Changes
/* ԳԼՈՒԽ ԻԳ ՎԱՍՆ ՄԱՆԿԱՆՑ, ԹԷ Ի ԽԱՂՍ ՎՆԱՍԵՆ ԶԻՐԱՐ */
Յորժամ մանկունք ի խաղս զմիմեանս վնասիցեն, թէ՛ պատահմամբ, թէ՛ ցասմամբ, որ կոտրեաց՝ պարտ է տալ զվարձս բժշկացն եւ զխափանման բանիցն, եւ թէ ոչ բժշկի՝ զգինս զգայութեանցն, եւ թէ մեռանի՝ զգին արեանն։ Ապա զտարիքն ի սպանութեան կանոնս քննեսցեն, ի քսան եւ երկու համարն։
===ԳԼՈՒԽ ԻԴՎԱՍՆ ՄԱՆԿԱՆՑ, ԹԷ Ի ՋՈՒՐՍ ԽԵՂԴԵՆ ԶԻՐԱՐՍ===
Ի ջուրս լողալով մանկունք զմիմեանս խեղդեն, եթէ պարզմտաբար ի խաղս եւ եթէ քինու ցասմամբ. եթէ կամաւ առնիցեն՝ գինք արեան լիցի, եւ եթէ ակամայ՝ կէսն։ Իսկ տարիքն քննեսցի այնմ, որ խեղդեացն զնա։
===ԳԼՈՒԽ ԻԵՎԱՍՆ ՄԱՆԿԱՆՑ, ՈՐ Ի ԳՐԱՒՍ ՍՊԱՆԱՆԵՆ ԶԻՐԱՐՍ===
Եթէ մանկունք գրաւ դնեն ընդ իրար, թէ վազէ ի վայր եւ կամ ընդ դժարս եւ ընդ ձիւն սահելով եւ այլ այսպիսի, եթէ պատահի մեռանել՝ քննեսցեն զամքն, որ զգրաւն եդ, եւ կէս տուգանք լիցի ի վերայ նորա, թէ վնասեալն աւելի ամօք իցէ, քան զայն, որ զգրաւն եդ, ապա թէ այլ պակաս՝ կիսոյ կէսն, որպէս տասն տարոյ կամ պակաս։ Եւ եթէ կատարելոց իրդ դիպեսցեն, նովիմբ դատեսցին։
=== ԳԼՈՒԽ ԻԶՎԱՍՆ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴԱՑ, ԹԷ ՎԱՅՐԱՊԱՐ ԳՐԱՒ ԴՆԵՆ===
Սովոր են երիտասարդք ոմանք զմիմեանս վայրապար շարժել՝ բառնալ ինչ ծանունս, որպէս քարինս եւ այլ այսպիսիս, եւ վնասիլ եւ վնասել զմիմեանս։ Եթէ որ շարժեացն ինչս ետ ի գրաւու յայտնի, եւ յայնմանէ ոք պատրեալ վնասեցաւ, կէս վնասու արեան լիցի, ըստ որում բանիւ
յանցոյց, մանաւանդ թէ պատրեալն աւելի ամօք իցէ, եւ խափանածոյն եւ բժշկութեանն տուժեսցի։
Եւ զայս եդաք, զի մի՛ վայրապար մահ գործեսցի յոմանց։
=== ԳԼՈՒԽ ԻԷՎԱՍՆ ԳԻՆԱՐԲՈՒԱՑ ԵՒ ՆՈՑԻՆ ՎՆԱՍՈՒՑ===
Ի մէջ գինեխում մարդկան եթէ ընդ միմեանս կռվին, եւ կոտրի ձեռն կամ այլ անդամ, պարտի բժշկել եւ զպակասութիւն բանիցն լնուլ, եւ թէ մահ հանդիպի կամաւ՝ արեան գինք առցեն անպակաս. եւ այլ ընկերքն, որ անդ էին, նոքա այլ տուգանօք են ըստ չափոյն։ Եւ թէ ակն կամ ատամն խլեսցի, զգինն առցեն հազար դրամ. եւ թէ ոտն եւ ձեռն կոտրի եւ անբժշկելի մնայ, նոյն հազար դրամ եւ այս։
=== ԳԼՈՒԽ ԻԸՎԱՍՆ ՇՆԱՑՈՂԱՑ ԵՒ ԱՅԼՈՑ ՉԱՐԱԳՈՐԾԱՑ===
Յորժամ շնայ ոք ընդ կին, որ այր ունի, եթէ կամաւ կնոջն է եւ եթէ լրբութեամբ առն, ըստ 0րինացն մահու արժանի է։ Եւ այլք ի դատաւորաց զայսպիսեաց զձեռն եւ զծածուկ մարմինն կտրեն, եւ կարգ արուագիտացն եւ անասնապղծացն է. եթէ ի դատաստան գայ՝ տուգանքօք փրկեսցին եւ մի խրատիւ։
