Changes

Վեսլի Ջեքսոնի արկածները

Ավելացվել է 62 278 բայտ, 18:39, 11 Դեկտեմբերի 2016
/* Գլուխ տասնվեցերորդ */
Բայց սրանք երազիս մեջ լսած խոսքերը չեն։ Ընդամենը դրանց անհամ մնացորդն է։ Թեև արի տես՝ ես փառամոլ արարածներից եմ, ու արծվի սրընթացությունը, որի մասին նա տեղեկություն չունի, համարում եմ իմը ու առյուծի փառահեղությունն էլ, որի մասին նա տեղեկություն չունի, իմն եմ համարում։ Ես անտեր֊անտիրական որբուկ չեմ աշխարհհ ընկած, շատ մարդկանց որդին եմ, մեծ մասի եղբայրն եմ ու նրանց քույրերի հավանական փեսացուն։ Առյուծը չգիտի ինձ, բայց ես գիտեմ նրան։ Արծիվն ինձ չի ճանաչում, բայց ես նրան ճանաչում եմ։ Մարդիկ ստեղծել են ինձ ու մոռացել, բայց ես հիշում եմ նրանց։ Տառապանքը, կարիքն ու մահն են ստեղծել նրանց ու ինձ, բայց մենք ապրում ենք, կանք։ Ու չնայած ապրելու տանջանքի նման ուրիշ տանջանք չկա, բայց դա անուշ տանջանք է, որովհետև պոռթկում է, դառնում երգ, իսկ իմ մարմնի տանջալից խռովքը կարոտ էր պոռթկման, կարոտ՝ կնոջ մարմնի։ Տենդի մեջ սրսփալով, մահվան դուռը հասած, ես երդում կերա, որ անկողնուց վեր կենալուն պես՝ կնոջ մոտ կգնամ ու խոսքս արի, բայց դե գրողը տանի, բախտս էնպես չբերեց, ոնց որ պիտի բերեր։
 
 
 
==Գլուխ տասնյոթերորդ==
<b>Վեսլին կապվում է մի ժամանակակից կնոջ հետ</b>
 
Իրիկուն էր, որ 4֊րդ պողոտայի բարում մի կնոջ պատահեցի, ու սա գիշերվա երկուսին, հենց բարը փակեցին, խնդրեց տուն ուղեկցել իրեն։
 
Մտել էր բար, տեսնեմ նախորդ իրիկուն հետս ծանոթացած ծեր իռլանդացին էլի էստե՞ղ է, թե չէ, որովհետև նա աչքիս մեծ մարդ երևաց․ հազարից մեկը կարող էր նրա պես խոսել։
 
Երբ իմացավ, որ մայրս իռլանդուհի է՝ Դուբլինի կոմսության Բլեքռոք քաղաքից, ու անունն էլ՝ Քեթլին, ասաց․
 
― Ուրեմն դու էլ ես իռլանդացի, անկախ նրանից, թե որտեղ ես ծնվել կամ ինչ կուզեիր լինել։
 
Ես բացատրեցի, որ հայրս անգլիացի է ու Լոնդոնում է ծնվել, իսկ ծերուկը թե՝ չէ։
 
― Լոնդոնում ծնվել է, բայց իռլանդացու արյուն ունի ու հենց դրա շնորհիվ էլ էնտեղ ոտքի է կանգնել։ Լոնդոնի ո՞ր մասում է ծնվել։
 
Ասի՝ հաստատ չգիտեմ, բայց միտքս է, որ հայրս Իսթ Էնդից էր պատմում։
 
― Հայրդ Լայմհաուսում է լույս աշխարհ եկել,― ասաց ծերուկը,― իսկ Լայմհաուսում լիքը իռլանդացիներ են։ Նրա անունն ի՞նչ է։
 
― Բերնարդ Ջեքսոն։
 
― Իռլանդացի է։ Իսկ մայրդ բացի Քեթլինից, ուրիշ անուն չունի՞։
 
― Ունի․ Արմա է։
 
― Օ՜, իռլանդուհի է, որ կա, դու էլ ես տեսքից իռլանդացու նման։ Որտե՞ղ ես ծնվել, անունդ ի՞նչ են դրել։
 
― Սան Ֆրանցիսկոյում եմ ծնվել, անունս էլ Վեսլի են դրել։
 
― Կաթոլիկների քաղաք է ու իռլանդացիներով լիքը, բայց անունդ բողոքականի է, շոտլանդացու։ Ո՞վ է դրել։
 
― Հայրս։
 
― Երևի ինչ֊որ նկատառումներով է դրել, իսկ եթե ոչ մի նկատառում էլ չի ունեցել, անկասկած իռլանդացի է, ոչ թե անգլիացի։
 
Հա ուրեմն՝ նորից եկել էի բար, որ տեսնեմ ծերուկն էդտե՞ղ է, թե չէ, բայց նա չերևաց․ առաջին բաժակը խմեցի՝ չկար, վերջինն էլ խմեցի՝ չկար ու չկար, իսկ էդ կինը անընդհատ էնտեղ էր, համարյա երեք ժամ։
 
Երբ խնդրեց, որ իրեն տանեմ, տուն հասցնեմ, մնացի զարմացած, որովհետև մտքովս չէր անցնի, թե էդքան նրբաշուք տիկինն իրեն նման բան թույլ կտա, բայց ուրախ էի սխալված լինելուս համար։
 
Նա ապրում էր գետափին, 2֊րդ պողոտայի արևելյան մասում, բնակարանը երկու հարկ էր զբաղեցնում։ Կահկարասին արտակարգ էր՝ ճրագով ման գայիր, դրա պես չէիր գտնի․ հին էր, հարմարավետ ու աչքին հաճելի։ Երեսունից մի քիչ անց կին էր, տասներկու տարեկան մի տղա ուներ մասնավոր դպրոցում, ամուսնուց էլ բաժանված էր, չնայած նա իր ամենալավ բարեկամն էր մնացել, իսկ ինքը զգեստները ձևավորող էր ու էդ ասպարեզում մեծ հաջողությունների էր հասել։ Մանրակազմ էր, փոքր֊մոքր, բայց գրավիչ, մանավանդ երբ որ աչքերը խաղացնում էր, չարաճճի ժպտում ու իր սրտի ուզածով գիժ֊գիժ դուրս տալիս։
 
Երկուսիս էլ խմիչք լցրեց, իմը ջրի նման գլուխս քաշեցի։
 
Ասաց․
 
― Դե․․․ պատմիր քո մասին։
 
Բաժակը ձեռքից վերցրի ու դրի փոքրիկ սեղանին։ Հետո մարմնին կիպ նստած ժակետն արձակեցի ու հանեցի հագից։ Շորն էլ արձակեցի, ընկավ հատակին, նա ոտքը գցեց, դուրս եկավ միջից, բայց անընդհատ կրկնում էր․
 
― Ախր պիտի պատմես քո մասին։
 
Իսկ իմ կարծիքով, լեզվին զոռ տալը՝ երբ էլ ասես կտաս, դրա համար էլ ձայն չհանեցի։
 
Նրա տան երկրորդ հարկի պես լկստվելու լավ տեղ կինոներում էլ չէի տեսել։
 
Առավոտվա հինգին ցնցուղ ընդունեցի, նրան հրաժեշտի համբույր տվի ու ճիշտ վերկացին հասա զորանոց։
 
Ես ու Վիկտոր Տոսկան գնացինք երեք թաղ էն կողմ՝ մեր սիրած ռեստորանում նախաճաշելու, ասինք մի քիչ ժամանակ անցկացնենք, դե, ավտոմատ նվագարկիչն էլ կար ու կար, հինգ սենթանոց էիր գցում, քեզ համար երաժշտություն լսում։ Նյույորքյան էդ վաղ, մթին առավոտները սիրում էինք լսել «Ինչո՞ւ ես սխալ անում» երգը։ Սա մի մարդու մասին էր, որ 1922 թվին ուզածիդ չափ փող է սարքելիս լինում ու եղած֊չեղածը վատ կանաց վրա մսխում, լավ կինն էլ հարցնում է նրան, թե ինչու է սխալ անում, հետո էլ ասում է՝ գնանք էստեղից, ինձ էլ մի քիչ փող տուր։
 
