Changes
/* Գլուխ քսանմեկերորդ */
Պաթը հազիվ մոտեցել էր չարագույժ անցքին, որը ծծում էր կյանքը փոշեգնացից, երբ գիրքը ուղղակի խլեց նրա ձեռքից, և քիփ փակեց խողովակը։ Իսկույն ոռնոցը լռեց, պտուտահողմը դադարեց։ Պաթը մի երկու վայրկյան կանգնեց, ճոճվելով հարբածի նման, ապա ոտքերը ծալվեցին, ու նա փռվեց հատակին։
==Գլուխ քսաներկուերորդ==
Հեռուստատեսային հաղորդումներում իսկապես անմոռանալի են այն կադրերը, որոնք ստեղծվում են բոլորի համար անսպասելիորեն, այդ թվում օպերատորների ու մեկնաբանների համար։ Վերջին կես ժամվա ընթացքում տախտակամածի վրա եռուն, բայց խիստ կանոնավորված աշխատանք էր գնում, երբ հանկարծ ասես հրաբուխ ժայթքեց։
Անհավատալի է, բայց իրողություն է․ Ծարավի ծովից կարծես գեյզեր դուրս ցայտեց։ Ժյուլը անմիջապես նկատեց։ Հեռուստախցիկի օբյեկտիվը իսկույն բռնեց դեպի աստղերը խոյացող գոլորշու սյունը (ռեժիսորը պահանջում էր, որպեսզի դրանք երևան)։ Վերևի մասում սյունը լայնացավ՝ տարօրինակ դալուկ մի բույս․․․ կամ սնկանման ամպի փոքրացված օրինակը հիշեցնելով, այն ամպի, որ երկու սերունդ շարունակ երկյուղ էր ներշնչում մարդկությանը։
Դա ընդամենը մի քանի վայրկյան տևեց։ Միլիոնավոր հանդիսականներ քարացած նայում էին էկրաններին ու զարմանում՝ թե ինչպես կարող է անջուր ծովից շատրվան խփել։ Անսպասելիորեն գեյզերը նվազեց ու չքվեց անաղմուկ, ինչպես ծնվել էր։
Փրկարարները նույնպես ոչինչ չլսեցին, բայց անհնազանդ փողրակը միացնելով, նրանք զգացին, թե ինչպես է դողում խոնավ օդի սյունը։ Նույնիսկ եթե Պաթը չփակեր էլ խողովակը, վաղ թե ուշ փողրակը կհաջողվեր միացնել նրա հետ, հոսանքի ուժը այնքան էլ մեծ չէր, բայց այդ «ուշը» կարող էր «շատ ուշ» դառնալ․․․ Թե՞ նրանք արդեն․․․
― «Սելե՛ն», «Սելե՛ն», ― ձայն էր տալիս Լոուրենսը։ ― Դուք ինձ լսո՞ւմ եք։
Լռություն։ Փոշեգնացի հաղորդիչը չէր պատասխանում։ Գլխավոր ինժեները չէր լսում նույնիսկ սովորական աղմուկը, որ միշտ զգայուն միկրոֆոնը որսում է։
― Միացումը պատրաստ է, ― զեկուցեց Քոուլմենը։ ― Թթվածինը միացնե՞լ։
«Ոչ մի դեպքում, եթե Հարրիսը հաջողացրել է գլիչը տեղը դնել, ― մտածեց Լոուրենսը։ ― Բայց գուցե, նա պարզապես մի բանով կալնել է խողովակը, և ճնշումը դո՞ւրս կնետի խցանը»։
― Լավ, ― բարձրաձայն ասաց նա։ ― Միացրեք, լրիվ ճմշումով։
Դըրը՜մփ։ Վակուումով խողովակին դեմ ելած «Նարինջ ու խնձորը» շրմփաց հատակին, ու անցքից ցած հոսեց գազը, այնքան սառը, որ նրա ուղին կարելի էր տեսնել խտացող գոլորշու սպիտակ մրրիկով։
Մեկ րոպե, երկրորդը, երրորդը․․․ Տապալված գեյզերը շաչում էր, բայց ոչինչ չէր փոխվում։ Վերջապես Պաթ Հարրիսը շարժվեց․․․ փորձեց ոտքի կանգնել․․․ թթվածնի հոսանքը գետնին խփեց նրան։ Եվ ոչ թե նրա համար, որ հոսանքը շատ զորեղ էր, այլ պարզապես նա թույլ էր դեռևս։
Պաթը պառկած, երեսը դեմ էր արել սառնաշունչ քամուն ու վայելում էր զգաստացնող ցուրտը։ Եվ շնչում, շնչում էր․․․ Մի քանի վայրկյան հետո նա բոլորովին խելքի եկավ (բայց միայն գլուխն է ցավից տրաքում) ու վերհիշեց այն ամենը, ինչ տեղի էր ունեցել վերջին կես ժամվա ընթացքում։