Եթէ այլազգի հանդիպի յայս գործս հետ քրիստոնէի կնոջ, առանց ամենայն պատճառի հատանեն զծածուկն եւ զկինն խրատեսցեն զքիթն կտրելով։
Իսկ եթէ քրիստոնեայ մարդ զայրի կին խաբեսցէ եւ պղծեսցէ զնա, կամ առնու կին զնա, կամ տայ հարիւր դրամ արծաթ կնոջն, երբ այլ կին ոչ ունենայ այն մարդն, որ շնացաւ։
Նա թէ եւ այլ մեծատուն իցէ այրն եւ կինն՝ նոյն, եւ տուգանքն յաւելցին։
=== ԳԼՈՒԽ ԻԹՎԱՍՆ ԿՈՒՍՈՒՑ, ՈՐ ՉԻՑԵՆ Խ0ՍԵԱԼ===
Զկոյս աղջիկ, որ խօսալ լինի առն, եւ այլ ոք գայ եւ բռնութեամբ պղծէ զնա, դատաստան առնակնոջն է, ըստ որում օրինակի եւ իցէ։
Ապա թէ գտանիցէ ոք աղջիկ կոյս, որ չիցէ առն խօսեալ, եւ բռնաբար ննջիցէ ընդ նմա, տացէ այրն, որ ննջեացն ընդ նմա, հօր աղջկանն հարիւր դրամ արծաթ, եւ նորա լիցի կին. եւ մի՛ իշխեսցէ արձակել զնա։
Այդ ըստ 0րինացն է, զնոյն եւ մեզ լիցի՝ անբաժանելի առնուլ զնա, ապա թէ ոչ կամեսցի՝ ըստ արժանեացն եւ տուժն լիցի։
=== ԳԼՈՒԽ ԼՎԱՍՆ ՈՐՔ ԶԿԱՆԱՅՍ ԲԱՄԲԱՍԻՑԵՆ ՍՈՒՏ, ԹԷ ՉԳՏԱՒ ԿՈՅՍ===
Եթէ ոք առնուցու կին եւ ատիցէ զնա եւ ստութեամբ բամբասիցէ, թէ կոյս չէ աղջիկն, քննեսցեն ի ձեռն կանանց՝ եթէ ստի այրն, խրատեսցեն զայն գանիւ եւ տուգանեն հարիւր դրամ արծաթ՝ ըստ 0րինացն. զնոյն եւ մեք միաբան այնմ, եւ նմին եղիցի կինն, եւ մի՛ արձակիցէ։ Ապա թէ ճշմարիտ իցէ այրն, աղջիկն մահու արժան է ըստ 0րինացն, եւ մեք տամք այնպիսոյն՝ արձակիլ ի նմանէ առնն, եւ թէ կամք իցեն՝ բնակիցեն, զի բազում ինչ վրիպանօք գործի կուսից, եւ զի ոչ ի տան առն եղեւ անարգութիւնն։ Եւ այրն, թէ արձակէ՝ ամուսնասցի այլ կնոջ, եւ կինն այր առցէ, զի ոչ ընդ օրինօք առնն էր, երբ շնացաւ. եւ եթէ ոչ կամեսցի առնուլ վասն իւր սուտ բամբասանացն, տուգանք դիցեն ի վիրայ նորա, որպէս եւ գրեալ է ի գիրս, որ վասն արանց եւ կանանց։
=== ԳԼՈՒԽ ԼԱՎԱՍՆ ԳԱՒԱՌԱՑ ԵՒ ԳԵՂԻՑ ԵՒ ՆՈՑՈՒՆՑ ԻՐԱՑՆ===
Ի յամենայն երկիր, ուր ոսկի ելանէ, թագաւորաց է իրաւունք, իսկ արծաթն՝ թագուհեաց։
Իսկ եթէ յերկիր իշխանաց գտցի ոսկի կամ արծաթ, թէ կամք իցէ թագաւորին՝ մասն տացէ նմա, ապա թէ ոչ՝ ի կամս իւր մնասցէ։
Այլ եւ գետք, ուստի ակն ելանէ՝ նոցա է, եւ ոչ առ ուր հասանեն։
