|վերնագիր = Արարչի ութերորդ օրը
|հեղինակ = [[Վահե Քաչա]]
|թարգմանիչ = Ալ. Ալ․ Թոփչյան
|աղբյուր = [[«Գիշատիչների խնջույքը»]]
}}
«Այդ տղայի անունը գրված էր ձյան վրա,
արևն այն հալեցրեց, իսկ ջուրը տարավ»:տարավ»։
==ԳԼՈՒԽ ԱՌԱՋԻՆ==
Երկու շաբաթ անձրևելուց հետո արևը երևաց: երևաց։ Ես կնոջս ուղեկցում եմ կայարան: կայարան։ Նա գնացքով մեկնելու է Նիցցա, ուր մի շաբաթ հետո կմիանամ նրան, երբ Մորեստը Փարիզում կլինի ու կաշխատի կլինիկայում: կլինիկայում։ Ամեն տարի այս ժամանակ իմ հիվանդներին վստահում եմ նրանև մեկ ամսով արձակուրդ եմ վերցնումև մեկնում դեպի Կոտ դ՝Ազյուր, որտեղ ամառանոց ունեմ: ունեմ։ Մորեստը շնորհալի վիրաբույժ է, աշխատում է Լիոնի հիվանդանոցներից մեկում: մեկում։ Նա Փարիզը սիրում է օգոստոս ամսին: ամսին։ Աշխատանքն էլ ծանր չէ. չէ․ երեսուն օրվա ընթացքում չորս կամ հինգ վիրահատություն: վիրահատություն։
Սյուզանը տեղավորվում է կուպեում: կուպեում։ Նրան մի քանի թերթ եմ բերում. բերում․ ճանապարհորդությունը երկար է: է։ Մեծ ցանկություն ունեմ նրա կողքին մնալ, և թողնել, որ վագոնը ինձ հասցնի մինչև ծով: ծով։ Եվս մեկ շաբաթ համբերություն, և ես մեքենայով կլինեմ այնտեղ: այնտեղ։ Սյուզանը ժամանակ կունենա բնակարանը կարգի բերելու: բերելու։ Նա կարող էր մինչև այս անձրևոտ շաբաթները գնալ, բայց գերադասեց մնալ ինձ հետ, և ես ասացի, որ բախտս բերում է: է։ Քսան տարի է անցել մեր ամուսնությունից, բայց նրա աչքերի փայլը դեռ չի փոխվել: փոխվել։ Մեր զգացմունքները՝ նույնպես: նույնպես։ Քառասունութ տարեկան եմ, սակայն նույն ջերմությամբ եմ սիրում նրան: նրան։
- — Դու միանգամի՞ց կգաս հիվանդանոց:հիվանդանոց։
- — Ժամը ութն է: է։ Հինգ րոպեից քո գնացքը մեկնում է: է։ Ես գոնե մեկ անգամ տիկին Կորբյեից առաջ կմտնեմ հիվանդանոց:հիվանդանոց։
Տիկին Կորբյեն երկար ժամանակ է, ինչ աշխատում է ինձ հետ: հետ։ Նա բոլոր վիրահատությունների ժամանակ օգնում է ինձ: ինձ։ Նրա ներկայությունը հուսադրող է:է։
- — Մնաց երկու րոպե:րոպե։
Օգոստոսի այս օրերին Լիոնի կայարանը լեփ-լեցուն է: լեփ֊լեցուն է։ Գնացքներն իրար ետևից մեկնում են: են։ Ուղևորները լի են երջանիկ անհամբերությամբ: անհամբերությամբ։ Լրագրավաճառուհին պաշարված է ճամպրուկներով և ճանապարհորդներով: ճանապարհորդներով։ Շուրջս տիրող այս եռուզեռը ի վերջո արբեցնում է ինձ: ինձ։ Ես նույնիսկ ներողամտորեն թույլ եմ տալիս, որ ինձ հրեն:հրեն։
- Ցտեսությո՛ւն:— Ցտեսությո՛ւն։
Վերջին անգամ սեղմում եմ Սյուզանի ձեռքը: ձեռքը։ Գնացքը դանդաղ սահում է ռելսերի վրայով: վրայով։ Եվս մի սուլոց, և ես նստած եմ իմ մեքենայի մեջ, հանգստացած գլխով ու երջանիկ, որ ապրում եմ: եմ։ Մի շաբաթ հետո ես նորից կտեսնեմ ծովը և ինձ համար այնքան սիրելի ծովափը:ծովափը։
Իմ կլինիկան Բուլոնյան անտառի մոտ է: է։ Ծանրաբեռնված երթևեկության պատճառով մեքենան դանդաղ եմ վարում: վարում։ Կարծես բոլոր մեքենաներն այսօր ժամադրվել են Լիոնի կայարանի մոտ: մոտ։ Կես ժամ է պետք, որպեսզի հասնեմ Սեն-Լազար: Սեն֊Լազար։ Ես կանգնում եմ կրպակի առջև և մի գավաթ գարեջուր խմում: խմում։ Արևը, որ երկու շաբաթ խռովել էր, այժմ բաց թողածը փայլուն կերպով լրացնում է: է։ Ամեն ինչ տոնական տեսք ունի: ունի։ Թուլացնող մթնոլորտ: մթնոլորտ։ Դյուպոնի մոտ վաղ առավոտից հոսում է գարեջուրը: գարեջուրը։ Երիտասարդներն իրենց ճամպրուկներով հավաքվել են երաժշտական մեքենայի շուրջը: շուրջը։ Նրանք սպասում են, որ մեկնելու ժամը հասնի: հասնի։ Շրթունքներս թրջում եմ փրփրոտ գարեջրով: գարեջրով։ Ինձ թվում է, թե քսան տարեկան եմ: եմ։
*
Ի~նչ Ի՜նչ համեմատություն փողոցների երթևեկության հետ: հետ։ Այստեղ կատարյալ լռություն է: է։ Բուժքույրերը քայլում են ոտքի ծայրերին, և երբեք նրանց ձայնն այսքան հեռավո չի թվացել, երբ կողքովս անցնելիս շշնջում են.են․
- — Բարև, բժիշկ...բժիշկ…
Մի դուռ եմ բացում: բացում։ Հիվանդը, որին երկու օր առաջ եմ վիրահատել, ձեռքերը կրծքին խաչած, պառկած է: է։ Նա սպասում է: է։ Մենք սպասում են վերքի վերջնական սպիացմանը: սպիացմանը։ Գանգի վնասված էր: էր։ Վիրահատումն օգնեց... օգնեց… Դուռը զգույշ ծածկում եմ: եմ։ Երեք հիվանդ կողքի սենյակում են: են։ Ես վախենում եմ նրանց արթնացնել, ուստի գնում եմ իմ աշխատասենյակը: աշխատասենյակը։ Մի պահ թեքվում եմ պատուհանին: պատուհանին։ Աղջիկների մի խումբ մտնում է անտառ: անտառ։ Նրանց աղաղակներն արձագանքի պետս հասնում են ինձ և հազարավոր զգացումներ արթնացնում: արթնացնում։ Ըստ երևույթին, հիվանդանոցն այսօր ընկճեց ինձ: ինձ։ Արձակուրդի կարիք եմ զգում: զգում։ Այս պահին Սյուզանը պետք է հասած լինի Սանս: Սանս։
- — Բարև, բժիշկ:բժիշկ։
Տիկին Կորբյեն է: է։ Նա զարմացած չէ, որ առավոտ շուտ իրեն աշխատասենյակում է տեսնում: տեսնում։ Սովորաբար ես կլինիկա եմ գալիս կեսօրվա մոտ: մոտ։ Մեծ մասամբ, եթե անհրաժեշտություն չի լինում, վիրահատում եմ կեսօրից հետո, մոտ ժամը երկուսին:երկուսին։
- — Տիկինը մեկնե՞ց:մեկնե՞ց։
- — Հենց նոր ուղեկցեցի կայարան:կայարան։
Տիկին Կորբյեն ծնվել է հիվանդապահ լինելու համար: համար։ Նա այդ գործի բոլոր տվյալներն ունի. ունի․ կանոնավոր դիմագծեր, լավ առողջություն, մշտաժպիտ և նվիրված: նվիրված։ Եկող շաբաթվանից մեկ ամիս արձակուրդ է վերցնելու:վերցնելու։
- — Առայժմ, բժիշկ:բժիշկ։
Բաց պատուհանից ինձ են հասնում աղմուկն ու ծիծաղը: ծիծաղը։ Մի սիգարեթ եմ վառում: վառում։
*
Նոր սիգարեթ վառելու պահին, մի ծանոթ աղմուկ ճեղքում է օդը. օդը․ ոստիկանության ազդանշանն է: է։ Հավանաբար դժբախտ պատահար է: է։ Ես չեմ շարժվում՝ հուսալով, որ աղմուկը կհեռանա: կհեռանա։ Մեքենան կանգնում է: է։ Ազդանշանը շարունակվում է: է։ Մի քանի ոստիկան եմ նկատում: նկատում։ Մեքենան ներս թողնելու համար բացում եմ դարբասը:դարբասը։
- Բժի՛շկ:— Բժի՛շկ։
Տիկին Կորբյեն բացում է դուռը: դուռը։ Ոստիկանական մեքենան կլինիկայի առջև հազվադեպ է կանգնում:կանգնում։
- — Գալիս եմ:եմ։
Միջանցքում սպասում եմ բարձրացող վերելակին: վերելակին։ Դռները բացվում են պատգարակի վրա: վրա։ Արյունոտ գլխով մի մարդ է պարկած:պարկած։
- — Ավտովթար է, - ֊ ասում է ոստիկանը: - ոստիկանը։ ֊ Կարծում եմ, լուրջ է, անհետաձգելի: անհետաձգելի։ Եվ քանի որ ձեր կլինիկան ընկած էր մեր ճանապարհին...ճանապարհին…
Երկու հիվանդապահ ավտովթարի ենթարկվածին տանում են վիրահատման սրահ: սրահ։ Տիկին Կորբյեն գործիքներն արդեն պատրաստել է: է։ Ես զննում եմ վիրավորին: վիրավորին։ Տղամարդ է, երեսունին մոտ: մոտ։ Նա տեսքից ամուր է, բայց լուրջ է վնասվածքը: վնասվածքը։ Գանգի ճեղքվածք: ճեղքվածք։ Արյունը լերդացել է մազերին: մազերին։ Զննում եմ մոտիկից: մոտիկից։ Դեռ շնչում է: է։ Պետք է բացել գանգը: գանգը։ Հարկավոր է շտապել: շտապել։ Հագնում եմ խալաթը, ձեռնոցները: ձեռնոցները։ Ես պատրաստ եմ: եմ։ Անհրաժեշտ է մաքրել լերդացած արյունը, փոշին, փշրված ոսկորները ...…
Գլուխս բարձրացնում են: են։ Տիկին Կորբյեի հայացքը հանդիպում է ինձ: ինձ։ Մի անզոր շարժում: շարժում։ Մարդն արդեն մահացած է: է։ Գործիքներն առանց օգտագործելու դնում եմ տեղը: տեղը։
- — Հայտնեք ոստիկաններին:ոստիկաններին։
Ես նայում եմ վիրահատման սեղանին դրված այս անշարժ զանգվածին: զանգվածին։ Նայում եմ այս մահացած մարդուն ու մտածում կայարանի անցուդարձի և այն ծիծաղող աղջիկների մասին, որոնք վազում են անտառում: անտառում։ Կոպերը փակելուց առաջ, նկատում եմ, որ նրա աչքերը կապույտ են: են։
- — Ոստիկանները գնացել են: են։ Նրանց ասել էին, որ վիրահատությունը երկար կտևի:կտևի։
Ես նույնիսկ չեմ բողոքում: բողոքում։ Ի՞նչ օգուտ: օգուտ։
- — Ընտանիքին հայտնեք:հայտնեք։
Նրա փաստաթղթերը դրված են սեղանին, հեռախոսի մոտ: մոտ։ Թերթում եմ: եմ։ Մարկ Դյուման, ծնվել է 1927 թվականի մարտի 2-ին2֊ին, ինժիներ, բնակվում է Ալեզիա փողոցում: փողոցում։ Հեռախոս՝ GOB-40-17:GOB֊40֊17։
Տիկին Կորբյեն արդեն հավաքում է համարը: համարը։ Նրա մատները չեն դողում: դողում։ Հեռախոսի սկավառակը դանակի պես չոր աղմուկով պտտվում է:է։
- — Ալո, GOB-40-17 է՞:GOB֊40֊17 է՞։
Վերցնում է լսափողը: լսափողը։ Պատասխանում է կանացի մի ձայն: ձայն։ Տիկին Կորբյեն հազում է: է։ Նա հուզվում է ավելի, քան ենթադրում եմ: եմ։
- — Տիկին Դյումա՞նն է լսում:լսում։
- — Ես եմ:եմ։
- — Դոկտոր Քերլյանի կլինիկայից է:է։
Հեռախոսալարի մյուս ծայրում ձայնը փոխվում է:է։
- Կլինիկայից: Ինչո՞ւ:— Կլինիկայից։ Ինչո՞ւ։
Տիկին Կորբյեն վարանում է: է։
- — Կուզե՞ք հասցեն վերցնել: վերցնել։ Բուլվար Մորիս Բարես, Նոյիյում: Նոյիյում։
- — Ինչո՞ւ, ինչո՞ւ:ինչո՞ւ։
- — Ձեր ամուսինը քիչ առաջ ավտովթարի է ենթարկվել: ենթարկվել։ Կուզե՞ք այստեղ գալ: գալ։
- Մա՞րկը:— Մա՞րկը։
- — Դուք հասցեն վերցրի՞ք: վերցրի՞ք։ Ես կրկնում եմ:եմ։
- — Վնասվածքը լո՞ւրջ է:է։
- — Մենք ձեզ սպասում ենք:ենք։
- — Մի՛ կախեքմ, ասե՛ք իձն... իձն… Ես հենց հիմա կգամ:կգամ։
Տիկին Կորբյեն դանդաղ իջեցնում է լսափողը:լսափողը։
*
Պատուհանի մոտ տագնապով սպասում եմ տիկին Դյումանին: Դյումանին։ Կեսօր է: է։ Սյուզանը պետք է հասած լինի Լիոն: Լիոն։ Այս ժամին անցորդները հազվադեպ են փողոցում: փողոցում։ Ծառուղիով մի քանի հեծյալներ են վարգում: վարգում։ Հանկարծ մի տաքսի է կանգնում կլինիկայի մոտ: մոտ։ Սրտի տրոփյունով տեսնում եմ, թե ինչպես մի կին է իջնում: իջնում։ Վարորդի հետ հաշիվը փակելիս հայացքը չի կտրում կլինիկայից: կլինիկայից։ Նետվում է դեպի մուտքը: մուտքը։ Տիկին Կորբյեն ընդունարանում սպասում է նրան: նրան։ Բուժքրոջը խնդրել էի Մարկի վերքը մաքրել և գլուխը մաքուր վիրակապով փաթաթել: փաթաթել։ Անցնում է մի քանի րոպե: րոպե։ Ես հետևում եմ վերելակի աղմուկին: աղմուկին։ Ինչո՞ւ չի բարձրանում: բարձրանում։ Նրա ամուսնու մարմինը հարևան սենյակում է: է։ Անվերջ թվացող հինգ րոպե: րոպե։ Հետո՛ քայլերի ձայն եմ լսում: լսում։ Տիկին Կորբյեն է: է։ Նա այլայլված է: է։ Նրան երբեք այդ վիճակում չեմ տեսել:տեսել։
- — Ուզում էր ինքնասպանություն գործել:գործել։
Լռություն:Լռություն։
- — Լուրը նրան ինչպե՞ս հայտնեցիք:հայտնեցիք։
- — Բերանս դեռ չէի բացել, արդեն գուշակեց: գուշակեց։ Կարծում եմ քույրերից մեկն է ասել: ասել։ Ընդունարան մտնելուն պես նետվեց դեպի պատուհանը: պատուհանը։ Ես ճիշտ ժամանակին բռնեցի նրան: նրան։ Ի՞նչ անենք: անենք։ Նա ցնցված է ...…
Լռեց: Լռեց։ Ավելի լավ է ես խոսեմ հետը:հետը։
- — Բերեք իմ աշխատասենյակը:աշխատասենյակը։
Քիչ հետո դուռը բացվում է: է։ Տիկին Դյումանը ներս է մտնում: մտնում։ Երիտասարդ է, քսանհինգ տարեկան: տարեկան։ Նա բռնել է ստամոքսը, շնչահեղձ է լինում: լինում։ Նրա աչքերը չոր են: են։ Ես խոսք չեմ գտնում ասելու:ասելու։
- — Ձեր ստամոքսը ցավո՞ւմ է:է։
Նա բացասաբար շարժում է գլուխը: գլուխը։ Նրա վարքը տարօրինակ է թվում ինձ: ինձ։ Մոտենում եմ, շոշափում որովայնը: որովայնը։ Մկանները կծկված են, ինչպես կույր աղիի նոպան բռնելիս: բռնելիս։ Տիկին Կորբյեն նայում է ինձ:ինձ։
- — Նստեցեք, խնդրեմ:խնդրեմ։
Նրա շրթունքները սեղմվում են.են․
- — Ես ուզում եմ ճշմարտությունն իմանալ:իմանալ։
Մնում է քարացած: քարացած։ Չի շարժվում: շարժվում։ Բաց գույնի շրջազգեստով նման է արձանի: արձանի։ Դիմագծերը նուրբ են: են։ Անշարժ աչքերը չեն լքում ինձ: ինձ։ Ժամանակն է, որ ես մի երկու խոսք ասեմ: ասեմ։
- — Երեխաներ ունե՞ք:ունե՞ք։
Ոչ մի արձագանք: արձագանք։ Տիկին Կորբյեն տարուբերում է գլուխը: գլուխը։ Երեխաներ չունի: չունի։ Կարիք կա՞ ճշմարտությունն ասելու: ասելու։ Հանկարծ մի անսովոր կայծ է փայլում նրա աչքերում: աչքերում։ Այդ առկայծումը ծանոթ է ինձ: ինձ։ Ես համոզված եմ. եմ․ լուրը լսելիս, այդ փխրուն կինը, որ ցավագին բռնել է փորը, ինքնասպանություն չի գործի: գործի։ Իմ պատուհանը բաց է: է։ Նրա մկանները կծկված են: են։ Ես վախենում եմ նրա ջղերից: ջղերից։ Կդիմանա՞ն արդյոք հարվածին: հարվածին։ Ես լրջորեն վախենում եմ: եմ։ Արդյոք դրանից հետո տիկին Կորբյեն ստիպված չի՞ լինի խելագար հանելու այս սենյակից: սենյակից։ Հիմա ես միայն մի ելք եմ տեսնում: տեսնում։ Մի քանի ժամից հետո կպարզվի, թե ինչ կլինի: կլինի։ Ես դժվարությամբ արտասանում եմ.եմ․
- — Ձեր ամուսինը դեռ ողջ է:է։
*
Թեթևություն է իջնում: իջնում։ Նա ընկնում է բազկաթոռին: բազկաթոռին։ Վերցնում է իմ առաջարկած սիգարեթը: սիգարեթը։ Ձեռքերը դողում են: են։ Ես կուզեի նրան տեսնել արցունքներով ողողված: ողողված։ Լացը կթեթևացներ: կթեթևացներ։ Բայց նրա աչքերը մնում են չոր: Երբեմն-երբեմն չոր։ Երբեմն֊երբեմն չար բռնկումներ են երևում այնտեղ: այնտեղ։
- — Վիրահատե՞լ եք:եք։
- Ոչ:— Ոչ։
Խուզարկու հայացքով նայում է ինձ: ինձ։ Ավելացնում եմ.եմ․
- — Կոմայի մեջ է:է։
- — Կարո՞ղ եմ նրան տեսնել:տեսնել։
Մի պահ վարանում եմ:եմ։
- — Ուզում եմ նրան տեսնել, բժիշկ:բժիշկ։
- Եկեք:— Եկեք։
Առաջնորդում եմ նրան միջանցք: միջանցք։ Բացում եմ դուռը: դուռը։ Մարկը, փաթաթված գլխով, ընկած է մահճակալին: մահճակալին։ Ասես քնած լինի: լինի։ Կինը մի քայլ է անում դեպի մահճակալը, կանգնում, դառնում է ինձ.ինձ․
- — Ե՞րբ եք մտադիր վիրահատել: վիրահատել։ Արդյոք անհրաժե՞շտ է:է։
Ճերմակ սավանները, մաքուր վիրակապը, Մարկի հագուստն այնպես է դասավորված աթոռին, որ կարծես պետք է օգտագործվեն և դրանով էլ հույս են ներշնչում: ներշնչում։
