}}
Խոզուկ Կսավերին պահում էին մելասսային կերպով։ Կսավեր անունը նրան տվել էր կառավարիչը՝ ի պատիվ պետական խորհրդառու պորֆեսոր մեկերցի Կսավոր Քելների, որ խոշորագույն հեղինակություն էր կերերին վերաբերող գիտության ասպարեզում։ Սրան էր պատկանում հետևյալ փայլուն ասացվածքը․ «Քանի որ մելասսան, ինչպես ցույց են տալիս համակողմանի դիտարկումները, անչափ հոյակապ ներգործություն է ունենում, հետևաբար ոչ մի տեսակ կեր այնքան ուշադրության արժանի չէ, որքան տնական այս միջոցը»։ [[Կատեգորիա:Արձակ]][[Կատեգորիա:Պատմվածք]]
Խոզուկ կսավերին մելասսան շատ օգտակար էր։ Գիրանում էր օր֊օրի և փիլիփսայում իր շքեղ կացարանում կյանքի հաճույքների շուրջը՝ մռութը մելասսայով լիքը կերակրամանի մեջ մտցնելով և կերածի վրա հոյակապ կաթ խմելով։ Ժամանակ առ ժամանակ նրան այցելում էր տերը՝ Ռամմը և ասում․
― ՏղասԽոզուկ Կսավերին պահում էին մելասսային կերպով։ Կսավեր անունը նրան տվել էր կառավարիչը՝ ի պատիվ պետական խորհրդառու պորֆեսոր մեկերցի Կսավոր Քելների, դու ցուցահանդես ես գնալու։ Խելոք բալիկ եղիր, ոնց որ հարկն խոշորագույն հեղինակություն էր կերերին վերաբերող գիտության ասպարեզում։ Սրան էր պատկանում հետևյալ փայլուն ասացվածքը․ «Քանի որ մելասսան, ինչպես ցույց են տալիս համակողմանի դիտարկումները, անչափ հոյակապ ներգործություն է ունենում, հետևաբար ոչ մի տեսակ կերայնքան ուշադրության արժանի չէ, որ ինձ խայտառակ չանես հանկարծ։որքան տնական այս միջոցը»։
Երբեմն էլ կոմսուհին Խոզուկ կսավերին մելասսան շատ օգտակար էր։ Գիրանում էր գալիս։օր֊օրի և փիլիփսայում իր շքեղ կացարանում կյանքի հաճույքների շուրջը՝ մռութը մելասսայով լիքը կերակրամանի մեջ մտցնելով և կերածի վրա հոյակապ կաթ խմելով։ Ժամանակ առ ժամանակ նրան այցելում էր տերը՝ Ռամմը և ասում․
― Ա՜խՏղաս, ինչ խոշոր դու ցուցահանդես ես գնալու։ Խելոք բալիկ եղիր, ոնց որ հարկն է ոււ սիրուն։ Իմ սիրելի Կսավերկեր,― փայլատակող հայացքով բացականչում էր կոմսուհին։որ ինձ խայտառակ չանես հանկարծ։
Հրաժեշտ տալու ժամանակ երկուսն Երբեմն էլ ասում էին․կոմսուհին էր գալիս։
― Բարի գիշերԱ՜խ, փոքրիկ բարեկամ։ Քնիր հանգիստ․․․ինչ խոշոր է ոււ սիրուն։ Իմ սիրելի Կսավեր,― փայլատակող հայացքով բացականչում էր կոմսուհին։
Իսկ խոզուկ Կսավերը քնքշորեն կկոցում էր աչքերը նրանց հետևից ու այնպես երաժշտական խռխռացնում, որ կոմսուհին Հրաժեշտ տալու ժամանակ երկուսն էլ ասում էր ամուսնուն․էին․
― Մեր Կսավերին լսելովԲարի գիշեր, սկսում եմ հավատալ հոգու վերաբնակեցման երևույթին։փոքրիկ բարեկամ։ Քնիր հանգիստ․․․
Խոզուկին այցի էին գալիս նաև տիրոջ հյուրերը։ Սրանք իրենց հիացմունքը արտահայտում էին ֆրանսերենԻսկ խոզուկ Կսավերը քնքշորեն կկոցում էր աչքերը նրանց հետևից ու այնպես երաժշտական խռխռացնում, գերմաներեն, անգլերեն, հիշատակի համար լուսանկարում նրան։որ կոմսուհին ասում էր ամուսնուն․