Որսք վայրիք, ով որսայ, նորա լիցի։ Եւ թէ այլք յայլոց սինօռ որսան, յամէն տասնէ զմէկն գեղջին տիրոջն տան։ Եւ թէ ոք ի մայրիս որս առնէ, յամէն տասնէ զմինն յայն տայ, յոյր սահմանքն լիցի։ Նոյնպէս եւ ծովու որսք տասանորդեսցեն՝ ում եւ իցեն սահմանքն։
=== ԳԼՈՒԽ ԼԲՎԱՍՆ ԴԱՏԱՍՏԱՆԱՑ ԳԻՒՏԻՑ ԳԱՆՁԻ===
Եթէ շինէ ոք տուն, կամ վարէ արտ, կամ փորէ հող եւ գտանէ գանձ կարասով կամ այլ փոքր ամանով, այն թագաւորաց է իրաւունք, եւ ի տասնէն մինն գտողին է, երբ իւրն չլինի տեղիքն, ուր գանձն գտաւ. ապա թէ յիւր տունն կամ յիւր արտն եւ յայգին գտանէ, ի հնգէն մինն գտողին է, վասն զի իւրն է տեղն։ Ապա թէ որ գտաւ, իւր ազգին եւ իւր հարանցն լեալ էր գանձն, եւ հաստատէ վկայիւք, նմա լիցի, որ եգիտն, եւ ի տասնէն մինն արքային բաժին է։ Եւ թէ ի վարձկանաց իցէ գտողն ոչ կարծեմ իրաւացի տասանորդել, այլ մասն ինչ։
=== ԳԼՈՒԽ ԼԳՎԱՍՆ ՈՐՔ ԿՌՈՒԻՆ ԵՒ ԶԻՐԵՐԱՑ ՄՈՒՐՈՒՔ ՓԵՏԵՆ===
Եթէ կռուին արք երկու, եւ մինն մալազ լինի, եւ մինն՝ կատարեալ, եւ ձգէ մալազն եւ փետէ զմուրուք կատարելոյն, դատաստան լիցի, որ կտրեն զմալազին մազն երկու տարպայ, քանզի զկատարելոյն մուրուքն քարշեաց եւ եհան, եւ եւթն փայտ ի վերայ թիկանցն տան։ Ապա թէ յաւագ մարդոյն եղեւ պատճառ կռուոյն, կէս վրիժուցն խնդրեսցի ի փոքերն, զոր ի վերոյ գրեցաք, զի մի՛ այլք այսպիսի իրս գործեսցեն։
=== ԳԼՈՒԽ ԼԴՎԱՍՆ ՀՈՐՈՅ ՍԵՐՄԱՆՑ===
Եթէ բանայ ոք հոր ցորենոյ կամ այլ սերմանց, յիւրոց եւ թէ յօտարաց ի ներքս՝ ի հորն իջուցանէ, թէ մեռանի՝ արիւն նորա ի ձեռաց նորա խնդրեսցի, եւ թէ հիւանդանայ զդեղագինն եւ զխափանումն վճարեսցէ, զի պարտ էր զգուշանալ մինչեւ հորին հոտն ելանէր եւ ապա մարդ ի ներսն էր կախեալ։ Ապա թէ վարձեաց զմարդն եւ յառաջն ասաց, թէ խիստ է հորոյն հոտն, եւ նա էջ ի ներս, արիւն նորա ի գլուխն իւր։
=== ԳԼՈՒԽ ԼԵՎԱՍՆ ՎՆԱՍԵԼՈՅ ՇԻՆԱԿԱՆԱՑ Ի ՏԵՐԱՆՑ===
Իշխանք եւ այլք, եթէ յաւելի դատելն զպառիկոսս, որ ընդ ձեռամբ իւրեանց իցեն, եւ հանդիպի մեռանել, արեան զինք առցեն ի նմանէ եւ տացեն յորդիս կամ յազգայինս. եւ թէ ձեռն կոտրեն կամ ոտն, կամ ատամն խլեն կամ ակն, զգինս տան. եւ թէ ձեռն կոտրեն կամ ոտն, կամ ատամն խլեն կամ ակն, զգինս տան. եւ թէ բժշկօք լիցի՝ զվարձս բժշկին եւ զխափանումն վճարէ։
=== ԳԼՈՒԽ ԼԶՎԱՍՆ ՈՐՔ ՍՈՒՏ ՔԱՀԱՆԱՅՔ ԼԻՆԻՆ ԵՒ ԿԱՄ ՔԱՀԱՆԱՅՔ ԱՆԻՐԱՒ ԳՈՐԾ ԳՈՐԾԵՆ===
Կարգեցին առաքեալքն եւ եդին հաստատութեամբ. եթէ մի՛ ոք յանդգնեսցի ի մարդկանէ, որոյ չիցէ զօծումն քահանայութեան ընկալեալ,