Կինը թեթևացած վերադառնում է իմ աշխատասենյակը: աշխատասենյակը։ Նորից հարցնում.հարցնում․
- — Արդյոք վիրահատությունը անհարժե՞շտ է: է։
Մեղավո՞ր եմ ստելուս համար: համար։ Ինչպիսի՞ն կլինի հակազդեցությունը ճշմարտությունը լսելու պահին: պահին։ Հակասական մտքերը բախվում են իմ ուղեղում: Քանի~ ուղեղում։ Քանի՜ տարի է, որ չէի վարանել: վարանել։ Ճշմարտությո՛ւնը, իսկույնևե՛թ:իսկույնևե՛թ։
Մի մեծ հոգնություն պարուրում է ինձ: ինձ։ Ես խղճում եմ այս գեղեցիկ, երիտասարդ, սիրազեղ կնոջը: կնոջը։ Անձրևին հաջորդած այս արևի հետ մահն ավելի ողբերգական է թվում: թվում։ Ես պատասխանում եմ.եմ․
- — Առայժմ վիրահատումը կարելի է հետաձգել: հետաձգել։ Բայց պետք է ձեզ հայտնեմ, որ նրա վիճակը լուրջ է:է։
- — Բայց և այնպես դուք նրան կբուժեք: կբուժեք։ Նա դուրս կգա այդ վիճակից...վիճակից…
Լռում եմ:եմ։
- — Մարկը երիտասարդ է և ամրակազմ: ամրակազմ։ Այս առավոտ մեքենա նստելիս...նստելիս…
Նա հանկարծ լռում է:է։
- Լսեք: — Լսեք։ Վերադարձեք տուն: տուն։ Ձեր հեռախոսի համարը գիտեմ: գիտեմ։ Այս երեկոյից սկսած ձեր նորություններ կհայտնեմ: կհայտնեմ։
Նա միանգամից վեր է կենում և կարծես գլխի ընկնելով, որ իմ աշխատասենյակը սպասասրահ չէ, ուղղվում է դեպի դուռը:դուռը։
- — Խոստանում եմ ձեզ զանգահարել:զանգահարել։
Չեմ համարձակվում ավելացնել՝ «հանգիստ եղեք»:եղեք»։
- — Ես չեմ կարո՞ղ Մարկի կողքին մնալ:մնալ։
- — Խոհեմ եղեք:եղեք։
- — Ես նրան չեմ անհանգստացնի:անհանգստացնի։
- — Անկարելի է:է։
Նա շարժում է շրթունքները, պտտում բռնակը: բռնակը։ Մնում է միջանցքում, պատին կպած, Մարկի սենյակի դիմաց:դիմաց։
Մեկ ժամ հետո տիկին Կորբյեն մտնում է իմ աշխատասենյակ:աշխատասենյակ։
- — Նա դեռ այնտեղ է, բժիշկ: բժիշկ։ Ի՞նչ անեմ:անեմ։
- — Դեռ համբերեք:համբերեք։
Գնում եմ հիվանդներին նայելու:նայելու։
Միջանցքում կանգնած է տիկին Դյումանը՝ ձեռքերը մեջքին, պատին հենված: հենված։ Նրա հայացքը դատարկ է: է։ Ես անցնում եմ նրա կողքով, առանց որևէ ուշադրություն շարժելու: շարժելու։
Իմ ստուգայցը երկար չի տևում: տևում։ Աշխատասենյակի մոտ տիկին Դյումանը դառնում է ինձ.ինձ․
- — Բժիշկ, դուք չե՞ք քննելու իմ ամուսնուն:ամուսնուն։
Մնում եմ տեղումս մեխված: մեխված։ Վերականգնում եմ սառնասրտությունս: սառնասրտությունս։
- — Այսօր կեսօրից հետո նրան կնայեմ: կնայեմ։ Դուք չեք ուզո՞ւմ վերադառնալ տուն:տուն։
Չի պատասխանում:պատասխանում։
- — Եկեք միասին նախաճաշենք: նախաճաշենք։ Երկուսն անց է:է։
- — Քաղցած չեմ:չեմ։
Չեմ ստիպում: ստիպում։ Առանց ախորժակի գնում եմ նախաճաշելու: նախաճաշելու։
Ժամը չորսն է: է։ Մի քանի նշումներ եմ կատարում 18-րդ 18֊րդ դարի վիրաբուժության վերաբերյալ: վերաբերյալ։ Նոյեմբերին կայանալիք խորհրդակցության համար հարկավոր է տվյալներ ճշտել: ճշտել։
Փողոցում երթևեկությունն աշխուժացել է: է։ Մեքենաներն շտապում են դեպի հարավային խճուղի: խճուղի։ Բոլորը մեկնում են: են։ Մի քանի օր հետո լքված Փարիզը կմնա տուրիստներին: տուրիստներին։ Քիչ առաջ Լիոնից զանգահարեց Մորեստը: Մորեստը։ Հինգ օր հետո նա կլինի Փարիզում, և ես հնարավորություն կունենամ նախատեսված ժամկետից շուտ մեկնել:մեկնել։
Հանկարծ հիշում եմ տիկին Դյումանին: Դյումանին։ Արդյոք նա Փարիզում է մնալո՞ւ: մնալո՞ւ։ Ազգականներ ունի՞: ունի՞։ Վեր եմ կենում: կենում։ Բացում եմ դուռը: դուռը։ Պետք է վերջ տալ այս ամենին: ամենին։ Արդյոք իմ կողմից ստորություն չէ՞ նրան զուր հույսերով սնելը: սնելը։ Նրա ամուսինը մեռած է: է։ Ամեն ինչ վերջացած է: է։ Ես նրան տեսնում եմ նախկին դիրքով, ոտքի վրա: վրա։ Տիկին Կորբյեի տված ամսագրերը ընկած են աթոռին: աթոռին։ Նրա հայացքն ինձ վախեցնում է:է։
- — Կբարեհաճեի՞ք մտնել:մտնել։
Ափսոսանքով անջատվում է պատից ու մտնում իմ աշխատասենյակը: աշխատասենյակը։ Ցույց եմ տալիս բազմոցը: բազմոցը։ Նստում է: է։
- — Դուք իմ գործը դժվարացնում եք:եք։
- Ինչո՞ւ:— Ինչո՞ւ։
Իսկապես, ինչո՞ւ: ինչո՞ւ։ Զգում եմ, որ տարվել եմ իմ ստով: ստով։ Ես նրա հետ այնպես եմ խոսում,ասես ամուսինը դեռ կենդանի է: է։ Փոխում եմ խոսելուս տոնը: տոնը։
- — Ծնողներ ունե՞ք Փարիզում:Փարիզում։
- — Ծնողներս մահացած են: են։ Մարկից բացի ուրիշ ոչ ոք չունեմ:չունեմ։
Դարակում փնտրում եմ ծխամորճս: ծխամորճս։ Առանց շտապելու լցնում եմ:եմ։
- — Իսկ Մարկի ծնողնե՞րը:ծնողնե՞րը։
- — Նրանք Կանադայում են:են։
- — Եղբայր, քույր ունե՞ք:ունե՞ք։
- — Միայն Մարկը:Մարկը։
- — Քանի՞ տարեկան էիք, երբ ձեր ծնողները մահացան:մահացան։
- — Ես շատ ջահել էի: էի։ Որոշ ժամանակ մնացի մորաքրոջս մոտ, հետո հանդիպեցի Մարկին:Մարկին։
Վառում եմ ծխամորճս: ծխամորճս։ Ծուխը ծուլորեն ոլորվում է: է։
- — Ձեր մորաքույրը դեռ ո՞ղջ է:է։
Հայացքը դանդաղ ուղղում է ինձ.ինձ․
- — Ինչո՞ւ եք այդ բոլորը հարցնում: հարցնում։ Ես ամեն ինչ ասացի, Մարկը, ուրիշ ոչ ոք...ոք…
- Լսեք...— Լսեք…
Ես չեմ ուզում նրան հանկարծակիի բերել, բայց անհրաժեշտ է որոշ ճշմարտություններ բացել:բացել։
- — Մարկը մյուսների պես մի մարդ է: է։ Նա էլ մսից ու արյունից է: է։ Պատուհանից նայեք և հազարավոր մարդկանց կտեսնեք, որոնք Մարկի նման են: են։ Դուք, ես, հիվանդապահները, բոլորս: բոլորս։ Արյունից, մկաններից, նյարդերից, ուղեղից ենք: ենք։ Մի գեղեցիկ մեքենա, բայց ենթակա առաջին իսկ պատահարին: պատահարին։ Մենք անկարող ենք դրա դեմ: դեմ։ Ոմանք հասնում են վերջնակետին, ոմանք էլ ճանապարհին են մնում:մնում։
Իրեն Դյումանը համառորեն շարժում է գլուխը:գլուխը։
- — Մարկը կբուժվի:կբուժվի։
Դատարկում եմ ծխամորճս: ծխամորճս։ Ծխախոտը դեռ առկայծում է մոխրամանում:մոխրամանում։
- — Ենթադրենք, նա աղետի է ենթարկվել: ենթարկվել։ Ես ձեզ ասացի, նրա վիճակը լուրջ է:է։
- — Նա դուրս կգա այդ վիճակից: Այլապես...վիճակից։ Այլապես…
- — Այլապես ի՞նչ:ի՞նչ։
- Ոչինչ: — Ոչինչ։ Ես ուզում եմ նրան տեսնել:տեսնել։
- Ո՛չ: — Ո՛չ։ Բայց դուք կարող եք մնալ իմ աշխատասենյակում: աշխատասենյակում։
- — Ես գերադասում եմ սպասասրահը:սպասասրահը։
Գնում է դուրս:դուրս։
Կիսաբաց դռան միջով ես տեսնում եմ Իրեն Դյումանի կիսադեմը: կիսադեմը։ Նա հրաժարվել է ամեն տեսակի սնունդից: սնունդից։ Շարունակ ոտքի, ձեռքերը թիկունքին, մեջքը թեթևակի կքած, ասես պարմանուհի լինի: լինի։ Նրա աչքերը սևեռված են այն սենյակի դռանը, որտեղ պառկած է Մարկը: Մարկը։ Ես չեմ համարձակվում բացել այդ դուռը: դուռը։ Ես իրավունք չունեմ այդ աստիճան խաբելու: խաբելու։ Տիկին Կորբյեին եմ ուղարկում: ուղարկում։ Նա մտնում է ու նորից դուրս է գալիս: գալիս։ Նրա այցելությունը հանգստացնում է Իռեն Դյումանին: Դյումանին։ Երկու ժամ հետո, այսինքն՝ կլինիկայից դուրս գալուց առաջ, հարկավոր է մի բան որոշել: որոշել։ Մահվան խնդիրը իմ գիտակցության մեջ երբեք այս կերպ չէր դրվել: դրվել։ Ես պրպտում եմ հուշերս: հուշերս։ Քսան տարվա ընթացքում, այս կլինիկայի մեջ, ոչ ոք այնպես չէր վարվել, ինչպես այս կինը: կինը։ Պատահել է, որ հաճախ մխիթարել եմ որևէ անհաջող վիրահատվածի ազգականներին, բայց երբեք չեմ ցուցաբերել այսպիսի թուլություն, որի դեմ այժմ պայքարել եմ փորձում: փորձում։
Հոսող ժամերի հետ ջլատվեց նաև իմ կամքը: կամքը։ Բայց, աստվա~ծ աստվա՜ծ իմ, այսօր եղանակն ինչո՞ւ է այսքան բարեհաճ: բարեհաճ։ Անտառից ինձ հասնող ձայներն ինչո՞ւ են ուրիշ տեսակ հնչում: հնչում։ Արձակուրդների, մարդկանցով լցված կայարանների, անտառում զբոսնողների հետ մահվան գաղափարը չի խարսխվում իմ ուղեղում: ուղեղում։ Չեմ ուզում հավատալ, թե բավական է մի արյունահոսություն, որպեսզի կյանքի թելը կտրվի: կտրվի։ Չեմ ուզում հավատալ, որ մի անզգույշ ակնթարթը մեքենայում՝ կարող է երկու սիրող էակներ անջատել: անջատել։ Այնուամենայնիվ, ես ստիպված եմ ընդունել, որ ինձնից ոչ հեռու մի մեռած մարդ կա, որը հարություն է առնում իմ ստով: ստով։ Ես վճռում եմ.եմ․
Կլինիկայից դուրս գալուց հետո, Իռեն Դյումա՛ն, անհուսության ծանրությունը չեք զգա ձեր ուսերին: ուսերին։ Ձեր սիրտը հավերժորեն չի փակվի: փակվի։ Դուք ինքնասպան չեք լինի: լինի։ Ձեր նյարդերը կդիմանան այդ հարվածին: հարվածին։ Դուք կվերագտնեք ձեզ: ձեզ։ Ես իմ սուտը ժամանակավորապես կպնդեմ և կկարողանամ ձեզ հաշտեցնել կյանքին՝ առանց Մարկի: Մարկի։
Սյուզանը պետք է տեղ հասած լինի: լինի։ Ամբողջ ձմեռվա ընթացքում տունը մնացել է փակ: փակ։ Գործն անպակաս է: է։ Բարձերը հարկավոր է պատշգամբ հանել, փոշին մաքրել, ճամպրուկները դասավորել: դասավորել։ Սյուզանը սիրում է իր աշխատանքային օրակարգը: օրակարգը։ Եկած օրվանից սկսում է իր շուրջբոլորը կարգի բերել: բերել։ Ես վաղ առավոտյան կզանգահարեմ նրան: նրան։
Այս որոշումն ինձ անմիջապես հանգստացնում է: է։ Զգում եմ, որ չեմ սխալվում: սխալվում։ Իրեն Դյումանը երիտասարդ է, նա կարող է վերակառուցել իր կյանքը, բայց պետք է որ հենարան տամ նրան: նրան։ Պետք է, որ նոր աչքերով, առանց իր ամուսնու՝ վերագտնի կյանքը: կյանքը։ Իմ անելիքը հեշտ չէ: չէ։ Իրենը նման է մի վիրավոր գազանի: գազանի։ Ես ոչինչ չկարողացա անել նրա ամուսնուն փրկելու համար: համար։ Սակայն Իրենին ես կբուժեմ:կբուժեմ։
Միջանցքում, ինձ տեսնելով, նա շտկվում է: է։ Նրա շրթունքները սեղմվում են: են։ Առանց վարանելու բացում եմ դուռը և հայտնվում Մարկի սենյակում: սենյակում։ Շերտափեղկերն իջեցված են: են։ Սենյակում դատարկություն է բուրում: բուրում։ Ես թեքվում եմ դիակի վրա: վրա։ Փոխում եմ մարմնի դիրքը: դիրքը։ Հետո բացում եմ դուռը և Իրենին մոտենալու նշան անում: անում։ Մի աննշան մանրամասն ինձ տակնուվրա է անում. անում․ սենյակ մտնելուց առաջ Իրենը հենվում է բռնակին և հանում կոշիկները՝ ոտնաձայները խլացնելու համար: համար։ Ներս է մտնում բոբիկ ոտքերով և անկողնի առջև անշարժանում: անշարժանում։ Ծանր պատկեր է: է։ Ձեռքս դնում եմ Իրենի ուսին և տանում միջանցք: միջանցք։ Նա հագնում է կոշիկները: կոշիկները։ Արդյոք նրան բնակա՞ն է թվում Մարկի նոր դիրքը՝ աջ կողքին պարկած: պարկած։ Անշուշտ, քանի որ այդ մասին հարցեր չի տալիս: տալիս։
- — Բժիշկ, կարո՞ղ եմ ձեզնից մի շնորհ խնդրել:խնդրել։
Նա հիմա ավելի խաղաղ է թվում:թվում։
- Ասացեք:— Ասացեք։
- — Ես կուզեի գիշերն ամուսնուս մոտ անցկացնել: անցկացնել։
Ես այդ սպասում էի: էի։ Մտածում եմ:եմ։
- — Մի պայմանաով: պայմանաով։ Նախ, կգաք ինձ հետ ճաշելու:ճաշելու։
Նրա կոպերն իջնում են, կարծես պատրաստվում էր ասելու. ասելու․ «Ես քաղցած չեմ», բայց համաձայնում է:է։
- — Շնորհակալություն, բժիշկ: բժիշկ։
*
Նա անխոս, պարապ հայացքով, կծկվեց մեքենայում: մեքենայում։ Որոշում եմ նրան ճաշելու տանել մի նավ-ճաշարաննավ֊ճաշարան, հետո մտադրությունս փոխում եմ: եմ։ Մենք կճաշենք Էյֆելյան աշտարակի ռեստորանում: ռեստորանում։ Նրա կարծիքը չեմ հարցնում, քանի որ կռահում եմ պատասխանը: պատասխանը։ Նրա համար միևնույն է:է։
Լույսերով ողողված Շանզ-Էլիզեում Շանզ֊Էլիզեում մեծ բազմություն կա: կա։ Բոլոր տուրիստները ժամադրվել են Էտուալում: Էտուալում։ Իրենը ոչինչ չի նկատում, կարծես տափաստանով անցնելիս լինենք: լինենք։ Հասնում ենք Էյֆելյան աշտարակ: աշտարակ։ Նա ինձ հնազանդորեն հետևում է և վերելակում հարցնում.հարցնում․
- — Հիվանդապահները գիտե՞ն, որ դուք այստեղ եք:եք։
- — Ես հիմա կզանգահարեմ կլինիկա: կլինիկա։ Անհրաժեշտության դեպքում նրանք ինձ կկանչեն:կկանչեն։
Դա արդեն սովորություն է: է։ Քսան տարուց ի վեր, ամեն երեկո ես իմ բացակայությունն այսպես եմ ապահովում:ապահովում։
Մենք տեղավորվում ենք մի խաղաղ անկյուն: անկյուն։ Սրահը կիսով չափ դատարկ է: է։ Իրենը աչք է ածում կերակրացանկը և դնում պնակի վրա:վրա։
- Ընտրեցի՞ք:— Ընտրեցի՞ք։
Նա բացասաբար շարժում է գլուխը:գլուխը։
- — Քաղցած չեմ:չեմ։
- — Դուք երեխայի պես եք ձեզ պահում:պահում։
- — Քաղցած չեմ:չեմ։
Չեմ ընդդիմանում: ընդդիմանում։ Կանչում եմ մետր դ՝Օթելին:դ՝Օթելին։
- — Տիկինը ճաշել է: է։ Ինձ տվեք արտիշոյի միջուկներ, մի շերտ սաղմոն և տապակած հավ: հավ։ Եվ մի շիշ շամպայն:շամպայն։
Ծխախոտի տուփը դնում եմ սեղանին: սեղանին։ Մի՞թե իմ առաջին փորձը պիտի ձախողվի: Օ~ձախողվի։ Օ՜, ես գիտեմ, որ մասնակցելով այս ճաշին, դրությունը չենք փոխի, բայց կուզենայի, որ նա ախորժաբեր խորտիկներ ճաշակեր, որպեսզի մի պահ շեղվեր ուշադրությունը: ուշադրությունը։ Բայց փորձությունների լանջին՝ հրել պետք չէ: չէ։ Սաղմոնը համեղ է: է։ Նրա վարքը հուսահատեցնում է ինձ, և ես խուսափում եմ երկրորդ անգամ հրավեր անել: անել։ Կարողանում եմ նրան մի փոքր շամպայն խմեցնել և վերջացնում եմ ճաշս: ճաշս։ Մենք տերրաս ենք դուրս գալիս: գալիս։ Օդը հեշտալի է: է։ Փարիզը մեր ոտքերի տակ նմանվում է մակետի: մակետի։ Լույսերն ամենուրեք թարթում են: են։ Այցելուները հավաքվում են մեր շուրջ: շուրջ։ Կարծես Բաբելոնի աշտարակը լինի: լինի։ Իրենը նայում է աստղերին, թարձրացող շենքերին, որոնք քաղաքն են կազմում: կազմում։ Այս շենքերի անհամար լուսավոր պատուհանների ետևում ստվերներ են շարժվում: շարժվում։ Արդյոք այս պատկերով չէ՞ր, որ ուզեցի նրան հողից կտրել: կտրել։ Ես, իհարկե, գործել եմ անգիտակցորեն: անգիտակցորեն։ Իմ միակ հատուցումն էր նրա շրթունքների շարժվելը տեսնել:տեսնել։
- Ի~նչ — Ի՜նչ փոքր է այս ամենը...ամենը…