Խոզուկը վարդագույն էր― Մեր Կսավերին լսելով, հենց նոր լողացրած մանկիկի պես, իսկ վզին շողշողում էր կոկետորեն կապված թավշյա մեծ ժապավենը։սկսում եմ հավատալ հոգու վերաբնակեցման երևույթին։
― Ձեր ԿսավերըԽոզուկին այցի էին գալիս նաև տիրոջ հյուրերը։ Սրանք իրենց հիացմունքը արտահայտում էին ֆրանսերեն, սիրելի կոմս, ցուցահանդեսում կստանա առաջին մրցանակը,― գուշակություններ էին անում ջենտլմեններըգերմաներեն, ազնվականներըանգլերեն, կոմսի մտերիմները։հիշատակի համար լուսանկարում նրան։
Սիրասուն ամուսինը Կսավերին ի թիվս ուրիշ նվերների ծննդյան օրվա առթիվ նվիրեց կոմսուհուն։ Այնպես որ Կսավերը այնուհետև պատկանում Խոզուկը վարդագույն էր միայն նրան՝ անբաժան ու մշտական։ Եվ կոմսը խոզուկին պարտական էր այնպիսի կրակոտ համբույրի համար, որ կարծես դա ոչ թե հաստհենց նոր լողացրած մանկիկի պես, խաղաղ, դանդալոշ խոզուկ իսկ վզին շողշողում էր, այլ գեղեցիկ վայրի վարազ։կոկետորեն կապված թավշյա մեծ ժապավենը։
Հենց որ ― Ձեր Կսավերը դարձավ կոմսուհու սեփականությունը ձեռնարկվեցին ավելի խիստ միջոցառումներ՝ նրա առողջությունը պահապնելու ուղղությամբ։ Խոզուկին տեղափոխեցին ահտուկ շինություն, ուր կար օդափոխության ստուգված համակարգսիրելի կոմս, որն ապահովում էր օդի իդեալական մաքրությունը։ նա ուներ իր վաննանցուցահանդեսում կստանա առաջին մրցանակը, իր վատերկլոզետը, որ հարդարված էր կոմսական ողջ գերդաստանին բնորոշ ճաշակով։ Ամենուր ջերմաչափեր ― գուշակություններ էին կախված, և կառավարիչ Մարտինը հրահանգ էր ստացել Կսավերի համար նախատեսված ջրի ու կաթի ջերմությունը չափելու, որպեսզի հետևեր, թե հանկարծ անասնաբույժի նշվածից շեղումներ չլինեն։ Դե, ինչպե՞ս կարելի էր թույլ տալանում ջենտլմենները, որ այդքան փխրուն էակի ստամոքսը մրսեր։ Չէ՞ որ դրանից կարող էր հիվանդանալ խրոնիկական կատարով և խղճուկը ողորմելի տեսք կստանարազնվականները, իսկ կոմսուհին լաց կլիներ։կոմսի մտերիմները։
Այդ պատճառով կառավարիչ Մարտիը ուշի֊ուշով հետևում Սիրասուն ամուսինը Կսավերին ի թիվս ուրիշ նվերների ծննդյան օրվա առթիվ նվիրեց կոմսուհուն։ Այնպես որ Կսավերը այնուհետև պատկանում էր խոզուկի խմելիքի ջերմությանըմիայն նրան՝ անբաժան ու մշտական։ Եվ կոմսը խոզուկին պարտական էր այնպիսի կրակոտ համբույրի համար, ստիպելովոր կարծես դա ոչ թե հաստ, խաղաղ, դանդալոշ խոզուկ էր, որպեսզի նախատեսվածին համապատասխան տաքացնեն կամ պաղեցնեն։այլ գեղեցիկ վայրի վարազ։