Հենց ոտքներս ներս էինք դնում, տեղնուտեղը հինգ սենթանոց էինք գցում նվագարկիչի մեջ, որ երգը լսենք․ էնքան աղմկոտ, ուրախ֊զվարթ երգ էր, սիրտդ փափկում էր, միանգամից տաքանում։ Կանգնակի հետևը մի տարեց ռուս էր աշխատում, մեզ տեսներ թե չէ, միշտ էնպես էր հրճվում, ասես լուր առներ մեզանից, որ լույսը բացվել է։ Ռեստորանի տերը հենցն ինքն էր ու մի գլուխ սպասավորներից գանգատվում էր, թե գործին իր պես նվիրված չեն։
 
― Չէ, չես գտնի,― ասում էր նա։― Էլ կարգին մարդ չես գտնի։ Վերացել են։ Ստիպված ամեն ինչ իմ ձեռքով եմ անում։
 
Ռուս ծերուկին խոզապուխտով ձվածեղ պատվիրեցի, ասի՝ թող չորս ձվից լինի, խոզապուխտն էլ շատ, ու հենց որ սեղան նստեցինք, Վիկտորը թե՝
 
― Գիշերն ո՞ւր էիր չքվել։
 
― Վերջը գործ տեսա մեկի հետ։
 
― Ո՞նց էր։
 
― Հիանալի։
 
― Ո՞ւմ հետ էիր որ։
 
― Մի կին էր, բարում պատահեցի։
 
― Ի՞նչ կին։
 
― Բարձր խավի։
 
― Հաստա՞տ, չե՞ս ֆռացնում։
 
― Էդ ո՞ր խաչից էր, ի՞նչ կարծիքի ես։
 
― Չհասկացա՝ ինչ ես ասում։
 
― Դե․․․ որ սիրտն ինձ ուզեց, էլի։
 
― Բա ինչի՞ չուզեր։
 
― Է՜, գիտես, որ սատանի մռութ ունեմ։
 
― Չէ մի, շատ էլ լավն ես։ Հետոն էլի՞ ես հանդիպելու։
 
― Հա, իրիկունը։
 
Էդ իրիկուն կնոջ հետ իր բնակարանում ընթրեցինք։ Մի ջահել շվեդուհի էր սպասարկում, ընթրիքն էլ հոյակապ էր։ Հենց շվեդուհին գնաց, բարձրացա վերև՝ քնելու, որովհետև անցած գիշեր աչքս մի վայրկյան չէի կպցրել։ Սենյակի անկյունում՝ վարագույրի հետևը, մի մեծ նվագարկիչ կար, զարթնեցի թե չէ, ականջիս հրաշք երաժշտություն հասավ, հետո իմացա, որ Բրամս է։ Դաշնամուրի ու նվագախմբի համար գրված կոնցերտ էր, էդպիսի հրաշք երաժշտություն երբեք չէի լսել։ Ինչքան լսում էիր, էնքան աշխարհը անիրական էր թվում, կարծես անուրջների գիրկն ընկած լինեիր։ Տանտիրուհին մեկնվել էր դիմացի պատի տակ դրված բազմոցին, հագին էլ ինչ֊որ թափանցիկ բան էր։
 
― Ինչո՞ւ չես էդ անտանելի շորերդ հանում, քեզ ավելի ազատ կզգայիր,― ասաց նա, ու ես էդպես էլ արի։
 
==Գլուխ տասնութերորդ==
<b>Վեսլիի աչքին մի տարօրինակ տեսարան է ընկնում, նա աշխարհի մարդկանց ուղղված նամակներ է ստանում և հանդիպում իրեն տեսնելու եկած հորը</b>
 
Մարտին էր, մի առավոտ շատ տարօրինակ բան ընկավ աչքիս։ Կանգնել էի 56֊րդ փողոցի Հյուսիսային մեծ հյուրանոցի վեցերորդ հարկում՝ մեր սենյակի բաց պատուհանի մոտ ու սպասում էի, որ Վիկտոր Տոսկան հագնվի։ Փողոցի մյուս կողմի հյուրանոցում՝ հենց դեմ֊դիմաց, պայծառ լուսավորված մի սենյակ նկատեցի, մտքումս ասի՝ ուրեմն մի ուրիշն էլ կա, որ լույսը չբացված՝ ուզի֊չուզի պիտի վեր կենա։ Հետո տեսնեմ՝ մեկը մոտեցավ պատուհանին՝ մի թերթ թուղթ ու ծրար ձեռքին։ Թուղթը ծալեց, ծրարի մեջ դրեց, փակեց ծրարն ու․․․ փողոց շպրտեց։
 
Վիկտորին ասի՝ իրեն դրսում կսպասեմ ու վազեցի ներքև, որ իմանամ ինչ է։
 
Ծրարն ուղղված էր «Աշխարհի մարդկանց»։
 
Նախաճաշելիս Վիկտորին պատմեցի, թե ինչ եմ տեսել, ծրարը բաց արի, հանեցի նամակն ու բարձր կարդացի։
 
«Սիրելի մարդիկ,― էսպես էր սկսվում նամակը,― ամեն օր գրում եմ ձեզ, որովհետև ծանր ժամանակներ են ձեզ համար եկել, իսկ ինձ համար՝ ոչ։ Ընտիր ժապավենով գրամեքենա ունեմ, ինչքան ուզեք թուղթ, ինչքան ուզեք ծրար ու ոչ մի անելիք։ Նյույորքյան այս առաջին նամակում նշում եմ միայն ամսաթիվը (երկուշաբթի, 21 մարտի, 1953 թ․) և հայտնում, որ մտադիր եմ հետագա նամակներումս ձեզ քաջածանոթ մի շարք հոգսեր ու խնդիրներ շոշափել։ Ես հոգսեր չունեմ և իմ օգտի համար ոչինչ չեմ փնտրում։ Հավակնություններից զուրկ եմ։ Փողի կարիք չունեմ։ Դժբախտ չեմ։ Փորձանքի մեջ չեմ ընկել։ Ապրում եմ սրտիս ուզածի նման։ Հետևաբար կարող եմ ձեզ այնպիսի բաներ ասել, որ աշխարհում էլ ոչ ոք չի ասի։ Նյույորքյան նամակներս կնետեմ քաղաքի տարբեր հյուրանոցների տարբեր պատուհաններից՝ օրական մի հատ, ամեն առավոտ, հենց լուսադեմին։ Նյու Յորքից կգնամ մի ուրիշ քաղաք, այնտեղից էլ՝ ուրիշ, մինչև որ ամբողջ երկիրը շրջեմ»։
 
Նամակն անստորագիր էր։
 
― Էդ ով որ է՝ հանաք է անում,― ասաց Վիկտորը։
 
― Տեսքից չէր երևում, թե հանաք անող է,― ասի։― Ոնց որ ամբողջ գիշեր էս մի քանի տողի վրա չարչարված լիներ։
 
― Ուրեմն՝ խենթ է։
 
― Իսկ եթե չէ՞։
 
― Բա էլ ի՞նչ։
 
― Չգիտեմ։ Երկրորդ նամակը հենց ձեռքս ընկնի, արդեն կիմանամ։
 
Երկրորդ նամակում, որ մյուս առավոտ Վիկտորի համար կարդացի, ասվում էր․ «Այսպես ուրեմն․ սնվելուց հետո ձեր ամենամեծ հոգսը զբաղմունք գտնելն է։ Դուք կարծես թե խուսափում եք ճշմարտությունից, բայց շատ իզուր։ Իրականում հնարավոր չէ ճշմարտությունից խուսափել, և երբ ջանում եք դա ամեն կերպ անել, ընկնում եք հիմար վիճակի կամ դժբախտության մեջ, մինչդեռ եթե չփորձեք ճշմարտությունից երես դարձնել, կվերագտնեք այն բարեսրտությունը, որ ձեր արյան մեջ է, բայց կորցրել եք՝ հարյուրավոր տարիներ շարունակ անվերջ սրտնեղելով։ Աղաչում եմ, էլ մի սրտնեղեք։ Մտահոգության պատճառներն ինքնին կվերանան, եթե դուք նստեք ու շրջապատում եղած ամեն ինչ հաշվելով՝ աստիճանաբար սկսեք պարզել, թե ով եք։ Հաշվելը անմեղ զբաղմունք է, որովհետև դրանից հետևություններ չեն բխում։ Հետևություններն ավելի ուշ կանեք։ Նախ և առաջ պիտի սովորեք հաշվել։ Առաջին անգամ հաշվեք մինչև ինը ու այդքանով սահմանափակվեք։ Գումարումը, հանումը, բաժանումն ու բազմապատկումը առայժմ մի կողմ դրեք։ Հենց սկսեք հաշվել, կհասկանաք, թե դրա իմաստը որն է»։
 
