Changes

— Հանգի՛ստ, Էոտա՛յնԷոթա՛յն,— ասաց նրան Էոմերը անցնելով ռոհաներենի,— սպասի՛ր մի քանի րոպե: Գնացե՛ք, հավաքվեք արահետի մոտ ու պատրաստ եղեք: Գնում ենք Էնտուոշի գետանցում:

— Ոչ մի տարօրինակ բան էլ չկա,— ասաց Արագորնը: — Չարն ու բարին միշտ տեղերով չեն փոխվել. ինչպես առաջ էր՝ այնպես էլ մնում են չար ու բարիհիմա է, թե և մարդկանցմոտ, թե և էլֆերի և թզուկների համար: Ուղղակի պետք է կարողանալ մեկը մյուսից տարբերել: Ոսկե անտառում էլ է ամեն ինչ այդպեսայնպես՝ ինչպես քո տանը:

–Ճշմարիտ — Ճշմարիտ որ այդպես է,– — համաձայնեց Էոմերը: –Ես — Ես հավատում եմ քեզ: Սիրտս էլ հուշում է ինչպես վարվել, բայց դժբախտությունն այն է, որ ես չեմ կարող հետևել սրտիս խորհրդին: Մեր օրենքները արգելում են օտարականներին առանց թագավորի գիտության թափառել Ռոհանում: Հիմա վատ ժամանակներ են, և օրենքներն ավելի են խստացել: Ես խնդրեցի ձեզ ձեր կամքով հետևել մեզ, բայց դուք հրաժարվեցիք: Հո հիմա չե՞նք կռվելու հարյուրը երեքի դեմ:

–Կարծում — Կարծում եմ ձեր օրենքները գրված են ուրիշ դեպքերի համար,– — առարկեց Արագորնը: –Բայց — Սակայն, արդյո՞ք ես իրոք օտարական եմ: Ես քիչ անգամներ չեմ եղել ձեր երկրում և նույնիսկ կռվել եմ Ռոհանի մարտիկների ռազմիկների շարքերում՝ ճիշտ է ուրիշ անունով: Քեզ ես Ճիշտ է, քեզ երբեք չեմ հանդիպել: Այն հանդիպել՝ այն ժամանակ դու դեռ երեխա էիր, բայց հորդ՝ Էոմունդի հետ, շատ եմ զրուցել: Թեոդենի՝ Թեոդենի, Թենգելի որդու հետ նույնպես:Այն ժամանակներում ռոհանցի բարեխիղճ հրամանատարը երբեք չէր կանգնեցնի մի մարդու՝ ով շտապում է ընկերներին օգնության: Մի խոսքով, իմ պարտքն է շարունակել ուղիս, իսկ դու՝ Էոմունդի որդի, կարող ես ընտրե՛լ: Կամ օգնի՛ր մեզ, կամ էլ բաց թող, եթե չես ուզում օգնել: Կամ էլ շարժվիր օրենքով, բայց այդ դեպքում թագավորի մոտ կվերադառնան ոչ թե հարյուր մարտիկռազմիկ, այլ շատ ավելի քիչ:

Էոմերը մի քանի վարկյան լռեց ու և վերջապես որոշում ընդունեց:

–Երկուսս — Երկուսս էլ շտապում ենք: Իմ ջոկատն անհամբեր սպասում է հրամանի, որպեսզի ինչքան հնարավոր է արագ հեռանանք այստեղից, իսկ քո հույսը քանի գնում գնալով ավելի եթերային է դառնում: Ես իմ ընտրությունը կատարեցի: Գնա՛ցեք ձեր ճանապարհով, և , բացի այդ , ես ձեզ ձիեր էլ կտամ: Միայն մի բան եմ խնդրում, երբ կատարեք ձեր պարտքը, կամ հասկանաք որ ապարդյուն էիք փնտրում, վերադարձրե՛ք ձիերին Էդորաս: Դա թագավորին ապացույց կլինի, որ ես ճիշտ եմ վարվել: Դրանից կարող է կախված լինել իմ պատիվը և հնարավոր է նույնիսկ կյանքը: Ինձ հուսախաբ չանես:

–Չեմ — Չե՛մ անի,– — խոստացավ Արագորնը:

Մեծ էր Էոմերի զինակիցների զարմանքը, երբ նա հրամայեց ազատ նժույգներին տալ օտարականներին: Շատերը կասկածամիտ հայացքներ գցեցին, բայց միայն Էոտայնը Էոթայնը համարձակվեց բարձրաձայն արտահայտվել:.