Ես նրան թողնում եմ խորհել այնքան, մինչև որ մեկը կանչում է ինձ: ինձ։ Հանդերձապահն է: է։ Ես նրան նշան եմ անում: անում։
- — Բժիշկ Քերլյան, ձեզ սպասում են կլինիկայում:կլինիկայում։
- — Շնորհակալ եմ: եմ։
Իրենը բռնում է ձեռքս: ձեռքս։ Նա համոզված է, որ գործը իր ամուսնուն է վերաբերում: վերաբերում։ Ինչպե՞ս հասկացնեմ, որ ոչինչ չկա: չկա։ Հանդերձապահը կապվեց կլինիկայի հետ և կախեց հեռախոսը: հեռախոսը։
- — Գնանք տեսնենք:տեսնենք։
- — Ի՞նչ կարող է պատահած լինել նրան, բժիշկ:բժիշկ։
Վստահեցնում եմ նրան: նրան։ Գուցե գործը անցած օրվա վիրահատվածին է վերաբերում: վերաբերում։ Գուցե նրա վիճակը վատանում է: Արյունահոսություն:է։ Արյունահոսություն։
Քառորդ ժամ անց հասնում ենք կլինիկա:կլինիկա։
Վերելակից դուրս գալիս, նա բռնում է թևս:թևս։
- — Դիմացն է, բժիշկ:բժիշկ։
Մի բուժքույր ինձ հայտնում է, որ սպասում են վեցերորդ հիվանդասենյակում: հիվանդասենյակում։ Իրենը շունչ է քաշում: քաշում։ Ես նրան խնդրում եմ աշխատասենյակում սպասել և գնում եմ հիվանդին այցելելու:այցելելու։
Կես ժամ հետո նրան գտնում եմ միջանցքում:միջանցքում։
- — Լո՞ւրջ էր:էր։
- — Երբ գլխի վիրահատություն է, խնդիրը միշտ լուրջ է:է։
Ես կշռադատում եմ խոսքերս.խոսքերս․
- — Ամենափոքր վարակը, ամենափոքր արյունահոսությունը մահ է: է։ Մենք անզոր ենք դրա դեմ:դեմ։
Իրենը լարված դեմքով, համառորեն նայում է ինձ, հետո, մի քաղցր ձայնով, որ մինչ այդ չէի նկատել, ասում է.է․
- — Մարկը դուրս կգա այդ վիճակից, այդպես չէ՞:չէ՞։
Հոգնաբեկ ես պատրաստվում էի ամեն ինչ խոստովանել, բայց այդ քաղցր ձայնը ինձ զինաթափում է.է․
- — Մի կերպ դուրս կգանք:կգանք։
Կեսգիշերն անց է: է։ Վերցնում եմ պայուսակս և Իրենին տանում դեպի վերելակ: վերելակ։
- — Դուք խոստացաք, որ ես Մարկի կողքին կմնամ:կմնամ։
- — Ո՛չ այսօր, ո՛չ այս երեկո: երեկո։ Դուք նրան կխանգարեք: Վաղը...կխանգարեք։ Վաղը…
Նրան նստեցնում եմ մեքենա: մեքենա։ Հասնում ենք Ալեզիա փողոց՝ Իրենի տուն: տուն։ Իջնում է, մի պահ կանգ առնում:առնում։
- — Բարի գիշեր, բժիշկ: Շնորհակալություն:բժիշկ։ Շնորհակալություն։
Ես գլխով պատասխանում եմ, քանի որ խոսելու ցանկություն չունեմ: չունեմ։ Վերադառնում եմ տուն: տուն։ Սյուզանի բացակայությունն ինձ նեղում է: է։
==ԳԼՈՒԽ ԵՐԿՐՈՐԴ==
Առավոտյան իմ վարքն ինձ թվում է անհեթեթ: անհեթեթ։ Մահացել է մի մարդ: մարդ։ Կինը եկել է կլինիկա: կլինիկա։ Իմ պարտքն է նրան ասել ճշմարտությունը: ճշմարտությունը։ Ես չեմ ակրող դիակը երկար ժամանակ պահել և հաստատել իմ սուտը: սուտը։ Գոնե հոգեվարքի մեջ լիներ, գոնե հազար հույսից մեկը լիներ... լիներ… Բայց նա մեռած է, իսկապես մեռած: մեռած։ Կինը վաղ թե ուշ կիմանա այդ մասին: մասին։ Գուցե նա նույնիսկ զայրանա՝ ճշմարտությունն իրենից թաքցնելու համար:համար։
Բացում եմ փեղկերը, և արևը ողողում է սենյակը: սենյակը։ Փակ պատուհաններով ավտոբուսը պտտվում է Վիկտոր Հյուգոյի հրապարակում: հրապարակում։ Այս ժամին Սյուզանը պետք է որ տեղավորված լինի ծովահայաց պատշգամբում: պատշգամբում։
Ժամը ութն է: է։ Սուրճս կխմեմ այստեղ: այստեղ։ Ես մտածում եմ խոհանոցի մասին, այն մտադրությամբ, որ հեռախոսի մոտով անցնելիս մահվան լուրը հայտնելու համար, տիկին Դյումանի համարը կհավաքեմ: կհավաքեմ։ Ճիշտ չե՞մ միթե: միթե։ Յուրաքանչյուր ընտանիքում մեկը մյուսից առաջ է մահանում: մահանում։ Պետք է կարողանալ հաշտվել դրան: դրան։ Ես վերհիշում եմ համարը. GOB-40-17: համարը․ GOB֊40֊17։ Հեռանում եմ պատուհանից և հեռախոսի մոտ մի բուռ արև եմ տեսնում: տեսնում։ Հեռախոսը հայելու պես փայելում է: է։ Որոշում եմ խմել սուրճս: սուրճս։
Անկասկած արձակուրդի կարիք ունեմ, քանի որ գլխումս ներհակ մտքեր են պտտվում: պտտվում։ Ամենապարզ լուծումը՝ նրան ճշմարտությունը հայտնելն է: է։ Նա դրանից չի մահանա: մահանա։ Կխելագարվի՞ արդյոք: արդյոք։ Ինքնասպանության փորձ կանի՞: կանի՞։ Ես ինձ պատկերացնում եմ նրա վիճակում: Զանգ: վիճակում։ Զանգ։ Վերցնում եմ լսափողը: լսափողը։ Ինձ հայտնում են կնոջս մահը: մահը։ Առաջին հարց. հարց․ ինչպե՞ս մահացավ: մահացավ։ Հեռախոսի տարբերակը համարում եմ չեղյալ: չեղյալ։ Դա շատ ստոր է: է։ Մեքենայի պատահար: Ինչպե՞ս: պատահար։ Ինչպե՞ս։ Կինս շատ զգույշ է վարում: վարում։ Մի ուրիշ մեքենա է պատահարի պատճառ դարձել: Ընդունեցինք: դարձել։ Ընդունեցինք։ Ի՞նչ են արել: արել։ Շտապ օգնության մի մեքենա եկավ, որ նրան կլինիկա տանի, բայց արդեն ուշ էր: էր։ Նա մահացած է:է։
Սուրճի բաժակը դնում եմ տեղը և նկատում, որ չնայած վիրահատման քսան տարվա իմ փորձին, կնոջս մահը չեմ կարողանում ընդունել: ընդունել։ Կընդունեի՞ արդյոք, եթե անկողնում մահացած լիներ: լիներ։ Իհարկե, ավելի հեշտ, բայց պատահարն այնքա~ն այնքա՜ն անհեթեթ է: է։ Տասնյակ հարցեր են ծնվում. ծնվում․ ինչո՞ւ ավտոմեքենա նստաց: նստաց։ Եթե երկու րոպե ուշ գանցած լիներ... լիներ… դա հանդուրժելի չէ: չէ։ Սուրճս դառնացել է: է։ Վերցնում եմ լսափողը:լսափողը։
- — Ես կուզեի զանգահարել Նիցցա:Նիցցա։
Նկատում եմ, որ քրտնել եմ: եմ։ Տագնապով սպասում եմ հինգ րոպե, վստահ, որ մի օտար ձայն է ինձ պատասխանելու: պատասխանելու։ Ոչ, դա Սյուզանի հանդարտ ձայնն է:է։
- — Դո՞ւ ես, Անդրե: Անդրե։
Թողնում եմ, որ նա խոսի: խոսի։ Ըմբոշխնում եմ նրա մտերիմ ձայնի երանգը: երանգը։ Վերջացնելով խոսակցությունը, ինձ գտնում եմ նույն կետում: կետում։ Պե՞տք է արդյոք Իրեն Դյումանին հայտնել իր ամուսնու մահը, թե՞ մի փոքր էլ համբերել: համբերել։ Շարունակե՞լ սուտը, օր-օրի օր֊օրի լրջացնելով նրա ամուսնու վիճակը, օր-օրի օր֊օրի վրա հույսի մի բեկոր խլելով նրանից՝ հաշտեցնե՞լ մահվան մտքին: Գուցե: մտքին։ Գուցե։
*
Հասնելով կլինիկա Իրենին գտնում եմ միջանցքում: միջանցքում։ Նա հագել է ճերմակ, շատ պարզ մի շրջազգեստ: շրջազգեստ։ Գիշերը դեմքին նուրբ ակոսներ է փորել, որոնք ավելի են գեղեցկացրել նրան: նրան։ Ես կարողություն չունեմ Իրենին խորհուրդներ տալու:տալու։
- — Դուք նրան վիրահատելո՞ւ եք, բժիշկ:բժիշկ։
- — Առայժմ ոչինչ չեմ կարող ասել:ասել։
Ես կանչում եմ տիկին Կորբյեին, որպեսզի Մարկի վերաբերյալ հրահանգներ տամ: տամ։ Մի քանի գրառումներ եմ անում:անում։
- Եկեք:— Եկեք։
Իրեն Դյումանը մոտենում է: է։ Ես նրան ցույց եմ տալիս Մարկի անկողինը՝ մի թափանցիկ վերմակով ծածկված: ծածկված։ Գլուխը հազիվ է երևում ծածկոցի տակից: տակից։ Մարմինը փայտացած է: է։ Մեռելային գույնը Իրենը չի նկատի: նկատի։ Ասում եմ. եմ․
- — Ես նրան թմրացրել եմ: եմ։ Սա մի միջոց է, որը վերացնում է մարմնի հակազդումները նյարդաբախումների ժամանակ: ժամանակ։ Եթե նյարդաբախումը չափավոր է, ուրեմն ամեն ինչ կարգին է: է։ Եթե նյարդաբախումն ուժգին է, հակազդումը գերազանցում է մարմնի դիմադրողականությունը և ... … ոչ ոք ոչինչ անել չի կարող:կարող։
Լռություն: Լռություն։ Նա շարժում է շրթունքները:շրթունքները։
- — Մարկը կդիմադրի նյարդաբախմանը:նյարդաբախմանը։
- — Ես ձեզ ոչինչ չեմ կարող հավաստիացնել:հավաստիացնել։
- — Ես վստահ եմ:եմ։
Նա այդ խոսքերն այնպիսի համառությամբ է ասում, որ փշրում է սիրտս: սիրտս։ Դուրս ենք գալիս սնեյակից: սնեյակից։ Ըստ սովորության, նրան թողնում եմ միջանցքում: միջանցքում։ Ես ետուառաջ եմ անում իմ աշխատասենյակում:աշխատասենյակում։
- Իրեն:— Իրեն։
Նա առանց հանկարծակիի գալու, բարձրացնում է գլուխը: գլուխը։ Ես նրան այնպես եմ ընտելացել այս քսանչորս ժամվա ընթացքում, որ որոշում եմ անունով կանչել:կանչել։
- — Դուք միջանցքում մնալ չեք կարող: կարող։ Խանգարում եք սպասարկող կազմին: կազմին։ Առանց ուզելու, խանգարում եք նաև ինձ: ինձ։ Եկեք, դուրս գանք:գանք։
- — Մենք կվերադառնա՞նք:կվերադառնա՞նք։
- — Մենք կվերադառնանք:կվերադառնանք։
Ես մտածում եմ նրան մորգ տանել և դիակներ ցույց տալ, ընտելացնել անշարժ նյութին, ստիպել, որ ձեռք տա Մարկի տարիքն ունեցող անկյանք, երիտասարդ, գեղեցիկ մարդու դեմքին: դեմքին։ Այդպիսի մահ ամեն օր լինում է: է։ Ի՞նչ պատճառ բռնել: բռնել։ Հանկարծ մտածում եմ կատակոմբների մասին և մեքենան ուղղում դեպի Դանֆեր-Ռոշըրոյի հրապարակը: Դանֆեր֊Ռոշըրոյի հրապարակը։ Ցնցումն այնքան սաստիկ չի լինի:լինի։
- Հասանք:— Հասանք։
Նա հնազանդորեն, առանց հարց տալու հետևում է ինձ: ինձ։ Նրան ամենուր կարող եմ առաջնորդել, պայմանով, որ վերադառնանք կլինիկա: կլինիկա։ Մուտքի մոտ տասներկու հոգի հերթի կանգանած սպասում են: են։ Մի քանիսը զինված են գրպանի լապտերով: լապտերով։ Անհոգ դեմք ունեն: ունեն։ Հետևում ենք գիդին՝ մի նիհար երիտասարդ, որը վզին թաշկինակ ունի փաթաթած: փաթաթած։ Իրենը քայլում է կողքիս: կողքիս։ Ես նրան հարցնում եմ, թե մինչ այս եղե՞լ է կատակոմբներում: կատակոմբներում։ Նա բացասաբար շարժում է գլուխը: գլուխը։ Երևում են առաջին ոսկրակույտերը: ոսկրակույտերը։ Նա կկոցում է աչքերը: աչքերը։ Ռունգները կծկվում են: են։ Ուշադրությամբ հետևում եմ նրան, չուզենալով ամենափոքր մանրամասն անգամ վրիպել: վրիպել։ Մեզանից առաջ անցած գիդի ձայնը հազիվ ենք լսում: լսում։ Շվեդացի մի տուրիստ լապտերը ման է ածում զարդերի պես շարված կոնքոսկրերի և գանգերի վրայով: վրայով։ Իրենը չի համարձակվում ինձնից մանրամասնություններ հարցնել: հարցնել։ Ես նրան ասում եմ.եմ․
- — Ցուրաքանչյուր քայլափոխին մենք անցնում ենք տասնյակ տղամարդկանց և կանանց մոտով, որոնք քայլել են, որոնք կերել են, որոնք սիրել են իրար: Որքա~ն իրար։ Որքա՜ն վսեմ է, միաժամանակ որքան սովորական: սովորական։ Սրանք մարդիկ են, որոնք ապրել են Փարիզում, նրանք կոչվում էին Ֆիլիպ, Ռոլան, Ռոբեր, Մոնիկա կամ գուցե Իրեն, կամ գուցե Մարկ:Մարկ։
Մնում ենք մի կողմում, մթության մեջ: մեջ։ Նա մրմնջում է.է․
- — Այո ... … նրանք գոյություն են ունեցել. ունեցել․ Ֆիլիպը, Ռոլանը, Ռոբերը, Մոնիկան, Իրենը... Մարկը:Իրենը… Մարկը։
- — Եկեք, նրանք մեզանից առաջ են անցել: անցել։
Մեր քայլերն արձագանքում են այս չարաշուք միջանցքում: միջանցքում։ Վերջապես՝ ելքը: ելքը։ Լույսը վախով սահում է աստիճանների վրայով: վրայով։ Նա վերջին հայացքն է նետում ետ, հետո դանդաղ բարձրանում: բարձրանում։ Դրսում արևը կուրացնում է: է։ Սրճարանում նստած մարդիկ ապերետիվ են խմում: խմում։ Իրենը մտասույզ, լուռ քայլում է: է։ Ինձ հետ մտնում է ռեստորան, նստում է և, երբ մենյուն եմ ներկայացնում նրան, ցնցվում է:է։
- — Պատվիրեք ինձ համար: համար։ Ես քաղցած չեմ: չեմ։
Պաղ կերակուրներ և գարեջուր եմ պատվիրում: պատվիրում։ Իր պատառաքաղով պոմիդորի մի շերտ է վերցնում, առանց ախորժակի տանում բերանը: բերանը։ Հետո մի ուրիշ շերտ է վերցնում: վերցնում։ Մի պատառ հաց է կտրում, թաթախում ձեթի և քացախի մեջ, վերցնում գարեջրի բաժակը, կիսով չափ խմում, մաքրում շրթունքների փրփուրը և վերսկսում ուտել: ուտել։ Այս փոքրիկ մանրամասներն ինձ հուսադրում են: են։ Նա լավ նախաճաշում է, խմում սուրճը, ընդունում իմ հրամցրած ծխախոտը: ծխախոտը։ Ծխի երեք քուլա թողնելուց հետո ասում է.է․
- — Մարկի մոտ ենք վերադառնո՞ւմ:վերադառնո՞ւմ։
- — Քիչ հետո: հետո։ Մի պահ մոռացեք նրան:նրան։
Մարդիկ են անցնում, լողափի պայուսակներով: պայուսակներով։ Հավանաբար, լողավազան են գնում: գնում։ Իրենը, նախաճաշի ընթացքում հանդարտված, ընդհատում է ծխելը, խուսափող հայացք նետում հանքային ջրով լի իմ բաժակին: բաժակին։
- — Գնում ենք:ենք։
Նա հանգցնում է ծխախոտը և վեր կենում: կենում։ Մենք տեղավորվում ենք խիստ տաքացած մեքենայում:մեքենայում։
- — Երաժշտություն կուզե՞ք:կուզե՞ք։
Նրան տալիս եմ տրանզիստորը, որը ընկերս է բերել Նյու-Յորքից Նյու֊Յորքից և, որը ծխախոտի տուփից փոքր է: է։ Նա պտտում է կոճակներից մեկը:մեկը։
- — Սա թողե՞մ:թողե՞մ։
Թեթև երաժշտություն է, ոչ տհաճ: տհաճ։ Հարցնում եմ նրան, թե սիրո՞ւմ է դասական երաժշտություն: երաժշտություն։ Նա մտածում է և ասում.ասում․
- Մոցարտ:— Մոցարտ։
- — Իսկ Բեթհովե՞ն, Բա՞խ...Բա՞խ…
- Մոցարտ:— Մոցարտ։
Նա այդ ասում է նույն համառությամբ, երբ արտասանում էր.էր․
- Մարկ:— Մարկ։
Մոնպառնասում, ուղիղ գնալու փոխարեն, թեքվում եմ աջ: աջ։ Անցնում եմ մի քանի փոքրիկ փողոցներ և կանգնում մի նրբանցքում, հիվանդանոցի առջև:առջև։
- — Ընկերակցեք ինձ: ինձ։ Ես պետք է պաշտոնակցիս տեսնեմ:տեսնեմ։
Հնազանդորեն իջնում է մեքենայից: մեքենայից։ Կաթոլիկ քույրերի առաջնորդությամբ մտնում ենք հիվանդանոց: հիվանդանոց։ Միջանցքը տխուր է և մութ: մութ։ Մտնում ենք վերելակ: վերելակ։ Յուրաքանչյուր հարկում, ճաղերի արանքից նկատում ենք անկողիններին երկարած հիվանդների: հիվանդների։ Վերելակը հինգերորդ հարկում կանգնում է:է։
- — Այստեղ է:է։
Իմ գործակիցը բացակա է: է։ Ավելի լավ: լավ։ Իրենին տանում եմ շենքի ձախ թևը: թևը։ Կանգնցնում եմ մի մեծ սրահի առջև: առջև։ Մոտ քսան մահճակալ: մահճակալ։ Ամեն տարիքի մարդ կա: կա։ Ոմանք պառկած են, ոմանք նստած իրենց անկողնին: անկողնին։ Ես հեռվից բարեկամաբար ողջունում եմ լրագրեր բաժանող բուժքրոջը: բուժքրոջը։
- — Սա քաղցկեղով հիվանդների սրահն է: է։
Իրենի աչքերը կկոցվում են: են։
- — Նրանք այդ գիտե՞ն:գիտե՞ն։
- — Մեծ մասը:մասը։
Հիվանդները մեր մուտքն ընդունում են առանց զարմանքի: զարմանքի։ Նրանիցի մի քանիսին ճանաչում եմ: եմ։ Ես փնտրում եմ Դանիելի աչքերը՝ քսան տարեկան մի երիտասարդ՝ սպիտակարյունությամբ հիվանդ: հիվանդ։ Կռթնել է պատուհանին: պատուհանին։ Ձեռքս դնում եմ նրա մեջքին: մեջքին։ Դանդաղ շրջվում է և, Իրենին տեսնելով, կարմրում:կարմրում։
