնա՛, խնդրո՜ւմ եմ... <br>
Մութը թանձրացավ... <br>
Հեռվում, ինչ-որ տեղ, ծղրիդը երգեց, <br>
Մի կոտրած լուսին <br>
Քարափի գլխից ձորը գլորվեց. <br>
- Մնա՛, խնդրո՜ւմ եմ... <br>
Քամին չէր լռում, չէր քնում քամին։ <br>
Թվում է՝ քամու քունը փախել է՝ <br>
Պահվել խավարում, <br>
Քամին ի՞նչ անի, որտե՞ղ որոնի... <br>
Քնել է ուզում աղջիկը ասես... <br>
- Մնա՛, խնդրու՜մ եմ... <br>
Տղան շոյում էր վարսերն աղջկա։ <br>
Աղջիկը խոնարհ գլուխը կախել, <br>
Չգիտեր՝ գնա՞ր, չգիտեր՝ մնա՞ր... <br>
Հեռվից ծղրիդի երգն աղերսում էր. <br>
- Մի՛ գնա, մնա՜... <br>
Քարափի գլխից ձորը գլորված <br>
Լուսինը կարծես ձորից կանչում էր. <br>
- Մի՛ գնա, մնա՜... <br>
Քամին չէր լռում. <br>
- Մնա՜,- խնդրում էր։ <br>
Տղան չէր խոսում, տղան լռո՜ւմ էր... <br>
Աղջիկը խոնարհ գլուխը կախել, <br>
Չգիտեր՝ գնա՞ր, չգիտեր՝ մնա՞ր... <br>
- Մնա՛, խնդրո՜ւմ եմ... <br>
...Աղջիկը լուռ էր։ <br>
Հանկարծ... ի՞նչ եղավ՝ դեմքը վառվում էր. <br>
- Թո՛ղ, ի՞նչ ես անում... <br>
Տղան կանգնել էր մեղավորի պես՝ <br>
Շրթունքախառը սերը շուրթերին։ <br>
Տղան լռո՜ւմ էր... <br>
Աղջիկը փախավ եղնիկի նման։ <br>
- Մնա՛, խնդրո՜ւմ եմ,- աղերսեց տղան։ <br>
Խավարը նրան կլանեց իսկույն... <br>
Ինչ-որ տեղ իսկույն դարպասը ճռռաց. <br>
- Չմնա՜ց, <br>
Գնա՜ց... <br>
10.04.92, Կոճողոտ
=ԼԵՌՆԵՐԸ=
Ես ձեռքս պարզում եմ դեպի <br>
Լեռներն իմ՝ խրոխտ, աներեր, <br>
Ու իմ դեմ հառնում է հույզից, <br>
Երազից ծնված մի սեր... <br>
Ես ձեռքս պարզում եմ դեպի <br>
Բարձունքը մարդկային հոգու <br>
Ու տեսնում դարերի խրթին <br>
Մրմունջը շուրթերին դաջված <br>
Ու տանջված, տառապած մեկին։ <br>
Դարերը անցել-գնացել՝ <br>
Տանջանքն է սակայն մնացել, <br>
Ու դաջված մրմունջն անմեկին... <br>
Ես ձեռքս պարզում եմ նորից <br>
Դեպի իմ հանգիստ լեռները, <br>
(Լեռներ, որ ելել են հիմա՝ <br>
Մինչև վերջ պայքարեն պիտի), <br>
Թվում է՝ թախծում են նրանք, <br>
Երազում խոհերով խոկուն, <br>
Եվ անցած-գնացած դարերի <br>
Արցունքն ու մրմունջն են ջոկում... <br>
08.07.92, Ստեփանակերտ
=ԵՍ ԿՈՒԶԵԻ ԼԻՆԵԼ...=
''Արցախյան պատերազմի նահատակ''
''Գագիկ ՊԱՏՎԱԿԱՆՅԱՆԻ հիշատակին''
Ես կուզեի լինել մեր քարերի նման, <br>
Մեր քարերի նման հաղթ ու կանգուն, <br>
Լինել կոպիտ, անտաշ ու քարեղեն... հմա, <br>
Քարերի պես քնած, նաև ... արթուն։ <br>
Քարերի պես մամռած՝ իմաստնացած խոհով, <br>
Քարերի պես խոնարհ, նաև... հպարտ, <br>
Հողմերի դեմ ելնել աներկյուղ ու... ահով, <br>
Կռվել-հաղթել, մեռնել՝ մնալ... անպարտ։ <br>
Ես կուզեի լինել մե՛ր քարերի նման... <br>
08.07.92, Ստեփանակերտ
=ԶՐՈՒՅՑ Պ.ՍԵՎԱԿԻ ԴԻՄԱՆԿԱՐԻ ՀԵՏ=
Ես կանգնել եմ կրկին քո պատկերի առաջ <br>
Ու դու կրկին իմ դեմ քո մեծ սիրտն ես բացում <br>,
Դու խոսում ես ինձ հետ անմահների ձայնով, <br>
Անմահների սրտից ինձ հետ խոսում ես դու։ <br>
Ու տանում ես դու ինձ ճանապարհով սիրո, <br>
Քո սիրո հետ նորից լուռ մտորում, <br>
Դու դառնում ես հառաչ, Կոմիտասյան մորմոք, <br>
Վերջում... լո՜ւյս ես դառնում, <br>
Որ... լո՜ւյս լինի... <br>
Մինչդեռ հեռվից-հեռու՝ մշուշների միջից <br>
Ժպտում են ինձ հպարտ Մասիսները, <br>
Ու խշշում են հանդարտ քո հայացքի ներքո <br>
Մեր նաիրյան կանաչ բարդիները։ <br>
(Զարմանալի բան է, <br>
Այս ե՞րբ, ինչպե՞ս եկավ <br>
Ու այս ինչպե՞ս կիսվեց գիշերը)... <br>
Հրաժեշտ եմ տալիս ու հեռանում կամաց։ <br>
...Գուցե քնով անցնեմ, <br>
Կամ էլ՝ մնամ քնած, <br>
Ու քեզ վաղը կրկին այցի չգամ։ <br>
Այնժամ իմացիր, որ էլ ես... չկամ։ <br>
Իսկ դո՞ւ, <br>
Դու կա՛ս միշտ էլ, <br>
Ու կլինես դարե՛ր, <br>
Դու մեր հայո՛ց բարդի, հա՜յ Մասիսներ... <br>
23.03.84, Ստեփանակերտ
=ՊԱՏԳԱՄ ՈՐԴՈՒՍ=
''Սամվելիս''
...Իսկ քո ծննդյան վայրկյանին, տղա՛ս, <br>
Մորդ սիրտն է լոկ խինդից վեր թռել, <br>
Ուստի՝ պարտք ես դու ողջ կյանքում նրան, <br>
Որ քեզ ապրելու խի՛նդ է պարգևել։ <br>
Եվ ինչ էլ լինի՝ երբեք չթողնես, <br>
Որ արցունքոտվեն մորդ աչքերը, <br>
Իմ փորձով եմ քեզ պատգամում, տղա՛ս, <br>
Ծա՜նր են, հավատա՛, մոր արցունքները... <br>
13.02.93, Ստեփանակերտ
=ՏՐԻՈԼԵՏՆԵՐ՝ ՊԱՐԵՏԱՅԻՆ ԺԱՄԻ ՇՐՋԱՆԱԿՆԵՐՈՒՄ=
1
Գիշեր է՝ տասն անց տաս, ուշ է, <br>
Խախտված է ժամը պարետային, <br>
Պարետը «գիտե՞» այդ մասին, <br>
Գիշեր է՝ տասն անց տաս, ուշ է։ <br>
Քաղա՛ք իմ, քո օդը մաքուր <br>