Հենց որ հիշում էր, թե ինչպես էր թուլացնում գլիչն ու մարտնչում հեռացող օդի հեղեղի դեմ, Պաթը քիչ էր մնում նորից կորցներ գիտակցությունը։ Բայց իրեն կշտամբելու ժամանակը չէր սխալմունքի համար։ Նա կենդանի է, և այդ է կարևորը։
Թեթև տիկնիկի նման բարձրացնելով Մըքենզիին, նրան տարավ կենսաբեր հոսանքի մոտ։ Նրա ուժը նկատելիորեն նվազել էր, քանի որ փոշեգնացի ներսի ճնշումը մոտենում էր նորմալին։ Մի քանի րոպե ևս, ու մրրիկը թեթև զեփյուռ կդառնա։
Ֆիզիկոսը իսկույն ուշքի եկավ։
― Որտե՞ղ եմ ես, ― հարցրեց նա ոչ այնքան ինքնատիպ կերպով՝ նայելով շուրջը։ ― Հա՜, նրանք արդեն հասել են մեզ։ Փա՜ռք աստծո, կարելի է շնչել։ Իսկ լույսին ի՞նչ է պատահել։
― Մի անհանգստացեք, ես հիմա կարգի կբերեմ։ Նախ մեզ անհրաժեշտ է յուրաքանչյուրին մոտեցնել խողովակին, որպեսզի թթվածին ներշնչեն նրանք։ Ուզում եք արհեստական շնչառությո՞ւն տալ։
― Երբեք չեմ փորձել։
― Դա շատ հեշտ է։ Մի րոպե, ես դեղարկղիկը միայն գտնեմ։
Պաթը վերցրեց շնչառական ապարատը և նրա գործողությունը սկսեց ցույց տալ մոտակա ուղևորի վրա․ դա Իրվինգ Շաստերն էր։
― Լեզուն մի կողմ տարեք, որպեսզի չխանգարի, փողրակը խրեք կոկորդը․․․ Հիմա սեղմեք այս ռեզինե տանձը․․․ սկզբում դանդաղ։ Սովորական շնչառության հաճախականությամբ։ Պա՞րզ է։
― Պարզ է, իսկ երկա՞ր պետք է տարուբերել։
― Ինձ թվում է, հինգ֊վեց անգամ խոր շունչ քաշելը բավական է։ Հարկ չկա նրանց խելքի բերել, միայն պետք է թոքերը օդափոխել։ Դուք սկսեց խցի առաջամասից, ես՝ վերջից։
― Բայց մեկ ապարատ ունենք։
Պաթը ժպտաց, ժպիտը բավականին դժգույն էր։
― Յոլա կգնանք, ― ասաց նա կռանալով հաջորդի վրա։
― Ախ հա՜, ― ասաց Մըքենզին, ես բոլորովին մոռացել էի։ Պաթը հազիվ թե պատահաբար մոտեցած լիներ Սյուին ու, կիրառելով հին, բայց բավականին ազդեցիկ եղանակը, անձամբ ձեռնամուխ եղավ օդ ներարկել նրա թոքերը՝ անմիջապես բերանով։ Ճիշտ է, նա չհապաղեց, հենց որ համոզվեց, որ նա շնչում է կարգին։
Պաթը արդեն երրորդին էր մոտեցել (դա միստր Ռեդլին էր), երբ նորից լսվեց ռադիոյի հուսահատ կանչը։
― «Սելե՛ն», «Սելե՛ն», պատասխանե՛ք։
Նա վայրկենապես միկրոֆոնը ձեռքն առավ։
― Ես Հարրիսն եմ, ամեն ինչ կարգին է։ Արհեստական շնչառություն ենք տալիս ուղևորներին։ Խոսելու ժամանակ չկա, հետո կմիանանք ձեզ հետ։ Ընդունիչը միացված եմ թողնում։ Պատմեցեք, թե դուք ինչ եք անում։
― Փա՜ռք աստծուն։ Մենք արդեն հուսահատվել էինք։ Լավ վախեցրիք մեզ, երբ գլիչը հանեցիք։
Լսելով գլխավոր ինժեների ձայնը, Պաթը մտածեց, որ կարելի էր և չհիշեցնել իրեն այդ տհաճ պատահարի մասին։ Առանց այդ էլ նա երբեք կյանքում չի ների իրեն այդպիսի վրիպման համար։ Թեև վերջին հաշվով բարին կատարվեց․ ուժգին ապասեղմումը «Սելենից» դուրս քաշեց ապականված օդի մեծ մասը։ Ընդամենը մեկ րոպե․․․ Իսկ որպեսզի նման ծավալ ունեցող մի խուց կորցնի ամբողջ օդը, չորս սանտիմետր տրամագծով խողովակը բավականին երկար պետք է աշխատի։