― Խելքդ ի՞նչ է կտրում,― ասի։
 
Վիկտորը թե՝
 
― Շա՜տ իմանամ։ Բայց դե, որ ասում է, արի փորձենք։ Կերել ենք, պրծել, բեր հիմա էլ հաշվենք։
 
― Էս գդալը,― ասի,― մեկ։ Բայց մինչև երկուսին անցնելը, արի մի կարգին էս գդալը նայենք, տեսնենք ինչ է։
 
― Չէ,― վրա բերեց Վիկտորը,― նա էդ տեսակ պատվեր չի տալիս։ Ասում է՝ հաշվեք ու վերջ։ Ուրեմն՝ էս ափսեն՝ ձվածեղի, խոզապուխտի ու կարտոֆիլի մնացորդն էլ հետը՝ երկու։
 
― Շատ լավ,― ասի։― Էս սուրճի բաժակը՝ երեք։
 
― Վաճառասեղանի հետևը կանգնած էն ծերուկը՝ չորս։
 
― Ի՞նչ կա,― ասաց վաճառասեղանի հետևը կանգնած ծերուկը։
 
― Դուք չորսն եք,― ասաց Վիկտորը։
 
― Չո՞րսը,― ասաց ռուս ծերուկը։― Ո՞նց թե։
 
― Համար չորսը, էլի,― ասաց Վիկտորը։
 
― Էս ի՞նչ բան է․․․ ինչո՞ւ չեք երաժշտություն լսում,― ասաց ռուս ծերուկը։
 
― Ավտոմատի մեջ գցելու էս հինգ սենթանոցը,― ասի,― հինգ։
 
Ես հինգ սենթանոցը գցեցի նվագարկիչի մեջ, ու կինն էլի սկսեց տղամարդուն հարցնել՝ թե ինչու է սխալ անում։
 
― Էս պատուհանը,― ասաց Վիկտորը,― վեց։
 
― Էս ամբողջ քաղաքը,― ասի,― յոթ։
 
― Արար աշխարհը,― ասաց Վիկտորը,― ութ։
 
― Ամբողջ տիեզերքը,― ասի,― ինը։
 
― Ըհը՛,հաշվեցինք պրծանք,― ասաց Վիկտորը։― Գդալից սկսեցինք, բայց տես ուր հասանք, չէ՞։
 
― Հետաքրքիր է՝ էս մարդու մտքինն ինչ է,― ասի։
 
― Լսիր, իսկ եթե դրա նամակին պատասխա՞ն գրենք։
 
― Է՛, որ գրեցինք, ի՞նչ պիտի ասենք։
 
― Ուրեմն ասելու բան չկա՞։ Կգրենք, որ նամակներն ստացել ենք ու շնորհակալ ենք։
 
― Նրա նամակները աշխարհի բոլոր մարդկանց են ուղղված։
 
― Բա մենք էլ էդ մարդկանցից երկուսն ենք, էլի,― ասաց Վիկտորը։― Դե, մեկնումեկը պիտի նամակները վերցներ փողոցից, կարդար։ Նա հո չի՞ գրել, թե դիմացի հյուրանոցում մնացող երկու բանակայինները կարդալու իրավունք չունեն։
 
― Ոչ էլ խնդրել է, որ իրեն պատասխանեն։
 
― Հանաք է արել, հանաք,― ասաց Վիկտորը։
 
― Գիտե՞ս ինչ կուզեի իմանալ․ ո՞նց է, որ նա բանակում չի,― ասի։― Երեկ առավոտը պատուհանի մոտ տեսա։ Տարիքով շատ մեծ չէր, լավ էլ առողջ էր երևում։
 
― Կարող է մի կարևոր գործարանում է աշխատում։
 
― Ոչ մի տեղ էլ չի աշխատում։
 
― Ի՞նչ իմացար։
 
― Ինքն էր առաջին նամակում գրել։
 
― Ուրեմն կա֊չկա, ծառայության պիտանի չի,― ասաց Վիկտորը։― Ա՛յ, բախտավոր մարդ։
 
Մյուս առավոտ, հենց որ գնացի նամակը վերցնելու, մեկն ինձանից առաջ ընկավ։ Մի սիրուն աղջիկ էր։ Չգիտեի ինչ անեմ, ասի․
 
― Կներեք, դա իմ նամակն է։
 
― Վրան գրված է՝ «Աշխարհի մարդկանց»,― ասաց աղջիկը։
 
― Դե հա,― ասի,― բայց քեզ շա՞տ է պետք։
 
― Չգիտեմ,― ասաց աղջիկը։― Մեջն ի՞նչ կա։
 
― Ոչ մի բան,― ասի։― Կատակի համար է։ Ամեն առավոտ էսպես նամակ եմ ստանում։
 
― Միգուցե էս անգամ ինձ են նամակ գրել,― ասաց աղջիկը։― Ախր ես գտա։
 
― Ուզում ես քե՞զ մնա։
 
― Միգուցե մեջը մի բան կա,― ասաց աղջիկը։― Միգուցե փող է։
 
― Չեմ կարծում,― ասի։― Այ թե ինչ․ բաց արա նամակն ու կարդա։ Եթե դրանից հետո կուզես քեզ մնա, թող ես էլ կարդամ․ էլի հետ կտամ։ Բայց եթե քեզ պետք չլինի, սրա դիմաց մի դոլար կվճարեմ, թե դեմ չես, իհարկե։
 
― Իսկ քո ինչի՞ն է պետք։
 
― Դե, ինչ ասեմ։
 
Հանկարծ խելքս փչեց գլուխս բարձրացնել։ Տեսնեմ էդ մարդը հենց պատուհանի մոտ է։ Կարծում էի, թե հետ կքաշվի, որ աննկատ մնա, բայց նա նստել էր, նայում էր։
 
Ես «բարի լույսի» տեղ նրան ձեռքով արի,― դե հո զինվորավարի պատիվ չէի՞ տալու,― նա էլ ինձ ձեռքով արեց։
 
Աղջիկը պիտի գնար 57֊րդ փողոցի ավտոմատ֊ճաշարան՝ աշխատանքի, էնպես որ առաջ անցավ։ Քայլում էի նրա կողքով ու անընդհատ շուռ գալիս, ուզում էի տեսնել՝ մարդն էնտե՞ղ է, թե չէ․ դեռ էնտեղ էր։ Պատուհանին կռթած՝ գլուխը դուրս էր հանել ու մեր հետևից նայում էր։
 
― Եթե նամակը մի դոլար արժի,― ասաց աղջիկը,― ավելի թանկ էլ կարժենա։
 
― Դե լավ, թող քեզ մնա,― ասի։― Բայց գոնե տուր կարդամ։
 
Վիկտորը վազեվազ հետևներիցս հասավ ու միացավ մեզ։
 
― Ինչ է,― ասաց,― բարդություննե՞ր են բացվել։
 
― Էս աղջիկը ինձանից շուտ նամակը վերցրեց,― ասի։― Աշխատանքից ուշանում է, ոտքներս կախ գցենք՝ մենք էլ վերկացից կուշանանք։
 
― Դե ուրեմն շուտ արա,― ասաց Վիկտորը։― Թող նամակն իրեն մնա։
 
― Լավ,― ասի, անկյունից շտապ֊շտապ մի տաքսի նստեցինք, 59-րդ փողոցն ու Քուինզբորո կամուրջն անցանք և ճիշտ ժամանակին՝ հենց վերկացին էլ տեղ հասանք։
 
Նախաճաշին գցում֊բռնում էինք, թե նամակում ինչ կլինի գրված, բայց իհարկե, խելքներս բան չկտրեց, դրա համար էլ կեսօրյա նախաճաշի մի ժամանոց ընդմիջմանը տաքսի նստեցի ու գնացի 57֊րդ փողոցի ավտոմատ֊ճաշարանը, որ տեսնեմ՝ չե՞մ կարող նամակը աղջկանից առնել կամ էլ թեկուզ կարճ ժամանակով վերցնել։
 
