«Դեպք ինտերնատում»–ի խմբագրումների տարբերություն

17:06, 29 Հոկտեմբերի 2016-ի տարբերակ

Անավարտ Այս ստեղծագործությունը դեռ ամբողջովին տեղադրված չէ Գրապահարանում

Բեյքըր֊ստրիտի մեր համեստ բեմին հայտնի էին շատ դրամատիկական էպիզոդներ, բայց ես չեմ հիշում ոչինչ ավելի անսպասելի եւ շշմեցուցիչ, քան Տորնիկրոֆտ Հակսթեյբլի՝ արվեստի մագիսրտի, փիլիսոփայության դոկտորի^[2] եւ այլ եւ այլի առաջին հայտնվելը այնտեղ։ Այցետոմսը, որը չափազանց փոքր էր թվում գիտական աստիճանների այդպիսի բեռի համար, մի քանի վայրկյանով նրանից շուտ էր եկել, որից անմիջապես հետո հայտնվեց եւ ինքը՝ մի բարձրահասակ, պատկառելի, հոյակազմ մարդ — ոգու տոկունության եւ կայունության մարմնացում։ Եվ ահա դեռ դուռը չէր փակվել նրա հետեւից, երբ նա ձեռքով հենվեց սեղանին, դանդաղորեն հատակին նստեց եւ, կորցնելով գիտակցությունը, իր ամբողջ հզոր հասակով մեկ փռվեց բուխարիկի առջեւ գցած արջի մորթու վրա։

Մենք տեղներիցս վեր ցատկեցինք եւ մի րոպե լուռ, զարմացած նայեցինք կործանման այդ պատկառելի բեկորին, որին մեզ մոտ էր գցել հեռվում, ինչ֊որ տեղ, կյանքի անափ օվկիանոսում բարձրացած փոթորիկը։Հետո Հոլմսը մի բարձ դրեց նրա գլխի տակ, իսկ ես նրա շուրթերին մոտեցրի մի ըմպանակ կոնյակ։ Անծանոթի ամբողջապես գունատ դեմքը խոր կնճիռներ էին ակոսել․ ուռած աչքերի տակ առաջացել էին կապտավուն ստվերներ, կիսաբաց բերանի անկյունները վշտագին կախ էին ընկել․ կրկնակի կզակը ծածկված էր կոշտ մորուքով։ Ինչպես երևում էր, նա հեռվից էր եկել, քանի որ օձիքն ու վերնաշապիկը կեղտոտված էին, չսանրված մազափնջերը թափվել էին լայն և գեղեցիկ ճակատին։ Մեր առջև ընկած էր մի մարդ, որին մի ինչ֊որ մեծ դժբախտություն էր պատահել։

― Ի՞նչ է եղել սրան, Ուոտսըն, ― հարցրեց Հոլմսը։

― Ուժերի լրիվ անկում․․․ հավանորեն, քաղցից ու հոգնածությունից, ― պատասխանեցի ես, պահելով մատներս նրա դաստակի վրա, որտեղ շատ բարակ, հազիվ շոշափելի թելի պես բաբախում էր կյանքը։

― Վերադառնալու իրավունքը մինչև Մեկլտոնն է։ Դա գտնվում է Անգլիայի հյուսիսում, ― ասաց Հոլմսը, նրա ժամացույցի գրպանից հանելով գնացքի տոմսը։ Հիմա դեռ ժամը տասներկուսը չկա։ Մի տեսեք, թե որքան էլ շուտ է դուրս եկել։

Մեր հյուրի ուռած կոպերը ցնցվեցին, և նրա մոխրագույն աչքերը անմիտ հայացքով սևեռվեցին մեզ վրա։ Մի րոպե հետո նա դժվարությամբ ոտքի ելավ, ամոթից ամբողջապես կարմրած։

― Ներեցեք ինձ, միստր Հոլմս։ Այս ուշագնացությունը ներվային ցնցման հետևանք է։ Ո՛չ, շատ շնորհակալ եմ․․․ մի բաժակ կաթ պաքսիմատի հետ, և ամեն ինչ կանցնի։ Միստր Հոլմս, ես այստեղ եմ եկել, որպեսզի ձեզ հետս տանեմ։ Ինձ թվաց, որ ոչ մի հեռագիր ձեզ լրիվ պատկերացում չի տա այդ գործի անհետաձգելիության մասին։

― Երբ դուք վերջնականապես ձեզ լավ զգաք․․․

― Ես ինձ հրաշալի եմ զգում։ Պարզապես չեմ հասկանում, թե այս ինչ տեղի ունեցավ ինձ հետ։ Միստր Հոլմս, խնդրում եմ ձեզ հենց առաջին գնացքով ուղևորվել Մեկլտոն։

