Changes
Մատիսը շրջվեց ու ծանր քայլերով հեռացավ։
<nowiki>* * *</nowiki>
Հաջորդ բոլոր օրերին Մատիսը չէր երևում ամրոցի մեծ դահլիճում։ Եվ Գայլի երախի մոտ էլ, երբ փոխանակում էին երեխաներին, նա նույնպես չկար։
Այստեղ եկավ Լովիսան, որ տանի դստերը։ Նրան ուղեկցում էին Ֆյոսոկն ու Ժոենը, իսկ նրանց միջև քայլում էր Բիրկը։ Բորկան իր ավազակներով և Ունդիսան արդեն սպասում էին Գայլի երախի մոտ, ու հենց որ Լովիսային տեսավ, Ունդիսան, չթաքցնելով իր ցնծությունը, չարությամբ բղավեց.
— Իսկ Մատիսը, երևի, ամաչում է մարդկանց աչքին երևալ, բա ո՜նց, վայ֊ավազակ, որը երեխաներ է գողանում...
Լովիսան նրան պատասխանի չարժանացրեց։ Նա գրկեց Ռոնիին և ուզեց տանել, ոչ մեկին ոչինչ չասելով։ Նա շատ էր մտածել այն մասին, թե ինչու իր աղջիկը կամավոր իրեն հանձնեց Բորկայի ձեռքը, բայց միայն այստեղ, երբ երեխաները հանդիպեցին, գլխի ընկավ բանն ինչ է։
Ռոնին ու Բիրկը իրար նայում էին այնպես, ասես, ամբողջ կիրճում միայն իրենք էին, ի՜նչ կիրճ, մենակ էին ամբողջ աշխարհում։ Այո, այդ երկուսը իրար պաշտպան կկանգնեն մինչև վերջ, դա պարզ դարձավ բոլորի համար։
Ունդիսային՝ նույնպես, բայց նրան դուր չեկավ։
— Ի՞նչ գործ ունես նրա հետ։
— Նա իմ քույրն է,— պատասխանեց Բիրկը։— Նա փրկել է իմ կյանքը։
Ռոնին հպվեց մորն ու լաց եղավ։
Բայց Բորկան զայրույթից ամբողջապես կարմրեց։
— Չլինի՞ իմ տղան ինձնից թաքուն ընկերություն է անում այս անպետք աղջկա՝ մեր մահացու թշնամիների դստեր հետ։
— Նա իմ քույրն է,— նորից ասաց Բիրկն ու նայեց Ռոնիին։
— Քո՞ւյրը,— կրկնեց Ունդիսան քմծիծաղով։— Ո՜նց չէ։— Նա գրկեց Բիրկի ուսերը, որ շուտ տանի այդտեղից։— Գիտենք ինչ կլինի այդ քույրը քեզ համար մի քանի տարի հետո։
— Ձեռքերդ քաշիր, ի՛նքս կգամ։
Նա շրջվեց ու հեռացավ։
— Բիրկ,— ավելի շուտ տնքաց, քան բղավեց նրա հետևից Ռոնին։
Բայց նա հետ չնայեց, քայլում էր՝ ոտքերի տակ նայելով և շուտով անհետացավ ճանապարհի ոլորանի հետևում։ Այդ ժամանակ Լովիսան փորձեց հարցուփորձ անել աղջկան ամեն ինչի մասին, բայց ապարդյուն։
— Ինձ հետ մի՛ խոսիր,— կոպիտ կտրեց Ռոնին։
Լովիսան նրան հանգիստ թողեց, ու նրանք լուռ գնացին տուն։
Ճաղատ Պերը Ռոնիին սպասում էր դահլիճում և այնպես դիմավորեց նրան, ասես աղջիկը փրկվել է մահացու վտանգից։
— Ի՜նչ երջանկություն, որ դու ողջ ես,— բացականչեց նա։— Խեղճ երեխա, այնպես էի քեզ համար անհանգստանում։
Ոչ մի բառ չպատասխանելով, Ռոնին ուղղվեց դեպի իր մահճակալը, պառկեց և քաշեց ամպհովանը։
— Մեր ամրոցում բույն է դրել դժբախտությունը,— տրտմում էր Ճաղատ Պերը և տխուր օրորում գլուխը։ Իսկ հետո ձայնն իջեցնելով շշնջաց Լովիսային.— Մատիսը խցում է։ Պառկել է իմ մահճակալին՝ հայացքը առաստաղին, ու լռում է։ Վեր կենալ չի ուզում, ուտելիքից հրաժարվում է։ Ի՞նչ անենք։
— Ոչինչ։ Մի լավ կսովածանա, կգա այստեղ,— պատասխանեց Լովիսան, բայց երևում էր, որ նա էլ էր անհանգստացած։
Չորրորդ օրը նա մտավ Ճաղատ Պերի խուցը և Մատիսին ասաց.