Տասը րոպեով «շատ» շնչեցի, <br>
Գիշեր է՝ տասն անց տաս, ուշ է, <br>
Խախտված է ժամը պարետային։ <br>
2
Հիմա՛ր է հիմա գիշերը, <br>
Մենա՛կ եմ հիմա փողոցում, <br>
Կրծում է հոգիս ու խոցում, <br>
Հիմա՛ր է հիմա գիշերը։ <br>
Կրծում են մարմինս ու անցնում, <br>
Խոցո՛ւմ են հոգիս հուշերը, <br>
Հիմա՛ր է հիմա գիշերը, <br>
Մենա՛կ եմ հիմա փողոցում։ <br>
1991, Ստեփանակերտ
=ԱՇՆԱՆԱՅԻՆ ՊԱՏԿԵՐ=
Չափչփում է խոնավ ու թաց փողոցները <br>
Խելառ քամին, <br>
Իսկ ծառերը նրա շնչից զգաստացած, <br>
Լուռ, <br>
Ամոթխած հարսի նման <br>
Չկամորեն մերկանում են։ <br>
Արևը լուռ հեռանում է կիզակետից՝ <br>
Ստվերները երկարում են։ <br>
Կանգնել մայթին՝ <br>
Սրթսրթում են ծառերը մերկ, <br>
Ու ծածկվում են աղջամուղջի շղարշի տակ <br>
Շենք ու փողոց, <br>
Այգի ու մայթ... <br>
02.01.85, Ստեփանակերտ
=ՏԽՈՒՐ ՆՈՐ ՏԱՐԻ=
''Եղբորս՝ Անդրանիկին''
Պատել է սիրտս մի հի՜ն դառնություն ու քե՛ն, <br>
Եկել չոքել է բակում Նոր տարին արդեն։ <br>
Եկել՝ չոքել, ուր-որ է՝ դուռս կբախի, <br>
Սամվել տղաս կբացի դուռն առանց վախի։ <br>
Եկել՝ չոքել է, սակայն եղբայրս չկա։ <br>
Բայց թվում է՝ ուր-որ է, հենց հիմա կգա։ <br>
Կգա ու ճիշտ վայրկյանին դուռս կբացի, <br>
Եվ կարոտած տանս հետ կնստի հացի։ <br>
Կգա։ Սակայն անցնում է վայրկյանը նշված, <br>
Հին է դառնում նոր տարին, տխո՜ւր ու... անցա՛ծ։ <br>
Ու չի գալիս եղբայրս, դառնությո՜ւն է ծով։ <br>
Լուռ անցնո՜ւմ են օրերս՝ տխուր ու մոլոր։ <br>
Լուռ անցնո՜ւմ են օրերս... Սիրտս ցա՛վ է զուր, <br>
Ուրախանալ չի՛ թողնում տխրությունս լուռ։ <br>
01.01.93, Ստեփանակերտ
=ՄԻ ԿՅԱՆՔԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆ=
''Արցախյան պատերազմի նահատակ''
''Արամայիս ԳՐԻԳՈՐՅԱՆԻ հիշատակին''
Մինչ աքլորը կկանչեր՝ ոտքի վրա էր արդեն, <br>
Ձին չափ գցած կբերեր Շենին աղբրում ջրելու, <br>
Տանձենու տակ Եվայի՝ հանդում նա ձին կկապեր, <br>
Հետո անտառ կգնար՝ լոբու ճիպոտ քաղելու։ <br>
Հետո խաղով կտարվեր՝ կմոռանար ամեն ինչ, <br>
Նորից նրան կկանչեր մայրը՝ մենակ ու հոգնած, <br>
Խաղը իսկույն կթողներ, որ գնար մոր հետ ցախի, <br>
Թոնրի շրթին կշիկներ հետո ինչպես... թոնրահաց։ <br>
Սակայն մի օր, մի սև օր կախվեց օդում լուրը չար, <br>
Կախվեց օդում ու մնաց ու քայլերը երերուն <br>
Երկար ու լուռ ծալվեցին, գիշեր-ցերեկ, անընդհատ, <br>
Հոր հետ տավարն էր քշում ու չէր հոգնում քայլելուց։ <br>
Ու չէր հոգնում քայլելուց։ Ու քայլում էր նա տխուր, <br>
Խաչենագետը անցավ՝ լույսը դեռ լավ չբացված, <br>
Լքված գյուղը ցավ էր լուռ, որ սեղմվել էր կոկորդում. <br>
- Մնա՜ց Անուշ տանձենին, Խաչունց աղբյուրը մնա՜ց... <br>
...Բակ էր իջել քրոջ հետ՝ քաղաքի հետ արթնացած, <br>
Երբ գործարկվեց թշնամու հրետանին կատաղի, <br>
Ու չզգաց էլ, թե արկի բեկորից ո՜նց ընկավ ցած։ <br>
...Իսկ աչքերում Ալվարդի՝ շունչն էր եղբոր ծիծաղի։ <br>
23.01.93, Ստեփանակերտ
=ՆՎԱԳՆԵՐ ԱՐԱՐՎՈՂ ԼՈՒՅՍԻ=
Լալիս է գիշերը մեղմիկ, <br>
Գիշերը անձրև է մաղում, <br>
Ու ձորի ուռենու ճյուղին <br>
Անձրևը շողում է շաղով։ <br>
Իսկ քամին՝ փոթորկված, հուզված, <br>
Ուռենու խոհերն է խառնում, <br>
Ուռենին՝ թեև բզկտված, <br>
Բայց հողին ամուր է կանգնում։ <br>
Դանդաղում, քնում է քամին, <br>
Ուռենին ննջում է հանգիստ, <br>
Բայց էլի անձրևը մաղում, <br>
Գիշերը լալիս է մեղմիկ։ <br>
Գիշերվա քողի տակ, մթնում <br>
Քնել են աղջիկն ու տղան, <br>
Ինչ ո՜ւշ է լույսը արարվում, <br>
Որ նրանք հանկարծ... չարթնանան։ <br>
27.01.83, Ստեփանակերտ
=ԱՌԱՋԻՆ ՍԵՐԸ=
Առաջին սերը միշտ լո՜ւռ է լինում, <br>
Քնքո՜ւշ է լինում սերը առաջին, <br>
Առաջին սերը տխո՜ւր է լինում, <br>
Ու հո՜ւշ է մնում սերը առաջին։ <br>
Առաջին սերը մաքո՜ւր է լինում, <br>
Ազնիվ, անարատ՝ սերը առաջին, <br>
Առաջին սերը թաքո՜ւն է լինում, <br>
Ազնիվ ու... հպարտ՝ սերը առաջին։ <br>
...Սիրո՜ւմ են իրար ծառերն ու քամին, <br>
Ու նրանց սերը միշտ լո՛ւռ է լինում, <br>
Արևը՝ հողին, տերևը՝ ծառին <br>
Միշտ էլ առաջին սիրով են սիրում։ <br>
Լինում է՝ հաճախ լքում են իրար, <br>
Հողին՝ արևը, ծառին՝ տերևը, <br>
Բայց նրանց միշտ էլ դարձի է բերում <br>
Ու կապում իրար՝ առաջին սերը... <br>
Առաջին սերը միշտ վե՛հ է լինում, <br>
Անկեղծ, անկաշառ՝ սե՛րը առաջին... <br>
...Առաջին սիրո՛վ ապրեք միշտ կյանքում, <br>
Ու սիրեք իրար՝ սիրո՜վ առաջին։ <br>