― Իմ կոլեգան, դոկտոր Ուոտսընը, կհաստատի, որ մենք շատ զբաղված ենք։ Ֆերրերի կորած փաստաթղթերի գործը հետախուզելու համար ես արդեն ավանս եմ ստացել, և, բացի դրանից, մոտ օրերս պետք է լսվի Աբերգավեննիում կատարված սպանության գործը։ Դուրս գալ Լոնդոնից ինձ կարող է ստիպել միայն որևէ արտակարգ կարևոր բան։

― Արտակա՜րգ կարևոր։ ― Մեր հյուրը վեր բարձրացրեց ձեռքերը։

― Մի՞թե դուք չեք լսել հերցոգ Հոլդերնեսսի միակ որդու առևանգման մասին։

― Հերցոգ Հոլդերնեսսի՞։ Նախկին մինիստրի՞։

― Այո՛, այո՛։ Մենք ամեն ուժ գործադրեցինք, որպեսզի դա թերթերի մեջ չընկնի, բայց երեկվա «Գլոբուսում» արդեն որոշ բաներ հայտնվել են։ Ես կարծեցի, թե այդ ձայները ձեզ էլ են հասել։

Հոլմսը մեկնեց իր իր երկար ու նիհար ձեռքը և գրքի դարակից վերցրեց հանրագիտական տեղեկատուի «Հ» տառի հատորը։

― «Հոլդերնեսս վեցերորդ հերցոգ, կապիչի օրդենի կավալեր, Գաղտնի ընկերության անդամ․․․» ու անսահմանորեն և այլն։ «Բարոն Բովերլի, կոմս Կարստոն․․․»։ Աստված իմ, ինչքա՜ն են տիտղոսները։ «Հելլեմշիր կոմսության դատարանի նախագահ (1900 թվից)։ Ամուսնացած է Չարլզ Էպպլդորի դստեր Էդիտի հետ (1888)։ Միակ որդին ու ժառանգորդը լորդ Սալտարն է։ Երկու հարյուր հիսուն հազար ակր հողի տեր։ Հանքահորեր ունի Լանկաշիրում և Ուելսում։ Հասցեն․ Կարտոն֊Հաուս֊Տերրաս․ Հոլդերնես֊հոլլ․ Հելլեմշիր․ ամրոց Կարլստոն, Բանգոր, Ուելս։ Ծովային վարչության լորդ^[3] (1872), մինիստր․․․» մի խոսքով, հայտնի մարդ է, թերևս մեր երկրում ամենահայտնի մարդկանցից մեկը։

― Ամենահայտնիներից և, գուցե, ամենահարուստներից մեկը։ Որքան ես գիտեմ, միստր Հոլմս, դուք ձեր բնագավառում արհեստավոր չեք և ամենուրեք գործ եք ստանձնում հենց իրեն՝ գործի սիրույն։ Բայց թույլ տվեք ասել ձեզ, որ նորին պայծառափայլությունը խոստանում է հինգ հազար ֆունտի չեկ տալ նրան, ով ցույց կտա նրա որդու տեղը, հազար ֆունտ էլ լրացուցիչ, եթե ցույց տան առևանգողին կամ առևանգողներին։

― Առատաձեռն վարձատրություն է, ― ասաց Հոլմսը։ ― Ուոտսըն, թերևս, մենք դոկտոր Հակսթեյբլի հետ ուղևորվենք Անգլիայի հյուսիսը։ Իսկ դուք, դոկտոր, կաթ խմեք, ապա պատմեք մեզ, թե ինչ է եղել, երբ է եղել, որտեղ է եղել և վերջապես ի՞նչ առնչություն ունի այդ գործի հետ դոկտոր Տորնիկրոֆտ Հակսթեյբլը՝ Մեկլտոնի մոտ գտնվող ինտերնատի դիրեկտորը, և ինչո՞ւ է նա կատարված դեպքից երեք օր հետո միայն (որ երևում է ձեր չսափրված կզակից) դիմում ինձ, հավատալով իմ համեստ ունակություններին։

Մեր հյուրը մի բաժակ կաթ խմեց և տաքացած, ոչ մի մանրամասնություն բաց չթողնելով, սկսեց իր պատմությունը։ Նրա հայացքը իսկույն ևեթ վերակենդանացավ, այտերը շառագունեցին։

