Changes
== Գլուխ 2 ==
Սեպտեմբերի սկզբին Դիլլը հրաժեշտ տվեց մեզ և մեկնեց իրենց տուն՝ Մերիդիան։ Մենք ուղեկցեցինք մինչև ավտոբուսը, որը հինգ ժամից նրան տեղ էր հասցնելու, ես սաստիկ տխրել էի, բայց քիչ անց մտածեցի, որ մի շաբաթ հետո դպրոց պիտի գնամ։ Կյանքիս մեջ դեռ երբեք այդպիսի անհամբերությամբ որևէ բանի չէի սպասել։ Ձմռանը ժամեր շարունակ նստում էի սոճու վրա, մեր սարքած տնակում ու նայում դպրոցի բակին, Ջիմի հեռադիտակով հետևում աշակերտներին և ուսումնասիրում նրանց բոլոր խաղերը՝ աչքս չկտրելով Ջիմի կարմիր բաճկոնից, երբ երեխաները աչքակապուկ էին խաղում կամ թե բռնոցի, ես գաղտնի բաժանում էի նրանց ուրախություններն ու անհաջողությունները։ Եվ սաստիկ ցանկանում էի լինել նրանց հետ։
Առաջին օրը Ջիմը այնքան բարեհաճ գտնվեց, որ ինքը տարավ ինձ դպրոց, սովորաբար այդ անում են ծնողները։ Բայց Ատտիկուսն ասաց՝ Ջիմը ամենայն սիրով ցույց կտա իմ դասարանը։ Հավանաբար, այդտեղ տեղի էր ունեցել մի ձեռնտու գործարք․ երբ մենք վազքով շրջանցեցինք Ռեդլիների տան անկյունը, ես մի արտասովոր ձայն լսեցի, Ջիմի գրպանում դրամներ էին զրնգում։ Դպրոցի բակի առջևում մենք դանդաղեցրինք մեր քայլերը, և Ջիմը սկսեց ինձ բացատրել, որ դպրոցում նրանից չկպչեմ, չխնդրեմ խաղալ «Տարզանը և մարդ-մրջյունները» գլուխը, իր անձնական կյանքի մասին ակնարկներ չանեմ ու զահլան չտանեմ և դասամիջոցներին պոչիցն ընկած քարշ չգամ։ Իմ տեղը առաջին դասարանումն է, իսկ իր տեղը՝ հինգերորդ։ Կարճ ասած՝ չհամարձակվեմ ոսոքի տակն ընկնել։
— Ինչ, ուրեմն ես ու դու այլևս միասին չպիտի՞ խաղանք,— հարցրի ես։
— Տանը մենք կապրենք այնպես, ինչպես ապրում էինք,— ասաց Ջիմը։— Բայց, հասկանո՞ւմ ես, դպրոցն ուրիշ բան է, դպրոցը տուն չէ։
Եվ դուրս եկավ, որ այդպես էր որ կար։ Հենց առաջին իսկ առավոտը մեր ուսուցչուհին՝ միսս Կերոլայն Ֆիշերը, ինձ կանչեց և ամբողջ դասարանի առաջ քանոնով հասցրեց ձեռքերիս, իսկ հետո անկյուն կանգնեցրեց մինչև մեծ դասամիջոցը։
Միս Կերոլայնը ջահել էր, քսանմեկ տարեկան, ոչ ավելի։ Մազերը մուգ շիկավուն էին, ուներ վարդագույն այտեր, եղունգներին՝ թունդ կարմիր լաք։ Եվ լաքե բարձրակրունկ կոշիկներ, և կարմիր հագուստ՝ սպիտակ զոլերով։ Նա շատ նման էր անանուխի կոնֆետի, կոնֆետի էլ հոտ էր գալիս նրանից։ Նա վարձել էր միսս Մոդի Էտկինսոնի վերնահարկի սենյակը, մեր դիմացը, և երբ միսս Մոգին մեզ ծանոթացրեց նրա հետ, Ջիմը հետո մի քանի օր շարունակ ման էր գալիս ասես մշուշում։
Նա իր անունը տպագիր տառերով գրեց գրատախտակին և ասաց.
