Changes
/* Զ․ գլուխ */
Այս ասաց մրս․ Կրոպպը և զգուշանալով, որ օղիի շիշը շուռ չտա (որ սակայն բոլորովին դատարկ էր), հանդիսաբար ռևերանս արեց ու գնաց։ Նրա խորհուրդը փոքր֊ինչ հանդուգն երևաց ինձ, բայց և այնպես ես գոհ մնացի․ դա ինձ համար մի դաս էր՝ ապագայում գաղտնապահ լինելու համար։
==Է․ գլուխ==
Թոմի Տրեդլս
Գուցե մրս․ Կրոպպի տված խրատը և կամ գուցե սկիթըլչ ու Տրեդլս բառերի հնչման նմանությունն էր պատճառը, որ հետևյալ օրը մտածեցի գնալ իմ հին ընկերոջը՝ Տրեդլսին տեսնելու։ Նրա Լոնդոն վերադառնալու ժամանակն արդեն անցել էր, և նա բնակվում էր Կենդն֊Տաունի Անասնաբուժական ուսումնարանի մոտերքում, որի շուրջը ապրող ուսանողները, մեր գրագիրներից մեկի ասելով, սովոր էին կենդանի էշեր գնել և այս չորքոտանիների վրա փորձեր անել իրենց մասնավոր սենյակներում։ Միևնույն գրագրից այդ ճեմարանական փեթակի հասցեն իմանալուց հետո՝ նույն երեկոյան գնացի այցելություն անելու հին ընկերոջս։
Փողոցն այնքան դուր չեկավ ինձ, ինչքան որ կցանկանայի ի սեր նույնիսկ Տրեդլսի։ Բնակիչները կարծես հակում ունեին ամեն բան, ինչ որ իրենց անպետք էր, ճամփու վրա շպրտել, որով նա ոչ միայն գարշահոտ ու կեղտոտ էր դառնում, այլև լպրծուն՝ կաղամբի անթիվ թփերից։ Սակայն դուրս թափված իրերը միայն բուսական նյութեր չէին․ ընկերոջս բնակարանը փնտրելիս ես տեսա, ի միջի այլոց, մի հին կոշիկ, մի անտակ պտուկ, մի սև գլխանոց ու մի հատ հովանոց․ բոլորն էլ փտելու զանազան աստիճաններին հասած։
Տեղի ընդհանուր տեսարանը սաստիկ հիշեցրեց ինձ մր․ և մրս․ Միկաբրների մոտ անցկացրած օրերս։ Տրեդլսի բնակած տունը տարբերվում էր մյուս միակերպ շենքերից․ նա ուներ մի հնացած ու ընկած վայելչության աննկարագրելի մի տեսք, որով ինձ ավելի էր հիշեցնում իմ նախկին բարեկամներին։ Տան դռանը մոտենալուս րոպեին՝ դուռը բացվեց մի կաթնավաճառի առջև․ այս հանգամանքը դարձյալ բարեկամներիս հիշեցրեց ինձ։
― Ուզում եմ իմանալ, թե հաշիվս ե՞րբ պիտի մաքրեք, ― ասաց կաթնավաճառը դուռը բաց անող ջահել աղախնին։
― Պարոնն ասում է, այս օրերս կվճարի, ― պատասխանեց աղջիկը։
― Որովհետև․․․ շարունակեց կաթնավաճառը, կարծես թե ոչ մի պատասխան ստացած չլիներ, և իր սպառնական ձայն ու հայացքը ավելի շուտ ներսի մարդուն ուղղելով, քան նորատի սպասուհուն, ― որովհետև կասկածում եմ, չլինի՞ թե հաշիվս այսքան ժամանակ չմաքրելուց հետո, մի ուրիշ տեղ փաղչի ու կորչի։ Բայց ես չեմ թողնի, որ փախչի, իմացա՞ք, ― գոչեց կաթնավաճառը, դարձյալ իր ձայնը տան շեմքից դեպի ներս հնչեցնելով ու դեպի նրբանցքը մտիկ տալով։
Ոչ մի բան չէր կարոց այնքան հակասել նրա խաղաղ պաշտոնին, ինչքան այս վարմունքը։ Նրա կոպիտ ձայնից ու շարժումներից անգամ մսագործը կամ օղեվաճառը կամաչեր։