- — Ես քեզ ներկայացնում եմ Իրենին: Իրենին։ Նրա ամուսինը մեքենայի վթարի է ենթարկվել: ենթարկվել։ Նա իմ կլինիկայում է: է։
Դանիելը վեհերոտ մեկնում է ձեռքը: ձեռքը։ Իրենը չի ժպտում, սեղմում է մեկնած ձեռքը: ձեռքը։ Նրա աչքերը զննում են հիվանդի աղջկական դեմքը: դեմքը։ Երևի Դանիելի սարսափելի հիվանդության տեսանելի հետքերն է փնտրում:փնտրում։
- — Ազգականներդ այս քանի օրը եկա՞ն քեզ տեսության:տեսության։
- — Մորաքրոջս աղջիկը քիչ առաջ այստեղ էր:էր։
Տասը ամիս է, ինչ հիվանդանոցում է: է։ Սկզբում նրա ծնողներն ամեն օր տեսակցության էին գալիս: գալիս։ Այժմ քեռորդիների հերթն է: է։ Մայրն ամեն անգամ այցելելիս, նրա նիհարությունը տեսնելով, հազիվ է զսպում արցունքները: արցունքները։ Հայրն ու եղբայրները աշխատում են արվարձաններում: արվարձաններում։ Իրենց կիրակին հերթով տրամադրում են նրան: նրան։ Դանիելը մատներով հարդարում է մազերը:մազերը։
- — Կարծում էի, թե ամբողջ ամառ անձրևելու է...է…
Մի քանի րոպե խոսում եմ նրա հետ: հետ։ Իրենը ոչինչ չի ասում: ասում։ Դանիելը մտնում է անկողին և գիրք վերցնում ձեռքը: ձեռքը։
Մի ծերուկ ինձ մոտենալու նշան է անում: անում։ Նա կոկորդի քաղցկեղ ունի: ունի։ Աչքերը տարօրինակ կերպով փայլում են նրա դիակային դեմքին: դեմքին։ Նա շշնջում է.է․
- — Դե ինչ, ի՞նչ պետք է լինի ինձ հետ:հետ։
Նա խռխռացնում է, օդը ներս քաշում, մի քանի անգամ խոնարհելով գլուխը, որպեսզի օդի հոսանքն ավելի լավ խլի: խլի։
- — Նրանք ինձ վիրահատել չեն ուզում, ինչո՞ւ:ինչո՞ւ։
Ուժասպառ ընկնում է բարձին, փակում աչքերը և կարծես մոռանում իմ ներկայությունը: ներկայությունը։ Իրենին տանում եմ դեպի պատուհանը: Ինչ-որ պատուհանը։ Ինչ֊որ սարսուռներ են անցնում նրա դեմքով: դեմքով։ Նա հուզված է: է։
- — Դանիելը բուժվելո՞ւ է:է։
- — Դանիելը մահանալու է: է։ Նա մոմի պես դանդաղ պիտի հանգչի, ինչպես բոլոր տղամարդիկ, որոնց այստեղ տեսնում եք:եք։
Ինձ համար դժվար է այդպես խոսել, բայց պետք է նրան հաշտեցնել մահվան մտքին: մտքին։ Այս առավոտ նա կմախքներ տեսավ: տեսավ։ Այժմ նա շփման մեջ է կենդանի կմախքների հետ: հետ։ Քսան մարդ նրա հետ շնչում են նույն օդը: օդը։ Կարող է նրանց հետ զրուցել, հարցեր տալ, դատարկ բաներից խոսել:խոսել։
- — Իրոք ոչ մի փրկություն չկա՞: չկա՞։
- — Առայժմ՝ ոչ:ոչ։
- — Նրանք տանջվո՞ւմ են:են։
- — Սրկսումներով հանգստացնում ենք:ենք։
- — Դա անմարդկային է:է։
Լռություն:Լռություն։
- — Նրանք գիտե՞ն, որ մեռնելու են:են։
- — Հույսով են ապրում: ապրում։ Բայց մեծ մասը գիտե:գիտե։
- Գնանք: Գնանք:— Գնանք։ Գնանք։
Երբ դուրս էինք գալիս հիվանդանոցից, նա ասաց.ասաց․
- — Երբ Մարկն առողջանա, Դանիելին տեսության կգանք:կգանք։
*
Կլինիկայում տիկին Կորբյեն հարցնում է ինձ.ինձ․
- — Մարկ Դյումանի հետ ի՞նչ անենք:անենք։
Այս պատմությունը նրան վշտացնում է, բայց նա հասկանում է ինձ:ինձ։
- — Եվս մի քանի օր համբերեք:համբերեք։
Մարմինը սառույցի մեջ է: է։ Մնում է վարչական գլխացավանքը: գլխացավանքը։ Ես դա կդասավորեմ: կդասավորեմ։
- — Ի՞նչ է անում տիկին Դյումանը:Դյումանը։
- — Առաջադիմում է: է։ Նա վերջապես ուզեց նստել: նստել։ Հանդեսներ է կարդում:կարդում։
- — Ասացեք, որ նրան ուզում եմ տեսնել:տեսնել։
Իրենը մտնում է աշխատասենյակ: աշխատասենյակ։ Ձեռքին մի կիսացաբ հանդես ունի:ունի։
- — Վեցն անց կես է: է։ Երեք ժամ է, ինչ միջանցքում եք: եք։ Ձեր ներկայությունը Մարկին չի բուժի:բուժի։
Չի պատասխանում, դեմքին ոչ մի մկան չի շարժվում: շարժվում։ Ես կուզեի, որ նա վերադառնար տուն, ընտելանար իր ամուսնու բացակայության մտքին:մտքին։
- — Գնացեք մի պտույտ արեք անտառում: Հետո... Հա... Շանզ-Էլիզեի անտառում։ Հետո… Հա… Շանզ֊Էլիզեի թատրոնում այսօր համերգ կա: կա։ Կուզե՞ք ինձ ընկերանալ: ընկերանալ։
- — Այնքան էլ չեմ ուզում, բժիշկ:բժիշկ։
- — Ես ուզում եմ: եմ։ Հիմա մի տաքսի կկանչեմ, տուն կգնաք, զգեստը կփոխեք, իսկ ես երեկոյան ժամը իննին կգամ ձեր ետևից:ետևից։
Ու որովհետև տատանվում է, ես վճռականորեն ավելացնում եմ.եմ․
- — Հուսով եմ, որ չեք մերժի: մերժի։ Ես ճշտապահ կլինեմ: կլինեմ։
Նա ծածկում է հանդեսը, պատրաստվում հեռանալ:հեռանալ։
- — Տաքսի մի կանչեք: կանչեք։ Ուզում եմ զբոսնել:զբոսնել։
- Կեցցեք: — Կեցցեք։ Մինչև երեկո: երեկո։
Պատուհանից տեսնում եմ, որ դուրս է գալիս կլինիկայից: կլինիկայից։ Դա արդեն հաջողություն է:է։
Այս ժամին Սյուզանը պետք է որ ծովափում լինի: լինի։ Հավանաբար, հիմա ծովային հեծանիվ է քշում: քշում։ Մի սիգարեթ եմ վառում ու խորասուզվում գրառումներիս մեջ: մեջ։ Այդ խորհրդակցությունն ինձ ավելի ու ավելի է ոգևորում: ոգևորում։ Հարյուր տարի առաջ ինչպե՞ս էին վիրաբույժներն առանց թմրեցման վիրահատում: վիրահատում։ Հիվանդին կապում էին, անդամահատում, մասնատում ու խարանում շիկացած երկաթով: երկաթով։ Ես կխոսեմ Ժան Սիլվիայի մասին, որն առանց արյունահոսության միզափամփուշտից քարեր է հեռացրել:հեռացրել։
Կես ժամ անց, տիկին Կորբյեն մտնում է աշխատասենյակ: աշխատասենյակ։
- — Քիչ առաջ տիկին Դյումանին հարևան փողոցի բարում տեսա:տեսա։
- — Ի՞նչ էր անում:անում։
- Ոչինչ: — Ոչինչ։ Կլինիկան էր հսկում:հսկում։
- — Քիչ հետո կխոսեմ նրա հետ: հետ։ Ամեն ինչ կարգի՞ն է:է։
- «3»-ը — «3»֊ը այս առավոտ ոտքի կանգնեց: կանգնեց։ Թերթեր է պահանջում:պահանջում։
- — Թող համբերի մի քանի օր: օր։ Ես նրան վաղն առավոտյան կնայեմ: կնայեմ։ Իսկ մյուսնե՞րը:մյուսնե՞րը։
- — Ոչ մի բարդություն: բարդություն։ Ոմն պարոն Մ. Մ․ դը Շահան զանգահարեց: զանգահարեց։ Կարո՞ղ եք այս շաբաթ ընդունել: ընդունել։
- — Արձակուրդից հետո:հետո։
Շարունակում եմ իմ գրառումները:գրառումները։
*
Իննին տասնհինգ պակաս դուրս եմ գալիս կլինիկայից: կլինիկայից։ Օդը քաղցր է, բուրավետ: բուրավետ։ Գիշերը համեստորեն ջնջում է ծառերը: ծառերը։ Նստարանի վրա սիրահարները համբուրվում են: են։ Ավտոմեքենա նստելիս, մտածում եմ Մարկ Դյումանի վթարահար մեքենայի մասին: մասին։ Որտե՞ղ է: է։ Իրենը այդ մասին չի մտահոգվում: մտահոգվում։ Վաղը կզանգահարեմ ոստիկանություն, կիմանամ մանրամասները:մանրամասները։
Ընթացքի եմ գցում մեքենան և թեքվում ձախ: ձախ։ Ահա և Իրենը: Իրենը։ Նստած է մի դատարկ բաժակի առջև: առջև։ Լավ եղանակին «Պուլենի» տերը սեղաններն ու աթոռները տեղավորում է մայթի վրա: վրա։ Նրա այցլեուներն անգործ նու դյոււրին աղջիկներն են: են։
- — Ինչո՞ւ տուն չգանցիք:չգանցիք։
Բնազդաբար բարձրացնում եմ գլուխս: գլուխս։ Այդպես էլ կասկածում էի: էի։ Մարկի սենյակի պատուհաններն այստեղից երևում են: են։ Իրենը ելնում է: - Չգիտեմ, - պարզ պատասխանում է նա: Նախատինքի խոսքերը կուտակվում են շրթունքներիս: Սակայն լռում եմ: Ի՞նչ օգուտ: Գուցե ես էլ նրա պես վարվեի: Մի՞թե ես չեմ միակ մեղավորը: Ես նրան օրորում եմ իմ ստով: Նրա վերաբերմունքը բնական է: է։
- Նստեք:— Չգիտեմ, ֊ պարզ պատասխանում է նա։
Բացում Նախատինքի խոսքերը կուտակվում են շրթունքներիս։ Սակայն լռում եմ։ Ի՞նչ օգուտ։ Գուցե ես էլ նրա պես վարվեի։ Մի՞թե ես չեմ միակ մեղավորը։ Ես նրան օրորում եմ դուռը: Նստում է: Շարժվում ենք Շանզ-Էլիզեի ուղղությամբ: Նա զբոսնողներին, մեքենաներին, աֆիշներին ոչ մի ուշադրություն չի դարձնում. նստել է ուղիղ, խաչած ձեռքերով, չտեսնող աչքերով: իմ ստով։ Նրա անթափանց հայացքը ոչինչ չի արտահայտում, և դա անհանգստացնում է ինձ: Հասնելով նրա տուն, հարցնում եմ, թե չի ցանկանո՞ւմ արդյոք զգեստափոխվել:վերաբերմունքը բնական է։
- Չեմ ուզում ներս մտնել:— Նստեք։
Չեմ ստիպում և բռնում Բացում եմ թատրոնի ճամփան: Համերգը կես ժամից հետո սկսվելու դուռը։ Նստում է։ Շարժվում ենք Շանզ֊Էլիզեի ուղղությամբ։ Նա զբոսնողներին, մեքենաներին, աֆիշներին ոչ մի ուշադրություն չի դարձնում․ նստել է: Ծրագրում՝ Բախուղիղ, Բեթհովենխաչած ձեռքերով, Մալեր: Չնայած արձակուրդներինչտեսնող աչքերով։ Նրա անթափանց հայացքը ոչինչ չի արտահայտում, հոծ զանգված և դա անհանգստացնում է շարժվում դեպի տոմսարկղը: Իրենին տանում եմ դիմացի բարը: Տղաներըինձ։ Հասնելով նրա տուն, մանեքենները սրահով մեկ ցրված ճաշում են: Տեղավորվում ենք մի անկյունում: Մեծ գոհունակությամբ նկատում հարցնում եմ, որ Իրենը վերցնում է մենյուն և ուշադրությամբ զննում:թե չի ցանկանո՞ւմ արդյոք զգեստափոխվել։
- Պոմիդորի սալաթ եմ — Չեմ ուզում և կանաչիով ձվածեղ:ներս մտնել։
- Եվ գարեջուր:Չեմ ստիպում և բռնում եմ թատրոնի ճամփան։ Համերգը կես ժամից հետո սկսվելու է։ Ծրագրում՝ Բախ, Բեթհովեն, Մալեր։ Չնայած արձակուրդներին, հոծ զանգված է շարժվում դեպի տոմսարկղը։ Իրենին տանում եմ դիմացի բարը։ Տղաները, մանեքենները սրահով մեկ ցրված ճաշում են։ Տեղավորվում ենք մի անկյունում։ Մեծ գոհունակությամբ նկատում եմ, որ Իրենը վերցնում է մենյուն և ուշադրությամբ զննում։
- Այո, մի գավաթ:— Պոմիդորի սալաթ եմ ուզում և կանաչիով ձվածեղ։
Նա հանգիստ, գլուխը հակած իր ափսեին, ճաշում է: Վերջացնելով բիֆշտեքսը, Իրենի հայացքն եմ բռնում՝ ուղղված մի մարդու: Նա սևեռուն նայում է, հետո ասում.— Եվ գարեջուր։
- Մարկի շարժումները հիշեցնող — Այո, մի շարժում տեսա:գավաթ։
* Համերգը սկսվում է Մալլերի չորրորդ սիմֆոնիայովՆա հանգիստ, որը ես շատ եմ գնահատում: Դահլիճում ասեղ գցելու տեղ չկա: Իրենը ուշադրությամբ լսում էգլուխը հակած իր ափսեին, ասես հայտնության է սպասում: Առաջին մասը կարծես հետաքրքրում է նրան: Հետոճաշում է։ Վերջացնելով բիֆշտեքսը, նա շարժվում Իրենի հայացքն եմ բռնում՝ ուղղված մի մարդու։ Նա սևեռուն նայում է բազկաթոռի մեջ: Իսկապես, առաջին անգամ լսելով, Մալերին դժվար է հետևել մինչև վերջ: Երևի Բեթհովենն ավելի դուր կգա: Ընդմիջմանը նրան բար եմ հրավիրում: Նայելով անցնող դեկոլտեներին, ասում է.հետո ասում․
- Գուցե պետք էր ուրիշ շրջազգեստ հագնել:— Մարկի շարժումները հիշեցնող մի շարժում տեսա։
Նա շրթունքները թրջում *Համերգը սկսվում է բաժակից և ավելացնում.Մալլերի չորրորդ սիմֆոնիայով, որը ես շատ եմ գնահատում։ Դահլիճում ասեղ գցելու տեղ չկա։ Իրենը ուշադրությամբ լսում է, ասես հայտնության է սպասում։ Առաջին մասը կարծես հետաքրքրում է նրան։ Հետո, նա շարժվում է բազկաթոռի մեջ։ Իսկապես, առաջին անգամ լսելով, Մալերին դժվար է հետևել մինչև վերջ։ Երևի Բեթհովենն ավելի դուր կգա։ Ընդմիջմանը նրան բար եմ հրավիրում։ Նայելով անցնող դեկոլտեներին, ասում է․
- Մինչև Մարկը կլինիկայից դուրս չգա, շրջազգեստս չեմ փոխի:— Գուցե պետք էր ուրիշ շրջազգեստ հագնել։
Վերադառնում ենք մեր տեղը: Բեթհովենը Նա շրթունքները թրջում է բաժակից և Բախը նրան չեն հասնում: Այսպիսի զգայուն էակի անտարբերությունը անհասկանլի է: Մի երկու հարց եմ տալիս: Պատասխանում է.ավելացնում․
- Այս դահլիճում պետք է կենտրոնանալ: Բեթհովենից մի քանի կտորներ ոգևորում են— Մինչև Մարկը կլինիկայից դուրս չգա, բայց չեն ցնցում: Մոցարտը, տանը լսելիս, հանգստացնում է: Նա ինձ բավարարում է:շրջազգեստս չեմ փոխի։
Ուղեկցում եմ Վերադառնում ենք մեր տեղը։ Բեթհովենը և Բախը նրան շուկա: Մեքենան կանգնեցնում չեն հասնում։ Այսպիսի զգայուն էակի անտարբերությունը անհասկանլի է։ Մի երկու հարց եմ և քայլում ենք: Արկղերը դարսված են մայթի վրա: Պտուղները շոգից փտում են: Տապակած կարտոֆիլը ճթմթում է ձեթի մեջ: Մի կլոշար, մայթին փռված, ձեռքը գլխի տակ, մեծ ախորժակով ախորժակով փտած պոմիդոր է ուտում և լեզվով որսում հոսող հյութը: Մեզ տեսնելով, նա ժպտում է մի խոսուն ժպիտով, ինչ-որ բան քրթմնջում և հռհռում:տալիս։ Պատասխանում է․
Մտնում ենք միջանցքի նմանվող մի բիստրո: Բարձրախոսը խլացնող երաժշտություն — Այս դահլիճում պետք է հաղորդում: Լաքայոտ շորերով մսագործները կարմիր գինի են հրամցնում իրար: Տիրուհին կենտրոնանալ։ Բեթհովենից մի սանդվիչ է կրծում, միաժամանակ մատուցում այցելուներին: Բոլորը խոսում քանի կտորներ ոգևորում են բարձր և միասին: Այնպիսի մթնոլորտ է տիրում, որը գուցե թմերցնի Իրենին: Սակայն սխալվում եմ: Նա լարված նստում էբայց չեն ցնցում։ Մոցարտը, չի խմումտանը լսելիս, սպասում է: Հեռանում ենք: հանգստացնում է։ Նա ինձ բավարարում է։
- Վերադառնում եք կլինիկա՞:Ուղեկցում եմ նրան շուկա։ Մեքենան կանգնեցնում եմ և քայլում ենք։ Արկղերը դարսված են մայթի վրա։ Պտուղները շոգից փտում են։ Տապակած կարտոֆիլը ճթմթում է ձեթի մեջ։ Մի կլոշար, մայթին փռված, ձեռքը գլխի տակ, մեծ ախորժակով ախորժակով փտած պոմիդոր է ուտում և լեզվով որսում հոսող հյութը։ Մեզ տեսնելով, նա ժպտում է մի խոսուն ժպիտով, ինչ֊որ բան քրթմնջում և հռհռում։
- Գնում եմ տուն: Ուշ Մտնում ենք միջանցքի նմանվող մի բիստրո։ Բարձրախոսը խլացնող երաժշտություն է:հաղորդում։ Լաքայոտ շորերով մսագործները կարմիր գինի են հրամցնում իրար։ Տիրուհին մի սանդվիչ է կրծում, միաժամանակ մատուցում այցելուներին։ Բոլորը խոսում են բարձր և միասին։ Այնպիսի մթնոլորտ է տիրում, որը գուցե թմերցնի Իրենին։ Սակայն սխալվում եմ։ Նա լարված նստում է, չի խմում, սպասում է։ Հեռանում ենք։
- Կլինիկայի մոտ ինձ իջեցրեք:— Վերադառնում եք կլինիկա՞։
Արագացնում — Գնում եմ ընթացքը: Դեպի Ալեզիա: Նա ասում է:տուն։ Ուշ է։
