Changes

Եթե վաճառականական կապիտալը, օրինակ, 100 ֆ. ստ. է, և վաճառականն այս 100 ֆ. ստ.-ով ապրանք է գնում, հետո այս ապրանքը ծախում 110 ֆ. ստ.-ի, ապա նրա այս, 100-անոց կապիտալը մի պտույտ է արած լինում, իսկ տարվա մեջ արած պտույտների թիվը կախված է նրանից, թե տարվա ընթացքում որքան հաճախ է կրկնվում այս Փ—Ա—Փ´ շարժումը։

Այն ծախքերը, որոնք կարող են կապված լինել առքագնի ու վաճառագնի տարբերության հետ, մենք այստեղ բոլորովին մի կողմ ենք թողնում, որովհետև այս ծախքերը ոչինչ չեն, փոխում այն ձևի մեջ, որը հենց պետք է այստեղ քննենք ամենից առաջ։

Այսպիսով ուրեմն վաճառականական տվյալ մի կապիտալի պտույտների թիվն այստեղ բոլորովին համանման է փողի, իբրև սոսկ շրջանառության միջոցի, պտույտների կրկնվելուն։ Ինչպես որ միևնույն թալերը, որ տաս անգամ պտույտ է գործում, տաս անգամ իր արժեքը գնում է ապրանքի ձևով՝ այնպես էլ վաճառականի, օրինակ, միևնույն 100-անոց փողային կապիտալը, եթե տաս անգամ պտույտ է գործում, տաս անգամ իր արժեքը գնում է ապրանքի ձևով կամ թե իրացնում է տասնապատիկ արժեք ունեցող = 10001 000-անոց մի ամբողջ ապրանքային կապիտալ։ Բայց տարբերությունը հետևյալն է. փողի, իբրև շրջանառության միջոցի, պտույտի ժամանակ փողի միևնույն միավորն է, որ անցնում է տարբեր ձեռքերով, ուրեմն կրկնելով կատարում է միևնույն ֆունկցիան և հետևաբար պտույտի արագությամբ փոխարինում է շրջանառու փողի մասսան։ Իսկ վաճառական ի վաճառականի մոտ միևնույն փողային կապիտալն է,— անկախ նրանից, թե սա փողի ինչ միավորներից է կազմված — միևնույն փողային արժեքն է, որ մի քանի անգամ ապրանքային կապիտալ է գնում և ծախում իր արժեքի գումարի չափով, ուստի և մի քանի անգամ միևնույն ձեռքն է վերադառնում, դեպի իր ելակետն է ետ հոսում իբրև Փ + ΔՓ, իբրև արժեք պլյուս հավելյալ արժեք։ Այս է բնորոշում նրա պտույտն իբրև կապիտալի պտույտ։ Նա միշտ ավելի է փող կորզում շրջանառությունից, քան նետում է նրա մեջ։ Համենայն դեպս հասկանալի է ինքնըստինքյան, որ վաճառականական կապիտալի արագացած պտույտի հետ (երբ փողի, իբրև վճարման միջոցի, ֆունկցիան է հենց գերակշռում զարգացած վարկային գործի պայմաններում) փողի միևնույն մասսան պտույտ է գործում էլ ավելի արագ։

Գործարանատերը կարող է իսկապես ծախել արտահանորդին, իսկ սա էլ իր օտարերկրյա կլիենտին. ներմուծորդը կարող է իր հումքը վաճառել գործարանատիրոջը, սա էլ՝ իր արդյունքները խոշոր առևտրականին և այլն։ Բայց մի որևէ առանձին աննկատելի կետում ապրանքը մնում է չծախված, կամ թե մի ուրիշ որևէ անգամ բոլոր արտադրողների ու միքնավաճառորդների պաշարները կամաց-կամաց գերալցվում են։ Սովորաբար սպառումը հենց Ճիշտ այս պահին ծաղկման բարձրագույն, աստիճանի վրա է գտնվում, մասամբ այն պատճառով, որ մի արդյունաբերական կապիտալիստ շարժման մեջ է դնում մի շարք ուրիշներին, մասամբ էլ այն պատճառով, որ նրանց զբաղեցրած բանվորները, աշխատելով լրիվ ժամանակ, սովորականից ավելի ծախսելու միջոցներ են ունենում։ Կապիտալիստների եկամուտների հետ ավելանում են նաև նրանց ծախսերը։ Բացի սրանից, ինչպես տեսանք (II գիրք, III բաժին), մի մշտական շրջանառություն է տեղի ունենում հաստատուն կապիտալի ու հաստատուն կապիտալի միջև (նույնիսկ մի կողմ թողնելով արագացած կուտակումը), մի շրջանառություն, որն ամենից առաջ անկախ է անհատական սպառումից, այն իմաստով, որ նա երբեք չի մտնում այս սպառման մեջ, սակայն որը վերջին հաշվով սահմանափակված է նույն այս սպառումով, որովհետև հաստատուն կապիտալի արտադրությունը երբեք չի կատարվում հենց հանուն  հաստատուն կապիտալի, այլ կատարվում է լոկ այն պատճառով, որ այդ կապիտալը մեծ չափերով գործադրվում է արտադրության այն ոլորտներում, որոնց արդյունքներն անհատական սպառման մեջ են մտնում։ Բայց և այնպես այս արտադրությունը միառժամանակ կարող է հանդարտ ընթանալ իր ուղիով՝ գրգիռ ստանալով նախատեսվող պահանջարկից, ուստի և այս ճյուղերում վաճառականների ու արդյունաբերողների գործերը շատ սահուն են առաջ գնում։ Ճգնաժամը վրա է հասնում, երբ վաճառականները, որոնք հեռավոր շուկաներում են ծախում (կամ որոնց պաշարները դիզվել են նաև երկրի ներսում), իրենց ետհոսող գումարներն այնքան դանդաղ ու գծուծ չափերով են ետ ստանում, որ բանկերը հարկադրում են վճարումներ կատարելու, կամ թե գնած ապրանքների դիմաց տված մուրհակների ժամկետներն ավելի շուտ են հասնում, քան վերավաճառքն է տեղի ունեցած լինում։ Այն ժամանակ սկսվում են բռնի վաճառքները, որպեսզի ապահովված լինեն վճարումները։ Եվ միաժամանակ պայթում է կրախը [կործանումը], որը միանգամից վերջ է գնում երևույթական ծաղկմանը։

Սակայն վաճառականական կապիտալի պտույտը կարող է սպասավորել ոչ միայն տարբեր արդյունաբերական կապիտալների պտույտները, այլ և ապրանքային կապիտալի ձևափոխության միմյանց հակադիր փուլերը։ Վաճառականը գնում է, օրինակ, կտավը գործարանատիրոջից և այն ծախում է ճերմակաքարին։ ճերմակարարին։ Հետևաբար միևնույն վաճառականական կապիտալի պտույտը,— իսկապես միևնույն Ա—Փ ակտը, կտավի իրացումը,— այստեղ երկու հակադիր փուլեր է ներկայացնում արդյունաբերական երկու տարբեր կապիտալի համար։ Որչափով որ վաճառականն ընդհանրապես ծախում է արտադրողական սպառման համար, նրա Ա—Փ ակտը մի արդյունաբերական կապիտալի Փ—Ա ակտ է ներկայացնում միշտ, իսկ նրա Փ—Ա ակտը միշտ ներկայացնում է մի ուրիշ արդյունաբերական կապիտալի Ա—Փ ակտը։

Եթե 1 ֆունտ շաքարի արտադրության գինը 1 ֆ. ստ. լիներ, ապա վաճառականը կարող էր 100 ֆ. ստ.-ով 100 ֆունտ շաքար գնել։ Եթե նա տարվա ընթացքում գնում և ծախսում է այս քանակը, և շահույթի տարեկան միջին նորման 15% է , ապա նա կարող է 100 ֆ. ստ. վրա 15 ֆ. ստ. ավելացնել, իսկ 1 ֆ. ստ. վրա, 1 ֆունտ շաքարի արտադրության գնի վրա, 3 շիլլինգ ավելացնել։ Այսպիսով ուրեմն, շաքարի ֆունտը նա կծախեր 1 ֆ. ստ. 3 շիլլինգով։ Եթե, ընդհակառակը, 1 ֆունտ շաքարի արտադրության գինը ընկներ մինչև լ 1 շիլլինգ, ապա վաճառականը 100 ֆ. ստ.-ով կգներ 2 000 ֆունտ շաքար և ֆունտը կծախեր 1 շիլլինգ 1<math>^4/_5</math> պենսով։ Երկու դեպքում էլ շաքարի գործի մեջ ծախսված 100 ֆ. ստ.-անոց կապիտալի տարեկան շահույթը կլիներ = 15 ֆ. ստ.։ Միայն թե առաջին դեպքում նա պետք է ծախեր 100, մյուս դեպքում՝ 2 000 ֆունտ։ Արտադրության գնի բարձրությունը կամ թե ցածրությունը ոչ մի կապ չունի շահույթի նորմայի հետ. բայց նա շատ մեծ, վճռական առնչություն ունի այն խնդրի հետ, թե որքան մեծ է ամեն մի ֆունտ շաքարի վաճառման գնի այն համապատասխան մասը, որ առևտրային շահույթ է դառնում, այսինքն գնի այն հավելուրդը, որ վաճառականը գնում է ապրանքի (արդյունքի) մի որոշ քանակի վրա։ Եթե ապրանքի արտադրության գինը փոքր է, ապա փոքր է այն գումարն էլ, որ վաճառականը կանխավճարում է նրա առքագնի համար, այսինքն ապրանքի մի որոշ մասսայի համար, ուստի շահույթի տվյալ նորմայի դեպքում փոքր է նաև շահույթի այն քանակը, որ նա ձեռք է բերում իբրև ավելի էժան ապրանքի այս տվյալ քանակի բաժին կամ — որ միևնույնին է հանգում,— նա այս դեպքում կարող է տվյալ, օրինակ, 100-անոց մի կապիտալով այս էժան ապրանքի մի ավելի մեծ մասսա գնել, և 15-անոց ամբողջ շահույթը, որ նա ձեռք է բերում իբրև 100-ի բաժին, փոքրիկ կտորներով բաշխվում է ապրանքային այս մասսայի ամեն մի առանձին հատի վրա։ Եթե հակառակն է՝ ընդհակառակը։ Այս միանգամայն ու լիովին կախված է այն արդյունաբերական կապիտալի ավելի մեծ կամ թե ավելի փոքր արտադրողականությունից, որի ապրանքներով է նա առուտուր անում։ Եթե բացառենք այն դեպքերը, երբ վաճառականը մոնոպոլիստ է և միաժամանակ արտադրության մեջ էլ մոնոպոլիա է հաստատում, ինչպես, օրինակ, Հոլանդական-արևելահնդկական ընկերությունն իր ժամանակին, ապա ոչինչ չի կարող ավելի անհեթեթ լինել, քան տարածված այն պատկերացումը, որ իբր վաճառականից է կախված այն, թե արդյոք նա կուզենա շա՞տ ապրանք ծախել առանձին ապրանքին բաժին ընկնող փոքր շահույթով, թե՞ քիչ ապրանք՝ առանձին ապրանքին բաժին ընկնող մեծ շահույթով։ Նրա վաճառագնի համար գոյություն ունեցող երկու սահմանը սրանք են.— մի կողմից՝ ապրանքի արտադրության գինը, որը նա տնօրինել չի կարող, մյուս կողմից՝ շահույթի միջին նորման, որը նա նույնքան քիչ տնօրինել կարող է։ Միակ բանը, որ կարող է նա վճռել, թանկ կամ թե էժան ապրանքներով առուտուր անելն է, բայց այստեղ էլ դեր են խաղում նրա տրամադրության տակ եղած կապիտալի մեծությունն ու այլ պարագաներ։ Թե ինչպես է վարվում վաճառակալը, այս ամբողջովին ու միանգամայն կախված է ուրեմն արտադրության կապիտալիստական եղանակի զարգացման աստիճանից, և ոչ թե վաճառականի ցանկությունից։ Սոսկ վաճառականական մի այնպիսի ընկերություն միայն, ինչպիսին էր հին Հոլանդական-արևելահնդկականը, որն արտադրության մեջ էլ մոնոպոլիստ էր, կարող էր երևակայել, թե լավագույն դեպքում կապիտալիստական արտադրության սկիզբներին համապատասխանող մի մեթոդ հնարավոր է շարունակել նաև բոլորովին փոփոխված պայմաններում<ref>«Շահույթն ընդհանուր կանոնի համաձայն միշտ միևնույնն է, ինչ էլ որ լինի գինը. նա պահպանում է իր տեղը, ինչպես տարուբերվող ալիքների մեջ լողացող մի մարմին։ Ուստի երբ գները բարձրանում են, առևտրականը բարձրացնում է գները, երբ գներն ընկնում են, առևտրականն իջեցնում է գներր» (Corbet: „An Inquiry into the Causes and Modes of the Wealth if of Individuals“, London, 1845, էջ 15)։— Այստեղ, ինչպես և բնագրում ընդհանրապես, խոսքը սովորական առևտրի մասին է միայն, և ոչ թե սպեկուլացիայի մասին, որի հետազոտությունը, ինչպես և այն ամենը, որ վերաբերում է առևտրային կապիտալի բաժանմանը, մեր հետազոտության շրջագծից դուրս է մնում։ «Առևտրային շահույթն այն արժեքն է, որ միակցվում է կապիտալին՝ գնից անկախ. երկրորդը (սպեկալացիան) հիմնվում է կապիտալի արժեքի կամ հենց գնի փոփոխության վրա» (ն. տ. էջ 12)։</ref>։

Հիշյալ տարածված նախապաշարմունքը ,— որը, սակայն, շահույթի ու այլոց վերաբերյալ բոլոր սխալ պատկերացումների նման, ծագում է լոկ առևտուրը դիտելուց ու վաճառականական նախապաշարմունքից, — կանգուն է մնում, ի միջի այլոց, հետևյալ հանգամանքների շնորհիվ.

Արդեն I գրքում [գլ. XV] ցույց ենք տվել, որ ապրանքային գների բարձրությունը կամ թե ցածրությունը չի որոշում ո՛չ ոչ հավելյալ արժեքի այն մասսան, որ տվյալ կապիտալն է արտադրում, ոչ էլ հավելյալ արժեքի նորման, թեև նայած ապրանքի այն հարաբերական քանակին, որ աշխատանքի տվյալ մի քանակն է արտադրում, առանձին ապրանքի գինն ու սրա հետ նաև այս գնի այն մասը, որ հավելյալ արժեք է ներկայացնում, ավելի մեծ կամ թե ավելի փոքր է լինում։ Ապրանքային ամեն մի քանակի գները, որչափով որ սրանք համապատասխանում են արժեքներին, որոշվում են այս ապրանքների մեջ առարկայացած աշխատանքի ընդհանուր քանակով։ Եթե աշխատանքի փոքր քանակ է առարկայանում ապրանքների մեծ քանակի մեջ, ապա առանձին ապրանքի գինը ցածր է լինում, և նրա մեջ պարունակվող հավելյալ արժեքն էլ՝ փոքր։ Թե մի ապրանքի մեջ մարմնացած աշխատանքն ինչպես է բաժանվում վճարված ու անվճար աշխատանքի, ուրեմն թե այս գնի որ քանակն է հավելյալ արժեք ներկայացնում, այս պարագան ոչ մի կապ չունի աշխատանքի այս ընդհանուր քանակի հետ, ուրեմն և ապրանքի գնի հետ։ Բայց հավելյալ արժեքի նորման կախված է ոչ թե հավելյալ արժեքի այն բացարձակ մեծությունից, որ կա առանձին ապրանքի գնի մեջ, այլ նրա հարաբերական մեծությունից, ապրանքի մեջ պարունակված աշխատավարձի նկատմամբ նրա ունեցած հարաբերությունից։ Հետևաբար, նորման կարող է մեծ լինել, չնայած որ ամեն մի առանձին ապրանքին բաժին ընկած հավելյալ արժեքի բացարձակ մեծությունը փոքր է։ Յուրաքանչյուր առանձին ապրանքում պարունակվող հավելյալ արժեքի այս բացարձակ մեծությունը կախված է առաջին հերթին՝ աշխատանքի արտադրողականությունից ու միմիայն երկրորդ հերթին՝ նրա՝ վճարված ու անվճար աշխատանքի բաժանվելուց։

Արդյունաբերական կապիտալի պտույտը մի կողմից արտահայտում է վերարտադրության պարբերականությունը, և հետևաբար սրանից է կախված այն ապրանքների մասսան, որոնք շուկա են նետվում մի որոշ ժամանակվա մեջ։ Մյուս կողմից՝ պտուտաժամանակը կազմում է մի սահման, թեև, մի առաձգական սահման, որն ավելի կամ պակաս չափով սահմանափակիչ ներգործություն է ունենում արժեքի ու հավելյալ արժեքի գոյացման վրա, որովհետև ներգործում է արտադրության պրոցեսի ծավալի վրա։ Ուստի պտույտը — ոչ իբրև դրական, այլ իբրև սահմանափակիչ տարր — որոշիչ ազդեցություն է ունենում տարեկան արտադրված հավելյալ արժեքի մասսայի վրա, ուրեմն և շահույթի ընդհանրական նորմայի գոյացման վրա։ Ընդհակառակը, շահույթի միջին նորման վաճառականական կապիտալի համար մի տվյալ մեծություն է։ Նա անմիջաբար չի գործակցում շահույթ կամ թե հավելյալ արժեք ստեղծելում և շահույթի ընդհանրական նորմայի գոյացման վրա որոշիչ ազդեցություն է ունենում լոկ այն չափով, որչափով որ նա արդյունաբերական կապիտալի արտադրած շահույթի մասսայից կորզում է շահույթի իր բաժինն, այն մասի համապատասխան, որ ինքը կազմում է ամբողջ կապիտալի մեջ։

II գրքի II բաժնում շարադրած պայմանների առկայության դեպքում որքան ավելի մեծ է արդյունաբերական կապիտալի պտույտների թիվը, այնքան ավելի մեծ է այդ կապիտալի արտադրած շահույթի մասսան։ Շահույթի ընդհանրական նորմայի կազմվելու հետևանքով հիմա, ճիշտ է, ամբողջ շահույթը բաշխվում է տարբեր կապիտալների միջև, բայց ոչ այն համամասնությամբ, որով նրանք անմիջաբար մասնակցում են շահույթի արտադրությանը, այլ այն որոշ մասերի համապատասխան, որ նրանք կազմում են ամբողջ կապիտալի մեջ, այսինքն՝ իրենց մեծության համապատասխան։ Սակայն այս չի փոխում գործի էությունը։ Որքան ավելի մեծ է արդյունաբերական ամբողջ կապիտալի պտույտների թիվը, այնքան ավելի մեծ է շահույթի մասսան, տարեկան արտադրված հավելյալ արժեքի մասսան, ուրեմն, այլ հավասար պարագաներում, նաև շահույթի նորման։ Այլ է վաճառականական կապիտալի դրությունը։ Սրա համար շահույթի նորման մի տվյալ մեծություն է, որը որոշվում է մի կողմից արդյունաբերական կապիտալի արտադրած շահույթի մասսայով, մյուս կողմից՝ ամբողջ առևտրային կապիտալի հարաբերական մեծությամբ, այն քանակային հարաբերությամբ, որ ամբողջ առևտրային կապիտալն ունի արտադրության պրոցեսի ու շրջանառության պրոցեսի մեջ կանխավճարված կապիտալի գումարի նկատմամբ։ Անշուշտ, նրա պտույտների թիվը որոշիչ կերպով ազդում է ամբողջ կապիտալի նկատմամբ ունեցած նրա հարաբերության վրա կամ թե շրջանառության համար անհրաժեշտ վաճառականական կապիտալի հարաբերական մեծության վրա, որովհետև պարզ է, որ վաճառականական անհրաժեշտ կապիտալի բացարձակ մեծությունն ու նրա պտույտի արագությունը հակառակ հարաբերական են. բայց նրա հարաբերական մեծությունը, կամ թե այն, բաժինը, որ նա կազմում է ամբողջ կապիտալի մեջ, պայմանավորվում է նրա բացարձակ մեծությամբ, մյուս բոլոր պարագաները հավասար ենթադրելով։ Եթե ամբողջ կապիտալը 10 000 է, իսկ վաճառականական կապիտալը նույնի <math>^1/_{10}</math>-ն է, սա = 1 000. եթե ամբողջ կապիտալը 1 000 է, ապա նույնի <math>^1/_{10}</math> = 100։ Հետևապես, եթե նրա բացարձակ մեծությունը տարբեր է, թեև նրա հարաբերական մեծությունը նույնն է մնում, ապա այն տարբեր է ամբողջ կապիտալի մեծության համեմատ։ Բայց մենք այստեղ նրա հարաբերական մեծությունը, ամբողջ կապիտալի, ասենք, <math>^1/_{10}</math> լինելը, տրված ենք ընդունում։ Սակայն նրա հենց այս հարաբերական մեծությունն էլ դարձյալ պտույտով է որոշվում։ Արագ պտույտի ժամանակ նրա հարաբերական մեծությունը, օրինակ, առաջին դեպքում = 1 000 ֆ. ստ., երկրորդում = 100, և ուրեմն նրա հարաբերական մեծությունը = <math>^1/_{10}</math>։ Ավելի դանդաղ պտույտի դեպքում նրա բացարձակ մեծությունն առաջին դեպքում, ասենք, = 2 000, երկրորդում = 200։ Ուրեմն նրա հարաբերական, մեծությունն աճել է ամբողջ կապիտալի <math>^1/_{10}</math>-ից մինչև <math>^1/_5</math>-ը։ Այս պարագաները, որոնք կարճացնում են վաճառականական կապիտալի միջին պտույտը, օրինակ, տրանսպորտի միջոցների զարգացումը, համապատասխանորեն փոքրացնում են վաճառականական կապիտալի բացարձակ մեծությունը, հետևաբար բարձրացնում են շահույթի ընդհանրական նորման։ Եթե հակառակն է՝ ընդհակառակը։ Արտադրության զարգացած կապիտալիստական եղանակը, նախկին ֆորմացիաների համեմատությամբ, երկակի է ներգործում վաճառականական կապիտալի վրա. ապրանքների միևնույն քանակը պտույտի մեջ է դրվում իրապես գործող վաճառականական կապիտալի մի ավելի փոքր մասսայով. վաճառականական կապիտալի ավելի արագ պտույտի ու վերարտադրության պրոցեսի ավելի մեծ արագության հետևանքով — առաջինը հիմնվում է այս երկրորդի վրա — փոքրանում է վաճառականական կապիտալի հարաբերությունն արդյունաբերական կապիտալի նկատմամբ։ Մյուս կողմից՝ արտադրության կապիտալիստական եղանակի զարգացման հետո ամբողջ արտադրությունը դառնում է ապրանքային արտադրություն, ուստի և ամբողջ արդյունքն ընկնում է շրջանառության գործակալների ձեռքը, ընդորում սրան ավելանում է այն, որ արտադրության նախորդ եղանակների ժամանակ, երբ արտադրվում էր մանր չափերով,— եթե մի կողմ թողնենք այն արդյունքների մասսան, որոնք հենց իրենք արտադրողներն էին անմիջաբար սպառում in natura [բնեղենով], ու այն պարհակների մասսան, որոնք կատարվում էին in natura — արտադրողների մի շատ խոշոր մասն իր ապրանքն անմիջաբար ծախում էր սպառորդներին կամ թե աշխատում էր սրանց անձնական պատվերների համաձայնa համաձայն։ Ուստի, թեև արտադրության նախկին եղանակների պայմաններում առևտրային կապիտալն ավելի մեծ է այն ապրանքային կապիտալի համեմատությամբ, որ նա պտույտի մեջ է դնում, բայց և այնպես այդ ապրանքային կապիտալը

3) Բայց — և այս մի տեսակետ է, որի շարադրանքը պատկանում է «կապիտալների մրցումը» վերնագրով մասին — չգործող կամ թե կիսով չափ գործող վաճառականական կապիտալն աճում է արտագրության արտադրության կապիտալիստական եղանակի առաջադիմության հետ, մանր առևտրի մեջ թափանցելու հեշտության հետ, սպեկուլացիայի զարգացման ու ազատարձակվող կապիտալի առատության հետ։

Ընդհակառակը, արդյունաբերական կապիտալի պտուտաժամանակը ոչ մի կերպ չի ազդում արտադրված առանձին ապրանքների արժեքի մեծության վրա, թեև տվյալ մի որոշ ժամանակում տվյալ կապիտալի կողմից արտադրված արժեքների ու հավելյալ արժեքների մասսայի վրա ազդում է, որովհետև, ազդում է շահագործվող աշխատանքի մասսայի վրա։ Այս, իհարկե, քողապատվում է և ուրիշ տեսք է ընդունում, երբ արտադրության գներն են նկատի առնվում, բայց այսպես երևում է այն պատճառով միայն, որ տարբեր ապրանքների արտադրության գները, վերևում շարադրած օրենքների համաձայն, շեղվում են նրանց արժեքներից։ Իսկ եթե մենք քննում ենք արտադրության ամբողջ պրոցեսը, արդյունաբերական ամբողջ կապիտալի կողմից արտադրված ապրանքային ամբողջ մասսան, ապա իսկույն գտնում ենք, որ ընդհանրական օրենքը հաստատվում է։

Հետևաբար, մինչդեռ մի ավելի ստույգ հետազոտությունն այն ազդեցության, որ արդյունաբերական կապիտալի նկատմամբ պտուտաժամանակն անում է արժեքի գոյացման վրա, մեզ վերադարձնում է դեպի քաղաքատնտեսության այն ընդհանրական օրենքն ու պատվանդանը, համաձայն որի ապրանքների արժեքները որոշվում են նրանց մեջ պարունակվող բանվորական ժամանակով,— վաճառաւկանական վաճառականական կապիտալի պտույտների ազդեցությունն առևտրային գների վրա ցուցադրում է այնպիսի երևույթներ, որոնք, եթե միջնօղակների շատ մանրամասն վերլուծություն չկատարվի, ըստ երևույթին ենթադրում են գների մի զուտ կամայական որոշում, այն է՝ մի որոշում սոսկ այն իմաստով, որ կապիտալը վերցրել ու որոշել է տարվա մեջ շահույթի մի որոշ քանակ ձեռք բերել։ Պտույտների այս ազդեցության հետևանքով է թվում հատկապես, որ ապրանքների գները, կարծես, որոշում է շրջանառության պրոցեսը, իբրև այսպիսին, հայտնի սահմաններում արտադրության պրոցեսից անկախ է։ Վերարտադրության ամբողջական պրոցեսին վերաբերյալ մակերևույթային ու այլաշրջված բոլոր հայացքները փոխ են առնված վաճառականական կապիտալի զննությունից ու այն պատկերացումներից, որոնք այս կապիտալի յուրահատուկ շարժումների հետևանքով առաջ են գալիս շրջանառության գործակալների գլուխներում։