Կնիկը մարդուն փարիզ ճամփեց

հեղինակ՝ Վասիլի Շուկշին թարգմանիչ՝ Արմեն Հովհաննիսյան

Յուրաքանչյուր շաբաթ երեկո Կոլկա Պարատովը համերգ էր տալիս բակում։ Դուրս էր բերում մորեգույն ծալափքսերով, եռաշար ստեղներով հարմոնը, և

Կինը մարդուն Փարիզ ճամփեց,
Հետն ուտելու բան դրեց․․․

Նվագում էր, և ծիծաղելի կերպով հետույքը դուրս ցցած, պարում միաժամանակ։

Տա-ռամ, տա-ռամ, տառա տա-տա-ռա․․․ ռամ,

Տա-ռամ, տա-ռամ, տա-տա-տա․․․

Երեկոյան բակ դուրս եկող պառավների բազմությունը ծիծաղում էր։ Երեխաները, որոնց դեռևս չէին քշել տները, նույնպես ծիծաղում էին։

Քթի տակ էլ փսփսաց, թե

«Գնալդ լինի, գալդ՝ չէ՜»։

Տա-ռամ, տա-ռամ, տա-տա-ռա-ռա․․․

Հմայիչ, մոխրագույն աչքերով, այտոսկրերը փոքր-ինչ դուրս ցցված, վուշե մազափնջով մի տղա էր Կոլկան։ Թեև բարձրահասակ չէր, բայց մի տեսակ շատ հուսալի, պնդակազմ սիբիրցիներից էր, նրանցից, ովքեր լցրեցին 1941 թվականի Մոսկվան, երբ հենց այսպիսի պայծառաչ, սպիտակ կիսամուշտակներով տղաներ գիշեր-ցերեկ գնում ու գնում էին փողոցներով, լոկ իրենց տեսքով հանգստացնելով մեծ քաղաքը։

— Կոլյա, մի հատ «ցիգանոչկա»։

Շաբաթն օրյա անուշ գինովության մեջ էր Կոլկան, ժպտերես։

— Վալյո՜ւ-շա ձայն տվեց, գլուխը վեր բարձրացնելով:— Ոտնամաններս գցի, ընկերները «ցիգանոչկա» են խնդրում։

Վալյուշան միտք չուներ պատասխանել, չարարած էր Կոլկայի վրա, ատում էր նրան այդ համերգների համար, ամաչում։ Կոլկան գիտեր, որ Վալյուշան հազիվ թե դուրս նայի, բայց դիտմամբ կանչում էր, ձայնը խեղելով՝ «տիրոլյան ձևով», որով զվարճացնում էր հավաքվածներին։

— Վալյո՜ւ-շա։ Իմա՜ց տուր, անուշի՜կս․․․ Գոնե աչքի պոչո՜վ, գոնե ձախ տոտիկո՜վ․․․ Աու-ո՜ւ․․․

Հավաքվածները ծիծաղեցին, նույնպես վեր նայեցին․․․ Վալյուշան չդիմացավ, շրխկոցով բացվեց երրորդ հարկի լուսամուտներից մեկը, և իր հուժկու կրծքով լուսամտագոգին ընկած Վալյուշան, կատաղած ասաց․

— Հրես իմաց կտամ, թափով մի հատ հասցնեմ կատարիդ, ապուշի մեկը։

Ներքևում քրքիջ պայթեց։ Կոլկան էլ ծիծաղեց, թեև․․․ Տարօրինակ բան է․ Կոլկայի աչքերը չէին ծիծաղում, և նա Վալյուշային էր նայում զգաստ հայացքով ու թվում էր, թե գոհ է, որ համենայն դեպս կնոջն ստիպեց հավասարակշռությունը կորցնել, այնպես արեց, որ Վալյուշան չար ու անխելք, ուղղակի հիմարավարի պահեց իրեն։ Կարծես ինչ-որ բանի համար Կոլկան դաժանորեն վրեժ էր լուծում կնոջից, ու դա բոլորովին նման չէր իրեն, և ոչ ոք այդպես չէր կարծում․ պարզապես գժություն է անում տղան՝ այսպես էին կարծում։

