Changes
/* Գլուխ երեսունութերորդ */
― Տո՛ւր մի կում անեմ քո այդ շշից, ― ասաց Պաբլոն Ռոբերտ Ջորդանին։ ― Եվ արդեն գնանք։
==Գլուխ երեսունութերորդ
==Գլուխ երեսունիններորդ==
Մթության մեջ բարձրացան սարալանջն ի վեր, հետո դուրս եկան անտառից ու նեղ կիրճի կողքով գնացին առաջ։ Կքած ծանր բեռների տակ՝ նրանք դանդաղ շարժվում էին։ Ձիերն էլ էին բեռնված։
Ձիերի բեռները կարող ենք գցել, ― ասաց Պիլարը, ― եթե անհրաժեշտ լինի։ Վերցրել եմ, որովհետև կարող են պետք գալ նոր ճամբարում։
― Այս խուրջինների մեջ։
Ռոբերտ Ջորդանը կքել էր ուսապարկի տակ, նռնակներով ծանրացած բաճկոնի օձիքը սեղմում էր վիզը, ատրճանակը խփում ազդրին, ավտոմատի պահեստատուփերով խցկված շալվարի գրպաններն ուռել էին։ Սուրճի համը տակավին մնում էր բերանում։ Աջ ձեռքին ավտոմատն էր, ձախով բաճկոնի օձիքն իջեցրեց և անցկացրեց ուսապարկի փոկերի տակ, որպեսզի դրանք ուսերը չկտրեն։
― Ingles, ― ասաց մթության մեջ կողքով քայլող Պաբլոն։
― Ի՞նչ է, բարեկամ։
― Այս մարդիկ, որ եկել են հետս, կարծում են, թե գործը հաջող կլինի, որովհետև ես եմ նրանց բերել, ― ասաց Պաբլոն։ ― Դու այնպիսի բան չասես, որ հիասթափվեն։
― Լավ, ― ասաց Ռոբերտ Ջորդանը։ ― Բայց պիտի այնպես անենք, որ հաջող լինի։
― Հինգ ձի ունեն, Sabes? ― զգուշավորությամբ ասաց Պաբլոն։
― Լավ, ― ասաց Ռոբերտ Ջորդանը։ ― Կպահենք մեր ձիերի հետ։
― Լավ, ― ասաց Պաբլոն ու լռեց։
Ես չեմ կարծում, իհարկե, որ Տարսոնի ճանապարհին դու լրիվ դարձի ես եկել, Պաբլո՛, բարեկամս, ասաց ինքն իրեն Ռոբերտ Ջորդանը։ Չէ՛։ Այն, որ վերադարձել ես, դա համարյա հրաշք է, սակայն չեմ կարծում, որ երբևէ հարց առաջանա քեզ սրբացնելու։
― Ներքևի պահակակետը, որ Սորդոն պետք է խփեր, ես այս հինգի հետ կգրավեմ, ― ասաց Պաբլոն։ ― Լարերը կկտրեմ ու կգամ կամուրջ, ոնց որ պայմանավորվել էինք։
Այս հարցի մասին մի քանի րոպե առաջ արդեն խոսել ենք, ասաց ինքն իրեն Ռոբերտ Ջորդանը։ Տեսնես նորից ինչո՞ւ այս․․․
― Գրեդոս գնալու հնարավորություն կա, ― ասաց Պաբլոն։ ― Իրոք կա, ես այդ մասին երկար եմ մտածել։
Երևի սրա գլխում մի նոր լուսավոր միտք է ծագել, ասաց ինքն իրեն Ռոբերտ Ջորդանը։ Մի նոր հայտնություն։ Բայց որ ուզում ես համոզել ինձ, թե ես էլ եմ այնտեղ հրավիրվածների թվում, չէ՛, Պաբլո՛, թույլ տուր չհավատալ։
