Փոստատարի հեքիաթը
հեղինակ՝ Կարել Չապեկ |
Կուզենայի իմանալ՝ եթե հեքիաթներ կան աշխարհի բոլոր արհեստների ու զբաղմունքների մասին՝ թագավորների, իշխանների ու ավազակների, հովիվների ու ասպետների, կախարդների ու հսկաների, փայտահատների ու ջրային ոգիների մասին, ինչո՞ւ գոնե մի հեքիթ էլ չլինի փոստատարի մասին։ Հապա մի տեսեք, թե ինչ բան է փոստը, ախր դա, աստված վկա, ուղղակի ինչ֊որ կախարդված տեղ է։ Այնտեղ ամենուրեք այս կարգի զանազան մակագրություններ կան․ «ՉԾԽԵԼ», «ԱՐԳԵԼՎՈՒՄ Է ՇՆԵՐ ՆԵՐՍ ԲԵՐԵԼ» և շատ ուրիշ սարսափելի խոսքեր։ Հավատացնում եմ ձեզ, ոչ մի վհուկի մոտ այդքան հայտարարություններ ու կախարդանքեր չեք կարող գտնել։
Մի խոսքով, իսկույն երևում է, որ փոստը խորհրդավոր ու արտակարգ տեղ է։
Ասացեք, տղաներ, ձեզանից ո՞վ է տեսել, թե ինչ է կատարվում փոստում գիշերը, երբ այն փակվում է։ Երևի շատ կուզենայիք նայել, չէ՞։
Իսկ մի մարդ, ― թող հայտնի լինի ձեզ, որ դա պարոն Կոլբաբան է, պաշտոնով փոստատար ու նամակատար, ― ամեն ինչ իր աչքով տեսավ ու պատմեց մնացած նամակատարներին, իսկ նրանք էլ՝ ուրիշներին, մինչև որ պատմությունը հասավ նաև ինձ։ Իսկ ես ագահի մեկը չեմ, որ ոչ ոքի հետ չկիսեմ այն․․․
Դե, ուրեմն, ճամփա ընկանք։ Հեքիաթն սկսվեց։
Այն ժամանակ փոստատարի աշխատանքը մի տեսակ ձանձրացրեց պաշտոնով նամակատար ու փոստատար Կոլբաբային։
Ախր խեղճ փոսատարը ինչքա՜ն է դեսուդեն ընկնում, վազվզում, բարձրանում ու իջնում։ Մեկ օրվա ընթացքում նա կատարում է ոչ պակաս քսանինը հազար յոթ հարյուր երեսունհինգ քայլ։ Սրան ավելացրու նաև ութ հազար երկու հարյուր քառասունհինգ աստիճան՝ վերև ու ներքև․․․ Եվ ի՞նչ է տանում։ Լոկ ծանուցագրեր, հաշիվներ, թերթեր և ոչ ոքի պետք չեկող այլ ու այլ իրեր, որոնցից ոչ ուրախություն հոգուդ, ոչ էլ մի օգուտ․․․ Եվ ինքը փոստն աստծուց մոռացված, ձանձրալի մի տեղ է, ուր ոչ մի հեքիաթային բան չի կատարվում։
Այդպես, պան Կոլբաբան նախատում էր փոստատարական ծառայությունը։
Եվ հանկարծ, պատկերացնո՞ւմ եք, մի անգամ նա փոստում նստեց վառարանի մոտ ու վշտից քնեց։ Ու գլխի էլ չընկավ, որ արդեն ժամը հինգից անց է։ Ժամը վեցը զարկեց, բոլոր մնացած փոստատարներն ու նամակատարները դուրս եկան ու փակեցին փոստը, իսկ պան Կոլբաբան դեռ քնած էր փակված շենքում, ասես ոչինչ էլ չէր պատահել։
Հավանաբար արդեն կեսգիշեր էր, երբ ինչ֊որ խշխշոց արթնացրեց նրան, ասես թե հատակի վրայով մկներ էին վազվզում։
― Տե՜ր իմ աստված, ― ասաց ինքն իրեն պան Կոլբաբան։ ― Բանից պարզվում է, որ այստեղ մկներ են առաջ եկել։ Հարկավոր է թակարդ դնել։
Նայում է, թե ո՞ւր են մկները, ու տեսնում, որ դրանք ամենևին էլ մկներ չեն, այլ տնային ոգի֊փոստատարիկներ։ Գիտեք, դրանք մի տեսակ փոքրիկ, բեղավոր ոգիներ են, հասակով մոտավորապես վառեկի, սկյուռի կամ անտառային ճագարի չափ, գլխներին՝ փոստային գդակներ, ինչպիսիք ունենում են իսկական փոստային աշխատողները, և ուսարկ֊թիկնոցներ, որ կրում են իսկական նամակատարները։
«Ա՛խ, տե՜ր իմ աստված» ― մտածեց ինքն իրեն պան Կոլբաբան, բայց լուռ մնաց, նույնիսկ ծպտուն չհանեց, որպեսզի չվախեցնի նրանց։
Ու մի տես, թե ի՜նչ էին անում։ Մի փոստատարիկը դասավորում էր այն նամակները, որոնք պան Կոլբաբան առավոտյան պիտի տաներ հասցեատերերին, մյուսը տեսակավորում էր փոստը, երրորդը ծանրոցներն էր կշռում ու պիտակներ փակցնում նրանց վրա․ չորրորդը քրթմնջում էր, թե ահա արկղը կապված է ոչ ըստ հրահանգի, հինգերորդը նստել էր դրամարկղի փոքրիկ պատուհանի առաջ և փողերն էր հաշվում, ինչպես պահանջվում է ընդունողից։
― Հենց այդպես էլ կարծում էի, ― փնթփնթաց այդ ոգին։ ― Գանձապահը մի գրոշ սխալ է հաշվել։ Անհրաժեշտ է ուղղել։