— Գնանք ճաշենք։ Հերի՛ք է կամակորություն անես։
Վերջիվերջո Մատիսը, այնուամենայնիվ, վեր կացավ և գնաց դահլիճ՝ ամպի նման մռայլ։ Նա այնպես էր նիհարել, որ դժվար էր ճանաչել։ Լուռ փլվեց նստարանին ու սկսեց ուտել։ Նրա բոլոր ավազակները ևս լուռ էին։ Դեռ երբեք այդ դահլիճում այսպիսի լռություն չէր եղել։ Ռոնին նստած էր իր սովորական տեղում, բայց Մատիսը, թվում էր, նրան չի տեսնում։ Աղջիկն էլ չէր համարձակվում աչքերը բարձրացնել նրա վրա, բայց, այնուամենայնիվ, թաքուն հայացք գցեց նրա կողմը ու տեսավ անծանոթ Մատիսին, որ բոլորովին նման չէր հորը, որին ճանաչում էր իր ամբողջ կյանքում։ Այո, նրա կերպարանքը փոխվել էր, չճանաչելու աստիճան, սարսափելի էր։ Նա ուզեց վեր թռչել սեղանի մոտից ու փախչել, փախչել Մատիսից, բոլորից ու ամեն ինչից, մնալ մենակ։ Բայց անորոշությունից տեղից չշարժվեց։ Աղջիկը չգիտեր՝ ինչ անի, ինչպես գլուխ հանի իր վրա թափված բոլոր դժբախտություններից։
— Հը՛, կաչաղակներ, կշտացա՞ք,— ծաղրական հարցրեց Լովիսան լուռ ավազակներին, երբ ճաշն ավարտվեց։ Նույնիսկ նա ի վիճակի չէր տանել այդ ձգձգվող լռությունը։
Քթի տակ անհասկանալի բաներ մրթմրթալով՝ ավազակները միանգամից վեր կացան և մի մարդու նման գնացին ախոռ, իրենց ձիերի մոտ, որոնց արդեն չորրորդ օրն էր չէին հանել մսուրքից։ Քանի որ իրենց ատամանը փռվել է Ճաղատ Պերի խցում ու նայում է առաստաղին, ապա իրենք էլ չէին կարող անցնել ավազակի իրենց արհեստին, որը, նրանց կարծիքով, շատ ցավալի էր, ախր ավազակություն անելու ամենալավ ժամանակն էր։
Մատիսը դահլիճից դուրս եկավ՝ այդպես էլ առանց մի բառ ասելու, և այդ օրը այլևս ոչ ոք նրան չտեսավ։
Ռոնին էլ փախավ տնից։ Շուտ, շուտ դեպի անտառ։ Արդեն երեք օր սպասում էր այնտեղ Բիրկին, բայց նա այդպես էլ չհայտնվեց։ Նա չէր հասկանում ինչու, ինչ են արել Բիրկին Բորկայի աշտարակում։ Գուցե փակել են, որ կտրեն անտառից, բաժանեն իրենց։ Նրա համար ծանր էր սպասել ու չիմանալ՝ ինչ է պատահել նրան։
Եվ ահա նա եկավ։ Սկզբում Ռոնին լսեց նրա սուլոցը սոճուտում և ուրախությունից իրեն կորցնելով՝ նետվեց նրան ընդառաջ։ Ահա նա։ Եվ քարշ էր տալիս ինչ֊որ ծանր կապոց։
— Ես տեղափոխվում եմ ապրելու անտառում,— ասաց նա,— էլ չեմ կարող մնալ Բորկայի աշտարակում։
Ռոնին նրան էր նայում զարմանքով։
— Ինչո՞ւ։
— Տանել չեմ կարող կշտամբանքները,— ասաց,— երեք օր դիմացա, հերիք է։
«Մատիսի լռությունը ցանկացած կշտամբանքից վատ է»,— մտածեց Ռոնին։ Եվ հանկարծ հասկացավ ինչ պետք է անի. եթե կյանքը անտանելի է դառնում, պետք է փոխել։ Բիրկը դրանից չվախեցավ, ինչո՞ւ ինքն էլ այդպես չվարվի։