Փոքրիկ սպասուհու ձայնը շատ թուլացավ, սակայն շուրթերին նայելով կարելի էր հետևություն անել, որ նրա ասածը դարձյալ այն էր՝ թե հաշվի բանը շուտով կվերջանա։
― Լսիր, այ աղջիկ, ― ասաց կաթնավաճառը, առաջին անգամ ուղիղ սպասուհուն նայելով ու նրա կզակից բռնելով, ― կաթ սիրո՞ւմ ես։
― Սիրում եմ։
― Շատ լավ, ― ասաց կաթնավաճառը։ ― Իմացած եղիր, որ վաղը ոչ մի կաթիլ կաթ չեք ստանա։ Լսո՞ւմ ես։ Վաղը ոչ մի կաթիլ կաթ չեք տեսնի։
Սպասուհին կարծես գոհ մնաց, որ գոնե այսօր տանը կաթ կլինի։ Կաթնավաճառը գլուխը չարաչար շարժելուց հետո նրա կզակը բաց թողեց և բարկությամբ կժի բերանը բանալով, կաթը չափեց, փարչի մեջ լցրեց։ Այնուհետև մռմռալով հեռացավ և մոլեգնաբար սկսեց գոռալ․
― Կա՜թ, կա՜թ։
― Այստե՞ղ է բնակվում մր․ Տրեդլսը, ― հարցրի ես։
Մի խորհրդավոր ձայն նրբանցքի խորքից պատասխանեց «Այո»․ որից հետո սպասուհին էլ կրկնեց․
― Այո՛։
― Արդյոք տա՞նն է, ― ասացի ես։
Դարձյալ միևնույն խորհրդավոր ձայնը հաստատական պատասխան տվեց, և սպասուհին նույնը կրկնեց։ Ես ներս մտա և սպասուհու ցուցամատի ուղղությամբ վերև բարձրացա, և ինձ այնպես թվաց, թե մի խորհրդավոր աչք, որ անշուշտ խորհրդավոր ձայնին էր պատկանում, մի հեռավոր դռան հետևից ինձ դիտում է։
Երբ տան երկրորդ ու վերջին հարկը բարձրացա, Տրեդլսն արդեն սպասում էր ինձ սանդուղքի գլխին։ Նա ջերմ սիրով ողջունեց ինձ և իր սենյակը հրավիրեց։ Դա պատուհաններով դեպի փողոցը նայող մի փոքրիկ ու հասարակ, բայց շատ մաքուր սենյակ էր։ Ակներև էր, որ Տրեդլսի ամբողջ բնակարանը դա էր միայն, որովհետև քնելու բազմոցն այնտեղ էր, այնտեղ էին նաև կոշիկ մաքրելու խոզանակներն ու սև ներկը, միայն թե պահարանի վերին դարակի վրա՝ մի բառագրքի հետևը թաքնված։ Սեղանը ծածկված էր թղթերով, և Տրեդլսը մի հին վերարկու հագած, նոր էր ընդհատել իր փութաջան աշխատանքը։ Ոչ մի բան առանձնակի չէի դիտում, բայց և այնպես ամեն բան տեսա, տեսա մինչև անգամ ճենապակու թանաքամանի վրա նկարված եկեղեցին ― տեսողության սրությունը իմ մեջ զարգացել էր դեռ միկաբրյան ժամանակից։ Պահարանի տեսքը սքողելու և ածիլելու պարագաները, կոշիկները և ուրիշ բաներ վայելչաբար դասավորելու համար գործ դրված մանր֊մունր հնարքները հայտնապես ցույց էին տալիս դարձյալ նույն Տրեդլսին, որ մի ժամանակ գազանի ահագին որջեր էր շինում գրելու թղթից՝ մեջը ճանճեր պահելու համար և իր վշտերը հրաշակերտ գործերով փարատում, որոնց մասին արդեն քանիցս խոսել եմ։
Սենյակի անկյունում մի բան կար, որ զգուշությամբ ծածկված էր լայն ու սպիտակ սավանով, բայց թե ի՞նչ էր չիմացա։