- Այսօր առանց բողոքելու, ամենուր հետևեցի ձեզ: Այդ շնորհը ինչո՞ւ — Կլինիկայի մոտ ինձ չեք տալիս: Ես չեմ ուզում տուն գնալ: իջեցրեք։
Հասնում ենք: Բացում Արագացնում եմ դռնակը: Փողոցն ամայի է:ընթացքը։ Դեպի Ալեզիա։ Նա ասում է։
- Խոհեմ եղեք— Այսօր առանց բողոքելու, Իրեն:ամենուր հետևեցի ձեզ։ Այդ շնորհը ինչո՞ւ ինձ չեք տալիս։ Ես չեմ ուզում տուն գնալ։
Նա վարանում է, ապա իջնում:Հասնում ենք։ Բացում եմ դռնակը։ Փողոցն ամայի է։
- Բարի գիշեր: Վաղը կզանգահարեմ ձեզ:— Խոհեմ եղեք, Իրեն։
Մեր բաժանումը մի քիչ անսպասելի Նա վարանում է կատարվում: Շանզ-Էլիզեի վրա թույլ եմ տալիս ինձ տերրասներից մեկը վայելելու: Ծխամորճի ժամն է: Տուն վերադառնալու համար, բռնում եմ կլինիկայի ճամփան: Ամեն ինչ խաղաղ է: Լույսերը մարած են: Թեքվում եմ ձախ և, հանկարծ, «Պուլենում» նկատում եմ Իրենին: Նստել է մի դատարկ բաժակի առջև: Առանց զարմանքի նշույլ արտահայտելու տեսնում է, թե ինչպես եմ իջնում մեքենայից: Երկու կին, բարձր աթոռներին թառած, զրուցում են ինչ-որ ճաղատ մարդու հետ: Պարի հրապարակում մի ամերիկացի սպա պարում է մի շիկահեր աղջկա հետ: Բարմենը կոկտեյլ է պատրաստում:ապա իջնում։
- Ամբողջ գիշեր այստե՞ղ պիտի մնաք:— Բարի գիշեր։ Վաղը կզանգահարեմ ձեզ։
Ինձ չի պատասխանումՄեր բաժանումը մի քիչ անսպասելի է կատարվում։ Շանզ֊Էլիզեի վրա թույլ եմ տալիս ինձ տերրասներից մեկը վայելելու։ Ծխամորճի ժամն է։ Տուն վերադառնալու համար, չի նայում անգամ:բռնում եմ կլինիկայի ճամփան։ Ամեն ինչ խաղաղ է։ Լույսերը մարած են։ Թեքվում եմ ձախ և, հանկարծ, «Պուլենում» նկատում եմ Իրենին։ Նստել է մի դատարկ բաժակի առջև։ Առանց զարմանքի նշույլ արտահայտելու տեսնում է, թե ինչպես եմ իջնում մեքենայից։ Երկու կին, բարձր աթոռներին թառած, զրուցում են ինչ֊որ ճաղատ մարդու հետ։ Պարի հրապարակում մի ամերիկացի սպա պարում է մի շիկահեր աղջկա հետ։ Բարմենը կոկտեյլ է պատրաստում։
- Երեխայի պես եք ձեզ պահում: Եկեք:— Ամբողջ գիշեր այստե՞ղ պիտի մնաք։
Նա բարձրացնում է գլուխը:Ինձ չի պատասխանում, չի նայում անգամ։
- Ես չեմ կարող տուն վերադառնալ: Չեմ կարող:— Երեխայի պես եք ձեզ պահում։ Եկեք։
- Լսեք ինձ...Նա բարձրացնում է գլուխը։
Ի՞նչ ասել նրան: Ինձ զիանթափված եմ զգում և ավելի ու ավելի մեղավոր:— Ես չեմ կարող տուն վերադառնալ։ Չեմ կարող։
Ստիպում եմ նրան մեքենա նստել և տանում եմ տուն:— Լսեք ինձ…
- Դուք այստեղ կքնեք: Կլողանաք: Գրքեր կան: Սառնարանում միրգ կա: Ես կվերադառնամ կլինիկա: Վաղն առավոտյան կգամ ձեր ետևից:Ի՞նչ ասել նրան։ Ինձ զիանթափված եմ զգում և ավելի ու ավելի մեղավոր։
Մնում է սնեյակի մեջտեղը կանգնած, անորոշության մեջ: Ես Ստիպում եմ նրան ժամանակ չեմ տալիս մտածելու մեքենա նստել և հեռանում տանում եմ:տուն։
Իմ աշխատասենյակում շատ հարմար մի բազմոց կա: Պառկելուց առաջ, վերհիշում եմ օրվա անցածը: — Դուք այստեղ կքնեք։ Կլողանաք։ Գրքեր կան։ Սառնարանում միրգ կա։ Ես կվերադառնամ կլինիկա։ Վաղն առավոտյան կգամ ձեր ետևից։
Իրեն Դյումանը տեղի տվեց: Նա նախաճաշեց, ճաշեց, մասնակցեց համերգին: Շատ փոքր արդյունք Մնում էսնեյակի մեջտեղը կանգնած, եթե նկատի առնենք այն, որ նա կարծում է, որ իր ամուսինը ողջ է:անորոշության մեջ։ Ես նրան ժամանակ չեմ տալիս մտածելու և հեռանում եմ։
Արդյոք ժամանա՞կն է ճշմարտությունը ասելու, թե պետք է Իմ աշխատասենյակում շատ հարմար մի քանի օր էլ սպասել:բազմոց կա։ Պառկելուց առաջ, վերհիշում եմ օրվա անցածը։
Կմտածեմ:Իրեն Դյումանը տեղի տվեց։ Նա նախաճաշեց, ճաշեց, մասնակցեց համերգին։ Շատ փոքր արդյունք է, եթե նկատի առնենք այն, որ նա կարծում է, որ իր ամուսինը ողջ է։
Վաղը:Արդյոք ժամանա՞կն է ճշմարտությունը ասելու, թե պետք է մի քանի օր էլ սպասել։
Կմտածեմ։
Վաղը։
==ԳԼՈՒԽ ԵՐՐՈՐԴ==
==ԳԼՈՒԽ ԵՐՐՈՐԴ==
Ինձ համարձակ և միաժամանակ միամիտ է թվում կյանքի հաճույքների ծրագիր կազմելը և այն որպես հենարան աստիճանաբար Իրենին առաջարկելը: առաջարկելը։ Հիմա նրա միակ հաճույքը Մարկի առողջանալն է: է։ Այնուամենայնիվ, հույսս չեմ կտրում, որ մինչև մահվան լուրը հայտնելը, կկարողանամ նրա գիտակցության մեջ վերականգնել կյանքի մանրուքները: մանրուքները։ Հույսս չեմ կտրում, որ այս քանի օրվա ընթացքում նրան վերափոխված կտեսնեմ: կտեսնեմ։ Ուզում եմ, որ ամուսնու մահը չընդունի որպես իր համար անդարմանելի մի բան: բան։ Կյանքի հաճույքները և հույսի արմատները կազմված են հազար ու մի արտասովոր մանրուքներից. մանրուքներից․ արևի մի ճառագայթ, մի կրկներգ, մի սովորույթ: սովորույթ։ Իրենը գուցե որևէ գիրք ընթերցելով գտնի կյնաքի իմաստը. իմաստը․ գիտական մի սկզբունքի վերլուծման, աստղաբաշխության կամ մի պարտեզի մեջ: մեջ։ Երկրի շուրջը պտտվող արհեստական արբանյակի կամ ավելի շուտ՝ մի սերմի զննությամբ, որը կարող է ծառ դառանլ:դառանլ։
*
Ժամը տասն է: է։ Դուրս եմ գալիս կլինիկայից, որպեսզի գնամ փնտրեմ նրան: նրան։ Դռնապանուհին Սյուզանի նամակն է տալիս ինձ: ինձ։ Հետո կկարդամ: կկարդամ։ Զանգում եմ: եմ։ Ոչ ոք չի պատասխանում: պատասխանում։ Դեռ քնա՞ծ է: է։ Երկրորդ անգամ եմ զանգում: զանգում։ Ապա որոշում եմ օգտվել իմ բանալիից: բանալիից։ Ննջարանի դուռը բաց է: է։ Ոչ ոք չկա: չկա։ Իրենը գնացել է: է։ Մահճակալի վրա դեռ մնացել են նրա մարմնի հետքերը: հետքերը։ Հավաքում եմ համարը: համարը։ Պատասխան չկա: չկա։ Ուրեմն որտե՞ղ է: Կլինիկայո՞ւմ: է։ Կլինիկայո՞ւմ։ Նորից նստում եմ մեքենա և նկատում, որ Ալեզիայիյ ուղղությամբ եմ վերցրել: վերցրել։ Մի դատարկ փողոց եմ հասնում: Շանզ-Էլիզեից հասնում։ Շանզ֊Էլիզեից բացի, Փարիզն այս շրջանում լքված քաղաքի է նման: նման։
- — Տիկին Դյումանին, խնդրեմ:խնդրեմ։
- — Երկրորդ հարկ, դեպի ձախ, - ֊ պատասխանում է դռնապանուհին:դռնապանուհին։
Հնաոճ մի շենք է: է։ Վերելակ եմ մտնում: մտնում։ Դռան վրա մի տախտակ է փակցված. փակցված․ «Մարկ Դյուման, ինժեներ»: ինժեներ»։ Զանգում եմ: եմ։ Դուռը հանկարծակի բացվում է: է։ Իրենը շնչահեղձ, ցավատանջ և հույսով լի հայացքով նայում է ինձ, ասես շեմին իր ամուսնուն էր տեսնելու:տեսնելու։
- — Կարո՞ղ եմ ներս գալ:գալ։
Մտնում եմ կոկետորեն կահավորված մի սենյակ: սենյակ։ Պատից նկարներ են կախված: Հեռուստացույց: կախված։ Հեռուստացույց։ Երկու փափուկ բազկաթոռ: բազկաթոռ։ Մարկի լուսանկարը չկա: չկա։ Սեղանի վրա մի մեծ ծխամորճ կա, հսկայական մոխրաման, հրահան, ծխախոտ և «Auto-Journal»: Կարգուկանոն: «Auto֊Journal»։ Կարգուկանոն։ Միայն Մարկն է պակասում: պակասում։ Իրենը լուռ զննում է ինձ:ինձ։
- — Ինչո՞ւ եք փախել իմ մոտից:մոտից։
- Վախեցա:— Վախեցա։
- Ինչի՞ց:— Ինչի՞ց։
- — Ձեր բնակարանից:բնակարանից։
Լռում է, հետո հարցնում: հարցնում։
- — Մարկը այս առավոտ լա՞վ էր:էր։
- — Վատ էր: էր։ Նրա վնասվածքը լուրջ է: է։ Կարծում եմ, որ դուք մի փոքր համոզված եք դրանում...դրանում…
Ձեռքի բռնած թերթը ոլորում է, չար նայում ինձ, ասես ես եմ պատասխանատու այդ վնասվածքի համար, ապա դուրս է գալիս սենյակից:սենյակից։
Երկու րոպե անց նրա ձայնը խոհանոցից է հնչում.հնչում․
- — Ձեզ համար սուրճ եմ պատրաստում:պատրաստում։
Մի գավաթ սուրճ է բերում: բերում։ նա հանգստացած դեմք ունի: ունի։ Ես նրա ուշադրությունն եմ հրավիրում հեռուստացույցի ծրագրի վրա:վրա։
- — Այս ամիս առանձնապես մի բան չկա, - ֊ ասում է նա: - նա։ ֊ Անցյալ ամիս լավ հաղորդումներ կային: կային։ Այս շաբաթվա ծրագիրը չեմ գնել, որովհետև արձակուրդ պետք է գնայինք: գնայինք։
Հագին նույն սպիտակ շրջազգեստն է: է։
- — Դեպի Կոտ դ՝Ազյո՞ւր:դ՝Ազյո՞ւր։
- Իսպանիա: — Իսպանիա։ Անցյալ տարի...տարի…
Լռում է: է։ Ես նրան ասում եմ, որ իմ կինը Նիցցայում է և վեր եմ կենում:կենում։
- — Դուք պետք է ձեր իրերի դասավորությունը փոխեք: փոխեք։
- Ինչո՞ւ:— Ինչո՞ւ։
- — Ձեզ կթվա, թե նոր կահույք եք գնել:գնել։
Նա դիտում է սնեյակը:սնեյակը։
- — Այս դասավորությունը ինձ դուր է գալիս: գալիս։ Մենք օրեր ենք կորցրել յուրաքանչյուր կահույքի տեղն ընտրելու համար։
կահույքի տեղն ընտրելու համար:Չեմ պնդում։ Նա կարճ ժամանակով անհետանում է և վերադառնում մի փոքր ճամպրուկով։
Չեմ պնդում: Նա կարճ ժամանակով անհետանում է և վերադառնում մի փոքր ճամպրուկով: - — Ես ձեզ հետ կգամ կլինիկա: Ցույց է տալիս ճամպրուկը: - Մարկի համար սպիտակեղեն եմ վրեցրել:կլինիկա։
Ցույց է տալիս ճամպրուկը։
— Մարկի համար սպիտակեղեն եմ վրեցրել։
*
Մինչև կլինիկա հասնելը, նրան տանում եմ Մոնպառնասի մոտ գտնվող հիվանդանոցը:գտնվողհիվանդանոցը։
- — Գնում ենք քաղցկեղով հիվանդներին տեսնելո՞ւ:տեսնելո՞ւ։
Հանկարծ նկատում եմ, որ սկսել է հարցեր տալ: տալ։ Առաջին օրվա հարմությունը կորչում է: է։ Դա լավ նշան է:է։
Անցնում ենք նախասրահը:նախասրահը։
- — Երեկ դուք ընտելացաք մահվան պատկերին: պատկերին։ Այսօր մի հուզող տեսարանի ներկա կլինեք:կլինեք։
Դուռը հրում եմ և նրան դեմ առ դեմ բերում մի պառկած կնոջ, որը շնչահեղձ է լինում: լինում։ Նրա կողքին բուժքույր է նստած և մի երիտասարդ բժիշկ, որին ճանաչում եմ: եմ։ Իրենը չի հասկանում, բայց կնոջ արձակած ցավի առաջին իսկ աղաղակից նրա դեմքի մկանները կծկվում են: են։ Կինը, որ պետք է ծննդաբերի, երիտասարդ է՝ քսաներկու տարեկան: տարեկան։ Քրտինքի խոշոր կաթիլներ հոսում են նրա վզով: վզով։ Իրենը բռունցքները սեղմած, հմայված նայում է նրան:նրան։
Բժիշկը քաշում է սավանը, նայում, դառնում ինձ: ինձ։ Գոհ է: է։ Ամեն ինչ նորմալ է: է։ Բուժքրոջ ձայնը խզում է լռությունը.լռությունը․
- — Ուժ տո՛ւր:տո՛ւր։
Մի խռպոտ աղաղակ է դուրս թռչում ծննդաբերողի կոկորդից:կոկորդից։
- — Ուժ տուր, ուժ տուր...տուր…
Իրենը մեկ կնոջ դեմքին է նայում, մեկ ոտքերին: ոտքերին։ Հետո մի տագնապալի հայացք է նետում ինձ: ինձ։ Ես շշնջում եմ.եմ․
- — Հանգստացեք, ամեն ինչ լավ է գնում: գնում։ Նայեք, ինչ արտասովոր է...է…
Բուժքույրը թաշկինակով սրբում է կնոջ դեմքը: դեմքը։ Հետո սիրտ տաիս նրան.նրան․
- — Ուժ տուր, ավելի ուժ տուր...տուր…
Իրենը հմայված է: է։ Թերահավատության մի լույս է անցնում նրա աչքերով: աչքերով։ այդ ուռած փորը մարդ կծնի՞ արդյոք: արդյոք։ Կինը գլուխն աջ ու ձախ է դարձնում: դարձնում։ Նա ամբողջ ուժերը լարել է: է։ Իրենը շունչը կտրած տեսնում է, թե ինչպես է հայտնվում գլուխը, հետո ուսերը, հետո ոտքերը: ոտքերը։ Տղա է: է։
- Եկեք:— Եկեք։
Տանում եմ սպասասրահ:սպասասրահ։
- — Ինչ պարզ է, ինչ պարզ այս ամբողջը, - ֊ ասում է նա:նա։
Ու հանկարծ որոշում է.է․
- — Ես երեխաներ կունենամ:կունենամ։
Կլինիկայում ես զիջում եմ նրա համառությանը: համառությանը։ Նա ուզում է Մարկին տեսնել: տեսնել։ Ուրեմն կտեսնի: կտեսնի։ Բացում եմ դուռը: դուռը։ Սենյակը թաղված է կիսախավարի մեջ: մեջ։ Արհեստական սառեցման սիստեմը գործում է, որպեսզի մարմինը պահպանվի: պահպանվի։ Իրենը ճամպրուկը դնում է մի անկյունում և մոտեցնում մահճակալին: մահճակալին։ Ամուսնու գլուխը՝ հսկայական վիրակապով փաթաթած, երևում է ծածկոցի տակից: տակից։ Անկողնի վրա թթվածնի բարձ կա: կա։ Ի զարմանս ինձ, նա ասում է.է․
- — Ինձ թվում է, թե նա լավացել է:է։
Մի՞թե այդ աստիճան կույր է: Որքա~ն է։ Որքա՜ն խելագար է հույսը: հույսը։ Եթե նույնիսկ Մարկի գլուխը կիսված լինի, բավական է, որ ես ասեմ, թե Մարկը ողջ է, որպեսզի նա հավատա:հավատա։
- — Դուրս գանք:գանք։
Նա մնում է սպասասրահում: սպասասրահում։ Տիկին Կորբյեի ուղեկցությամբ գնում եմ հիվանդներին տեսնելու: տեսնելու։ Նա հարցնում է, թե երկա՞ր եմ պահելու Մարկին, թե անարխորժություններ չեն լինի՞, քանի որ պետք է հայտարարեինք մահվան մասին: մասին։
- — Երկու օր էլ համբերենք:համբերենք։
Մտազբաղ, անցնում մեմ Իրենի առջևից: առջևից։ Մի հանդես ձեռքին, նա ննջում է: է։ Կուրծքը կանոնավոր իջնում և բարձրանում է: է։ Դեմքը հանդարտված է: է։ Հանկարծ հիշում եմ կնոջս: կնոջս։ Սյուզանին գնացքում ծանոթացա: ծանոթացա։ Իրենի պես ննջում էր՝ ձեռքը դրած ոստիկանական վեպի էջին: էջին։ Իմ աշխատասենյակում Սյուզանի նամակն եմ կարդում: կարդում։ Նա նկարագրում է Նիցցայում անցկացրած իր առաջին օրը: Մանրամասներով: օրը։ Մանրամասներով։ Եղանակը, ծովը, կազինոն: կազինոն։ Եկող չորեքշաբթի նրա հետ կլինեմ:կլինեմ։
Դուռը հանկարծ բացվում է: է։ Հայտնվում է Իրենը՝ այլայլված դեմքով.դեմքով․
- — Մարկը ...…
Մի՞թե ճշմարտությունն է իմացել: իմացել։ Թուքը կուլ է տալիս ու շարունակում ավելի հանգիստ տոնով.տոնով․
- — Բժի՛շկ, Մարկը վեր է կացել:կացել։
Սյուզանի նամակը դնում եմ դարակը և պատուհանը լրիվ բացում:բացում։
- — Հենց նոր նկատեցի: նկատեցի։ Նա դուրս եկավ սենյակից: Եկեք:սենյակից։ Եկեք։
- — Նրան տեսա՞ք սենյակից դուրս գալիս:գալիս։
- — Հենց նոր: նոր։ Նա դուռը կամաց փակեց:փակեց։
- — Գնանք տեսնենք:տեսնենք։
Բռնակը պտտելիս մի անհեթեթ տագնապ է պատում ինձ: ինձ։ Արհեստական քուն... քուն… ծիծաղելի է: է։ Իսկապես, արձակուրդի կարիք ունեմ:ունեմ։
- — Կտեսնեք, որ սխալվել եք:եք։
Սենյակում ամեն ինչ կարգին է: է։ Մարկը նույն դրությամբ պառկած է: է։ Ամեն ինչ իր տեղում է: է։ Իրենը տարակուսանքի մեջ ասում է.է․
- — Այնուամենայնիվ ես տեսա, որ անկողնազգեստով և գլուխը վիրակապով փաթաթված մի մարդ դուրս եկավ: եկավ։ Նա քայլեց դեպի միջանցքի ծայրը...ծայրը…