Վեցերորդ թզուկը նստել էր հեռագարական ապարատի մոտ և հեռագրեր էր հաղորդում ահա այսպես․ «չի՛կ֊չի՛կ, չի՛կ֊չի՛կ, չի՛կ֊չի՛կ, չիկչի՛կ չի՛կ․․․»։ Սակայն պան Կոլբաբան հասկացավ, թե նա ինչ է հեռագրում․ մարդկային լեզվով թարգմանած, այդ նշանակում էր․
«Ալլո, կապի մինիստրություն։ Ապարատի մոտ է փոստային ոգի համար հարյուր երեսունմեկը։ Հայտնում եմ, որ ամեն ինչ կարգին է։ Վրջկտ։ Կոլեգա Էլֆ Ավելաբեղը մրսել է, բյուլետեն վերցրել և դուրս չի եկել աշխատանքի։ Վրջկտ։ Լավագույն ցանկություններով։ Վրջկտ։
― Այստեղ նամակ կա մարդակերների թագավորության Բամբոլիմբոնանդո քաղաքը, ― խոսեց յոթերորդ լիլիպուտիկը։ ― Ինչպե՞ս ուղարկել։
― Բենեշովի կապի հանգուցի միջոցով, ― ասաց ութերորդ թզուկը։ ― Լրացրեք այնտեղ, կոլեգա․ «Մարդակերների թագավորություն, երկաթուղային կայարան ներքին Տրեբիզոն, Կատուների քաղաքի փոստային բաժանմունք, ավիա֊փոստով»։ Այդպես, ահա, և ամեն ինչ պատրաստ է․․․ Ինչ կասեք, բարեկամներ, մի քիչ թուղթ չխաղա՞նք։
― Իսկ ինչո՞ւ չէ, ― ասաց առաջին փոստատարիկը և երեսուն երկու նամակ հաշվեց։ ― Ահա և խաղաթղթերը, կարող ենք սկսել։ Մյուս փոստատարիկը վերցրեց այդ նամակները և սկսեց խառնել։
― Քաշում եմ, ― ասաց առաջին թզուկը։
― Դե, բաժանիր, ― ասաց մյուսը։
― Այ թե թուղթ է, հա՜, ― մրթմրթաց երրորդը, ― խաղալու բան չկա։
― Խաղում եմ, ― ասաց չորրորդը և նամակը չրմփացրեց սեղանին։
― Մենք դա կվերցնենք, ― ձայն տվեց հինգերորդը և իր նամակը դրեց նրա վրա։
― Կտրում եմ, ― ասաց վեցերորդը և իրենը դրեց։
― Օհո՜, ― ասաց վեցերորդը, ― մենք ավելի լավն ունենք։
― Իսկ ինձ մոտ կոզիրի մեկնոցն է, ― բացականչեց ութերորդը և իր նամակով ծածկեց բոլոր նամակները։
Երեխաներ, Կոլբաբան այդ բանը այլևս տեսնել չկարողացավ ու բացականչեց․
― Ներեցեք, պարոնայք թզուկներ, այդ ի՞նչ եք խաղում։
― Օ՜, պան Կոլբաբա, ― ասաց առաջին փոստատարիկը։ ― Մենք չէինք ուզում ձեզ արթնացնել, բայց քանի որ դուք ինքներդ արթնացաք, ընկերություն արեք մեզ։
Պան Կոլբաբան չսպասեց երկրորդ հրավերին ու նստեց փոստատարիկների կողքին։
― Ահա ձեզ խաղաթղթեր, ― ասաց երկրորդ գաճաճը և մի քանի նամակ տվեց նրան։ ― Կարող եք խաղալ։
Պան Կոլբաբան նայեց իր ձեռքի նամակներին ու ասաց․
― Դուք ինձ ներեցեք, պարոնայք թզուկներ, բայց ախր իմ ձեռքում ոչ թե խաղաթղթեր են, այլ չուղարկված նամակներ։
― Միանգամայն ճիշտ է, ― պատասխանեց երրորդ լիլիպուտիկը։ ― Հենց դրանք էլ մեր խաղաթղթերն են։
― Հը՜մ․․․ ― խոսեց պարոն Կոլբաբան։ ― Խնդրեմ չբարկանաք, պարոնայք, բայց ախր խաղաթուղթը պիտի յոթնոց ունենա, ութնոց, իննոց, տասնոց և հետո, վալետ, աղջիկ, թագավոր ու ամենամեծը՝ մեկնոց։ Իսկ այստեղ ոչ մի նման բան չկա։
― Սխալվում եք, պան Կոլբաբա, ― ասաց չորրորդ թզուկը։ ― Թող հայտնի լինի ձեզ, որ ամեն մի նամակ իր նշանակությունն ունի, նայած թե ինչ է գրված նրանում։
― Ամենափոքր խաղաթուղթը, ― սկսեց բացատրել առաջին թզուկը, ― այսպես ասած յոթնոցն է կամ փոքրը։ Դրանք այն նամակներն են, որոնց մեջ մարդիկ մի բան են հորինում կամ որևէ սուտ փչում։
― Մյուս փոքր խաղաթուղթը ութնոցն է, ― շարունակեց երկրորդ թզուկը։ ― Իսկ դրանք այն նամակներն են, որ մարդիկ գրում են տհաճությամբ, պարտականություն կատարելու համար։
― Երրորդ փոքր խաղաթուղթը իննոցն է, ― ասաց երրորդ թզուկը։ ― Այդ այն նամակներն են, որոնք գրվում են միայն քաղաքավարությունից դրդված։
― Առաջին ավագ խաղաթուղթը տասնոցն է, ― ասաց չորրորդը։ ― Դա այն նամակն է, որով ինչ֊որ նոր ու հետաքրքիր բան է հաղորդվում։
― Երկրորդ ավագ խաղաթուղթը վալետն է, ― շարունակեց հինգերորդը։ ― Դա այն նամակն է, որ մարդիկ ուղարկում են, երբ կամենում են հասցեատիրոջը մխիթարել, ուրախացնել։