― Այժմ լսեցեք, ― շարունակեց Լոուրենսը։ ― Հաշվի առնելով ձեր գերտաքացումը, մենք պաղեցնում ենք թթվածինը, իհարկե, չափավոր։ Հենց որ շատ ցուրտ կամ չոր լինի, ասացեք մեզ։ Հինգ֊տասը րոպեից կմիացնենք երկրորդ խողովակը։ Եվ կստացվի օդափոխության սիստեմ, որը կփոխարինի ձերին։ Երկրորդ անցքը կծակենք «Սելենի» ետնամասում, միայն տախտակամածը մի մետր կտեղաշարժենք։
Տասը րոպե անց նրանք թրխկոց լսեցին անցման խցիկի կողմից։ Պատասխանելով Լոուրենսին, Պաթը նրան հանգստացրեց, առաստաղը այդ տեղում ազատ է, հորատողները ոչինչ չեն վնասի։
― Կարող եք չանհանգստանալ, ― ավելացրեց նա։ ― Մինչև չասեք, գլիչին ձեռք չեմ տա։
Այնքան ցրտեց, որ նա և Մըքենզին վերնազգեստները հագան, իսկ քնած ուղևորներին վերմակներով փաթաթեցին։ Կարելի էր հայտնել վերև, որպեսզի տաք օդ տային, սակայն Պաթը որոշեց, որ սառը ավելի լավ է։ Քիչ էր մնում եփ գային։ Բացի այդ, ցածր ջերմաստիճանը կարող էր վերականգնել «Սելենի» ածխածնային կլանիչները։
Երկրորդ խողովակը գործի դնելուց հետո նրանք լիովին ապահով կլինեն։ Տախտակամածից նրանց ուզածիդ չափ օդ կտան, չհաշված այն, որ իրենք դեռ մեկ օրվա պաշար ունեն։ Նույնիսկ, եթե իրենց գերությունը ձգձգվի էլ, գլխավոր վտանգը անցել է։
Իհարկե, եթե Լուսինը մի նոր դավ չլարի։
― Էհ, միստր Սպենսեր, ― ասաց նավապետ Անսոնը, ― կարծես վատ հաղորդում չի ստացվում, չէ՞։
Անցած մեկ ժամը Սպենսերից այնպիսի ջանքեր պահանջեց, որ նրա քաշած չարչարանքը իրենից երկու կիլոմետր ներքևում, տախտակամածի վրա աշխատող փրկարարների չարչարանքից ամենևին էլ պակաս չէր։ Ահա նրանք միջին պլանով՝ տարադիտակի էկրանի վրա են։ Հանգստանում են․․․ Եթե կարելի է հանգստանալ տիեզերական սկաֆանդրում։
Նրանցից հինգ հոգի, հավանաբար, որոշել են մի քիչ քնել, ընտրելով ոչ այնքան սովորական, բայց ընդհանրապես միանգամայն խելացի դիրք․ ռեզինե տիկնիկների նման պառկել էին տախտակամածի կողքին, կիսով չափ լուսնափոշու մեջ խրված։ Սպենսերը չէր կասկածում, թե տիեզերական սկաֆանդրը այնքան լողունակ է, որ չի սուզվում այդ նյութի մեջ։ Բացի այն, որ հանգստացող հերթափոխը շատ հարմար էր տեղավորվել՝ տախտակամածի վրա ազատ տարածություն ավելացավ ու աշխատելն հեշտացավ։ Երեք հոգի, առանց շտապելու, ստուգում ու կարգի էին բերում ապարատուրան։ Առանձնապես նրանք ուշադիր էին հետևում հսկա անկյունավոր օդամաքրիչին ու նրան միացված հաստափոր բալոններին։
Առավելագույն ֆոկուսը հնարավորություն էր տալիս այդ ամենը էկրանի վրա ցույց տալ ինչպես տասը մետր հեռավորության վրա, միայն թե սարքերի սլաքները չէին երևում։ Նույնիսկ միջին խոշորացման դեպքում հստակ կերպով երևում էին լուսնային փոշու մեջ խրված (ու դեպի անտեսանելի «Սելենը» ձգվող) երկու խողովակները։
Ամեն ինչ հանգիստ, խաղաղ է՝ ոչ թե ինչպես մեկ ժամ առաջ։ Եվ այսպես կլինի մինչև հանդերձանքի հաջորդ մասնակի ժամանումը։ Երկու փոշեսահնակն էլ վերադարձել են Պորտ֊Ռորիս․ այժմ աշխատանքը այնտեղ կեռա։ Ինժեներներն ու տեխնիկները փորձարկում ու հավաքում են այն սարքավորումը, որը, ինչպես նրանք են հույս տածում, ուղի բաց կանի դեպի «Սելեն»։ Այդ ամենը նախապատրաստելու համար հարկավոր է առնվազն մեկ օր։ Մինչ այդ, եթե անակնկալ որևէ բան չպատահի, Ծարավի ծովը անխռով կարող է գգվել առավատյան արևի ցոլքերում։ Հեռուստադիտողի համար առայժմ նոր կադրեր չեն լինի։