- — Դուք երազ եք տեսել, դա բնական է: է։ Դուք ննջում էիք ձեր աթոռին նստած: նստած։ Սակայն, եկեք ինձ հետ:հետ։
Ես նրան տանում եմ սպասասրահի ծայրում գտնվող բուժքույրերի սենյակը: սենյակը։ Հիվանդանոցից մեկը, որին անցած շաբաթ վիրահատել էի, մրգահյութ է խմում և զրուցում բուժքրոջ հետ: հետ։ Այդպես էլ կարծում էի: էի։ Հենց այնտեղից դուրս գալիս էլ նրան տեսել է Իրենը:Իրենը։
- — Իմ բոլոր հիվանդները գլխներին վիրակապ ունեն: ունեն։ Եկեք գնանք նախաճաշենք և քայլենք: քայլենք։ Դուք հանգստի կարիք ունեք:ունեք։
Տարակուսած, անխոս և հնազանդ հետևում է ինձ:ինձ։
***
Բայար փողոցի մեջտեղում կանգնում է:է։
- — Այս փողոցը գիտեմ:գիտեմ։
Նայում է տներին և շոտլանդական եկեղեցուն: եկեղեցուն։ Որոնում է: է։ Բառերը խառնվում են նրա շրթունքներին:շրթունքներին։
- — Հիշում եմ ... … անցած տարի էր... էր… Մարկի հետ այս եկեղեցու դիմացն էինք:էինք։
Ձեռքը դնում է պատին: պատին։
- — Ուրբաթ օր էր: էր։ Ի՞նչ էինք անում այստեղ: այստեղ։ Հա՛, եկել էի Շանզ-Էլիզեի Շանզ֊Էլիզեի խանութներից մեկում մի շրջազգեստ նալելու: նալելու։ Մարկին ժամադրություն էի նշանակել Ռոն-Պուանի վրա: Ռոն֊Պուանի վրա։ Մենք դեռ մեքենա չունեինք: չունեինք։ Երկու ժամ էր անցել, և դեռ չէինք որոշել ռեստորան մտնել: մտնել։ Հետո պատահաբար այս փողոցը մտանք: մտանք։ Սոված էինք, բայց ուզում էինք այս կողմերում մնալ: մնալ։ Մարկը մտավ մի խանութ... խանութ… Տեսե՛ք, խանութը դեռ բաց է: է։
Իտալական խանութ է: է։ Քիանտիի շշերը տերողորմյայի պես շարված են:են։
- Հետո՞:— Հետո՞։
- — Մարկը մտավ ներս: ներս։ Ես սպասեցի դրսում: դրսում։ Նա գնեց երկու շերտ խոզապուխտ, պանիր, վարունգ և նուշով կարկանդակ: կարկանդակ։ Եվ մի շիշ քիանտի...քիանտի…
Նա կանգնում է սառած, անուժ, հիշողությունների մեջ կորած: կորած։ Մի տարօրինակ միտք է անցնում գլխովս: գլխովս։ Մտնում եմ խանութ: խանութ։ Գնում եմ երկու շերտ խոզապուխտ, պանիր, վարունգ, երկու կարկանդակ և մի շիշ քիանտի:քիանտի։
- Հետո՞:— Հետո՞։
Նա չի նկատում իմ ծանրաբեռնված ձեռքերը և շարունակում է.է․
- — Մենք քայլեցինք, կանգ առանք հրապարակում:հրապարակում։
Ես նայում եմ Ֆրանսուա Առաջինի հրապարակի շատրվաններին: շատրվաններին։ Իրենը շարունակում է.է․
- — Հայկական եկեղեցին որտե՞ղ է: է։ Այստեղ է... է… Չորս, թե հինգ եկեղեցի կա այս հրապարակի շուրջը: շուրջը։ Հետո քայլեցինք ... … Մարկը ոչինչ չէր ասում... ասում… Նա շոգից հանել էր բաճկոնը:բաճկոնը։
Այժմն նա հույզով է խոսում: Ժան-Գուժոն խոսում։ Ժան֊Գուժոն փողոցը դատարկ է, արևից թուլացած:թուլացած։
- — Կտրեցինք ավենյուն, որ հասնենք Սենայի ափ:ափ։
Ես նրան ուղեկցում եմ գետափ: գետափ։ Տուրիստներով լցված մի փոքր նավ սահում է ջրի վրայով: վրայով։ Մի ջահել աղջիկ է վազում՝ ետևից իր հաճող շունը: շունը։ Մի նկարիչ նկարում է: է։ Իրենը ցույց է տալիս նստարանը: նստարանը։ Նստում ենք:ենք։
- — Անցյալ տարի էր... էր… Ժամանակը ի~նչ ի՜նչ արագ է գնում... գնում… Մենք նախաճաշեցինք այս նստարանի վրա:վրա։
Ես բացում եմ փոքրիկ փաթեթները: փաթեթները։ Նրան տալիս եմ մի շերտ խոզապուխտ: խոզապուխտ։ Վերցնում է և մեքենայորեն ուտում: ուտում։ Մեկնում եմ շիշը: շիշը։ Խմում է շշից: շշից։ Հետո, մի կտոր պանիր է կրծում: կրծում։ Իսկ ես ուտում եմ առանց ախորժակի: ախորժակի։ Նա ելնում է:է։
- — Մենք շիշը նետեցինք Սենա: Սենա։ Լողում էր ջրի երեսին...երեսին…
Նա վերցրեց շիշը, բայց շպրտելու փոխարեն մոտեցավ ափին և նրբորեն դրեց ջրի վրա:վրա։
- Հետո՞:— Հետո՞։
- — Ու բռնեցինք նույն ճամփան:ճամփան։
Մենք նորից անցնում ենք Ժան-ԳուժոնԺան֊Գուժոն, Բայար փողոցներով, Մոնտեն ավենյուով, Ռոն-Պուանով: Ռոն֊Պուանով։ Նա ոչինչ չի խոսում: խոսում։ Հասնելով մի կինոթատրոնի, ասում է.է․
- — Ես մտա սրճարաններից մեկը: մեկը։ Նա գործնական ժամադրություն ուներ: ուներ։ Ես ուզում էի Շանզ-Էլիզեում մնալ: Շանզ֊Էլիզեում մնալ։ Պայմանավորվեցինք, որ ժամը վեցին Մարինյանում կգա ինձ միանալու: միանալու։ Այդ օրը մի նկար տեսա Ֆերնանդելի մասնակցությամբ:մասնակցությամբ։
Ես նրան տանում եմ կինոթատրոն: կինոթատրոն։ Տոմս եմ վերցնում:վերցնում։
Նա մեքենայաբար մտնում է դահլիճ: դահլիճ։ Մի պահ մնում եմ անորոշության մեջ: մեջ։ Թվում է, թե երազի մեջ եմ: եմ։ Վերադառնում եմ կլինիկա:կլինիկա։
***
Ժամը վեցին Իրենին գտնում եմ Մարինյանում: Մարինյանում։ Սրահի խորքում նստած է: է։
- — Եկեք տերրաս:տերրաս։
Ափսոսանքով թողնում է իր տեղը: տեղը։ Համարյա բոլոր սեղանները զբաղված են: են։ Ամերիկացի մի սպայի մոտ երկու աթոռ ենք գտնում: գտնում։ Հաճելի եղանակ է: է։ Բազմամարդ ամբոխը զբոսնում է Շանզ-Էլիզեով:Շանզ֊Էլիզեով։
- — Պաղպաղակ կուզե՞ք:կուզե՞ք։
Գլխով է անում: անում։ Քառորդ ժամ հետո ես նրան հարցնում եմ.եմ․
- — Դուք բարկացա՞ծ եք: եք։ Ինչո՞ւ չեք խոսում:խոսում։
Նա մի ակնթարթ նայում է աչքերիս մեջ, հետո հայացքը շրջում, համառորեն մեխում դիմացի թերթերի կրպակին: կրպակին։ Ես մի թերթ եմ գնում և խորասուզվում ընթերցանության մեջ: մեջ։ Գլուխս բարձրացնելով՝ նրա հայացքն եմ բռնում որղղված ինձ: ինձ։ Նա բերանը բաց է անում, կարծես ուզում է ինչ-որ ինչ֊որ բան խոստովանել: խոստովանել։ Հետո հրաժարվում է: է։ Ես մտածում եմ Մորեստի մասին, որը մի քանի օր հետո գալու է Լիոնից: Լիոնից։ Հասնելով այստեղ, նա դիակը չի տեսնի: տեսնի։ Որոշվա՛ծ է: է։ Ելնում եմ: եմ։ Քայլելու ցանկություն ունեմ: ունեմ։ Իրենը, որ հետևում է շարժումներիս, ասում է.է․
- — Մի քիչ էլ մնացեք:մնացեք։
- — Եկեք քայլենք:քայլենք։
Ելնում է: է։ Զգում եմ, որ ուզում է խոստովանություն կատարել, բայց վարանում է: է։ Չեմ ստիպում:ստիպում։
- — Այնցյալ տարի ի՞նչ արեցիք կինոյից հետո:հետո։
Նա փակում է աչքերը:աչքերը։
- — Կինոյից հետո՞. հետո՞․ Մարկը եկավ ինձ մոտ... Հետո... Եկեք...մոտ… Հետո… Եկեք…
Այս անգամ ես եմ հետևում նրան: նրան։ Իջնում ենք Շանզ-Էլիզե: Շանզ֊Էլիզե։ Հասնում ենք Կոնկորդ հրապարակ: հրապարակ։ Ո՞ւր է տանում ինձ: ինձ։ Նա քայլում է արագ, լայն քայլերով, հպարտ տեսքով, որը կոշտացնում է նրա դիմագծերը: դիմագծերը։ Անցնում ենք կամուրջը, թեքվում ձախ: ձախ։ Նորից ձախ: ձախ։ Դելինյիի լողավազանը: լողավազանը։ Առանց վարանելու մտնում է, մոտենում դրամարկղին և երկու տոմս ուզում: ուզում։
Լողավազանը լցված է մարդկանցով: մարդկանցով։ Աղջիկներն ու տղաները լողում են, պարում, երգում: երգում։ Իրենը ուղղվում է ռեստորան: ռեստորան։
- Ահա՛:— Ահա՛։
Նստում ենք լողորդների դիմաց: դիմաց։ Մարդիկ իրար հրմշտում են աշտարակի վրա: վրա։ Իրենը մի տեսակ կատաղած ասում է.է․
- — Մենք այստեղ ճաշեցինք:ճաշեցինք։
Հետո լռում է: է։ Նա այլևս ոչ մի բառ չի ասի: ասի։ Ժամը ութին վեր է կենում: կենում։ Վերադառնում ենք Շանզ-Էլիզե: Շանզ֊Էլիզե։ Նա նստում է նստարանին և մի հայացք գցում ջրի ցայտերին: ցայտերին։ Հնազանդորեն հետևում եմ: եմ։ Այս երեկո ես նրան կհայտնեմ Մարկի մահը: մահը։ Գաղտնինք ինձ ճնշում է: է։
Ժամը ինն անց կես ելնում է և ինձ տանում գնչուական մի կաբարե: կաբարե։ Սրահը համարյա դատարկ է: է։ Մի քանի զույգ դեսուդեն նստած հանգիստ ճաշում են: են։ Երաժիշտները նվագում են, շատախոսում, հռհռում: հռհռում։ Մետր դ՝օթելը նայում է ժամացույցին: ժամացույցին։ Իրենը հրաժարվում է ճաշել, բայց երեք գավաթ շամպայն է խմում:խմում։
Նորից նրա հայացքն եմ բռնում՝ ուղղված ինձ: ինձ։ Նվագախումբը մի գողջրիկ եղանակ է նվագում: նվագում։ Ջութակները լալիս են: են։ Սրահը լցված է ծխով: ծխով։ Իրենը գավաթը բռնել է ափերի մեջ: մեջ։
- — Մարկն իմ պատճառով վթարի ենթարկվեց:ենթարկվեց։
Մի պահ լռելուց հետո շարունակում է.է․
- — Մեքենան նոր էինք գնել: գնել։ Ամեն օր մեքենայով գնում էր խճուղու վրա թափառելու: թափառելու։ Երբեմն ես նրան ուղեկցում էի: էի։ Այն առավոտ...առավոտ…
Այցելուներ եկան: եկան։ Մետր դ՝օթելը նրանց մենյու է ներկայացնում:ներկայացնում։
- — Այն առավոտ մենք մի փոքր վիճեցինք... վիճեցինք… դատարկ բանի վրա: վրա։ Նա տնից դուրս եկավ առանց ինձ համբուրելու: համբուրելու։ Ես նրան հետևում էի պատուհանից և, երբ տեսա, որ մեքենա է նստում, նշան արեցի, որ սպասի... սպասի… Դուք հիմա կծիծաղեք վրաս... վրաս… Իջա, որ համբուրեմ նրան: նրան։ Հետո նա գնաց: գնաց։ Տեսնո՞ւմ եք, իմ մեղքով է: է։ Եթե նրան չուշացնեի, հիմա ողջ և առողջ կլիներ:կլիներ։
Շամպայն եմ լցնում, որ խմի: խմի։ Շատ թուլացած է երևում:երևում։
- — Ձեր մեղքով չէ, Իրեն: Իրեն։ Ճակատագիրն է:է։
Նա բարձրացրեց աչքերը.աչքերը․
- — Այդպե՞ս եք կարծում...կարծում…
- — Համոզված եղեք: եղեք։ Եթե նա ուրիշ ճամփա բռներ... բռներ… Եթե ծխախոտ գներ: գներ։ Եթե ավելի ուշ վեր կացած լիներ, եթե ավելի շուտ պառկած լիներ... լիներ… մոռացեք այդ պատմությունը և ասեք, թե այսօր ինչ եք տեսել:տեսել։
Դանդաղ դատարկում է բաժակը: բաժակը։ Երաժիշտները շրջապատում են մեզ: մեզ։
- — Ֆերնանդելի մասնակցությամբ մի կինոնկար:կինոնկար։
- — Դա անցյալ տարի էր:էր։
- — Այսօր ես մի նկար տեսա Ֆերնանդելի մասնակցությամբ: մասնակցությամբ։ Այնցյալ տարի նույնպես:նույնպես։
Հարբած է: է։ Հիմա ես ներկայացումների ծրագիրը կնայեմ: կնայեմ։
Նա հառաչում է.է․
- Ի~նչ — Ի՜նչ լավ են նվագում: Լսեք... նվագում։ Լսեք… կարծես -ամանակը ֊ամանակը կանգնել է: է։ Կարծես տարիներն իրար են խառնվել: խառնվել։ Կարծես հանց նոր հանդիպել եմ Մարկին: Մարկին։ Կարծես զբոսնում ենք Սենայի ափին: ափին։ Շշից գինի ենք խմում և շիշը շպրտում Սենա: Կարծես...Սենա։ Կարծես…
Նա արդեն չափն անցնում է: է։ Նյարդերը թուլացած, գլուխը ետ գցած, անշարժ նստել է: է։ Նրա շրթունքների միջով մի թույլ շշնոջոց է սահում, որը նախադասություն չի դառնում: դառնում։ Երաժիշնտրեը մի ուրիշ սեղան են շրջապատում: շրջապատում։ Մի քանի զույգ մեղմորեն պարում են: են։
- Մարկ...— Մարկ…
Տագնապած նայում եմ Իրենին: Իրենին։ Քնած է: է։ Հաշիվը փակում եմ և տանում դուրս: դուրս։ Ամուր պահում եմ, որովհետև ոտքերը ծալվում են:են։
- Տաքսի՛:— Տաքսի՛։
Տալիս եմ նրա հասցեն: հասցեն։ Մեքենայի մեջ գլուխը դնում է ուսիս և քնում: քնում։ Իսկ ես ուզում էի Մարկի մահը հայտնել: հայտնել։ Վաղը կասեմ:կասեմ։
Բարձրանում եմ իր սենյակը: սենյակը։ Ուշ է: է։ Պայուսակից բանալին հանում եմ և դուռը բացում: բացում։ Նրա բնակարանում խոնավություն կա: կա։ Լույսը վառում եմ: եմ։ Երկու բազկաթոռով, ծխամորճով, Մարկի ամսագրով լցված այս սենյակը շատ տխուր է երևում ինձ: ինձ։ Իրենին թողնում եմ բազկաթոռի վրա: վրա։ Նա խորը քնի մեջ տնքում է: է։ Մի դուռ եմ բացում: բացում։ Ննջարանն է: է։ Սենյակի կենտրոնում բազմոց կա, կողքին՝ փոքրիկ սեղան: սեղան։ Բազկաթոռին տղամարդու գիշերազգեստ է դրված: դրված։ Կա նաև ծխամորճ և տեխնիկական թերթեր: թերթեր։ Մարկն ամենուր է: է։ Գլխովս մի միտք է անցնում: անցնում։ Առանց երկար-բարակ երկար֊բարակ մտածելու գործում եմ: եմ։ Փոխում եմ բազմոցի տեղը: տեղը։ Փոքրիկ սեղանը դնում եմ պատուհանի մոտ: մոտ։ Պահարանը հրում եմ մի անկյուն, ծխամորճը, թերթերը, գիշերազգեստը վերցնում եմ և դասավորում դարակում, կարծես ուզում եմ վերացնել Մարկի հետքերը:հետքերը։
Զգում եմ, որ կարգին քրտնել եմ: եմ։ Սենյակում Իրենը նույն դիրքով քնած է: է։ Զգուշորեն վերցնում են նրան և պառկեցնում մահճակալին: մահճակալին։ Կոշիկները հանում եմ, սավանով ծածկում: ծածկում։
Գիշերվա ժամը մեկն է:է։
Կլինիկայում կքնեմ:կքնեմ։
Մի մղձավանջային երազ խռովում է քունս: քունս։ Մարկը մտնում է իմ աշխատասենյակը և խնդրում, որ Իրենին փորձելու համար հայտնեմ իր մահվան լուրը: լուրը։ Զարթնում եմ քրտինքի մեջ կորած: կորած։ Արևը կուրացնում է: է։ Սպասում եմ տիկին Կորբյեին: Կորբյեին։ Նա ժամը տասին գալիս է կլինիկա: կլինիկա։ Կանչում եմ նրան, որպեսզի Մարկի վերաբերյալ հրահանգներ տամ: տամ։ Վարչական գործերով կզբաղվեմ վաղը: վաղը։ Իրենին կհայտնեմ: կհայտնեմ։ Պետք է մտածել դագաղի մասին: մասին։ Տիկին Կորբյեն կզբաղվի դրանով: դրանով։ Կաթոլիկ քույերերը աղջիկների մի խումբ են առաջնորդում դեպի ատնառ: ատնառ։ Նրանց ծիծաղն ու աղաղակները կարծես էկրանի միջով հասնեն ինձ: ինձ։ Սյուզանը սպասում է զանգի: զանգի։ Վաղը կզանգահարեմ:կզանգահարեմ։
Նստում եմ սեղանիս առջև, որպեսզի մի երկար նամակ գրեմ Իրենին և հաղորդեմ ամուսնու մահը: մահը։ Վերցնում եմ գրիչը, բայց ձեռքս անշարժանում է սպիտակ թղթի վրա: վրա։ Նամակ գրելը, դրոշմանիշ կպցնելը, և փոստարկղի մեջ գցելը շատ հեշտ է: է։ Հավաքում եմ նրա հեռախոսի համարը և, նրա ձայնը լսելով, շատ եմ զարմանում: զարմանում։
- — Գիշերը լավ քնեցի՞ք:քնեցի՞ք։
- — Ես պետք է ներողություն խնդրեմ ձեզնից երեկվա համար: համար։ Շատ էի հոգնած: հոգնած։ Կահույքի տեղը ինչո՞ւ եք փոխել:փոխել։
- — Այդպես ավելի լավ չէ՞: չէ՞։ Տարիներ ի վեր դուք զարթնում եք միևնույն անկյունում: անկյունում։ Սովորույթը ձեզ կկործանի:կկործանի։
- — Մարկն ինչպե՞ս է այս առավոտ:առավոտ։
- Վատ: — Վատ։ Նրա վիճակը չի լավանում: լավանում։ Ո՛չ, կլինիկա մի եկեք: եկեք։ Այցելությունները արգելել եմ: եմ։ Ինձ սպասեք ձեր տանը: տանը։ Քառորդ ժամից կլինեմ այդտեղ: այդտեղ։ Ես ձեզ կբացատրեմ:կբացատրեմ։
Դուռը բաց է: է։ Իրենը նստել է պատուհանի մոտ: մոտ։ Ինձ տեսնելով, դիրքը չի փոխում:փոխում։
- — Իսկապես ի՞նչ է կատարվում նրա հետ: հետ։ Ինչո՞ւ որևէ բան չեք անում:անում։