Այն պահից, երբ Պաբլոն մտել էր քարայր ու ասել, որ հետը հինգ հոգի է բերել, Ռոբերտ Ջորդանի տրամադրությունը բարձրացել էր։ Պաբլոյի վերադարձից հետո չքացել էր գործողության վախճանի ողբերգական հեռանկարը, որը տանջում էր նրան այն րոպեից, երբ սկսեց ձյուն տեղալ։ Մտածում էր, որ բախտը երես է դարձրել իրենից, թեև չէր հավատում բախտին, բայց եկավ Պաբլոն և ամեն ինչ շրջվեց դեպի լավը, զգաց, որ լցվում է հաջողության հավատով, այնպես, ինչպես անվադողն է օդով լցվում, երբ փչում են պոմպով, սկզբում աննկատ, հետո կամաց֊կամաց բարձրանում է, բարձրանում, ինչպես ծովը մակընթացության ժամանակ, ինչպես ավիշը ծառի մեջ։ Եվ, ահա, բարձրանում էր իր մեջ բոլոր վատ նախազգացումներն հերքող այդ հավատը, որը հաճախ էր մարտերից առաջ գալիս ու այսպես երջանկության զգացողությամբ լցնում ողջ էությունը։
Սա մեծագույն պարգև էր, մի շնորհ, որը շատ էր պետք եկել պատերազմի ընթացքում։ Դա այն էր, որ նա կարող էր արհամարհել գործի վատ վախճանի հնարավորությունը, առանց, սակայն, անտեսելու այն։ Բայց վերջերս այս հատկությունն սկսել էր կորցնել, պատճառը ուրիշների կյանքի համար պատասխանատու լինելու հանգամանքը և գործողությունների անպետք կամ թերի ծրագրումներն էին։ Երբեք չի կարելի անտեսել գործի ձախողության, վատ վախճանի հնարավորությունը։ Դա մի անձի ապահովության հարց չէ, անձը կարելի է։ Անձը ոչինչ։ Նա ավելի քան համոզված էր, որ դա այդպես է։ Թեև վերջին մի քանի օրը հասկացավ, որ մի այլ անձի հետ ինքը կարող է դառնալ ամեն ինչ։ Բայց ներքուստ գիտեր, որ սա բացառություն էր։ Մի բան էր՝ վիճակվեց մեզ, մտածեց նա։ Այդտեղ իմ բախտը բերեց։ Եվ դա ինձ պարգևեց թերևս այն պատճառով, որ երբեք չէի խնդրել։ Դա ոչ ոք չի կարող խլել ինձանից, ոչ էլ երբևիցե կկորցնեմ։ Բայց այս առավոտ դա արդեն անցավ֊գնաց և հիմա մեզ մնում է միայն մի բան՝ անել հանձնարարված գործը։
Իսկ հիմա դառնանք քեզ, ասաց ինքն իրեն, ես ուրախ եմ, որ դու քիչ առ քիչ նորից ես ձեռք բերում այն, ինչի պակասն այնպես ահավոր զգացվում էր որոշ ժամանակ։ Բայց սարսափելի ընկճված էիր։ Եղավ մի պահ, որ լավ ամաչեցի քեզ համար։ Բայց այդ դու ասածս ես էի։ Ուրիշ ես չկար, որ դատեր քեզ։ Մենք երկուսս էլ սարսափելի ընկճված էինք։ Եվ դու, և ես, և երկուսս միասին։ Դե լա՛վ։ Վերջ տուր շիզոֆրենիկի այդ մտածելակերպին։ Հիմա մեկն էլ է բավական։ Ա՛յ, վերստին կարգին մարդ դարձար։ Բայց լա՛վ լսիր՝ աղջկան պետք է մտքիցդ հանես այսօր։ Դու նրան պիտի պահպանես, իսկ դա կարող ես անել միայն մի ձևով՝ հեռու պահելով, և այդպես էլ կանես։ Ձիերը, ինչպես երևում է բոլոր նշաններից, կբավարարեն։ Լավագույն բանը, որ դու կարող ես անել աղջկա համար՝ գործդ կարգին և արագ գլուխ բերելն է ու այստեղից հեռանալը, իսկ նրանով ուղեղդ զբաղեցնելը կարող է միայն խանգարել։ Այնպես որ՝ նրա մասին այլևս չմտածես։
Այս խորհրդածություններից հետո կանգ առավ և սպասեց, մինչև որ Մարիան Պիլարի, Ռաֆայելի ու ձիերի հետ եկավ հասավ իրեն։
― Հը, guapa, ― ասաց աղջկան մթության մեջ, ― ո՞նց ես։
