Changes

Ենթադրենք 2 500 £-անոց մի շրջանառու կապիտալ, և այն ել՝ էլ՝ սրա <math>^4/_5</math>-ը = 5 2 000 £-ը հաստատուն կապիտալ (արտադրանյութեր) ու <math>^1/_5</math>-ը = 500 £-ը՝ փոփոխուն, աշխատավարձի վրա ծախսվող կապիտալ։

Թող պտուտապարբերաշրջանր = լինի 5 շաբաթվա, աշխատապարբերաշբջանը աշխատապարբերաշրջանը = 4 շաբաթվա, շրջանառության պարբերաշրջանը = 1 շաբաթվա։ Այս դեպքում I կապիտալը = 2 000 £, որը կազմված է 1 600 £-անոց հաստատուն կապիտալից ու 400 £-անոց փոփոխուն կապիտալից. II կապիտալը = 500 £, որից 400 £-ը՝ հաստատուն և 100 £ փոփոխուն։ Յուրաքանչյուր աշխատաշաբաթում ծախսվում է 500 £-անոց մի կապիտալ։ 50 շաբաթանոց մի տարում պատրաստվում է 50 × 500 =25 000 £-ի տարեկան մեկ արդյունք։ Այսպիսով ուրեմն միշտ մի աշխատապարբերաշրջանում կիրառվող 2 000 £-անոց I կապիտալը պտույտ գործում է 12½ անգամ։ 12½ × 2 000 = 25 000 £։ Այս 25 000 £-ից <math>^4/_5</math>-ը =20 000 £-ը հաստատուն, արտադրամիջոցների վրա ծախսվող կապիտալ է, իսկ <math>^1/_5</math>-ը = 5 000 £-ը՝ փոփոխուն, աշխատավարձի վրա ծախսվող կապիտալ։ Իսկ ընդ հակառակըընդհակառակը, 5 2 500 £-անոց ամբողջ կապիտալը պտույտ գործում է <math>\frac{25 \ 000}{2 \ 500}</math> = 10 անգամ։

Արտադրության ժամանակ ծախսված փոփոխուն շրջանառու կապիտալը շրջանառության պրոցեսի մեջ նորից կարող է ծառայել այն չափով միայն, որչափով որ այն արդյունքը, որի մեջ վերարտադրվում է նրա արժեքը, ծախվում է, ապրանքակապիտալից փոխարկվում է դրամակապիտալի՝ նորից աշխատավարձի վճարահատուցման վրա ծախսվելու համար։ Բայց բանը նույն կերպ է արտադրության վրա ծախսված հաստատուն շրջանառու կապիտալի (արտադրանյութերի) վերաբերմամբ էլ, որոնց արժեքն իբրև արժեմաս էլի երևան է գալիս արդյունքի մեջ։ Շրջանառու կապիտալի այս երկու մասի — փոփոխուն ու հաստատուն մասի մեջ ընդհանուրն ու հիմնական կապիտալից նրանց տարբերողն այն չի, որ արդյունքին փոխանցված նրանց արժեքը շրջանառում է ապրանքակապիտալի միջոցով, այսինքն շրջանառում է արդյունքի որպես ապրանք շրջանառելու միջոցով։ Արդյունքի, ուըեմն ուրեմն և իբրև ապրանք շրջանառող արդյունքի, ապրանքակապիտալի մի արժեմասը միշտ կազմված է լինում հինական հիմնական կապիտալի մաշվածքից կամ հիմնական կապիտալի այն արժեմասից, որը նա արտադրության ժամանակ արդյունքին է փոխանցել։ Տարբերությունը սակայն հետևյալն է. հիմնական կապիտալը շարունակում է արտադրապրոցեսում յուր հին սպառակերպարանքով գործել շրջանառու կապիտալի (= շրջանառու հաստատուն + շրջանառու փոփոխուն կապիտալ) պտուտապարբերաշրջանների մի ավելի երկար կամ թե ավելի կարճ դարձաշրջանի ժամանակ. այնինչ ամեն մի առանձին պտույտի պայմանն է՝ արտադրության ոլորտից — ապրանքակապիտալի կերպարանքով — շրջանառության ոլորտը թևակոխած ամբողջ շրջանառու կապիտալի փոխարինումը։ Շրջանառության առաջին փուլ՝ Ա՛—Փ՛-ն ընդհանուր է հոսուն հաստատուն ու հոսուն փոփոխուն կապիտալի համար։ Երկրորդ փուլում նրանք բաժանվում են իրարից։ Այն փողը, որին նորից վեր է ածվում ապրանքը, փոխարկվում է արտադրապաշարի մի մասի (շրջանառու հաստատուն կապիտալ)։ Նայած նրա բաղադրամասերի տարբեր գնելաժամկետներին՝ կարող է մի մասն ավելի շուտ փոխարկվի դրամից արտադրանյութերի, մյուս մասն՝ ավելի ուշ, բայց վերջիվերջո այն դրամն ամբողջովին գնում է հիշյալ արտադրապաշարի վրա։ Ապրանքի վաճառքից ստացված փողի մի ուրիշ մասը պառկած է մնում իբրև դրամապաշար՝ արտադրապրոցեսին լծվող աշխատույժի վճարահատուցման վրա կամաց-կամաց ծախսվելու համար։ Նա կազմում է շրջանառու փոփոխուն կապիտալը։ Այնուամենայնիվ մեկ կամ թե մյուս մասի ամբողջ փոխարինումն ամեն մի անգամ գոյանում, առաջ է գալիս կապիտալի պտույտից, նրա՝ արդյունք դառնալուց, արդյունքից ապրանքի, ապրանքից դրամի փոխակերպվելուց։ Ահա այս է պատճառը, որ նախորդ գլխում աոանձին առանձին ու միատեղ խոսել ենք շրջանառու կապիտալի — հաստատուն ու փոփոխուն կապիտալի պտույտի մասին՝ առանց նկատի ունենալու հիմնական կապիտալը։

Եթե ընդունենք, որ շաբաթական ծախսվող 100 £-անոց փոփոխուն կապիտալը 100%-անոց մի հավելարժեք = 100 £ է արտադրում, ապա 5-շաբաթյա պտույտապարբերաշրջանում պտուտապարբերաշրջանում ծախսվող 500 £-անոց փոփոխուն կապիտալն արտադրում է 500 £-անոց մի հավելարժեք, այսինքն աշխատօրվա կեսը կազմված է լինում հավելաշխատանքից։

Իսկ եթե 500 £-անոց փոփոխուն կապիտալն արտադրում է 500 £ հավելարժեք, ապա 5 000-ն արտադրում է 10 × 500 = 5 000 £-անոց հավելարժեք։ Բայց կանխավճարված փոփոխուն կապիտալը = է 500 £։ Տարվա ընթացքում արտադրված հավելարժեքի ամբողջ քանակի հարաբերությունը կանխավճարված փոփոխուն կապիտալի աըժեգումարի արժեգումարի նկատմամբ մենք անվանում ենք հավելարժեքի տարենորմա։ Ուրեմն սա առկա դեպքում = <math>\frac{5 \ 000}{500}</math> = 10001 000%։ Եթե մենք ավելի մոտից վերլուծենք այս նորման, ապա կերևա, որ սա հավասար է կանխավճարած փոփոխուն կապիտալի՝ մի պտուտտպարբերաշրջանում պտուտապարբերաշրջանում արտադրած հավելարժեքի նորմային, բազմապատկած փոփոխուն կապիտալի պտույտների թվով (որը նույնանում է ամբողջ շրջանառու կապիտալի պտույտների թվի հետ)։

Մի պտուտապարբերաշրջանում կանխավճարված փոփոխուն կապիտալն առկա դեպքում = է 500 £. նրանով արտադրված հավելարժեքը նույնպես = է 500 £։ Ուստի մի պտուտապարբերաշրջանում հավելարժեքի նորման = է <math>\frac{500m}{500v}</math> = 100%։ Այս 100%-ը բազմապատկած 10-ով, տարվա ընթացքում եղած պտույտների թվով, տալիս է <math>\frac{5000m}{500v}</math> = 1 000 %։

500 £-անոց փոփոխուն կապիտալը,— որը տարվա մեջ տաս անգամ է պտույտ գործում, տարվա ընթացքում 5 000 £-անոց մի հավելարժեք է արտադրում, հետևաբար հավելարժեքի տարենորման նրա համար = 10001 000%-ի,— մենք անվանենք A կապիտալ։

Հիմա ենթադրենք, թե 5 000 £-անոց մի ուրիշ փոփոխուն B կապիտալ կանխավճարվում է մեկ ամբողջ տարվա համար (այսինքն՝ տվյալ դեպքում 50 շաբաթվա համարի համար) և ուրեմն տարվա մեջ լոկ մի անգամ է պտույտ գործում; գործում։ Այնուհետև ենթադրենք ընդսմին, որ տարվա վերջում արդյունքը վճարահատուցվում է հենց նույն օրում, երբ նա պատրաստ է լինում, հետևաբար այն դրամակապիտալը, որին փոխարկվում է արդյունքը, հետ է հոսում հենց միևնույն օրը։ Ուրեմն շրջանառության պարբերաշրջանն այստեղ = է 0, պտուտապարբերաշրջանը = է աշխատապարբերաշրջանին, այն է՝ մեկ տարվա։ Ինչպես և նախորդ դեպքում, յուրաքանչյուր շաբաթ աշխատապրոցեսում գտնվում է 100 £-անոց մի փոփոխուն կապիտալ, ուստի 50 շաբաթում՝ 5 000 £-անոց։ Այնուհետև, հավելարժեքի նորման թող լինի միևնույնը՝ = 100%, այսինքն աշխատօրվա նույնահավասար երկարության դեպքում կեսը հավելաշխատանքից կազմված լին։ լինի։ Եթե մենք 5 շաբաթն ենք նկատի ունենում, ապա ներդրված փոփոխուն կապիտալը = 500 £, հավելարժեքի նորման = 100%, ուրեմն շաբաթվա ընթացքում արտադրված հավելարժեքի մասսան = 500 £։ Աշխատույժի այն մասսան, որն այս դեպքում շահագործվում է, ու նրա շահագործման աստիճանն այստեղ մեր ենթադրության համաձայն ճիշտ նույնն են, ինչ որ էին A կապիտալի դեպքում։

Ներդրված 100 £-անոց փոփոխուն կապիտալն ամեն մի շաբաթ արտադրում է 100 £-անոց մեկ հավելարժեք, ուստի ներդրված 50 × 100 = 5 000 £-անոց կապիտալը 50 շաբաթում արտադրում է 5 000 £-անոց մի հավելարժեք։ Արտադրված տարեկան հավելարժեքի մասսան միևնույնն է, ինչ որ նախընթաց դեպքում, = 5 000 £-ի, բայց հավելարժեքի տարենորման բոլորովին տարբեր է։ Սա հավասար է տարվա մեջ արտադրված հավելարժեքին, բաժանած կանխավճարված փոփոխուն կապիտալով, այսինքն <math>\frac{5000m}{5000v}</math> = 100%, այնինչ առաջ A կապիտալի համար = էր 10001 000%-ի։

5 000 £-անոց B կապիտալն այս դեպքում ծախսվում է 5 շաբաթում. շաբաթական 1 000 £-ը մի տարում անում է 50 000 £-անոց մի ծախս։ Այս դեպքում մեր ենթադրության համաձայն հավելարժեքը նույնպես = 50 000 £։ Պտույտ գործած կապիտալը, որ = 50 000 £-ի, բաժանելով կանխավճարված կապիտալով, որ = է 5 000 £ տալիս է պտույտների թիվը, որ = 10-ի։ Հավելարժեքի նորման, որ = <math>\frac{5000m}{5000v}</math> = 100%, բազմապատկած պտույտների թվով, որ = 10, տալիս է հավելարժեքի տարենորման <math>\frac{50000m}{5000v}</math> = <math>\frac{10}{1}</math> = 10001 000%, Այսպիսով ուրեմն հավելարժեքի տարենորմաներն այժմ A-ի ու B-ի համար հավասար են, այն է՝ 10001 000% են, բայց հավելարժեքի քանակները B-ի համար 50 000 £, A-ի համար 5 000 £ են. արտադրված հավելարժեքի քանակները հիմա հարաբերում են միմյանց այնպես, ինչպես կանխավճարված B ու A կապիտալարժեքները, այն է՝ ինչպես 5 000 : 500 =10 : 1։ Սակայն փոխարենը B կապիտալն էլ միևնույն ժամանակվա ընթացքում տասն անգամ ավելի շատ աշխատույժ է շարժման մեջ դրել, քան A կապիտալը։

Հիմա մենք վերադառնանք մեր սկզբնական օրինակներին։ Երկու դեպքումն էլ, թե թե՛ A-ի ու թե թե՛ B-ի դեպքում, տարվա յուրաքանչյուր շաբաթվա մեջ հավասարամեծ փոփոխուն կապիտալներ են կիրառվում, շաբաթական 100 £։ Ուստի կիրառված, աշխատապրոցեսում իրապես գործող փոփոխուն կապիտալները հավասար են, բայց կանխավճարված փոփոխուն կապիտալները բոլորոցվին բոլորովին անհավասար են։ A-ի դեպքում յուրաքանչյուր 5 շաբաթվա համար կանխավճարված է 500 £, որից ամեն մի շաբաթաում շաբաթում բանեցվում է 100 £։ B-ի դեպքում առաջին հինգշաբաթյա պարբերաշրջանի համար պետք է կանխավճարվի 5 000 £, որից սակայն շաբաթական բանեցվում է միմիայն 100 £, ուրեմն 5 շաբաթվա մեջ միմիայն 500 £, որը = է կանխավճարված կապիտալի <math>^1/_{10}</math>-ին։ Հինգշաբաթյա երկրորդ պարբերաշրջանում կանխավճարվելու է 4 500 £, բայց գործադրվում է լոկ 500 £-ը և այլն։ Մի որոշ ժամանակաշրջանի համար կանխավճարված փոփոխուն կապիտալը փոխարկվում է կիրառված, ուրեմն իսկապես գործող ու բանող փոփոխուն կապիտալի լոկ այն չափով, որով նա իրոք մտնում է հիշյալ ժամանակաշրջանի այն հատվածի մեջ, որ լեցված, բռնված է լինում աշխատապրոցեսի կողմից, և որով նա իսկապես գործում է աշխատապրոցեսում։ Այն միջնաժամանակում, երբ նրա մի մասը կանխավճարվում է՝ լոկ հետագա մեկ ժամանակահատվածում կիրառվելու համար, այս մասը բնավ գոյություն չունի աշխատապրոցեսի համար և հետևաբար ոչ մի ազդեցություն չի անում ոչ ո՛չ արժեգոյացման ու ոչ ո՛չ էլ հավելարժեքի գոյացման վրա։ Օրինակ, 500 £-անոց A կապիտալի դեպքում։ Սա կանխավճարված է 5 շաբաթվա համար, բայց յուրաքանչյուր շաբաթ հիշյալ կապիտալից աշխատապրոցեսի մեջ հաջորդաբար մտնում է միմիայն 100 £։ Առաջին շաբաթում նրանից բանեցվում է <math>^1/_5</math>-ը, <math>^14/_5</math>-ը կանխավճարված է լինում առանց կիրառվելու, թեև նա հաջորդ 4 շաբաթվա աշխատապրոցեսի համար պետք է իբրև պաշար պահված և ուրեմն կանխավճարված լինի։

Քննենք B կապիտալի հինգշաբաթյա առաջին արտադրահատվածը։ 5-րդ շաբաթվա վերջում կիրառված և պրծած է 500 £։ Արժեքային արդյունքը = է 1 000 £, ուրեմն <math>\frac{500m}{500v}</math> =100%։ Ճիշտ ինչպես A կապիտալի դեպքում։ Այն հանգամանքը, որ A կապիտալի դեպքում հավելարժեքն իրացվում է կանխավճարված կապիտալի հետ միասին, իսկ B-ի դեպքում՝ ոչ, այստեղ դեռ չի վերաբերում մեզ, քանի որ այստեղ խոսքը դեռ միմիայն հավելարժեքի արտադրության մասին, է ու նրա այն հարաբերության մասին, որ նա ունի յուր արտադրության ժամանակ կանխավճարված փոփոխուն կապիտալի նկատմամբ։ Իսկ եթե մենք հաշվենք, ընդհակառակը, B-ի դեպքում հավելարժեքի հարաբերությունը ոչ թե կանխավճարված 5 000 £-անոց կապիտալի այն մասի նկատմամբ, որը կիրառված և ուրեմն պրծած է հավելարժեքի արտագրության արտադրության ժամանակ, այլ կանխավճարված հենց այս ամբողջ կապիտալի նկատմամբ, ապա կստանանք <math>\frac{500m}{5000v}</math> = <math>\frac{1}{10}</math> = 10%։

Այսպիսով ուրեմն, B կապիտալի համար՝ 10%, իսկ A կապիտալի համար՝ 100%, այսինքն տաս անգամ ավելի։ Եթե այստեղ ասվեր, թե հավասարամեծ կապիտալների համար, որոնք աշխատանքի նույնահավասար մի քանակ են շարժման մեջ դրել ու ընդսմին այնպիսի աշխատանքի, որը նույնահավասար մասերով է տրոհված լինում վճարված ու անվձար անվճար աշխատանքի, հավելարժեքի նորմայի այս տարբերությունը հակասում է հավելարժեքի արտադրության վերաբերյալ օրենքներին,— ապա պատասխանը պարզ կլիներ և կտրվեր փաստական հարաբերությունների վրա նետված սոսկական ակնարկով.— մի A-ի դեպքում արտահայտվում է սրա հավելարժեքի իսկական նորման, այսինքն 500 £-անոց մի փոփոխուն կապիտալի՝ 5 շաբաթում արտադրած հավելարժեքի հարաբերությունը 500 £-անոց փոփոխուն կապիտալի նկատմամբ։ B-ի դեպքում, ընդհակառակը, հաշիվն արվում է մի այնպիսի եղանակով, որը ոչ մեկ առնչություն չունի ոչ հավելարժեքի արտադրության հետ ու ոչ էլ հավելարժեքի նորմայի նրան համապատասխանող որոշման հետ։ 500 £ հավելարժեքը, որ արտադրվել է 500 £-անոց մի փոփոխուն կապիտալով, իրապես հաշվվում է ոչ թե այն 500 £-անոց փոփոխուն կապիտալի նկատմամբ, որը նրա արտադրության ժամանակ է կանխավճարվել, այլ 5 000 £-անոց մի կապիտալի, որից <math>^9/_{10}</math>, 4 500 £-ը բոլորովին գործ չունի 500 £-անոց այս հավելարժեքի արտադրության հետ, ընդհակառակը, պետք է հետզհետե գործի հաջորդ 45 շաբաթվա ընթացքում, ուրեմն ամենևին գոյություն չունի այն առաջին 5 շաբաթվա արտադրության համար, որոնց մասին է հենց խոսքն այստեղ։ Հետևաբար այս դեպքում A-ի ու B-ի հավելարժեքի նորմայի տարբերությունը ոչ մի առեղծված չի բոլորովին։

Արդ, համեմատենք հավելարժեքի տարենորմաները B ու A կապիտալների համար։ B կապիտալի համար մենք ունենք <math>\frac{5000m}{5000v}</math> = 100%. A կապիտալի համար՝ <math>\frac{5000m}{500v}</math> = 10001 000%։ Բայց հավելարժեքի նորմաների հարաբերությունը նույնն է, ինչ որ առաջ։ Այնտեղ մենք ունեինք B կապիտալի հավելարժեքի նորմա <math>\frac{B \ կապիտալի \ հավելարժեքի \ նորմա}{A \ կապիտալի \ հավելարժեքի \ նորմա}</math> = <math>\frac{10%}{100%}</math>, իսկ հիմա ունեինք <math>\frac{B \ կապիտալի \ հավելարժեքի \ տարենորմա}{A \ կապիտալի \ հավելարժեքի \ տարենորմա}</math> = <math>\frac{100%}{1000%}</math>, բայց <math>\frac{10%}{100%}</math> = <math>\frac{100%}{1000%}</math>, ուրեմն նույն հարաբերությունը, ինչպես որ վերևումն էր։

Սակայն առեղծվածը հիմա այլաշրջվել է։ B կապիտալի տարենորման՝ <math>\frac{5000m}{5000v}</math> = 100% ամենևին չի ներկայացնում ոչ մի շեղում — նույնիսկ մի շեղման երևութքն էլ չի ներկայացնում — մեզ հայտնի այն օրենքներից, որոնք վերաբերում են արտադրությանն ու հավելարժեքի՝ նրան համապատասխանող նորմային։ Տարվա ընթացքում կանխավճարվել և արտադրողաբար սպառվել է 5 000 v. սa սա արտադրել է 5 000 m։ Ուրեմն հավելարժեքի նորման վերևի կոտորակն է՝ <math>\frac{5000m}{5000v}</math> = 100%։ Տարենորման համերաշխ է հավելարժեքի իսկական նորմայի հետ։ Հետևաբար այս անգամ ոչ թե առաջվա նման B կապիտալը, այլ A կապիտալն է ներկայացնում զարտուղությունը, որը պետք է պարզաբանել։

Այստեղ մենք ունենք հավելարժեքի նորմա՝ <math>\frac{5000m}{500v}</math> = 10001 000%։ Բայց եթե առաջին դեպքում 500 m-ը, 5 շաբաթվա արդյունքը, հաշվվեց կանխավճարված 5 000 £-անոց կապիտալի նկատմամբ, որի <math>^9/_{10}</math>-ը չէր բանեցվել նրա արտադrության արտադրության մեջ, ապա hիմա հիմա 5 000 m-ը հաշվվում է 500 v-ի նկատմամբ, այսինքն այն փոփոխուն կապիտալի լոկ <math>^1/_{10}</math>-ի նկատմամբ, որն իրոք բանեցվել է 5 000 m-ի արտադրության մեջ. որովհետև 5 000 m-ը 50 շաբաթվա ընթացքում արտադրողաբար սպառված 5 000-անոց մի փոփոխուն կապիտալի արդյունք և է ու ոչ թե հինգշաբաթյա մի կենտ պարբերաշրջանում գործադրված 500 £-անոց մի կապիտալի արդյունք։ Առաջին դեպքում 5 շաբաթվա մեջ արտադրված հավելարժեքը հաշվվում էր մի կապիտալի նկատմամբ, որը կանխավճարված է 50 շաբաթվա համար, ուրեմն տաս անգամ ավելի մեծ է 5 շաբաթվա ընթացքում բանեցրածից։ Հիմա 50 շաբաթվա մեջ արտադրված հավելարժեքը հաշվվում է մի կապիտալի նկատմամբ, որը կանխավճարված է 5 շաբաթվա համար, ուրեմն տաս անգամ ավելի փոքր է 50 շաբաթում գործադրածից։

'''Առաջին'''. A-ի դեպքում կանխավճարված կապիտալը միմիայն հինգ անգամ ավելի մեծ է, քան մի շաբաթվա արտադրապրոցեսում մշտապես կիրառվող կապիտալամասը։ Իսկ ընդհակառակը, B կապիտալը, որ 50 շաբաթում լոկ մի անգամ է պտույտ գործում, ուրեմն պետք է 50 շաբաթվա համար ել էլ կանխավճարված լինի, 50 անգամ ավելի մեծ է, քան հիշյալ կապիտալի այն մասը, որը մի շաբաթում մշտապես բանեցվել կարող է։ Ուստի պտույտը կերպափոխում է այն հարաբերությունը որ լինում է տարվա ընթացքում արտադրապրոցեսի համար կանխավճարված կապիտալի ու մի որոշ արտադրապարբերաշրջանի, օրինակ, մեկ շաբաթվա համար մշտապես կիրառելի կապիտալի միջև։ Եվ սա մեզ ներկայանում է իբրև առաջին դեպք, երբ 5 շաբաթվա հավելարժեքը հաշվվում է ոչ թե այս 5 շաբաթում կիրառված կապիտալի նկատմամբ, այլ 50 շաբաթվա ընթացքում կիրառված, տաս անգամ ավելի մեծ կապիտալի նկատմամբ։

'''Երկրորդ'''. A կապիտալի 5-շաբաթյա պտուտապարբերաշրջանը կազմում է տարվա <math>^1/_{10}</math>-ը միայն, ուստի տարին ընդգրկում է 10 այսպիսի պտուտապարբերաշրջան, որոնցում 500 £-անոց A կապիտալը միշտ նորից է կիրառվում։ Կիրառված կապիտալն այստեղ հավասար է 5 շաբաթվա համար կանխավճարված կապիտալին, բազմապատկած տարվա մեջ եղած պտուտապարբերաշրջանների թվով։ Տարվա ընթացքում կիրառված կապիտալը = է 500 × 10 =5 000 £։ Տարվա մեջ կանխավճարված կապիտալը = է <math>\frac{5 \ 000}{10}</math> = 500 £։ Թեև 500 £-ը միշտ նորից է կիրառվում, իրականում սակայն ամեն 5 շաբաթվա համար նույն 500 £-ից ավելի չի կիրառվում երբեք։ Մյուս կողմից՝ B կապիտալի դեպքում 5 շաբաթվա մեջ թեև միմիայն 500 £ է կիրառվում և կանխավճարվում է այս 5 շաբաթվա համար, բայց որովհետև պարբերաշրջանն այստեղ = է 50 շաբաթվա, ուստի տարվա ընթացքում կիրառված կապիտալը ոչ թե յուրաքանչյուր 5 շաբաթվա համար, այլ 50 շաբաթվա համար կանխավճարված կապիտալին է հավասար։ Սակայն հավելարժեքի՝ տարվա մեջ արտադրված մասսան հավելարժեքի տվյալ նորմայի դեպքում համապատասխանում է տարվա ընթացքում կիրառված ու ոչ թե տարվա մեջ կանխավճարված կապիտալին։ Հետևաբար հավելարժեքի հիշյալ մասսան մի անգամ պտույտ ֊գործող գործող 5 000 £-անոց կապիտալի համար ավելի մեծ չի, քան տաս անգամ պտույտ գործող 500 £-անոց կապիտալի համար, և նա հավասարամեծ է լոկ այն պատճառով, որ տարվա մեջ մեկ անգամ պտույտ գործող կապիտալն հենց ինքը տաս անգամ ավելի մեծ է, քան տարվա մեջ տաս անգամ պտույտ գործող կապիտալը։

Տարվա մեջ պտույտ գործած փոփոխուն կապիտալը — ուրեմն տարեկան արդյունքի մասը կամ տարեկան ծախսման այն բաժինը, որ հավասար է այս մասին — տարվա ընթացքում իսկապես կիրառված, արտադրողաբար սպառված փոփոխուն կապիտալն է։ Այստեղից հետևում է, որ եթե տարվա մեջ պտույտ գործած A փոփոխուն կապիտալն ու տարվա մեջ պտույտ գործած B փոփոխուն կապիտալը հավասարամեծ են և նրանք արժեմեծացման միատեսակ պայմաններում են կիրառվել, ուստի հավելարժեքի նորման երկսի համար միևնույնն է, ապա հավելարժեքի՝ տարվա ընթացքում արտադրված մասսան էլ պետք է միևնույնը լինի երկսի համար. հետևաբար — քանի որ կիրառված կապիտալամասսաները նույնն են — հավելարժեքի՝ տարվա վրա հաշված նորման էլ միևնույնը պիտի լինի, որչափով որ նա արտահայտվում է հետևյալ կերպով. <math>\frac{Հավելարժեքի՝ \ տարվա \ մեջ \ արտադրված \ մասսա}{Տարվա \ մեջ \ պտույտ \ գործած \ փոփոխուն \ կապիտալ}</math>։ Կամ ընդհանրապես արտահայտած՝ ինչ էլ որ լինի պտույտ գործած փոփոխուն կապիտալների հարաբերական մեծությունը, տարվա ընթացքում նրանց արտադրած հավելարժեքի նորման որոշվում է հավելարժեքի այն նորմայով, որ համապատասխան կապիտալներն աշխատել, ձեռք են բերել միջին պարբերաշրջաններում (օրինակ, միջին շաբաթում կամ թե միջին օրում)։

A կապիտալի համար մենք ունենք <math>\frac{Տարվա \ մեջ \ պտույտ \ գործած \ 5 \ 000 \ £-անոց \ կապիտալ}{Կանխավճարված \ 500 \ £-անոց \ կապիտալ}</math>. B կապիտալի համար <math>\frac{Տարվա \ մեջ \ պտույտ \ գործած \ 5 \ 000 \ £-անոց \ կապիտալ}{Կանխավճարված \ 5 \ 000 \ £-անոց \ կապիտալ}</math>։

Երկու հարաբերության մեջ էլ համարիչն արտահայտում է կանխավճարված կապիտալը, բազմապատկած պտուտաթվովպտուտա'''թվով'''. A-ի համար՝ 500 × 10, B-ի համար՝ 5 000 × 1։ Կամ թե չէ՝ բազմապատկած մի տարվա վրա հաշված պտուտաժամանակի պտուտա'''ժամանակի''' գլխիվայր կոտորակով։ Պտուտաժամանակն A-ի համար <math>^1/_{10}</math> տարի է. պտուտաժամանակի գլխիվայր կոտորակը <math>\frac{10}{1}</math> տարի է, ուրեմն 500 × <math>\frac{10}{1}</math> = 5 000։ B-ի համար՝ 5 000 × <math>\frac{1}{1}</math> = 5 000։ Հայտարարն արտահայտում է պտույտ գործած կապիտալը, բազմապատկած պտուտաթվի գլխիվայր կոտորակով. A-ի համար՝ 5 000 × <math>^1/_{10}</math>), B-ի համար՝ 5 000 × <math>\frac{1}{1}</math>։

Մեր առաջվա օրինակի բոլոր ենթադրությունները պահպանենք, միայն թե պտուտապարբերաշրջանը թող երկարելով դառնա 55 չաբաթ։ Աշխատապրոցեսը շաբաթական պահանջում է 100 £ փոփոխուն կապիտալ, ուրեմն պտուտապարբերաշրջանի համար՝ 5 500 £ և արտագրում արտադրում է շաբաթական 100 m. հետևաբար m՛-ն առաջվա պես 100% է։ Պտուտաթիվը՝ n-ն այստեղ = է <math>\frac{50}{55}</math> = <math>\frac{10}{11}</math>, որովհետև պտուտաժամանակը 1 + <math>\frac{1}{10}</math> տարի է (տարին 50 շաբաթ հաշվելով) = <math>\frac{11}{10}</math> տարի։

Ուստի հավելարժեքի տարենորման կամ այն հարաբերությունը, որ լինում է տարվա ընթացքում արտադրված հավելարժեքի ու ընդհանրապես '''կանխավճարված''' փոփոխուն կապիտալի միջև (վերջինս տարբերելով տարվա ընթացքում '''պտույտ գործած''' փոփոխուն կապիտալից) սոսկ սուբյեկտիվ բան չի ամենևին, այլ հենց կապիտալի իրական շարժումն է առաջ բերում այս հակադրումը։ A կապիտալի տիրոջ համար տարվա վերջում հետհոսած է լինում կանխավճարած փոփոխուն կապիտալը, որ =500 £ , ու սրանից զատ նաև 5 000 £ հավելարժեք։ Ոչ թե այն կապիտալամասսան է արտահայտում նրա կանխավճարած կապիտալի մեծությունը, որ նա կիրառել է տարվա ընթացքում, այլ այն կապիտալամասսան, որը պարբերաբար հետ է հոսում նրա մոտ։ Ներկա հարցի հետ ոչ մի գործ չունի այն հանգամանքը, թե արդյոք կապիտալը տարվա վերջում մասամբ իբրև արտադրապաշա՞ր գոյություն ունի, թե՞ մասամբ որպես ապրանքակապիտալ կամ թե դրամակապիտալ, և թե նա ինչպիսի համամասնությամբ է տրոհված այս տարբեր բաժնեմասերին։ B կապիտալի տիրոջ համար հետհոսած է լինում 5 000 £, նրա կանխավճարած կապիտալը, վրադիր՝ 5 000 £ հավելարժեք։ C կապիտալի (ամենավերում քննարկած 5 500 £-անոց կապիտալի) տիրոջ համար տարվա ընթացքում արտադրված է 5 000 £ հավելարժեք (ծախսված է 5 000 £, և հավելարժեքի նորման էլ՝ 100%), բայց նրա կանխավճարած կապիտալը դեռ հետ չի հոսել, ոչ էլ նրա արտադրած հավելարժեքը։

Արդեն տեսել ենք I գրքում, IV գլուխ («Փողի վերափոխվելը կապիտալի») ու հետո I գիրք, XXI գլխում («Պարզ վերարտադրություն») որ կապիտալարժեքն ընդհանրապես կանխավճարվում է, բայց չի ծախսվում, որովհետև այս արժեքը յուր շրջապտույտի տարբեր փուլերով անցնելուց հետո էլի յուր ելակետին է վերադառնում և այն էլ՝ հավելարժեքով հարստացած։ Այս նրան բնորոշում է իբրև կանխավճարված կապիտալարժեքի։ Այն ժամանակը, որ տևում է նրա ելակետից սկսած մինչև նրա վերադարձակետը, այն ժամանակն է, որի համար կանխավճարված է նա։ Կապիտալարժեքի կատարած ամբողջ շրջապտույտը, որը չափվում է նրա կանխավճարումից մինչև նրա հետհոսումը եղած ժամանակով, կազմում է նրա պտույտը, իսկ այս պտույտի տևողությունը՝ մի պտուտապարբերարջան։ պտուտապարբերաշրջան։ Եթե այս պտուտապարբերաշրջանն անցել, պրծել է, շրջապտույտը վերջացել, ապա միևնույն կապիտալարժեքը կարող է նույն շրջապտույտը նորից սկսել, ուրեմն և նորից արժեմեծանալ, հավելարժեք արտադրել։ Եթե փոփոխուն կապիտալը տարվա մեջ տաս անգամ է պտույտ գործում, ինչպես A-ի դեպքում, ապա տարվա ընթացքում միևնույն կապիտալականխավճարումով տաս անգամ է արտադրվում հավելարժեքի այն մասսան , որը մի պտուտապարբերաշրջանի է համապատասխանում։

A կապիտալը, որը տարվա ընթացքում տաս անգամ է պտույտ գործում, տարվա մեջ կանխավճարված է տաս անգամ։ Նա ամեն մի նոր պտուտապարբերաշրջանի համար նորից է կանխավճարվում։ Բայց միաժամանակ A-ն տարվա ընթացքում երբեք միևնույն 500 £-անոց կապիտալարժեքից ավելի չի կանխավճարում և մեր քննարկած արտադրապրոցեսի համար նա իրոք յուր տրամադրության տակ երբեք 500 £-ից ավելի չի ունենում։ Հենց որ այս 500 £-ը վերջացնում է մի շրջապտույտը, A-ն միևնույն շրջապտույտը նորից է սկսել տալիս նրան. ճիշտ ինչպես որ կապիտալը յուր բնության համեմատ հենց նրանով է պահպանում յուր կապիտալաբնույթը, որ նա կրկնվող արտադրապրոցեսներում միշտ իբրև կապիտալ է գործում։ Այլև նա երբեք 5 շաբաթվանից ավելի երկար ժամանակվա համար չի կանխավճարվում։ Եթե պտույտն ավելի երկար և է տևում, ապա 500 £-ը չի բավականացնում։ Եթե պտույտը կարճանում է, 500 £-ի մի մասն ավելորդ է դառնում։ Կանխավճարվում են ոչ թե 500 £-անոց տասը կապիտալ, այլ 500 £-անոց մեկ կապիտալը հաջորդական ժամանակահատվածներում տաս անգամ է կանխավճարվում։ Ուստի հավելարժեքի տարենորման հաշվվում է ոչ թե տաս անգամ կանխավճարված 500 £-անոց կապիտալի վրա կամ 5 000 £-ի վրա, այլ մի անգամ կանխավճարված 500 £-ի վրա, ճիշտ ինչպես որ երբ 1 թալերը տաս անգամ է շրջանառում, նա շրջանառության մեջ գտնվող լոկ մի հատիկ թալեր է միշտ, թեև 10 թալերի ֆունկցիա է կատարում։ Բայց այն ձեռքում, որի մեջ նա գտնվում է ամեն մի տիրափոխության ժամանակ, նա առաջվա պես էլի հենց միևնույն 1 թալերանոց արժեքն է մնում։

Բայց 500 £-անոց կապիտալը յուր տաս անգամ պտու֊յտ պտույտ գործելով և ուրեմն յուր կանխավճարումը տաս անգամ վերանորոգելով կատարում է տաս անգամ ավելի մեծ մի կապիտալի, 5 000 £-անոց մի կապիտալի ֆունկցիա, ճիշտ ինչպես որ մեկ թալերանոց 500 ստակ, որը տարվա մեջ տաս անգամ է պտույտ գործում, նույն ֆունկցիան է կատարում, ինչ որ կատարում է լոկ մի անդամ անգամ պտույտ գործող 5 000 ստակը։

«Արտադրապրոցեսը հասարակական ինչ ձև էլ որ ունենա, նա պետք է շարունակական լինի կամ պարբերաբար միշտ միևնույն փուլերով անցնի նորից... Յուր մշտատև կապակցությամբ ու յուր նորոգման մշտատև հոսանքի մեջ քննվելով՝ հասարակական ամեն մի արտադրապրոցես վերարտադրապրոցես է միաժամանակ... Իբրև կապիտալարժեքի պարբերական աճ կամ կապիտալի պարբերական պտուղ, հավելարժեքը կապիտալից ծագող մի '''եկամուտի ձե ''' ձև է ընդունում» (I գիրք, XXI գլուխ, էջ 588—589<ref>Հայ. հրատ. »Կապիտալ»«Կապիտալ», I հատոր, Երևան, 1933, էջ 533—534։</ref>)։

Մենք ունենք A կապիտալի հինգշաբաթյա 10 պտուտապարբերաշրջան. առաջին պտուտապարբերաշրքանում պտուտապարբերաշրջանում կանխավճարվում է 500 £ փոփոխուն կապիտալ, այսինքն ամեն մի շաբաթ 100 £ է փոխարկվում աշխատույժի, այնպես որ առաջին պտուտապարբերաշրջանի վերջում աշխատույժի վրա ծախսված է լինում 500 £։ Այս 500 £-ը, որ կանխավճարված ամբողջ կապիտալի մասն էր սկզբնապես, դադարել է կապիտալ լինելուց։ Նա ծախսվել-պրծել է աշխատավարձի վրա։ Բանվորներն իրենց հերթին հիշյալը վճարում են իրենց կենսամիջոցներ գնելու համար, ուրեմն սպառում են 500 £-ի արժեք ունեցող կենսամիջոցներ։ Հետևաբար այս արժեգումարի չափով մի ապրանքամասսա է ոչնչացվում (այն, ինչ որ բանվորը տնտեսում է, ասենք, իբրև փող և այլն, նույնպես կապիտալ չի)։ Բացի այն դեպքերից, երբ հիշյալ ապրանքամասսան գործունակ է պահում բանվորի աշխատույժը, ուրեմն կապիտալիստի մի անհրաժեշտ գործիքը, այս ապրանքամասսան անարտադրողաբար է սպառվում բանվորի համար։

— Երկրորդ. այս 500 £-ը սակայն կապիտալիստի համար փոխարկվում է միևնույն արժեքով (resp. [համապատասխանաբար, համապատասխան դեպքում] գնով) աշխատույժի։ Աշխատույժը կապիտալիստի կողմից արտադրողաբար սպառվում է աշխատապրոցեսում։ 5-րդ շաբաթվա վերջում առկա է լինում 1 000 £-անսց արժեքային մի արդյունք։ Սրա կեսը, 500 £-ը, աշխատույժի վճարահատուցման վրա ծախսված փոփոխուն կապիտալի վերարտադրված արժեքն է։ Մյուս կեսը, 500 £, նոր արտադրված հավելարժեք է։ Բայց այն փոխակերպության հետևանքով, որով կապիտալի մի մասը փոփոխուն կապիտալի է վերածված լինում, հինգ շաբաթվա աշխատույժը նույնպես ծախսվում, սպառվում է, թեև արտադրողաբար։ Երեկ գործած աշխատանքը նույն այն աշխատանքը չի, որն այսօր է գործում։ Նրա արժեքը, պլյուս նրա ստեղծած հավելարժեքը, հիմա գոյություն ունի իբրև բուն իսկ աշխատույժից տարբեր մեկ իրի, արդյունքի արժեք։ Սակայն շնորհիվ նրա, որ արդյունքը դրամի է փոխարկվում, արդյունքի այն արժեմասը, որ հավասար է կանխավճարված փոփոխուն կապիտալի արժեքին, կարող է նորից աշխատույժի վերածվել է ուրեմն նորից որպես փոփոխուն կապիտալ գործել։ Այն հանգամանքը, որ ոչ այն միայն վերարտադրված, այլև դրամաձևի հետփոխարկված կապիտալարժեքով միևնույն բանվորները, այսինքն աշխատույժի միևնույն կրիչներն են գործի դրվում,— ոչ մի նշանակություն չունի։ Հնարավոր է, որ կապիտալիստը երկրորդ պտուտապարբերաշրջանում նոր բանվորներ է բանեցնում հների փոխարեն։

Այսպիսով ուրեմն, հինգշաբաթյա 10 պտուտապարբերաշրջանում աշխատավարձի վրա հաջորդաբար ծախսվում է իրոք 5 000 £-անոց մի կապիտալ ու ոչ թե 500 £-անոց, իսկ աշխատավարձը բանվորները ծախսում են կենսամիջոցների վրա։ Այս եղանակով կանխավճարված 5 000 £-անոց կապիտալը բանեցրած պրծած է։ Նա այլևս գոյություն չունի։ Մյուս կողմից՝ արտադրապրոցեսին հաջորդաբար միակցվում է ոչ թե 500, այլ 5 000 £ արժեքով աշխատույժ, և սա վերարտադրում է ոչ միայն յուր սեփական արժեքը, որ = 5000 5 000 £, այլ և արտադրում է որպես հավելույթ 5 000 £-անոց մի հավելարժեք։ 500 £-անոց փոփոխուն կապիտալը, որ կանխավճարվում է երկրորդ պտուտապարբերաշրջանում, 500 £-անոց նույն այն կապիտալը չի, որն առաջին պտուտապարբերաշրջանումն էր կանխավճարվել։ Սա սպառված է, աշխատավարձի վրա է ծախսված։ Բայց սա '''փոխարինված է''' 500 £-անոց փոփոխուն մի նոր կապիտալով, որն առաջին պտուտապարբերաշրջանում արտադրվեց ապրանքաձևով և հետ փոխարկվեց դրամաձևի։ Հետևաբար այս նոր դրամակապիտալն առաջին պտուտապարբերաշրջանում նոր արտադրված ապրանքամասսայի դրամաձևն է։ Այն հանգամանքը, որ կապիտալիստի ձեռին էլի 500 £-անոց մի նույնաքանակ դրամագումար է գտնվում, այսինքն հավելարժեքը մի կողմ թողած՝ ճիշտ նույնքան դրամակապիտալ, որքան նա կանխավճարեց սկզբնապես,— սքողում է այն պարագան, որ նա նոր արտադրված մի կապիտալով է գործ առում։ (Ինչ վերաբերում է ապրանքակապիտալի մյուս արժեբաղադրամասերին, որոնք հաստատուն կապիտալամասերն են փոխհատուցում, ապա նրանց արժեքը ոչ թե նոր է արտադրվում, այլ միմիայն փոխում է այն ձևը, որով գոյություն ունի այս արժեքը)։— Վերցնենք մենք երրորդ պտուտապարրերաշրջանը։ Այստեղ ակներև է, որ երրորդ անգամին կանխավճարված 500 £-անոց կապիտալը ոչ թե մեկ հին, այլ նոր արտադրված մի կապիտալ է, որովհետև նա երկրորդ պտուտապարբերաշրջանում ու ոչ թե առաջին պտուտապարբերաշրջանում արտադրված ապրանքամասսայի դրամաձևն է, այսինքն այս ապրանքամասսայի այն մասի, որի արժեքը հավասար է կանխավճարված փոփոխուն կապիտալի արժեքին։ Առաջին պտուտապարբերաշրջանում արտադրված ապրանքամասսան ծախվել է։ Նրա այն արժեմասը, որը հավասար էր կանխավճարված կապիտալի փոփոխուն արժեմասին, փոխարկվեց երկրորդ պտուտապարբերաշրջսնի նոր աշխատույժի և արտադրեց մի նոր ապրանքամասսա, որն էլի ծախվեց, և որի մի արժեմասը երրորդ պտուտապարբերաշրջանում կանխավճարված 500 £-անոց կապիտալն է կազմում։

Եվ այսպես է լինում տասը պտուտապարբերաշրջանումն էլ։ Սրանց ժամանակ յուրաքանչյուր հինգ շաբաթ նոր արտադրված ապրանքամասսաները (ոըոնց որոնց արժեքը, որչափով որ սա փոփոխուն կապիտալն է փախհատուցում, նույնպես նոր է արտադրվում և ոչ թե լոկ վերահայտնվում է, ինչպես հաստատուն շրջանառու կապիտալամասի դեպքում) շուկա են նետվում, որպեսզի արտադրապրոցեսին նոր աշխատույժ միակցվի միշտ։

Բայց արժեքային այն արդյունքը, որով փոխհատուցվում է կանխավճարված փոփոխուն կապիտալը և յուր արժեքի վրա մի հավելարժեք է ավելացնում, B-ի համար գտնվում է ոչ այն ձևում, որով նա կարող է նորից իբրև արտադրողական կապիտալ, resp* [համապատասխանորեն, համապատասխան դեպքում] փոփոխուն կապիտալ գործել։ A-ի համար նա այս ձևումն է գտնվում։ Եվ մինչև տարին վերջանալը B-ի ձեռին ունենում է առաջին 5 շաբաթում ու հետո էլ յուրաքանչյուր 5 շաբաթում ծախսվող փոփոխուն կապիտալ, թեև սա փոխարինվում է նոր արտադրված արժեքով, պլյուս հավելարժեքը, բայց ոչ այն ձևով, որով նա կարող է նորից իբրև արտադրողական կապիտալ, resp [համապատասխանորեն, համապատասխան դեպքում] փոփոխուն կապիտալ գործել։ Չնայած որ նրա '''արժեքը''' փոխարինվել է մի նոր արժեքով, ուրեմն նորացվել է, բայց նրա արժեձևը (այստեղ՝ բացարձակ արժեձևը, նրա դրամաձևը) չի նորացվել։

A-ի դեպքում, ինչպես և B-ի դեպքում 5-շաբաթյա երկրորդ պարբերաշրջանում նոր աշխատույժ է գործադրվում, և 500 £-անոց մի նոր կապիտալ է ծախսվում այս աշխատույժի վճարահատուցման համար։ Բանվորների այն կենսամիջոցները, որոնք առաջին 500 £-ով են վճարահատուցված, սպառվել, պրծել են. համենայն դեպս նրանց համար վճարված արժեքը չքացել է կապիտալիստի ձեռից։ Երկրորդ 500 £-ով նոր աշխատույժ է գնվում, նոր կենսամիջոցներ են կորզվում շուկայից։ Կարճ ասած՝ 500 £-անոց մի նոր կապիտալ է ծախսվում, ոչ թե հինը։ Բայց A-ի դեպքում 500 £-անոց այս նոր կապիտալն առաջ ծախսված 500 £-ի նոր արտադրված արժեփոխհատուցման դրամաձևն է։ B-ի դեպքում այս արժեփոխհատուցումը գտնվում է մի այնպիսի ձևում, որով նա չի կարող գործել իբրև փոփոխուն կապիտալ։ Նա առկա է, բայց ոչ թե փոփոխուն կապիտալի ձևով։ Ուստի մերձակա 5 շաբաթում արտադրապրոցեսը շարունակելու համար պետք է 500 £-անոց մի ավելադիր կապիտալ լինի այստեղ անխուսափելի դրամաձևով և կանխավճարվի։ Այսպիսով A-ի, ինչպես և B-ի կողմից 50 շաբաթվա ընթացքում նույնաքանակ փոփոխուն կապիտալ է ծախսվում, նույնքան աշխատույժ է վճարահատուցվում և բանեցվում։ Բայց B-ն հիշյալը վճարահատուցում է նրա ամբողջ արժեքին հավասար եղող մի կանխավճարված կապիտալով, որ = 5 000 £։ A-ն հիշյալը վճարահատուցում է յուրաքանչյուր 5 շաբաթում կանխավճարված 500 £-անոց կապիտալի այն արժեփոխհատուցման միշտ նորացված դրամաձևով, որն արտադրված է լինում յուրաքանչյուր 5 շաբաթվա ընթացքում։ Հետևաբար այստեղ երբեք մի ավելի մեծ դրամակապիտալ չի կանխավճարվում, քան 5 շաբաթվա համար է հարկավոր, այսինքն երբեք մի ավելի մեծ դրամակապիտալ, քան առաջին 5 շաբաթվա համար կանխավճարված 500 £-անոց կապիտալն էր։ Այս 500 £-ը բավական է լինում ամբողջ տարվա համար։ Ուստի պարզ է, որ աշխատանքի շահագործման նույնահավասար աստիճանի, հավելարժեքի նույնահավասար իսկական նորմայի ժամանակ A-ի ու B-ի տարենորմաները պետք է հակառակ հարաբերական լինեն այն փոփոխուն դրամակապիտալների մեծությունների նկատմամբ, որոնք պետք է կանխավճարվեն՝ տարվա ընթացքում աշխատույժի միևնայն քանակը շարժման մեջ դնելու համար։ A-ն՝ <math>\frac{5000m}{500v}</math> = 10001 000%, իսկ B-ն՝ <math>\frac{5000m}{5000v}</math> = 100%։ Բայց 500v : 5000v =1 : 10 = 100% : 10001 000%։

Արժեփոխհատուցման ավելի վաղ կամ թե ավելի ուշ փոխարկվելը դրամի, և ուրեմն այն ձևի, որով կանխավճարվում է փոփոխուն կապիտալը, ակներևորեն մի բոլորովին անտարբեր հանգամանք է բուն իսկ հավելարժեքի արտադրության համար։ Սա կախումն ունի կիրառված փոփոխուն կապիտալի մեծությունից ու աշխատանքի շահագործման, աստիճանից։ Բայց հիշյալ հանգամանքը կերպափոխում է այն դրամակապիտալի մեծությունը, որը պետք է կանխավճարվի՝ տարվա ընթացքում աշխատույժի մի որոշ քանակ շարժման մեջ դնելու համար, և հետևաբար որոշում է հավելարժեքի տարենորման։

Արտադրության տվյալ մասշտաբի ժամանակ պտուտապարբերաշրջանի կարճության համեմատ փոքրանում է կանխավճարված փոփոխուն դրամակապիտալի (ինչպես և ընդհանրապես շրջանառու կապիտալի) բացարձակ մեծությունը, և աճում է հավելարժեքի տարենորման։ Կանխավճարված կապիտալի տվյալ մեծության դեպքում արտադրության մասշտաբը, ուրեմն և հավելարժեքի տվյալ նորմայի ժամանակ մի պտուտապարբերաշրջանում արտադրված հավելարժեքի բացարձակ մասսան աճում է հավելարժեքի տաըենորմայի տարենորմայի այն բարձրացման հետ միաժամանակ, որն առաջ է գալիս վերարտադրապարբերաշրջանների կարճացման հետևանքով։ Ընդհանրապես մինչայժմյան հետազոտությունից երևան է եկել, որ պտուտապարբերաշրջանի տարբեր մեծություններին նայած՝ շատ տարբեր ծավալով դրամակապիտալ պետք է կանխավճարել՝ արտադրողական շրջանառու կապիտալի միևնույն մասսան ու աշխատանքի շահագործման նույն աստիճանի ժամանակ միևնույն աշխատաքանակը շարժման մեջ դնելու համար։

Օրինակ, անգլիական բամբակագործվածքը կամ մանվածքը ծախվում է Հնդկաստանին։ Դնենք, թե արտահանորդ վաճառականն է վճարում անգլիական բամբակեղենի գործարանատիրոջը (արտահանորդ վաճառականն այս բանը հոժարությամբ, է անում դրամաշուկայի լավ վիճակի ժամանակ։ Բայց հենց որ գործարանատերն ինքն էլ յուր դրամակապիտալի փոխարեն վարկագործառնություններ է կիրառում, արդեն բանը վատանում է)։ Արտահանորդը յուր բամբակեղեն ապրանքը հետագայում ծախում է հնդկական շուկայում, որը նրա կանխավճարած կապիտալը վերադարձնում է նրան։ Մինչև այս հետհոսումը գործի դրությունը ճիշտ այնպես է լինում, ինչպես այն դեպքում, երբ աշխատապարբերաշրջանի երկարությունն անհրաժեշտ է դարձնում նոր դրամակապիտալի կանխավճարումը՝ արտադրապրոցեսը տվյալ մասշտաբով գործընթացքի մեջ պահելու համար։ Այն դրամակապիտալը, որով գործարանատերը վճարում է յուր բանվորներին, այլև նորացնում է յուր շրջանառու կապիտալի մնացած տարրերը, նրա արտադրած մանվածքի դրամաձևը չի։ Այս կարող է լինել այն դեպքում միայն, երբ այս մանվածքի արժեքը որպես դրամ կամ թե արդյունք Անգլիա է հետհոսած լինում։ Հիշյալ դրամակապիտալն ավելադիր կապիտալ է, ինչպես և առաջ։ Տարբերությունը լոկ այն է, որ գործարանատիրոջ փոխարեն այս կանխավճարում է վաճառականը, որը գուցե հենց ինքն էլ վարկագործառնությունների միջոցով է ճարում այն։ Նմանապես այս դրամը շուկա նետելուց առաջ կամ թե սրա հետ միաժամանակ անգլիական շուկա չի նետվում մի ավելադիր արդյունք, որը կարող լինի այս դրամով գնվել և արտադրողական կամ թե անհատական սպառման մեջ մտնել։ Եթե այս կացությունը երկար ժամանակ ու ավելի խոշոր մասշտաբով է հարատևում, ապա պետք է միևնույն հետևանքները հանդես բերի, ինչ որ սրանից առաջ ունենում էր երկարացված աշխատապարբերաշրջանը։

Հնարավոր է, որ դեպի Հնդկաստան արտահանող առևտուրն ու Հնդկաստանից ներմուծող առևտուրը մոտավորապես հավասարակշռում են իրար, թեև վերջինս (բացի այնպիսի հատուկ հանգամանքներից, ինչպիսին է բամբակի թանգանալը և - այլն) ըստ յուր ծավալի որոշվում է առաջինով և սրա կողմից է խթաավում։ խթանվում։ Առևտրաբալանսն Անգլիայի ու Հնդկաստանի միջև կարող է հավասարակշռված թվալ կամ թե թույլ տատանումներ ցույց տալ դեպի մեկ կամ թե մյուս կողմը։ Բայց հենց որ ճգնաժամը պայթում է Անգլիայում, ապա երևում է, որ չծախված բամբակեղեն ապրանքները Հնդկաստանում ընկած քնած են (ուրեմն ապրանքակապիտալից չեն փոխարկվել դրամակապիտալի — գերարտադրություն այս կողմից), և որ մյուս կողմից՝ Անգլիայում ոչ միայն հնդկական արդյունքների չծախված պաշարներ են քնած մնում, այլ որ ծախված ու բանեցված պաշարների մի խոշոր մասը դեռ բոլորովին չի վճարահատուցված։ Հետևաբար այն, ինչ որ հանդես է գալիս իբրև ճգնաժամ դրամաշուկայում, բուն իսկ արտադրապրոցեսի ու վերարտադրապրոցեսի անոմալիաներ է արտահայտում իրապես։

Բայց այնուհետև անհրաժեշտորեն տարբերություն է առաջ գալիս հավելարժեքի կապիտալացման, '''կուտակման ''' մեջ և ըստ այսմ, հավելարժեքի անփոփոխ նորմայի դեպքում, տարվա մեջ արտադրված հավելարժեքի մասսայի մեջ էլ։