Նա խոսում է հանգիստ, գրեթե համակարպված մարդու ձայոնվ: ձայոնվ։ Սիգարեթ եմ վառում և ծուխը փչում առաստաղին: առաստաղին։ Նա շարունակում է.է․
- — Ի վերջո, նա կառողջանա՛: կառողջանա՛։ Դուրս կգա՛ կլինիկայից:կլինիկայից։
Լռություն: Լռություն։ Պատուհանի առջևից թռչուններն են անցնում: անցնում։ Հանգցնում եմ սիգարեթը:սիգարեթը։
- — Ի՞նչ էիք անում նախքան Մարկի հետ ծանոթանալը:ծանոթանալը։
Իմ ձայնը թեթևակի դողում է, բայց նա չի նկատում: նկատում։ Բարձրացնում է գլուխը, նայում ինձ, հետո շրջում հայացքը:հայացքը։
- — Մարկից առա՞ջ: Ոչինչ:առա՞ջ։ Ոչինչ։
Եվ անմիջապես:անմիջապես։
- — Ինչո՞ւ եք այդ հարցը տալիս:տալիս։
- — Ես ձեզ ասել եմ: եմ։ Մարկը ծանր վիճակում է: է։ Դուք չէիք կարող մի որոշ ժամանակ... ժամանակ… մոռանալ նրան: նրան։ Պատասխանեք ինձ, Իրեն: Իրեն։ Մարկի հետ ծանոթանալուց առաջ դուք ի՞նչ էիք անում:անում։
Նա բարձրանում է ձեռքը, կարծես բողոքելու համար, բայց անմիջապես իջեցնում է:է։
- Չգիտեմ:— Չգիտեմ։
- — Ո՞ւմ էիք հանդիպում: հանդիպում։ Ի՞նչ կյանք էիք վարում: վարում։ Դուք շարունակ նույն տանը չեք ապրել՝ Ալեզիա փողոցում: փողոցում։ Դուք ուրիշ մարդկանց եք ճանաչել... հիշեցեք:ճանաչել… հիշեցեք։
- — Ես մի մարդ գիտեի: գիտեի։ Մեծահոգի, սիրալիր... սիրալիր… Նա հաճախ միևնույն բառերն էր գործածում... գործածում… Երբ մտահոգեված էր լինում, ոտքը գցում էր ոտքին: ոտքին։ Նրա անունն ինձ դուր էր գալիս. Մարկ: գալիս․ Մարկ։ Ուրիշ ի՞նչ եք ուզում իմանալ:իմանալ։
- — Այդ Մարկին ճանաչելուց առաջ, դուք... դուք… Վերջապես աշխատե՞լ եք, եղե՞լ եք բարեկամների շրջանում, մի որևէ թաղամասում:թաղամասում։
Նա անտարբեր ասում է.է․
- Մոնպառնասում: — Մոնպառնասում։ Ես աշխատում էի մի հրատարակչությունում:հրատարակչությունում։
- — Գնանք Մոնպառնաս: Մոնպառնաս։ Ցույց տվեք ինձ այդ թաղամասը:թաղամասը։
- — Գնանք կլինիկա:կլինիկա։
Նա ինձ զինաթափ է անում: անում։ Նայում եմ շուրջս և հանկարծ ինձ հարց տալիս. տալիս․ խնայողություններ ունի՞ արդյոք: արդյոք։ Ինչպե՞ս է ապրելու այսուհետ: այսուհետ։ Հավանաբար ստիպված կլինի աշխատել:աշխատել։
- — Ո՞ր հրատարակչի մոտ էիք:էիք։
- Ռընյեի: — Ռընյեի։ Մի տարի եմ աշխատել: աշխատել։ Զբաղվում էի նկարազարդումներով:նկարազարդումներով։
Ռընյեն գիտական գրքերի հրատարակիչ է: է։ Տնօրեներից մեկին ճանաչում եմ: Բելլարին... եմ։ Բելլարին… Ալեն Բելլարին:Բելլարին։
- Իրեն: — Իրեն։ Իսկ եթե ստիպված լինեք աշխատել...աշխատել…
- Ինչո՞ւ: — Ինչո՞ւ։ Մարկը ինժեներ է: է։ Նա լավ գործի վրա է և չի ոզում, որ ես աշխատեմ: աշխատեմ։ Մենք խնայողություններ չունենք, բայց ...…
- — Ենթադրենք, թե առաջիկա մի քանի ամիսը նա չկարողանա աշխատել: աշխատել։ Ի՞նչ կանեք:կանեք։
- Չգիտեմ: — Չգիտեմ։ Գուցե աշխատեմ: աշխատեմ։ Մեր խնայողություններով այդ մեքենան գնեցինք...գնեցինք…
Նորից լռություն: լռություն։ Պատուհանից շրջիկ վաճառականներ են երևում: երևում։ Նրանք վիճում են իրար հետ: հետ։ Գնորդները շատ հազվադեպ են: են։
Իրենը կանգնում է, արագ նայում է հայելուն, մատները քսում է աչքերի տակի կնճիռներին, կարծես ուզում է ջնջել դրանք, և ասում.ասում․
- — Ուզո՞ւմ եք Մոնպառնասը տեսնել: Եկեք...տեսնել։ Եկեք…
Գնում ենք Մոնպառնաս: Մոնպառնաս։ Նա ինձ առաջնորդում է մի փոքրիկ, արևոտ փողոց:փողոց։
- — Գրանդ Շոմիեր փողոցն է սա: սա։ Այստեղ եմ նկարել սովորել:սովորել։
Մտնում ենք խավար և փոշոտ նախասրահը: նախասրահը։ Իրենը մի դուռ է բացում: բացում։ Մոտ քսան հոգի ածխամատիտով նկարում են: են։ Երկյուղած լռություն է տիրում: տիրում։ Նա շշնջում է.է․
- — Ես ամեն օր գալիս էի այստեղ: այստեղ։ Այդ ժամանակ Մարկին դեռ չէի ճանաչում:ճանաչում։
Ես նրան հարցնում եմ.եմ․
- — Նկարելու ցանկություն չունե՞ք:չունե՞ք։
Մի քանի գլուխներ դառնում են մեր կողմը: կողմը։ Լում ենք:ենք։
- — Շարունակ նույն բնորդուհին է: է։
Մոտ երեսուն տարեկան մի կին, ձեռքերը կրծքին խաչած, նստել է աթոռին:աթոռին։
- — Ոչինչ չի փոխվել: փոխվել։ Ոչինչ, ոչինչ...ոչինչ…
Նա այդ ասում է մի տեսակ անհուսությամբ: անհուսությամբ։ Բացում է պայուսակը, գտնում մատիտը, հենցում աթոռի մեջքին:մեջքին։
- — Ձախ կողմը՝ լուսամուտի մոտ, թղթեր կային և մի ստվարաթուղթ:ստվարաթուղթ։
Նա գլուխը չի շրջում: շրջում։ Ես նայում եմ ու տեսնում սպիտակ թղթերը և ստվարաթղթերը: ստվարաթղթերը։ Երկու թերթ եմ վերցնում նրա համար: համար։ Թղթերը դնում է գրակալին: գրակալին։ Ձեռքը վարանում է: է։ Ուշադիր դիտում է բնորդուհուն: բնորդուհուն։ Մատիտը սկսում է ցատկոտել թղթի վրա: վրա։ Շուտով նա խորասուզվում է աշխատանքի մեջ: մեջ։ Ես հեռու եմ քաշվում, որպեսզի չխանգարեմ նրան: նրան։ Իրենը նյարդային շարժումներով, արագ նկարում է: է։ Քառորդ ժամ հետո նրա ձեռքը կանգ է առնում: առնում։ Նա անշարժ է: է։ Արդյոք նորից կսկսի՞ նկարել: նկարել։ Նրա մեջքի ոչ մի մկանը չի դողում: դողում։ Որոշում եմ մոտենալ: մոտենալ։ Բնորդուհու մարմինը հարազատորեն վերարտադրված է. է․ փոքրիկ կուրծքը, փոս ընկած որովայնը, ազդրերը, խաչած թևերը, բայց գլուծը... գլուծը… Մարկի գլուխն է:է։
***
- — Մենք ամեն օր խմբով գալիս էինք այստեղ:այստեղ։
«Գմբեթը»: «Գմբեթը»։ Կապույտ ջինս հագած աղջիկները և մորուքավոր տղաները նստած զովացուցիչ են խմում: խմում։ Իրենը սպիտակ մազերով մի մարդու է ցույց տալիս, որը սեղանից սեղան է շրջում և առաջարկում դիմանկարել: դիմանկարել։
- — Նայեք նրան: նրան։ Բոլորովին չի փոխվել: փոխվել։ Ի՛նչ արագ է անցնում ժամանակը:ժամանակը։
Բաժանը դնում է շրթունքներին: շրթունքներին։
- — Ինձ թվում է, թե դեռ երեկ էր այն ամբողջ կյանքը, որ Մարկից առաջ ունեի ես: ես։ Մարկի հետ ամուսնությունից հետո առաջին անգամ է, որ մտնում եմ այս թաղամասը, թեև այստեղից հեռու չենք ապրում: ապրում։
- — Ձեզից է կախված ձեր անցյալի հետ կապ վերահաստատելը, նկարելը...նկարելը…
Նա շարժում է գլուխը.գլուխը․
- — Առաջվա ոգևորությունն այլևս չեմ զգում: զգում։ Երկու ժամ է զբոսնում ենք Մոնպառնասում, և ինձ թվում է, թե կեղծում եմ: եմ։ Այս թաղամասն այլևս ինձ չի պատկանում: պատկանում։ Երբեմն մի տեսակ կարոտ եմ զգում... զգում… Ո՛չ, իսկապես, ես այնքան հուզված չեմ, որքան կուզեի լինել: լինել։ Իհարկե, հիշատակները հորդում են, սակայն այստեղ վարած կյանքից հետո ես ուրիշ ուրախություններ ապրեցի, ուրիշ հիշատակներ ամբարեցի: Գնա՞նք:ամբարեցի։ Գնա՞նք։
***
Այնուամենայնիվ «Գմբեթից» դուրս գալիս, կանգ է առնում մի պատկերասրահի առջև և ասում.ասում․
- — Այս պատկերասրահը...պատկերասրահը…
Նա իր միտքը չի ավարտում: ավարտում։ Մոնպառնասը որպես թակարդ առաջարկում եմ նրան, հուսալով, որ մի քանի մանրուքով կկապեմ անցյալին: անցյալին։ Վերջին անգամ, երբ կանգնել է այդ պատկերասրահի առջև, Մարկին դեռ ծանոթ չի եղել: եղել։ Նա երջանիկ է եղել, եռանդով լի: լի։ Ես փորձարկումն անում եմ առանց հավատալու: հավատալու։ Բայց, ո՞վ գիտե: գիտե։ Մարկի մահն իմանալով, գուցե նորից գա այս թաղամասը, փորձի կապվել անցյալին, ինքն իրեն համոզի, որ Մարկից առաջ երջանկ է եղել: եղել։ Վերքն ավելի շուտ կսպիանա, ես համոզված եմ: եմ։
Նախաճաշում ենք նկարիչների ռեստորանում, հետո, պատահականորեն, հասնում այն հրատարակչության շենքը, որտեղ նա աշխատում էր: էր։ Մտնում ենք բակ: բակ։ Իրենը լիաթոք շնչում է: է։
- — Հնձած խոտի նույն բույրը:բույրը։
Նա ցույց է տալիս առաջին հարկի պատուհանը:պատուհանը։
- — Սա իմ սենյակն էր: էր։ Ես նկարում էի և զբաղվում հրատարակման գործով:գործով։
- — Չէիք ուզի՞ նույն տեղը գրավել:գրավել։
Զարմացած նայում է ինձ.ինձ․
- Ինչո՞ւ:— Ինչո՞ւ։
- — Եթե դուք խնայողություններ չունեք, ստիպված կլինեք աշխատել:աշխատել։
- — Իսկ Մա՞րկը:Մա՞րկը։
- — Նա առաջիկա ամիսներին չի կարող աշխատել...աշխատել…
Նրա դիմագծերը հանկարծակի կծկվում են:են։
- — Չի խանգարի... խանգարի… գլխի վնասվածքը նրան չի խանգարի...խանգարի…
-Ո՞րն —Ո՞րն եք գերադասում: գերադասում։ Խելագարվելը, թե՞ մահը:մահը։
- Ոչ... — Ոչ… ոչ, նա լրիվ կբուժվի: կբուժվի։
Հանկարծ Իրենը կորցնում է հավասարակշռությունը: հավասարակշռությունը։ Ոտքերը ծալվում են: են։ Ճիշտ ժամանակին պահում եմ նրան: նրան։
- — Ձեզ ի՞նչ պատահեց: պատահեց։ Հո երրեխա՞ չեք:չեք։
- — Թողեք ինձ... ինձ… Գնում եմ Մարկին տեսնելու: տեսնելու։ Աղաչում եմ ձեզ: ձեզ։ Ուզում եմ հենց հիմա տեսնել: տեսնել։ Ես կարծեցի, թե նրա գլխի վնասվածքը... վնասվածքը… Ոչ, դա սարսափելի է, դա անհնար է: է։ Մի բան ասեք ինձ:ինձ։
- Եկեք:— Եկեք։
Դռան առջև, ինձ ծանոթ տնօրենը, ձեռքով նշան է անում մեզ: մեզ։ Ճանաչել է: է։ Իրենը լուռ է:է։
- — Ինչպե՞ս եք, բժիշկ: բժիշկ։ Բայց սա մադմուազել Հիլերն է...է…
Երկու բառով բացատրում եմ նրա ամուսնուն պատահած աղետը: աղետը։ Նա մեզ հրավիրում է իր սենյակը՝ մի-մի մի֊մի բաժակ խմելու: խմելու։ Իրենն անտարբեր նստում է աթոռին: աթոռին։ Սեղանի վրա թղթապանակներ և ձեռագրեր կան: կան։ Ալեն Բելլարը հանում է բաժակները և մի շիշ բացում:բացում։
- — Դուք գիտե՞ք, որ նկարչի կարիք ունենք:ունենք։
Քառորդ ժամ անց, Իրենը մտնում է գրքերով լցված իր նախկին սենյակը: սենյակը։ Նստում է սեղանի առջև, կարծես ուզում է անցյալը վերակենդանացնել: վերակենդանացնել։ Մի մատիտ է վերցնում և նկարում: նկարում։ Բելլարն ասում է նրան.նրան․
- — Այստեղ մնալը միայն ձեզնից է կախված: կախված։ Ի՞նչ կարծիքի եք այդ մասին:մասին։
Իրենը վերցնում է թղթապանակը, լայն բացում աչքերը, կարծես համոզվելու համար, որ երազում չէ: չէ։ Ես սեղանին եմ թողնում հեռուստատեսության ծրագիրը:ծրագիրը։
- — Այս երեկո մի հետաքրքիր հաղորդում կա: կա։ Վաղն առավոտյան կզանգեմ: կզանգեմ։
Զանգահարում եմ Ալեն Բելլարին: Բելլարին։ Ամեն ինչ լավ է: է։ Այս առավոտ Իրենը ժամնը իննին եկել է գործի և մի գծանկար ավարտելու վրա է: է։ Շատ չի խոսում, բայց աշխատանքը կարծես հետաքրքրում է նրան: նրան։ Վաղը կհայտնեմ Մարկի մահը: մահը։ Ի վերջո նա պետք է սպասեր դրան: դրան։ Այս օրերից հետո, հարվածն այնքան ուժեղ չի լինի: լինի։ Տիկին Կորբյեն դագաղը պատվիրել է, կեսօրից հետո պատրաստ կլինի: կլինի։ Վաղը կզանգահարեմ Սյուզանին: Սյուզանին։ Իմ դերը գրեթե ավարտված է: է։ Ինքս ինձ հարց եմ տալիս, թե ինչու ընտրեցի այդ դերը, սակայն համոզված եմ, որ իրավունք ունեի այդպես վարվելու:վարվելու։
Կեսօրին գնում եմ սրճարան՝ Իրենին հանդիպելու: հանդիպելու։ Տեսնում եմ, թե ինչպես է դուրս գալիս հրատարակչությունից: հրատարակչությունից։ Միշտ միևնույն զգեստն է հագին: հագին։ Վարանում եմ նրա աչքին երևալ: երևալ։ Ինձ թվում է, ավելի լավ է նրան մենակ թողնել: թողնել։ Հեռվից հետևում եմ: եմ։
Նա թեքվում է փողոցը, կանգ առնում մի ռեստորանի առջև, կարդում մենյուն, հետո շարունակում քայլել: քայլել։ Մտնում է մի խանութ և շաքարահաց գնում: գնում։ Միայն թե դեպքերը, աշխատանքը, պատասխանատվությունը կլանեն նրան: նրան։ Նա երիտասարդ է, և ես համոզված եմ, որ մեկ-երկու մեկ֊երկու տարի հետո նորից կամուսնանա: կամուսնանա։ Առայժմ, տեսնելով նրան Մոնպառնասում դեգերելիս, անհուն կարեկցանք եմ զգում նրա նկատմամբ: նկատմամբ։ Դիմադրում եմ նրան մոտենալու գայթակղությանը:գայթակղությանը։
Գրասենյակ չմտած, հեռախոսը զանգահարում է: է։ Նախազգում եմ, որ Իրենն է: է։ Կանչում եմ տիկին Կորբյեին և խնդրում, որ պատասխանի: պատասխանի։ Իրենն է: է։
- — Ոչ, տիկին, բժիշկն այստեղ չէ: չէ։ Ուզո՞ւմ եք նրան որևէ բան հաղորդել: Այո՞:հաղորդել։ Այո՞։
Տիկին Կորբյեն դնում է լսափողը.լսափողը․
- Անջատեց:— Անջատեց։
***
Ժամը չորսին զանգահարում է Բելլարը:Բելլարը։
- — Տիկին Դյումաը չի վերադարձել:վերադարձել։
- — Կեսօրից հետո որևէ անհետաձգելի գործ ունե՞ր:ունե՞ր։
- — Մի շատ հետաքրքիր և խիստ անհետաձգելի աշխատանք: աշխատանք։ Այս առավոտ առաջարկեցի, որ մեկ ուրիշին վստահի: Հրաժարվեց: վստահի։ Հրաժարվեց։ Ուզում էր մինչև երեկո ավարտել:ավարտել։
- Շնորհակալություն: — Շնորհակալություն։ Երբ որ գա, ինձ տեղեկացրեք:տեղեկացրեք։
Արդյոք որտե՞ղ է: է։ Այս օրերին միայն կլինիկա գալու համար էր դուրս գալիս տնից: տնից։ Պետք է որ տանը լինի: լինի։ Անհանգստացած, դուրս եմ գալիս կլինիկայից: կլինիկայից։ Հարցնում եմ «Պուլենի» տիրոջը, արդյոք չի տեսել Իրենին: Իրենին։ Նա Իրենին ճանաչում է:է։
- — Այստեղ էր:էր։
- Ե՞րբ:— Ե՞րբ։
- — Մոտ մեկ ժամ առաջ:առաջ։
- — Ինչպե՞ս էր տրամադրությունը:տրամադրությունը։
- — Սովորականի պես: պես։ Հանքային ջուր ուզեց և, առանց ձեռք տալու, գանց:գանց։
Զանգահարում հրատարակչին: Ոչ: հրատարակչին։ Ոչ։ Նա չի վերադարձել: վերադարձել։ Հավաքում եմ նրա համարը: Զանգ: համարը։ Զանգ։ Մեկ անգամ: անգամ։ Երկու անագամ: անագամ։ Սպասում եմ: եմ։ Ոչ մի ձայն: ձայն։ Արդյոք որտե՞ղ է: է։ Որոշում եմ գնալ Մոնպառնաս, փնտրել այնտեղ:այնտեղ։
Շոգ է: է։ Երկինքը ծածկվում է սպիտակ ամպերով: ամպերով։ Մի քանի րոպեում հասնում եմ Մոնպառնաս: Մոնպառնաս։ Իրենը չկա: չկա։ Ոչ «Գմբեթում», ո՛չ «Սելեկտում», ո՛չ «Գրանդ Շոմիերում»: Շոմիերում»։ Գնում եմ նրա տուն: տուն։ Մի փոքրիկ գրություն կսահեցնեմ դռան արանքից: արանքից։