Նա շատ զբաղված էր, բայց ասաց․
 
― Նամակը հենց իմն է, ինձ մոտ էլ կմնա։
 
― Չի՞ կարելի կարդալ,― ասի։― Իսկույն հետ կտամ։ Ազնիվ խոսք․․․ Համ էլ ինձ մի բաժին մակարոնով ու լոբով ռոստբիֆ տվեք"
 
Աղջիկը գրպանից հանեց նամակը։ Ասի՝ ի՞նչ կլինի, որ գնամ նստեմ, ուտելու ընթացքում կարդամ։
 
― Բայց հանկարծ չփախցնես,― զգուշացրեց նա, ես էլ խոստացա, որ չէ։
 
Դե, երևի աղջիկն իրավացի էր։ Նամակը հենց իրեն էր ուղղված կամ համենայն դեպս, նույնքան էլ իրեն, ինչքան որ ինձ, Վիկտորին, ուզածդ մարդուն։ Սրա մեջ ասվում էր․ «Սնունդն ամեն ինչ է, ուստի կերեք դանդաղ և ուշք դարձրեք, թե ինչ եք ուտում։ Նկատի ունեցեք, թե ուտելու ընդունակությունն ինչպիսի բարիք է։ Քաղցել ու ծարավել՝ նշանակում է ապրել։ Հագեցնել քաղցն ու ծարավը նշանակում է գեղեցիկ ապրել։ Մարմնի ծարավը հագեցնել լավ է, բայց հոգու ծարավը հագեցնելն՝ ավելի լավ։ Իմացեք, թե ինչի եք ծարավի, քանի որ հենց ձեր ծարավի բնույթը չիմանալուց եք ամենից շատ տառապում։ Օրինակ՝ մի թողեք, որ ասենք՝ խոտը բռնի փառքի տեղը, որովհետև, եթե դուք ծարավի եք փառքի, խոտը չի կարող հագեցնել ձեր քաղցն ու ծարավը։ Պետք է թափանցել իրերի խորքը։ Պետք է ճանաչել նրանց հատկանիշները։ Թե խոտն այնքան եփենք, որ միջից քամվի նրա էությունը, դա չի հագեցնի նույնիսկ մարմնի ծարավը։ Եթե գեղեկցության եք ծարավի, աչքներդ լայն բացեք այդ ծարավը հագեցնելու համար, և դուք կտեսնեք, որ ամեն ինչի մեջ գեղեցկություն կա, միայն թե ձեր աչքերը լայն բացված լինեն։ Կույր մի եղեք, բաց պահեք աչքերը։ Եթե ծարավի եք որևէ բանի, ձեր ծարավն ուրիշ բանով մի հագեցրեք։ Մեկի փոխարեն մի բավարարվեք մյուսով։ Սովորեք հաշվել։ Սովորեք տեսնել։ Ճանաչեք ձեզ։ Իմացեք՝ ով եք։ Ճանաչեք ամեն բան, իմացեք ինչ է։ Փառք տվեք աստծուն դրանց հատկությունների համար ու ննջեք խաղաղ քնով, ասես հողի ստեղծածն եք, կանաչ դաշտի պտուղ և ուրիշ ոչինչ»։
 
Ես նամակը վերադարձրի աղջկան։
 
― Շատ շնորհակալ եմ,― ասի։― բայց էս նամակն ի՞նչ պիտի անես։
 
― Մոտս կպահեմ,― ասաց աղջիկը։― Էնքան կկարդամ, մինչև հասկանամ։
 
Որոշեցի մյուս առավոտ հաջորդ նամակն անպայման փողոցից վերցնել, այց հենց իջա փողոց, տեսնեմ նամակ չկա։ Նույն աղջիկը, նորից անցնում էր, ասաց․
 
― Ի՞նչ ես փնտրում։
 
― Հեչ,― ասի։― Եթե մի դոլար տամ, նամակիդ պատճենը չե՞ս տա։
 
― Լավ,― ասաց աղջիկը։
 
Նրան մի դոլար տվի, խնդրեցի, որ նամակի պատճենը հյուրանոցի ծառայողի սեղանին թողնի, ու նա էդպես էլ արել էր;
 
Մյուս առավոտ փողոցում էլ նամակ չկար։
 
Նախաճաշին Վիկտորը թե՝
 
― Էս ի՞նչ հաշիվ է, էլ նամակ չկա։
 
― Նա մեկնել է,― ասի։― Դե, առաջին նամակում գրել էր, որ պիտի մեկնի։ Ես երկար մտածել եմ ու այ թե ինչ եզրակացության եմ եկել։ Նա գրող կլինի, կամ գրելն է մոռացել, կամ դրանից ձանձրացել է, կամ էլ հասկացել, որ իսկական գրող չի ու սիրտը հովացնելու համար որոշել է մի քիչ զվարճանալ, իրեն էլ ձեռ առնել, գրել֊մրելն էլ, գրողներին էլ, մի խոսքով, ամենքին ու ամեն ինչ։
 
― Հաստատ մի ցավ ունի,― ասաց Վիկտորը։― Օրինակ իմ ցավն էն է, որ բանակ եմ ընկել։ Քո՞նը որն է։
 
― Չգիտեմ,― ասի։
 
Բայց գիտեի, որ հազար ու մի ցավ ունեմ, մանավանդ, որ հայրիկն էլ նորից էր կորել, ով իմանա՝ ուր էր գնացել։ Լուն գրել էր, թե մի ամիս հայերիկը իրեն շատ լավ է պահել, ուղղակի չտեսնված․ ինչքան ասես Լուին օգնել է Փասիֆիք փողոցի նրա պանդոկում։ Բոլորն էլ հայրիկին սիրելիս են եղել ու հենց պանդոկում աչքներով չի ընկել, մի գլուխ հարցրել են․ «Ո՞ւր է Վալենսիան»։ Լուն հայրիկի անունը Վալենսիա է դրել, որովհետև անըդհատ էդ երգն է երգել, և ամեն մեկի հետ ծանոթացնելիս, ասել է՝ անունը Վալենսիա է։ Հայրիկին դերձակի մոտ է ուղարկել, նրա համար երեք կոստյում, երկու հատ էլ վերարկու կարել տվել, իրեն էլ պանդոկի վերևի հարկի երեք սենյականոցում առոք֊փառոք տեղավորել։ Մի ամիս հայրիկը Լուի աջ թևն է եղել, հենց մենակ նրանով, որ պանդոկից դուրս չի եկել, ու Լուն էնքան փող է աշխատել՝ մտքին դրել է գործն ընդարձակել, պանդոկը մեծ ռեստորան դարձնել՝ իր բարով, բանով, հայրիկին էլ ձեռքից բաց չթողնել, որովհետև ոտքը շատ խերով է եղել, ու բոլորը հորս հավանել են։ Հետո մի իրիկուն հայրիկը պանդոկում չի երևացել, Լուն բարձրացել է վերևի սենյակները, տեսել կոստյումներն ու վերարկուներն՝ էնտեղ, իսկ հայրիկի իզութոզն էլ չկա։ Լուն ասում էր՝ ոչինչ, դարդ չանես, ոնց էլ լինի, հորդ էլի կգտնեմ։ Ասում էր՝ հայրիկից լավ մարդու կյանքում չի հանդիպել, ու նոր ռեստորանում նա իրեն պետք է։ Դե, իսկ հայրիկից ստացած վերջին նամակներս նրա գրածներին բոլորովին նման չէին։ Մարդ էդպիսի նամակներ է գրում, երբ մտքինը չի ուզում ասել։ Մի տեսակ շատ ուրախ֊զվարթ էին։ Հաստատ համոզված չէի, բայց սիրտս կվայում էր, որ շուտով հորս Նյու Յորքում կտեսնեմ։
 
Մյուս առավոտ որոշեցի մի անգամ էլ նայել, թե փողոցում նամակ չկա՞, ու իրոք որ կար։ Ծրարն առաջվա պես ուղղված էր «Աշխարհի մարդկանց», մենակ թե էս բառերը ձեռագրով էին գրված։ Բաց արի նամակն ու կարդացի․ «Վայ, Ջեքսոն, Ջեքսոն, ես քո․․․»։ Վերև նայեցի, տեսնեմ՝ Վիկտորը գլուխը հանել է պատուհանից ու ո՜նց է հռհռում։ Էդպես ծիծաղից թուլացած էլ իջավ ներքև, մեկ էլ հռհռոցը կտրեց, թե՝
 