Մեկ ու կես լուսավայրկյան հեռավորությունից «Աուրիգայի» հրամանատարական խցիկ հասավ ռեժիսորի ձայնը։
― Փառավոր աշխատեցիք, Մորիս, Ժյուլ։ Համենայն դեպս պատկերագրում ենք, բայց մեր հաջորդ հաղորդումը զրո վեց զրո զրոյի վերջին լուրերից շատ չի լինի։
― Ի՞նչ արձագանքներ կան։
― Հրաշալի է, շքեղ։ Դեռ էլ ավելի հետաքրքիր իրադարձություններ են սպասվում։ Բոլոր խելահեղ գյուտարարները, որոնք ժամանակին փորձել են պատենտ ստանալ ամեն մի փուչ բանի համար, հանգիստ չեն տալիս իրենց առաջարկություններով։ Դրանցից մի քանիսին մենք հաղորդումներում տեղ կտանք վեցն անց տասնհինգին։ Այ թե զվարճալի կլինի։
― Իսկ ինչ կա որ, մեկ էլ տեսար, նրանցից մեկնումեկը մի գործնական բան ասաց։
― Կարող է պատահել, թեև հազիվ թե։ Նրանք, ովքեր խելքները գլխին են, կաշխատեն հեռու մնալ մեզնից, երբ տեսնեն, թե ինչպես ենք նրանց կոլեգաների հախից գալիս։
― Իսկ ի՞նչ եք մտադիր անել։
― Բոլոր առաջարկությունները կքննի ձեր գիտնական բարեկամը, դոկտոր Լոուսոնը։ Մենք արդեն փորձ արել ենք․ նա նրանց կաշին կքերթի։
― Իմ բարեկա՞մը, ― առարկեց Սպենսերը։ ― Ախր նրա հետ ես ընդամենը երկու անգամ եմ տեսնվել։ Առաջին հանդիպման ժամանակ ես նրանից տասը բառ պոկեցի, երկրորդ անգամ նա ձեռքերիս վրա քնեց։
― Դրանից հետո նա շատ է առաջադիմել, ուզում եք հավատացեք, ուզում եք ոչ։ Ասենք ինքներդ կտեսնեք մի․․․ մի քառասունհինգ րոպեից հետո։
― Ես չեմ շտապում։ Բացի այդ, հիմա ինձ այլ բան է հետաքրքրում․ ի՞նչ է մտածում Լոուրենսը։ Նա արդեն հանդե՞ս է եկել։ Քանի խաղաղ է, փորձեք նրան բռնացնել։
― Նա խիստ զբաղված է, հրաժարվում է պատասխանել։ Երևում է, որ ինժեներները դեռևս չեն որոշել ինչպես վարվել։ Պորտ֊Ռորիսում բազմազան փորձեր են դնում, հանդերձանք են հավաքում Լուսնի բոլոր կողմերից։ Հենց որ որևէ բան իմանանք, իսկույն ձեզ կհայտնենք։
Մորիս Սպենսերը արդեն ընտելացել էր այդ պարադոքսին․ հաճախ ռեպորտյորը չի տեսնում ընդհանուր պատկերը, թեև իրադարձությունների հենց կենտրոնում է լինում։ Նա հրել է ձնագունդը՝ այնուհետև այն գլորվում է նրանից անկախ։ Ինչ խոսք, Սպենսերն ու Ժյուլը ամենաթարմ կադրերն են տալիս, սակայն ամբողջությամբ վերցրած նյութի մատուցումը կախված է Երկրի վրա և Կլավիում գտնվող լրատվական կենտրոններից։ Սատանան ասում է, թո՛ղ Ժյուլին ու սլացիր շտաբ։
Իհարկե, դա հնարավոր չէ։ Եթե նույնիսկ հնարավոր էլ լիներ, շատ շուտով նա կփոշմաներ դրա համար։ Մորիս Սպենսերը զգում էր․ դա ոչ միայն նրա կարիերայի գագաթնակետն էր, այլև շրջադարձային կետ նրա կյանքում։ Նա այլևս հատուկ թղթակից չի լինի․ ինքն իրեն արդեն դատապարտել է բարձր պաշտոնի։ Դեռ հալա ոչինչ, եթե սահմանափակվեն Կլավիի հեռուստաստուդիայում մի խումբ փորձառու, հրահանգիչների աչքերի առջև տաքուկ բազկաթոռին նստեցնելով։