–Գուցե — Գուցե արժե տալ ձիերին այս օտարականին, որը Գոնդորի տիրակալներից է սերում՝ եթե հավատանք նրա խոսքին, բայց չլսված բան է, որ ռոհանյան նժույգին հեծնի թզուկը:

–Հանգստացի՛ր— Հանգստացիր, այդպիսի բան չի՛ չի եղել ու չի՛ , և չի էլ լինի,– — արձագանքեց Ջիմլին: –Ես — Ես ավելի լավ է ոտքով գնամ, քան բարձրանամ այդ գազանի վրա: Չեմ Չե՛մ բարձրանա , եթե նույնիսկ ուժով ստիպեն: Ես ոտքով էլ հետ չեմ մնա:

–Կմնաս— Կմնաս,– — նկատեց Արագորնը: –Մենք — Մենք ժամանակ չունենք և չենք կարող հետյոտնի արագությամբ ընթանալ:

–Ջիմլի— Ջիմլի, բարեկամս, մի անհանգստացիր,– — հանգստացրեց նրան Լեգոլասը,– — մենք երկուսով մի ձիով կգնանք, և դու անհանգստանալու կարիք չես ունենա: Ե՛ս Ես կվարեմ ձին:

Արագորնին տարան մեծ , մոխրագույն ձիու մոտ:

–Նրա — Նրա անունը Խասուֆել Հասուֆել է,– — ասաց Էոմերը: –Թող — Թող որ նա քեզ հավատարիմ լինի, և թող քո բախտն ավելի շատ բերի, քան նրա նախկին տիրոջ՝ Գարուլֆի բախտը:

–Առանց — Առանց թամբի էլ յոլա կգնամ,– — ասաց նա և մեծ թեթևությամբ թռավ ձիու մեջքին:

Չնայած բոլորի զարմանքին՝ Արոդը հանգիստ հնազանդվեց: Թվում էր, թե նա առանց բառերի հասկանում է իր նոր հեծյալին: Էլֆերը . էլֆերը հեշտությամբ են ընդհանուր լեզու գտնում կենդանիների հետ: Երբ Ջիմլիին նստեցրին Լեգոլասի ետևումհետևում, նա այպես ամուր կառչեց էլֆից, ասես նրա համար ձի հեծնելը նույնքան տհաճ լիներ, որքան Սեմի համար նավակ նստելը:

–Բարի — Բարի ճանապա՜րհ, ցանկանում եմ գտնեք այն, ինչ փնտրում եք,- — բարեմաղթեց Էոմերը: –Ինչքան — Ինչքան հնարավոր է շուտ վերադարձեք, և թող մեր սրերը փայլատակե՛ն միասին:

–Ես — Ես կվերադառնա՛մ,– — գոչեց Արագորնը:

–Ես — Ես է՛լ,– — խոստացավ Ջիմլին: –Մենք — Մենք դեռ կզրուցենք Լորիենի տիրուհու մասին, և ես քեզ կսովորեցնեմ ավելի քաղաքավալի լինել:

–Կտեսնենք— Տեսնենք,– — պատասխանեց Էոմերը: –Այսօր — Այսօր այնքան տարօրինակ դեպքեր տեղի ունեցան, որ ես չեմ զարմանա, եթե դառնամ թզուկի աշակերտը, և նրա տապարը մեծագույն հարգանք ստեղծի իմ մեջ Լորիենի տիրուհու հանդեպ:

Այս խոսքերով էլ նրանք բաժանվեցին: Ռոհանցիների նժույգները սլանում էին քամու արագությամբ: Քիչ անց, երբ Ջիմլին ետ նայեց, Էոմերի ջոկատը դարձել էր մի փոքրիկ բիծ անծայրածիր հորիզոնում: Արագորնը նայում էր միայն առաջ, որ հանկարծ չկորցնի հետքը: Նա այնպես էր կորացել, որ այտը դիպչում էր Խասուֆելի Հասուֆելի պարանոցին: Շուտով նրանք հասան էնտվեյինէնտվուոշին: Գետի ափին օրքերի հետքը բաժանվում էր երկու մասի: Մեկը , և մեկը թեքվում էր դեպի արևելք: Օգնության եկած օրքերի հետքն էր, որի մասին պատմել Էր Էոմերը: Արագորնը իջավ ձիուց, արագորեն հետազոտեց հետքերն ու նորից թռավ ձիու մեջքին: Բարեկամները շարունակեցին ճանապարհը արահետի կողքով, աշխատելով չտրորել հետքերը: Քիչ անց Արագորնը նորից կանգ առավ, իջավ ձիուց և սկսեց ուշադիր զննել:

–Շատ — Շատ բան չես զանազանի,– — վերջապես ասաց նա: –Ռոհանցիները — Ռոհանցիները զգալիորեն տրորել են հետքերը: Երևում . երևում է հետ գալուց խիտ շարքերով են արշավել՝ աշխատելով գետից չհեռանալ: Արևելք գնացող հետքերը լավ են պահպանվել, բայց նրանցից ոչ մեկը չի տանում ետ՝ հետ՝ դեպի Անդուինը: Հարկավոր է դանդաղ գնալ և ուշադիր լինել, որ այլ կողմ գնացող հետք բաց չթողնենք: Այստեղ օրքերը հաստատ նկատած կլինեին, որ իրենց հետապնդում են և կարող էին գերիներին քարշ տալ այլ կողմ:

Եղանակը փչանում էր: Արևելքից մռայլ, մոխրագույն ամպեր եկան ու և ծածկեցին արևը: Կամաց-կամաց Ֆենգորնը մոտենում էր ու , և նրա մթին թավուտները սևին էին տալիս լեռան լանջերին: Հետապնդողներն այդպես էլ այլ կողմ գնացող հետքեր չգտան, բայց սկսեցին հանդիպել նետահարված օրքերի դիակների: Մեկի թիկունքին, մյուսի կրծքին , ցցված էին մոխրագույն փետուրերով նետերը:

Արդեն իրիկուն երեկո էր, երբ նրանք վերջապես հասան անտառեզրին և առաջին ծառերի միջև ընկած հատվածում հայտնաբերեցին հսկայական խարույկից մնացած մոխրակույտը: Ածուխները դեռ ծխում էին, իսկ կողքը թափթփված էին սաղավարտներ, ծակծկված վահաններ, կոտրված սրեր, նիզակներ և սպառազինության այլ պարագաներ: Հողի մեջ խրված նիզակի ծայրին ցցված էր օրքի հսկայական գլուխը՝ ջարդված սաղավարտով, որի վրա դեռ զանազանվում էր սպիտակ ձեռքի զինանշանը: Մի քիչ Քիչ այն կողմ,՝ կողմ՝ գետից ոչ հեռու, սևին էր տալիս թարմ հողով ծածկված ու և տորֆով կառուցված ամրացված գերեզմանաթումբը, վրան ցցված տասնհինգ նիզակներով: Քիչ ժամանակ չպահանջվեց , մինչև Արագորնն ու ընկերները հետախուզեցին հետազոտեցին տարածքն ու նրա շրջապատը, բայց մութն արդեն ընկնում էր, իսկ և անտառը պատվում էր մշուշով: Մերիի ու Փինի հետքերը այդպես էլ չգտնվեցին:

–Ամեն — Ամեն ինչ ապարդյուն է,– — տխուր ասաց Ջիմլին: –Շատ — Շատ հանելուկներ ենք գուշակել, ինչ ճանապարհ ենք ընկել, բայց այս մեկը երևի ամենադժվարն է: Վախենում եմ հոբիթների ածխացած ոսկորրները խառնվել են օրքերի ոսկորներին: Ֆրոդոն ծանր կտանի այս լուրը, եթե իհարկե այդ մասին նա երբևե իմանա: Բա Ազատքում սպասող ծեր հոբիտը... Էլրոնդը դեմ էր նրանց մեզ հետ գալուն:

–Իսկ — Իսկ Գենդալֆը կողմ էր,– — առարկեց Լեգոլասը:

–Դե — Դե, Գենդալֆն առաջինը որոշեց մասնակցել արշավին և առաջինն էլ զոհվեց,– — պատասխանեց Ջիմլին: –Սխալվեց — Սխալվեց այս անգամ իր հաշվարկների մեջ:

–Գենդալֆը — Գենդալֆը որոշեց մասնակցել ոչ թե այն պատճառով, որ բարեհաջող ավարտ էր կանխագուշակել,– — ասաց Արագորնը,– — այլ որովհետև կան գործեր, որոնցից հրաժարվելը պատիվ չի բերում: Նա հրաժարվել չէր կարող, չնայած գիտեր, որ այս ամենը կարող է տխուր ավարտ ունենալ: Թերևս ես առայժմ այստեղ մնամ և մի քիչ էլ հետազոտեմ: Առավել ևս, որ մինչև լուսաբաց տեղից շարժվել մենք չենք պատրաստվում:

Ջիմլիի ատամները ցրտից չխկչխկում էին: Նրանցից Ընկերներից ամեն մեկը մեկն իր հետ միայն մի բարակ ծածկոցով ծածկոց էր ծածկվածկրում:

–Եկեք — Եկեք խարույկ վառենք,– — առաջարկեց թզուկը: –Ես — Ես արդեն ոչ մի բանից չեմ վախենում: Եթե նույնիսկ օրքերը թռչեն դեպի կրակը, ինչպես թիթեռները դեպի լույսը, ինձ համար արդեն միևնույնն է:

–Եթե — Եթե հոբիթները թափառում են անտառում՝ անտառում, խարույկի լույսը նրանց այստեղ կբերեր,– — ավելացրեց Լեգոլասը:

–Չես — Չես իմանա խարույկի լույսն է՛լ էլ ում այստեղ կբերի, բացի օրքերից ու հոբիթներից,– — ասաց Արագորնը: –Մենք — Մենք երկու լիգ ենք հեռու դավաճան Սարումանի տիրույթները տանող լեռնանցքից: Եվ բացի այդ՝ մենք Ֆենգորնի անտառեզրին ենք գտնվում: Ասում են այստեղի ծառերին դիպչելը վտանգավոր է:

–Բայց նայիր ռոհանցիները ինչ — Բայց, նայի՛ր, Ռոհիրիմները մեծ խարույկ են վառել երեկ և հաստատ մի՛ ծառ չեն տապալել,– — առարկեց Ջիմլին: –Գիշերն — Գիշերն էլ այստեղ են անցկացրել, և նրանց հետ ոչինչ չի պատահել:

–Ռոհանցիները — Ռոհանցիները քանակով ավելի շատ էին, քան մենք,– — հիշեցրեց Արագորնը: –Եվ — Եվ առհասարակ Ֆենգորնի զայրույթը նրանց չի վախեցնում: Նրանք հազվադեպ են այս կողմերում երևում, անտառի խորքն էլ երբեք չեն մտնում: Իսկ մեզ ճանապարհը կարող է դեպի անտառի խորքը տանել, զգույշ եղե՛քզգու՛յշ եղեք, ծառերին ձեռք չտա՛քչտաք:

–Դրա — Դրա կարիքը չկա,– — ասաց Ջիմլին: –Ռոհանցիները — Ռոհանցիները բավականաչափ փայտ են թողել, և բացի այդ՝ տարածքը լիքն լի է գետնին թափթփված չոր ճյուղերով:

Նա գնաց փայտ հավաքելու և քիչ անց արդեն խարույկ վառելու պատրաստություն էր տեսնում: Արագորնը նստեց շագանակենու տակ, մեջքը հենեց ծառի բնին ու խորասուզվեց մտքերի մեջ: Լեգոլասը միայնակ կանգնած, մարմնով թեքված դեպի առաջ, նայում էր անտառի անթափանց պատին, ասես ինչ որ հեռավոր ձայներ էր լսում:Վերջապես թզուկը փոքրիկ, բայց պայծառ խարույկ վառեց, և երեք ընկերները հավաքվեցին խարույկի շուրջը՝ իրենց մարմնով ծածկելով խարույկի լույսը ավելորդ աչքերից: Լեգոլասը պատահաբար բարձրացրեց գլուխն ու գլուխը և նայեց դեպի խարույկը կռացած երկար ճյուղերին:

–Տեսե՛ք— Տեսե՛ք,– — զարմացած բացականչեց նա,– — կրակի ջերմությունը դուր է գալիս ծառին:

–Հիշում — Հիշում եմ Սելեբորնը զգուշացնում էր մեզ Ֆենգորնի մասին,— ասաց նա: — Ասում էր, որ անտառի խորքը չգնանք,- ասաց նա: -— Ինչ ես կարծում, ինչու՞, Արագո՛րն: Բորոմիրն էլ էր ինչ որ ասույթների մասին պատմում: Ինչի՞ մասին է խոսվում այնտեղ:

–Շատ — Շատ ասույթներ կան Գոնդորում, և ոչ միայն այնտեղ,– — պատասխանեց Արագորնը: –Եթե — Եթե Սելեբորնի խոսքերը չլինեին, ես կհամարեի դրանք դատարկ հնարանքներ, որոնց իրական իմաստը վաղուց արդեն կորսված կորցված է: Ինքս էի ուզում քեզ հարցնել, ճշմարտություն կա՞ արդյոք դրանց մեջ: Բայց եթե նույնիսկ անտառային էլֆը չգիտի, էլ ի՞նչ սպասես մարդուց:

–Դու — Դու շատ ես ճանապարհորդել,– — առարկեց Լեգելասը, –ես — ես որտեղի՞ց պետք է լսած լինեի Ֆենգորնի մասին, բացի մի քանի երգից, որտեղ երգվում է այն մասին, որ առաջներում այստեղ բնակվել են օնոդրիմները՝ Օնոդրիմները՝ մարդկանց լեզվով էնտերը: Այս անտառը շա՜տ-շատ շա՜տ հին է նույնիսկ էլֆերի չափանիշներով:

–Այո՛— Այո՛, հինավուրց անտառ է,– — հաստատեց Արագորնը,– — այնքան հինավուրց, որքան գերազմանոցի մոտակայքում աճող Հավերժական անտառը: Էլրոնդն ասում էր, որ այդ երկու անտառները ինչ որ տեղ ազգականներ են: Սրանք վերջին պատվարն են այն հնագույն անտառների, որոնք սփռված էին այս հողերում դեռ այն վաղ ժամանակներում, երբ առաջնածինները նոր էին սկսել դեգերել միջերկրումՄիջերկրում, իսկ մարդկային ցեղը դեռ չէր արթնացել հավերժական քնից... Բայց Ֆենգորնն իր սեփական գաղտնիքն էլ ունի, թե ինչ գաղտնիք է է՝ չեմ կարող ասել:

–Չեմ — Չեմ էլ ուզում իմանալ,– — հայտարարեց Ջիմլին: –Ով — Ով էլ այստեղ ապրելուց լինի լինի՝ ես կանեմ ամեն ինչ, որպեսզի նրան չհանդիպեմ:

–Հիշիր — Հիշիր, Ջիմլի, ոչ մի դեպքում ոչ ճյուղ, ոչ էլ թուփ հանկարծ չկտրես: Եվ աշխատիր անտառ չգնալ ցախ հավաքելու, եթե նույնիսկ խարույկը հանգչի: Ծայրահեղ դեպքում ձայն տուր ինձ:

Այս խոսքերով էլ նա շրջվեց կողքի ու և քիչ անց արդեն քնած էր մեռածի քնով: Լեգոլասը Լեգոլասն անշարժ պառկել էր էր՝ երկար ձեռքերը խաչած կրծքին խաչած, : Նրա բաց աչքերով, որոնց մեջ աչքերում խառնվել էին երազն ու գիշերային կիսաիրականությունը, քանզի այդպես են քնում էլֆերը: Ջիմլին նստել էր խարույկի կողքին և մտամոլոր շոշափում էր տապարի շեղբը: Շուրջը լռություն էր տիրում, միայն տերևներն էին առաջվա պես սոսափում գլխավերևում: Հանկարծ Ջիմլին բարձրացրեց հայացքն ու քարացավ: Խարույկի լույսով լուսավորված տարածքի եզրին գավազանին հենված կանգնած էր մի ծերունի՝ փաթաթված երկար թիկնոցով: Լայնեզր գլխարկը ծածկում էր նրա դեմքը: Ջիմլին վեր թռավ, զարմանքից նույնիսկ ճչալ չհասցնելով, թեպետ անմիջապես հասկացավ, որ ընկել են Սարումանի ծուղակը: Թզուկի կտրուկ շարժումներն արթացրին Արագորնին ու Լեգոլասին, որոնք գլուխները բարձրացնելով նույպես նկատեցին անծանոթին: Ծերունին լուռ կանգնած էր և չէր շարժվում:

–Քեզ ի՞նչ է պետք հայրիկՀանկարծ Ջիմլին բարձրացրեց հայացքն ու քարացավ: Խարույկի լույսով լուսավորված տարածքի եզրին,– հարցրեց Արագորնը գավազանին հենված, կանգնած էր մի ծերունի՝ փաթաթված երկար թիկնոցով: Լայնեզր գլխարկը ծածկում էր նրա դեմքը: Ջիմլին վեր թռավ՝ զարմանքից նույնիսկ ճչալ չհասցնելով, թեև անմիջապես հասկացավ, որ ընկել են Սարումանի ծուղակը: Թզուկի կտրուկ ոտքի կանգնելովշարժումներն արթացրին Արագորնին ու Լեգոլասին, որոնք, գլուխները բարձրացնելով, նույնպես նկատեցին անծանոթին: –Եթե մրսած ես մոտեցիր տաքացիր խարույկի մոտԾերունին լուռ կանգնած էր և չէր շարժվում:

Նա առաջ գնաց— Քեզ ի՞նչ է պետք հայրիկ, բայց ծերունին անհետացավ— հարցրեց Արագորնը, ասես չէր էլ եղելկտրուկ ոտքի կանգնելով: Մոտակայքում հետքեր չէին երևում— Եթե մրսած ես, իսկ կրակից հեռու գնալ չհամարձակվեցին: Լուսինը վաղուց անհետացել էր ու շուրջն անթափանց խավար էր տիրումմոտեցիր, տաքացիր խարույկի մոտ: Հանկարծ Լեգոլասը ճչաց.

–Ձիե՛րըՆա առաջ գնաց, ձիե՛րը չկանբայց ծերունին անհետացավ, ասես չէր էլ եղել: Մոտակայքում հետքեր չէին երևում, իսկ կրակից հեռու գնալ չհամարձակվեցին. լուսինը վաղուց անհետացել էր ու շուրջն անթափանց խավար էր տիրում:Հանկարծ Լեգոլասը ճչաց.

Ձիերն անհետ կորել էին: Նրանք պոկել էին գետնի մեջ խրված սեպերն ու կորել անհայտ ուղղությամբ: Ճակատագրի նոր հարվածից ցնցված— Ձիե՛րը, երեք ընկերները երկար ժամանակ անշարժ ու լուռ կանգնած էին: Նրանք գտնվում էին Ֆենգորնի անտառեզրին: Այդ վտանգավոր վայրում օգնության սպասելն անիմաստ էր: Ռոհանցիների բնակավայրերն այդտեղից շատ հեռու էին: Մի պահ կարծես նրանց ականջին հասավ ձիերի հեռավոր խրխնջյունը, ու հետո լռություն տիրեց: Լսվում էր միայն տերևների թեթև խշշոցըձիե՛րը չկան:

–Եվ այսպես, ձիերին ստիպված ենք հրաժեշտ տալՁիերն անհետ կորել էին: Նրանք պոկել էին գետնի մեջ խրված սեպերն ու կորել անհայտ ուղղությամբ: Ճակատագրի նոր հարվածից ցնցված,– վերջապես ասաց Արագորնըերեք ընկերները երկար ժամանակ անշարժ ու լուռ կանգնած էին: –Ո՛չ հասնել նրանց Նրանք գտնվում էին Ֆենգորնի անտառեզրին, և ո՛չ էլ գտնել չենք կարողայդ ամայի վայրում ինչ որ մեկից օգնության սպասելն անիմաստ էր: Ինչ արած, կփորձենք առանց Ռոհանցիների բնակավայրերն այդտեղից շատ հեռու էին: Մի պահ կարծես նրանց յոլա գնալականջին հասավ ձիերի հեռավոր խրխնջյունը, եթե հանկարծ չցանկանան վերադառնալև հետո լռություն տիրեց: Լսվում էր միայն տերևների թեթև խշշոցը: Մենք ոտքով սկսեցինք հետապնդումն ու բարեբախտաբար մեր ոտքերը դեռ մեզ հետ են...

–Ոտքե՞ր— Եվ այսպես,– ձիերին ստիպված ենք հրաժեշտ տալ,— վերջապես ասաց Արագորնը: — Ոչ հասնել նրանց և ոչ էլ գտնել չենք կարող: Ի՜նչ արած, կփորձենք առանց նրանց յոլա գնալ, եթե հանկարծ չցանկանան վերադառնալ: Մենք ոտքով սկսեցինք հետապնդումը, և բարեբախտաբար մեր ոտքերը դեռ մեզ հետ են... — Ոտքե՞ր,— հոգնած փնթփնթաց Ջիմլին,– — ոտքերը քայլելու համար են, բայց , կերակրել մեզ նրանք չեն կարող:

–Դեռ — Դեռ բոլորովին վեջերս դու ոչ մի գնով չէիր ցանկանում հեծնել ձիուն,– — ծիծաղեց Լեգոլասը: –Եթե — Եթե այսպես շարունակվի, շուտով հեծյալ էլ կդառնաս:

–Երևում — Երևում է նման առիթ էլ չի հանդիսանա,– — քմծիծաղեց Ջիմլին:

–Եթե — Եթե ուզում եք իմ կարծիքն իմանալ,– — ասաց նա մի փոքր լռելուց հետո,– — ես մտածում եմ, որ դա Սարումանն էր: Էլ ո՞վ պիտի այստեղ քարշ գա: Հիշո՞ւմ եք ինչ էր ասում Էոմերը. «Նա հայտնվում է գլխանոցով թիկնոցի մեջ փաթաթված ծերունու կերպարանքով...» Հենց Սարումանն էլ տարել է մեր նժույգներին, կամ էլ ուղղակի վախեցրել նրանց: Ամեն դեպքում ոչինչ էլ չես կարող անել: Հիշե՛ք այս խոսքս, մեր դժբախտությունները այսքանով չեն վերջանալու:

–Նկատի — Նկատի կունենամ խոսքդ,– — ասաց Արագորնը,– — բայց , ծերունու գլխին գլխարկ էր, ոչ թե գլխանոց: Չնայած Թեպետ, դա կարող է ոչ մի նշանակություն չունենալ: Երևի քո ենթադրաությունը ճիշտ է: Այստեղ մենք վտանգի մեջ ենք, ցերեկ լինի, թե գիշեր, բայց մեզ մնում է միայն պառկել ու հանգստանալ, քանի դեռ հնարավորություն դրա հնարավորությունը կա: Գիտե՞ս ինչ, Ջիմլի, դու ավելի լավ է պառկիր հանգստացիր, իսկ քո փոխարեն ես կհսկեմ: Ես պետք է մի քիչ խորհեմ: Հետո կքնեմ:

Գիշերը դանդաղ էր ընդանումընթանում: Արագորնին փոխարինեց Լեգոլասը, Լեգոլասին Ջիմլին, որից հետո վերջապես լուսացավ: Առանձնապես ոչինչ չկատարվեց, ծերուկն ծերունին այլևս չհայտնվեց: Չհայտնվեցին նաև ձիերը: