Changes

Ֆրոդոն խայթվածի պես վեր թռավ։ Սենյակում մութ էր․ Մերին մոմը ձեռքին կանգնած էր միջանցքում եւ և ուժեղ թակում էր կիսաբաց դուռը։

Ժամը յոթի մոտ հինգն էլ պատրաստ էին ճանապարհ ընկնելու։ Գիրուկը բերանով մեկ հորանջում էր։ Նրանք անաղմուկ դուրս եկան տնից եւ և կածանով քայլեցին Մերիի հետեւիցհետևից, որը սանձից բռնած տանում էր ծանր բարձված պոնին։ Խոնավ տերեւները տերևները պսպղում էին, ճյուղերից կաթկթում էր, եւ և սառը ցողը մոխրագույն շղարշի պես պարուրում էր խոտը։ Անդորր էր, եւ և հեռավոր ձայները բոլորովին մոտիկ էին լսվում․ հավերը կռթկռթում էին, մեկի դուռը փակվեց, ցանկապատի մի դռնակ ճռռաց։

Պոնիները ախոռում էին, ամրակազմ, մեկը մյուսից սիրուն, դանդաղաշարժ, բայց դիմացկուն, իսկը հոբիթների պես։ Փախստականները հարմար նստեցին, ձիերը խթանեցին, եւ և խորացան թանձր մառախուղի մեջ, որն ասես նահանջում էր նրանց առջեւառջև, իսկ հետո նորից փակվում։ Մեկ ժամ կամ մոտ մեկ ժամ գնալուց հետո վերջապես մառախուղից անսպասելիորեն դուրս լողաց Պատնեշը՝ շղարշված բարձր արծաթե սարդոստայնով։

― Իմ հետեւիցհետևից, ― պատասխանեց Մերին։ ― Կտեսնես։

Նա շրջվեց ձախ ու գնաց Պատնեշի երկարությամբ, որը շուտով դեմ առավ ձորի բերանին։ Դեպի ձորն իջնող լանջը հանկարծ դարձավ աղյուսե պատերով ստորգետնյա մուտք, որից սկիզբ առնող արահետը սուզվում էր Պատնեշի տակ եւ և դուրս բերում ձորի մյուս կողմը։

― Մնաս բարո՜վ, Ֆրոդո, բացականչեց նա։ ― Դու իզուր գնացիր Անտառ, դա կործանարար տեղ է, կարող է հենց այսօր էլ փորձանքի մեջ ընկնեք։ Այնուամենայնիվ, ձեզ հաջողություն եմ ցանկանում՝ ե՛ւ և՛ այսօր, ե՛ւ և՛ վաղը, ե՛ւ և՛ միշտ․․․

― Եթե իմ առջեւում առջևում միայն Հավերժական Անտառը լիներ, ես բախտավոր կլինեի, ― ձայնեց Ֆրոդոն։ ― Գանդալֆին հաղորդիր, որ շտապ գա Արեւմտյան Արևմտյան Ուղի՝ մենք էլ Անտառից կգնանք այնտեղ եւ և այնտեղից կծլկենք։ Մնաս բարո՜վ։ ― Այստեղ նրա ձայնը խլացավ արձագանքից, եւ և Ֆրեդեգարը վերեւում վերևում մենակ մնաց։

Մութ ու խոնավ անցուղու վերջում երկաթե դարպասն էր։ Մերին իջավ ձիուց եւ և բացեց այն, իսկ երբ բոլորն անցան, փակեց։ Դարպասի դռները ծածկվեցին եւ և փականը չարագուշակ չխկաց։

― Դե, վերադարձի ճանապարհը փակված է, ― ասաց Մերին։ ― Մնաս բարով, Հոբիթստան, մեր առջեւ առջև Հավերժական Անտառն է։

― Նայած ի՜նչ են պատմում, ― պատասխանեց Մերին։ ― Եթե դու նկատի ունես այն սարսափելի հեքիաթները, որոնցով վախեցրել են Գիրուկին մանկության տարիներին՝ անտառի ոգիների, գայլերի եւ և ամեն տեսակ չարքերի մասին, ապա հազիվ թե։ Ես այդ հեքիաթներին չեմ հավատում։ Բայց Անտառն իսկապես սովորական չէ։ Ամեն ինչ այստեղ զգուշավոր է, ոչ թե Հոբիթստանի պես։ Ծառերն այստեղ օտարներին չեն սիրում եւ հետեւումև հետևում, հետեւումհետևում, հետեւում հետևում են նրանց իրենց բոլոր․․․ երեւի տերեւներո՞վերևի տերևներո՞վ, հո աչքեր չունե՞ն։ Ցերեկը այնքան էլ սարսափելի չէ, թող հետեւեն հետևեն իրենց համար։ Ճիշտ է, երբեմն նրանցից մեկը ճյուղ է վրադ գցում, մյուսը հանկարծ արմատն է ցցում, երրորդը բաղեղով է փաթաթվում քեզ։ Դե դրանք դատարկ բաներ են, իսկ ա՜յ գիշերը, ինձ ասել են․․․ Ես ինքս էլ գիշերն այստեղ եղել եմ մեկ կամ երկու անգամ, այն էլ բացատում։ Ինձ թվում էր, ծառերը փսփսում են, չարախոսում անհասկանալի լեզվով եւ ինչ֊որ և ինչ-որ չար բան են գուշակում․ քամի չկար, բայց ճյուղերը օրորվում էին ու շրշում։ Ասում են, ծառերը կարող են տեղաշարժվել ու պատի պես շրջապատել օտարներին։ Ինչ֊որ Ինչ-որ ժամանակ նրանք նույնիսկ Պատնեշին են մոտեցել․ հայտնվել են պատնեշի կողքը, սկսել են ճեղքել ու սեղմել, վերեւից վերևից թեքվել են պատնեշի վրա։ Այդ ժամանակ հոբիթները դուրս են եկել, կտրել հարյուրավոր ծառեր, մեծ կրակ արել եւ և Պատնեշի երկարությամբ մի լայն շերտ վառել։ Անտառը նահանջել է, բայց վիրավորանքը չի մոռացել։ Իսկ շերտը հիմա էլ դեռ երեւում երևում է։

― Դե չէ, իբրեւ իբրև թե նաեւ նաև զանազան անտառային հրեշներ են բնակվում, ― պատասխանեց Մերին, ― միայն թե ոչ այստեղ, այլ Գալարի հովտում։ Ինչ֊որ Ինչ-որ մեկն անընդհատ տրորում է արահետները, անտառ ես մտնում, իսկ էստեղ նոր արահետ է բացվել, միայն անտառի ոգին գիտի, թե ուր է տանում եւ և ամեն անգամ՝ տարբեր տեղեր։ Էստեղ մոտերքում առաջ կար մեկը, թեպետ հիմա երեւի երևի ծածկվել է խոտով, այդ մեծ արահետը տանում էր դեպի Հրդեհի բացատը եւ և հետո իջնում էր մոտավորապես մեզ հարկավոր կողմը՝ հյուսիս֊արեւելք։ Թերեւսհյուսիս-արևելք։ Թերևս, գտնեմ։

Անվերջանալի ձորից դեպի վեր, անտառ էր հասնում հազիվ նկատելի ճամփան, հասնում էր ու իսկույն էլ անհետանում։ Ծառերի տակ դուրս գալով նրանք հետ նայեցին․ հետեւում սեւին հետևում սևին էր տալիս Պատնեշի աղոտ շերտը՝ ահա ուր որ է կծածկվի աչքից։ Իսկ առջեւում առջևում միայն բներ են ու բներ, ուղիղ ու խոտոր, սլացիկ ու ծուռումուռ, ողորկ ու խթոտ, ճյուղավոր ու ոստավոր, մոխրականաչ, մամռակալած ու քարաքոսապատ։

― Դու փնտրի՛ր, փնտրի՛ր, քո մեծ արահետը, ― մռայլ շտապեցրեց նրան Ֆրոդոն։ ― Մեկ էլ տեսար մեկս֊մեկիս մեկս-մեկիս կորցրեցինք կամ բոլորս միասին մոլորվեցինք․․․

Արահետը կորչում էր, ծառերը ճանապարհը խոչընդոտում էին, եւ և Փինը հանկարծ զգաց, որ այլեւս այլևս չի կարող առաջ գնալ։

Բոլորը վախից շունչները պահեցին, բայց ճիչը չթնդաց անտառում, այլ տեղնուտեղը խլացավ, ասես խեղդեցին։ Ոչ արձագանք, ոչ կրկնահնչյուն, միայն անտառն ավելի խտացավ եւ և ասես չարախնդորեն խշշաց։

