Changes
չնչին խմբագրում
[[Պատկեր:Արիս Արսենի.jpg|400px|thumb|աջից|«Մի փետուր իմ արծիվ կյանքից»(Հովհ. Շիրազ)]]
'''[[Արիս Արսենի]] Գրիգորյան''' (ծնված [[10 հունիսի]], [[1959]], գյուղ [[Կոճողոտ]] ([[ԼՂ]] [[Մարտակերտի շրջան]]ում)<ref>[http://ru.hayazg.info/%D0%90%D1%80%D1%81%D0%B5%D0%BD%D0%B8_%D0%90%D1%80%D0%B8%D1%81 Արիս Արսենիի կենսագրությունը в Энциклопедии фонда «Хайазг»]</ref>, բանաստեղծ, արձակագիր, լրագրող, ազատամարտիկ<ref>[http://artsakhwriters.com/members/aris-arseni/ Արիս Արսենիի կենսագրությունը Արցախի գրողների միության կայքում]</ref> <ref>[http://grapaharan.org/%D4%B1%D6%80%D5%AB%D5%BD_%D4%B1%D6%80%D5%BD%D5%A5%D5%B6%D5%AB_(%D5%AF%D5%A5%D5%B6%D5%BD%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6) Արիս Արսենիի կենսագրությունը grapaharan.org կայքում]</ref> <ref>[https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%AB%D5%BD_%D4%B1%D6%80%D5%BD%D5%A5%D5%B6%D5%AB#%D4%BE%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D5%A9%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80 Արիս Արսենիի կենսագրությունը Վիքիպեդիայում]</ref> <ref>[https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B8%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8F%D0%BD,_%D0%90%D1%80%D0%B8%D1%81_%D0%90%D1%80%D1%81%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 Արիս Արսենիի կենսագրությունը Վիքիպեդիայի ռուսերեն տարբերակում]</ref> <ref>Ղարաբաղյան ազատագրական պատերազմ (1988-1994), հանրագիտարան, «Հայկ. հանրագիտարան» հրատ., Ե., 2004 (էջ 397)</ref> <ref>[http://grapaharan.org/%D4%B1%D6%80%D5%AB%D5%BD_%D4%B1%D6%80%D5%BD%D5%A5%D5%B6%D5%AB Արիս Արսենիի ստեղծագործություններից]</ref>
<ref>[https://hy.wikisource.org/wiki/%D5%80%D5%A5%D5%B2%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%AF:%D4%B1%D6%80%D5%AB%D5%BD_%D4%B1%D6%80%D5%BD%D5%A5%D5%B6%D5%AB Արիս Արսենիի ստեղծագործությունները՝ Վիքիդարանում]</ref>։
== Կենսագրություն ==
Ավարտել է [[Ստեփանակերտ|Ստեփանակերտի պետական մանկավարժական ինստիտուտ]]ը (1986)։
Աշխատել է որպես Արցախի հանրային հեռուստատեսության թղթակից (1988-1990, 1996 թթ.), «Արցախ» գրական-գեղարվեստական հանդեսի ավագ խմբագիր (1990-93 թթ.), «Մարտիկ» թերթի թղթակից (1995-2009 թթ.), խմբագրել է «Մետաքսագործ» (բազմատպաքանակ,1988 թ.), «Պայքար» (ընդհատակյա, 1990-91 թթ.), «Ջրաբերդ» (Մարտակերտի շրջանային, 2009 թ.), «Նոր Շահումյան» (Շահումյանի շրջանային, 2012-2014 թթ.), Լեռնային Ղարաբաղի կոմունիստական կուսակցության «Արցախի կոմունիստ» (2013-2020 թթ.), Լեռնային Ղարաբաղի արհմիությունների ֆեդերացիայի «Արհմիություններ» (2019-2020 թթ.) թերթերը։