― Լավ եմ, Ռոբերտո, ― ասաց նա։
― Չանհանգստանաս, ― ասաց աղջկան և ավտոմատը վերցնելով ձախ ձեռքը՝ աջը դրեց նրա ուսին։
― Չեմ անհանգստանում, ― ասաց աղջիկը։
― Շատ լավ է ամեն ինչ կազմակերպված, ― ասաց աղջկան։ ― Ռաֆայելն ու դու կմնաք ձիերի մոտ։
― Ես ավելի շատ կուզեի քեզ հետ լինել։
― Ոչ։ Ձիերի մոտ դու ավելի օգտակար կլինես։
― Լավ, ― ասաց աղջիկը։ ― Կմնամ ձիերի մոտ։
Այդ պահին ձիերից մեկը խրխնջաց, և ներքևի ժայռերի միջից մի ուրիշ ձի սուր, դողացող ու անընդհատուն խրխնջոցով պատասխանեց նրան։ Ռոբերտ Ջորդանը քայլերն արագացրեց ու Պաբլոյի հետ մոտեցավ ձիուն։ Ձիերի կողքին մարդիկ էին կանգնած։
― Salud, ― ասաց Ռոբերտ Ջորդանը։
― Salud, ― պատասխանեցին նրանք մթության մեջ։
Նրանց դեմքերը չէր տեսնում։
― Սա մեզ հետ եկող Ingles֊ն է, ― ասաց Պաբլոն։ ― Դինամիտավոր է։
Ոչ մեկը չարձագանքեց, թերևս գլխով արեցին մթության մեջ։
― Գնա՛նք, Պաբլո՛, ― ասաց մեկը։ ― Շուտով կլուսանա։
― Նռնակներ բերե՞լ եք, ― հարցրեց մեկ ուրիշը։
― Ինչքան ասես, ― ասաց Պաբլոն։ ― Երբ որ ձիերը թողնենք, վերցրեք ինչքան պետք է։
― Դե գնա՛նք, ― ասաց մեկ ուրիշը։ ― Գիշերվա կեսն սպասելով անցկացրինք։
― Hola, Պիլա՛ր, ― ասաց մեկ ուրիշը, երբ մոտեցավ կինը։
― Que me maten,<ref>Թող մեռնեմ (իսպ․):</ref> եթե սա Պեպեն չէ, ― խռպոտ ձայնով ասաց Պիլարը։ ― Ո՞նց ես, հովիվ։
― Լավ, ― ասաց տղամարդը։ ― Dentro de la gravedad:
― Այդ ի՞նչ ձի է, ― հարցրեց Պիլարը։
― Պաբլոյի մոխրագույնը, ― ասաց նա։ ― Հզոր ձի է։
― Արի, ― ասաց մի ուրիշ մարդ։ ― Գնացինք։ Լեզվին տալու ժամանակը չէ։
― Դու ո՞նց ես, Էլիսիո, ― հարցրեց Պիլարը նրան, երբ նա նստում էր թամբին։
― Ո՞նց պիտի լինեմ, ― ասաց նա կոպտորեն։ ― Թարգ տուր, կի՛ն, մենք գործ ունենք։
Պաբլոն հեծավ իր աշխետ ձին։
― Բերաններդ փակեք ու եկեք իմ ետևից, ― ասաց նա։ ― Գնանք ցույց տամ, թե որտեղ ենք թողնելու ձիերը։
==Գլուխ քառասուներորդ==
Ռոբերտ Ջորդանը քնել էր, հետո արթնացել, կամուրջը պայթեցնելու ծրագիր կազմել, ապա եղել Մարիայի հետ, իսկ Անդրեսը հանրապետականների առաջապահ գծերում էր տակավին։ Ֆաշիստների տիրապետության տակ գտնվող հողերը նա շատ արագ էր անցել, այսինքն ինչքան կարող է տեղանքին լավ ծանոթ առողջ ու ամուր գյուղացին խավար գիշերով։ Հանրապետականների գծերն հասնելու հետ ընթացքը դանդաղել էր։
Նրան թվում էր, թե բավական է ցույց տա Ռոբերտ Ջորդանի տված անցագիրն ու զեկուցագիրը՝ ՌՀԾ֊ի կնիքը վրան, և բոլորը կօգնեն իրեն, որպեսզի ծրարը շտապ տեղ հասցնի։ Բայց դեռևս սահմանի վրա բախվեց հանրապետական մի վաշտի հրամանատարի, որն իր ամբողջ առաքելությունը բվեճի նման կասկածի տակ առավ։