Մինչ այդ Կոլկայի շուրջ ահագին մարդ հավաքվեց, տղամարդիկ էլ կային, ջահելներ էլ։

— Ո՞ր համարն ես հագնում, Կոլկա։

— Ֆիեր ցվանցիխ՝ քառասուներկու։

Կոլկային կոշիկ տվեցին (նա չստերով էր), և Կոլկան պարեց․․․ Գեղեցիկ էր պարում, մոլեգնած։ Մեկեն լրջանում էր, մի քիչ նույնիսկ հանդիսավոր դառնում․․․ հարմոնը ձուլվում էր ձեռքերին, չափը հարմարին ուղեկցում «ցիգանոչկային», հարկը պատշաճին լռում էր, միայն ոտքերն էին աշխատում։ Աշխատում էին հստակ, ճշգրիտ, ասֆալտին չոր-չոր կտկտում էին թաթերը-կրունկները, կրունկները-թաթերը․․․ Կրկին զրնգում էր հարմոնը, և Կոլկայի քրտնած ճակատին թրթռում էր վուշե փափուկ մազափունջը։ Չորսբոլորը լուռ էին, ասես կռահել էին՝ տղան պարով է խեղդում իր թաքուն, դառնագին ցավը։ Երրորդ հարկի պատուհանից այն կողմ բացվեց թանկարժեք վարագույրի եզրը՝ Վալյան նայում էր իր «ծաղրածուին»։ Նա նույնպես լուրջ էր՝ նա ևս գերված էր մոլեգին, չարացած «ցիգանոչկայով»։ Երեք տարի առաջ նույն այդ «ցիգանոչկայով» Կոլկան «կապեց» գոռոզ Վալյային, ավելի գոռոզ, քան․․․ Մի խոսքով, նման պահերին նա սիրում էր ամուսնուն։

Սիբիրցի Կոլկան Վալյուշայի հետ ամենաապուշ եղանակով՝ հեռակա կարգով ծանոթացավ։ Եղբոր հետ ծառայում էր բանակում, սա ցույց տվեց քրոջ լուսանկարը․․․ Տեղնուտեղը բանակային մի քանի սիրտ ալեկոծվեց՝ Վալյան գեղեցիկ էր։ Հասցեն ուզեցին, բայց Վալյայի եղբայրը հասցեն տվեց միայն իր լավագույն ախպեր-տղին՝ Կոլկային: Կոլկան Մոսկվա ուղարկեց իր լուսանկարը, լուսանկարի հետ ահագին «քաղցր խոսքեր»։ Վալյան պատասխանեց․․․ Նամակագրություն սկսվեց։ Կոլկան Վալյայի եղբորից մեկ տարով մեծ էր, ավելի շուտ զորացրվեց, մենակ գնաց Մոսկվա։ Վալյայենց ազգուտակը հավաքվեց փեսատեսի։ Եվ Կոլկան դուր եկավ բոլորին, Վալյային՝ նույնպես։ Անհանգստացնում էր այն, որ զինվոր տղեն մազափնջից ու լավ սրտից բացի ուրիշ ոչինչ։ և գլխավորը՝ ոչ մի մասնագիտություն չուներ։ Բայց վճռեցին, որ դա ձեռքբերովի բան է։ Այսպես էլ Կոլկան դարձավ մոսկվացի, նույնիսկ տուն էլ չգնաց, մորը տեսնելու։

Սկսեցին ապրել իրար հետ, և կամաց-կամաց երկուսի գիտակցությանն էլ հասավ, որ միանգամայն օտար են միմյանց։ Բայց արդեն ուշ էր․ մեկ տարի անց ծնվեց դստրիկը՝ սիրունիկ, կլորերես, ճերմակ-ճերմակ Նինան․․․ Կոլկան հասկացավ, որ կապված է մինչև կյանքի վերջը։ Ազգուտակով հավաքվեցին, նրանց համար երկու սենյականոց կոոպերատիվ բնակարան գնեցին (Վալյայի հարազատները տոհմական դերձակներ են, Վալյան նույնպես առաջնակարգ կարող է)։ Կոլկան քանիցս փոխեց աշխատանքը, բայց ամեն տեղ հարյուր, շատ-շատ հարյուր քսան ռուբլի։ Իսկ Վալյան «մաքուր» մինչև երեք հարյուր վաստակում էր։ Աշխատում էր որպես հեռագրուհի․ մեկ օր աշխատում էր, երկու օր տանը՝ կարում։