Մասնակցել է Ազգային ազատագրական շարժման ընդհատակյա պայքարին և Արցախյան պատերազմին, վիրավորվել է, պարգևատրվել է ՀՀ ՊՆ «Անբասիր ծառայության համար» առաջին աստիճանի ([[2006]]), ԼՂՀ «Մայրություն» հիմնադրամի «Մայրական երախտագիտություն՝ Արցախի քաջորդիներին» ([[2008]]), ԼՂՀ «Մարտական ծառայություն» ([[2012]])<ref>«Ազատ Արցախ» թերթ, 8 մայիսի 2012 թ., էջ 6, սյուն 1, տող վերևից՝ 34</ref>, ԼՂՀ «Վաչագան Բարեպաշտ» ([[2018]])<ref>«Ազատ Արցախ» թերթ, No 19 (30029), 20 փետրվարի 2018 թ., էջ 5, սյուն 2, տող վերևից՝ 17</ref>, մի շարք այլ մեդալներով ու պատվոգրերով, արժանացել է ԼՂՀ կառավարության Եղիշեի անվան ([[2004]]) և Արցախի ժուռնալիստների միության ([[2005]]) ամենամյա մրցանակներին, ՀՀ ([[2004]]) և ԼՂՀ ([[1994]]) ԳՄ անդամ է ([[1990]]-ից եղել է ԽՍՀՄ ԳՄ անդամ), տպագրված 20 գրքի հեղինակ է։
== Երկեր ==
=== Տարեգրքեր և գրական ալմանախներ ===
# Գրական Ղարաբաղ։ Ղարաբաղի ինքնավար մարզի երիտասարդ գրողների ալմանախ (ժողովածուում գործեր ունի նաև Արիս Գրիգորյանը, էջ 32-38), Երևան, «Սովետական գրող» հրատ., 1988, 264 էջ, տպ. 5000 օր.։
# Արցախ-դաժան սեր։ Տարեգիրք (ժողովածուում գործեր ունի նաև Արիս Գրիգորյանը, էջ 184-188), Ստեփանակերտ, «Սոնա» հրատ., 1999, 288 էջ, տպ. 1200 օր.։
# Արցախի երգը։ Բանաստեղծություններ, պատմվածքներ, էսսեներ (ժողովածուում գործեր ունի նաև Արիս Արսենին, էջ 182-186), Ստեփանակերտ, ԼՂՀ ԳՄ «Վաչագան Բարեպաշտ» հրատ., 2011, 360 էջ, տպ. 250 օր.։
# Բանաստեղծությունն աշխարհի միջօրեականներում։ Պոեզիայի միջազգային փառատոն Ստեփանակերտում (ժողովածուում գործեր ունի նաև Արիս Արսենին, էջ 275-278), Ստեփանակերտ, «Դիզակ պլյուս» հրատ., 2012, 328 էջ, տպ. 300 օր.։
# Բանաստեղծությունն աշխարհի միջօրեականներում 2։ Պոեզիայի միջազգային փառատոն Ստեփանակերտում (ժողովածուում գործեր ունի նաև Արիս Արսենին, էջ 170-171), Ստեփանակերտ, «Դիզակ պլյուս» հրատ., 2013, 232 էջ, տպ. 250 օր.։
# Բանաստեղծությունն աշխարհի միջօրեականներում 3։ Պոեզիայի միջազգային փառատոն Ստեփանակերտում (ժողովածուում գործեր ունի նաև Արիս Արսենին, էջ 199-203), Ստեփանակերտ, «Դիզակ պլյուս» հրատ., 2014, 252 էջ, տպ. 250 օր.։
# Բառը սահմանի վրա։ Գրական Արցախ (ժողովածուում գործեր ունի նաև Արիս Արսենին, էջ 275-278), Ստեփանակերտ, ԼՂՀ ԳՄ «Վաչագան Բարեպաշտ» հրատ., 2016, 240 էջ, տպ. 500 օր.։
=== Գրքեր ===
# Ճաքած լռություն <ref>[http://artsakhlib.am/2019/04/08/ճաքած-լռություն-բանաստեղծություննե/ Արիս Արսենի, Ճաքած լռություն (բանաստեղծություններ)]</ref> (բանաստեղծություններ), Ստեփանակերտ, «Արցախ» հրատ., 1993, 48 էջ, տպ. 1000 օր.