Այդ վաշտի հրամանատարը նրան տարավ գումարտակի հրամանատարի մոտ, որը պատերազմից առաջ սափրիչ էր եղել, սա որ լսեց առաքելության մասին, ոգևորվեց։ Նրա անունը Գոմես էր, նա նախատեց վաշտի հրամանատարին, որ այդքան հիմար է գտվել, թփթփացրեց Անդրեսի ուսին, մի անպետք կոնյակ հյուրասիրեց և ասաց, որ ինքը՝ նախկին սափրիչը, միշտ երազել է guerrillero լինել։ Հետո զարթնեցրեց համհարզին, գումարտակը հանձնեց նրան և հանձնակատարին ասաց, որ գնա մոտոցիկլիստին կանչի։ Բայց մեկ էլ որոշեց ոչ թե մոտոցիկլիստի հետ ուղարկել Անդրեսին, այլ անձամբ տանել բրիգադի շտաբ, որպեսզի գործերն արագացնի։ Անդրեսը նստեց ետևը, ամուր կառչեց դիմացի բռնակից, և մոտոցիլը դար ու փոսերի վրայով թռչկոտելով առաջ շարժվեց ռումբերից ավերված ճանապարհով։ Ցոլարձակ լապտերի լույսն ընկնում էր խճուղու երկու կողմերին բարձրացած ծառերի բներին, որոնց կրապատ կեղևները պոկոտվել էին արկերի բեկորներից, երբ այդ վայրերում պատերազմի առաջին օրերին մարտեր էին տեղի ունեցել։ Ճանապարհից թեքվեցին ու մտան լեռնային ամառանոցային մի գյուղակ։ Բրիգադի շտաբն այդտեղ էր տեղավորված։ Գոմեսը մրցարշավորդի վարպետությամբ արգելակեց մեքենան, հետո հենց տան պատին և քնաթաթախ ժամապահի կողքով, որը պատվի առավ, իրեն գցեց մի մեծ սենյակ, որտեղ պատերից քարտեզներ էին կախված և մի սպա, կանաչ հովարն հոնքերին, համարյա քնած, նստել էր սեղանի դիմաց՝ առաջը մի լուսամփոփ, երկու հեռախոս և Mundo brero֊ի մի համար։
Սպան նայեց Գոմեսին։
― Ինչո՞ւ ես այստեղ, ― ասաց։ ― Հեռախոսի գոյության մասին չե՞ս լսել։
― Ես պետք է փոխգնդապետին տեսնեմ, ― ասաց Գոմեսը։
― Նա քնած է, ― ասաց սպան։ ― Հեծանիվիդ լապտերի լույսը մի կիլոմետրից երևում էր։ Ի՞նչ է, ուզում ես ռմբակոծել սկսե՞ն։
― Կանչիր փոխգնդապետին, ― ասաց Գոմեսը։ ― Սա չափազանց կարևոր գործ է։
― Ասացի քնած է։ Իսկ դա ի՞նչ բանդիտ է հետդ, ― ասաց սպան ու գլխով ցույց տվեց Անդրեսին։
― Guerrillero է, ռազմաճակատի գծի մյուս կողմից, զեկուցագիր է բերել գեներալ Գոլցին, նրան, որը ղեկավարում է Նավասեռադայի մոտ վաղն առավոտյան նախատեսվող հարձակումը, ― հուզված ու ընդգծված լրջությամբ ասաց Գոմեսը։ ― Արթնացրու Teniente-Coronel֊ին, ի սեր աստծո։
Սպան նայեց նրան կանաչ ցելյուլոիդե հովարի տակ պատսպարված կիսախուփ աչքերով։
― Դուք բոլորդ էլ գժվել եք, ― ասաց նա։ ― Ես ոչ մի գեներալ Գոլց չգիտեմ, ոչ էլ որևէ հարձակման մասին տեղեկություն ունեմ։ Վերցրու սպորտսմենիդ ու վերադարձի՛ր գումարտակդ։
― Քեզ ասում եմ արթնացրու Teniente-Coronel֊ին, ― ասաց Գոմեսը և Անդրեսը տեսավ, որ նրա ատամները սեղմվեցին։
― Դե ռադ եղիր, ― ծույլ֊ծույլ ասաց սպան և երեսը շրջեց։