― Ձեզ պետք է զեկուցեմ, ջենտլմեններ, որ ես Մեկլտոնի մոտ գտնվող դպրոց֊ինտերնատի հիմնադիրն ու դիրեկտորն եմ։ Հակսթեյբլի կողմից կազմած «Կոմենտարներ Հորացիոսի մասին»^[4] աշխատությունը գուցե ձեզ հիշեցնի իմ ով լինելը։ Տղաների համար իմ ինտերնատը անկասկած Անգլիայի ամենալավ և ամենաարտոնյալ ուսումնական հաստատությունն է։ Լորդ Լևերստոուկը, կոմս Բլեքուոտերը, սըր Կետկարտ Սոումը ― ահա ովքեր են ինձ վստահում իրենց զավակներին։ Բայց փառքի գագաթնակետին իմ դպրոցը հասավ երեք շաբաթ առաջ, երբ լորդ Հոլդերնեսը իր քարտուղարի՝ միստր Ջյեմս Ուայդըրի միջոցով ինձ հաղորդեց, որ տասնամյա լորդ Սոլտայրը՝ նրա միակ որդին ու ժառանգորդը, պետք է սովորի մեր դպրոցում։ Կարո՞ղ էի արդյոք այն ժամանակ ես մտածել, թե ահա այն նախերգանքը, որին հաջորդելու է իմ կյանքի ամենամեծ դժբախտությունը։

Լորդ Սոլտայրը եկավ մայիսի մեկին, առաջին կիսամյակի սկզբին։ Այդ սքանչելի երեխան շատ շուտ ընտելացավ մեր կանոններին։ Ես պետք է նշեմ ― և, հուսով եմ, որ ոչ ոք ինձ չի մեղադրի անհամեստության մեջ, քանի որ այդ մասին լռելը անմտություն կլիներ, ― երեխայի կյանքը տանը այնքան էլ լավ չէր։ Ոչ ոքի համար գաղտնիք չէ, որ հերցոգի ամուսնական կյանքը մնում էր աննախանձելի, և փոխադարձ համաձայնությամբ ամուսինները բաժանվեցին, ընդ որում հերցոգուհին բնակություն հաստատեց Ֆրանսիայի հարավում։ Այդ բոլորը տեղի ունեցավ բոլորովին վերջերս, իսկ երեխայի որդիական զգացմունքները, ինչպես հայտնի դարձավ մեզ, ամբողջապես հակված էին դեպի մայրը։ Երեխան մոր՝ Հոլդերնես֊հոլլից հեռանալուց հետո, սկսեց կարոտից թախծել, և այդ ժամանակ հերցոգը որոշեց նրան հանձնել իմ ինտերնատը։ Երկու շաբաթից հետո փոքրիկ լորդ Սոլտայրը ընտելացավ մեզ և, դատելով ամեն ինչից, իրեն անսահման լավ էր զգում։

Վերջին անգամ նրան տեսել են մայիսի տասներեքին, այսինքն՝ երկուշաբթի օրը։ Նրա համար առանձնացրած սենյակը երկրորդ հարկում էր, իսկ կից մեծ սենյակում քնում էին երկու այլ տղա։ Այդ երեխաները գիշերը ոչինչ ոչ տեսել էին և ոչ էլ լսել, հետևաբար, լորդ Սոլտայրը իր սենյակից դուրս է եկել ոչ դռնով։ Նրա լուսամուտը բաց էր, իսկ պատը այդ տեղում ցանկապատված է շատ հաստ ճյուղեր ունեցող բաղերով։ Մենք գետնին հետքեր չգտանք, բայց որ նա լուսամուտից է դուրս եկել այդ մասին կարելի է չկասկածել։

Նրա փախուստի մասին մենք իմացանք երկուշաբթի օրը առավոտյան ժամը յոթին։ Նրա մահճակալը ծածկված չէր։ Գնալուց առաջ նա հասցրել էր հագնել դպրոցական համազգեստը՝ իտոնական սև կուրտկան և մոխրագույն վարտիքը։ Գիշերը նրա սենյակը ոչ ոք չի մտել, իսկ եթե այնտեղից լսվեին գոռգոռոց կամ ըմբշամարտի աղմուկ, Կոնտերը՝ կից ննջարանում քնող երեխաներից ավագը, իհարկե, ձայն կլսեր, քանի որ նա շատ զգայուն է քնում։

Հենց որ լորդ Սոլտայրի անհետանալը հայտնի դարձավ, ես հավաքեցի ամբողջ ինտերնատը՝ երեխաներին, ուսուցիչներին, ծառաներին։ Եվ այդտեղ մենք համոզվեցինք, որ լորդ Սոլտայրը մենակ չի փախել։ Բացակայում էր Հայդեգհերը՝ գերմաներենի դասատուն։ Հայդեգհերի սենյակը երկրորդ հարկի հակառակ ծայրին էր, բայց լուսամուտներով նույնպես նայում էր փոքրիկ մարգագետնի կողմը։ Նրա մահճակալը նույնպես հավաքված չէր, բայց հագնվել ինչպես հարկն է, ըստ երևույթին, նա չէր կարողացել, որովհետև վերնաշապիկն ու նասկիները ընկած էին հատակին։ Նա դուրս էր եկել լուսամուտից և ցած իջել, կախվելով բաղեղի ճյուղերից, որի մասին վկայում էին գետնին մնացած հետքերը։ Նրա հեծանիվը, որ սովորաբար լինում էր մարգագետնի վերջում գտնվող մի փոքրիկ սարայում, պարզվեց որ տեղում չէ։