։
# Անդրանիկ, այսինքն՝ առաջամարտիկ <ref>[https://artsakhlib.am/2019/05/07/%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%AF-%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D5%AB%D5%B6%D6%84%D5%B6-%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BB%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%AB%D5%AF/ Արիս Արսենի, Անդրանիկ, այսինքն՝ առաջամարտիկ (ակնարկ՝ նամակով և բանաստեղծություններով միահյուս)]</ref> (ակնարկ՝ նամակով և բանաստեղծություններով միահյուս), Ստեփանակերտ, «Հորիզոն» հրատ., 1997, 32 էջ, տպ. 1000 օր.։
# Ուշացած երկխոսություն Արարատ Ղազարյանի հետ (զրույց-ակնարկ), Ստեփանակերտ, «Պոլիգրաֆ» ՓԲԸ, 1997, 24 էջ, տպ. 400 օր.։
# ...Եվ այսպիսի ճակատագիր (ակնարկ), Ստեփանակերտ, «Պոլիգրաֆ» ՓԲԸ, 1998, 56 էջ + 4 թերթ նկ. ներդիր, տպ. 350 օր.։
# Ղողանջ հիշատակի <ref>[http://artsakhlib.am/2019/05/05/ղողանջ-հիշատակի/ Արիս Արսենի, Ղողանջ հիշատակի (ակնարկ)]</ref> (ակնարկ), Ստեփանակերտ, «Վերնիսաժ» հրատ., 2000, 12 էջ, տպ. 300 օր.։
# Լռության րոպե <ref>[https://artsakhlib.am/2019/05/07/%D5%AC%D5%BC%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6-%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A5/ Արիս Արսենի, Լռության րոպե (պոեմ)]</ref> (պոեմ), Ստեփանակերտ, «Ազատ Արցախ» հրատ., 2000, 24 էջ, տպ. 1000 օր.։
# Ծովածաղկի աչքեր <ref>[https://artsakhlib.am/2019/05/05/%D5%AE%D5%B8%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%A1%D5%B2%D5%AF%D5%AB-%D5%A1%D5%B9%D6%84%D5%A5%D6%80-%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5/ Արիս Արսենի, Ծովածաղկի աչքեր (բանաստեղծություններ)]</ref> (բանաստեղծություններ), Ստեփանակերտ, ՊԲ պոլիգրաֆիա, 2001, 28 էջ, տպ. 500 օր.։
# Անտառի ձայնից ինչո՞ւ եմ հուզվում... (բանաստեղծություններ), Ստեփանակերտ, ՊԲ պոլիգրաֆիա, 2003, 12 էջ, տպ. 100 օր.։
# Զերվոն Վարդանյանի կյանքն ու անմահությունը (վավերագրություն), Երևան, «Նաիրի» հրատ., 2005, 144 էջ + 8 թերթ գուն. նկ. ներդիր, տպ. 200 օր.։
# Жизнь и бессмертие Зервона Вартаняна (документальный очерк), Երևան, «Նաիրի» հրատ., 2005, 144 էջ + 8 թերթ գուն. նկ. ներդիր, տպ. 200 օր.։
# Համանվագ (բանաստեղծություններ և պոեմներ), Ստեփանակերտ, «Վաչագան Բարեպաշտ» հրատ., 2005, 96 էջ, տպ. 250 օր.։
# Ափ (բանաստեղծություններ և պոեմներ), Ստեփանակերտ, «Վաչագան Բարեպաշտ» հրատ., 2007, 160 էջ, տպ. 250 օր.։
# Չափածո և արձակ երգիծանք <ref>[http://artsakhlib.am/2019/05/05/%D5%B9%D5%A1%D6%83%D5%A1%D5%AE%D5%B8-%D6%87-%D5%A1%D6%80%D5%B1%D5%A1%D5%AF-%D5%A5%D6%80%D5%A3%D5%AB%D5%AE%D5%A1%D5%B6%D6%84/ Արիս Արսենի, Չափածո և արձակ երգիծանք (բանաստեղծություններ, էպիգրամներ, ֆելիետոններ և երգիծապատումներ)]</ref> (բանաստեղծություններ, էպիգրամներ, ֆելիետոններ և երգիծապատումներ), Ստեփանակերտ, «Վաչագան Բարեպաշտ» հրատ., 2008, 80 էջ, տպ. 250 օր.