Գոմեսը պատյանից դուրս քաշեց իր ինը միլիմետրանոց ծանր «Ստար» ատրճանակն ու դեմ արեց սպայի ուսին։
― Արթնացրո՛ւ, ֆաշիստ պոռնկորդի՛, ― ասաց նա։ ― Արթնացրո՛ւ, թե չէ կսպանեմ։
― Հանգի՛ստ, ― ասաց սպան։ ― Շատ տաքարյուն եք սափրիչներդ։
Լուսամփոփի լույսի տակ Անդրեսը տեսավ Գոմեսի դեմքը, որը ատելությունից ձգվել ու ծռվել էր։ Բայց նա միայն «արթնացրու» էր ասում, ուրիշ ոչինչ չէր անում։
― Հանձնակատա՛ր, ― կանչեց սպան արհամարհալից ձայնով։
Դռան մեջ մի զինվոր երևաց, պատվի առավ ու դուրս գնաց։
― Այսօր նրա նշանածն է մոտը, ― ասաց սպան և նորից շարունակեց սեղանին դրված թերթը կարդալ։ ― Քեզ որ տեսնի, շատ կուրախանա, չկասկածես։
― Քեզպեսներն են, քեզպեսները, դուք ամեն ինչ անում եք, որպեսզի մենք պատերազմը տանուլ տանք, ― ասաց Գոմեսը շտաբի սպային։
Սպան ուշադրության չարժանացրեց նրա խոսքերը։ Շարունակեց կարդալ, հետո կարծես ինքն իրեն, ասաց․
― Ա՛յ, թե թերթ է, շատ հետաքրքիր է։
― Իսկ ինչո՞ւ El Debate չես կարդում։ Դա է ձեր թերթը, ― ասաց Գոմեսը՝ տալով պատերազմից առաջ Մադրիդում լույս տեսնող կաթոլիկական֊պահպանողական գլխավոր օրգանի անունը։
― Մի՛ մոռացիր, որ ես քեզանից բարձրաստիճան սպա եմ և իմ զեկուցագիրը կարող է ծանր նստել վրադ, ― ասաց սպան առանց հայացքը բարձրացնելու։ ― Ես երբեք El Debate չեմ կարդացել։ Սուտ մեղադրանքներդ պահիր քեզ։
― Չես կարդում։ Չէ՛։ Դու A. B. C․<ref>Միապետականների օրգանը</ref> ես կարդում, ― ասաց Գոմեսը։ ― Բանակում վխտում են տակավին քեզպեսները։ Պրոֆեսիոնալներ։ Մի կողմից տգետներ, մյուս կողմից ցինիկներ։ Մնացել ենք երկուսի արանքում։ Բայց մենք մերը կանենք։ Ում դաստիարակելու է կդաստիարակենք, ում չէ՝ կոչնչացնենք։
― «Կմաքրենք», երևի այս բառն էիր փնտրում, ― ասաց սպան՝ դեռևս չբարձրացնելով հայացքը։ ― Ահա, հաղորդագրություն քո փառահեղ ռուսների մաքրումների մասին։ Ավելի հիմնավոր են մաքրում, քան անգլիական աղը։
― Ինչ անուն ուզում ես տուր, ― բորբոքված ասաց Գոմեսը, ― ինչ անուն ուզում ես տուր, միայն թե քեզպեսները լիկվիդացվեն։
― Լիկվիդացնել, ― անպատկառորեն, կարծես ինքն իր հետ խոսլով, ասաց սպան։ ― Եվս մի բառ, որի մեջ ոչ մի կաստիլիական բան չկա։
― Ուրեմն գնդակահարել, ― ասաց Գոմեսը։ ― Սա կաստիլերեն է։ Սա հասկանալի՞ է։
― Այո՛, բարեկամ, բայց այդքան բարձր մի՛ խոսիր։ Բրիգադի շտաբում միայն Teniente-Coronel֊ը չէ, ուրիշ մարդիկ էլ կան քնած, բացի այդ, ձանձրացնում է ինձ քո այդ տաքարյուն֊տաքարյուն խոսելը։ Սրա համար է, որ միշտ ինքս եմ իմ երեսը ածիլել։ Չեմ սիրում, որ շատ են խոսում։