Հայդհեգհերը ամենալավ հանձնարարականներով երկու տարի առաջ եկավ ինձ մոտ դպրոցում աշխատելու, բայց որպես մարդ նա լռակյաց էր, և առանձնապես չէր վայելում ոչ աշակերտների և ոչ էլ ոսուցիչների սերը։

Այսօր չորեքշաբթի է, և երկուշաբթի օրվանից մենք փախստականի մասին ոչ մի նոր բան չենք իմացել։ Իհարկե, առաջին բանը, ինչ ես արի դա Հոլդերնեսհոլլի հետ իմ կապվելն էր։ Հերցոգի դաստակերտը մեր դպրոցից ընդամենը մի քանի միլ հեռավորության վրա է, և մենք հույս ունեինք, որ կարոտելով տունը, լորդ Սոլտայրը վերադարձած կլինի հոր մոտ, բայց պարզվեց, որ նա այնտեղ չէ։ Հերցոգը սոսկալի հուզված է, իսկ ինչ վերաբերում է ինձ, ապա դուք ինքներդ կարող եք համոզվել, թե մինչև ուր են հասցնում մարդուն տագնապն ու պատասխանատվության զգացումը՝ իր սանի համար։ Միստր Հոլմս, աղաչում եմ ձեզ, մի՛ խնայեք ձեր ուժերը։ Այդ գործը արժանի է, որ դուք ամբողջապես նվիրվեք նրան։

Շերլոկ Հոլմսը ուշադիր լսեց չարաբախտ դիրեկտորի պատմածը։ Կիտած հոնքերը և նրանց միջև ընկած խոր ծալքը վկայում էին այն մասին, որ նա խնդրանքի կարիք չի զգում և բոլոր ուժերը կներդնի այդ գործի հետախուզության համար, որը, բացի իր լրջությունից, Հոլմսի մեջ արթնացրել էր նրա մշտական սերը դեպի արտասովոր և խճճված խնդիրները։ Նա գրպանից հանեց բլոկնոտը և նրա մեջ ինչ֊որ բան գրեց հիշողության համար։

― Դուք մեծ սխալ եք գործել, որ անմիջապես ինձ չեք դիմել, ― խստորեն ասաց իմ բարեկամը։ ― Դա շատ կբարդացնի հետախուզությունը։ Ես, օրինակ, համոզված եմ, որ և՛ փոքրիկ մարգագետինը, և՛ պատին հյուսված բաղեղը շատ բան կարող էին ասել փորձված աչքին։

― Ես այդ բանում մեղավոր չեմ, միստր Հոլմս։ Նորին պայծառափայլությունը ամեն կերպ աշխատում էր խուսափել հրապարակումից։ Նա երկյուղ էր կրում, թե չլինի հանկարծ իր ընտանեկան տհաճությունները դառնան բամբասանքի առարկա։ Այդ հանգամանքը միշտ խոչընդոտում էր նրան։

― Իսկ տեղական իշխանությունները զբաղվո՞ւմ էին լորդ Սոլտայրի փախուստի հետաքննությամբ։

― Այո՛, սըր, բայց ավաղ, դա ոչ մի բանի չհանգեցրեց։ Սկզբում մենք կարծես թե փախստականների հետքերը գտանք․ մեզ հաղորդեցին, որ մեր կայարանից առավոտյան գնացքով դուրս է եկել ինչ֊որ մի երիտասարդ՝ հետը մի երեխա։ Բայց երեկ երեկոյան նրանց բռնել են Լիվերպուլում, և սխալը անմիջապես պարզվեց։ Ահա հենց այդ ժամանակ էլ ես ամբողջապես հուսահատվեցի և գիշերը անքուն անցկացնելուց հետո, առաջին իսկ գնացքով եկա ձեզ մոտ։

― Հենց որ ոստիկանությունը գնաց կեղծ հետքերով, գործի տեղում կատարվող հետաքննությունը, հավանական է, տարվեց արդեն ոչ այնպես եռանդուն կերպով, հա՞։

― Հետաքննությունը պարզապես դադարեցրին։

― Նշանակում է երեք օր անցել է իզուր։ Դա զայրացուցիչ է։

― Այո՛, զղջում եմ, դուք իրավացի եք։

― Մինչդեռ առեղծվածը կարելի էր գտնել։ Ասացեք, ձեզ հաջողվե՞ց որևէ կապ գտնել անհետացած երեխայի և գերմաներեն լեզվի ուսուցչի միջև։