― Տրեդլս, ― ասացի ես, նստելուցս հետո նրա աջը նորից սեղմելով, ― որքան ուրախ եմ, որ տեսնում եմ քեզ։
― Ո՞վ է ուրախ, Կոպպերֆիլդ, դո՞ւ թե ես, ― գոչեց նա։ ― Մր․ Ուատրբրուկի մոտ քեզ հանդիպելու զվարճությունից խելքս այնքան թռցրել էի, որ այս հասցես տվեցի քեզ՝ փոխանակ պաշտոնական գրասենյակիս հասցեն տալու։
― Ա՜, պաշտոնական գրասենյակ էլ ունես։
― Այսինքն՝ մի գրասենյակի և մի նրբանցքի չորրորդ մասը, ― պատասխանեց նա։ ― Մենք չորս ընկեր միասին ենք վարձել այն գրասենյակը՝ ցույց տալու համար, թե շատ գործ ունենք․ չորսս էլ միայն մի գրագիր ենք բանեցնում։ Բոլորի գինը շաբաթական կես կրոն է։
Բացատրություն տալիս Տրեդլսը ժպտաց, և այս ժպիտի մեջ դարձյալ տեսա նրա բնավորության պարզությունը, սովորական բարությունը, բայց կարծեմ և չար բախտը, որ չէր դադարել նրան հալածելուց։
― Դու հո գիտես, ես հպարտ չեմ, Կոպպերֆիլդ, ― ասաց Տրեդլսը։ ― Բայց սովորաբար այս բնակարանիս հասցեն չեմ տալիս, որովհետև շատերին անախորժ է ինձ այստեղ այցելելը։ Ինձ գալով․․․ ես ուրիշ բան չեմ մտածում, բայց թե աշխարհիս բոլոր արգելքների դեմ մաքառելը ծիծաղելի կլիներ, եթե մի ուրիշ հավակնություն ունենայի։
― Լսել եմ, որ պատրաստվում ես փաստաբան դառնալ։ Ճի՞շտ է։
― Այո՛, այո՛, փաստաբան, ― ասաց Տրեդլսը, ձեռքերն իրար շփելով։ ― Պատրաստվում եմ, բայց պաշտոնական ցուցակի մեջ գրվելու համար, այն էլ երկար ժամանակից հետո, պետք եղավ հարյուր ստեռլինգ վճարել, հարյո՜ւր ստեռլինգ։ Հեշտ բան չէր դա, ո՜ւֆ, ― գոչեց նա, երեսն այնպես ծամածռեց, կարծես ատամը հանեցին։
― Գիտե՞ս, Տրեդլս, ինչ եմ հիշում քեզ նայելիս։
― Չգիտեմ։
― Հիշում եմ այն երկնագույն հագուստը, որ կրում էիր պանսիոնում։
― Ա՛յ հիշելու արժանի բան, ― գոչեց Տրեդլսը ծիծաղելով։ ― Թերևս վարտիքս կա՜րճ։ Աստված իմ․ չէ՞ որ երջանիկ էին այն օրերը, Կոպպերֆիլդ։
― Բայց կարծեմ ավելի երջանիկ կլինեինք, եթե մեր դաստիարակը փոքր֊ինչ պակաս տանջեր մեզ, ― ասացի ես։
― Շատ կարելի է, ― հաստատեց Տրեդլսը։ ― Բայց այնուամենայնիվ ի՜նչ լավ էինք զվարճանում։ Հիշո՞ւմ ես ննջարանի գիշերները, մեր փառավոր ընթրիքներն ու քո պատմած առակները։ Հա՜, հա՜, հա՜։ Եվ միտդ է՝ ինչպես սաստիկ ծեծ կերա ես՝ մր․ Մելին ցավակցելով լալուս համար։ Քավթա՜ռ Կրիկլ։ Երանի մեկ տեսնեի նրան։
― Տեսնել դահճի՞դ, որ այնպես գազանաբար էր վարվում քեզ հետ, ― բարկացա ես, այն ծեծի դեպքը հիշելով, որ կարծես երեկ էր պատահել։
― Մի՞թե իրոք գազանաբար, ― հարցրեց Տրեդլսը։ ― Շատ կարելի է, չեմ վիճի։ Բայց այդ բոլորը վաղուց արդեն անցել֊գնացել է։ Ա՜յ ծեր Կրիկլ։
― Կարծեմ այն ժամանակ քեզ խնամողը քեռի՞դ էր, այնպես չէ՞, ― հարցրի ես։