― Հետո գալիս է աղջիկը, ― շարունակեց վեցերորդը։ ― Դրանք իսկական բարեկամների նամակներն են։
― Չորրորդ ֆիգուրան ավալի ավագ է, ― ավելացրեց յոթերորդը։ ― Դա այն նամակն է, որ գրված է սիրով։
― Իսկ ամենաբարձր խաղաթուղթը կամ մեկնոցը, ― վերջացրեց ութերորդ պստլիկ ծերուկը, ― այդ այն նամակն է, որով մարդ իր ամբողջ հոգին հանձնում է մեկ ուրիշին։ Այդ արդեն մի խաղաթուղթ է, որը կտրում է բոլոր մնացածներին։ Ահա, օրինակ, պան Կոլբաբա, երբ մայրը գրում է իր որդուն կամ էլ ընդհանրապես երբ մարդ գրում է մեկին, որին իրենից ավելի է սիրում։
― Հա֊ա՜, ― ասաց Կոլբաբան։ ― Բայց ես կուզենայի հասկանալ՝ դուք ինչպե՞ս եք իմանում, թե այդ նամակներում ինչ է գրված։ Ինձ համար, պարոնայք, խիստ անհաճելի կլիներ լսել, որ դուք ծրարները բաց եք անում։ Այդպես վարվել, չի կարելի․ եղբայրներ, դա կնշանակեր խախտել գրագրության գաղտնիությունը, և ես ստիպված կլինեի խարդախներիդ քարշ տալ ոստիկանատուն։ Կայծակն ինձ զարկի, դա շատ վատ բան է՝ բաց անել մի նամակ, որը քեզ չի հասցեագրված։
― Պան Կոլբաբա, այդ մենք ինքներս էլ գիտենք, ― ասաց առաջին փոստատարը։ ― Բայց մենք, բարեկամս, ծրարը շոշափելով զգում ենք, թե ինչ է գրված այդ նամակում։ Անտարբեր նամակները շոշափելիս սառն են լինում, իսկ որքան շատ է սերը նամակում, այնքան նա ավելի ջերմ է։
― Իսկ եթե մենք կնքված նամակը դնենք մեր ճակատին, ― ավելացրեց երկրորդը, ― ապա կարող ենք բառ առ բառ կարդալ ձեզ բոլորը, ինչ որ գրված է այնտեղ։
― Այդ ուրիշ բան, ― ասաց փոստատար Կոլբաբան։ ― Բայց քանի որ մենք այստեղ հանդիպեցինք իրար, ես կուզենայի որոշ բաներ էլ հարցնել․․․ եթե, իհարկե, դա ձեզ չի վիրավորի, պարոնայք։
― Պան Կոլբաբա, ― պատասխանեց երրորդ գաճաճը, ― ձեզ համար՝ ինչ կամենաք։ Հարցրեք։
― Ես կուզենայի իմանալ, ― ասաց Կոլբաբան, ― թե իսկապես թզուկներն ի՞նչ են ուտում։
― Այն ամենը, ինչ պատահում է, ― պատասխանեց չորրորդ ճստիկը։ ― Զանազան հիմնարկներում ապրող թզուկները, ուտիճների նման, հավաքում են այն, ինչ որ դուք, մարդիկդ, թափում եք հատակին․ հացի փշրանքներ կամ բուլկու մի պատառ․․․ ինչպես գիտեք, պան Կոլբաբա, դուք, մարդիկդ, այնքան էլ շատ ուտելիք չեք թողնում․․․
― Բայց մենք, փոստային թզուկներս, մյուսներից ավելի լավ ենք ապրում, ― ասաց հինգերորդ փոստատարիկը։ ― Մենք երբեմն մակարոնի փոխարեն եփում ենք հեռագրական ժապավենը և վրան փոստային սոսինձ քսում։ Ճշմարիտ է, այդ դեպքում սոսինձը պետք է կրախմալից լինի։
― Կամ էլ կարելի է դրոշմանիշները լիզել․ ― հիշեց վեցերորդը։ ― Դա շատ համեղ է, միայն թե բեղերիս է կպչում՝ ուղղակի փորձանք։
― Իսկ ամենից շատ փշրանքներ ենք հավաքում, ― ասաց յոթերորդ մատնաչափիկը։ ― Գիտեք, պան Կոլբաբա, հենց նրա համար են հիմնարկները վատ ավլում, մաքրում, որպեսզի ինչ֊որ փշրանքներ մնան մեզ համար։
― Համարձակվում եմ հարցնել, ― իր հարցուփորձը շարունակեց Կոլբաբան, ― իսկ այստեղ դու ք որտե՞ղ եք քնում։
― Այդ մեկը մենք ձեզ չենք ասի, պան Կոլբաբա, ― պատասխանեց ութերորդ ճստիկ֊պստիկը։ ― Եթե մարդիկ իմանային, թե մենք, տնային ոգիներս, որտեղ ենք ապրում, մեզ այնտեղից դուրս կքշեին։ Չէ, այդ մեկը ձեզ ասել չի կարելի։
«Դե ինչ, չեք ուզում ասել՝ հարկավոր չի, ― մտածեց Կոլբաբան։ ― Երբ գնաք քնելու, ես կհետևեմ ձեզ»։
Եվ նա նորից նստեց վառարանի մոտ, որպեսզի հետևի նրանց։ Բայց նոր էր տեղավորվել ինչպես հարկն է, երբ աչքերն սկսեցին իրենք իրենց կպչել, և Կոլբաբան քնեց ավելի շուտ, քան դուք մինչև հինգը կհաշվեիք։ Քնեց ու արջամկան պես քնած մնաց մինչև առավոտ։
Փոստատար Կոլբաբան ոչ ոքի ոչինչ չպատմեց իր տեսածի մասին։ Ինքներդ էլ գիտեք, որ չի կարելի փոստում գիշերել։ Միայն թե այդ օրվանից նրա համար այլևս ձանձրալի չէր մարդկանց նամակներ տանելը։