― Նրանց միջև ոչ մի կապ չի եղել։

― Ուսուցիչը նրա դասարանո՞ւմ էր դասավանդում։

― Ոչ, և, որքան ինձ հայտնի է, ոչ մի անգամ նրա հետ չի խոսել։

― Տարօրինակ է, շատ տարօրինակ է։ Երեխայի մոտ հեծանիվ կա՞ր։

― Ո՛չ։

― Իսկ մյուս հեծանիվները իրենց տեղերո՞ւմ են։

― Իրենց տեղերում։

― Դուք դրանում համոզվա՞ծ եք։

― Միանգամայն համոզված։

― Հուսով եմ, դուք չեք կարծում, որ կես֊գիշերին գերմանացին գնացել է հեծանիվ նստած և երեխային գրկած, չէ՞։

― Իհարկե, ո՛չ։

― Այդ դեպքում ինչպե՞ս կբացատրեք այդ ամենը։

― Գուցե նրանք հեծանիվը վերցրել են ուշադրություն շեղելու համար, հետո որևէ տեղ թաքցրել ու իրենք գնացել են ոտքով։

― Կարող է պատահել։ Բայց համաձայնվեք ինքներդ, որ դա ուշադրություն շեղելու տարօրինակ ձև է։ Չէ՞ որ սարայում կային և ուրիշ հեծանիվներ։

― Այո՛։

― Նրա համար ավելի լավ չէ՞ր լինի թաքնվել երկու հեծանիվով, եթե նա ուզում էր ձեզ մոտ կարծիք ստեղծել, որ իրենք հեծանիվներով են գնացել և ոչ թե ոտքով։

― Այո, դուք իրավացի եք։

― Հենց այդպես էլ կա։ Ոչ, այդ տեսությունը բանի պետք չէ։ Բայց հենց իր, հեծանիվի կորուստը կարող է ելակետ հանդիսանալ՝ հետագա քննության համար։ Վերջ ի վերջո դա այնպիսի բան չէ, որ հնարավոր լինի հեշտությամբ թաքցնել կամ ոչնչացնել։ Եվս մի հարց․ այցելե՞լ է արդյոք որևէ մեկը երեխային՝ նրա փախուստից առաջ։

― Ո՛չ։

― Գուցե նրա անունով նամակնե՞ր են եղել։

― Այո՛, մի նամակ է եղել։

― Ումի՞ց։

― Նրա հորից։

― Դուք ձեր աշակերտների փոստը բացո՞ւմ եք։

― Ո՛չ։

― Իսկ ինչի՞ց եք ենթադրում, որ նամակը հորից է եղել։

― Ծրարի վրա գերբ կար, և հասցեն գրված էր հերցոգի անճոռնի ձեռագրով։ Բացի դրանից, հերցոգն ինքը հիշեց, որ տղային նամակ է գրել։

― Երեխան դրանից առաջ ե՞րբ է նամակներ ստացել։

― Վերջին օրերը նրա անունով ոչինչ չի եղել։

― Իսկ Ֆրանսիայից նրան գրո՞ւմ էին։

― Ոչ մի անգամ։

― Դուք, իհարկե, հասկանում եք թե ասելս ինչ է։ Կամ լորդ Սոլտայրին զոռով են տարել, կամ նա փախել է սեփական ցանկությամբ։ Վերջին հիպոթեզը հուշում է մեզ, որ երեխան առանց կողմնակի ազդեցության չէր հանդգնի այդպիսի արարք կատարել։ Եթե նրա մոտ ոչ ոք չի եկել, ապա այցելությունը տեղի է ունեցել նամակի միջոցով։ Ահա թե ինչու է ինձ կարևոր իմանալ, թե ովքեր են նրան նամակ գրողները։

― Հազիվ թե ես կարողանամ այդտեղ որևէ բանով օգնել ձեզ։ Որքան հայտնի է, նրան գրում էր միայն հայրը։

― Եվ հայրական նամակը ստացվել է փախուստի օրը։ Ինչպիսի՞ հարաբերության մեջ էին հայրն ու որդին, լա՞վ, բարեկամակա՞ն։

― Նորին պայծառափայլությունը ոչ ոքի չի արժանացնում իր բարեկամությանը, նա կլանված է պետական կարևոր գործերով։ Հազիվ թե նրան մատչելի լինեն սովորական մարդկային զգացմունքները։ Բայց յուրովի նա որդու հետ վատ չէր վարվում։