― Էս առավո՞տ ինչ գտար փողոցում։
 
Հիմա երկուսս էլ հո չե՜նք ծիծաղում, կայազորի ամբողջ ճամփին էլ, դեռ առավոտվա ստուգմանն էլ, ռեստորան գնալիս էլ, նախաճաշելիս էլ հա ծիծաղում էինք ու ծիծաղում։
 
Իրիկունը, հենց հյուրանոց մտա, ծառայողն ասաց, որ միջանցքում ինձ մարդ է սպասում։ Հայրիկն էր․ երկար միջանցքի բազկաթոռներից մեկին քնել էր։ Նստեցի կողքին, սպասում էի՝ զարթնի։ Տեսքը բանի նման չէր, բայց մեկ է՝ ուրախ էի, որ նրան նորից եմ տեսնում։ Մի ժամ անցավ, մինչև քնից զարթնեց։ Ոչ ես մի բառ ասի, ոչ ինքը։ Էդպես լուռումունջ, տասը֊տասնհինգ րոպե նստել էինք միջացնքում, հետո սպասավորներից մեկին պատվիրեցի, որ բարից մի շիշ շոտլանդական վիսկի, սառույց ու երկու բաժակ բերի։ Հայրիկի բաժակն էլ, իմն էլ բերնեբերան լցրի, նա թե՝
 
― Էս պատերազմը մինչև վերջանա դու էլ ինձ պես կդառնաս։
 
― Ավելի լավ,― ասի։
 
 
==Գլուխ տասնիններոդ==
<b>Վեսլին հորն է պատմում այս պատերազմում անցնող իր ջահել կյանքից, հայրն էլ նրան է պատմում այն պատերազմում անցած իր ջահեկ լյանքից</b>
 
Լուին հեռագրով հայտնեից, որ հայրիկը եկել է Նյու Յորք՝ ինձ տեսնելու։ Լուից էլ հեռագիր եկավ, փառք էր տալիս աստծուն ու գրում, թե հայրիկի նոր շորերը օդային փոստով ուղարկում է։ Բացի դրանից, հեռագրով երեք հարյուր դոլար էր փոխադրել, որ հայրիկը Նյու Յորքում ծախսի։ Ասում էր՝ ապագա ռեստորանի շինարարությունը թափով առաջ է գնում, ու ինքը հույս ունի, որ մի վեց շաբաթից հայրիկը շենքի բացմանը ներկա կլինի։ Հետաքրքրվում էր, թե հայրիկը չի՞ ուզի եկամտի տոկոսների հաշվին փայատեր դառնալ։ Խոստանում էր ամեն ինչ մանրամասն գրել։
 
Երեք օրից ուղարկած շորերը տեղ հասան, հետն էլ մի երկար նամակ Լուից՝ ինձ ու հայրիկին։ Նամակը տվի հորս, բայց նա վերադարձրեց, թե՝ բարձր կարդա, լսեմ։ Լուն լուրջ էր տրամադրված։ Գործը գլուխ բերելու համար հայրիկն իրեն պետք էր։ Ուզում էր հորս հետ համաձայնություն կնքել, գրավոր, թե բանավոր՝ դա արդեն մեկ էր։ Գոհ էր, որ Նյու Յորքում է, որովհետև նախ՝ գիտեր, թե հորս համար ինձ տեսնելն ինչ ուրախություն է, հետո էլ՝ հայրիկը կարող էր մի լավ տնտղել Նյու Յորքի ռեստորաններն ու բարերը, դրանց ելումուտը պարզել։ Լուն ասում էր, որ իրեն շատ հարմար կլինի, եթե հայրիկը գործի մեջ մտնի որպես եկամտի մեկ երրորդի փայատեր ու հարցնում էր, թե դա նրան է՞լ է ձեռ տալիս․ հայրիկի պատրտականությունն էն պիտի լիներ, որ իրիկվա ութից մինչև գիշերվա երկուսը, այսինքն՝ մինչև փակելու ժամը, ռեստորանում նստեր։ Լուն հայտնում էր, որ գործի երրորդ փայատերը Դոմինիկ Տոսկան է, նա էլ, ասում էր, լրիվ համաձայն է հորս մասնակից դարձնելուն։ Ինքը միջքաղաքային հեռախոսով Դոմինիկի հետ խոսել էր։ Ասում էր՝ թեկուզ հարկերը բարձր են, բայց իր ու Դոմինիկի համար լավ փող է շփում, դե, Դոմինիկն էլ որ բանակում է, գոնե մեկը պիտի իր կողքին լինի, իսկ ինքը բացի հորիցս, ուրիշ ոչ ոքի չի ուզում։ Թե՝ վերջն ի՞նչ եք ասում։
 
Է՛, հայրիկը երկար ժամանակ մի բառ էլ չէր ասում։ Ուղղակի վերցրեց շիշն ու բաժակը լցրեց, ես էլ սպասում էի, տեսնեմ ինչ կասի։
 
― Հը, ի՞նչ կարծիքի ես,― ասաց։
 
― Ինչքան գիտեմ, Լուն շիփ֊շիտակ մարդ է,― ասի։
 
― Չե՞ս կարծում, որ պարզապես լավություն է անում։ Ախր էդ ռեստորանում ես անեիք չունեմ։
 
― Դե, ռեստորաններն ու բարերը էդ կարգի տեղեր են,― ասի։― Թե որ մեկնումեկը մարդկանց աչքին դուր եկավ, էլի կգան։ Ես որ էդպես եմ։ Իմ կարծիքով, սկզբում Լուն մեզ լավություն էր անում, բայց հիմա էս նամակից երևում է, որ ինչ լեզվին է, էն էլ սրտում է։ Նոր գործը գլուխ բերելու համար դու նրան իսկականից պետք ես։
 
― Ախր գործի մեջ եթե փող չես դնում, որպես ի՞նչ եմ եկամտի մեկ երրորդն ստանում,― ասաց հայրիկը։― Ես առուծախից բան չեմ հասկանում, բայց գիտեմ, որ Լուի բռնած գործում եկամտի մեկ երրորդը ահագին փող է։
 
― Իմ կարծիքով, Լուին վստահելն արժի,― ասի։― Թե ձեռքդ շատ փող անցնի, տեղն ընկած տեղը, հենց իրեն պետք գա, կարող ես հետ տալ։ Բայց քեզ համար դժվար չի՞ լինի, որ ամեն իրիկուն վեց ժամ էնտեղ նստես։
 
― Իրիկունները միշտ էլ էդպես վեց ժամ մի տեղ նստում եմ,― ասաց հայրիկը։
 
― Շա՞տ էիր խմում Լուի մոտ։
 
― Էնքան էլ չէ, ուրիշ տեղ որ նստում եմ, ավելի շատ եմ խմում։ Լուի մոտ էլի լավ էր։
 
― Բա ինչո՞ւ հեռացար։
 
― Սիրտս նեղանում էր։ Մտածում էի, որ խանգարում եմ։ Հետն էլ մտածում էի, որ քեզ պիտի անպայման տեսնեմ։
 
Հայրիկը մի պահ լռեց, հետո ասաց․
 
― Վերջին անագամ քեզ տեսնելուս վրա շատ ես փոխվել։ Ի՞նչ է պատահել։
 
― Մեծացել եմ,― ասի։― Բանակում մարդ շուտ է մեծանում։ Համ էլ թոքերի բորբոքում էի ընկել, հոսպիտալում պառկած եմ եղել․․․ դրանից էլ եմ փոխվել։ Բարում էլ մի կնոջ հետ եմ ծանոթացել։
 
― Թոքերի բորբոքո՞ւմ,― ասաց հայրիկը։― Իսկ ինչո՞ւ չես ինձ իմաց արել։― Ծա՞նր բորբոքում էր։
 
― Ասում էին՝ վիրուսային է։ Մտածում էի՝ կմեռնեմ։
 
― Բա ո՞նց եղավ։
 
― Ի՞նչը։
 
― Ո՞նց եղավ, որ փրկվեցիր։
 
― Մի ճապոնացի տղա կար հոսպիտալում, գալիս էր, մոտս նստում։
 
― Ճապոնացի,― ասաց հայրիկը։― Համոզվա՞ծ ես։
 
― Ես ճապոնացուն չինացուց ջոկում եմ,― ասի։― Էդ տղան ճապոնացի էր։ Նա էլ թոքերի բորբոքումից նոր էր ոտքի կանգնել։
 