Վերելակում մտքովս անցնում է, որ իմացել է ամուսնու մահը: մահը։ Դա մտահոգում է ինձ: ինձ։ Զանգում եմ. եմ․ մարդ չկա: չկա։ Համառում եմ. ապարդյուն: եմ․ ապարդյուն։ Ականջս կպցնում եմ դռանը: դռանը։ Անորոշ աղմուկ եմ լսում: լսում։ Իրենը բնակարանում է: է։ Բռունցքներով ուժգին խփում եմ դռանը:դռանը։
- — Բացե՛ք, Իրեն:Իրեն։
Ոտնաձայներ են լսվում: լսվում։ Նորից եմ թակում: թակում։ Քայլերը մոտենում են:են։
- Բացե՛ք:— Բացե՛ք։
Քայլերը կանգ են առնում: առնում։ Մի հոգնած ձայն.ձայն․
- — Թողեք ինձ, խնդրում եմ: Գնացե՛ք:եմ։ Գնացե՛ք։
- Բացե՛ք...— Բացե՛ք…
- — Ինչու ինձ հանգիստ չեք թողնում: թողնում։ Թողեք ինձ:ինձ։
Նա բացում է դուռը: դուռը։ Այլայլված դեմք ունի: ունի։ Բոլոր պատուհանները փակ են: են։ Ինձ թվում է, թե ժամանակին եմ հասել:հասել։
- — Դագաղը Մարկի համար է, այնպե՞ս չէ:չէ։
Ուրեմն տեսել է: է։ Դագաղը մեկ ժամ առաջ բարձրացրին ետնամուտքով, որը «Պուլենի» դիմացն է:է։
- — Այլևս փրկելու հույս չկա՞:չկա՞։
Բացում եմ պատուհաններից մեկը: մեկը։ Տաք քամի է ներս մտնում սենյակ: սենյակ։ Իրենը համառում է.է․
- — Նրա վիճակը պետք է որ ծանր լինի:լինի։
Հանցավոր եմ, որ առաջին օրը ճշմարտությունը թաքցրեցի նրանից: նրանից։ Մի՞թե իմ բոլոր ճիգերը ապարդյուն են անցել: անցել։ Անկասկած, քանի որ իմ առջև խորտակված Իրենն է, որը միայն մի ելք է տեսնում. ինքնասպանություն: տեսնում․ ինքնասպանություն։ Այնուամենայնիվ, չեմ ուզում հավատալ, թե միամիտ եմ վարվել: վարվել։ Չեմ ուզում հավատալ, թե կյանքի հետ կապող ոչ մի զգայուն թել չկա Իրենի սրտում: սրտում։ Որտե՞ղ է այդ լարը: լարը։ Ինչպես ապացուցել, որ նա սխալվում է, որ կյանքը գեղեցիկ է, որ մի օր նա կմոռանա Մարկին: Մարկին։
- Եկեք:— Եկեք։
Հանկարծ մի անբացատրելի զայրույթ է հոսում իմ երակներում: երակներում։ Արյունը գլուխս է խփում: խփում։ Առարկաները շաղվում են աչքիս առջև: առջև։ Կոպտորեն բռնում եմ Իրենի ձեռքը և իջեցնում աստիճաններով: աստիճաններով։ Նա սայթաքում է: Ի~նչ փույթ: է։ Ի՜նչ փույթ։ Բարձրացնում եմ նրան և հրում մեքենայի մեջ: մեջ։ Իմ վարվելակերպը նրան հանկարծակիի է բերում: բերում։ Առանց մի բառ արտասանելու, ապշահար նայում է ինձ: ինձ։ Ես այլևս չեմ ուզում մտածել, չեմ ուզում հարցեր տալ: տալ։ Իմ բոլոր լարված զգայարանները կենտրոնացել են միայն մեքենայի վրա. վրա․ շարժիչի միացում, հաղորդիչ լծակի փոփոխում, սլաքի թեքում: թեքում։ Մրրիկի պես մտնում եմ բուլվար Մոնպառնաս, Շանզ-ԷլիզեՇանզ֊Էլիզե, Բուլոնյան անտառ: անտառ։ Մի հայացք անգամ չեմ գցում կլինիկայի կողմը: կողմը։ Ահա և խճուղին: խճուղին։ Իմ ոտքը սեղմում է ստարտերը: ստարտերը։ 120, 130, 140: 140։ Նորից եմ սեղմում: սեղմում։ Միջատները խփվում են ապակուն և ճզմվում: ճզմվում։ Իրենը, ապշահար, չի շարժվում: շարժվում։ Քամին կտրում է շունչս: շունչս։ Ավելի եմ արագացնում: արագացնում։ Արագությունով հարբած, անցնում եմ բոլոր մեքենաներից: մեքենաներից։ Գյուղերը տողանցում են: են։ Ինձ թվում է, թե ոտքս ձուլվել է ստարտերին: ստարտերին։ Ղեկն առանց դժվարության սահում է ձեռքերիս մեջ: մեջ։ Ոչ քամին, ոչ էլ արագությունը չեն մեղմում արտառոց կատաղությունը, որ վիրավոր գազանի պես ճանկռում է կուրծքս: կուրծքս։ Ո՞ւր ենք գնում: Չգիտեմ: գնում։ Չգիտեմ։ Դողերը հետևում են անվերջ ճանապարհին, հաշվիչը լափում է կիլոմետրերը, բենզինն այրվում է շարժիչի մեջ՝ ինձ չտալով իմ որոնած թեթևությունը: թեթևությունը։ Աղետի գաղափարը մի պահ մտահում է: է։ Այսքան թեթևությամբ դեռ չէի վարել մեքենան: մեքենան։ Նորից գյուղեր, ոլորաներ, ծառեր: ծառեր։ Զգում եմ, որ մոտիկ է նպատակաը: նպատակաը։
Դովիլին չհասած, առանձնատներով և այգիներով եզերված մի ճանապարհ եմ բռնում: բռնում։ Ճանապարհի ծայրին, ծովի մոտ, մի հյուղ ունեմ: ունեմ։ Շաբաթ և կիրակի օրերը գալիս ենք այստեղ ձուկ որսալու: որսալու։ Ոտքս վերցնում եմ ստարտերից և դնում արգելակիչի վրա: վրա։ Անիվները ճռնչում են և անշարժանում: անշարժանում։ Ամբողջ ճանապարհի ընթացքում Իրենը չխոսեց: Իջնում չխոսեց։Իջնում եմ մեքենայից: մեքենայից։ Երկինքը ծածկված է սպիտակ ամպերով և մի թեթև մշուշ է լողում ծովի վրա: վրա։ Մեքենայի արկղիկի մեջ խրճիթի բանալին եմ փնտրում: փնտրում։ Ի՞նչ եմ անելու այստեղ Իրենի հետ: հետ։ Իմ ցասումը դեռ չի իջել: իջել։ Բացում եմ դուռը: դուռը։ Մոտորանավակս անիվների վրա է: է։ Ընդամենը երկու անգամ եմ գործածել: գործածել։ Ցասումը նորից է բռնում ինձ: ինձ։ Միայն մի ելք եմ տեսնում՝ արագություն: արագություն։ Երկու տակառիկ վառելիք եմ վերցնում և նավակը հրում դեպի ծովը: ծովը։
***
Շարժիչը հազում է, հետո ամբողջ թափով սկսում աշխատել: աշխատել։ Մակույկը սահում է ծովի վրայով: վրայով։ Իրենը փոքրիկ խցիկում նստած, նայում է ինձ: ինձ։ Նա սպասում է: է։ Նավակը ջրի երեսին երկար ակոս է թողնում, որն անհետանում է մառախուղի մեջ: մեջ։ Շփոթված ճայերը ճեղքում են օդը և թռչում դեպի ափ: ափ։ Մի տագնապալից լռություն է պարուրում մեզ: մեզ։ Ժամանակ առ ժամանակ ծովը բարձրացնում է մեր դյուրաբեկ նավակը և ալիքները չոր աղմուկով փշրվում են նրա իրանին:իրանին։
Ես գործի եմ դնում վերջին փամփուշտը:փամփուշտը։
- — Իրեն, հավատո՞ւմ եք աստծուն:աստծուն։
Լռություն: Լռություն։ Նրա հայացքը խստանում է.է․
- — Եթե Մարկը առողջանա, կհավատամ: կհավատամ։ Եթե ոչ...ոչ…
Ես խոր շունչ եմ քաշում, կարծես ուզում եմ մեղմել իմ այս անըմբռնելի զայրույթը: զայրույթը։ Սպասում եմ իմ ձայնին: ձայնին։ Եվ այդ ձայնն անվրդով է.է․
- — Մարկը մահացել է:է։
Իրենը անխոս նայում է ինձ: ինձ։ Հետո շրջում է հայացքը: հայացքը։ Նա ելնում է և թեքվում, որպեսզի դուրս գա խցիկից:խցիկից։
Ափն անհետացել է: է։ Մենք մենակ ենք ծովի վրա: վրա։ Նա անշարժանում է, նայում ջին, որը եռում է պտուտակի տակ: տակ։ Ես գոռում եմ, այս անգամ կատաղորեն.կատաղորեն․
- — Մարկը մահացել է: է։ Նա մահացած է և թաղված:թաղված։
Ոչ մի շարժում: շարժում։ Լսեց ինձ: ինձ։ Ավելի ուժգին եմ գոռում.գոռում․
- — Մարկը մահացել է: է։ Դուք նրան այլևս չեք տեսնի:տեսնի։
Նրա մեջքը դողում է, բայց նա չի շարժվում: շարժվում։ Ես գոռում եմ.եմ․
- — Ջուրը նետվելու համար էլ ինչի՞ եք սպասում: սպասում։ Նետվեցեք, չէ որ Մարկը մեռած է: է։ Ես ձեզ չեմ փրկի և ափն էլ հեռու է: է։ Շուտ արեք, որ այլևս չխոսենք նրա մասին:մասին։
Ոչ մի ռեակցիա: ռեակցիա։ Նրա բարակ սիլուետն այլևս չի դողում: դողում։ Ես վեր եմ կենում, գլուխս դիպչում է տախտակին, մոտենում եմ ու ցնցում նրան.նրան․
- — Մեռած է և թաղված: թաղված։ Մեռած՝ ինչպես բոլորն են մեռնում: մեռնում։ Դագաղը հենց նրա համար էր: էր։ Հիմա նա հողի տակ է: է։ Նա մեռած է, ինչպես միլիոնավոր մարդիկ, որ ծնվել և մեռել են: են։ Ինչպես միլիոնավոր մարդիկ, որ ծնվելու են, մեռնելու և փոշի դառնալու: դառնալու։ Մահն ինչո՞ւ պիտի խնայեր Մարկին: Մարկին։ Ինչո՞ւ, ինչո՞ւ: ինչո՞ւ։ Մարկն էլ մսից ու արյունից էր: էր։ Բացառիկ ի՞նչ ուներ: ուներ։ Այո, նա սիրում էր ձեզ և դուք էլ նրան, հետո՞: հետո՞։ Եվ հիմա, եթե կարծում եք, թե Մարկի մահով ամեն ինչ վերջացել է, է՛հ, գնացեք և միացեք նրան: նրան։ Եթե կարծում եք, թե աստված չկա, զուր է բույսի պես ապրելը: ապրելը։ Եթե կարծում եք, թե ավելի հեշտ է հավատալ առաջին մարդուն աշխարհ բերող հրաշքին (օրինակներից մեկն էլ Մարկն էր), քան մահից հետո շարունակվող խորհուրդի գոյությանը, ջուրը նետվեք անմիջապես: անմիջապես։ Եթե կարծում եք, թե անհնար է մահին մի հնարավորություն տալը, անհետացեք ալիքների մեջ: մեջ։ Նայեք ինձ, միթե՞ ես ապրող գաղտնիք չեմ: չեմ։ Ես շնչում եմ, խոսում եմ, մտածում եմ, հորինում եմ, կյանք եմ տալիս, ես իսկապես կենդանի եմ: եմ։ Ես անհերքելի ապացույցն եմ մի գաղտնիքի, որը ոչ ոք չի լուծել: լուծել։ Ինչո՞ւ մահն էլ այդպիսին չլինի: չլինի։ Ինչո՞ւ ես մի հնարավորություն չշնորհեմ մահին: մահին։ Ես ձեզ կբացատրեմ, թե ինչպես է մահացել առաջին մարդը, սակայն անկարող եմ պատմել, թե ինչպես է ծնվել նա: նա։ Տեսնո՞ւմ եք, որ մահը պակաս առեղծվածային է, քան կյանքը: կյանքը։ Հավատացեք ինձ, Իրեն, Մարկն այնպես չի մահացել, ինչպես դուք եք կարծում: կարծում։ Նա իսպառ չի մահացել: մահացել։ Տարվա բոլոր շաբաթները կրկնվում են: են։ Մարկը փակել է իր շաբաթը: շաբաթը։ Մի նոր օր է սկսվում նրա համար:համար։
***
Իջնում է գիշերը: գիշերը։ Շարժիչը կամաց խռխռում է: է։ Վառելիքը սպառվել է: է։ Խցիկում երկու թիակ կա: կա։ Որտե՞ղ ենք: Չգիտեմ: ենք։ Չգիտեմ։ Ջրի հսկայական տարածություն է մեր շուրջը՝ մառախուղով պարուրված: պարուրված։ Իրենը կուչ է եկել խցիկի մի անկյունում: անկյունում։ Նա լաց չի լինում: լինում։ Դիմադրում է արցունքներին: արցունքներին։ Մի սիգարեթ է վերցնում, բայց չի կարողանում վառել: վառել։ Ձեռքերը դողում են: են։
- — Անցյալ շաբաթ այս ժամին Մարկը նստած էր իմ դիմաց: դիմաց։ Մենք ճաշում էինք:էինք։
Ես չեմ շարժվում: շարժվում։ Իմ ցասումն իջել է: է։
Չեմ պատասխանում: պատասխանում։ Նա ելնում է, նայում շուրջը:շուրջը։
- — Քաղցած եմ:եմ։
Ոչ խմելու բան կա, ոչ ուտելու: ուտելու։ Ճարելու հույս էլ չկա: չկա։ Միայն թիակներ կան:կան։
Նա ելնում է, փորձում աշխատեցնել շարժիչը: Ապարդյուն: շարժիչը։ Ապարդյուն։ Ցնցում է բենզինի տակառիկները: տակառիկները։ Դատարկ են: են։ Վհատված նորից նախկին դիրքն է ընդունում և փակում աչքերը:աչքերը։
***
Ամբողջ օրը մնում է պառկած: պառկած։ Երբեմն բացում է աչքերը, ձեռքերը զննում, փոխում դիրքը:դիրքը։
Իջնում է երեկոն: երեկոն։ Իրենը շշնջում է.է․
- — Ծարավ եմ:եմ։
Նա զննում է շարժիչը: շարժիչը։ Դիտում է ծովն ու մշուշը: մշուշը։ Պպզում է, նայում և վեր կենում: կենում։ Մի վերջին վարանումից հետո, վերցնում է թիակները և հարմարեցնում:հարմարեցնում։
- — Խմելու ոչինչ չկա՞:չկա՞։
Նա թիավարում է, բայց ծովը դիմադրում է: է։ Հինգ րոպե անց դադարում է թիավարել:թիավարել։
***
Մեկ ժամ հետո մատները թրջում է ջրի մեջ և նորից թիավարում: թիավարում։ Դիմագծերը լարումից կծկված են: են։ Մակույկն առաջ է շարժվում: շարժվում։ Քառորդ ժամ հետո շնչասպառ, նորից է կանգ առնում:առնում։
- — Ի՞նչ եք կարծում՝ ափից հեռո՞ւ ենք:ենք։
Ես մի անորոշ շարժում եմ անում: անում։ Նորից է թիավարում: թիավարում։ Բայց ծովը դիմադրում է: է։ Նրա շարժումները ոչ կանոնավոր են, ոչ էլ զորեղ: զորեղ։ Նա դադարում է ու նորից սկսում: սկսում։ Սկզբում թիակները հազիվ են քսվում ջրի մակերեսին, հետո, աստիճանաբար, խորանում են: են։ Նա արդեն գիտի գաղտնիքը: գաղտնիքը։ Մակույկը նվազ ճիգով, ներդաշնակ սահում է:է։
Մազերը քրտինքից կպել են դեմքին: դեմքին։ Խոր շունչ է քաշում և շարունակում է թիավարել:թիավարել։
- — Հասնելուց հետո կխմեմ:կխմեմ։
***
Պետք է որ կեսգիշեր լինի: լինի։ Իրենը թիակները գցում է, ուժասպառ ընկնում նստարանին: նստարանին։ Ես ելնում եմ, որպեսզի ոտքերիս թմրությունը ցրեմ: ցրեմ։ Իրենը նշան է անում:անում։
- Չթիավարեք:— Չթիավարեք։
Չնայած ծայրահեղ հոգնածությանը, նստում է թիակների մոտ:մոտ։
- — Ես կհասնեմ:կհասնեմ։
Եվ կատաղորեն սկսում է թիավարել:թիավարել։
***
Որքա՞ն ժամանակ է, որ թիավարում է: է։ Քանի անգամ նրա մկանները լարվածությունից կծկվեցին:կծկվեցին։
Ես չէի կարծում, թե նա այսքան արիություն կունենա:կունենա։
***
- — Հենց որ Փարիզ հասնեմ, կփոխեմ կահույքի տեղը:Թիակները խրվում են ջրի մեջ: Որպեսզի շնչասպառ չլինի, նա բերանը փակում է և արագ ու ընդհատ շնչում քթով:տեղը։
- Ամեն շաբաթ համերգ կգնամ:Թիակները խրվում են ջրի մեջ։ Որպեսզի շնչասպառ չլինի, նա բերանը փակում է և արագ ու ընդհատ շնչում քթով։
Քրտինքը ծորում է նրա դեմքով, մշուշելով աչքերը: Թիակները կատաղորեն ճեղքում են ալիքները:— Ամեն շաբաթ համերգ կգնամ։
- Աշխատանք կգտնեմ:Քրտինքը ծորում է նրա դեմքով, մշուշելով աչքերը։ Թիակները կատաղորեն ճեղքում են ալիքները։
***— Աշխատանք կգտնեմ։
Լուսաբաց է: Իրենը ամբողջ գիշեր թիավարում էր: Նա ելնում է, նայում մշուշից կծկված հորիզոնին: Ափը չի երևում: Անտրտունջ գրավում է իր տեղը, և ես նկատում եմ, որ նրա ձեռքերը արյունոտ են: Հետո ի՞նչ: Բռնում է թիակները և ուսերը շարժում: Մակույկը շարունակում է սահել:***
- Մի օր էլ երեխաներ կունենամ:Լուսաբաց է։ Իրենը ամբողջ գիշեր թիավարում էր։ Նա ելնում է, նայում մշուշից կծկված հորիզոնին։ Ափը չի երևում։ Անտրտունջ գրավում է իր տեղը, և ես նկատում եմ, որ նրա ձեռքերը արյունոտ են։ Հետո ի՞նչ։ Բռնում է թիակները և ուսերը շարժում։ Մակույկը շարունակում է սահել։
Անկարող լինելով բռնել զույգ թիակը, նա այժմ մի թիակով է պայքարում: Եռանդով խրում է ջրի մեջ և ուժգին ետ քաշում: — Մի օր էլ երեխաներ կունենամ։
Մի ժամ հետո մառախուղը սկսում Անկարող լինելով բռնել զույգ թիակը, նա այժմ մի թիակով է ցրվել: Պտտվում են ճայերը: Ափը մոտ պայքարում։ Եռանդով խրում է:ջրի մեջ և ուժգին ետ քաշում։
Իրենը թիակվարում է կանգնած: Երկու Մի ժամ անց նա ճչում հետո մառախուղը սկսում է.ցրվել։ Պտտվում են ճայերը։ Ափը մոտ է։
- Ա՛փը:Իրենը թիակվարում է կանգնած։ Երկու ժամ անց նա ճչում է․
Եվ մի շաբաթից ի վեր լարված նրա դեմքին բացվում է առաջին ժպիտը:— Ա՛փը։
Ուզում եմ խոսել, բայց բառերը թաղված են մնում սրտումս:Եվ մի շաբաթից ի վեր լարված նրա դեմքին բացվում է առաջին ժպիտը։
Ուզում եմ խոսել, բայց բառերը թաղված են մնում սրտումս։
1958
[[Category: Արձակ]]1958