― Այնուամենայնիվ, երեխան սրտով ամբողջապես մոր կո՞ղմն է։

― Այո՛։

― Նա ի՞նքն էր ասում։

― Ո՛չ։

― Ապա ո՞վ։ Հերցո՞գը։

― Չէ՛, ի՞նչ եք ասում։ Իհարկե, ո՛չ։

― Այդ դեպքում դուք որտեղի՞ց գիտեք։

― Ես մի քանի անգամ առիթ եմ ունեցել զրուցելու նորին պայծառափայլության քարտուղարի՝ միստր Ջեյմս Ուայլդըրի հետ։ Հենց նա էլ ինձ գաղտնաբար հաղորդել է Լորդ Սոլտայրի տրամադրությունները։

― Հասկանալի է։ Ի դեպ, հերցոգի վերջին նամակը գտա՞ք երեխայի սենյակում նրա փախուստից հետո։

― Ո՛չ, նամակը նա վերցրել էր իր հետ․․․ միստր Հոլմս, ժամանակը չի՞ արդյոք կայարան գնալու։

― Հիմա ես կկարգադրեմ կեբ կանչել։ Մի քառորդ ժամից հետո մենք ձեր խոնարհ ծառան կլինենք։ Եթե դուք ուզում եք հեռագրել տուն, միստր Հակսթեյբլ, ապա թող այնպես լինի, որ այնտեղ ձեզ մոտ կարծեն, թե հետախությունը դեռ մինչև հիմա կատարվում է Լիվերպուլում։ Կարծեմ, այնտեղ են թափել ձեր քերծեների ոհմակը, չէ՞։ Իսկ ես այդ ժամանակ հանգիստ կերպով, առանց խանգարիչ հանգամանքների, կաշխատեմ ուղղակի ձեր դպրոցի դռների մոտ և, գուցե հոտառությունը չդավաճանի երկու այնպիսի ծեր խուզարկուների, ինչպիսին ձեր խոնարհ ծառան է և Ուոտսընը, ու մենք հնարը կգտնենք որոշ բաներ տեղում հոտոտելու։

Երեկոյան մեր դեմքին փչեց Դերբի կոմսության թարմացուցիչ, սառը օդը, ուր գտնվում էր դոկտոր Հասկթեյբլի հայտնի դպրոցը։ Երբ մենք մոտեցանք, արդեն մութն էր։ Նախասենյակում, սեղանի վրա, դրված էր այցետոմսը։ Սպասավորը ինչ֊որ բան շշնջաց դիրեկտորին, և սա հուզված շրջվեց դեպի մեզ։

― Հերցոգն այստեղ է, ― ասաց նա։ ― Հերցոգն ու միստր Ուայլդըրը առանձնասենյակում սպասում են ինձ։ Գնանք, ջենտլմեններ, ես ձեզ ներկայացնեմ։

― Ես, իհարկե, լուսանկարներով ճանաչում էի այդ նշանավոր պետական գործչին, բայց պարզվեց, որ նա բոլորովին այնպիսին չէ, ինչպես պորտրեներում։ Բուխարիկի մոտ, խալու վրա, մեր առջև կանգնած էր շքեղ հագնված, վեհակեցվածք, նիհար, նեղ դեմքով և անմտորեն ցցված երկար կեռավուն քթով մի մարդ։ Նա մահվան պես դժգույն էր, և այդ դժգունությունը առանձնապես ընդգծում էր նրա երկար, վառ շիկակարմիր մորուքը, որի արանքից սպիտակ ժիլետի վրա փայլփլում էր ժամացույցի ոսկյա շղթան։ Նախկին մինիստրը մեզ նայում էր սառած հայացքով։ Նրա կողքին կանգնած էր ոչ բարձրահասակ, շարժուն, ներվային դեմքով և խելացի երկնագույն աչքերով մի տակավին երիտասարդ մարդ, որը, ինչպես ես կռահեցի, նրա անձնական քարտուղար Ուայլդըն էր։ Խոսակցությունն սկսեց նա, և սկսեց անմիջապես, միանգամայն որոշակի և նույնիսկ կծու տոնով։

― Դոկտոր Հակսթեյբլ, ես այսօր առավոտյան եղա ձեզ մոտ, բայց, դժբախտաբար, ուշացա և չկարողացա խոչընդոտել Լոնդոն կատարած ձեր ուղևորությանը։ Ինչպես ինձ ասացին, դուք ուղևորվել եք միստր Շերլոկ Հոլմսի մոտ՝ այս գործի հետաքննությունը նրան հանձնարարելու համար։ Նորին պայծառափայլությունը զարմացած է, դոկտոր Հակստեյբլ, որ դուք առանց նախապես նրա հետ խորհրդակցելու այդպիսի քայլի եք դիմել։