Ցավն այն օրից ծայր առավ, երբ Կոլկայի համար բացահայտվեց կնոջ ահավոր, զարմանալի ագահությունը փողի նկատմամբ։ Փորձեց ազդել նրա վրա, ասել, որ այդ աստիճան չի կարելի արդեն, բայց երկաթյա դիմադրության հանդիպեց։

— Մեր գյուղի կնանիք էլ էդքան աչքածակ չեն․․․

— Դու էլ, քո գյուղն էլ,— ասաց Վալյան։— Ռադդ քաշի, գնա, ո՞ւմ ես պետք էստեղ։

«Ա՜յ, քեզ փորձանք․․․— իրեն ուտում էր շփոթված Կոլկան։— Ո՜նց ընկա»:

Թեև «գեղցի» էր Կոլկան, բայց խեղճուկրակ տղա չէր, կյանքում չէր կարծի, կամ մտածի, որ ճակատագիրը նման ահավոր խաղ կխաղա իր գլխին։ Բանակում շատ էր մտածում, թե ինչպես պիտի ապրի զորացրվելուց հետո․ առաջինը՝ տասնամյակը կավարտի երեկոյան դպրոցում (իններորդից դուրս էր եկել), երկրորդը․․․ երրորդն էլ, չորրորդն էլ ամեն ինչ կորավ-գնաց։ Առաջին տարին թափառում էր հարմար աշխատանք որոնելով, և պարզվեց, որ առանց գիտակցելու, այնպիսի աշխատանք էր որոնում, որը հարմար կլիներ ոչ թե իրեն, այլ կնոջը՝ Վալյային, այդպիսի գործ չգտավ, ձեռ քաշեց դրանից ու մնաց առևտրի ցանցում, որպես բեռնակիր։ Հետո աղջիկը ծնվեց, և ամբողջ ազատ ժամանակն ինքն աղջկանը պիտի հատկացներ, քանի որ ժլատ Վալյան մի ծեր կին չվարձեց, որը գոնե զբոսներ փոքրիկի հետ։ Իսկ Վալյան կարում էր, կարում ու կարում։ Կոլկայի տասնամյակը հօդս ցնդեց։ Երեկոները դստերը նստեցնում էր բակի նստարանին, նրա համար հարմոն նվագում ու երգում կոտրատվելով․

Իմ երազը ծխի ամպ չէ,

Որ հալվում է օդի մեջ,

Բայց Ժպտալով եկաք, անցաք,

Ինձ բանի տեղ չդրիք։

Դստրիկը ծիծաղում էր, իսկ Կոլկային ասես այլ բան չէր մնում, քան արտասվել դառնաղի, անուժ արցունքներով։ Նա կմեկներ գյուղ, բայց հենց մտածում էր, որ այդ ժամանակ կզրկվեր աղջկանից․․․ Ոչ, դա ուժերից վեր բան էր, թեկուզ երիցս սիբիրցիներից լիներ՝ ամուր, շատ բանի դիմացող։ Ինչի ասես կդիմանար, միայն ոչ դրան։

Կես տարի առաջ Կոլկայի մայրն էր եկել նրանց մոտ։ Վալյան նրան քաղաքավարի ընդունեց, բայց միևնույն է, մայրը վախենում էր նրանից, վախենում էր մի ավելորդ քայլ գցել բնակարանում, վախենում էր թոռանը գիրկն առնել․․․ Կոլկան տանջամահ էր լինում, մորը նայելով։ Երբ մենակ մնացին, հանդիմանեց մորը․

— Մամ, քեզ ի՞նչ է եղել։

— Ինչի՞ որ։

— Մի տեսակ ես․․․ թոռանդ գոնե մի հատ չգրկեցիր։

— Վախում եմ, որդի, մի բան հանկարծ էնպես չանեմ։

— Է՜, դու էլ, մի տեսակ․․․

— Բան չկա, բան չկա։ Եկա, տեսա, փառք աստծու։ Լավ ես ապրում, որդի, լավ։ Տուն-տեղ դառար․․․ Փառքդ շատ ըլնի, աստված։ Էդպես էլ ապրի։ Կնիկդ՝ ոչինչ, ճիշտ ա, մի քիչ չոր ա, բայց էդպես ավելի լավ ա, քանց թե որ փալաս ըլներ։ Տնարար ա։ Աստված ձեզ հետ։