Ֆրոդոն մտածեց, որ ճանապարհն էլ չեն գտնի եւ և որ ինքն իզուր բարեկամներին բերեց այս չարագուշակ անտառը։ Մերին հայացքով որոնում էր արհետը, սակայն՝ շատ անվստահ, եւ և Փինն այդ նկատեց։

― Դե դու հենց սկզբից մոլորվել ես, ― փնթփնթաց նա, իսկ Մերին ի պատասխան թեթեւացած թեթևացած սուլեց ու մատով ցույց տվեց դեպի առաջ։

― Ա՜յ թե գործ է, հա՜, ― մտածկոտ ասաց նա։ ― Ծառեր են, բայց ախր տեղում կանգնած չեն մնում։ ԳրենՀրեն, թե ուր է, էդ Հրդեհի Բացատը, իսկ այնտեղ տանող արահետն, ա՜խ, ո՞ւր է կորել․․․

Նրանց ճանապարհը լուսավորվեց, ծառերը նահանջում էին։ Նրանք հանկարծ դուրս սահեցին ճյուղերի արանքից ու հայտնվեցին մի լայնարձակ բացատում։ Նրանց գլխավերեւում գլխավերևում անսպասելի բացվեց կապուտ ու մաքուր երկրինքը։ Արեւը Արևը չէր հասցրել շատ բարձրանալ, բայց արդեն ցած էր հղում բարեհամբույր շողերը։ Բացատը եզերող ծառերի սաղարթն ավելի խիտ ու ավելի կանաչ էր, ասես այն անջրպետում էր անտառից։ Բացատում ոչ մի ծառ չկար․ կոշտ խոտ, իսկ սրանց մեջ ցցված չորուկ գինազոխեր, գորշ մոլախոտ, թոռոմած մոլեխինդ ու ուղտափուշ։ Ամեն ինչ քայքայվում էր ու թափվում, փոշի դառնում, բայց Հավերժական Անտառի մթին թավուտներից հետո այստեղ հրաշալի էր։

Հոբիթներն աշխուժացան․ արեւը արևը բարձրացավ, երկինքը փայլեց նրանց գլխավերեւումգլխավերևում, եւ և հորդեց ցերեկային լույսը։ Բացատի հեռավոր ծայրին հանկարծ պարզ նշագծվեց ծառերի մեջ գտնվող արահետը։ Այն լանջն ի վեր մտնում էր անտառ, դրա վրա կախվում էին խիտ ճյուղերը՝ մեկ կիպ մոտենալով, մեկ իրարից անջատվելով։

Բայց հիմա նրանք գնում էին առաջվանից շատ արագ, հուսալով, որ Անտառը բարիացել է իրենց նկատմամբ եւ և թույլ կտա անցնել։ Սակայն ո՞ւր էր թե․․․ Շուտով գաղտնի չարակամությունը բացահայտ դարձավ։ Հեղձուկ օդը շնչել չէր լինում։ Ծառերը երկու կողմերից սեղմեցին նրանց եւ և ճանապարհը փակեցին։ Յուրաքանչյուր քալը դժվարությամբ էր արվում, պոնիների սմբակները խրվում էին փտած տերեւների տերևների կույտերի մեջ, խփվում չերեւացող չերևացող արմատներին, եւ և լռության մեջ այդ հարվածը խուլ արձագանքում էր ականջներում։ Ֆրոդոյին կրծում էր տագնապը եւ և կեղեքում կսկիծը։ Նա ինքն իրեն մեղադրում էր թեթեւամտության թեթևամտության համար եւ և այն է, ուզում էր մտածել հետ վերադառնալու մասին (այսինքն՝ հայտնի չէ, թե ուր), երբ հանկարծ ծանր վերելքը վերջացավ, ծառերը բաժանվեցին եւ և ճամփորդներին բաց թողեցին մի հարթ բացատ, իսկ արահետը վազեց ուղիղ դեպի կանաչ բլուրը, որը բարձրանում էր Անտառի վերեւում՝ վերևում՝ ոնց որ ցցված մազերի վերեւից երեւացող վերևից երևացող ճաղատ գագաթը։ Վերջապես կարելի էր հանգիստ դիտել շուրջը։ Արահետը ոլորապտույտ բարձրանում էր լանջով, դրա համար էլ հոբիթները շուտ չհայտնվեցին բարձունքում՝ կապտավուն արեւավառ արևավառ մշուշի մեջ, որ փակում էր տեսադաշտը։