Գոմեսը նայեց Անդրեսին ու գլուխը թափ տվեց։ Կատաղությունից ու ատելությունից արտասվակալած աչքերը փայլում էին։ Բայց նա միայն գլուխը տարուբերեց և ոչինչ չասաց, ասելիքը ներս գցեց՝ պահելով ապագայի ինչ֊որ օրվա։ Այս մեկուկես տարվա ընթացքում նա Սիեռայում բարձրացել էր մինչև գումարտակի հրամանատարի պաշտոնին և շատ բան էր ներս գցել, և հիմա էլ, երբ փոխգնդապետը, հագին պիժամա, մտավ սենյակ, նա զգաստ կանգնեց ու պատվի առավ։
Փոխգնդապետ Միրանդան՝ կարճահասակ, գորշ դեմքով մի տղամարդ, որն ամբողջ կյանքն անցկացրել էր բանակում, Մադրիդում կորցրել էր կնոջ սերը, իսկ Մարոկկոյում ստամոքսի առողջությունը, հանրապետական էր դարձել, երբ համոզվել էր, որ ապահարզան չի կարող ստանալ (մարսողությունը վերականգնելու միջոց չկար), քաղաքացիական պատերազմն սկսել էր փոխգնդապետի աստիճանով։ Նա միայն մի ցանկություն ուներ՝ նույն աստիճանով էլ ավարտել պատերազմը։ Սիեռայի պաշտպանությունը հաջողությամբ էր գլուխ բերել և կուզենար, որ իրեն այդտեղ էլ թողնեին, եթե երբևիցե նորից հարկ լիներ պաշտպանվելու։ Պատերազմի ընթացքում շատ ավելի լավ էր զգում, հավանաբար այն պատճառով, որ մսեղենի գործածության հնարավորությունը պակասել էր, ուներ երկածխաթթվային սոդայի հսկայական մի պաշար, երեկոները վիսկի էր խմում, իսկ քսաներեքամյա սիրուհին, ինչպես բոլոր այն աղջիկները, որոնք անցյալ տարվա հուլիսից հետո miliciana էին դարձել, երեխա էր սպասում։ Փոխգնդապետը գլխով արեց պատվի առած Գոմեսին, մոտեցավ ու ձեռք տվեց։
― Ի՞նչն է բերել քեզ, Գոմես, ― հարցրեց նրան ու հետո դարձավ սեղանի առջև նստած սպային․ ― խնդրում եմ մի սիգարետ տաս, Պեպե՛։
Գոմեսը ցույց տվեց Անդրեսի փաստաթղթերն ու ծրարը։ Փոխգնդապետն արագ աչքի անցկացրեց Salvocomducto֊ն, նայեց Գոմեսին, գլխով արեց ու ժպտաց, հետո չթաքցված հետաքրքրասիրությամբ նայեց ծրարին, ցուցամատով շոշափեց կնիքը և թղթերը վերադարձրեց Անդրեսին։
― Ո՞նց է, դժվա՞ր է կյանքը սարերում, ― հարցրեց։
― Ոչ, իմ փոխդնդապետ, ― ասաց Անդրեսը։
― Ասե՞լ են քեզ, թե որ կետերին է ավելի մոտ գեներալ Գոլցի շտաբը։
― Նավասեռադային, իմ փոխգնդապետ, ― ասաց Անդրեսը։ ― Ingles֊ն ասաց, որ Նավասեռադայի մոտ է, ռազմաճակատի գծերից դենը, աջի վրա։
― Ի՞նչ Ingles, ― հանգիստ հարցրեց փոխգնդապետը։
― Ingles֊ը, որն եկել է մեզ մոտ որպես դինամիտավոր։
Փախգնդապետը գլխով արեց։ Եվս մի անբացտրելի, այս պատերազմին հատուկ տարօրինկություն՝ «Ingles֊ը, որն եկել է մեզ մոտ որպես դինամիտավոր»։