Նա ասում էր ինքն իրեն․
«Ոչինչ, որ այս նամակը պաղ է, դրա փոխարեն ահա այս մեկն այնքան ջերմ է, որ ուղղակի մարդ է տաքացնում։ Երևի սա մեկի մայրիկից է»։
Եվ ահա մի անգամ նա փոստում տեսակավորում էր թղթակցությունը, որպեսզի տանի բաժանի հասցեատերերին։
― Տե՜ր իմ աստված, ― հանկարծ ասաց նա, ― ահա մի փակ ծրար, որի վրա ոչ հասցե կա, ոչ դրոշմանիշ։
― Ա֊ա՜, ― ասաց պան փոստի կառավարիչը, ― նորից ինչ֊որ մեկը նամակը արկղի մեջ է գցել առանց հասցեի։
Հենց այդ ժամանակ մի մարդ պատվիրված նամակ էր ուղարկում իր մորը․ նա լսեց այդ խոսքերը և ասաց․
― Մի՞թե պատահում են այդպիսի ավանակներ, դանդալոշներ, բացբերաններ, անկյալներ, ուղտեր ու աստծու դմբլոներ, որոնք նամակ են ուղարկում, առանց նույնիսկ հասցեն գրելու․․․
― Այն էլ ո՜նց, ― ասաց փոստի կառավարիչը։ ― Օղորմած պարոն, տարվա ընթացքում ամբողջ մի կույտ այդպիսի նամակներ են հավաքվում։ Դուք չեք կարող պատկերացնել, պարոն, թե մարդիկ որքան ցրված են։ Նամակը գրում են, և հետո ձեռքին բռնած, գլխապատառ վազում փոստ, մոռանալով նայել՝ հասցեն գրվա՞ծ է, թե ոչ։ Աստված վկա, պարոն, այց ավելի հաճախ է պատահում, քան դուք կարծում եք։
― Այ քեզ բա՜ն, ― զարմացավ այցելուն։ ― Իսկ այդպիսի նամակներն ի՞նչ եք անում։
― Մնում են փոստում ընկած, պարոն, մենք չենք կարող դրանք հասցեատերերին հանձնել։
Այդ ժամանակ Կոլբաբան ձեռքի մեջ շուռումուռ էր տալիս անհասցե նամակը և մրթմրթում։
― Պան փոստապետ, այս նամակն այնպես ջերմ է, մեջը, երևի, ինչ֊որ խիստ սրտագին բան է գրված։ Ես կարծում եմ, որ այնուամենայնիվ նամակը պիտի հասցնել նրան, ում հարկն է։
― Քանի որ հասցեն չի գրված, ոչինչ դուրս չի գա, և վերջ, ― կտրեց պան փոստի կառավարիչը։
― Դուք կարող էիք այդ նամակը բաց անել, ― խորհուրդ տվեց այցելուն, ― և տեսնել, թե ո՞վ է գրել։
― Պարոն, չի կարելի այդպես անել, ― խստությամբ ասաց պան փոստապետը։ ― Դա կլիներ, պարոն, փոստային գաղտնիքի խախտում, որը խստիվ պատժվում է։
Թվում է, թե հարցը դրանով լուծվեց։
Բայց երբ այցելուն գնաց, փոստատար Կոլբաբան դիմեց փոստի կառավարչին։
― Ներողություն եմ խնդրում, պան փոստապետ, բայց այս նամակի հարցում մի ոմն փոստային ոգի կարող էր մեզ օգնել։
Եվ այստեղ նա ստիպված էր պատմել, թե ինչպես մի անգամ գիշերը տեսավ փոստատարիկներին գործի վրա և թե ինչպես այդ թզուկները կարողանում են կարդալ նամակները՝ առանց ծրարները բանալու։
Պան փոստապետը մտքի մեջ ընկավ, իսկ հետո ասաց․
― Սատանան տանի, ախր թերևս դա կարելի է։ Հապա, փորձեցեք, Կոլբաբա։ Եթե պան փոստատարիկը մեզ ասի, թե ինչ է գրված այս փակ նամակում, թերևս մենք իմանանք՝ ում է հասցեագրված այն։
Եվ հենց նույն գիշերը փոստատար Կոլբաբան մնաց փոստում և սկսեց սպասել։
Կեսգիշերին մոտ էր, երբ նա սվսվոց լսեց՝ սը՛վ֊սը՛վ֊սը՛վ֊սը՛վ, ասես մկներ էին վազվզում, իսկ հետո նորից տեսավ փոստատարիկներին, որոնք տեսակավորում էին փոստը, կշռում ծանրոցները, հաշվում փողերը, հաղորդում հեռագրերը։ Երբ ամեն ինչ ավարտված էր, նրանք նստեցին հատակին և սկսեցին նամակներով դուրաչկի՝ հիմարախաղ խաղալ։
Այդ րոպեին փոստատար Կոլբաբան ձայն տվեց․
― Բարի երեկո, պարոն ճստիկներ։
― Ա՜, պան Կոլբաբա, ― պատասխանեց ամենաավագ փոստատարիկը։ ― Նստեցեք մեզ հետ թուղթ խաղալու։
Կոլբաբան չսպասեց, որ սկսեին իրեն համոզել, և նստեց հատակին։
― Խաղացի, ― ասաց առաջին ճստիկը և իր խաղաթուղթը դրեց հատակին։
― Կտրում եմ, ― ասաց երկրորդը։
― Իսկ ես կոզիրով, ― ձայն տվեց երրորդը։
Հերթը հասավ Կոլբաբային, և նա փակ նամակը դրեց առաջին երեք քարտերի վրա։