― Այո, քեռիս, միակ քեռիս, որին միշտ պատրաստվում էի նամակ գրել ու չէի գրում, հա՜, հա՜, հա՜։ Այո՛, մի քեռի ունեի, բայց պանսիոնից ելա թե չէ, հանկարծ մեռավ։
― Իրա՞վ։
― Այո։ Նա մի․․․ ինչպե՞ս ասեմ․․․ հարուստ դերձակ էր, և ինձ էր իրեն ժառանգորդ կարգել։ Բայց երբ որ մեծացա, ատեց ինձ ու միտքը փոխեց։
― Միտքը փոխե՞ց, ― կրկնեցի ես, զարմանալով, որ ընկերս այդ բանը այդպես հանգիստ է հիշում։
― Այո, փոխեց, Կոպպերֆիլդ։ Այս մի դժբախտություն էր, բայց նա բնավ չէր սիրում ինձ։ Նա ասաց, թե ես այնպիսի մարդ դուրս չեկա, ինչպիսին որ նա էր ցանկանում, և իր աղախնու հետ ամուսնացավ։
― Իսկ դու ի՞նչ արիր։
― Ոչինչ։ Մի քանի ժամանակ նրանց մոտ մնացի, հուսալով թե ինձ մի գործի կդնեն, բայց դժբախտաբար քեռիս մի օր կաթված ստացավ ու մեռավ․ կինը նորից մարդու գնաց, իսկ ես ձեռնունայն մնացի։
― Մի՞թե ոչինչ չստացար։
― Ինչպես չէ, ― ասաց Տրեդլսը։ ― Ես ստացա հիսուն ստեռլինգ։ Բայց ինձ մի որոշ պաշտոնի համար չէին պատրաստել, և ես սկզբում ամենևին չէի իմանում, թե ի՞նչ սկսեմ, ի՞նչ անեմ։ Վերջապես մի փաստաբանի որդու օգնությամբ, որ մեր ընկերն էր Սալեմ Հաուսում․․․ հիշո՞ւմ ես ծուռքիթ Եոլրին․․․
― Ոչ։ Իմ ժամանակ Սալեմ Հաուսում բոլորն էլ ուղիղ քթով էին։
― Դե, փույթ չէ, ― ասաց Տրեդլսը։ ― Ահա այդ Եորլի օգնությամբ ես սկսեցի զանազան պաշտոնական թղթեր արտագրել։ Տեսնելով որ այս բանից օգուտ չկա, սկսեցի ինքս փաստաբանների համար թղթեր շարադրել, քաղվածքներ անել և այլն։ Դու հո գիտես, Կոպպերֆիլդ, որ ես եզի նման աշխատելու ընդունակ եմ։ Այդ բաներին վարժվելը ինձ համար շատ դժվար չէր։ Լավ։ Մի օր էլ մտքիս դրի իրավաբանության ուսանող դառնալ, և հիսուն ստեռլինգիս բոլոր մնացորդն այդ նպատակին զոհեցի։ Եոլրը ինձ մի երկու նոտարի, նույնպես և մր․ Ուոտրբրուկի անունով հանձնարարական տվեց, և բախտս բանեց։ Հետո մի գրավաճառի հետ ծանոթացա, որը մի հանրագիտարան բառագիրք է հրատարակում․ նա էլ ինձ գործ առաջարկեց։ Այս ձեռագրերը տեսնո՞ւմ ես, ― շարունակեց Տրեդլսը, գրասեղանը ցույց տալով, ― դրանք բառագրքի համար են, նոր եմ գրում։ Ճշմարիտն ասած՝ ես վատ հավաքող չեմ, Կոպպերֆիլդ․ բայց շարադրելու, ստեղծելու շնորհք որ ասես, դրա նշույլն անգամ չունեմ։ Աշխարհիս երեսին գուցե մարդ չկա, որ ինձնից պակաս ինքնատիպ լինի։
Տրեդլսը կանգ առավ, սպասելով որ ես անշուշտ այդ կարծիքին համամիտ կլինեմ, և երբ մի հաստատական նշան արի, նա զվարթ համբերությամբ շարունակեց․