― Լավ կլինի ինքդ քո մոտոցիկլով տանես, Գոմես, ― ասաց փոխգնդապետը։ ― Մի ազդեցիկ Salvoconducto գրիր գեներալ Գոլցի Estado Mauor֊ի վրա, տուր ստորագրեմ, ― ասաց կանաչ ցելյուլոիդե հովարով սպային։ ― Լավ կլինի մեքենագրես, Պեպե։ Տվյալներն այստեղ կան, ― Անդրեսին նշան արեց, որ անցագիրը տա, ― և երկու տեղով կնքիր։ Այս գիշեր անհրաժեշտ է ազդեցիկ թուղթ ունենալ, ― ասաց Գոմեսին։ ― Եվ դա է ճիշտը։ Երբ հարձակում է նախապատրաստվում, պետք է զգույշ լինել։ Կաշխատեմ ինչքան հնարավոր է ազդեցիկ թուղթ տալ ձեզ։ ― Հետո դարձավ Անդրեսին և քնքշորեն ասաց․ ― Որևէ բան չէի՞ր ցանկանա։ Խմե՞լ, ուտե՞լ։
― Ոչ, իմ փոխգնդապետ, ― ասաց Անդրեսը։ ― Վերջին պահակակետում կոնյակ հյուրասիրեցին, եթե նորից խմեմ, վատ կզգամ։
― Այստեղ գալիս մեր դիրքերի մոտերքում տեղաշարժեր նկատեցի՞ր, ― սիրալիր հարցրեց փոխգնդապետը Անդրեսին։
― Սովորականի պես, իմ փոխգնդապետ։ Խաղաղ էր։ Խաղաղ։
― Ես քեզ երեք ամիս առաջ Սերսեդիլայում չե՞մ տեսել, ― հարցրեց փոխգնդապետը։
― Տեսել եք, իմ փոխգնդապետ։
― Այդպես էլ կարծում էի, փոխգնդապետը թփթփացրեց նրա ուսին։ ― Ծերունու հետ էիր, Անսելմոյի։ Նա ո՞նց է։
― Լավ է, իմ փոխգնդապետ, ― ասաց Անդրեսը։
― Բարի։ Ուրախ եմ, ― ասաց փոխգնդապետը։
Սպան ցույց տվեց մեքենագրածը, փոխգնդապետը կարդաց, ստորագրեց։
― Հիմա պետք է շտապենք, ― ասաց Գոմեսին ու Անդրեսին։ ― Մոտոցիկլի հետ զգույշ վարվեք, ― ասաց Գոմեսին։ ― Լապտերը միացրո՛ւ։ Մի մոտոցիկլից բան չի պատահի, բայց զգույշ քշիր։ Ողջյուններ հաղորդիր ընկեր գեներալ Գոլցին։ Ծանոթացել ենք Պեգերինոսի մարտերից հետո։ ― Սեղմեց երկուսի ձեռքն էլ։ ― Շապիկիդ գրպանը կոճկիր, ― ասաց։ ― Քամին կարող է թղթերդ թռցնել, մոտոցիկլով եք։
Նրանց դուրս գալուց հետո նա մոտեցավ պահարանին, վերցրեց բաժակն ու շիշը, վիսկի լցրեց, հետո հատակին դրված կավե կժից ջուր ավելացրեց և, պատից կախված մեծ քարտեզի առջև կանգնած ու կում֊կում վիսկի խմելով, սկսեց քննել Նավասեռադայի տակ նախապատրաստվող հարձակման հաջողության հնարավորությունները։
― Ուրախ եմ, որ ես չեմ այնտեղ, այլ Գոլցը, ― ասաց վերջապես սեղանի դիմաց նստած սպային։ Սպան չպատասխանեց, փոխգնդապետն հայացքը կտրեց քարտեզից, դարձավ սպային և տեսավ, որ նա գլուխը դրել է թևին ու քնել, մոտեցավ սեղանին, հեռախոսները աջ ու ձախ կողմից կպցրեց սպայի գլխին, հետո նորից վիսկի և ջուր լցրեց բաժակն ու կանգնեց քարտեզի դիմաց։
Անդրեսը նստել և ամուր կառչել էր բռնակից, մինչ Գոմեսը շարժիչն էր գործի դնում։ Աղմուկն ու լույսը ահա ճեղքեցին խավարը և մոտոցիկլը սլացավ բարդիներով եզերված գյուղի սև, մութ ճանապարհով, Անդրեսը գլուխը հակեց, որպեսզի պատսպարի քամուց, հետո, երբ իջան գետափ, սև խավարը մշուշվեց, դարձավ դեղնավուն, և նորից սև֊մութ, երբ ճանապարհը գնաց դեպի վեր։ Խաչմերուկի վրա մոտոցիկլի լապտերի լույսի տակ երևացին սարերից իջնող բեռնաթափված մեքենաները։