եւ արասցէ իրս ինչ իշխանութեամբ իբրեւ զքահանայ, եւ կամ քահանայ աչառանօք եւ ակնառութեամբ գործիցէ ինչ առանց օրինաց եւ իրաւանց, այլ արդարութեամբ եւ անակնառութեամբ։
Եւ զայս ահա զառաքելական կանոնի զհրաման այսպէս դատել պարտին առաջնորդք, զի զչար սովորութիւն լուծցեն, զոր աշխարհականք առնեն արք եւ կանայք՝ վերակացուք լինին եկեղեցոյ Աստուծոյ եւ զմուտս եւ զպտղիս ուտեն։ Արդ, պարտ է ասել, զի լռեսցեն յայնպիսի սովորութեանց։ Նոյնն եւ ընդ քահանայս հրամայէ եպիսկոպոսն, որք անկարգք եւ անուղղայք իցեն, կերողք եւ արբեցողք, զի մի՛ այնպէս վարեսցին, այլ սրբութեամբ եւ առաքինասէր վարուք։ Եւ որք ոչ կայցեն ըստ խրատու օրինացն Քրիստոսի, լռեցուսցէ ի կարգէն քահանայութեան։
=== ԳԼՈՒԽ ԼԷՎԱՍՆ ՈՐՔ ԶՔԱՀԱՆԱՅՍ ԱՆԱՐԳԵՆ===
Կարգեցին առաքեալքն եւ եդին հաստատութեամբ, թէ մի՛ ոք անարգեսցէ եւ անգոսնեսցէ եւ արհամարհանօք կալցի զքահանայս, թէ եւ կարի ոք յանարգաց իցէ. գիտասցէ, զի որ անարգէ զայնպիսին՝ զԱստուած անարգէ, զի Աստուծոյ սպասաւոր է ի բարիս, եւ համարս տայցեն ընդ հոգոց ձերոց. ո՞չ գրեալ է՝ զիշխան ժողովրդեան քոյ մի՛ բամբասիցես։
Եւ զայս դատաստան եւ որ նախ քան զայս երբեմն թէ եւ սակաւ ինչ գրեցաք, այլ երկրորդել յօժարեցաք այժմ յառաքելական կանոնաց՝ ցուցանելոյ աղագաւ զմեծութիւն պատժոցն անարգողաց քահանայից, զի դատել զոյգ է զնոսա ընդ աստուածանարգս՝ իրաւացի դատաստանաւ, ըստ այնմ՝ որ զձեզ անարգէ, զիս անարգէ։ Եւ որ չիցեն՝ եւ այն իսկ ըստ արժանոյն ցուցաւ։
=== ԳԼՈՒԽ ԼԸՎԱՍՆ ԴԱՏԱՒՈՐԱՑ===
Կարգեցին առաքեալքն եւ եդին հաստատութեամբ, եթէ որք են յաստիճան դատաւորութեան եւ իշխան են առնել դատաստան, եթէ թիւրէ եւ ընդ երեսաց առնէ, եւ պարտաւորեսցէ զարդարն եւ արդարացուսցէ զպարտաւորն, մի՛ եւս կացցէ ի կարգի դատաւորութեան եւ պատուհասեալ կշտամբեսցի, զի ոչ իմացաւ զգրեալսն աստուածային ձեռամբն յօրէնսն Մովսիսի, եթէ մի՛ խոտորեցուսցես զիրաւունս ի դատաստանի եւ կաշառ ի վերայ իրաւանց մի՛ առնուցուս։
Ի դատաստանէ դատաւորացս, ի կանոնական հրամանացս ուսաք, զի որք եկեղեցական դատաւորք են՝ մի՛ զոմն քան զոմն պատուեսցեն ի դատաստանի, այլ թէ գայցէ իշխան ի դատաստան, եւ աղքատ ոմն՝ զկնի, կանգնեցնեն զերկոքեանն ի միասին եւ օրինօքն Աստուծոյ դատ արասցեն ի միջի նոցա, այլ արծաթ մի՛ առցեն եւ թիւրեսցեն զդատաստանս ճշմարիտս, քանզի Աստուած վրէժխնդիր է դատաւորաց վասն օրինացն իւրոց։