― Երբ ես իմացա, որ ոստիկանական հետախուզությունները ոչ մի բանի չհանգեցրին․․․

― Նորին պայծառափայլությունը միանգամայն համոզված չէ դրանում։

― Բայց, միստր Ուայլդըր․․․

― Ինչպես ձեզ հայտնի է, դոկտոր Հակսթեյբլ, նորին պայծառափայլությունը չի ուզում, որ այդ գործը հրապարակվի։ Նա կգերադասեր ավելորդ մարդկանց տեղյակ չպահել այդ մասին։

― Դրա շտկելը շատ հեշտ է, ― փնթփնթաց վախեցած դոկտորը։ ― Միստր Շերլոկ Հոլմսը կարող է առավոտյան գնացքով վերադառնալ Լոնդոն։

― Ես միտք չունեմ, դոկտոր, միտք չունեմ, ― քաղաքավարի ժպտալով ասաց Հոլմսը։ ― Հյուսիսային օդը այնքան հաճելի է և այնքան բարերար առողջության համար, որ ես որոշել եմ մի քանի շաբաթ անցկացնել այստեղ, հարթավայրերում, իսկ զվարճանալու եմ ինչպես կարողանամ։ Ձե՞ր հարկի տակ կգտնեմ ապաստարան, թե՞ գյուղական հյուրանոցում, դա իհարկե, կախված է միայն ձեզանից։

Դժբախտ դոկոտորը ամբողջապես իրեն կորցրել էր, բայց այդտեղ նրան օգնության շտապեց կարմրաշեկ մորուքով հերցոգի բարձրաձայն բասը, որն հնչեց ճաշի պահն ահազանգող գոնգի նման․

― Միստր Ուայլդըրը իրավացի է, դոկտոր Հակսթեյբլ, դուք պետք է խորհրդակցեիք ինձ հետ։ Բայց քանի որ դուք հայտնել եք միստր Հոլմսին այդ գործի մասին, մեր կողմից անմտություն կլիներ հրաժարվել նրա օգնությունից։ Դուք ոչ մի կարիք չունեք գյուղական հյուրանոց գնալու, միստր Հոլմս, ես ուրախ կլինեմ ընդունելու ձեզ ինձ մոտ, Հոլդերնես֊հոլլում։

― Չափազանց զգացված եմ, ձերդ պայծառափայլություն։ Այնուամենայնիվ, մեր գործի շահերի համար, ես պետք է մնամ այստեղ, դեպքի վայրում։

― Ես չեմ ուզում ձեզ հարկադրել, միստր Հոլմս։ Բայց եթե ձեզ պետք լինեն որևէ տեղեկություններ ինձնից կամ միստր Ուայլդրից, մենք ձեր խոնարհ ծառան ենք։

― Ես, հավանական է, ստիպված կլինեմ լինել Հոլդերնես֊հոլլում, ― ասաց Հոլմսը։ ― Իսկ այժմ, սըր, միայն կուզեի իմանալ, թե դուք ինչպես եք բացատրում ձեր որդու խորհրդավոր անհայտացումը։

― Դժվարանում եմ ձեզ պատասխանել, սըր։

― Ներեցեք, եթե ես շոշափեմ ձեզ համար տհաճ թեմա, բայց առանց դրան չի կարելի։ Դուք չե՞ք կարծում արդյոք, որ հերցոգուհու մատն այս գործի մեջ է։

Միստրը ձգձգեց պատասխանը։

― Ոչ, չեմ կարծում, ― ասաց նա վերջապես։

― Այդ դեպքում ընքնըստինքյան մի ուրիշ բացատրություն է ծագում, գուցե երեխային առևանգել են՝ նրա դիմաց փրկանք պահանջելու համա՞ր։ Այդպիսի պահանջներ չե՞ն եղել։

― Ո՛չ, սըր։

― Եվս մի հարց, ձերդ պայծառափայլություն։ Ինձ հայտնի է, որ դուք ձեր որդուն նամակ եք գրել նրա անհետացման օրը։

― Այո՛։

― Այդ նամակում արդյոք այնպիսի բան չկա՞ր, որ կարող էր հուզել նրան կամ թե չէ փախուստի միտք առաջացնել նրա մեջ։

― Իհարկե ո՛չ, սըր։

― Նամակը դուք ինքնե՞րդ ուղարկեցիք։

Հերցոգի փոխարեն գրգռված պատասխանեց քարտուղարը։

― Նորին պայծառափայլությունը սովորություն չունի իր թղթակցություններն ուղարկել անձամբ։ Այդ նամակը մյուսների հետ թողնված էր առանձնասենյակի սեղանին, և ես դրանք բոլորն էլ դրի պայուսակի մեջ՝ փոստի համար։

― Դուք համոզվա՞ծ եք, որ մյուս նամակների մեջ գտնվում էր և այդ նամակը։

― Այո՛, ես տեսա։

― Քանի՞ նամակ գրեցիք այդ օրը, ձերդ պայծառափայլություն։

― Քսան թե երեսուն։ Ես շատ ընդարձակ նամակագրություն ունեմ։ Բայց իմ կարծիքով, մենք մի փոքր շեղվեցինք գործի էությունից։