― Ահա այսպես կոպեկ֊կոպեկի վրա դիզելով, շատ չափավոր կյանք վարելով, պետք եղած հարյուր ստեռլինգը լրացրի և վերջապես, փառք աստծու, վճարեցի․․․ թեև ո՜ւֆ (այստեղ ընկերոջս ատամնեից դարձյալ մեկը հանեցին), շատ դժվար էր։ Գործերս այժմ այս դրության մեջ են, բայց շուտով սկսելու եմ լրագրի համար էլ հոդվածներ գրել։ Տես թե ինչպես կհարստանամ այն ժամանակ։ Իսկ դու, Կոպպերֆիլդ, միևնույնն ես, ինչ որ էիր պանսիոնում՝ նույն բարեսիրտ, նույն կայտառ Կոպպերֆիլդը․ քեզ հետ խոսելիս մարդ ուզում է բոլորովին սրտաբաց լինել։ Ուրեմն իմացիր՝ ես նշանված եմ։
Նշանված։ Օ՜հ Դորա։
― Նշանածս Դևոնշիրի պաստորի աղջիկն է, տասն աղջիկներից մեկը, ― ասաց Տրեդլսը։ ― Այո, ― հարեց նա, նկատելով որ ակամա նայեցի նրա թանաքամանի նկարին, ― այս նրանց եկեղեցու պատկերն է։ Ահա այս վանդակապատ դռնով բակը կմտնես ու դեպի ձախ կգնաս (նա գրչի ծայրը թանաքամանի շուրջը պտտեցրեց), և ահա այստեղ, եկեղեցու դեմ, նրանց տունն է։ Հասկացա՞ր։
Հետո միայն ըմբռնեցի այն հաճույքը, որով այս բոլոր հանգամանքները բացատրվեցին․ մտքերս նույն րոպեին ուրիշ տեղ էին հածում՝ մր․ Սպընլոյի տան շուրջը։
― Շատ բարի աղջիկ է, ― շարունակեց Տրեդլսը։ ― Տարիքով ինձնից մի քիչ մեծ է, բայց հիանալի աղջիկ է։ Անցյալ անգամ ասել էի քեզ, թե Լոնդոնից մեկնելու եմ, հիշո՞ւմ ես։ Պիտի գնայի նրան տեսնելու, և ոտքով գնացի, ոտքով էլ վերադարձա։ Ի՜նչ սքանչելի ոգևորություն էր։ Հարսանիքը գուցե փոքր֊ինչ ուշ կատարվի, բայց հոգ չէ․ մեր նշանաբանն է՝ «համբերիր ու հուսա»։ Այսպես էլ անում ենք, միշտ կրկնելով՝ «համբերիր և հուսա»։ Եվ նա պատրաստ է, Կոպպերֆիլդ, դարձյալ մի քառասուն տարի սպասել ինձ, եթե կամենաս՝ ավելի էլ։
Տրեդլսը տեղից վեր կացավ ու հաղթական ժպիտով ձեռքն այն սավանին դրեց, որ նկատել էի փոքր֊ինչ առաջ։
― Սակայն, ― ասաց նա, ― չկարծես թե չենք սկսել տնտեսության համար պատրաստվել։ Ո՛չ, ո՛չ, արդեն սկսել ենք։ Ահա տե՛ս, ― ասաց նա ու սավանը հպարտությամբ ետ քաշեց, ― սկսզբի համար երկու բան։ Մեկը մի ծաղկաման է կամ թաղար, ի՛նթն է գնել։ Մեջը մի որևէ բույս կդնես, ― հարեց Տրեդլսը, մի քանի քայլ ետ քաշվելով, երևակայած բույսն ավելի լավ դիտելու համար, ― հետո կվերցնես ու դահլիճի պատուհանի վրա կդնես և․․․ փա՜հ, ի՜նչ փառավոր բան կլինի։ Իսկ այս մարմարե կլոր սեղանը (շրջանակը երկու ոտնաչափ է ու տասը բթաչափ) ե՛ս եմ գնել։ Ուզում ես, օրինակի համար, վրան գիրք դնել և կամ դիցուք, քեզ մոտ և կամ թե կնոջդ մոտ մի հյուր է գալիս և ուզում է թեյի բաժակը դնելու տեղ գտնել՝ ահա՛ պատրաստ է, համեցե՜ք։ Մի երևելի վարպետի գործ է այս սեղանը, և ժայռի պես ամուր։
Ես երկու առարկան էլ ըստ արժանավույն գովեցի, և Տրեդլսը նորից զգույշ կերպով ծածկեց դրանք։