― Տարաք, պան Կոլբաբա, ― ասաց առաջին թզուկը։ ― Դուք խաղացիք ամենամեծ քարտը՝ փոսիկի մեկնոցը։
― Ներեցեք, խնդրեմ, ― պատասխանեց փոստատար Կոլբաբան, ― իսկ դուք համոզվա՞ծ եք, որ մեկնոցն է։
― Այդ էր պակաս, որ չիմանայի, ― ասաց պստիկը։ ― Չէ՞ որ այս նամակը մի պատանի է գրել մի աղջկա, որին նա իրենից ավելի շատ է սիրում։
― Իսկ ինձ թվում է, թե այդպես չէ, ― դիտմամբ ասաց փոստատար Կոլբաբան։
― Իզուր եք կասկածում, ― պատասխանեց թզուկը։ ― Իսկ եթե չեք հավատում, հիմա ես այդ նամակը կկարդամ ձեզ համար։
Նա վերցրեց նամակը, դրեց իր ճակատին, աչքերը փակեց և սկսեց կարդալ․
«Իմ թանգակին Մարժենկա․․․ (Այստեղ երկու ուղղագրական սխալ կա, ― ասաց փոստատարիկը։ ― Պետք էր գրել՝ «Իմ թանկագին»)։ Գրում եմ քեզ, որ շոֆերություն եմ անում ու թե որ ուզում ես կարող ենք փսակվենք գրիր թե որ հլա ինձ սիրում ես շուտ պատասխանի քեզ հավատարիմ Ֆրանտիշեկ»։
― Դե, մեծապես շնորհակալ եմ, պարոն ոգի, ― ասաց Կոլբաբան։ ― Հենց այդ էի ուզում իմանալ։ Շատ և շատ շնորհակալ եմ։
― Չարժե, ― պատասխանեց պստիկը։ ― Միայն թող հայտնի լինի ձեզ, որ այստեղ բազմաթիվ քերականական սխալներ կան։ Այո, դպրոցը մի առանձին օգուտ չի տվել այդ Ֆրանտիկին։
― Կուզենայի միայն իմանալ, թե դա ո՞ր Մարժենկան է կամ այդ ի՞նչ Ֆրանտիշեկ է, ― փնթփնթաց Կոլբաբան։
― Ոչնչով օգնել չեմ կարող, պան Կոլբաբա, ― ասաց ճստիկ փոստատարիկը։ ― Այդ մասին նամակում ոչինչ չի գրված։
Հետևյալ առավոտյան փոստատար Կոլբաբան պան փոստապետին պատմեց, որ նամակը գրել է ինչ֊որ վարորդ Ֆրանտիկ օրիորդ Մարժենկային, և որ այդ պան Ֆրանտիկը պատրաստվում է ամուսնանալ օրիորդ Մարժենկայի հետ։
― Ա՛խ, գրո՜ղը տանի, ― բացականչեց պան փոստապետը։ ― Ուրեմն, խիստ կարևոր նամակ է մեր ձեռքում․ անհրաժեշտ է, որ աղջիկն ստանա այս նամակը։
― Ես մի վայրկյանում նամակը նրան կհասցնեի, ― ասաց փոստատար Կոլբաբան, ― միայն թե իմանայի՝ իսկականից ո՞նց են կոչում մեր օրիորդ Մարժենկային և ո՞ր քաղաքում, ո՞ր փողոցում ու ո՞ր համարի տանն է ապրում նա։
― Պան Կոլբաբա, այդպես ամեն մեկն էլ կարող էր, ― ասաց պան փոստապետը։ ― Դրա համար հարկավոր էլ չէր փոստատար լինել։ Բայց ես շատ կուզենայի, որ աղջիկն ստանար այդ նամակը։
― Լավ, պան փոստապետ, ― համաձայնեց փոստատար Կոլբաբան, ― այն ժամանակ ես աղջկան կգտնեմ, թեկուզ դրա համար հարկ լինի մի ամբողջ տարի վազել ու ոտքի տակ տալ արար֊աշխարհը։
Այս խոսքերով նա խորհրդավոր նամակն ու մի կտոր հաց դրեց իր փոստային պայուսակի մեջ, պայուսակը ուսը գցեց ու ճամփա ընկավ աղջկան գտնելու։
Գնում էր, գնում փոստատար Կոլբաբան լույս աշխարհում և ամենուրեք հարցնում, թե արդյոք այստեղ չի՞ ապրում օրիորդ Մարժենկան, որն իր փեսացու֊վարորդ Ֆրանտիկից նամակի է սպասում։ Ու նա ոտքի տակ տվեց ամբողջ Լիտոմերժեցկի, Լոունսկի ու Ռակովինիցկի շրջանները, և Պլզենը և Դոմաժլիցին, անցավ Պիսեկը, Բուդելովիցին, Պրժելոուչսկի շրջանը, և Հրադեցը, և Ցիլինսկի ու Բոլեսլավսկի շրջանները, եղավ Կուտնա Հորայում, Լիտոմիշլում, Տրեշբոնում, Վոգնյանայում, Սուշիցեում, Պրժիբրամում, Կլադնոյում ու Մլադո Բոլեսլավում, և Վուտիցում, և Տրուտնովում, և Սոբոտկայում, և Տուրնովում, և Սլանում, և Պելգրժիմովում, և Դոբրուշկայում, նույնիսկ Ուպիցում, և Հրոնովում, և Յոթ Խալուպում, եղավ նաև Կրակորկում ու Զալեսյեում, ― դե մի խոսքով, կարճ ասած, ամեն տեղ ու ամեն կողմ, և ամենուրեք հարցնում էր օրիորդ Մարժենկայի մասին։
Հասկանալի է, որ Չեխիայում հսկայական թվով Մարժենկաներ գտավ՝ ընդհանուր առմամբ քառասունինը հազար ինը հարյուր ութսուն հոգի, բայց դրանցից ոչ ոք վարորդ Ֆրանտիկից նամակ չէր սպասում։ Ոմանք նամակ էին սպասում ինչ֊որ վարորդից, միայն պարզվում էր, որ նրա անունը ոչ թե Ֆրանտիկ էր, այլ Տոնիկ, կամ Վլադիսլավ, կամ Վացլավ, Իոզեֆ, կամ Յարոլիմ, կամ Լոյզիկ, կամ էլ Ֆլորիան, կամ Իրժիկ, կամ Իոհան, կամ Վավրինց։ Պատահում էին Դոմինիկ, Վենդելին ու Երազիմ, միայն ոչ Ֆրանտիկ։ Իսկ այդ Մարժենկաներից ոմանք, ճիշտ է, նամակի սպասում էին ոմն Ֆրանտիկից, բայց նա էլ իր հերթին վարորդ չէր, այլ փականագործ կամ ֆելդֆեբել, հյուսն կամ կոնդուկտոր, երբեմն նույնիսկ դեղագործ, պաստառող, վարսավիր կամ դերձակ, բայց բնավ վարորդ։
Եվ այսպես, փոստատար Կոլբաբան ուղիղ մեկ տարի ու մի օր թափառեց լույս աշխարհում, բայց չկարողացավ նամակը հանձնել իսկական Մարժենկային։ Շատ ու շատ բաներ տեսավ նա՝ քաղաքներ ու գյուղեր, դաշտեր ու անտառներ, արևածագ ու մայրամուտ, արտույտների վերադարձն ու գարնան գալը, ցանքս ու հունձ, տունկերն անտառում և հասունացող սալորներ, Ժատցում տեսավ գայլուկ, իսկ Իելնիչում՝ խաղող, Տրշերոնում՝ ծածան, իսկ Պարդուբիցիում՝ քաղցրաբլիթներ։ Ու երբ անցավ անպտուղ թափառումների մեկ տարին, նա դառնացած նստեց ճամփեզրին, ու ասաց ինքն իրեն․
― Նշանակում է, ամեն ինչ իզուր անցավ։ Ինչպես երևում է, ես երբեք չեմ կարող գտնել այդ Մարժենկային։
Քիչ էր մնում խղճահարությունից լաց լիներ։ Նա խղճում էր Մարժենկային, որ չստացավ այն պատանու նամակը, որը նրան իր կյանքից ավելի էր սիրում․ խղճում էր նաև վարորդ Ֆրանտիկին, որի նամակը չկարողացավ տեղ հասցնել։ Խղճում էր նաև ինքն իրեն՝ ախր ինչքան էր տանջվել այդ նամակի ձեռքից, ինչքան ճամփաներ էր անցել ցրտին ու շոգին, ցեխին ու սառնամանիքին, և բոլորը իզուր։
Այդպես վշտահար նստել էր նա ճամփեզրին, մեկ էլ տեսավ, որ ճանապարհով ինչ֊որ մեքենա է անցնում։ Մեքենան գնում էր դանդաղ՝ այնպես, ժամը վեց կիլոմետր արագությամբ։ Փոստատար Կոլբաբան ասաց ինքն իրեն․ «Երևի ինչ֊որ հալից ընկած խարաբա է։ Հազիվ֊հազ քարշ է գալիս»։
Բայց երբ մեքենան մոտեցավ, ինչ տեսնի, ― գետնի տակն անցնեմ, թե սուտ եմ ասում, ― մի շքեղ, ութցիլինդրանոց «Ռոլս֊Ռոյս»․ ղեկի մոտ նստել է մի տխուր, ամբողջովին սևեր հագած վարորդ, իսկ մեքենայի մեջ նստել է սևեր հագած տերը։
Երբ այդ տխուր մարդը տեսավ տանջված փոստատար Կոլբաբային, կարգադրեց մեքենան կանգնեցնել ու ասաց․
― Փոստատար, նստեցեք մի քիչ տեղ ես ձեզ մեքենայով տանեմ։
Փոստատար Կոլբաբան ուրախացավ, որովհետև այդպիսի երկար ճամփից հետո նրա ոտքերն արդեն չէին գնում։ Նա նստեց այդ սևազգեստ տխուր մարդու կողքին, և մեքենան նորից կամացուկ, տխուր առաջ շարժվեց։
Երբ այդպես մի երեք կիլոմետր անցան, փոստատար Կոլբաբան խոսեց․
― Համարձակվում եմ հարցնել, տեր իմ, երևի դուք գնում եք թաղման։
― Ոչ, ― խուլ ձայնով պատասխանեց մարդը։ ― Ինչո՞ւ եք կարծում, թե մենք թաղման ենք գնում։
― Դե, ― ասաց փոստատար Կոլբաբան, ― որովհետև դուք, պարոն, բարեհաճում եք այդպես տխուր լինել։
― Ես այսպես տխուր եմ, ― անդրշիրիմյան ձայնով պատասխանեց սևազգեստ մարդը, ― որովհետև իմ մեքենան այսպես կամացուկ ու տխուր է առաջ շարժվում։
― Որովհետև մեքենան վարում է մի տխուր շոֆեր, ― տխուր պատասխանեց սևազգեստ մարդը։
― Հը՜մ, ― արավ փոստատար Կոլբաբան։ ― Իսկ թույլ տվեք իմանալ, ձերդ ողորմածություն, թե իսկապես այդ պան շոֆերն ինչո՞ւ է այդպես տխուր։
― Որովհետև չի ստացել այն նամակի պատասխանը, որ ուղիղ մեկ տարի ու մի օր առաջ ուղարկել է փոստով, ― պատասխանեց սևազգեստ մարդը։ ― Հասկնում եք, սա գրել է իր սիրած աղջկան, իսկ աղջիկը սրան չի պատասխանել։ Ահա սա էլ մտածում է, որ աղջիկն այլևս չի սիրում իրեն։
Հենց որ փոստատար Կոլբաբան լսեց այդ, ամբողջ ձայնով մեկ գոչեց․
― Իսկ համարձակվում եմ հարցնել, արդյոք ձեր շոֆերի անունը Ֆրանտիկ չէ՞։
― Նրա անունը Ֆրանտիշա Սվոբոդա է, ― պատասխանեց սևազգեստ մարդը։
― Իսկ այն օրիորդի անունը Մարժենկա է, չէ՞, ― շտապով հարցրեց փոստատար Կոլբաբան։
Այստեղ ձայն հանեց տխուր վարորդը․ նա խոսեց խղճալի հառաչանքով․
― Մարիա Նովակովա է այն անհավատարիմի անունը, որ մոռացել է մեր սիրո մասին․․․
― Վերջապե՜ս, ― ուրախ բացականչեց փոստատար Կոլբաբան։ ― Սիրելիդ իմ, ուրեմն այդ դո՞ւք եք այն բացբերանը, դմբոն, խառնաշփոթիչը, ավարան, լալոշը, անխելքը թափթփվածը, ապուշը, խեղկատակը, փնթին, անկյալը, այն աննորմալը, կիսախենթը, ցրվածը, անշնորհքը, միմոսը, այն քոթուկը, դդումը, այն կոճղն ու այն գերանը, այն բրռեճն ու լաքոշը, որը անհասցե ու անդրամանիշ նամակը գցել է մեր փոստարկղը։ Տե՜ր իմ աստված, որքան ուրախ եմ ես, որ պատիվ ունեմ ծանոթանալու ձեզ հետ։ Դե, ախր Մարժենկան ինչպե՞ս կարող էր պատասխանել ձեզ, երբ մինչև հիմա ձեր նամակը չի ստացել։
― Ո՞ւր, ո՞ւր է իմ նամակը, ― բղավեց վարորդ Ֆրանտիկը։
― Դե, ― ասաց փոստատար Կոլբաբան, ― եթե դուք ինձ ասեք, որտեղ է ապրում ձեր Մարժենկան, ապա նամակը, ի գիտություն ձեզ, կհասցվի նրան։ Գետինը մտնեմ, թե սուտ եմ ասում, ախր ես արդեն մեկ տարի մի օր է, ինչ այդ նամակը պայուսակիս մեջ աշխարհով մեկ ման եմ տալիս ձեր օրիորդ Մարժենկային։ Աղավնյակս, դե շուտ, առանց դեսուդենի, վայրկենապես ու առանց ամեն տեսակ ձգձգումների տվեք ինձ այդ Մարժենկայի հասցեն, և ես կգնամ ու նամակը կհանձնեմ նրան։
― Սիրելիս, ոչ մի տեղ էլ չեք գնա, ― ասաց մեքենայի տերը։ ― Ես ինքս ձեզ տեղ կհասցեմ։ Է՛յ, Ֆրանտիկ, հիմա գազն ավելացրու․ գնում ենք քո Մարժենկայի մոտ։
Նա դեռ խոսքը չէր վերջացրել, որ վարորդ Ֆրանտիկը ավելացրեց գազը, մեքենան պոկվեց տեղից ու սլացավ, ― ախ, սիրելիներս, ― ժամը վաթսուն, յոթանասուն, ութսուն կիլոմետր, հարյուր, հարյուր տասը, հարյուր քսան, հարյուր հիսուն, ավելի ու ավելի արագ։
Մոտորը հենց մի գլուխ մռնչում էր, ոռնում, դղրդում ու երգում ուրախությունից։ Սևազգեստ մարդն ստիպված էր երկու ձեռքով բռնել գլխարկը, որպեսզի գլխից չթռչեր, փոստատար Կոլբաբան, ամբողջ ուժով կպել էր նստիքից, իսկ վարորդ Ֆրանտիկը բղավում էր միայն․
― Դե, ո՜նց ենք գնում, հը՞։ Ժամը հարյուր ութսուն կիլոմետր։ Էհե֊հե՜յ․․․ Ախր մենք ոչ թե գնում ենք, այլ ուղղակի թռչում օդի մեջ։ Տեսեք, թե ճանապարհը ոնց է հալվում։ Մեր ուսերին թևեր են բսնել․․․
Ու երբ նրանք մի որոշ ժամանակ թռան այդպես ժամը հարյուր ութսունյոթ կիլոմետր արագությամբ, երևաց մի սիրուն, ճերմակ գյուղակ, ― այո, իհարկե, դա Լիբնյատովն էր, ― և վարորդ Ֆրանտիկն ասաց․
― Ահա և մենք հասանք։
― Այդ դեպքում կանգնեցրեք մեքենան, ― ասաց սևազգեստ մարդը, և ավտոն վայրէջք կատարեց գյուղի եզրին։
― Դե, ինչ կասեք, ոնց է իմ մեքենան, հը՞, ― ուրախանում էր սևազգեստ մարդը։ ― Իսկ հիմա, պան Կոլբաբա, նամակը հանձնեցեք այդ օրիորդ Մարժենկային։
Փոստատար Կոլբաբան ասաց․
― Իսկ միգուցե ավելի լավ է, որ պան Ֆրանտիկը բերանացի ասի նրան, թե ի՞նչ է գրված նամակում։ Ախր այստեղ, այնուամենայնիվ, բազմաթիվ քերականական սխալներ կան։
― Ի՜նչ եք ասում, ― սարսափեց Ֆրանտիկը։ ― Ես ամաչում եմ նրա աչքին երևալ․ չէ՞ որ նա այսքան ժամանակ ոչ մի տող նամակ չի ստացել ինձանից․․․ Եվ հետո, ― վհատությամբ ավելացրեց նա, ― երևի նա մոռացել է ինձ և արդեն մի կաթիլ էլ չի սիրում․․․ Մտիկ, պան Կոլբաբա, նա ապրում է այ էն տնակում, որի պատուհաններն էնպես մաքո՜ւր֊մաքուր են, ոնց որ աղբյուրի ջուրը։
― Դե, ես գնացի, ― ասաց փոստատար Կոլբաբան, ինչպես հարկն է սուլեց «Փոստատարն է գալիս, գալիս, գալիս է, տես, փոստը», և քայլեց, ― աջ ոտքից դեպի տնակը։ Իսկ այնտեղ, լուսավոր պատուհանի մոտ նստել էր մի գունատ աղջիկ և ինչ որ բան էր կարում։
― Աստված օգնական, օրիորդ, ― ձայն տվեց նրան փոստատար Կոլբաբան։ ― Հարսանեկան շո՞ր եք կարում ձեզ համար։
― Չէ, ― տխրությամբ ասաց օրիորդ Մարժենկան, ― պատանք եմ կարում ինձ համար․․․
― Ա՜խ, ի՜նչ եք ասում, ― կարեկցությամբ ասաց փոստատար Կոլբաբան։ ― Ա՛յ֊ա՛յ֊ա՛յ, տեր իմ աստված, փրկիր ու պահպանիր։ Այդ ի՜նչ սարսափելի բաներ եք ասում։ Մի՞թե դուք հիվանդ եք, օրիորդ։
― Չէ, ես հիվանդ չեմ, ― հառաչեց օրիորդ Մարժենկան, ― բայց սիրտս վշտից կտոր֊կտոր է լինում․․․ ― Եվ ձեռքը դրեց սրտին։
― Տե՜ր իմ աստված, ― բացականչեց փոստատար Կալբաբան, ― համբերեք, օրիորդ Մարժենկա, այդպես մի հուսահատվեք։ Համարձակվում եմ հարցնել, ինչո՞ւ է, իսկապես, ձեր սիրտը ցավում։
― Որովհետև արդեն ճիշտ մեկ տարի ու մի օր է, ― կամացուկ պատասխանեց օրիորդ Մարժենկան, ― արդեն ճիշտ մեկ տարի ու մի օր է, ինչ սպասում եմ մի նամակի, որը չի գալիս ու չի գալիս։
― Էլ ո՜նց կլիներ, մե՜ծ վիշտ է, ― մխիթարեց նրան փոստատար Կոլբաբան։ ― Ես էլ ահա ճիշտ մեկ տարի ու մի օր է, ինչ պայուսակումս մի նամակ եմ ման ածում ու չգիտեմ, թե ո՞ւմ հանձնեմ․․․ Գիտե՞ք ինչ, օրիորդ Մարժենկա, արի այդ նամակը ձեզ տամ։
Եվ այս ասելով, նամակը հանձնեց նրան։
Օրիորդ Մարժենկան ավելի գունատվեց։
― Պան փոստատար, ― ասաց նա կամացուկ ձայնով, ― այս նամակը, հավանորեն, իմը չէ, ախր ծրարի վրա նույնիսկ հասցեն չի գրված։
― Դե դուք բաց արեք միայն, ― պնդեց փոստատար Կոլբաբան։ ― Եթե կտեսնեք ձերը չի, ետ տվեք ինձ, ահա և բոլորը։
Օրիորդ Մարժենկան դողացող մատներով բացեց ծրարը և, հենց որ սկսեց կարդալ, իսկույն դեմքը շիկնեց։
― Դե, ինչպես, ― հարցրեց Կոլբաբան, ― վերադարձնո՞ւմ եք նամակը, թե ոչ։
― Ոչ մի գնով, ― բացականչեց օրիորդ Մարժենկան և նրա աչքերը ուրախությունից շողացին։ ― Պան փոստատար, ախր սա հենց այն նամակն է, որին ես մեկ ամբողջ տարի ու մի օր սպասում էի։ Պան նամակատար, ես ուղղակի չգիտեմ, թե ինչ տամ ձեզ սրա փոխարեն։
― Չգիտե՞ք։ Այդ դեպքում ես ձեզ կասեմ, ― պատասխանեց փոստատար Կոլբաբան։ ― Տվեք ինձ երկու կրոն հավելավճարը, որովհետև ձեր նամակը առանց դրոշմանիշի է։ Հետվճարելի է, պա՞րզ է։ Թո՛ւ, գրողը տանի, այդ դժբախտ երկու կրոնի պատճառով ես ամբողջ մեկ տարի ու մի օր վազվզում եմ․․․ Այդպես, շատ շնորհակալ եմ, ― ավալացրեց նա, երբ երկու կրոնն ստացավ։ ― Օրիորդ, իսկ պատասխանի՝ այստեղ ինչ֊որ մեկն սպասում է․․․ ― Եվ գլխով արավ վարորդ Ֆրանտիկին, որը կանգնած էր անկյունի ետևում։
Մինչդեռ Ֆրանտիկը պատասխանը կստանար, փոստատար Կոլբաբան նստեց սևազգեստ մարդու կողքին և ասաց․
― Ձերդ ողորմածություն, ուղիղ մեկ տարի ու մի օր է, ինչ ես վազվզում էի այդ նամակի պատճառով, դե, և իզուր չէր։ Վերցնենք թեկուզ միայն այն, թե որքան բաներ տեսա։ Ինչքան լավն է ու գեղեցիկ մեր երկիրը՝ որտեղ էլ վերցնելու լինես․ Պլզենն է, Հորիցեն, թե Տաբորը․․․ Օհո՜, մեր Ֆրանտիկն արդեն վերադառնում է։ Դե, իհարկե, այդպիսի գործերն ավելի շուտ գլուխ կբերես անձամբ, քան թե անհասցե նամակով։
Վարորդ Ֆրանտիկը ոչինչ չասաց, բայց աչքերը փայլում էին։
― Դե, ինչ, գնացի՞նք, ― հարցրեց նա։
― Գնացինք, ― ասաց սևազգեստ մարդը։ Միայն նախ՝ պան Կոլբաբային փոստ հասցնենք։
Վարորդը թռավ իր խցիկը, սեղմեց ստարտերը, արագությունն ու հարակցումը փոխարկեց, և մեքենան շարժվեց սահուն ու թեթև, ինչպես երազում։
Եվ համոզված եղեք․ սպիդոմետրի սլաքը վայրկենապես ցույց տվեց ժամը հարյուր քսան կիլոմետր։
― Համա՜ թե արագություն ունի մեքենան, ― ցնծում էր սևազգեստ մարդը։ ― Եվ այդ բոլորը շնորհիվ նրա, որ այն վարում է երջանիկ վարորդը։
Եվ բոլորն էլ բարեհաջող տեղ հասան։ Ու մենք ձեզ հետ՝ նույնպես։