Այդպես էլ մեկնեց մայրը, վստահ, որ տղան լավ է ապրում։

Նրա գնալուց հետո, երբ ամուսինները մի առիթով կռվեցին, Վալյան ամուսնու ցավոտ տեղին դիպավ։

— Էդ չէ՞ր գովական մայրիկդ․․․ Եկավ ու նստե-եց, ոնց, որ․․․ ինչ ասեմ․․․ Ոչ մի անգամ ճաշ եփեց, ոչ թոռանը տարավ ման ածելու․․․ Տիկինիս տեսեք, ծռակող։

Կոլկան այն ժամանակ առաջին անգամ հասցրեց կնոջ վզակոթին։ Վալյան, առանց մի բան ասելու, գնաց հորանց տուն։ Կոլկան Նինային առավ, գնաց խանութ, խմեց, տուն դարձավ ու սկսեց սպասել։ Եվ երբ աներն ու զոքանչը հայտնվեցին, այնքան էլ դժվար չէր նրանց հետ խոսելը։

— Տես հա՜, այ տղա, տես հա՜,— ձեն ձենի տված սկսեցին աներ ու զոքանչ, մատներով խփելով սեղանին։— Տե-ես հա՜․․․ էդ ձեռ բարձրացնելուդ համար մի րոպեում Մոսկվայից դուրս կթռչես․․․ Ծեծողիս տեսեք․․․ Քեզ համար ենք մեր աղջկան պահե՞լ, որ ձեռներիդ ազատություն տաս։ Նա քո թա՜յը չի: Ի՜նչ տղերք էին չորս կողմը պտույտ տալիս, ինժեներներ էին, քո պես չէին․․․

— Բա էլ ինչի՞ ձեռներիցդ բաց թողիք։ Առաջին պատահած էդ ինժեներին բռնեիք ու զագս տանեիք։ Թե՞ ձեզանից խորամանկ դուրս եկան։ Իրենց ուզածին հասան ու ցվրվեցի՞ն։ Էդ ո՞նց էր որ ախմախացաք։

Այստեղ երեքով վրա տվեցին միաբերան։

— Տխմա՛ր։ Սրիկա՛։

— Այ հրես միլիցիա կկանչենք։ Հրես միլիցիա կկանչենք, կիմանաս․․․

— Առոք-փառոք ապրում ա, հլա հերիք չի․․․ Սրիկա՜։

— Սովա՛ծ անտեր։

— Տխմա՛ր։

Դստրիկը լաց եղավ։ Կոլկան սպիտակեց, վերցրեց միս փրթելու կացինը, վրա քշեց աներոջը, կնոջն ու զոքանչին։ Ցածրաձայն, բայց համոզիչ ասաց․

— Ձեններդ թե չկտրեցիք, շան որդիք, երեքիդ էլ․․․ Երեքիդ էլ հենց էստեղ կմորթեմ։

Այդ օրվանից Պարադով ամուսինները հասկացան, որ իրենց կյանքն անհուսորեն ճեղքվածք է տվել։ Նույնիսկ ձևացրեցին, որ երկուսն էլ մի տեսակ թեթևացել, ավելի ազատ են դարձել։ Վալյան սկսեց երեկոները զանազան տեղեր գնալ։

— Էդ ո՞ւր,— հարցնում էր Կոլկան, ցավն ատամի տակ պահած։

— Պատվիրատուների մոտ։

Բայց միասին էին քնում։

— Հը՞, ոնց էին պատվիրատուներդ,— գիշերը հետաքրքրվում էր Կոլկան, թփթփացնելով կնոջ փափուկ մարմնին, ու ծիծաղում էր՝ չէր ձևացնում, իրոք ծիծաղը գալիս էր, թեև մի տեսակ նյարդային ծիծաղ էր։

— Տախտակը պակաս,— հանգիստ ասում էր Վալյան։— Մտքովդ բան չանցնի՝ քո իմացածներից չենք։

— Իմ իմացածներից չե՜ք ըլնի,— համաձայնում էր Կոլկան,— իմ իմացածներից ո՜նց կըլնեք։

Մեկ-մեկ, կիրակիները, երեքով, աղջկան էլ առած, զբոսնելու էին գնում։

Մի երեք անգամ ԺՏՆՑ գնացին։ Մտնում էին խորովածանոց, Կոլկան խորոված էր պատվիրում, մի շիշ ընտիր գինի, աղջկա համար՝ անուշեղեն․․․ Ախորժակով ճաշում էին, գինի խմում։ Կոլկան ծածուկ կնոջն էր նայում, մտածում․ «Էս ինչ ենք անում։ Երկու հիմարով էս ի՞նչ ենք անում։ Կլինի չէ՞, լավ ապրել։ Ուրիշները բա ո՞նց են անում»:

Ցուցահանդեսում անխտիր ամեն ինչ նայում էին։ Կոլկան սիրում էր գյուղատնտեսական մեքենաներին նայել, երկար ժամանակ կանգնած մնում էր տրակտորների, շարքացանների, հնձիչների մոտ․․․ Մեքենաներից մտքերը թռչում էին հայրենի գյուղ, ու հոգին սկսում էր ցավել։ Հասկանում, շատ լավ էր հասկանում՝ այնպես, ինչպես ինքն է ապրում, կյանք չէ, մի շատ անհեթեթ, ամոթալի, նողկալի բան է․․․ Զեռքերը խորթանում են աշխատանքից, հոգին չորանում անպտուղ վատնվում է մանր-մունր, դառը զգացմունքների վրա։ Խմել սովորեց առևտրականների հետ։ Աշխատելը չեն աշխատի, բայց երեք-չորս շիշ «հուպ կտան» նկուղում (բեռնակիրներին վաճառողներն էլ էին միացել․ մսագործները՝ առողջ, իրենց կացինների պես անհոգ բուղեք)։ Իսկ հետո՞ ինչ։ Գնալով վատանում էր։ Եվ որպեսզի չխորանա այդ գարշելի «հետո»-ի մեջ, նա սկսում էր մտածել իր գյուղի, մոր մասին, գետի մասին․․․ Մտածում էր գործատեղում, մտածում էր տանը, մտածում էր ցերեկը, մտածում գիշերները։ Ու ոչնչի չէր հանգում, միայն հոգին էր ալեկոծվում և խմելու ցանկություն էր առաջանում;

«Իսկ ի՞նչ կա․․․ Թողնում են, չէ՞, երեխաներին։ Ես մեղավո՞ր եմ, որ էսպես ստացվեց»։

Մարդիկ վաղուց տներն էին ցրվել․․․ Իսկ Կոլկան նստած, մեղմ նվագում էր՝ լսողությամբ ինչ-որ բան էր հարմարեցնում, տխուր մի մեղեդի։ Եվ մտածում էր, մտածում էր, մտածում։ Մտովի շրջեց իրենց գյուղում, մտավ ծակուծուկերը, ելավ, նստեց արագահոս, ջինջ գետի ափին․․․ Նա գիտեր, որ եթե մենակ գնար, մայրը կսկսեր արտասվել՝ մեծ մեղք է հարազատ զավակին թողնելը, կխնդրեր վերադառնալ, կսկսեր խոսել․․․ Օ՜, տեր աստված։ Ի՞նչ աներ։

Երրորդ հարկի լուսամուտը բացվեց։

— Հլա շատ ես էդտեղ տզտզացնելո՞ւ։ Մարղկանց ծիծաղացրիր, հիմա էլ չես թողնում քնեն։ Ախր տուն չկա, որ քո մասին չխոսեն։

Կոլկան ուզեց լռության տալ։

— Չես լսո՞ւմ։ Նինկան չի քնում․․․ Գրողի տարած ծաղրածու։

— Ռեխդ փակի։ Լուսամուտն էլ փակի՝ կքնի։

— Ապուշ։

— Լիրբ։

Լուսամուտը փակվեց; Բայց մի րոպե անց կրկին բացվեց։

— Էս ա, ում տեսնեմ, պատմելու եմ, թե ոնց էիր ցուցահանդեսում խելքիդ զոռ տվել․ «Մի հատ պուճուր տրակտոր տային, մի պուճուր կոմբայն ու մի տասը հեկտար հող»։ Կուլակ շան որդիք։ Բա ինչի՞ չգնացիր գյուղ։ Կոլխոզում բանելու հավես չունե՞ս։ Մենատնտեսի կյանք տային ձեզ, քեզ ու մորդ, ուրիշ բան չէ․․․ Ձեր ի՞նչ բանն ա կոլխոզը։ Ձրիակերներ։ Քաղքենիներ։