― Դեռ շատ բան պակաս է, հարկավ, ― ասաց նա, ― բայց, այնուամենայնիվ, սկիզբն արդեն դրված է։ Ամենից ավելի ինձ հուսահատություն պատճառողը, Կոպպերֆիլդ, սփռոցներն են, անձեռոցները, բարձի երեսները։ Գլուխս պտույտ է գալիս, երբ մտածում եմ մանավանդ խոհանոցի ամանների, պղինձների, կասկարաների, թարեքների և ուրիշ այս տեսակ իրերի մասին, որովհետև շատ թանկ են։ Բայց ասված է՝ «Համբերիր և հուսա»։ Եվ հավատա, նրանից էլ պատվական աղջիկ չկա՜։
― Հավատում եմ, ― ասացի ես։
― Էլ կարծեմ ավելացնելու բան չմնաց, ― ասաց Տրեդլսը, նորից աթոռի վրա նստելով։ ― Առժամանակ, ինչպես տեսնում ես, բավական չարքաշ կյանք եմ վարում։ Արդյունքս մեծ չէ, բայց ծախսերս էլ մեծ չեն։ Ճաշում եմ սովորաբար այս տան գետնահարկում, մի բարեկամ ընտանիքի հետ, շատ սիրելի մարդիկ են։ Մր․ Միկաբրն ու միս Միկաբրը շատ բան են տեսել այս աշխարհում, և երկուսն էլ հիանալի ընկերներ են։
― Տրե՜դլս, ― գոչեցի ես, ― ինչե՜ր ես ասում։
Տրեդլսն ապշությամբ երեսիս նայեց, իմանալու թե հանկարծ ինձ ինչ պատահեց։
― Մր․ Միկաբրն ու նրա կինը, ― գոչեցի ես երկրորդ անգամ։ ― Ես հո շատ լավ եմ ճանաչում նրանց։
Նույն վայրկյանին դրսի դռանը երկու անգամ հարված տվին՝ ճիշտ այնպես, ինչպես որ արդեն հնուց գիտեի՝ միայն մր․ Միկաբրը կարող էր տալ։ Հարվածներն իսկույն ենթադրությունս ներքևի հարկի բնակիչների մասին հաստատեցին, և ես Տրեդլսին խնդրեցի, որ իր տան տիրոջը վերև հրավիրի։ Տրեդլսը սանդուղքի բազիրքից վայր կռանալով, կանչեց նրան, որ բարձրանա, և ահա իր առաջվա նեղ տաբատը հագին, իր օսլայած օձիքներով, իր նախկին ձեռնափայտով, ճիշտ միևնույն ակնոցով, միշտ անփոփոխ, երիտասարդ ու վայելուչ մր․ Միկաբրը ներս մտավ։
― Ներեցեք, մր․ Տրեդլս, ― ասաց մր․ Միկաբրը ձայնի նախկին ելևէջով, որ դադարեց մի ինչ֊որ երգ մրմնջալուց։ ― Չգիտեի, որ ձեր սուրբ հարկի տակ մի նորեկ անձ կտեսնեմ։
― Մր․ Միկաբրը թեթև կերպով գլուխ տվեց ինձ և իր շապկի օձիքն ուղղեց։
― Ինչպե՞ս է ձեր առողջությունը, մր․ Միկաբր, ― հարցրի ես։
― Սըր, ― ասաց մր․ Միկաբրը, ― վերին աստիճանի մարդասեր եք։ Ես in statu quo<ref>Լատիներեն է․ նախկին վիճակում։</ref> եմ։
― Իսկ մրս․ Միկաբրը՞։
― Փառք աստծո, սըր, նա էլ in statu quo է։
― Իսկ երեխանե՞րը, մր․ Միկաբր։
― Սըր, գոհությամբ կարող եմ հայտնել, որ նրանք էլ լիովին առողջ են։
Մինչև այդ րոպեն մր․ Միկաբրը դեռ չէր կարողացել ճանաչել ինձ, թեև դեմուդեմ էինք կանգնած։ Բայց հանկարծ ժպիտս նկատելով, ավելի ուշադիր զննեց ինձ, մի քանի քայլ ետ քաշվեց ու գոչեց․
― Այս ի՜նչ հրաշք է։ Մի՞թե երջանկություն ունեմ նորից տեսնելու Կոպպերֆիլդին։
Եվ այս ասելով նա սկսեց ձեռքերս սաստիկ թոթվել։