=== ԳԼՈՒԽ ԼԹՎԱՍՆ ԸՆՉԻՑ ԵԿԵՂԵՑՈՑ ԵՒ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍԻՆ===
Եպիսկոպոս, որ գայ նոր յաթոռ եպիսկոպոսութեան նստի ի քաղաքի, գրով եւ թղթով յայտնեսցէ զինչսն, զոր ունի։ Նոյնպէս եւ զեկեղեցոյն գրով առցէ յինքն, զի ի մեռանելն իւրում իշխան լիցի ի վերայ ընչից իւրոց միայն եւ ում կամեսցի տացէ զինչսն իւր, եւ զեկեղեցոյն ոչ կարէ։ Եւ մի պատճառանօք եկեղեցական իրացն, անկանել յիւրմէն եպիսկոպոսին, թերեւս կին եւ մանկունս ստացեալ ունիցի, կամ ազգական, կամ ծառայս։ Զի իրաւացի է Աստուծոյ եւ մարդկան, զի մի՛ եկեղեցոյն վնաս ինչ կրել անգիտութեամբ եպիսկոպոսին իրաց, եւ մի՛ զեպիսկոպոսն եւ զազգականսն իւր պատճառանօք եկեղեցոյն յամենայնէ զերծանել, եւ կամ յիրս ինչ անկանել նորա ազգականացն եւ մահու նորա լինել պատճառք հայհոյութեան։
Ահաւասիկ յանդիմանին բամբասողք զեկեղեցի, թէ դատաստան ոչ ունի, զի այս իրաւունք դատաստանաց նոցունց իսկ է առաքելոցն, զի եւ զդատաւորս հրամայեն դատել զանիրաւս, եւ զեպիսկոպոսաց եւ զեկեղեցոյ զընչից ցուցին զիրաւունս։ Յորոց յայտ է, զի ոչ միայն աւանդութեամբ վարէին դատաստանաւ, այլ եւ չափաւոր գրեցելովքն, իբր պատկերաւ զբաւանդակ ուսեալ վարէին։ Ըստ որում եւ մեզ յոյժ ի դէպ է վարիլ եւ մի՛ այլազգ ինչ։
=== ԳԼՈՒԽ ԽՎԱՍՆ ԻՇԽԵԼՈՅ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍԻՆ ԵԿԵՂԵՑԱԿԱՆ ԻՐԱՑ===
Հրամայեմք եպիսկոպոսին իշխանութիւն ունել զեկեղեցական իրաց, քանզի եթէ զպատուական հոգիս մարդկան նմա հաւատալի է, առաւել եւս իրաւացի է զիրս կատարել, որպէս զի ըստ իշխանութեան նորա խնամ ունել կարօտելոց, եւ ի ձեռն երիցանց եւ սարկաւագաց ունել խնամակալութիւն եկեղեցոյն Աստուծոյ եւ ամենայն զգուշութեամբ առնել. եւ ինքեանք իսկ, եթէ կարօտ ինչ իցեն, եւ յօտարաց եղբարց ի պէտս, զի մի՛ ինչ իրօք նոցա պակասութիւն լիցի, վասն զի օրէնքն Աստուծոյ հրամայեն՝ որ սեղանոյն պաշտօնեայքն են, ի սեղանոյ անտի կերակրել. ըստ որում եւ ոչ զինուորն իւրովք թոշակօքն զզէնս պատերազմացն բերէ։
Եւ ասացաք վերագոյնն՝ եկեղեցոյն իրաց յայտնի լինել եւ եպիսկոպոսին,