=ՋԱՆԳՅՈՒԼՈՒՄՆԵՐ=
''Ռուզանին''
-Ա՛յ տղա, բարի՛ տղա, <br>
Իմ սիրած սարի՛ տղա, <br>
Քո սիրուց այրվո՜ւմ եմ ես, <br>
Մի՛ գնա, արի՛, տղա՛... <br>
- Ա՛յ աղջիկ, անո՛ւշ աղջիկ, <br>
Իմ քնքուշ-մանո՛ւշ աղջիկ, <br>
Գնում եմ, իմ սեր-սրտից <br>
Դու պահիր մի հո՛ւշ, աղջի՛կ։ <br>
Գնում եմ՝ լաց չլինես, <br>
Գիշերը բաց չլինես, <br>
Իսկ երբ որ կրկին ետ գամ՝ <br>
Արցունքից թա՛ց չլինես։ <br>
Լա՛վ եղիր ու տա՛ք... եղիր, <br>
Արևից շիտա՛կ եղիր, <br>
Երբ կրկին գի՛րկդ գամ ես՝ <br>
Իմ կրծքին կրա՛կ եղիր... <br>
10.08.82, 10.06.83, Ստեփանակերտ
=ՍԻՐՈ ՏՈՂԵՐԻՑ=
Իմ սիրելի՛, իմ լա՜վ Ռուզան, <br>
Ի՞նչ ցանկանամ քեզ այսօր, <br>
Ասեմ՝ քո լավ օրե՞րը գան, <br>
Բարի լուրեր նորից-նո՞ր։ <br>
Թե՞ պարզապես նստեմ քո դեմ <br>
Եվ քո առաջ, հիացքով, <br>
Իմ երազի լույսը փռեմ, <br>
Ու... աչքերին նայեմ քո։ <br>
Թո՛ղ ամեն ինչ, նստի՛ր ինձ մոտ, <br>
Խոսքս թող քիչ երկարի, <br>
Ու մի՛ մնա հեզ կամ երկչոտ, <br>
Վատ մտքերին միշտ գերի։ <br>
Սիրի՛ր կյանքը՝ պարզ, թե անթով, <br>
Սիրի՛ր աշխարհն ու մարդկանց, <br>
Թե մտո՛ք են նրանք կեղտոտ՝ <br>
Դու մաքրությո՛ւն տուր նրանց։ <br>
Մե՛ծ է կյանքը... Թող անհառաչ <br>
Ապրես օրերդ գալիք... <br>
Կոհակվում է, տե՛ս, քո առա <br>ջ
Սիրտս՝ ալիք առ ալիք... <br>
07.11.83, Ստեփանակերտ
=ՊԱՊԻՍ ՀԵՔԻԱԹԸ=
Պապս սիրում էր հեքիաթներ պատմել, <br>
Հայրս չէր սիրում բնավ հեքիաթներ։ <br>
Իսկ երբ մեծացա՝ պապս էլ չկար, <br>
Ու ես մնացի հեքիաթի ծարավ... <br>
...Եվ եդեմական ծաղիկը ձեռքիս՝ <br>
Հեքիաթ-գրքերում լուռ թափառեցի։ <br>
Փնտրեցի անվերջ հավքին Հազարան, <br>
Որ տանեի իմ սիրած աղջկան։ <br>
Շրջեցի անհույս սև-մութ աշխարհում <br>,
Ուր գարուն էր միշտ ու միշտ... սև շորում։ <br>
Տեսա դևերին ես յոթգլխանի, <br>
Աղբյուրը փակող արնոտ վիշապին։ <br>
Ու հանդիպեցի երբ ծարավ մարդկանց՝ <br>
Խղճահարվեցի, խղճացի նրանց։ <br>
Փրկեցի աղբյուրն արնոտ վիշապից, <br>
Գարունն ազատվեց իր սև շղարշից։ <br>
Ու դեռ շատ երկար կթափառեի, <br>
Սակայն լույս աշխարհ պիտի դուրս գայի։ <br>
Եվ դուրս կգայի, իրոք, լույս աշխարհ, <br>
Եթե ճերմակին նստեի միայն։ <br>
Խոյերը խելառ դեռ կռվում էին, <br>
Երբ ընկա մի կերպ ճերմակի մեջքին... <br>
Ու... տուն հասա ես առանց հեքիաթի, <br>
Չգտած կորած հեքիաթն իմ պապի։ <br>
=ՏԱՏՍ=
Տատս իր վերջին օրերն է ապրում, <br>
Տատս մահվան հետ արդեն հաշտվել է, <br>
Տեսնես մանկության օրե՞րն է հիշում, <br>
Թե՞ պատանության լույս գիշերները։ <br>
Կամ գուցե հո՞րն է նորից վերհիշում, <br>
Մորը չի հիշի, մայր չի տեսել նա, <br>
Գուցե եղբո՞րը, քրո՞ջն է հիշում, <br>
Որոնցից ոչ ոք այլևս չկա։ <br>
Թե՞ ամուսնուն է նորից վերհիշում, <br>
Բարի, մարդասեր այն Խաչունց Անդրին, <br>
Ով ազնիվ գործով հայրենի գյուղում <br>
Վաղուց է կերտել իր վեհ կիսանդրին։ <br>
Ու շշնջում է ծանոթ անուններ, <br>
Որոնք եղել են ու հիմա... չկան։ <br>
Շշնջում է լուռ, նախազգում նաև, <br>
Որ մահը շուտով իր դուռն էլ կգա։ <br>
...Տատս իր վերջին ժամերն է ապրում, <br>
Տատս աշխարհից պիտի հեռանա... <br>
Ես այդ կորուստը լուռ եմ տագնապում, <br>
Ես այդ կորստին ինչպե՞ս դիմանամ։ <br>
21.03.82, Մարտակերտ
=ԽՈՍՏՈՎԱՆՈՒԹՅՈՒՆ=
Բանաստեղծություն գրելուց առաջ <br>
Ով իմ կրակին ոչ թե ջուր, <br>
Այլ ածուխ է լցնում՝ <br>
Նրա դռանն եմ, <br>
Նրա գերին ու խոնարհ ծառան եմ։ <br>
Բանաստեղծություն գրելուց հետո <br>
Մարած կրակ եմ։ <br>
Բայց և՝ անթեղված պողերիս ուժով <br>
Ջերմացված սրտին <br>
Ու նրա բախտին տեր-տիրակալ եմ։ <br>
Իսկ թե ինչ-որ տեղ <br>
Ինձ չեն ենթարկվում խոհերս հոգնած՝ <br>
Ես... բռնակալ եմ։ <br>
02.01.85, Ստեփանակերտ
=ՀԱՎԱՏ=
Ես սիրում եմ հոգնած քայլել ճամփաներով։ <br>
Բայց թե մի օր հանկարծ ընկնեմ ճամփակեսին, <br>
Ես կձգտեմ կանգնել <br>
Ու մահանալ... կանգնած։ <br>
Եվ, փույթ չէ, <br>
Թող ոտքերս մի պահ կանգնեն։ <br>
Քանզի գիտե՛մ, գիտե՛մ, <br>
Որ քայլերս պիտի՛ շարունակվեն... <br>
13.10.84, Ստեփանակերտ
|վերնագիր = Ճաքած լռություն
|հեղինակ = [[Արիս Արսենի]]
|աղբյուր = [[Ճաքած լռություն, Ստեփանակերտ, 1993, 48 էջ]]
|թարգմանիչ =
}}
[[Կատեգորիա:Չափածո]]
[[Կատեգորիա:Գիտաֆանտաստիկա]]
[[Կատեգորիա:Բանաստեղծություն]]
<div style="text-align: right;"><i><b>2017, հունվար</b></i></div>
=ԱՐՑԱԽԻ ՀԱՎԵՐԺՈՒԹՅՈՒՆԸ=
(Էքսպրոմտ)