։
# Արի սիրենք մենք մեկմեկու... (սիրային բանաստեղծությունների հավաքածու), Ստեփանակերտ, «Պոլիգրաֆ» ՓԲԸ, 2008, 136 էջ, տպ. 500 օր.։
# Վաստակավոր ռացիոնալիզատորը. Հրայր Վանյանի կյանքն ու գործունեությունը (կենսագրական-վերլուծական ակնարկ), Ստեփանակերտ, «Դիզակ պլյուս» հրատ., 2009, 112 էջ, տպ. 150 օր.։
# Խիզախման ոգին <ref>[http://artsakhlib.am/2019/03/21/խիզախման-ոգին/ Արիս Արսենի, Խիզախման ոգին (փաստավավերագրություն)]</ref> (փաստավավերագրություն), Ստեփանակերտ, «Դիզակ պլյուս» հրատ., 2010, 160 էջ, տպ. 500 օր.։
# Փոքրիկների մոլորակում (մանկական բանաստեղծություններ), Ստեփանակերտ, «Դիզակ պլյուս» հրատ., 2012, 44 էջ, տպ. 500 օր.։
# Երկերի ժողովածու, գիրք առաջին <ref>[https://artsakhlib.am/2019/05/07/%D5%A5%D6%80%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%AB-%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B8%D6%82-%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84-%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BB%D5%AB%D5%B6/ Արիս Արսենի, Երկերի ժողովածու, գիրք առաջին (բանաստեղծություններ և պոեմներ)]</ref> (բանաստեղծություններ և պոեմներ), 2013, 264 էջ, տպ. 300 օր.։
# Երկերի ժողովածու, գիրք երկրորդ (էսսեներ, ակնարկներ, հոդվածներ, երգիծապատումներ և ֆելիետոններ), Երևան, «Արմավ» հրատ., 2019, 240 էջ, տպ. 250 օր.։
# ԸՆՏՐԱՆԻ. Բարձունք տանող արահետով (բանաստեղծություններ և պոեմներ), Երևան, «Արմավ» հրատ., 2019, 224 էջ, տպ. 100 օր.։
== Պարգևներ ==
# [[Արցախի Հանրապետության «Մարտական ծառայություն» մեդալ|ԼՂՀ «Մարտական ծառայություն» մեդալ]](2012)
# [[Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության «Վաչագան Բարեպաշտ» մեդալ|ԼՂՀ «Վաչագան Բարեպաշտ» մեդալ]]<ref>[http://artsakhtimes.am/%D5%B7%D5%A1%D6%80%D5%AA%D5%B4%D5%A1%D5%B6-%D5%A1%D5%AF%D5%BF%D5%AB%D5%BE%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8-%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%A3%D6%87%D5%A1%D5%BF%D6%80%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B4-%D5%A5/ Շարժման ակտիվիստները պարգևատրվում են նախագահականում (տեսանյութ)]</ref> (2018)
# ԼՂՀ կառավարության Եղիշեի անվան ամենամյա մրցանակ (2004)
# Արցախի ժուռնալիստների միության ամենամյա մրցանակ (2005)
# ՀՀ ՊՆ «Անբասիր ծառայության համար» առաջին աստիճանի մեդալ (2006)
# [[«Մայրական երախտագիտություն Արցախի քաջորդիներին» հուշամեդալ|ԼՂՀ «Մայրություն» հիմնադրամի «Մայրական երախտագիտություն՝ Արցախի քաջորդիներին» մեդալ]] (2008)
# ԼՂԿԿ «Ստեփան Շահումյան» հուշամեդալ (2015)
# ՌԴ «Սովետական սպաների միություն» ՀԿ «Երդմանը հավատարմության համար» («За верность присяге») հուշամեդալ (2016)
# ՌԴԿԿ «Հոկտեմբերյան Սոցիալիստական Մեծ հեղափոխության 100 տարին» («100 лет Великой Октябрьской Социалистической Революции») հուշամեդալ (2017)
# ՌԴԿԿ «Մեծ հաղթանակի 70 տարին» («70 лет Великой победы») հուշամեդալ (2015)
# ՌԴԿԿ «ԽՍՀՄ կազմավորման 90-ամյակի առթիվ» («В ознаменовании 90 годовшины образования СССР») հուշամեդալ (2012)
# ՌԴԿԿ «Տիեզերագնացության 50 տարին» («50 лет космонавтике») հուշամեդալ (2011)
== Գրականություն ==