եւ թէպէտ յաւել զպատճառսն, զի մի՛ կարծիցի ոչ իշխել եպիսկոպոսին իրաց եկեղեցոյն, եցոյց զիշխանութիւնն, սակայն եւ զսահմանն յայտ արար, զի մի՛ վայրապար ինչ գործիցէ, զոր եւ իրաւացի կարծելի է դատաստան եկեղեցոյ։
=== ԳԼՈՒԽ ԽԱՎԱՍՆ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍԱՑ ԵՒ ՔԱՀԱՆԱՅԻՑ, ՈՐ ԶՊԷՏՍ ԺԱՌԱՆԳԱՒՈՐԱՑ ՈՉ ՏԱՑԵՆ===
Եթէ ոք եպիսկոպոս կամ երէց, ի ժառանգաւորացն, որ կարօտ իցեն, եւ ոչ տացէ նոցա զպէտս, որոշեսցի իբր զսպանող եղբօր իւրոյ։
Լուիցեն զկանոնական դատաստանս եւ հարք միաբանաց, զի զանգութ բարսն ընդ սպանողսն կարգէ, եւ այսմ դատաստանի բազում կան վկայք։
=== ԳԼՈՒԽ ԽԲՎԱՍՆ ԺԱՌԱՆԳԱՒՈՐԱՑ Ի ԿՌՈՒԻ ՀԱՐԿԱՆՈՂԱՑ===
Եթէ ոք ժառանգաւոր ի կռուի զոք հարկանէ, եւ ի միոջէ հարուածոյն մեռցի, լուծցի վասն յանդգնութեան իւրոյ, իսկ եթէ ժողովրդական ոք իցէ՝ որոշեսցի։
Եւ այս կանոնական հրաման ըստ 0րինացն է. զի թէ ոչ մեռցի, այլ ի մահիճս դնիցի եւ յառնիցէ եւ շրջեսցի, անպարտ լիցի, որ եհարն։ Սահման եդ, զի թէ զկնի այնր մեռցի. նոյն եւ այս է ի միոջէ հարուածոյ։ Ապա թէ ոչ մեռցի ի միոջէ հարուածոյ, ոչ լուծցի, այլ դատաստան լիցի յուղղութիւն եւ յապաշխարութիւն, եթէ ժառանգաւոր է եւ եթէ աշխարհական։
=== ԳԼՈՒԽ ԽԳՎԱՍՆ ԵՐԿՐՈՐԴ ՁԵՌՆԱԴՐԵԼՈՑ===
Եպիսկոպոս, կամ երէց, կամ սարկաւագ երկրորդ ձեռնադրութիւն ընկալեալ յումեքէ, լուծցի նա, եւ՛ որ ձեռնադրեացն, բայց եթէ ցուցցէ ի թերահաւատից ունել նմա զձեռնադրութիւնն, քանզի յայսպիսեացս զմկրտեալն եւ զձեռնադրեալն ոչ հաւատացեալս եւ ոչ ժառանգաւորս հնար է լինել։
Յայտնի է ընդ դատաստան կանոնիս, զի որ ձեռնադրէ ոչ զլուծելոցն ի հայրապետէ կամ ի ժողովոյ, այլ որ տակաւին յաստիճանի իցէ, այնպիսին ախտացեալ ամբարտաւանութեամբ գործէ, նմանապէս եւ՝ որ ձեռնադրեցաւն, ուստի իրաւացոյց լուծանել զնոսա իրաւամբք։
Եւ ի թերահաւատից, այսինքն՝ ի հերձուածողաց, զմկրտեալսն եւ զձեռնադրեալսն հրամայէ երկրորդել։
=== ԳԼՈՒԽ ԽԴՎԱՍՆ ԳՈՂՈՑ ԵԿԵՂԵՑՈՅ===
Եթէ ոք ժառանգաւոր կամ ի ժողովրդականանց առցէ յեկեղեցոյն մոմեղէն կամ ձէթ, որոշեսցի եւ հնագապատիկ տուժեսցի, որով էառն անօթով ոսկեղինաւ կամ արծաթեղինաւ սրբեցելով։ Եւ մի՛ ոք ի պէտս գողացեալ, զի օրինազանցութիւն է. ապա թէ ոք ըմբռնեսցի՝ պատուհասեալ որոշեսցի։
=== ԳԼՈՒԽ ԽԵՎԱՍՆ ԱՄԲԱՍՏԱՆԵԱԼ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍԱՑ===