― Հետո՞, արածն ի՞նչ էր։
 
― Ոչ մի բան։ Ուղղակի նստում էր, սպասում։ ԻՆձ համար երեք հատ նարինջ էր բերել։ Էդպես էլ ոչ մի անգամ հետը չխոսացի, չիմացա էլ՝ ով է։
 
― Ճապոնացիներին բոլորն ատում են,― ասաց հայրիկը։― Ուրեմն դու՝ չէ՞։
 
― Չէ։ Իսկ դո՞ւ։
 
― Ես էլ չէ։ Քո կարծիքով, էդ տղայի արածն ի՞նչ էր, որ լավացար։
 
― Մոտս նստում էր, էլի։ Քնելիս գիտեի՝ կողքիս նստած է, մտքումս ասում էի՝ տեսնես որ զարթնեմ, էլի՞ նստած կլինի ու հենց զարթնում էի, միշտ նստած էր լինում։ Մի օր էլ զարթնեցի, էլ չկար, հասկացա, որ ամենադժվարն անցել է, իսկ երկու շաբաթից, երբ առաջվա վրա արդեն շատ լավ էի, ես էի գնում, ուրիշի մոտ նստում, նա ինձանից վատ էր։
 
― Էդ մե՞կն ով էր։
 
― Մի տղա էր, անունն էլ՝ Լերոյ Հարիսոն։ Մահճակալին կպցրած ցուցանակի վրա անունը կարդացի։
 
― Նա՞ ինչ էր։
 
― Սևամորթ։
 
― Բա վերջը ո՞նց եղավ։
 
― Ինձ դուրս գրեցին, էլ չիմացա, թե նա ոնց եղավ։
 
― Դու էլ նրան բան տվի՞ր։
 
― Չգիտեի սրտովը կլինի՞, որ տամ, դրա համար էլ չտվի։
 
― Բայց էն ճապոնացի տղան քեզ երեք հատ նարինջ էր տվել, չէ՞։
 
― Երևի նա գիտեր, որ սրտովս կլինի։
 
― Կերա՞ր նարինջները։
 
― Չէ, հա՛։ Պահում եմ։
 
― Ինչո՞ւ։
 
― Պահում եմ, էլի։ Լրիվ չորացել են, սմքել։
 
― Էդ սևամորթ տղան զարթնում էր, տեսնում մոտը նստա՞ծ ես։
 
― Հա, մի երեք֊չորս անգամ տեսավ։
 
― Բա ի՞նչ էիր ասում։
 
― Ոչ մի բան։
 
― Քո կարծիքով, նա ուզո՞ւմ էր, որ զարթնելիս քեզ մոտը նստած տեսնի։
 
― Հաստատ չգիտեմ, բայց ինձ թվում էր՝ ուզում է։ Ես, օրինակ, ուզում էի, որ զարթնելիս ճապոնացի տղային տեսնեմ։
 
― Ժպտում էի՞ր էդ սևամորթին։
 
― Չէ, հա՛։ Ի՞նչ կար ժպտալու։ Խեղը մեռնում էր, նրանից առաջ էլ ես էի էդ օրին։
 
― Իսկ ճապոնացի տղան քեզ ժպտո՞ւմ էր։
 
― Չէ, ի՞նչ ես ասում։ Ինձանից քիչ առաջ էլ նա էր մահվան դուռը։
 
― Հույս ունեմ, որ էդ սևամորթ տղան լավացած կլինի,― ասաց հայրիկը։
 
― Ես էլ։
 
Հայրիկն էլի մի պահ լռեց, հետո ասաց․
 
― Իսկ էդ ի՞նչ կնոջ հետ ես ծանոթացել։
 
Կնոջ մասին ինչ որ ինձ հայտնի էր, հորս պատմեցի։ Նա բաժակը նորից լցրեց, էս անգամ իմն էլ հետն ու ասաց․
 
― Համարյա սիրուն տղամարդ ես դարձել։ Չգիտեմ ինչից է, թոքերի բորբոքումից, թե կնոջից։
 
― Ձեռ ես առնում, չէ՞։
 
― Դե, առանց դրա էլ չի լինի։
 
Որոշ ժամանակ սուսուփուս խմում էինք, հետո հայրիկը թե՝
 
― Է՛հ, ի՞նչ կարծիքի ես էս բոլորի մասին։
 
― Իմ կարծիքով՝ պիտի նոր շորերդ հագնես, գոնե Լուի պատվին գնաս Նյու Յորքի ռեստորաններն ու բարերն ուսումնասիրես։ Իմ կարծիքով՝ պիտի Լուի ու Դոմինիկի հետ գործի մեջ մտնես։
 
― Դա՛ չեմ հարցնում,― ասաց հայրիկը։― Հարցնում եմ՝ ի՞նչ կարծիքի ես, էս պատերազմում գլխիդ ի՞նչ է գալու։
 
― Ո՞վ գիտի,― ասի։― Դու որ պատերազմ էիր գնացել, գիտեի՞ր, գլխիդ ինչ է գալու։
 
― Էլի շատ թե քիչ պատկերացում ունեի։
 
― Լա՜վ ես։ Կուզե՞ս իրիկունը գնանք ռեստորան, միանգամից Լուի պատվերն էլ կկատարես՝ կնայես ոնց է, ինչ է։
 
― Քեզ ավելի ձեռնտու չի՞, որ էդ կնոջ հետ ընթրես։
 
― Չէ։ Իսկի չգիտեմ՝ մոտն էլի կգնա՞մ, թե չէ։
 
― Ինչո՞ւ։
 
― Դե, ման եմ գալիս, մի հարմար աղջիկ ճարեմ, հետն ամուսնանամ, ընտանիք կազմեմ։
 
― Այ դա արժի՜․ լավ ես անում։ Ուզում ես տղա ունենալ, չէ՞։
 
― Հա։ Ո՞նց իմացար։
 
― Ամեն մարդ էլ ուզում է տղա ունենալ, հենց սկսում է հասկանալ, որ երևի չհասնի նպատակին։
 
― Ի՞նչ նպատակ։
 
― Ամբողջ պատերազմն ահ ու մահի մեջ եմ անցկացրել,― ասաց հայրիկը,― վախը սրտումս, որ քեզ էդպես էլ չեմ տեսնի, իսկ ինձ ուրիշ բան պետք չէր, մենակ աչքս քեզ տեսներ ու վերջ։ Բայց դեռ մորդ էլ չէի գտել։ Չգիտեի՝ ով կլինի, ինչ կլինի, որտեղ նրան գտնեմ։ Դեռ չէր էլ հաջողվել իսկական կյանք մտնել, իսկ պատերազմում կարող էր էնպես ստացվել, որ երբեք էլ չմտնեի․ այ, դրա համար էլ ինձ մի կերպ ստիպեցի ապրել, թեկուզ գիտեի՝ արդեն մեռած մարդ եմ, ոտից գլուխ ջարդուխուրդ եղած ու լրիվ անպիտան․ մա՜րդ էլ ասում եմ, իբր թե վրաս մարդու շնորհք է մնացել։
 
― Է՜, հայրիկ, շատ լավ էլ մնացել է։
 
― Հենց հասկանում ես, թե ինչքան դժվար է դառնալ էն, ինչ որ իրոք կաս, է՛հ, սկսում ես ապագա որդուդ մորը որոնել․ դե, եթե դու նպատակիդ չես հասել, գոնե որդիդ հասնի։
 
― Ո՞նց թե՝ «դառնալ էն, ինչ որ իրոք կաս»։ Իսկ մենք ո՞վ ենք։
 
Օհո՜, էստեղ հայրիկը զայրացավ, բայց ինձ վրա չէ։ Արար աշխարհի վրա էր զայրացել, բոլոր մարդկանց, որ առանց իմանալու, թե ովքեր են իրենք, չեն թողնում լինես էն, ինչ որ իրոք կաս։
 
― Ո՞վ ենք, հա՞,― ասաց հայրիկը։― Հիմա բացատրեմ, տես ով ենք։ Մենք Ջեքսոններն ենք, այ թե ով․ էն օրվանից, ինչ մարդն ասել է քայլել, մենք երկրի երեսին քայլում ենք։ Եթե եկել ենք, հասել էս աստիճանին, թող իզուր տեղը մեզ չխանգարեն, որ մարդ արարած դառնանք, որովհետև միևնույն է՝ մի օր մեզանից մեկը կհասնի նպատակին։ ԳԻտեմ, էդ մեկը ես չեմ լինի։ ՄԻգուցե դու էլ չլինես, բայց հնարավոր է քո որդին լինի։ Թե նրա բանն էլ ձախողվի, ուրեմն կարող է որդուդ որդին լինել, մի խոսքով, մեզանից մեկն անպայման կհասնի նպատակին, մնացածներս էլ գերեզմանում շուռ կգանք մյուս կողքի ու վերջապես հանգիստ քուն կմտնենք։ Բայց մինչև մեզանից մեկը դրան չհասնի, հանգստության երես չենք տեսնի։
 