― Ոչ, ինչո՞ւ, ― ասաց Հոլմսը։

― Ես ինքս խորհուրդ տվի ոստիկանությանը հետախուզություններ կատարել Ֆրանսիայի հարավում, ― շարունակեց հերցոգը։ Կրկնում եմ, ես չեմ կարծում, որ հերցոգուհին ընդունակ լինի հրահրել որդուն այդպիսի հրեշավոր արարքի, բայց երեխան իր համառության դեպքում ավելի շուտ կարող էր փախչել մոր մոտ, մանավանդ, որ բանը չի վերջացել առանց այդ գերմանացու դրդման և օժանդակության։ Իսկ այժմ, դոկտոր Հակսթեյբլ, թույլ տվեք շեղվել։

Ես զգում էի, թե դեռ ինչքան հարցեր ունի Հոլմսը, բայց հերցոգն անմիջապես վերջ տվեց խոսակցությանը։ Այդ ազնվատոհմ իշխանի նուրբ արիստոկրատիզմը նրան թույլ չէր տալիս կողմնակի մարդու հետ մտնել ընտանեկան հարցերի քննարկմանն մեջ, և նա ըստ երևույթին վախենում էր, որ յուրաքանչյուր նոր հարցը անողորմ լույս կսփռի նրա կյանքի՝ փութաջանորեն քողարկված անկյունների վրա։

Հերցոգի և միստր Ուայդըրի գնալուց անմիջապես հետո իմ բարեկամը իր սովորական եռանդով կպավ աշխատանքի։

Երեխայի սենյակի ուշի֊ուշով զննումը ոչինչ չտվեց, բացի այն վերջնական համոզմունքից, որ նա կարող էր փախչել միայն լուսամուտից։ Գերմանացի ուսուցչի սենյակում գտնվող իրերի մեջ նույնպես նոր հանցանշաններ չգտնվեցին։ Նրա լուսամուտի տակ գտնվող բաղեղը չէր դիմացել նրա ծանրությանը, և, լապտերով լուսավորելով փոքրիկ մարգագետինը, մենք տեսանք այնտեղ կրունկների խոր հետքերը։ Տրորված խոտը այն միակ բանն էր, որը վկայում էր գիշերային այդ անբացատրելի փախուստի մասին։

― Շերլոկ Հոլմսը գնաց, թողնելով ինձ մենակ, և վերադարձավ միայն գիշերվա ժամը տասներկուսին։ Ինչ֊որ տեղից նա գտել էր այս վայրերի մի մեծ քարտեզ, որը իմ սենյակում բացեց մահճակալի վրա և մեջտեղը դրեց լամպը։ Այնուհետև վառեց ծխամորճը և սկսեց կենտրոնացած զննել այն, ծխացող ծխամորճի սաթե մունդշտուկով մերթ ընդ մերթ ցույց տալով ինձ իրեն հետաքրքրող կետերը։

― Այս գործը գնալով ինձ ավելի ու ավելի է հափշտակում, Ուոտսըն, ― ասում էր իմ բարեկամը։ ― Հետաքրքիր գործ է, շատ հետաքրքիր․․․ Բայց այժմ, երբ ես նոր եմ միայն ձեռնամուխ լինում նրան, կուզենայի ձեր ուշադրությունը հրավիրել մի քանի աշխարհագրական մանրամասնությունների վրա, որոնք կարող են անկարևոր չլինել գործի հետաքննության ընթացքում։ Նայեցեք այս քարտեզին։ Ահա այս շտիխավորված քառակուսին դպրոցն է։ Հիմա այստեղ քորոց կխրենք։ Ահա խճուղին։ Սա անցնում է դպրոցի կողքով՝ արևելքից արևմուտք։ Այս խճուղուց մի ամբողջ միլ տարածության վրա այս կամ այն կողմը թեքվող ճյուղավորվածություն չկա։ Եթե մեր փախստականները գնացել են խճուղով՝ նրանց համար ուրիշ ճանապարհ լինել չէր կարող։

1. ↑ Ինտերնատ — փակ ուսումնական հաստատություն, որտեղ դպրոցականները ե՛ւ սովորում են, ե՛ւ ապրում։
2. ↑ Մագիստր, դոկտոր — գիտական աստիճաններ (կոչումներ)։
3. ↑ Ծովային վարչության լորդ ― ծովային մինիստր։
4. ↑ Հորացիոս ― հին հռոմեական բանաստեղծ։ Կոմենտարներ Հորացիոսի մասին ― բացատրություններ նրա բանաստեղծությունների մասին։