Վերջ ի վերջո Կսավերի կացարանում էլեկտրական լուսավորություն անցկացրին Հենց որ Կսավերը դարձավ կոմսուհու սեփականությունը ձեռնարկվեցին ավելի խիստ միջոցառումներ՝ նրա առողջությունը պահապնելու ուղղությամբ։ Խոզուկին տեղափոխեցին ահտուկ շինություն, ուր կար օդափոխության ստուգված համակարգ, որն ապահովում էր օդի իդեալական մաքրությունը։ նա ուներ իր վաննան, իր վատերկլոզետը, որ հարդարված էր կոմսական ողջ գերդաստանին բնորոշ ճաշակով։ Ամենուր ջերմաչափեր էին կախված, և նրան սովորեցրին մազից պատրաստված ներքնակներին քնելկառավարիչ Մարտինը հրահանգ էր ստացել Կսավերի համար նախատեսված ջրի ու կաթի ջերմությունը չափելու, որոնքորպեսզի հետևեր, անտարակույս նախապես հականեխված էին։ Խոզուկն այս ամենը հավանությամբ թե հանկարծ անասնաբույժի նշվածից շեղումներ չլինեն։ Դե, ինչպե՞ս կարելի էր ընդունում թույլ տալ, որ այդքան փխրուն էակի ստամոքսը մրսեր։ Չէ՞ որ դրանից կարող էր հիվանդանալ խրոնիկական կատարով և օր ըստ օրե գիրանում։խղճուկը ողորմելի տեսք կստանար, իսկ կոմսուհին լաց կլիներ։
Մի անգամ կոմսուհին ամուսնու հետ այցի եկավ իր սիրելի Լակին։ Կսավերը հենց այդ պահին սքանչելի ջուր Այդ պատճառով կառավարիչ Մարտիը ուշի֊ուշով հետևում էր խմումխոզուկի խմելիքի ջերմությանը, որ վերցրել էին մի ջրհորիցստիպելով, որի մանրէաբանական վերլուծությունը ցույց էր տվել, որ վնասակար մանրէների առկայությունն այնտեղ կազմում էր զրո տոկոս, իսկ քիմիական վերլուծությունը վկայում էր, որ ջրի մեջ բավարար քանակությամբ ածխաջրածինների հետ միացած երկաթի օքսիդ կար, իսկ սա անչափ անհրաժեշտ բան է խոզերի համար։որպեսզի նախատեսվածին համապատասխան տաքացնեն կամ պաղեցնեն։
ԿոմսըՎերջ ի վերջո Կսավերի կացարանում էլեկտրական լուսավորություն անցկացրին և նրան սովորեցրին մազից պատրաստված ներքնակներին քնել, սովարականի պեսորոնք, ջրի մեջ մտցրեց ջերմաչաթը անտարակույս նախապես հականեխված էին։ Խոզուկն այս ամենը հավանությամբ էր ընդունում և չհավատաց աչքերին։ Ջերմությունը նախատեսված 8 աստիճանի փոխարեն հազիվ 7,5 էր։ Կոմսուհին գունատվեց։ Չի կարող պատահել։ Մի՞թե այդ սրիկա կառավարիչը չի փոխել ջերմությունը։օր ըստ օրե գիրանում։
Միացյալ ուժերով կոմսն ու Մի անգամ կոմսուհին կարողացան ջրից ամուսնու հետ քաշել Կսավերին։ Նրանք բացատրեցին խոզուկինայցի եկավ իր սիրելի Լակին։ Կսավերը հենց այդ պահին սքանչելի ջուր էր խմում, որ այդպես կարող է մրսեցնել իր ներքին օրգանները։ Հետո փակեցին ամանի բերանն ուվերցրել էին մի ջրհորից, ափերից դուրս եկածորի մանրէաբանական վերլուծությունը ցույց էր տվել, նետվեցին դեպի կառավարչի բնակարանը։ որ վնասակար մանրէների առկայությունն այնտեղ կազմում էր զրո տոկոս, իսկ քիմիական վերլուծությունը վկայում էր, որ ջրի մեջ բավարար քանակությամբ ածխաջրածինների հետ միացած երկաթի օքսիդ կար, իսկ սա անչափ անհրաժեշտ բան է խոզերի համար։
―ԴուԿոմսը, սրիկասովարականի պես, չափե՞լ ես Կսավերի համար բերած ջրի ջերմությունըմեջ մտցրեց ջերմաչաթը և չհավատաց աչքերին։ Ջերմությունը նախատեսված 8 աստիճանի փոխարեն հազիվ 7,― որոտաց կոմսը։5 էր։ Կոմսուհին գունատվեց։ Չի կարող պատահել։ Մի՞թե այդ սրիկա կառավարիչը չի փոխել ջերմությունը։