Եպիսկոպոս ամբաստանեալ առաջի հաւատարմաց ոմանց կամ հաւատացելոց, կարդալ զնա հարկաւոր է եպիսկոպոսաց։ Եթէ եկեալ խոստովանեսցի, յանդիմանեալ զնա՝ սահմանեսցի պատուհասն։ Ապա թէ կարդացեալ զնա՝ ոչ լուաւ, կոչեսցի երկրորդ անգամ՝ առաքելով առ նա երկու եպիսկոպոսունք։ Ապա թէ եւ այսպէս ոչ լուաւ, կոչեսցի երրորդ անգամ՝ դարձեալ երկուց եպիսկոպոսաց առաքելով առ նա։ Ապա թէ եւ այնպէս արհամարհեալ՝ ոչ եկեսցէ ի ժողովն, վճիռ հատցի այնպիսոյն՝ որ ինչ արժան թուեսցի, որպէս զի մի՛ շահել ինչ թուեսցի ի փախուցելոյն։
Այդ ճշմարիտ իրաւունք են ամբաստանելոց առնել ըստ այդմ։ Վճիռն այնպէս ընտրին, զի զպատճառն ստուգագոյն գիտելով՝ հատցի։
=== ԳԼՈՒԽ ԽԶՎԱՍՆ ՎԿԱՅԻՑ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍԱՑ===
Եւ ի վկայութիւն զթերահաւատ ոք մի՛ ընդունել եւ ոչ զհաւատացեալ զմի, քանզի ի բերանոյ երկուց եւ երից վկայից հաստատեսցի ամենայն բան։
=== ԳԼՈՒԽ ԽԷՎԱՍՆ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍԱՑ ՉՁԵՌՆԱԴՐԵԼ ԶՈՔ ՅԻՒՐՈՑՆ ԱՌԱՆՑ ԿԱՄԱՑ ԵԿԵՂԵՑԱԿԱՆԱՑ===
Զի ոչ է պարտ եպիսկոպոսին՝ եղբօր, կամ որդոյ, կամ այլում ազգականի շնորհել զպատիւ եպիսկոպոսութեան, որպէս ինքն կամի՝
ձեռնադրել ժառանգաւոր եպիսկոպոսութեան իւրոյ։ Չէ արժան զայն շնորհել մարդկային սիրոյ, քանզի եւ ոչ զեկեղեցին Քրիստոսի ընդ ժառանգութեամբ դնել։ Ապա թէ ոք արասցէ զայս, անհաստատ լիցի ձեռնադրութիւն նորա, եւ ինքն որոշեսցի։
Կանոնական իրաւունքն այսպէս է. զի ոչ իշխէ իւրոցն տալ, եւ ոչ միայն ձեռնադրել, եւ ոչ զեկեղեցի ժառանգութիւն առնել։ Ապա թէ յանդգնի, հոգեւոր դատաստան է. թէ հաճոյ բազմացն թուեսցի՝ օրհնութեամբ մասնաւորաւ հաստատել, ապա թէ ոչ՝ նոյն անհաստատ կացցէ, եւ ինքն որոշեսցի, մինչեւ զարժանաւոր ապաշխարութիւնն ցուցցէ։
=== ԳԼՈՒԽ ԽԸՎԱՍՆ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍԻ, ՈՐ ԱՐԿԱՆԷ ԶԱՆՁՆ ԻՒՐ ՅԵՐԿՐԱՒՈՐ ՀՈԳՍ===
Ոչ է պարտ եպիսկոպոսին արկանել զինքն յերկրաւոր հոգս, այլ պարապել եկեղեցական պիտոյից, ապա թէ ոչ՝ ի բաց դնիցէ, զի ոչ ոք կարէ երկուց տերանց ծառայել, ըստ տէրունական բանին։
Եւ զայս ոչ յաղագս հոգալոյ զիշխանացն պարտիմք իմանալ միայն, այլ թէ եւ ըստ պայմանի վիճակ առցէ յայլազգեաց, որպէս եւ այժմ գործեն բազումք յեպիսկոպոսաց եւ ի քահանայից, որոց եւ տէրունականն զարժանաւորն բերէ դատաստան, ասելով՝ ոչ ոք կարէ երկուց տերանց ծառայել։ Յայտ է, զի զանզեղջսն հրամայէ լուծանել իրաւամբք։