― Ա՜յ այնտեղ, ― ասաց Մերին, ― Բլուրներից Գալար գետը հոսում է դեպի հարավ֊արեւմուտքհարավ-արևմուտք, Անտառի խորքը, կտրում֊անցնում կտրում-անցնում է ու թափվում Բրենդիդուիմ։ Ահա թե որ կողմից ավելի շատ պետք է խուսափենք։ Ասում են, հենց գետից է գալիս անտառի գլխավոր կախարդանքը։

Արդեն տասնմեկին մոտ էր, արեւը արևը վառում էր, եւ և աշնանային շղարշը ավելի ու ավելի թանձր էր փռվում։ Արեւմուտքը Արևմուտքը չէր երեւումերևում, ոչ Պատնեշը, ոչ էլ նրա հետեւում հետևում ընկած գետահովիտը։ Եվ որքան նրանք նայում էին հյուսիս, հայացքով չէին կարողանում գտնել Արեւմտյան Արևմտյան Մեծ Ուղին։ Չորս կողմից անշարժ ալիքներով նրանց շրջապատում էր Անտառը։ Ամենախելոք բանն էր՝ նստել ու կեսօրյա հացն ուտել։ Այդպես էլ արեցին։

Ուժերը թարմացնելով ու սրտապնդված նրանք իջան ներքեւ։ ներքև։ Արահետը, որով բարձրացել էին բլուրը, ստորոտից ձգվում էր դեպի հյուսիս։ Սակայն չհասցրին ուրախանալ, երբ զգացին՝ ինչ֊որ ինչ-որ բան իրենց դանդաղ, բայց հաստատապես տանում է աջ, հարավ֊արեւելք։ հարավ-արևելք։ Շուտով արահետը թեքվեց, երեւի երևի դեպի Գալարի հովիտը, այսինքն՝ բոլորին ոչ հարկավոր ուղղությամբ։ Խորհրդակցելով, նրանք որոշեցին շրջվել֊մտնել շրջվել-մտնել անտառի խորքը ու գնալ դեպի հյուսիս, դեպի անտեսանելի Ուղին․ այնտեղ հողն ավելի չոր է, ծառերը նոսր են, սովորական եղեւնիներ եղևնիներ ու սոճիներ, ոչ թե այստեղի նման՝ կաղնի, հաճարի, բոխի ու էլի ինչ֊որ ինչ-որ հանելուկային, հինավուրց տեսակներ։

Սկզբում թվում էր, որ ճիշտ են վճռել, նույնիսկ սկսեցին ավելի արագ գնալ, թեպետ երբ արեւը արևը թափանցում էր սաղարթից, շատ թույլ էր լուսավորում։ Նորից իրար սկսեցին միանալ ծառերը, որոնք հեռվից թվում էին իրարից շատ հեռու։ Խոր խանդակները եւ և կոծոծապատ փոսերը փակում էին ճանապարհը։ Եվ բոլորը, չգիտես ինչու, աջ կողմից, շրջանցելու հնարավորություն չկար, հարկավոր էր անցնել դրանց միջով, իսկ ներքեւում ներքևում թավ խոտ էր եւ և խիտ փշաթփեր։ Դեպի աջ շարժվել հնարավոր չէր, իսկ ձախ՝ փշերը նահանջում էին։ Հազիվհազ հասան վերեւվերև, իսկ այստեղ ծառերը խտացան որպես մի մութ պատ։ Դեպի ձախ եւ և սարն ի վեր թույլ չէին տալիս, այնպես որ հոբիթներն ակամա գնում էին դեպի աջ եւ և սարն ի վար։

Մեկ֊երկու Մեկ-երկու ժամ հետո նրանք ուղղությունը կորցրին՝ միայն գիտեին, որ դեպի հյուսիս չեն գնում։ Ինչ֊որ Ինչ-որ մեկը նրանց տանում էր, եւ և նրանք հնազանդորեն գնում էին Անտառի խորքը՝ ամենախորքը։