Ամենահրեշավորն այն էր, որ Վալյան գիտեր՝ Կոլկայի հայրն էլ, պապն էլ, ամբողջ ազգուտակը չքավոր էին եղել ու առաջինն էին մտել կոլտնտեսություն, Կոլկան պատմել էր նրան։

Կոլկան հարմոնը դրեց նստարանին․․․ Բավակա՛ն է։ Հարկավոր է կծիկը դնել։ Այս կամավոր տաժանակրությունն իրեն ապուշ ու հարբեցող կդարձնի։ Ինչ-որ մի ավարտ պիտի լինի։

Շատ արագ բարձրացավ երեք հարկը․․․ Ներս խուժեց բնակարան։ Կինը՝ Վալյան, մի վատ բան կանխազգալով, աղջկանը գիրկն առավ։

— Մենակ թե մի հատ ձե՜ռ տաս։ Փորձվես ձե՜ռ տաս․․․

Սաստիկ դող էր պատել Կոլկային։

— Ե-երեխին ցած դիր,— ասաց նա, կակազելով։

— Մենակ ձե՜ռ տաս․․․

— Մեկ է, էսօր քեզ սպանելու եմ։— Ինքն էլ զարմացավ՝ ասես ինքր չասաց այդ սարսափելի բառերը, այլ մեկ ուրիշը, այն էլ մտածված։— Դու քո բախտին հասար․․․ Չուզեցա՞ր ապրել էս լույս աշխարհում։ Կսատկես։ Էս գիշեր մորթելու եմ:

Կոլկան գնաց խոհանոց, սեղանի դարակից հանեց կացնիկը․․․ Ամեն ինչ հանգիստ էր անում, դողն անցել էր: Ձուր խմեց․․․ Ծորակը փակեց։ Մտածեց, չգիտես ինչու նորից բացեց։

— Թող գա,— ասաց բարձրաձայն։

Մտավ սենյակ՝ Վալյան չկար։ Մտավ մյուս սենյակը՝ այնտեղ էլ չէր։

— Փախավ։— Դուրս ելավ սանդղահարթակ, կանգնեց․․․ Ետ եկավ։— Ամեն բան ճիշտ է․․․

Կացինր տեղը դրեց․․․ Ետ ու առաջ քայլեց խոհանոցում։ Պահած տեղից հանեց կիսատ շիշը, մի բաժակ լցրեց, շիշը դարձյալ տեղը դրեց։ Բաժակը ձեռքին կանգնած էր․․․ Օղին թափեց կոնքի մեջ։

— Հանկարծ չուրախանաք, շան որդիք։

Նստեց․․․ Բայց տեղնուտեղը վեր կացավ՝ թվաց, թե խոհանոցը շատ է թափթփված։ Ավելն առավ, սրբեց։

— Եղա՞վ,— ինքն իրեն հարցրեց Կոլկան։— Ուրեմն, կինը մարդուն Փարիզ ճամփե՞ց։— Փակեց լուսամուտը, փակեց օդանցքը։ Փակեց դուռը։ Ծխախոտ վառեց, մի երեք ումպ ծուխ ներս քաշեց, հանգցրեց ծխախոտը։ Մատիտն առավ ու լրագրի սպիտակ եզրին խոշոր տառերով գրեց․ «Աղջիկս, պապան գնաց գործուղում»։

Լրագիրը մի երևացող տեղ դրեց․․․ Ու միացրեց գազը, երկու այրիչները միասին․․․

Երբ վաղ առավոտյան Վալյան, աներն ու զոքանչը եկան, Կոլկան պառկած էր խոհանոցում, հատակին, դեմքը թաղած ափերի մեջ։ Գազի հոտը նույնիսկ սանդուղքն էր բռնել։

— Անասուն: Գազն էլ չի․․․— Բայց այստեղ Վալյան հասկացավ։ Ու սկսեց բղավել։

Զոքանչը սիրտը բռնեց։

Աները մոտեցավ Կոլկային, նրան շրջեց մեջքի վրա։

Կոլկայի արցունքները դեռ չէին չորացել․․․ Ու նրա խարտյաշ մազափունջը խճճված էր, կողք ծոված։ Աները ցնցեց Կոլկային, մատներով բաց արեց կոպերը․․․ Եվ նրա մարմնին նախկին դիրքը տվեց։

— Պիտի․․․ միլիցիա․․․ կանչենք։