— Ես էլ կհեռանամ մեր ամրոցից,— վճռականորեն ասաց նա։— Այո, կհեռանամ։
— Ես ծնվել եմ քարանձավում,— ասաց Բիրկը,— և կարող եմ ապրել քարանձավում։ Իսկ դու կարո՞ղ ես։
— Քեզ հետ՝ ուր ասես,— պատասխանեց Ռոնին,— իսկ Արջի քարանձավում՝ առավել ևս։
Շրջապատի լեռները միավորվելով՝ անձավներ էին կազմում, բայց ոչ մեկը նման չէր Արջի քարանձավին։ Ռոնին դրա մասին վաղուց իմացել էր Մատիսից, երևի, այն ժամանակվանից, որ սկսեց անտառում անցկացնել բոլոր օրերը։ Մատիսն ինքը մի ժամանակ սիրում էր այնտեղ գիշերել։ Երբ դեռ երեխա էր։ Ամռանը։ Իսկ ձմեռն այնտեղ քնում են արջերը, պատմում էր այն ժամանակ Ճաղատ Պերը։ Դրա համար էլ անվանեցին Արջի քարանձավ։ Հիմա էլ են այդպես կոչում, երբ նույնիսկ այնտեղ արդեն արջեր չեն էլ ապրում։
Այդ քարանձավը, որ բարձր ժայռապատի մեջ էր, կարելի էր մտնել միայն մի նեղլիկ ելուստով, որ անցնում էր փրփրադեզ գետի վրայով։ Բայց հենց մուտքի առջև ելուստը լայնանում էր։ Այդ հրապարակի վրա կարելի էր նստել ու նայել, ինչպես փայլելով ու շողշողալով՝ լեռների ու անտառների վրա բացվում է նոր օրը։ Այո, այդ անձավում կարելի է ապրել, այդ բանը նա հաստատ գիտեր։
— Ես երեկոյան կգամ այնտեղ,— ասաց Ռոնին։— Այնտեղ կլինե՞ս։
— Իհարկե,— պատասխանեց Բիրկը։— Ես կսպասեմ քեզ։
Այդ երեկո Լովիսան երգում էր Գայլի երգը։ Ինչպես որ երգում էր միշտ օրվա վերջին, ինչպիսին էլ որ լիներ՝ երջանիկ, թե տխուր, երգում էր Ռոնիի համար։
«Ախր ես լսում եմ նրան վերջին անգամ»,— մտածեց Ռոնին։ Եվ թախիծը համակեց նրան։ Ծանր է բաժանվել մորից, բայց ավելի ծանր է չլինել այլևս Մատիսի դուստրը։ Դրա համար էլ պետք է հեռանա, գնա անտառ, եթե նույնիսկ էլ երբեք չլսի Գայլի երգը։ Եվ հեռանալ պետք է հենց հիմա։ Հենց որ Լովիսան քնի։
Ռոնին անկողնում սպասում էր ու նայում էր կրակին։ Լովիսան անհանգիստ պտտվում էր իր լայն մահճակալին, բայց վերջապես հանդարտվեց, և նրա հանգիստ շնչառությունից Ռոնին հասկացավ, որ քնած է։
Այդ ժամանակ Ռոնին կամաց մոտեցավ մահճակալին և երկար նայում էր քնած մորը՝ լուսավորված օջախի հանգչող կրակի անհավասար լույսով։
«Թանկագին իմ Լովիսա,— մտածում էր նա,— ով գիտի, կտեսնվենք մենք երբևէ»։
Լովիսայի մազերը թափված էին բարձին։ Ռոնին մատներով հպվեց բաց շագանակագույն մազափնջին։ Իսկապե՞ս սա իր մայրն է։ Քնած ժամանակ փոքրիկ աղջկա նման է։ Եվ շատ տանջված տեսք ունի։ Նա, երևի, իրեն շատ միայնակ է զգում այս լայն մահճակալի վրա առանց Մատիսի։ Հիմա էլ դուստրն է լքում նրան։