Մարտինը ցույց տվեց լուսամուտի մոտ գտնվող անկողինը։Միացյալ ուժերով կոմսն ու կոմսուհին կարողացան ջրից հետ քաշել Կսավերին։ Նրանք բացատրեցին խոզուկին, որ այդպես կարող է մրսեցնել իր ներքին օրգանները։ Հետո փակեցին ամանի բերանն ու, ափերից դուրս եկած, նետվեցին դեպի կառավարչի բնակարանը։
― Տղաս ծանր հիվանդ է―Դու, ձերդ բարեծնություն։ Ջերմություն ունի։սրիկա, չափե՞լ ես Կսավերի համար բերած ջրի ջերմությունը,― որոտաց կոմսը։
― Է֊է, քեզ եմ հարցնում, չափե՞լ ես Կսավերի համար բերված ջրի ջերմությունը։Մարտինը ցույց տվեց լուսամուտի մոտ գտնվող անկողինը։
― Մոռացել եմՏղաս ծանր հիվանդ է, ձերդ բարեծնություն։ Տղաս է հիվանդացել։ Ծարավ էր, խմելու բան պիտի տայի։ Ինձ կորցրել եմ․․․Ջերմություն ունի։
― Ի՞նչԷ֊է,― կատաղած գոռաց կոմսը։― ՈՒրմենքեզ եմ հարցնում, այդպե՞ս չափե՞լ ես վերաբերվում պատրականություններիդ, ավազակ։ Ուրեմն, ես քո տերը չե՞մ, անպետք արարած։ Անում ես ինչ ուզո՞ւմ ես։ Հենց հիմա հավաքիր փասա֊փուսադ։ Դու այլևս ինձ մոտ չես ծառայում։ Մինչև երեկո քո հետքն անգամ այստեղ չլինի։ Թե չէ կկարգադրեմ քեզ ու տղայիդ փողոց շպրտեն։Կսավերի համար բերված ջրի ջերմությունը։
― ԱխՄոռացել եմ, այս հասարակ խավըձերդ բարեծնություն։ Տղաս է հիվանդացել։ Ծարավ էր,― ամուսնուն պաշտպանեց կոմսուհին։խմելու բան պիտի տայի։ Ինձ կորցրել եմ․․․
Նույն այդ օրը կառավարիչ Մարտինը մորթեց Կսավերին։ Շտապ կանչված անասնաբույժը կարողացավ միայն արձանարգել մահը։ Կոմսուհին քիչ էր մնաց վշտից խելագարվեր և երկար ժամանակ պառկած էր անզգա։ Կառավարիչ Մարտինին կապկպեցին ժանդարմները― Ի՞նչ, խոզասպանի հիվանդ որդուն վռնդեցին կալվածատնից։― կատաղած գոռաց կոմսը։― ՈՒրմեն, այդպե՞ս ես վերաբերվում պատրականություններիդ, ավազակ։ Ուրեմն, ես քո տերը չե՞մ, անպետք արարած։ Անում ես ինչ ուզո՞ւմ ես։ Հենց հիմա հավաքիր փասա֊փուսադ։ Դու այլևս ինձ մոտ չես ծառայում։ Մինչև երեկո քո հետքն անգամ այստեղ չլինի։ Թե չէ կկարգադրեմ քեզ ու տղայիդ փողոց շպրտեն։
Լրագրերում հայտարարություն տպագրվեց/ «Գազանային դաժանություն։ Հայտնի ազնվական կոմս Ռամմի կառավարիչ Մարտինը վտարվել էր ցուցաբերած անփութության պատճառով։ Վերջինս վրեժխնդիր լինելու համար մորթել է տոհմիկ խոզի մի արժեքավոր նմուշ։ Մեզ հասած որոշ տեղեկությունների համաձայն նա ոչ մի կրոնի չի հետևում։ Եթե ― Ախ, այս փաստն հաստատվի, ուրեմն սա ևս մեկ ապացույց է այն բանի, որ ով աստծուն չի հավատումհասարակ խավը, ընդունակ է ամենասարսափելի արարքների»։― ամուսնուն պաշտպանեց կոմսուհին։