― Մենք հիմա էլ ենք մարդ արարած, հայրիկ։
 
― Գրող ու ցավ ենք,― վրա բերեց հայրիկը։― Մի ի՛նձ նայիր։ Քեզ նայիր։ Մեր մասին շատ֊շատ կորղ ես ասել, թե ջանք ենք թափում մինչև հիմա դեռ ջանք ենք թափում, որ մարդ դառնանք։ Մարդ արարածն իր նմանին չի սպանի։ Ա՛յ, տես, էդ համազգեստը հագդ են քաշել, որ հրացանդ պահես քեզ նմանի վրա ու կրակես։ Մարդ արարածն էդպես չի անի։ Մարդ արարածն իր նմանից չի պահանջի, թե՝ էդպես արա։ Նրան չի պարտադրի։ Մարդ արարածն իր նմանին անընդհատ սարսափի չի մատնի, որ սա տակը լցնի․ հա՛, հենց տակը լցնի, էդ եմ ուզում ասել։
― Հայրիկ, էն պատերազմում դու մեկնումեկին սպանե՞լ ես։
 
Հայրիկը երկար ժամանակ լուռ էր։
 
― Ո՞վ էր,― ասի։
 
― Արդեն մեռած էր,― ասաց հայրիկը։― Արդեն ոչ մեկն էլ չէր։ Առաջ տասնութ֊տասնինը տարեկան տղա էր եղել․․․ բայց արդեն ոչ մեկը չէր։
 
― Ինչո՞ւ դա արիր։
 
Հայրիկը մի պահ նայեց ինձ, հետո բաժակը տարավ շուրթերին ու առանց բերանից հեռացնելու՝ ասաց․
 
― Քեզ համար, երևի։ Չէ, ինձ համար չէի անի, գիտեմ։ Չեմ ուզում մեղքը քո վիզը գցել, բայց էդ դո՛ւ արիր․․․ հասկանո՞ւմ ես։ Ճար չկար, պիտի անեի։ Չէի ուզում վերջս տան, մինչև քեզ չտեսնեմ։
 
― Շնորհակալ եմ, հայրիկ։ Բայց ափսոս, որ արել ես։
 
― Էն օրվա իմ զգացածը մի օր էլ դու կզգաս։ Ամեն ինչ կանես, որ ողջ մնաս ու որդուդ տեսնես։ Մարդ էլ կսպանես։
 
― Երևի էդ սպանածդ տղան էլ է նույնը զգացել։
 
― Գիտեմ, նա էլ է զգում,― ասաց հայրիկը։― Ոնց որ ե՜ս չէի ուզում նրան սպանել, էնպես էլ նա՝ ինձ, երկուսս էլ դա տեսնում էինք, բայց նեղ տեղն էինք ընկել, ճար չկար, պիտի էդ բանն անեինք։ Կյանքում չէի հավատա, թե սվինը դիմացիս մարդու փորը կխրեմ, բայց դե խրեցի։
 
― Սվի՞նը։ Կարծեցի հեռվից կրակել ես, ասի՝ երևի վազել է պահ մտնի, դու էլ խփել ես։
 
― Գրողը տանի,― ասաց հայրիկը,― պահ մտնող մարդու վրա երբեք չեմ կրակել։ Ես ընդհանրապես ոչ մեկի չեմ խփել, երբեք էլ լավ հրաձիգ չեմ եղել․․․ Օդի մեջ էի կրակում, ամբողջ երկինքը գլխիս վերևն էր։ Բայց ես ու դու՝ երկուսով, մի տղայի չթողեցինք, որ որդուն տեսնի, ախր նա էլ էր ուզում, չէ՞։ Պիտի մի ձևով դրա տեղը հանենք։
 
― Ո՞նց։
 
― Չգիտեմ․․․ մի ձևով։ Օրը կգա՝ ե՛ս կլինեմ, դո՛ւ կլինես, թե քո որդին՝ իմ թոռը, պիտի դրա տեղը անպայման հանենք։ Էս պատերազմը եթե մեջեղ չընկներ, դու ավելի հեշտ դա կանեիր, էնպես որ տես՝ չսխալվես, ուշքդ վրադ պահիր, տղայիդ մորը աչքից չփախցնես։
 
― Աղջկերքի մոտ աստղս էնքան էլ չի բռնում,― ասի։― Շնորհք չունեմ, աչքաբաց չեմ ու ամեն ինչ շատ լուրջ եմ ընդունում։
 
― Լավ կլինի, լավ,― ասաց հայրիկը։― Սրտիդ ուզաշին կգտնես։ ու հենց հանդիպես, միանգամից գլխի կընկնես․ ինքն է, որ կա։
 
Մենք վեր կացանք, գնացինք ընթրելու ու դեռ երկար խոսում էինք, աշխարհի երեսին ինչ կա չկա՝ գնում֊վերցնում, որովհետև հայրիկն ուզում էր իր գիտեցածը ես էլ իմանամ։
 
==Գլուխ քսաներորդ==
<b>Վեսլին նամակներ է գրում֊ստանում, սեփական անկյունի ու գրասեղանի տեր դառնում, և մի մարդ, որ իրեն գրող է համարում, նրան էլ է գրողի տեղ դնում</b>
 
Նյու Յորքից Հարի Քուքի հետ նամակագրություն ունեի։ Ջո Ֆոքսհոլին գրում էի։ Շաբաթը մեկ Դոմինիկ Տոսկային էի նամակ ուղարկում, որ տեղյակ պահեմ, թե ես ու Վիկտորը ոնց ենք յոլա գնում։ Լուին էլ էի գրում։ Ու իհարկե՝ հորս։ Երևի դրա համար էլ նա եկավ Նյու Յորք՝ ինձ տեսնելու։
 
Բանակայինի աչքին նամակներն ամեն ինչից էլ կարևոր են, բացի զորացրվելուց ու տուն դառնալուց։ Սա երևի բացատրվում է նրանով, որ ոչ ոք իսկապես բանակի կյանքով չի ապրում։ Մարմնով էնտեղ ես, ուր գտնվում ես, բայց հոգով՝ ուրիշ տեղ։
 
Թոքերի բորբոքումով հոսպիտալում պառկելուս մասին հայրիկին ոչ մի տող չէի գրել, որովհետև չէի ուզում անհանգստացնել։ Դուրս գրվելուցս մոտ մի ամիս անց, ինձ նորից առողջ զգացի, էլ հաշվի չէի առնում՝ ձյուն է, երկինքն է ամպամած, անձրև է, ցեխ, թե ինչ։ Մարդ վաղ թե ուշ սովորում է իր ուզած եղանակը հետը ման ածել։
 
Լուն ամեն երկուշաբթի առավոտ ինձ նամակ էր ուղարկում, սովորաբար չորեքշաբթի կամ հինգշաբթի օրերն էին նրա գրածները հասնում։ Երկար֊բարակ թուղթ չէր մրոտում, բայց ինձ հետաքրքրող բաները լրիվ պատմում էր։ Ամեն նամակով էլ փող էր փոխանցում։ Սկզբում՝ քսան դոլար, հետո, երբ հայրիկին գտավ՝ երեսուն, իսկ շատ չանցած՝ արդեն հիսուն։ Լուն գրում էր, որ չնեղվեմ փողի համար, ինքը պարտքով է տալիս ու հույս ունի, թե մի օր պարտքս կփակեմ։ Գիտեի, որ իսկի էլ չի ուզում պարտքս փակեմ։ Ուղղակի չի ուզում անհարմար զգամ։ Բայց ես հաստատ որոշել էի պարտքիս տակից դուրս գալ։ Աշխատածս հենց առաջին փողից պարտքիս մի մասը գոնե պիտի փակեի։ Ախր կյանքումս նրա համար ոչինչ չէի արել․ եղած֊չեղածը՝ մի անգամ խոստացա օգնել։ Բայց ուրախ էի, որ Լուն լավ փող է վաստակում․ դե, միշտ էլ հաճելի է տեսնել բաժանելու շատ բան ունեցող ձեռնաբաց մարդու։ Իսկ բաժանելու բան չունեցող ձեռնաբաց մարդը երևի աշխարհում ամենադժբախտն է։
 