Մեր տան պատի տակ, մեջքս ժեռ քարին՝ <br>
Նստել, նայում եմ ծնվող աշխարհին։ <br>
Մեր տան պատի տակ, մեջքս ժեռ քարին՝ <br>
Նստել, նայում եմ ապրող աշխարհին։ <br>
Մեր տան պատի տակ, մեջքս ժեռ քարին՝ <br>
Նստել, նայում եմ... անցնող աշխարհին։ <br>
01.06.88, Բաքու-Կազան (գնացքում)
=ՏՈՒՆԸ=
Իմ առաջին ճիչը, որ լսել է տունը, <br>
Իմ առաջին ճիչը վաղո՜ւց չկա, <br>
Բայց հիշո՛ւմ է տունը։ Ու ապրո՛ւմ է տունը <br>
Մեր այն հեռո՜ւ գյուղում ադամանդյա։ <br>
Ու երբ ամեն անգամ ես այցի եմ գալիս, <br>
Եվ լուռ լռում լռած դռան առաջ, <br>
Տան պատերն ասես անուրջներ են լալիս... <br>
Ու լսվում է միշտ մի անհո՜ւյս հառաչ։ <br>
Ծանրանում են մեկեն քայլերս՝ տուն եկած, <br>
Ծնկներս լուռ ծալվում փլվում հողին, <br>
Նկարս տան պատին ծանրությո՛ւն է անում, <br>
Երբ ե՛ս պիտի պատին երկարվեի։ <br>
Ու կանգնել եմ շվար՝ հիմա ի՞նչ եմ, տանտե՞ր, <br>
Հիմա դաղձն է ձգվում տանս պատին, <br>
Տանս անքուն պատին ձգվում եղինջն անտեր, <br>
Սպառնում է նույնիսկ... ժամանակի՛ն։ <br>
...Իմ առաջին ճիչը, որ լսել է տունը <br>
Մեր այն հեռո՜ւ գյուղում ադամանդյա, <br>
Հրդեհվել է տան հետ, ավերվել է, ավա՜ղ, <br>
Ու էլ չկա՛ տունս, ճիչս չկա՜... <br>
17-25.12.84, 17.12.93, Ստեփանակերտ
=ՀԱՅ ԺՈՂՈՎՐԴԻ ՃԱԿԱՏԱԳԻՐԸ=
...Եվ ինձ նախապես աչքեր պետք չէին՝ <br>
Իմ չունեցա՜ծը տեսնելու համար։ <br>
Երբ ես ծնվեցի՝ մերկ ամբողջովին, <br>
Իմ մերկությունը <br>
Ծածկելու համար ձեռքեր փնտրեցի <br>
Առաջին ճիչիս արձագանքներում։ <br>
Իսկ երբ որ փնտրած-գտած ձեռքերս <br>
Կարճ եղան մի քիչ, <br>
Ու չծածկեցին մերկությունը իմ՝ <br>
Տխուր լաց եղա։ <br>
Եվ տխրությունս երազներ ծնեց, <br>
Կարոտներ ծնեց մաքուր ու բարի, <br>
Կարոտով լցված մի մեծ սիրտ ծնեց <br>
Եվ իմ ուղեղում <br>
Միտքս սկսեց կաթ-կաթ ծովանալ... <br>
Եվ միտքս երկնեց... <br>
Եվ ես զգացի, որ ինձնից առաջ, <br>
Դարեր առաջ ու հազարամյակներ, <br>
Իմ նախնիները <br>
Ձեռքեր ունեին ծնկներին հասնող, <br>
Իսկ իմ ձեռքերը այնքա՜ն էին կարճ, <br>
Որ չէին ծածկում նույնիսկ... մերկություն... <br>
Ու ես լաց եղա... <br>
Այդքան ժամանակ ինձ աչք պետք չեղավ, <br>
Բայց երբ առաջին քա՜յլս արեցի, <br>
Ես նո՛ր զգացի, որ ինձ աչք է պետք՝ <br>
Առաջին քա՜յլս տեսնելու համար։ <br>
Եվ ես քայլեցի՛ դարերի միջով... <br>
Իմ ճանապարհին <br>
Վերելքներ եղան ու նեռ անկումներ, <br>
Ինչքան բարձրացա՝ այնքան կորցրի, <br>
Ինչքան կորցրի՝ այնքան երկնեցի, <br>
Այնքան կերտեցի... <br>
Ու մի այդքան էլ... նորի՛ց կորցրի։ <br>
...Ինձ աչքեր պետք չեն՝ <br>
Իմ կորցրա՜ծը տեսնելու համար։ <br>
09.05.83, Բաքու
=ՀԱՅՈՑ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԴԱՍԻՆ=
Թափո՛րն է քայլում նեղլիկ փողոցով <br>
Ու քայլում եմ ես այդ թափորի մեջ՝ <br>
Հետևում թողած... դիակներ անթիվ։ <br>
...Ունկերիս մեջ դեռ զնգում է զիլ-զանգ <br>
Կանչը գուժկանի. <br>
- Հալիձորն ընկա՜վ... Հասի՜ր, Մխիթա՛ր... <br>
- Հալիձորն ընկա՞վ... <br>
- Չընկա՛վ։ Ծախեցի՜ն... <br>
Թափո՛րն է քայլում լռած փողոցով, <br>
Հետևում՝ ավե՛ր, մահ ու տարաժա՛մ։ <br>
Խարույկի միջից չեն լսվում ճիչեր։ <br>
Խարույկից առաջ՝ <br>
Ողջախոհության խորհուրդն է խորին. <br>
- Մեզ ների՜ր, եթե կարող ես, խանո՛ւմ... <br>
- Հասի՜ր, Մխիթա՛ր... <br>
Լուռ է փողոցը, <br>
Լռին քայլում է փողոցը հոգնած, <br>
Գնում է հեռու, <br>
Գնում է՝ հասնի Սաթենկան դատին։ <br>
- Հասի՜ր, Մխիթա՛ր... <br>
- Դու մեզ զորավիգ չեղար, հա՞, Սո՛ւրբ Խաչ,- <br>
Պատին է զարկվում թասը գազազած։ <br>
Թափո՛րն է քայլում <br>
Տխո՜ւր ու հոգնա՛ծ... <br>
Ողբա՛, Բարխուդա՛ր, դու քո բախտը սև՝ <br>
Դավաճան որդի սնելու համար, <br>
Որդի, որ երբեք Գոհա՛ր չդառավ... <br>
- Հալիձորն ընկա՜վ... <br>
Թափո՛րն է քայլում... <br>
- Թե Սյունիքն, Արցախն առնի օսմանլուն՝ <br>
Կտիրի և ողջ աշխարհին հայոց... <br>
Կտիրի՜։ Բա ո՞նց... <br>
- Հասի՜ր, Մխիթա՛ր... <br>
...Մահվա՛ն թափորն է քայլում փողոցով։
=ՆԱՄԱԿՆԵՐ ԻԶԱԲԵԼԼԱՅԻՆ=
Ա
Դու ասում ես, որ անունդ Իզաբելլա է, <br>
Դու ասում ես, որ ապրում ես Բեյրութում հեռու, <br>
Դու ասում ես... Ու իմ դիմաց հառնում է կրկին <br>
Չմոռացվող մի հի՜ն տեսիլք՝ մաշված շորերում։ <br>
Դու ասում ես... Ու ցնցվում է տեսիլքը մեկեն, <br>
Հերոսական մի հի՜ն երկիր կանչում է ինձ տուն, <br>