— Ներիր ինձ,— շշնջաց Ռոնին։— Ես ուրիշ կերպ վարվել չեմ կարող։
Գաղտագողի նա դուրս եկավ դահլիճից և ուսը գցեց իր կապոցը, որը դեռ ցերեկը պահել էր խորդանոցում։ Կապոցն այնքան ծանր էր, որ Ռոնին հազիվ էր քարշ տալիս։ Դրա համար էլ հենց հասավ Գայլի երախին, գետին շպրտեց, ու կապոցը գլորվեց ուղիղ Տյոգեի ու Տյորմի ոտքերի մոտ, որոնք պահակ էին կանգնած։ Իհարկե, հիմա Մատիսը սիրտ չուներ, որ ամրոցի շուրջը պահապաններ կարգեր, բայց այդ գործը ջանասիրությամբ կատարում էր Ճաղատ Պերը։
— Չխաբես, չխաբես... Նզովում եմ քեզ բոլոր չարասիրտ դրուդներով, ասա, ի՞նչ ես անում այստեղ գիշերով։
— Ես հեռանում եմ ամրոցից,— ասաց Ռոնին։— Եվ կապրեմ անտառում։ Հաղորդիր սա Լովիսային։
— Իսկ ինչո՞ւ ինքդ նրան չես ասում։
— Նա չէր թողնի։ Իսկ ես չեմ ուզում, որ ինձ հետ պահեն։
— Իսկ հա՞յրդ ինչ կասի,— հարցրեց Տյորմը։
— Իմ հա՞յրը,— կրկնեց Ռոնին։— Մի՞թե ես հայր ունեմ։
Ավազակների ձեռքերը սեղմելով՝ Ռոնին հրաժեշտ տվեց։
Նա հանգիստ քայլում էր լուսնի լույսով լուսավորված անտառով, մայրիների ու սոճիների արանքով, մամուռի ու սև հաղարջի թփուտների վրայով, ճահիճների կողքով, որոնցից մոմածաղկի հոտ էր փչում, անհատակ սև փոսերի կողքով, մագլցում֊անցնում էր քամու տապալած մամռածածկ ծառերի վրայով ու բոբիկ ոտքերով չփչփացնում էր՝ անցնելով արագահոս վտակները։ Նա գնում էր դեպի Արջի քարանձավը՝ անցնելով ողջ անտառը և ոչ մի անգամ ճանապարհը չկորցրեց։ Նա տեսավ ինչպես են գլաքարի վրա լուսնի լույսի մեջ պարում մուգ տրոլները։
Ռոնին ակամա հիշեց և՛ Մատիսին, և՛ Լովիսային, ու նրա սիրտը նվվաց։ Նա իր ցավը մոռացավ, հենց որ վերջապես մոտեցավ ժայռին։ Այնտեղ խարույկ էր վառվում։ Այս քարանձավի առջևի քարե հրապարակում Բիրկը կրակ էր վառել, որ Ռոնին չմրսեր գարնանային գիշերվա ցրտից։ Կրակը թրթռում էր՝ լուսավորելով շուրջն ամեն ինչ։ Ռոնին այն դեռ հեռվից նկատեց և հիշեց Մատիսին, որը սիրում էր կրկնել. «Որտեղ տուն, այնտեղ էլ կրակ»։
Բայց կարելի է ասել նաև հակառակը. «Որտեղ կրակ, այնտեղ տուն»,— մտածեց Ռոնին։ Սրանից հետո Արջի քարանձավը կլինի իրենց տունը։
Բիրկը հանգիստ նստել էր խարույկի մոտ ու տապակած միս էր ծամում։ Նա ձողով մի կտոր էլ վերցրեց ու մեկնեց Ռոնիին։
— Ես վաղուց արդեն քեզ եմ սպասում,— ասաց նա։— Կեր մինչև Գայլի երգը երգելը։
<nowiki>* * *</nowiki>
[[Կատեգորիա:Արձակ]]
[[Category: Մանկական]]
[[Կատեգորիա:Հեքիաթ]]