Երեք ամիս Նույն այդ օրը կառավարիչ Մարտինը գտնվում մորթեց Կսավերին։ Շտապ կանչված անասնաբույժը կարողացավ միայն արձանարգել մահը։ Կոմսուհին քիչ էր նախնական կալանքի տակ։ Հարցաքննությունների մնաց վշտից խելագարվեր և երկար ժամանակ համառություն պառկած էր անում, չէր հաճախում բանտի մատուռը։ Հետաքննության ընթացքում հայտնաբերվեցին նրա կենսագրությունում տեղ գտած որոշ աննպաստ փաստեր։ Տասնհինգ տարի առաջ երկու շաբաթով նստած էր եղել փողոցային հավաքներն արգելով օրենքը խախտելու համար։ Սրիկան չէր ցանկացել «ցրվել»՝ անտեսելով նույնիսկ ավագ դատական կատարածուի պահանջը։ Այդտեղ արդեն նշմարվում էին այն հանցագործությունների սաղմերը, որոնք հետագայում ի հայտ եկան նրա հոռի վարքում։ Հետագայում երկու օր նստած է եղել ոստիկանության հասցեին վիրավորական «Հեյ դուք կատարավորներ» բղավելու համար, իսկ սա անբարիշտ, վրեժխնդիր բնավորության ապացույց է։ Մեղադրողը այդ երեք մանրամասներն էլ օգտագործեց մեղադրյալին մեղադրելու ժամանակ։ Համառոտակի նշելով այն հանցավոր հակումները, որ դրսևորել են անցյալում, մեղադրողը հաստատ համոզվածություն արտահայտեց՝ մոլուցքի պահին Կսավերի փոխարեն, եթե կոմսն ընկներ ձեռքըանզգա։ Կառավարիչ Մարտինին կապկպեցին ժանդարմները, նրան էլ ինչպես խոզի պիտի մորթեր։խոզասպանի հիվանդ որդուն վռնդեցին կալվածատնից։
Պաշտպանողի առաջ դժվարին խնդիր Լրագրերում հայտարարություն տպագրվեց/ «Գազանային դաժանություն։ Հայտնի ազնվական կոմս Ռամմի կառավարիչ Մարտինը վտարվել էր կնգնած։ Անցյալը չես կարող թաքցնելցուցաբերած անփութության պատճառով։ Վերջինս վրեժխնդիր լինելու համար մորթել է տոհմիկ խոզի մի արժեքավոր նմուշ։ Մեզ հասած որոշ տեղեկությունների համաձայն նա ոչ մի կրոնի չի հետևում։ Եթե այս փաստն հաստատվի, ուրեմն սա ևս մեկ ապացույց է այն բանի, որ ով աստծուն չի հավատում, իսկ հիվանդ երեխան չափազանց ռոմանտիկ բան ընդունակ է և մազերից քաշելըէ մեղմացուցիչ հանգամանք։ամենասարսափելի արարքների»։
Անհնարին Երեք ամիս Մարտինը գտնվում էր առանց խղճահարության նայել որպես վկա հանդես եկող խեղճ կոմսուհուն, որը դառնալի արցունքներ նախնական կալանքի տակ։ Հարցաքննությունների ժամանակ համառություն էր թափումանում, երբ հայացքն ընկնում չէր հաճախում բանտի մատուռը։ Հետաքննության ընթացքում հայտնաբերվեցին նրա կենսագրությունում տեղ գտած որոշ աննպաստ փաստեր։ Տասնհինգ տարի առաջ երկու շաբաթով նստած էր դատարանի նախագահի առջև դրված թավշյա ժապավենին։եղել փողոցային հավաքներն արգելով օրենքը խախտելու համար։ Սրիկան չէր ցանկացել «ցրվել»՝ անտեսելով նույնիսկ ավագ դատական կատարածուի պահանջը։ Այդտեղ արդեն նշմարվում էին այն հանցագործությունների սաղմերը, որոնք հետագայում ի հայտ եկան նրա հոռի վարքում։ Հետագայում երկու օր նստած է եղել ոստիկանության հասցեին վիրավորական «Հեյ դուք կատարավորներ» բղավելու համար, իսկ սա անբարիշտ, վրեժխնդիր բնավորության ապացույց է։ Մեղադրողը այդ երեք մանրամասներն էլ օգտագործեց մեղադրյալին մեղադրելու ժամանակ։ Համառոտակի նշելով այն հանցավոր հակումները, որ դրսևորել են անցյալում, մեղադրողը հաստատ համոզվածություն արտահայտեց՝ մոլուցքի պահին Կսավերի փոխարեն, եթե կոմսն ընկներ ձեռքը, նրան էլ ինչպես խոզի պիտի մորթեր։