Չկայացած մի երազ է մարմրում իմ մեջ, <br>
Ու ծուխն է ինձ խեղդում կրկին՝ կարոտներով զուր։ <br>
Դու ասում ես... Ու ելնում են տղաները ծուռ, <br>
Ելնում են, որ հայ քարերը հայ մնան կրկին, <br>
Ելնում են, որ վերակերտեն ավեր տունը մեր, <br>
Որ մոռացվի՛ դանթեական առասպելն այն հին։ <br>
Սակայն կրկին արյան մեջ է Հայրենիքը մեր, <br>
Կրկին մահվան մա՛ղձն է պատել անպարտ Արցախին, <br>
(Դանթեական մղձավանջն է ահագնանում, Տե՛ր, <br>
Տե՛ր, որտե՞ղ է մեր փրկության հնա՜րը վերջին)... <br>
...Դո՛ւ ասացիր, ես չուզեցի վիշտդ բորբոքել, <br>
Դո՛ւ ասացիր, Իզաբելլա, չուզեցի՛, ների՜ր... <br>
23. 06. 91, Երևան
Բ
...Բայց հին երկիրը, Իզաբե՛լլա, քո՛ւյր, <br>
Երևի դու չես մտաբերում, <br>
Այսօր Բեյրո՛ւթն է քո... հայրենիքը <br>
Ու դու Բեյրո՛ւթ ես շտապում, տո՛ւն։ <br>
Իսկ անդ՝ արյունով ներկված դաշտեր են, <br>
Փուշ ու տատասկ է միայն աճում, <br>
Մշո դաշտի մեջ, Սիփանի լանջին <br>
Դեռ բորենին է վայրահաչում։ <br>
Դու մոռացել ես, սակայն քո պապը <br>
Քանի ապրում էր, քանի դեռ կար, <br>
Իր զույգ լծկանը, իր արտն ու կալը, <br>
Իր տունն ու սարը ո՞նց մոռանար։ <br>
Հիշում էր... Ցավը նրան խեղդում էր, <br>
Բայց վերջին պահին, հիշո՞ւմ ես դու, <br>
Երկիր էր կանչում, չէր ուզում մեռնել <br>
Այդտեղ, այդ օտար, խորթ Բեյրութում։ <br>
Մեռավ... Խաղաղվեց, մոռացվեց, գնաց, <br>
Հիմա էլ ո՞վ է հինը հիշում... <br>
Դո՞ւ... Ոչ։ Բեյրո՛ւթն է քո հայրենիքը, <br>
Չէ՞ որ Բեյրութ ես շտապում դու... <br>
01.07.91, Ստեփանակերտ
Գ
Քո՛ւյր իմ, Իզաբել, քո դաշնամուրը <br>
Մեղմ նվագում է Բեթհովեն, Բախ, <br>
Իսկ արցունքներդ հնչյունների հետ <br>
Լուռ գլորվում են քեզնից անկախ։ <br>
Դու արտասվում ես և արցունքներդ <br>
Հատ-հատ ընկնում են քո աչքերից, <br>
Դու արտասվում ես և արցունքներիդ <br>
Ցավն ու թախիծն են պարուրում ինձ։ <br>
Դու արտասվում ես և արցունքներդ <br>
Հատ-հատ ընկնում են իմ մատներին, <br>
Մատներս ցավից անհույս այրվում են, <br>
Մատներս՝ ցավիդ անհույս գերին։ <br>
Դու արտասվում ես... Իսկ հին երկիրը <br>
Մշուշ է թվում՝ հի՜ն ու անցա՛ծ, <br>
Բայց անցած ցավը դեռ կրկնվում է, <br>
Իզաբելլա՛, քո՛ւյր, խենթ ու տխրա՛ծ։ <br>
... Բայց տխուր դեմքին քո, Իզաբե՛լլա, <br>
Արև ու լույս եմ ես նշմարում, <br>
Եվ հավատում եմ, որ քո երազը <br>
Չի թաղվի ո՛չ մի գերեզմանում։ <br>
15.08.91, Ստեփանակերտ
=ՏԽՐՈՒԹՅՈՒՆ=
Ես ապրում եմ այսօր տառապանքի հևքով, <br>
Տառապանքի հևքով, նաև՝ ցավի, <br>
Սակայն դեռ կան մարդիկ, որ ապրում են տենդով, <br>
Քարանձավի տենդով, քարանձավի՜։ <br>
Եվ իրենց իսկ կերտած քաղաքները մի օր <br>
Հիմնահատակ գուցեև ավերեն, <br>
Բայց և գուցե թողնեն քաղաքակիրթ մարդկանց, <br>
Իրենք՝ անձավներում «տնավորվեն»։ <br>
Ու մոռանան լեզուն մարդկայինի, սիրո, <br>
Ապրեն անձավային կյանքով վայրի... <br>
... Ավա՜ղ, դեռ կան մարդիկ, որ ապրում են տենդով <br>
Քարանձավի, այն հի՜ն քարանձավի։ <br>
1991, Ստեփանակերտ
=ՇԻՐԱԶԱԿԱՆՉ=
''Ղարաբաղը մորս կանչն է,''
''Ինձ է կանչում հույսով տրտում...''
Հովհ. ՇԻՐԱԶ
Ղարաբաղը մորդ կանչն էր՝ <br>
Մա՛յր երգեցիր շարունակ։ <br>
Երկրի ցավը հոգուդ ճիչն էր՝ <br>
Մա՛յր երգեցիր շարունակ։ <br>
Ավեր Անին քո թախիծն էր՝ <br>
Մա՛յր երգեցիր շարունակ։ <br>
Ծանր ցավ էր քեզ Արցախը՝ <br>
Մա՛յր երգեցիր շարունակ։ <br>
Ունկերիդ մեջ՝ «քելե, լաո»՝ <br>
Մա՛յր երգեցիր շարունակ։ <br>
Ուշանո՜ւմ ենք, երթա՛նք, բա՛վ է։ <br>
...Մա՛յր երգեցիր շարունակ։ <br>
1984, Ստեփանակերտ
=ԱՇԽԱՐՀԸՆԴԴԵՄ ՀԱՌԱՉԱՆՔ=
''Հովհ. ՇԻՐԱԶԻ հավերժահուր հիշատակին''
Խիղճդ քնած մնաց, աշխա՛րհ, խիղճդ քնած մնաց՝ <br>
Մասիսի հեգ բանաստեղծն էլ այս աշխարհից գնաց։ <br>
Էլ քո ի՞նչն էր աստվածային, աշխա՛րհ, խիղճդ մեռնի՛, <br>
Հայոց հույսի աստվածային բանաստե՞ղծն էլ լռի։ <br>
Էլ ո՞վ պիտի աշխարհասփյուռ մեր աղոթքը կարդա, <br>
Սիփան, Վարագ, Անի, Արցախ, Ղարս՝ ձեր հույսը վաղվա։ <br>
Վանա ծովից փչող հովից էլ ո՞վ պիտի շիկնի, <br>
Հայոց Պոմպեյ-Անիի սուրբ պարսպի տակ քնի։ <br>
Էլ ո՞վ պիտի հեծնի հույսի իր ոգեղեն ալ ձին, <br>
Թե՝ չեմ մեռնի, մինչ չհասնեմ իմ ազատված Մասիսին։ <br>
Գնա՛ց... Քնա՛ծ մնաց, աշխա՛րհ, խիղճդ քնած մնաց, <br>
Հայոց հույսի աստվածային բանաստեղծն է՛լ գնաց։ <br>
14.04.84, Ստեփանակերտ
=ՍԻՐՈՒՄ ԵՄ ՁԵԶ...=
''Փայտե ձիով... տիեզերքն էլ նվաճեմ...''