Արեւը Արևը թեքվում էր դեպի արեւմուտքարևմուտք, երբ նրանք մտան իրեն բոլոր տեսածներից շատ ավելի լայն ու խոր մի խանդակ։ Դեպի ձախ եւ և վեր ճանապարհ չկար, հո չէի՞ն թողնելու պոնիներն ու բեռները․․․ Ձիերից իջնելով, նրանք գնացին աջ ու ցած, հողի հողը մի տեսակ փափկեց, երբեմն նույնիսկ ճլմփում էր, այսուայնտեղ առվակներ էին հոսում, եւ և շուտով ճամփորդները հայտնաբերեցին, որ գնում են լայն առվի երկայնքով, ոտքի տակ զսպանակի պես ելնող֊իջնոց ելնող-իջնող ճահիճ արահետով։ Խիստ ճյուղերի վերեւում վերևում երկինքն անհետացավ։

Հանկարծ առջեւում առջևում նորից փայլեց արեւի արևի լույսը, նրանք շտապեցին դուրս գալ տոթ մեգից եւ և հասան գետին․ եղեգ, սեզ, ջրի մուգ շիթեր, իսկ հետո մյուս ափն է՝ զառիվեր ու սայթաքուն։ Արեւը Արևը լուսավորում էր, հովտում տաքանում էր աշնանային քնաբեր կեսօրը։ Եղեգը խշշում էր, սեզը շրշում, ուռենու ճյուղերը փսփսում էին։

― Դեհ, հիմա հասկանալի է, թե մեզ ուր են քշել, ― ասա ասաց Մերին։ ― Բոլորովին ո՛չ մեր ուզած կողմը։ Սա Գալարն է։ Մի գնամ հետախուզեմ։ Նա վազեց արեւավառ արևավառ բացատով ու կորավ բարձր խոտի մեջ։ Հետո վերադարձավ, ասես գետնի տակից ծլեց, ու հայտարարեց, որ զառիթափի տակ, ափին շատ մոտիկ, բոլորովին էլ խրուտ չէ ու հրաշալի արահետ կա։

― Դրանով գնանք ձախ, մեկ էլ տեսար, դուրս եկանք արեւելյան արևելյան բացատը, ― ասաց նա։

Հոբիթներն իջան գետը ու գնացին կածանով, որը զիգզագներ էր անում, պտույտներ գործում, մեկ աջ էր գնում, մեկ ձախ, մշտապես վերադառնում էր Գալարի մոտ եւ և բացահայտորեն մտադրվել էր ճամփորդներին ինչ֊որ ինչ-որ տեղ դուրս բերել։ Արեւն Արևն այրում էր նրանց մեջքերը։ Ինչ֊որ Ինչ-որ բարալիկ, ցանցառ տերեւներով տերևներով ճյուղերի մոխրագույն, սորուն ստվերը վերջապես փակեց կածանը։ Հետզհետե տոթն ուժգնանում էր ու քայլելն ավելի էր դժվարանում։ Հողն ասես քնկոտություն էր արձակում։

Սակայն նրա ուղեկիցներին ընդարմացնում էր ծանր նինջը։ Սամը հորանջում էր ու քնկոտ աչքերը թարթում։ Ֆրոդոն հանկարծ զգաց, որ քնում է՝ նրա աչքին ամեն ինչ շաղվեց, եւ և զզվելի ճանճերի անդադար դզզոցը հանկարծ լռեց։ Միայն թեթեւ թեթև շշունջ էր, մեղմ քչքչոց, հեռավոր շրշյուն՝ տերեւնե՞րն տերևնե՞րն են, ինչ է։ Իհարկե, տերեւներն տերևներն են։ Նա բարձրացրեց հոգնած աչքերն ու գլխավերեւում գլխավերևում տեսավ մի հսկայական ծփի՝ դարավոր ու մամռակալած։ Ծփին նրանց վրա այնպես էր տարածել ճյուղերը, ասես անհամար ձեռքերն էր բաց արել՝ երկար, գորշ։ Նրա անընդգրկելի, ծուռումուռ բունը հատված էր սեւ սև ճեղքերով, որոնք կամաց ճռռում էին թորշոմած սաղարթի շշնջոցի տակ։ Ֆրոդոն երկար հորանջեց ու ընկավ խոտին։