=== ԳԼՈՒԽ ԽԹՎԱՍՆ ԶԾԱՌԱՅՍ ԵՐԷՑ 0ՐՀՆԵԼ ԿԱՄ ՍԱՐԿԱՒԱԳ===
Զծառայս ի ժառանգաւորութիւն ընձեռել առանց կամաց տերանց ոչ հրամայեմք, ի տրտմութիւն ստացողացն, քանզի տանց կործանումն այս գործէ։ Ապա թէ երբէք արժանի երեւեսցի ծառայն առ ի ձեռնադրութիւն աստիճանի, որպէս Ոնէսիմոսն երեւեցաւ, եւ թողացուսցեն տեարքն իւր եւ ազատ ի տանէն ի բաց առաքեսցեն, եղիցին։
Դատաստան կանոնացս հրամայէ զայսոսիկ պահել անգայթակղ զեկեղեցի, զի մի՛ պատճառաւ բարեպաշտութեան վնաս ինչ գործեսցեն եւ տեղի տայցեն չարախօսացն զմէնջ։
=== ԳԼՈՒԽ ԾՎԱՍՆ ԱՆԱՐԳՈՂԱՑ ԶԹԱԳԱՒՈՐՍ ԵՒ ԶԻՇԽԱՆՍ===
Եթէ ոք թշնամանեսցէ զթագաւորս եւ զիշխանս անիրաւաբար, պատուհաս կրեսցէ. եթէ ժառանգաւոր է՝ լուծցի, իսկ եթէ ժողովրդական՝ որոշեսցի։
Եւ զայս դատաստան դատել եպիսկոպոսաց եւ վարդապետաց է, զի պատկեր են Աստուծոյ եւ թագաւորք, եւ իշխանք։ Եթէ անարգողն ժառանգաւոր իցէ, իրաւացի է լուծանել, եւ աշխարհական ոք՝ որոշել, մինչեւ զղջասցի։ Եւ այդ հաստատեսցի այժմ։
=== ԳԼՈՒԽ ԾԱՎՆԱՍՆ ՈՐ ՏՂԱՅ ԿՈՐՈՒՍԱՆԵՆ ԿԱՆԱՅՔ===
Եթէ հեղձուցանէ ոք զտղայ իբրեւ զխեղ կամ ի շնութեան, կամաւ զայն արարեալ՝ փոխանակ ինքն մեռցի, զի որպէս ոչ է հնար ի վեր կացուցանել, նոյնպէս եւ ոչ ապաշխարել։
Եւ զի ըստ 0րինացն ակամայիցն եւ ոչ կամաւորացն ապաստանի եղեւ ի քաղաքսն ապրել, եւ զի ըստ 0րինացն յաղագս հաւատացեալ Հրէիցն վարի, ուստի եւ յետոյ եւ այդմ տուաւ ապաշխարութիւն։ Եւ այդոցիկ կամաւոր խոստովանողացն՝ ապաշխարութիւն, իսկ անզեղջիցն՝ արեան դատաստան։
=== ԳԼՈՒԽ ԾԲՎԱՍՆ ԳՈՂՈՑ ԵՒ ԱՍՊՆՋԱԿԱՆԱՑ ՆՈՑԱ===
Գողք կամ ասպնջականք նոցին, ըստ կամաց եկեղեցոյն զնոսա մահու մատնել արժանի լիցի, զի հնացեալ աւազակքն եւ իւր հացամեծարքն միշտ լինին ի մահ դատապարտեալք։ Զայդր զկնի պարտ է դատաւորին հետեւել։
Եւ զայս յաղագս մարդագողաց եւ աւազակաց ասէ եւ ըստ 0րինացն հրամայէ ի մահ դատապարտել, նաեւ՝ զկամակից հացտուն. եւ ըստ եկեղեցոյ օրինաց եւս կարգէ։
Բայց զկնի կանոնաց այդ եւս ցուցեալ է դատաստան։
=== ԳԼՈՒԽ ԾԳՎԱՍՆ ՈՐ ԱՌՈՒԳՆԱՅՔ ԱՌՆԵՆ
Զառեւանկսն, թէեւ որդի ծնցի, եւ հայր եւ մայր եւ աղջիկն չկամիցին, մի՛ ինչ վնաս կրեսցէ ի չարագազան հոգոյն, անդրէն դարձուցանել։
Յայտ է, թէ պսակեալ եւ թէ առանց պսակ ընդ բռնապսակն է արտաքոյ կամաց։