Նամակներից մարդկանց քիչ֊քիչ ճանաչում ես։ Եթե քեզ նամակ գրողին առաջ էլ ես իմացել՝ հիշում ես նրան ու միտքդ է, թե նրա մասին ինչ էիր մտածում, հետո կարդում ես նամակները, նրան ավելի լավ ճանաչում, ու էդ նրա նամակներից զարմացած մնում։ Թվում է թե դրանք ծնվում են ամեն մարդու մեջ եղած մի բանից, ու եթե ինձ հարցնեին՝ ինչից, կասեի՝ մենությունից։
 
Մարդը միայնակ արարած է։ Չնայած աշխարհը լինքն է իր նմաններով, նա մեն֊մենակ է։ Երբեմն էլ էնքան մենակ, որ շրջապատից երես է թեքում դառնում մեռածներին․ վաղուց ապրած մարդկանցով է տարվում, նրանց գրած գրքերը կարդում։ Կամ Թորոյի<ref>Հենրի Դեյվիդ Թորո (1817-62)― ամերիկացի գրող և մտածող։ 1845-47 թթ․, ի որոշումն «ողջախոհ կենսաձևի» առանձնացել է բնության գրկում՝ Ուոլդենյան լճի ափին։ Այդ ռոմանտիկ ռոբինզոնության արգասիքը «Ուոլդեն կամ կյանքն անտառում» գիրքն էր (1854), ուր արտացոլվել են Թորոյի բնապաշտական աշխարհըկալումն ու փիլիսոփայական կենսազգացողությունը։</ref> պես սիրահարվում է դաշտ ու կանաչին, կապույտ երկնքին ու բնության ազատ զավակներին։ Կամ կապվում է մի փոքրիկ ընտանի կենդանու՝ շան, դեղձանիկի, թութակի, անգամ կրիայի, ոսկե ձկնիկի, թեկուզ ձիու նման մեծ կենդանու հետ։ Ասում են արաբներն իրենց ձիերին կանանցից շատ են սիրում։ Պատահում է՝ մարդ բույսերի հետ էլ է կապվում, սեփական պարտեզում աճեցնում, իսկ թե պարտեզ չունի, թաղարների մեջ է փոքրիկ բույսեր խնամում։ Բայց անընդհատ ո՞ւմ է փնտրում։ Մեկնումեկին, որն իրեն ծաոթ լինի։ Ինչքան նամակ եմ ստացել, բոլորի մեջ միշտ մենակությունն է եղել ու մեկնումեկի հետ շփվելու կարոտը, էնպիսի մեկի, որ օտար չլինի, որ քեզ հիշելիս լինի։
 
Հարի Քուքի նամակներն ինձ շատ զարմացրին, որովհետև սպասում էի, թե ուրախ հանաքներով լեփլեցուն կլինեն, բայց դրանց հետն էլ չկար։ Նրա նամակները կարոտով էին լցված և ուրիշ ոչինչ։ Սովորաբար մադրիկ ծանոթ, արդեն սրտին մոտ բաների կարոտն են քաշում, օրինակ՝ հայրենի տան, կամ իրենց ագարակի, կամ հարազատ քաղաքի թաղ ու փողոցի, բայց Հարին գալիք բաների կարոտից էր տանջվում։ «Միակ հույսս էն է,― գրել ր նա նամակներից մեկում,― որ մի օր ինձ հանգիստ կթողնեն, գոնե մտածեմ, տեսնեմ՝ ոնց պիտի ապրեմ։ Ա՛խ, թե ճար լիներ ձեռքիս, ոչ ես կծերանայի, ոչ էլ ուրիշները․ ուղղակի մի իրիկնադեմ կպառկեի դարավոր խնձորենու տակ ու քուն կմտնեի, որ էլ երբեք չարթնանամ»։
 
Իսկ Ջո Ֆոքսհոլի նամակները նրա խոսք ու զրույցի կեսի չափ էլ լուրջ չէին։ Նա գլխին եկած մանրմունր դեպքերից էր պատմում ու ծանոթ սպաներին ծաղրում։
 
Դոմինիկ Տոսկային էլ մենակ մի բան էր հետաքրքրում․ ո՞նց է Վիկտորը։ Ճիշտ է, Վիկտորն ավելի շուտ֊շուտ էր նրան նամակ գրում, բայց Դոմինիկն ուզում էր ամեն ինչ ինձանից իմանալ։ Մնալո՞ւ եմ Վիկտորի հետ, եթե մեզ օվկիանոսի մյուս կողմն ուղարկեն։ Ասում էր՝ դասավորի, որ հետը մնաս։
 
Հայրիկի նամակներն ամենակարճն էին։ «Նամակդ ստացա,― խզբզում էր նա։― Էլի Ժողովող կարդա, մի անգամ արագ֊արագ, հետո երկու֊երեք անգամ դանդաղ»։ Կամ․ «Նամակդ ստացա։ Անդերսոն եմ կարդում։ Իմ կարծիքով, քեզ էլ դուր կգա»։ Դե, գրեցի, որ ես էլ եմ կարդացել ու հեքիաթներից մի քանիսի անունը նշեցի, իսկ հայրիկն ի պատասխան թե՝ «Հանս Քրիստիանն էլ վատը չի, բայց ես Շերվուդի հետ էի»։
 
Մի անգամ էլ Կակալակովիչին նամակ գրեցի։ Սպասածիս պես, լավ մարդ դուրս եկավ, ներողություն էր խնդրում, որ շուտ չի պատասխանել, որովհետև ձեռքին նոր վաշտ կա, հիմա էլ էդ տղերքի հետ է արյուն֊քրտինք թափում։ «Կզարմանաս,― գրել էր նա,― թե ամեն մի նոր վաշտի տղերքը ինչքան են իրար նման»։
 
Էսպես բոլ֊բոլ նամակ գրելուս պատճառն էլ ո՞րն էր․ ինձ դասերին էին ուղարկում ինչ է՝ քարտեզ կարդալ սովորեմ ու ռազմական գործն ուսումնասիրեմ, դե, ուզածիս չափ ժամանակ ունեի։ Սովորություն էի սարքել՝ գրպանումս չորս֊հինգ հատ սրած մատիտ էի պահում, հետն էլ ծոցատետր ու ծրարներ․ մինչև մյուսները անհամ ճառեր էին լսում, թե բանակում ով ինչացու է, ու սրան֊նրան իրարից ոնց ջոկես կամ ասենք՝ եթե անապատում մոլորվել ես, ինչ ճար ու հնար գտնես, ես վերջում նստած՝ նամակ էի գրում․ կամ հայրիկին, կամ Լուին, կամ Ջո Ֆոքսհոլին, կամ էլ Դոմինիկին։
 
Հենց դասընթացը վերջացրինք, սերժանտը հարցրեց, թե չէի՞ ուզի իր մոտ մեքենագրող լինել, ասի՝ կուզեմ, էնպես որ գրամեքենայի ու սեղանի տեր դարձա, արդեն ժամանակիս մեծ մասը սերժանտի համար ծանոցումներ ու զեկուցագրեր տպելով էր անցնում։
 
Մի հարմարավետ անկյուն տվեցին առանձին սենյակում, գրողների հետ հենց միևնույն հարկում, սրանք էլ, բնական է, ինձ իրենց գրչակցի տեղ դրին։ Նրանցից մեկնումեկը մերթընդմերթ մտնում էր մոտս, սեղանիս ծայրին նստում ու հարց տալիս․
 
― Ինչի՞ վրա ես աշխատում։
 
Ասում էի՝ ինչ եմ անում, սա թե՝
 
― Ես նկատի ունեմ ոչ թե բանակի, այլ քեզ համար։ Օրինակ՝ ես պիես եմ գրում։
 
==Գլուխ քսանմեկերորդ==
<b>Վեսլին ծանոթանում է բանակային կինոսցենարիստների հետ և նրանց ուսումնական ֆիլմերը նայելուց հետո կասկածի մեջ ընկնում, թե իսկական թշնամիները հենց սրանք են, որ կան</b>
==Ծանոթագրություններ==
<references>