― ԱյոՊաշտպանողի առաջ դժվարին խնդիր էր կնգնած։ Անցյալը չես կարող թաքցնել, այո, այն ժապավենն է,― պատասխանեց նա նախագահի հարցին։― Ժապավենը, իմ սիրելի Կսավերի, որի աճյունը հիմա թաղված իսկ հիվանդ երեխան չափազանց ռոմանտիկ բան է դղյակի այգում՝ շուշանների թմբի տակ։և մազերից քաշելըէ մեղմացուցիչ հանգամանք։
ԿառավարիչըԱնհնարին էր առանց խղճահարության նայել որպես վկա հանդես եկող խեղճ կոմսուհուն, զղջման ոչ մի նշան չցուցաբերելով, իրեն մեղավոր ճանաչեց գործած հանցաքնի մեջ և դատապարտվեց խիստ մեկուսացված վեց ամսյա բանտարկության՝ ուրիշի ունեցվածքը դիտավորյալ փչացնելու համար։ Եվ դրանով չպրծավ։ Արդարության հաղթանակաը լիակատար դարձավորը դառնալի արցունքներ էր թափում, երբ այդ ժամանակ մեռավ նրա որդին։ Դե, աստծո պատիժը կարող է ուշանալ, բայց դրանից խուսափել հնարավոր չէ։ Իսկ խոզուկ Կսավերը խաղաղ ննջում է ճերմակ շուշանների թմբի տակ, որտեղ հուշարձան է կանգնեցված՝ հետևյալ մակարգությունով․հայացքն ընկնում էր դատարանի նախագահի առջև դրված թավշյա ժապավենին։
«Այստեղ հանգչում ― Այո, այո, այն ժապավենն է մեր ,― պատասխանեց նա նախագահի հարցին։― Ժապավենը, իմ սիրելի Կսավերի աճյունը, մեր սիրելի Կսավերի՝ մորթված հանցագործ Մարտինի ձեռքով։ Թղված որի աճյունը հիմա թաղված է 1907 թվականի մայիսի 8-ին, մեկ ու կես տարեկան հասակում։ Հողը թող քեզ վրա թեթև լինի»։դղյակի այգում՝ շուշանների թմբի տակ։
Կոմս Ռամմը դժբախտ խոզուկի ժապավենից Կառավարիչը, զղջման ոչ մի նշան չցուցաբերելով, իրեն փողկապ կարել տվեցմեղավոր ճանաչեց գործած հանցաքնի մեջ և դատապարտվեց խիստ մեկուսացված վեց ամսյա բանտարկության՝ ուրիշի ունեցվածքը դիտավորյալ փչացնելու համար։ Եվ դրանով չպրծավ։ Արդարության հաղթանակաը լիակատար դարձավ, որ կրում է երբ այդ ազնվական խոզուկի մահվան յուրաքանչյուր տարելիցին։ժամանակ մեռավ նրա որդին։ Դե, աստծո պատիժը կարող է ուշանալ, բայց դրանից խուսափել հնարավոր չէ։ Իսկ խոզուկ Կսավերը խաղաղ ննջում է ճերմակ շուշանների թմբի տակ, որտեղ հուշարձան է կանգնեցված՝ հետևյալ մակարգությունով․
«Այստեղ հանգչում է մեր սիրելի Կսավերի աճյունը, մեր սիրելի Կսավերի՝ մորթված հանցագործ Մարտինի ձեռքով։ Թղված է 1907 թվականի մայիսի 8-ին, մեկ ու կես տարեկան հասակում։ Հողը թող քեզ վրա թեթև լինի»։
[[Կատեգորիա:Արձակ]][[Կատեգորիա:Պատմվածք]]Կոմս Ռամմը դժբախտ խոզուկի ժապավենից իրեն փողկապ կարել տվեց, որ կրում է այդ ազնվական խոզուկի մահվան յուրաքանչյուր տարելիցին։