''Հովհ. ՇԻՐԱԶ''
Սիրո՜ւմ եմ ձեզ, աշխա՛րհ, մարդի՛կ, բոլորի՛դ, <br>
Բայց պաշտում եմ Շիրազին, <br>
Որ փայտե ձի հեծնեմ նրա պես մի օր, <br>
Ու հասնեմ իմ մուրազին։ <br>
Փայտե ձիով գագաթն հասնեմ Մասիսի, <br>
Սարիս գլխին կանաչեմ, <br>
Փայտե ձիով աշխարհներս բերեմ տուն, <br>
«Տիեզերքն էլ նվաճեմ»։ <br>
Ա՛զգ իմ, սուրբ է սարդ Հայկիդ նման սուրբ՝ <br>
Երբ էլ լինի՝ կգա տուն, <br>
Սակայն չար է դեռ նաչարը աշխարհում, <br>
Իսկ թշնամիդ՝ դեռ արթուն։ <br>
Գուցե մի օր կհաջողվի, կտեսնենք՝ <br>
Սարս, հողերս՝ գալիս, <br>
Բայց Մասիսի գլխին բույն է դրել բուն, <br>
Ու դեռ... մատ է թափ տալիս... <br>
28.03.85, Ստեփանակերտ
=ՄԵՆՔ=
Մենք կարգին լեզվանի՛ չէինք, <br>
Բայց կարգին... համեստ ձևացանք, <br>
Ի՜նչ էր հին կյանք-ապրուստը մեր, <br>
Հին կյանքով ապրել՝ թերացա՜նք։ <br>
Ընտրեցինք ուրի՜շ ճանապարհ, <br>
Երկինքվե՜ց մեր բռունցք-ոգին, <br>
Բայց հազի՜վ հասկացար, աշխա՛րհ, <br>
Թե՞ դեռ չես հասկացել կարգին։ <br>
Մենք կարգին անխելք էլ չէինք, <br>
Բայց կարգին... հիմար ձևացանք, <br>
Մեր դարում՝ կոտորա՞ծ, ավե՞ր... <br>
Գաղթական ու գաղթ էլ տեսանք։ <br>
Եվ՝ ինչպե՞ս մենք այստեղ, այսօր <br>
Շրջվենք ու... միջնադար գնանք։ <br>
...Մենք կարգին ձևավոր էինք, <br>
Ո՞նց կարգին... անձև ձևացանք։ <br>
1989, Ստեփանակերտ
=ԺԱՄԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆ=
''Արցախյան պատերազմի նահատակ''
''Արթուր ԴԱՆԻԵԼՅԱՆԻ հիշատակին''
Մութը թանձրացավ... <br>
- Դե՝ լավ, ես գնամ,- ասաց աղջիկը։ <br>
- Մի քիչ էլ մնա,- թախանձեց տղան <br>
Ու բռնեց ձեռքը,- մնա՛, խնդրո՜ւմ եմ... <br>
Մութը թանձրացավ... <br>
Հեռվում, ինչ-որ տեղ, ծղրիդը երգեց, <br>
Մի կոտրած լուսին <br>
Քարափի գլխից ձորը գլորվեց. <br>
- Մնա՛, խնդրո՜ւմ եմ... <br>
Քամին չէր լռում, չէր քնում քամին։ <br>
Թվում է՝ քամու քունը փախել է՝ <br>
Պահվել խավարում, <br>
Քամին ի՞նչ անի, որտե՞ղ որոնի... <br>
Քնել է ուզում աղջիկը ասես... <br>
- Մնա՛, խնդրու՜մ եմ... <br>
Տղան շոյում էր վարսերն աղջկա։ <br>
Աղջիկը խոնարհ գլուխը կախել, <br>
Չգիտեր՝ գնա՞ր, չգիտեր՝ մնա՞ր... <br>
Հեռվից ծղրիդի երգն աղերսում էր. <br>
- Մի՛ գնա, մնա՜... <br>
Քարափի գլխից ձորը գլորված <br>
Լուսինը կարծես ձորից կանչում էր. <br>
- Մի՛ գնա, մնա՜... <br>
Քամին չէր լռում. <br>
- Մնա՜,- խնդրում էր։ <br>
Տղան չէր խոսում, տղան լռո՜ւմ էր... <br>
Աղջիկը խոնարհ գլուխը կախել, <br>
Չգիտեր՝ գնա՞ր, չգիտեր՝ մնա՞ր... <br>
- Մնա՛, խնդրո՜ւմ եմ... <br>
...Աղջիկը լուռ էր։ <br>
Հանկարծ... ի՞նչ եղավ՝ դեմքը վառվում էր. <br>
- Թո՛ղ, ի՞նչ ես անում... <br>
Տղան կանգնել էր մեղավորի պես՝ <br>
Շրթունքախառը սերը շուրթերին։ <br>
Տղան լռո՜ւմ էր... <br>
Աղջիկը փախավ եղնիկի նման։ <br>
- Մնա՛, խնդրո՜ւմ եմ,- աղերսեց տղան։ <br>
Խավարը նրան կլանեց իսկույն... <br>
Ինչ-որ տեղ իսկույն դարպասը ճռռաց. <br>
- Չմնա՜ց, <br>
Գնա՜ց... <br>
10.04.92, Կոճողոտ
=ԼԵՌՆԵՐԸ=
Ես ձեռքս պարզում եմ դեպի <br>
Լեռներն իմ՝ խրոխտ, աներեր, <br>
Ու իմ դեմ հառնում է հույզից, <br>
Երազից ծնված մի սեր... <br>
Ես ձեռքս պարզում եմ դեպի <br>
Բարձունքը մարդկային հոգու <br>
Ու տեսնում դարերի խրթին <br>
Մրմունջը շուրթերին դաջված <br>
Ու տանջված, տառապած մեկին։ <br>
Դարերը անցել-գնացել՝ <br>
Տանջանքն է սակայն մնացել, <br>
Ու դաջված մրմունջն անմեկին... <br>
Ես ձեռքս պարզում եմ նորից <br>
Դեպի իմ հանգիստ լեռները, <br>
(Լեռներ, որ ելել են հիմա՝ <br>
Մինչև վերջ պայքարեն պիտի), <br>
Թվում է՝ թախծում են նրանք, <br>
Երազում խոհերով խոկուն, <br>
Եվ անցած-գնացած դարերի <br>
Արցունքն ու մրմունջն են ջոկում... <br>
08.07.92, Ստեփանակերտ
=ԵՍ ԿՈՒԶԵԻ ԼԻՆԵԼ...=
''Արցախյան պատերազմի նահատակ''
''Գագիկ ՊԱՏՎԱԿԱՆՅԱՆԻ հիշատակին''
Ես կուզեի լինել մեր քարերի նման, <br>
Մեր քարերի նման հաղթ ու կանգուն, <br>
Լինել կոպիտ, անտաշ ու քարեղեն... հմա, <br>
Քարերի պես քնած, նաև ... արթուն։ <br>
Քարերի պես մամռած՝ իմաստնացած խոհով, <br>
Քարերի պես խոնարհ, նաև... հպարտ, <br>
Հողմերի դեմ ելնել աներկյուղ ու... ահով, <br>
Կռվել-հաղթել, մեռնել՝ մնալ... անպարտ։ <br>
Ես կուզեի լինել մե՛ր քարերի նման... <br>
08.07.92, Ստեփանակերտ
=ԶՐՈՒՅՑ Պ.ՍԵՎԱԿԻ ԴԻՄԱՆԿԱՐԻ ՀԵՏ=
Ես կանգնել եմ կրկին քո պատկերի առաջ <br>
Ու դու կրկին իմ դեմ քո մեծ սիրտն ես բացում <br>,
Դու խոսում ես ինձ հետ անմահների ձայնով, <br>
Անմահների սրտից ինձ հետ խոսում ես դու։ <br>
Ու տանում ես դու ինձ ճանապարհով սիրո, <br>
Քո սիրո հետ նորից լուռ մտորում, <br>
Դու դառնում ես հառաչ, Կոմիտասյան մորմոք, <br>
Վերջում... լո՜ւյս ես դառնում, <br>
Որ... լո՜ւյս լինի... <br>
Մինչդեռ հեռվից-հեռու՝ մշուշների միջից <br>
Ժպտում են ինձ հպարտ Մասիսները, <br>