― Արարի՜չ աստված, մր․ Տրեդլս, ― աղաղակեց մր․ Միկաբրը, ― ո՞ւմ մտքով կանցներ, որ դուք իմ երիտասարդության բարեկամիս, անցած օրերի ընկերոջս հետ ծանոթ եք։ Հոգյակ իմ։ (Այս բացականչությունը նա ուղղեց բազիրքի վրայից դեպի մրս․ Միկաբրը, մինչ Տրեդլսը իրոք ապշած էր ինձ ընծայած տիտղոսները լսելով)։ Հոգյա՜կ իմ, մր․ Տրեդլսի սենյակում մի ջենտլմեն կա, որին կցանկանայի քեզ ներկայացնել, սիրելիս։
Ապա իսկույն ետ գալով, նորից սկսեց ձեռքերս սեղմել։
― Եվ ինչպե՞ս է մեր ազնիվ բարեկամ դոկտոր Ստրոնգը, Կոպպերֆիլդ, ― ասաց մր․ Միկաբրը։ ― Ինչպե՞ս են մեր մյուս Կենտրբրիի ծանոթները։
― Որքան գիտեմ, բոլորն էլ առողջ են։
― Անչափ երջանիկ եմ, այդպիսի լուր լսելով, ― գոչեց մր․ Միկաբրը։ ― Կենտրբրիումն էր, որ վերջին անգամ տեսնեվեցինք։ Թող ներվի ինձ ասել, այն Չասրի<ref>Անգլիական բանաստեղծ1340 ― 1400 թթ․</ref> երգերով անմահացած հոյակապ սրբավայրի հովանու տակ, որ երբեմն ամեն կողմերից հավաքվող հին ուխտավորների հավաքման տեղն էր․․․ Կարճ ասած՝ մայր տաճարի անմիջական մոտերքում։
Պատասխանեցի, թե այդպես է, իսկ մր․ Միկաբրը, շարունակեց շատախոսել, միևնույն ժամանակ ականջ դնելով մոտիկ սենյակից հասնող ձայներին, որոնք նշան էին, թե մրս․ Միկաբրը ձեռքերը լվանում է և պահարանի դժվարաշարժ դարակները շտապ֊շտապ բացում ու փակում։
― Այժմ, Կոպպերֆիլդ, ― ասաց մր․ Միկաբրը, աչքի պոչով նայելով Տրեդլսին, ― դուք մեզ գտնում եք մի համեստ և կարելի է ասել՝ ոչ մեծաշուք վիճակի մեջ․ սակայն գիտե՞ք, որ կյանքիս մեջ ես շատ խոզերի եմ հանդիպել ու շատ արգելքներ տապալել։ Անհայտ չէ ձեզ և այն իրողությունը, որ կյանքիս մեջ ժամանակ է եղել, երբ ինձ հարկ է եղել կանգ առնել, մինչև որ հանգամանքները մի հաջող ընթացք ստանան, երբ պետք է եղել նահանջել, նահանջել եմ որպեսզի կարողանամ, այսպես ասած, մի ուժգին ցատկում անել։ Այսօր ես մարկային կյանքի այդ խորհրդավոր վիճակումն եմ։ Առժամանակ ետ եմ քաշվել՝ ավելի լավ ցատկելու համար, և հիմք ունեմ հավատալու, որ շուտով մի զորավոր թռիչք կանեմ։
Մինչ ես ուրախություն հայտնելու վրա էի, մրս․ Միկաբրը ներս մտավ։ Նրա զգեստն առաջվանից փոքր֊ինչ ավելի կեղտոտ էր․ գոնե ինձ այսպես թվաց, թեև նա զարդարվել էր ու մթագույն ձեռնոցներ հագել։
― Սիրելիս, ― ասաց մր․ Միկաբրը, նրան դեպի ինձ առաջնորդելով, ― ահա Կոպպերֆիլդ ազգանունով մի ջենտլմեն, որ կամենում է իր ծանոթությունը քեզ հետ նորոգել։
Մր․ Միկաբրը լավ կաներ, ինչպես հետևանքից երևաց, չշտապեր մեր տեսակցությունը փութացնել, որովհետև մրս․ Միկաբրը թույլ առողջական վիճակ ունենալով, մեր անակնկալ հանդիպումից այն աստիճան դալկացավ, որ մր․ Միկաբրը խուճապով դուրս վազեց մի աման ջուր բերելու, որ կնոջ երեսին սրսկի։ Բարեբախտաբար տիկինն իսկույն ուշքի եկավ և սրտագին հաճույք հայտնեց ինձ տեսնելու համար։ Մի կես ժամի չափ բոլորս միասին խոսեցինք, և ես տիկնոջից իմացա, որ նրա երկվորյակներն արդեն «ահագին էակներ են», իսկ մյուս զավակները «իսկական հսկաներ», թեև այս անգամ ոչ մեկին դուրս չբերին, որ տեսնեի։