— Այդտեղ գրված է, որ ինձ անվանում են միսս Կերոլայն Ֆիշեր։ Ես հյուսիսային Ալաբամայից եմ, Ուինստոն շրջանից։
Դասարանով փսփսոց անցավ. այդ տեղերի բնակիչների բնավորությունը հայտնի էր, երևի միսս Կերոլայնն էլ է այդպես։ (Երբ 1861 թվականի հունվարի 11֊ին Ալաբամա նահանգը անջատվեց մյուս հարավային նահանգներից, Ուինստոն շրջանն էլ Ալաբամայից անջատվեց. Մեյկոմբում դա ամեն մի կաթնակեր գիտե)։ Հյուսիսային Ալաբաման լեփ֊լեցուն է օղու գործարաններով, տեքստիլ ֆաբրիկաներով, պողպատաձուլական ընկերություններով, հանրապետականներով, պրոֆեսորներով և ընդհանրապես անհայտ մարդկանցով, որոնք չգիտես ով են, ինչ են։
Որպես սկիզբ, Կերոլայնը սկսեց մեղ համար բարձրաձայն կարդալ կատուների մասին։ Կատուները միմյանց հետ երկար ու բարակ զրույց էին անում, զբոսնում էին շքեղ զգեստներով և ապրում էին խոհանոցում, վառարանի տակ գտնվող փոքրիկ տնակում։ Այն միջոgին, երբ միսիս կատուն զանգահարեց դեղատուն և չորացրած մկնով և շոկոլադով դեղահատ պատվիրեց, ամբողջ դասարանը ծիծաղից թուլացավ։ Միսս Կերոլայնը, երևում է, անտեղյակ էր, որ նրա աշակերտները՝ պատառոտված վերնաշապիկներով տղաները և պարկի կտորից կարված դերյաներով աղջիկները, բոլորը, հազիվ քայլել սովորած, արդեն բամբակենու թումբն են քաշում կամ խոզին կեր տալիս, այնքան էլ դյուրազգաց չեն հանդեպ նրբին բանահյուսությունը։ Կարդալով մինչև վերջ, նա ասաց.
— Որպիսի՜ հաճելի հեքիաթ, այնպես չէ՞, երեխայք։
Հետո մոտեցավ գրատախտակին, հսկայական տպագիր տառերով արտագրեց ամբողջ այբուբենը և դառնալով դասարանին, հարցրեց․
— Ո՞վ գիտե, ի՞նչ է այս։
Բոլորն էլ գիտեին, մեծամասնությունը մնացել էր և երկրորդ տարին էր առաջին դասարանում նստում։
Հավանաբար միսս Կերոլայնը ինձ ընտրեց նրա համար, որ անունս գիտեր։ Երբ ես սկսեցի բոլոր տառերն իրար ետևից կարդալ, նրա հոնքերի միջև մի հազիվ նկատելի կնճիռ երևաց․ հետո նա ինձ ստիպեց բարձրաձայն կարդալ այբբենարանի կեսը և «Մոբիլ ռեջիստեր»-ից բորսային բյուլետենը, համոզվելով, որ գրագետ եմ, ինձ նայեց արդեն թեթևակի արգահատանքով։ Եվ պատվիրեց հորս ասել, որ նա ինձ այլևս չսովորեցնի, քանի որ դա կվնասի իմ դպրոցական պարապմունքներին։
— Բայց նա ինձ ոչինչ չի սովորեցրել, միսս Կերոլայն,— զարմացա ես։
Նա ժպտաց և գլուխն օրորեց։
— Ատտիկուսը ինձ սովորեցնելու ժամանակ չունի,— ավելացրի ես։— Գիտե՞ք, երեկոները նա միշտ էլ այնպես հոգնած է լինում, նա միայն նստում է հյուրասենյակում և լրագիր է կարդում։
― Եթե նա չի սովորեցրել, հապա էլ ո՞վ է սովորեցրել,— ասաց միսս Կերոլայնը բոլորովին էլ ոչ բարկացած։— Չէ որ ինչ-որ մեկը սովորեցրել է։ Հո բարուրի՞ց չես սկսել լրագրեր կարդալ։
— Իսկ Ջիմն ասում է՝ բարուրից։ Նա մի գիրք էր կարդացել, և ես այնտեղ ոչ թե Ֆինչ էի, այլ Պինչ։ Ջիմն ասում է, թե ինձ իսկականից անվանում են Ջին Լուիզա Պինչ, բայց երբ ես ծնվել եմ, ինձ փոխել են, բայց ես իսկականից կոչվում եմ․․․
― Երևակոյությանը ազատություն չտանք, փոքրիկս,― ասաց նա։— Եվ այսպես, ասա հայրիկիդ, որ նա այլևս քեզ չսովորեցնի։ Ավելի լավ է կարդալ սովորել բոլոր կանոններով։ Կասես նրան, որ իր փոխարեն հիմա ես եմ զբաղվելու քեզանով և կաշխատեմ չարիքը վերացնել․․․
― Ինչպես ասացի՞ք, մեմ...