Ու խշշում են հանդարտ քո հայացքի ներքո <br>
Մեր նաիրյան կանաչ բարդիները։ <br>
(Զարմանալի բան է, <br>
Այս ե՞րբ, ինչպե՞ս եկավ <br>
Ու այս ինչպե՞ս կիսվեց գիշերը)... <br>
Հրաժեշտ եմ տալիս ու հեռանում կամաց։ <br>
...Գուցե քնով անցնեմ, <br>
Կամ էլ՝ մնամ քնած, <br>
Ու քեզ վաղը կրկին այցի չգամ։ <br>
Այնժամ իմացիր, որ էլ ես... չկամ։ <br>
Իսկ դո՞ւ, <br>
Դու կա՛ս միշտ էլ, <br>
Ու կլինես դարե՛ր, <br>
Դու մեր հայո՛ց բարդի, հա՜յ Մասիսներ... <br>
23.03.84, Ստեփանակերտ
=ՊԱՏԳԱՄ ՈՐԴՈՒՍ=
''Սամվելիս''
...Իսկ քո ծննդյան վայրկյանին, տղա՛ս, <br>
Մորդ սիրտն է լոկ խինդից վեր թռել, <br>
Ուստի՝ պարտք ես դու ողջ կյանքում նրան, <br>
Որ քեզ ապրելու խի՛նդ է պարգևել։ <br>
Եվ ինչ էլ լինի՝ երբեք չթողնես, <br>
Որ արցունքոտվեն մորդ աչքերը, <br>
Իմ փորձով եմ քեզ պատգամում, տղա՛ս, <br>
Ծա՜նր են, հավատա՛, մոր արցունքները... <br>
13.02.93, Ստեփանակերտ
=ՏՐԻՈԼԵՏՆԵՐ՝ ՊԱՐԵՏԱՅԻՆ ԺԱՄԻ ՇՐՋԱՆԱԿՆԵՐՈՒՄ=
1
Գիշեր է՝ տասն անց տաս, ուշ է, <br>
Խախտված է ժամը պարետային, <br>
Պարետը «գիտե՞» այդ մասին, <br>
Գիշեր է՝ տասն անց տաս, ուշ է։ <br>
Քաղա՛ք իմ, քո օդը մաքուր <br>
Տասը րոպեով «շատ» շնչեցի, <br>
Գիշեր է՝ տասն անց տաս, ուշ է, <br>
Խախտված է ժամը պարետային։ <br>
2
Հիմա՛ր է հիմա գիշերը, <br>
Մենա՛կ եմ հիմա փողոցում, <br>
Կրծում է հոգիս ու խոցում, <br>
Հիմա՛ր է հիմա գիշերը։ <br>
Կրծում են մարմինս ու անցնում, <br>
Խոցո՛ւմ են հոգիս հուշերը, <br>
Հիմա՛ր է հիմա գիշերը, <br>
Մենա՛կ եմ հիմա փողոցում։ <br>
1991, Ստեփանակերտ
=ԱՇՆԱՆԱՅԻՆ ՊԱՏԿԵՐ=
Չափչփում է խոնավ ու թաց փողոցները <br>
Խելառ քամին, <br>
Իսկ ծառերը նրա շնչից զգաստացած, <br>
Լուռ, <br>
Ամոթխած հարսի նման <br>
Չկամորեն մերկանում են։ <br>
Արևը լուռ հեռանում է կիզակետից՝ <br>
Ստվերները երկարում են։ <br>
Կանգնել մայթին՝ <br>
Սրթսրթում են ծառերը մերկ, <br>
Ու ծածկվում են աղջամուղջի շղարշի տակ <br>
Շենք ու փողոց, <br>
Այգի ու մայթ... <br>
02.01.85, Ստեփանակերտ
=ՏԽՈՒՐ ՆՈՐ ՏԱՐԻ=
''Եղբորս՝ Անդրանիկին''
Պատել է սիրտս մի հի՜ն դառնություն ու քե՛ն, <br>
Եկել չոքել է բակում Նոր տարին արդեն։ <br>
Եկել՝ չոքել, ուր-որ է՝ դուռս կբախի, <br>
Սամվել տղաս կբացի դուռն առանց վախի։ <br>
Եկել՝ չոքել է, սակայն եղբայրս չկա։ <br>
Բայց թվում է՝ ուր-որ է, հենց հիմա կգա։ <br>
Կգա ու ճիշտ վայրկյանին դուռս կբացի, <br>
Եվ կարոտած տանս հետ կնստի հացի։ <br>
Կգա։ Սակայն անցնում է վայրկյանը նշված, <br>
Հին է դառնում նոր տարին, տխո՜ւր ու... անցա՛ծ։ <br>
Ու չի գալիս եղբայրս, դառնությո՜ւն է ծով։ <br>
Լուռ անցնո՜ւմ են օրերս՝ տխուր ու մոլոր։ <br>
Լուռ անցնո՜ւմ են օրերս... Սիրտս ցա՛վ է զուր, <br>
Ուրախանալ չի՛ թողնում տխրությունս լուռ։ <br>
01.01.93, Ստեփանակերտ
=ՄԻ ԿՅԱՆՔԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆ=
''Արցախյան պատերազմի նահատակ''
''Արամայիս ԳՐԻԳՈՐՅԱՆԻ հիշատակին''
Մինչ աքլորը կկանչեր՝ ոտքի վրա էր արդեն, <br>
Ձին չափ գցած կբերեր Շենին աղբրում ջրելու, <br>
Տանձենու տակ Եվայի՝ հանդում նա ձին կկապեր, <br>
Հետո անտառ կգնար՝ լոբու ճիպոտ քաղելու։ <br>
Հետո խաղով կտարվեր՝ կմոռանար ամեն ինչ, <br>
Նորից նրան կկանչեր մայրը՝ մենակ ու հոգնած, <br>
Խաղը իսկույն կթողներ, որ գնար մոր հետ ցախի, <br>
Թոնրի շրթին կշիկներ հետո ինչպես... թոնրահաց։ <br>
Սակայն մի օր, մի սև օր կախվեց օդում լուրը չար, <br>
Կախվեց օդում ու մնաց ու քայլերը երերուն <br>
Երկար ու լուռ ծալվեցին, գիշեր-ցերեկ, անընդհատ, <br>
Հոր հետ տավարն էր քշում ու չէր հոգնում քայլելուց։ <br>
Ու չէր հոգնում քայլելուց։ Ու քայլում էր նա տխուր, <br>
Խաչենագետը անցավ՝ լույսը դեռ լավ չբացված, <br>
Լքված գյուղը ցավ էր լուռ, որ սեղմվել էր կոկորդում. <br>
- Մնա՜ց Անուշ տանձենին, Խաչունց աղբյուրը մնա՜ց... <br>
...Բակ էր իջել քրոջ հետ՝ քաղաքի հետ արթնացած, <br>
Երբ գործարկվեց թշնամու հրետանին կատաղի, <br>
Ու չզգաց էլ, թե արկի բեկորից ո՜նց ընկավ ցած։ <br>
...Իսկ աչքերում Ալվարդի՝ շունչն էր եղբոր ծիծաղի։ <br>
23.01.93, Ստեփանակերտ
=ՆՎԱԳՆԵՐ ԱՐԱՐՎՈՂ ԼՈՒՅՍԻ=
Լալիս է գիշերը մեղմիկ, <br>
Գիշերը անձրև է մաղում, <br>
Ու ձորի ուռենու ճյուղին <br>
Անձրևը շողում է շաղով։ <br>
Իսկ քամին՝ փոթորկված, հուզված, <br>
Ուռենու խոհերն է խառնում, <br>
Ուռենին՝ թեև բզկտված, <br>
Բայց հողին ամուր է կանգնում։ <br>
Դանդաղում, քնում է քամին, <br>
Ուռենին ննջում է հանգիստ, <br>
Բայց էլի անձրևը մաղում, <br>
Գիշերը լալիս է մեղմիկ։ <br>
Գիշերվա քողի տակ, մթնում <br>
Քնել են աղջիկն ու տղան, <br>
Ինչ ո՜ւշ է լույսը արարվում, <br>
Որ նրանք հանկարծ... չարթնանան։ <br>
27.01.83, Ստեփանակերտ
=ԱՌԱՋԻՆ ՍԵՐԸ=
Առաջին սերը միշտ լո՜ւռ է լինում, <br>
Քնքո՜ւշ է լինում սերը առաջին, <br>
Առաջին սերը տխո՜ւր է լինում, <br>
Ու հո՜ւշ է մնում սերը առաջին։ <br>
Առաջին սերը մաքո՜ւր է լինում, <br>
Ազնիվ, անարատ՝ սերը առաջին, <br>
Առաջին սերը թաքո՜ւն է լինում, <br>
Ազնիվ ու... հպարտ՝ սերը առաջին։ <br>
...Սիրո՜ւմ են իրար ծառերն ու քամին, <br>
Ու նրանց սերը միշտ լո՛ւռ է լինում, <br>
Արևը՝ հողին, տերևը՝ ծառին <br>
Միշտ էլ առաջին սիրով են սիրում։ <br>
Լինում է՝ հաճախ լքում են իրար, <br>
Հողին՝ արևը, ծառին՝ տերևը, <br>
Բայց նրանց միշտ էլ դարձի է բերում <br>
Ու կապում իրար՝ առաջին սերը... <br>
Առաջին սերը միշտ վե՛հ է լինում, <br>
Անկեղծ, անկաշառ՝ սե՛րը առաջին... <br>
...Առաջին սիրո՛վ ապրեք միշտ կյանքում, <br>
Ու սիրեք իրար՝ սիրո՜վ առաջին։ <br>
=ՋԱՆԳՅՈՒԼՈՒՄՆԵՐ=
''Ռուզանին''
-Ա՛յ տղա, բարի՛ տղա, <br>
Իմ սիրած սարի՛ տղա, <br>
Քո սիրուց այրվո՜ւմ եմ ես, <br>
Մի՛ գնա, արի՛, տղա՛... <br>
- Ա՛յ աղջիկ, անո՛ւշ աղջիկ, <br>
Իմ քնքուշ-մանո՛ւշ աղջիկ, <br>
Գնում եմ, իմ սեր-սրտից <br>
Դու պահիր մի հո՛ւշ, աղջի՛կ։ <br>
Գնում եմ՝ լաց չլինես, <br>
Գիշերը բաց չլինես, <br>
Իսկ երբ որ կրկին ետ գամ՝ <br>
Արցունքից թա՛ց չլինես։ <br>
Լա՛վ եղիր ու տա՛ք... եղիր, <br>
Արևից շիտա՛կ եղիր, <br>
Երբ կրկին գի՛րկդ գամ ես՝ <br>
Իմ կրծքին կրա՛կ եղիր... <br>
10.08.82, 10.06.83, Ստեփանակերտ
=ՍԻՐՈ ՏՈՂԵՐԻՑ=
Իմ սիրելի՛, իմ լա՜վ Ռուզան, <br>
Ի՞նչ ցանկանամ քեզ այսօր, <br>
Ասեմ՝ քո լավ օրե՞րը գան, <br>
Բարի լուրեր նորից-նո՞ր։ <br>
Թե՞ պարզապես նստեմ քո դեմ <br>
Եվ քո առաջ, հիացքով, <br>
Իմ երազի լույսը փռեմ, <br>
Ու... աչքերին նայեմ քո։ <br>
Թո՛ղ ամեն ինչ, նստի՛ր ինձ մոտ, <br>
Խոսքս թող քիչ երկարի, <br>
Ու մի՛ մնա հեզ կամ երկչոտ, <br>
Վատ մտքերին միշտ գերի։ <br>
Սիրի՛ր կյանքը՝ պարզ, թե անթով, <br>
Սիրի՛ր աշխարհն ու մարդկանց, <br>
Թե մտո՛ք են նրանք կեղտոտ՝ <br>
Դու մաքրությո՛ւն տուր նրանց։ <br>
Մե՛ծ է կյանքը... Թող անհառաչ <br>
Ապրես օրերդ գալիք... <br>
Կոհակվում է, տե՛ս, քո առա <br>ջ
Սիրտս՝ ալիք առ ալիք... <br>
07.11.83, Ստեփանակերտ
=ՊԱՊԻՍ ՀԵՔԻԱԹԸ=
Պապս սիրում էր հեքիաթներ պատմել, <br>
Հայրս չէր սիրում բնավ հեքիաթներ։ <br>
Իսկ երբ մեծացա՝ պապս էլ չկար, <br>
Ու ես մնացի հեքիաթի ծարավ... <br>
...Եվ եդեմական ծաղիկը ձեռքիս՝ <br>
Հեքիաթ-գրքերում լուռ թափառեցի։ <br>
Փնտրեցի անվերջ հավքին Հազարան, <br>
Որ տանեի իմ սիրած աղջկան։ <br>
Շրջեցի անհույս սև-մութ աշխարհում <br>,
Ուր գարուն էր միշտ ու միշտ... սև շորում։ <br>
Տեսա դևերին ես յոթգլխանի, <br>
Աղբյուրը փակող արնոտ վիշապին։ <br>
Ու հանդիպեցի երբ ծարավ մարդկանց՝ <br>
Խղճահարվեցի, խղճացի նրանց։ <br>
Փրկեցի աղբյուրն արնոտ վիշապից, <br>
Գարունն ազատվեց իր սև շղարշից։ <br>
Ու դեռ շատ երկար կթափառեի, <br>
Սակայն լույս աշխարհ պիտի դուրս գայի։ <br>
Եվ դուրս կգայի, իրոք, լույս աշխարհ, <br>
Եթե ճերմակին նստեի միայն։ <br>
Խոյերը խելառ դեռ կռվում էին, <br>
Երբ ընկա մի կերպ ճերմակի մեջքին... <br>
Ու... տուն հասա ես առանց հեքիաթի, <br>
Չգտած կորած հեքիաթն իմ պապի։ <br>
=ՏԱՏՍ=
Տատս իր վերջին օրերն է ապրում, <br>
Տատս մահվան հետ արդեն հաշտվել է, <br>
Տեսնես մանկության օրե՞րն է հիշում, <br>
Թե՞ պատանության լույս գիշերները։ <br>
Կամ գուցե հո՞րն է նորից վերհիշում, <br>
Մորը չի հիշի, մայր չի տեսել նա, <br>
Գուցե եղբո՞րը, քրո՞ջն է հիշում, <br>
Որոնցից ոչ ոք այլևս չկա։ <br>
Թե՞ ամուսնուն է նորից վերհիշում, <br>
Բարի, մարդասեր այն Խաչունց Անդրին, <br>
Ով ազնիվ գործով հայրենի գյուղում <br>
Վաղուց է կերտել իր վեհ կիսանդրին։ <br>
Ու շշնջում է ծանոթ անուններ, <br>
Որոնք եղել են ու հիմա... չկան։ <br>
Շշնջում է լուռ, նախազգում նաև, <br>
Որ մահը շուտով իր դուռն էլ կգա։ <br>
...Տատս իր վերջին ժամերն է ապրում, <br>
Տատս աշխարհից պիտի հեռանա... <br>
Ես այդ կորուստը լուռ եմ տագնապում, <br>
Ես այդ կորստին ինչպե՞ս դիմանամ։ <br>
21.03.82, Մարտակերտ
=ԽՈՍՏՈՎԱՆՈՒԹՅՈՒՆ=
Բանաստեղծություն գրելուց առաջ <br>
Ով իմ կրակին ոչ թե ջուր, <br>
Այլ ածուխ է լցնում՝ <br>
Նրա դռանն եմ, <br>
Նրա գերին ու խոնարհ ծառան եմ։ <br>
Բանաստեղծություն գրելուց հետո <br>
Մարած կրակ եմ։ <br>
Բայց և՝ անթեղված պողերիս ուժով <br>
Ջերմացված սրտին <br>
Ու նրա բախտին տեր-տիրակալ եմ։ <br>
Իսկ թե ինչ-որ տեղ <br>
Ինձ չեն ենթարկվում խոհերս հոգնած՝ <br>
Ես... բռնակալ եմ։ <br>
02.01.85, Ստեփանակերտ
=ՀԱՎԱՏ=
Ես սիրում եմ հոգնած քայլել ճամփաներով։ <br>
Բայց թե մի օր հանկարծ ընկնեմ ճամփակեսին, <br>
Ես կձգտեմ կանգնել <br>
Ու մահանալ... կանգնած։ <br>
Եվ, փույթ չէ, <br>
Թող ոտքերս մի պահ կանգնեն։ <br>
Քանզի գիտե՛մ, գիտե՛մ, <br>
Որ քայլերս պիտի՛ շարունակվեն... <br>
13.10.84, Ստեփանակերտ