Մր․ Միկաբրը թախանձանքով համոզում էր ինձ ճաշի մնալ, և ես անշուշտ կմնայի, եթե մրս․ Միկաբրի վարանած աչքերում չկարդայի, որ նրանց սեղանի պաշարը չպիտի բավեր բոլորիս։ Հետևաբար ասացի, թե ուրիշ տեղ եմ հրավիրված, և նույն րոպեին մրս․ Միկաբրի զվարթանալը տեսնելով, ես ավելի ընդդիմացա նրա մարդու հորդորներին։
Սակայն ես Տրեդլսին, մր․ Միկաբրին ու տիկնոջն ասացի, որ բարեհաճեն ժամադիր լինել, թե ե՞րբ կարող են այցելել ինձ ու շնորհ բերել իմ սեղանին։ Տրեդլսի ընթացիկ գործերը ստիպում էին մի հեռավոր պայմանաժամ նշանակել, բայց և այնպես բոլորիս միաբան հավանությամբ մի օր ընտրեցինք, և ես հրաժեշտ տվի նրան։
Մր․ Միկաբրը, պատճառաբանելով թե կամենում է մի կարճ ճանապարհ ցույց տալ ինձ, հետս դուրս ելավ, և երբ փողոցի անկյունին հասանք, բացատրեց, թե փափագում է մի քիչ էլ զրուցել իր վաղեմի մտերիմի հետ։
― Սիրելի Կոպպերֆիլդ, ― սկսեց մր․ Միկաբրը, ― ավելորդ է ասել ձեզ, թե ո՞ր աստիճան մխիթարական է մեզ համար, հատկապես ներկա պայմաններում, որ մեր հարկի տակ․․․ եթե ներվի այսպես ասել․․․ մի հոգի է շողշողում, ձեր բարեկամ Տրեդլսի հոգու նման մի հոգի։ Եթե ավելացնեմ, որ մեր տան կից շաքարեղեն վաճառող մի լվացարար կին է բնակվում, իսկ դեմուդեմ՝ մի քաղաքապահ զինվորական, արդեն կարող եք երևակայել, որ ձեր բարեկամի ընկերությունը մի անսպառ սփոփանքի աղբյուր է թե՛ ինձ համար, թե՛ կնոջս համար։ Այժմ ես, սիրելի Կոպպերֆիլդ, արմտիք վաճառող հանձնակատար եմ։ Այս պաշտոնը չի կարելի շատ շահաբեր անվանել․․․ ուրիշ խոսքով՝ ոչ մի օգուտ չի տալիս․․․ և դրամական տագնապից զատ ուրիշ հետևանք չունի։ Բայց և այնպես գոհությամբ սրտի պիտի ասեմ, թե այժմ ակնակառույց սպասում եմ, թեև անզոր եմ ճիշտ ասել, թե՞ որ կողմից մի մոտավոր դիպվածի, որ անտարակույս կբարվոքի, այն էլ ընդմիշտ, ոչ միայն իմ դրությունը, որին ի սրտե կարեկից եմ։ Թերևս արդեն նկատել եք մրս Միկաբրի քնքուշ վիճակը, որից հավանական է ենթադրել, թե մեր սիրո գրավականների թիվը վերջ ի վերջո․․․ կարճ ասած՝ մեր մանկական խմբակի վրա ևս մի նոր անդամ կավելանա։ Մրս Միկաբրի գերդաստանը հաճեցավ դժգոհություն ու տրտունջ հայտնել այս առթիվ։ Ինձ մնում է միայն ասել, թե ամենևին չեմ հասկանում՝ ո՞վ իրավունք ունի խառնվելու մի այսպիսի գործի մեջ, և զայրույթով մերժել նրանց անտեղի զգացումը։
Մր․ Միկաբրն այս ասելով՝ աջս սեցմեց ու հեռացավ։