― Քո հայրը սովորեցնել չգիտե։ Իսկ հիմա նստիր։
Ես քրթմնջացի, որ ներողություն եմ խնդրում, նստեցի իմ տեղը և սկսեցի մտածել, թե որն է իմ հանցանքը։ Ես կարդալ երբեք դիտմամբ չեմ սովորել, պարզապես ինչ֊որ ստավել է, որ ես ամեն օր առանց թույլտվության գլուխս խոթեի լրագրերի մեջ։ Կամ, գուցե, ես ժամեր շարունակ կարդալ սովորել եմ եկեղեցում։ Չեմ հիշում, արդյոք եղե՞լ է ժամանակ, որ ես չկարողանամ սաղմոս կարդալ։ Եթե լավ քննենք, ընթերցանությունը ինքնին է եկել, հենց այնպես, ինչպես ինքն իրեն սովորել եմ առանց նայելու մեր գցել կոմբինեզոնիս ետևի կոճակները, կոշիկներիս թելերը քարկապ չգցելը, այլ այնպես կապել, ինչպես հարկն է։ Հեչ չգիտեմ, թե հատկապես երբ էր, որ Ատտիկուսի շարժվող մատների տակ տողերը դուրձան բառեր, բայց որքան ինձ հիշում եմ, ամեն երեկո ես նայում էի այդ մատներին, լսում վերջին նորությունները, նոր օրենքների ծրագրերը, Լորենցո Դոուի օրագիրը, այն ամենը, ինչ Ատտիկուսը կարդում էր, երբ ես քնելուց առաջ բարձրանում էի նրա ծնկներին։ Մինչև այն օրը, երբ ես վախեցա, որ ինձ այդ կարգելեն, ես կարդալ իսկի չէի սիրում։ Դե, շնչել նույնպես չես սիրում, բայց հապա փորձիր չշնչել...
Հասկանալով, որ միսս Կերոլայնը ինձնից դժգոհ է, ես որոշեցի բախտս չփորձել և մինչև դասի վերջը նայում էի պատուհանին, իսկ հետո դասամիջոց եղավ, և առաջին դասարանը ամբողջովին թափվեց բակը։ Այդտեղ Ջիմը ինձ գտավ, տարավ մի կողմ և հարցրեց, թե ոնց են գործերս։ Ես պատմեցի։
— Եթե հնարավոր է, ես տուն կգնայի։ Ջիմ, այդ մորաքույրը ասում է, թե Ատտիկուսն է ինձ կարդալ սովորեցրել, և այլևս թող չսովորեցնի։
— Վնաս չունի,― սկսեց ինձ մխիթարել Ջիմը։— Մեր ուսուցչուհին ասում է, միսս Կերոլայնը նոր մեթոդով է unվորեցնում։ Նա այդ անցել է կոլեջում։ Շուտով բոլոր դասարաններում էլ այդպես են սովորեցնելու։ Այդ ձևով, գրքերից համարյա թե չեն օգտվում, այլ այնպես, ինչպես կովերի հետ վարվել են սովորում։ Եթե ուզում ես կովի մասին իմանալ, պետք է կովը կթել, պա՞րզ է։
― Ա՜յ թե ինչ, բայց ես չեմ ուզում կովերին ուսումնասիրել, ես...
— Ոնց թե չես ուզում։ Կովերի մասին պետք է իմանալ, մեր շրջանի տնտեսությունների կեսը դրանցով է ապրում։
Ես միայն հարցրի, թե հո խելքը չի՞ գցել։
— Այ քեղ հիմար գլուխ, ես քեզ պարզապես բացատրում եմ, որ առաջին դասարանցիներին հիմա նոր ձևով են սովորեցնում։ Դա կոչվում է «Դյուիի տասնորդական սիստեմ»։
Ես երբեք կասկածի տակ չէի առնում այն ճշմարտությունները, որ բարբառում էր Ջիմը, չկասկածեցի և այժմ։ «Դյուիի տասնորդական սիստեմը» կիսով չափ կայանում էր նրանում, որ մեր քթերի առաջ միսս Կերոլայնը փոքրիկ ստվարաթղթեր էր թափահարում, որոնց վրա տպագիր տառերով գրված էին տուն, տար, տատ, տուր, ատամ։ Երևում է մեզնից չէր պահանջվում և ոչ մի բացատրություն, և դասարանը լռությամբ ընդունում էր այդ իմպրեսիոնիստական հայտնագործությունը։ Ես տխրեցի և սկսեցի նամակ գրել Դիլլին։ Այդ զբաղմունքի վրա ինձ բռնեց միսս Կերոլայնը և նորից պատվիրեց հորս ասել, որ նա դադարեր ինձ սովորեցնելուց։
― Եվ բացի այդ,— ասաց նա,— առաջին դասարանում մենք գրում ենք միայն տպագիր տառերով։ Իսկ ձեռագիր տառերով գրել կսովորես երրորդ դասարանում։
Այդտեղ մեղավորը Կելպուրնիան էր։ Բայց եթե այդպես չաներ, վատ եղանակներին, երբ տանն էի մնում, նրա հոգին կհանեի։ Նա մետաղյա տախտակի վրա ինձ դաս էր տալիս, վերևում գրում էր ձեռագիր տառերը, կողքին դնում էր բաց արած աստվածաշունչը և կարգադրում մի գլուխ արտագրել։ Եթե տառերը նման էի դուրս բերում, նա ինձ պարգև էր տալիս մի կտոր յուղով հաց՝ վրան առատ շաքար ցանած։ Խիստ ուսուցչուհի էր նա․ քիչ էր պատահում, որ գոհ մնար, և հաճախ չէր, որ պարգև էի ստանում նրանից։
― Նրանք, ովքեր տուն պիտի գնան, ձեռք բարձրացնեն,― ասաց միսս Կերոլայնը, և ես չէի հասցրել ուշքս գլուխս հավաքել, որ դեռ Կելպուրնիայի շնորհիվ էլ վիրավորանք ստացա։
Քաղաքում ապրող երեխաները ձեռք բարձրացրին, և միսս Կերոլայնը ուշադիր նայեց մեզ։
― Ով նախաճաշ բերել է, թող հանի։
Հայտնի չէ որտեղից հայտնվեցին մրգահյութով դույլիկներ, և առաստաղի վրա պարել սկսեցին արծաթե շողերը։ Միսս Կերոլայնը քայլում էր նստարանների շարքերի միջով, նայում փոքրիկ դույլերի մեջ, նայում թղթե փաթեթների մեջ ու մերթ գոհունակ գլխով անում, մերթ թեթևակի մռայլվում։ Ուոլտեր Կանինգհեմի նստարանի մոտ նա կանգ առավ։
— Իսկ քո՞ նախաճաշն ուր է։
Ուոլտեր Կանինգհեմի դեմքին նայելով, ամեն մի առաջին դասարանցի էլ հասկանում էր, որ նա որդ ունի։ Իսկ բոբիկ ոտքերից իսկույն հայտնի էր, թե դա որտեղից է։ Որդը լինում է այն պատճառով, որ բոբիկ ոտքերով ման ես գալիս գոմաղբի ու ցեխի մեջ, ուր թավալ են տալիս խոզերը։ Թե որ Ուոլտերը կոշիկ ունենար, դպրոցական պարապմունքների առաջին օրը, իհարկե, կհագներ, իսկ հետո, միևնույն է, ոտաբոբիկ դպրոց կգար մինչև ցրտերն ընկնելը։ Դրա փոխարեն նրա հագին կար մաքուր վերնաշապիկ և խնամքով կարկատած կոմբինեզոն։
— Դու այսօր մոռացե՞լ ես հետդ նախաճաշ վերցնել,— հարցրեց միսս Կերոլայնը։
Ուոլտերը նայում էր ուղիղ իր առաջ։ Նրա վտիտ այտի վրա մկանը ցնցվում էր։
― Դու այսօր մոռացե՞լ ես նախաճաշդ,— նորից հարցրեց միսս Կերոլայնը։
Նրա այտը նորից ցնցվեց։
— Ըհը՛,— քրթմնջաց նա վերջապես։
Միսս Կերոլայնը մոտեցավ իր սեղանին և հանեց դրամապանակը։
— Ահա քեզ քսանհինգ ցենտ,— ասաց նա։ — Գնա և քեզ համար ուտելիք գնիր։ Դրամը վաղը կտաս ինձ։
Ուոլտերը գլուխը թափահարեց։
— Ո՛չ, մեմ, շնորհակալություն,— կամացուկ աաաց նա։
Միսս Կերոլայնի ձայնում անհամբերություն լսվեց.
— Արի այստեղ, Ուոլտեր, և վերցրու դրամը։
Ուոլտերը կրկին գլուխը թափահարեց։
Երբ որ նա երրորդ անգամ գլուխը թափահարեց, երեխաներից մեկը շշնջաց․
— Ասա նրան, Մեծաչքանի։
Ես շուրջս նայեցի և տեսա, որ թե՛ քաղաքում և թե՛ քաղաքից դուրս ապրող տղաները նայում են ինձ։ Ես միսս Կերոլայնի հետ արդեն երկու անգամ զրուցել էի, և նրանք բոլորը միամիտ հավատով հայացքները հառել էին ինձ, որ այդպիսի մոտիկ ծանոթությունից կծնվի փոխըմբռնում։
Այդպես է, որ կա, պետք է Ուոլտերին պաշտպանել։ Ես վեր կացա։
— Ը՜-ը․․․* միսս Կերոլայն․․․
— Ի՞նչ է, Ջին Լուիզա։
— Միսս Կերոլայն, նա Կանինգհեմ է։
Եվ ես նստեցի տեղս։
Ինձ թվաց, որ ես շատ պարզ ասացի։ Մեզ բոլորիս համար դա միանգամայն պարզ էր։ Ուոլտեր Կանինգհեմը ստում է, ըստ որում՝ իզուր։ Նա ոչ մի նախաճաշ էլ չի մոռացել, նա ոչ մի նախաճաշ էլ չի ունեցել։ Այսօր չունի, վաղն էլ չի ունենա և մյուս օրն էլ։ Նա երևի քսանհինգ ցենտ կյանքումն էլ չի տեսել։
Ես մի փորձ ևս արեցի։
— Միսս Կերոլայն, ախր Ուոլտերը Կանինգհեմներից է։
― Չեմ հասկանում, Ջին Լուիզա։ Ինչի՛ մասին ես ասում։
― Այդ ոչինչ, մեմ, դուք շուտով շրջանի բոլոր մարդկանց կճանաչեք։ Կանինգհեմները երբեք և ոչինչ չեն վերցնում ձրի, ոչ քաղաքապետարանից, ոչ էլ ծխական համայնքից։ Նրանք ոչ ոքից ոչ մի բան չեն վերցնում, մի կերպ ապրում են նրանով, ինչ ունեն։ Նրանք քիչ բան ունեն, բայց դրանով էլ կառավարվում են։
Կանինգհեմների տոհմի, ավելի ճիշտ, նրա մի ճյուղի բնավորությունը ես սկսեցի ճանաչել անցած ձմռանը։ Ուոլտերի հայրը խորհուրդի համար գալիս էր Ատտիկուսի մոտ։ Մեկ անգամ, երեկոյան, նրանք հյուրասենյակում երկար ու ձանձրալի խոսում էին օրենքների սահմանափակումից, իսկ հրաժեշտի ժամանակ միստեր Կանինգհեմն ասաց.
— Բոլորովին չգիտեմ, միստեր Ֆինչ, թե երբ կկարողանամ ձեզ վճարել։
— Թող դա ձեզ չանհանգստացնի, միստեր Կանինգհեմ, — ասաց Ատտիկուսը։
Ես Ջիմին հարցրի, թե ինչ կնշանակի սահմանափակում, նա ասաց, երբ պոչդ հուփ են տալիս, և այդ ժամանակ ես Ատտիկուսին հարցրի, թե միստեր Կանինգհեմը կկարողանա՞ երբևէ մեզ վճարել։
— Փողով չի կարողանա,— ասաց Ատտիկուսը,— բայց մինչև տարվա վերջը նա մեզ կհատուցի։ Ա՛յ, կտեսնես։
Եվ մենք տեսանք։ Մի անգամ, առավոտյան մեր ետնաբակում գտանք մի կույտ չռփի՝ կպչանի համար։ Հետո ետնամուտքում աստված գիտե, թե որտեղից հայտնվեց մի ամբողջ պարկ ընկույզ։ Սննդին հայտնվեց սրատերևի զամբյուղ։ Գարնանը մենք գտանք վաղահաս բողկով լիքը մի պարկ ևս, և այդ ժամանակ Ատտիկուսն ասաց, որ միստեր Կանինգհեմը պարտքը վճարեց և դեռ մի բան էլ ավելի։
— Իսկ ինչո՞ւ է նա բողկով վճարում,― հարցրի ես։
— Որովհետև այլ կերպ չի կարող։ Նա փող չունի։
— Իսկ մենք աղքա՞տ ենք, Ատտիկուս։
Ատտիկուսը գլխով արեց։
— Այո, իհարկե։
Ջիմը քիթը կնճռեց։
— Այնպես աղքատ, ինչպես Կանինգհեմնե՞րն են։
— Դե, իհարկե, ոչ այդքան։ Կանինգհեմները քաղաքացի չեն, այլ ֆերմեր, ճգնաժամը ամենից ավելի նրանց է հարվածել։
Ատտիկուսն ասաց՝ քաղաքում շատ մարդիկ են աղքատ, որովհետև ֆերմերներն աղքատ են։ Մեյկոմբ շրջանում ամբողջովին ֆերմերներ են ապրում. բժիշկները, իրավաբանները, ատամնաբույժները ամեն մի գրոշը դժվարությամբ են վաստակում։ Օրենքների սահմանափակումը միստեր Կանինգհեմի համար միակ չարիքը չէ։ Նրա հողի այն մասը, որին տնօրինելու իրավունք ունի, առանց տիրոջ գիտության գրավ է դրված և դա առաջին անգամը չէ, ու այն խղճուկ գրոշներով, որոնք կանխիկ ստանում է, ստիպված է լինում տոկոսները վճարել։ Եթե միստեր Կանինգհեմը լեզուն պահեր ատամների ետևը, նրան կվերցնեին հասարակական աշխատանքների, բայց եթե նա թողնի իր հողը, այն կկորցնի, և Կանինգհեմը գերադասում է սովել, բայց պահպանել հողը, և ավելացրած դրան՝ ձայն տալ նրա՛ օդտին, ում որ քեֆը ուզում է։ Միստեր Կանինգհեմը անդրդվելիների ցեղից է, ասաց Ատտխկուսը։ Կանինգհեմները իրավաբանին վճարելու համար դրամ չունեն, ահա նրանք էլ վճարում են ինչով որ կարողանում են։
— Իսկ գիտե՞ք, որ բժիշկ Ռեյնոլդսն էլ է այդպես աշխատում,— ասաց Ատտիկուսը։— Երբ երեխա է ծնվում, նա երեխայի ծնողներից մի չափ կարտոֆիլ է վերցնում։ Միսս Մեծաչքանի, եթե դուք շնորհ անեք և ինձ լսեք, ես ձեզ կբացատրեմ, թե ինչ է նշանակում օրենքների սահմանափակում։ Ջիմը երբեմն շատ ճիշտ է գլխի ընկնում, թե ինչը ինչոց է։
Եթե ես կարողանայի այնպես հստակ ու հասկանալի բացատրել, ինչպես Ատտիկուսը, ես կկարողանայի խուսափել որոշ տհաճություններից և ուսուցչուհուս ետ կպահեի դառը հուսախաբությունից, բայց ես չէի կարողանում, ուստի ասացի․
― Միսս Կերոլայն, դուք Ուոլտերին իզուր տեղն եք վիրավորում, նրանց տանը քսանհինգ ցենտ չկա, որպեսզի ձեզ վերադարձնի, իսկ չռփին էլ ձեզ պետք չի։
Սիսս Կերոլայնը ասես տեղում մեխվեց, հետո բռնեց օձիքիցս, քարշ տվեց դեպի իր սեղանը։
— Ջին Լուիզա, դու ինձ զզվեցրիր,— ասաց նա,— դու բոլոր տեսակետներով վատ ես սկսում, սիրելիս, մեկնի՛ր ձեռքդ։
Ես կարծեցի, թե նա հիմա ափիս մեջ կթքի․ Մեյկոմբում հենց միայն դրա համար էլ ձեռքը մեկնում են, դարերով սրբագործված սովորություն, այդպես են ամրապնդում մեզ մոտ ամեն մի համաձայնություն։ Ոչ լրիվ հասկանալով, թե այդ ինչի համար է, ես և նա համաձայնության եկանք, ես նայեցի ընկերներիս, բայց ամբողջ դասարանը հենց նույնպիսի վարանումով նայում էր ինձ։ Միսս Կերոլայնը քանոնը սեղանից վերցրեց, հինգ թե վեց անգամ թեթևակի խփեց ձեռքիս, հետո կարդադրեց անկյուն կանգնել։ Այդ ժամանակ միայն երեխաները գլխի ընկան, որ միսս Կերոլայնը ինձ ծեծեց, և բոլորը ծիծաղից թուլացան։
Միսս Կերոլայնը սպառնաց, թե նրանց էլ բաժին կհասնի, և առաջին դասարանը դարձյալ քրքջաց, նրան սթափեցրեց միայն միսս Բլաունտի երևալը։ Բնիկ մեյկոմբցի, և դեռ չնվիրված «Դյուիի տասնորդական սիստեմին», միսս Բլաունտը կանգնեց շեմքին՝ ձեռքերը կողքերին և հայտարարեց.
— Եթե այստեղ, դասարանում, որևէ մեկը հանդգնի ժպտալ, բոլորին կտաքացնեմ, լա՜վ իմացեք։ Միսս Կերոլայն, այս բղավոցներից ու աղմուկից վեցերորդ դասարանը հնարավորություն չունի կենտրոնանալու բուրգերին։
Անկյունում ես քիչ կանգնեցի։ Ի երջանկություն միսս Կերոլայնի, զանգը խփեց, և բոլորը գնացին նախաճաշելու։ Ես վերջինը դուրս եկա և տեսա, թե ինչպես միսս Կերոլայնը ծանրությամբ նստեց աթոռին և գլուխը դրեց ձեռքերին։ Եթե ինձ հետ լավ վարված լիներ, ես նրան կխղճայի։ Նա այնպես լավիկն էր։