Մերին ու Փինը հազիվհազ հասան մինչեւ մինչև հզոր բունը, նստեցին ու սեւին սևին տվող ճեղքերի մոտ հենվեցին իրար։ Սամը բոլորից հետո էր գալիս։ Վերեւում Վերևում սահուն օրորվում էր դեղնա֊մոխրագույն դեղնա-մոխրագույն սաղարթի հոծ ծածկույթը։ Ճամփորդները հոգնած փակեցին աչքերը եւ և ասես քնի միջից լսեցին․ ջուրը ծփու մոտ է, ջուրը կկապի, ջուրը կքաշի եւ և քունը կտանի․․․ Նրանք գետի քչքչոցի օրորի տակ, գորշ ծփու բնին կպած քնեցին։ Ֆրոդոն ամեն կերպ ճգնում էր քունը փախցնել, նրան նույնիսկ հաջողվեց ոտքի կանգնել։ Ջուրը անհաղթահարելիորեն ձգում էր նրան։

Սամը նստել ու ննջում էր, երբեմն֊երբեմն երբեմն-երբեմն ծոծրակը քորելով․․․ սա ինչ֊որ ինչ-որ անհասկանալի բան է։ Տարօրինակ է ինչ֊որ։ Արեւը ինչ-որ։ Արևը դեռ մայր չի մտել, իսկ իրենք քնում են, հա քնում։ Ինչի՞ց կլինի դա։

― Ես այդպես էլ գիտեի, ― բացականչեց Ֆրոդոն։ ― Ախր ինչը մեզ բերեց այս երիցս անիծյալ Անտառը։ Ավելի լավ էր մնայինք այնտեղ, Գերանում․․․ ― Նա մոբղջ ուժով աքացի տվեց ծառին։ Հազիվ նկատելի դող անցավ տերեւներով տերևներով ու ճյուղերով․ տերեւները տերևները շրշացին ու շշնջացին, ասես քմծիծաղում էին։

― Կօգնի, բա ի՞նչ կանի, ― վարանելով արձագանքեց Ֆրոդոն։ ― Փինին կխորովենք եւ և ուրիշ ոչինչ։

― Եկեք այնուամենայնիվ վառենք դրա կաշին, եթե երևի վախենա, ― Սամն ատելությամբ նայեց լայնատարած Ծփուն։ ― Եթե սա նրանց բաց չթողնի, ես միեւնույնն միևնույնն է՝ կտապալեմ դրան, ատամներով կկրծոտեմ։ ― Նա նետվեց ձիերի մոտ ու արագ֊արագ արագ-արագ փնտրեց կացինը, աբեթամանն ու կրակվառիչը։

Նրանք ծփու մոտ քարշ տվին մի կույտ ցախ, չոր տերեւներ տերևներ ու տաշեղ, իհարկե, ոչ այն կողմը, որտեղ Փինն ու Մերին էին։ Հենց առաջին կայծից կրակը բռնկվեց, ջախը ճտճտավճտճտաց, ու բոցի մանրիկ լեզուները մխրճվեցին մամռոտ կեղեւի կեղևի մեջ։ Հինավուրց հսկան ցնցվեց, ցավի ու չարության խշշոցով պատասխանեց սաղարթը։ Բարձր ճչաց Մերին, ներսից լսվեց Փինի խեղդված աղաղակը։

― Հանգցրե՛ք, հանգցրե՛ք, ― ոչ իր ձայնով գոռաց Փինը, ― թե չէ նա սպառնում է ինձ երկու պատառ անել եւ և կանի․․․

Ծփու ճյուղերը կատաղորեն երերացին։ Կարծես փոթորիկը հուզեց շրջապատի բոլոր ծառերը, ասես քարը վրդովեց քնած գետը։ Կատաղի չարությունից տակնուվրա եղավ Անտառը։ Սամը արագորեն հանգցրեց փոքրիկ խարույկը եւ և տրորեց կայծերը։ Իսկ Ֆրոդոն գլուխը կորցրած վազեց արահետով, չիմանալով, թե ուր՝ աղեկտուր ճչալով․ «Օգնեցե՜ք․․․ օգնեցե՜ք․․․ Օգ֊նե֊ցե֊ե՜ք»․․․ Նրա ձայնը ճչալուց խզվում էր, բայց ինքն իրեն համարյա չէր լսում։ Ծփու բարձրացրած փոթորիկն ընդհատում էր ձայները, տերեւների տերևների կատաղի աղմուկը խցանում էր այն։ Բայց Ֆրոդոն շարունակում էր հուսահատ գոռալ՝ սարսափից ու ինչ անելը անել չիմանալուց։

Իսկ հետո միանգամից լռեց՝ նրա ճիչերին պատասխանեցին։ Թե՞ նրան թվաց։ Ո՛չ, պատասխանեցին հեռվից, անտառի խորքից։ Նա շուռ եկավ, ականջ դրեց՝ այո, ինչ֊որ ինչ-որ մեկը զիլ ձայնով երգում էր անհոգ ու ուրախ, բայց երգում էր սատանան գիտե, թե ինչ․

Թաց֊ձորԹաց-ձոր, Թացաձոր, ձորի գլխին՝ սարեր, Մամուռ֊չորՄամուռ-չոր, խոնավ֊պուրակխոնավ-պուրակ, Թաց֊ձոր Թաց-ձոր ու հովիտներ։

Օգնություն հուսալով եւ և նոր վտանգից վախենալով, Ֆրոդոն ու Սամը քար կտրեցին։ Հանկարծ ձայնն ավելի մոտեցավ ու հստակ հնչեց։

Տե՛ս, սարյակն էլ հովի նման թեւին թևին տվեց ու թռավ, Արեւն Արևն անցավ, ու երեկոն ծանրանում է մութով իր,

Ոսկեհաըիկ գեղեցկուհին՝ գետի դուստրը եւ և փերին։

Գարնան թոնը՝ հրաշագործ, իսկ ամռանը՝ ջանք ու է զուր։

Նրանք կանգնել էին հմայվածի պես։ Փոթորիկն ասես շնչասպառ եղավ։ Տերեւները Տերևները կախ ընկան հնազանդ ճյուղերից։ Նորից լսվեց նույն երգը, եղեգներից դուրս սողաց մի ճմռթված լայնեզր գլխարկ, որի ժապավենի տակ խրված էր մի երկար կապույտ փետուր։ Գլխարկի հետ միասին հայնտվեց նաեւ հայտնվեց նաև մարդը, իսկ գուցե ոչ մարդ՝ թեպետ բոյը Հսկաներից ցածր էր, բայց դեղին ոտնամաններով նրա հաստ ոտքերը եզան կճղակների պես փողխում փոցխում էին տերեւները։ տերևները։ Նա կապույտ կապա էր հագած եւ և երկար, խիտ ու գանգուր մորուքը ծածկում էր կապայի կուրծքը։ Դեմքը՝ կարմիր, ասես հյութեղ խնձոր, ակոսված ծիծաղի կնճիռներով։ Ձեռքին մեծ տերեւ֊սկուտեղ տերև-սկուտեղ էր, իսկ դրա մեջ լողում էին նունուֆարներ։

― Դե, դե, մի քիչ կամաց էդտեղ․․․ Էլ գոռալ, ճվալն ի՜նչ է, ― խոսեց անծանոթը, ձեռքն առաջ մեկնելով, եւ և նրանք կանգ առան, ասես տեղում մեխվեցին։ ― Էդ ո՞ւր եք վազում․․․ Վայրկենապես պատասխանեք․․․ Ես Թոմ Բոմբադիլն եմ, այս տեղերի տերն ու տիրակալը։ Ո՞վ է համարձակվել նեղացնել ձեզ, անմեղ մժեղներին․․․

― Անկարգություններ է անում Ծփին․․․ Միայն այդքա՞նայդքա՞նը, ― գոռաց Թոմ Բոմբադիլը ուրախ ցատկոտելով։ ― Ես հիմա կերգեմ նրա համար՝ քնակապ կանեմ։ Երգելով տերեւաթափ տերևաթափ կանեմ, որ իմանա ավազակը։ Ձմեռվա ցրտի երգ կերգեմ, արմատները կսառցակալեմ․․․

Նա նունուֆարներով սկուտեղը խնամքով դրեց խոտի վրա եւ և ցատկեց ծառի մոտ, այնտեղ, որտեղ դուրս ցցված էին մնացել Մերիի միայն ոտքերը։ Շրթունքները կպեց հպեց ճեղքին եւ և կամաց ինչ֊որ ինչ-որ անհասկանալի բան երգեց։ Մերին ուրախացած ոտքերը թափահարեց, բայց Ծփին մնաց անշարժ։ Թոմը հետ ընկրկեց, կոտրեց ներքեւի ներքևի ծանր ճյուղն ու դրանով դաղեց բունը։

― Հե՜յ, Ծեր Ծփի․․․ Լսի՛ր Բոմբադիլին, ― հրամայեց նա։ Քացր֊քաղցր Քացր-քաղցր խմիր հողի հյութը, ուժ հավաքիր։ Իսկ հետո քնիր, արդեն լրիվ դեղնել ես։ Դուրս թող փոքրիկներին։ Բռնողի՜ս նայեք։

Հետո ծանր ճռռալով, լայն բացվեց մյուս ճեղքը եւ և այնտեղից դուրս թռավ Փինը, ասես նրան աքացի տվեցին։ Ծերունական չար կրճտոցով երկու ճեղքերն էլ փակվեցին, դող անցավ ծառով մեկ, ու ամեն ինչ լռեց։

― Դեհ, իսկ դուք, ճստիկներ, անտիկտիկ անտիտիկ նապաստակներ, ― ասաց նա, ― ինձ մոտ հանգիստ կառնեք, ինչպես հարկն է կկերակրեմ։ Բոլոր հարցերը թողեք հետոյի համար։ Արեւը Արևը մարում է, իսկ Ոսկեհատիկն էլ սպասում է, երեւի երևի աչքը ջուր կտրեց։ Սեղանին հդնեմ հաց ու մեղր, կաթ ու կարագ․․․ Հապա, ճստլիկներ, վազքով․․․ Թոմը սովածացել է, ― նա գետնից վերցրեց նունուֆարները, ձեռքը թափ տվեց՝ հրավիրելով իր հետեւիցհետևից, եւ և թռչկոտելով սուրաց արեւելյան արևելյան արահետով, ամբողջ ձայնքով անկապ մի բան երգելով։

Խոսելու ժամանակ չկար, զարմանալու՝ նույնպես, եւ և հոբիթները շտապեցին նրա հետեւից։ հետևից։

Միայն թե նրանք դանդաղ էին շտապում։ Թոմը աչքներից ծածկվեց, եւ և ձայնն էլ ավելի ու ավելի թույլ էր լսվում։ Իսկ հետո հանկարծ նորից հնչեց բարձր, կարծես ինչ֊որ ինչ-որ տեղից հորդեց․

Թոմն առջեւից առջևից կգնա , ճամփին լույսեր կվառի, Մութը կիջնի, ու սեւ սև քամին կփչի, բայց փույթ չէ դա,

Չվախենա՛ք սեւ ծառերիսսև ծառերից, սեւ սև ճյուղերի սեւ սև դավից, Առանց ահի ու համարձակ քայլեցե՛ք իմ հետեւից։ հետևից։

Որ դարավոր, մութ անտառը չթափանցի էլ մոզ մեզ մոտ։

Եվ էլի նույն անդորրը, իսկ արեւը արևը ծածկվել էր ծառերի հետեւում։ հետևում։ Հոբիթները հանկարծ հիշեցին երեկոն Բրենդիդուիմում եւ և Փայտաշենի փայլփլուն պատուհանները։ Առջեւում Առջևում ցցապատնեշի անհավասար ատամների պես մեկը մյուսի հետեւից հետևից բարձրանում էին ստվերները՝ անընդգրկելի բներ, հսկայական ճյուղեր, մուգ, խիտ սաղարթներ։ Գետից սպիտակ մշուշ բարձրացավ ու քուլա֊քուլա քուլա-քուլա փաթաթվեց ոտքերին։

Նրանց առջեւ առջև փայլում էր Թոմ Բոմբադիլի տունը՝ մնում էր միայն իջնել բլրից։ Բոլորն շտապեցին ներքեւ՝ ե՛ւ ներքև՝ և՛ հոբիթները, ե՛ւ և՛ պոնիները։ Հոգնածությունն ասես ոչ եղել էր, ոչ էլ կար, վախի կեսն էր մնացել։ Նրանց ընդառաջ երգը թնդաց․

Իսկ հետո հնչեց մեկ ուրիշ ձայն՝ վճիտ ու ջահել, ինչպես վաղ գարուն, բայց հինավուրց ու իմաստուն՝ իբրեւ իբրև հավերժական ամառ․

Առուների, գետերի, զողիցողի, անձրեւի անձրևի մասին,

Եվ հոբիթները հայտնվեցին ջինջ լույսով ողողված շեմին։