# Հակոբ Չոլաքեան, Արցախեան ինքնաճանաչման բանաստեղծութիւնը, Հալեպ, Սիրիա, տպարան Արեւելք, 1990 (էջ 8-9,11,13-14,18,26-27)։
# Ղարաբաղյան ազատագրական պատերազմ (1988-1994), հանրագիտարան 1 հատորով, Երևան, «Հայկական հանրագիտարան» հրատ., 2004 (էջ 397)։
# С.Т.Саркисян, Энциклопедия Арцах-Карабаха, издательский дом «ПЕТРОПОЛИС, Санкт-Петербург, 2005 (стр. 272)։
# С.Т.Саркисян, Энциклопедия Арцах-Карабаха,Издание2-е, исправленное и дополненное, издательский дом «ПЕТРОПОЛИС, Санкт-Петербург, 2007 (стр. 272)։
# Սոկրատ Խանյան, Ընտիր երկեր 10 հատորով հ. 10, Ստեփանակերտ, «Դիզակ պլյուս» հրատ., 2011 (էջ 273-288)։
# Սոկրատ Խանյան, Մարտնչող գրականություն, Ստեփանակերտ, «Դիզակ պլյուս» հրատ., 2012 (էջ 354-366)<ref>[http://haygirk.nla.am/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=112427 Սոկրատ Խանյան, Մարտնչող գրականություն, 2012 (էջ 354-366]</ref>։
# Լրագրողական հանրագիտակ, Ստեփանակերտ, Արցախի ժուռնալիստների միություն, 2012 (էջ 47-49)։
# Արիս Արսենի, Երկերի ժողովածու գիրք առաջին, Ստեփանակերտ, «Դիզակ պլյուս» հրատ., 2013 (էջ 226-257) <ref>[https://artsakhlib.am/2019/05/07/%D5%A5%D6%80%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%AB-%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B8%D6%82-%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84-%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BB%D5%AB%D5%B6/ Արիս Արսենի, Երկերի ժողովածու, գիրք առաջին (բանաստեղծություններ և պոեմներ)]</ref>։
# Արիս Արսենի, Երկերի ժողովածու գիրք երկրորդ, Երևան, «Արմավ» հրատ., 2019 (էջ 214-235)։
# Նյութեր Ղարաբաղյան ազատագրական պատերազմ (1988-1994) հանրագիտարանից <ref>[https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%86%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A5%D6%80_%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B2%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4_(1988-1994)_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D6%81 Նյութեր Ղարաբաղյան ազատագրական պատերազմ (1988-1994) հանրագիտարանից]</ref>։
# Արցախցի անվանի գործիչներ։ Գիրք II (Մարտակերտի շրջան), Ստեփանակերտ, Արցախի գիտական կենտրոն, «Դիզակ պլյուս» հրատ. տպ-ն, 2021 (էջ 93)։
== Ծանոթագրություններ ==
{{Ծանցանկ}}
